POTRESI

POTRESIiznenadna i kratka podrhtivanja tla koja nastaju zbog oslobađanja energije u

litosferi
karakterizira ih brzi nastanak,događaju se stalno i bez prethodnog upozorenja
podrhtavanje tla nastaje širenjem potresnih valova koji prenose oslobođenu energiju iz
središta potresa prema svim smjerovima
HIPOCENTRI ILI ŽARIŠTAmjesta iz kojih se potresni valovi šire u obliku koncentrični krugova
EPICENTARmjesto na Zemljinoj površini gdje se potresni valovi najače osjete
nalazi se iznad hipocentra i tu su posljedice potresa najintenzivnije
POTRESNI VALOVIšire se kružno od hipocentra i snaga im opada s udaljenošću od
hipocentra
VALOVILONGITUDINALNI (p-valovi) su najbrži i vibriraju u smjeru svojega širenja ,izazivaju
stezanje i rastezanje materijala kroz koji prolaze
TRANSVEZALNI (s-valovi) su sporiji i vibriraju okomito na smjer širenja
PODJELA POTRESA PREMA POSTANKU: tektonski(90%)
vulkanski(7%)
urušni(3%)
TEKTONSKIjavljaju se na rasjedima,najjači su i najčešći,nastaju zbog pomicanja velikih
blokova litosfernih ploča
VULKANSKIInastaju kao posljedica kretanja magme iz unutrašnjosti prema površini Zemlje
javljaju se u području oko vulkana srednje jačine
URUŠNInastaju urušavanjem materijala ili kao posljedica odronjavanja i klizanja terena
ograničen domet,male jačine
Potrese mogu izazvati i udari meteora i sam čovjeka koji je svojim djelovanjem uspio
poremetiti gornji sloj litsfere (minerski radovi,podzemne eksplozije uzrokovane atomskim i
nuklearnim bombama)
SEZIMOLOGIJAznanost koja se bavi potresima i pojavama vezanim uz njih
temelji se na:otkrivanju uzroka nastajanja,rasporedu prostora i vremena pojavljivanja,
utvrđivanju štete koju su potresi izazvali
zadatak suvremene sezimologije je predvidjeti gdje i kad će se dogoditi idući potres
SEZIMOGRAMzapis o veličini magnitude nekog potresa koji bilježi sezimograf
SEZIMOGRAFinstrument koji registrira podrhtavanje tla
Hipocentri nastaju na dubini od 70-700 km,dijele se na duboke (70-700km),srednje duboke
(70-300km) i plitke (do 70 km)
LJESTVICE ZA MJERENJE POTRESA RICHTEROVA,MERCALLI-CANCANI-SIEBERGOVA (MCS)
RICHTEROVAlogaritamska ljestvica kojm se izračunava količina oslobođene energije u
hipocentru potresa
vrijenost je 1-10 stupnjeva
magnituda potresa se mjeri posebnom vrstom sezimografa
epski potresi su iznad 1o stupnjeva ili više stupnjeva po Richteru
MCSBILJEŽI JAČINU POTRESA NA POVRŠINI ZEMLJE
jačina 0-12 stupnjeva
TSUNAMIepicentar se nalazi u morskom tj. oceanskom dnu,ako je potres veći od 7,5 po
Richteru postoji mogućnost stvarnja potresnog morskog vala tsunamija
ti se valovi šire velikom brzinom prosjekom 700 km/h
približavajući se obali,oni se usporavaju smanjuje se dubina mora,a povećava visine
dolaskom na obalu visine mogu bti veće od 35 m
izazivaju velike katastrofe (ljudske i materijalne)
ENDOGENI POKETI I OBLICI
Označavaju gibanje Zemljine kore izazvane endogenim silama
SLOJEVInakupine minerala koje su obrubljene s dvije plohe
većinom su građeni od sedimentnih stijrna i osnovni su oblik u litosferi
debljina slojeva se kreće od nekoliko milimetara do stotinjak metara ovisno o količini
vremena taloženja materijala
većina slojeva ima oblik leće što znači da su prema rubovima tanji zbog manjeg taloženja
u prirodi se češće pojavljuju stariji slojevi raspoređeni iznad ili od mlađih slojeva
DIJASTROMApukotina između dva sloja
DIJAKLAZAkad pukotina prolazi kroz više slojeva (Velebita ili Dinarida)
ELEMENTI POLOŽAJA SLOJA SU:njegovo pružanje
smjer gibanja
pad ili nagib sloja
SRATIOGRAFIJAdio geologije koji se bavi geološkom prošlošću Zemlje proučavanjem
slojeva i okamina koje se mogu u njemu naći
BOREdeformacije čije valovito savijanje nastaje djelovanjem subukcije,bočnih pritisaka
kompresije i izdizanjem ili spuštanjem dijelova kontinenta
DIJELOVI BORE:dno sinkale
krila
osne plohe
tjeme antikinale
jedna potpuna bora sastoji se od izdignutog (konveksnog) dijela ili antikinalne te
udubljenog (konkavnog) dijela ili sinklinale
najizbočeniji dio antikinalne je tjeme,a najuvučeniji dio sinklinalne je dno
oba ta dijela bore izdvajaju se krila koja su međusobno podjeljena osnom plohom
s obzirom na osne plohe prema vodoravnoj ravni bore se dijele na-uspravne,kone,
prebačene,polegnute i utonule
prema položaju osne plohe i krila bore mogu biti – normalne,izklinalne,lepezaste i
koljeaste
više različitih pojedinačnih bora može stvoritibompleksne ili složene bore koje se nazivaju
SINKLINORIJ i ANTIKLINTORIJ
bora Zračno sedlo ima razorno tjeme antiklinale koje oblikom podsjećaju na sinklinale
RASJEDInastaju zbog razmicanja,podvlačenja i vodoravnog pomicanja litosfernih ploča ii
posljedica lokalne tektonike određenog područja
DIJELOVI RASJEDA:KRILA (slojevi s obje strane pukotine)
RASJEDANE PUKOTINE (paraklaze)
SKOKA (razlika u visini krila)
HODA (vodoravni razmak krila)
RASJEDI SE DIJELE NA:normalne,reverzne i horizontalne
NORMALNI RASJEDInastaju pri spuštanju krovinskog krila u odnosu premapodinskome
REVERZNI RASJEDIkrovinsko krilo se izdiglo u odnosu na podinsko ili se podinsko spustilo
na kovinsko krilo
HORIZONTALNI RASJEDIoblici rasjeda kod kojih se krila pomiču u smjeru spuštanja
rasjedne pukotine
TIMORoblik rasjeda koji nastaje od dva ili više rasjeda kod središnji dio rasjeda ostaje
stršiti,a krila se bočno stubasto spuštaju
TEKTONSKA GRABAnastaje spuštanjem dijelova Zemljine kore duž jednog ili više normalnih
rasjeda (dolin Rajne,istočnoafrički rasjedni jarak,Mrtvo more)
NAVLAKEstrukturne jedinice litosfere kod kojih se naslage prebacuju i navlače iznad
mlađih
EPIROGENI POKRETIdugotrajna pomicanja velikih dijelova Zemljine kore,pri čemu ne dolazi
do bornja,rasjedanja i navlačenja
regresija je povlačenje mora,a transgresija je prodiranje mora na kopno