B-2/I-B

ZORUNLU GEÇİT HAKKI

-Tapusuz Taşınmazlarda Geçit Hakkı Kurulması

Dava, Türk Medeni Kanununun 747. maddesi gereğince geçit hakkı

kurulması istemine ilişkindir.
Zorunlu geçit hakkı, mülkiyet hakkının kanundan doğan dolaylı bir
sınırlaması olduğundan bu tür sınırlamalar ancak mülkiyet hakkına konu
taşınmazlar için söz konusu olabilir.
Taşınmaz mallarda mülkiyet hakkı, kural olarak o taşınmazın tapu
siciline tescil edilmesi ile doğar. Tapu siciline kayıtlı olmayan bir taşınmaz
üzerinde mülkiyet hakkının varlığından söz edilemez. Mülkiyet hakkının
kanundan doğan dolaylı sınırlamaları, bir yasa hükmü gereği kendiliğinden
doğmayıp ancak belli koşulların varlığı halinde hak sahibine bir talep hakkı
tanıdığından bu kısıtlamaların doğması için tapu siciline tescil edilmeleri
gerekir. Ayrıca zorunlu geçit hakkı, taşınmaza bağlı bir irtifak hakkı
olduğundan Türk Medeni Kanununun 780. maddesi uyarınca da bu hakkın
doğumu için tescil şarttır. Yine aynı kanunun tapu siciline ilişkin 1000. ve
1008. maddelerinde de bu irtifak hakkının tapu siciline tescil edilmesi
gerekliliği belirtilmektedir.
Zorunlu geçit hakkının hukuki niteliği gereği leh ve aleyhine geçit tesisi
istenen taşınmazların tapu siciline kayıtlı olmaları gerekir. 11.2.1959 tarihli ve
1958/14 Esas ve 1959/13 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında
zorunlu geçit hakkının ancak tapuda kayıtlı taşınmazlar hakkında söz konusu
olabileceği, tapu siciline kayıtlı olmayan yerler için böyle bir zorunluluk
doğduğunda ise tapuya tescil gerekliliği yerine getirildikten sonra ihtiyaç
sahibi kişinin talepte bulunmasının mümkün olduğu öngörülmüştür.
Bu nedenle zorunlu geçit ihtiyacı duyan ve taşınmazı tapuda kayıtlı
olmayan davacıya talep ettiği takdirde mahkemece taşınmazının tapuya
tescilini sağlamak amacıyla dava açması için yetki ve süre verilmelidir.
Aleyhine geçit kurulması talep edilen taşınmazların da tapulu olmaması
halinde bunların tapuya tescilinde hukuki yararı bulunduğundan davacıya yine
dilediği ve istediği takdirde mahkemece davalıya ait taşınmazın da tapuya
tescilini sağlamak amacıyla yetki ve süre verilmeli ve bu davaların sonucu
beklenmeli, bu işlemler tamamlandıktan sonra geçit istemi incelenmelidir.
Bu ilkeler ışığında somut olaya bakıldığında;