Gradjevinsko-arhitektonski fakultet Univerziteta u Nišu

Studijski program ARHITEKTURA

IAS, II semestar

Uvod u urbanizam
Katedra za urbanizam i prostorno planiranje
Dr Ljiljana Vasilevska, red.prof.
 Problematika koja se istražuje u okviru
predmeta UVOD U URBANIZAM
 Nastavne jedinice u okviru predmeta
UVOD U URBANIZAM
 Obaveze i prava studenata u okviru
predmeta UVOD U URBANIZAM
 Literatura (obavezna i dopunska)

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

 CILJ PREDMETA
 Upoznavanje sa fenomenom gradjene
sredine i osposobljavanje studenta za
deskriptivno i analitičko razumevanje
osnovnih urbanih elemenata i formi,
karakteristka urbanih matrica i planske
kompozicije naselja i gradova kroz različite
istorijske periode.
 Povezivanje društvene, kulturološke,
ekonomske i tehnološke dimenzije razvoja.

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

ISHOD PREDMETA

 Osposobljenost studenta da razume

složene procese razvoja naselja i
gradova, kao i razvoja urbanističke misli
prakse, što će omogućiti da prepozna
osnovne principe gradograditeljstva i
urbanističke delatnosti i primeni osnovna
stečena znanja na ostalim predmetima
koja će pratiti tokom studija i, kasnije, u
profesionalnoj karijeri.
Prof. dr Ljiljana Vasilevska
 Struktura nastave:

 Predavanja
 Dva testa u toku nastave
(I i II test + mogućnost popravnog I
i/ili II testa na kraju semestra)
 Konsultacije

VAŽNO! UKOLIKO STUDENT POLAŽE POPRAVNI TEST, VAŽE

SE POENI SA POPRAVNOG TESTA!
Prof. dr Ljiljana Vasilevska
 Vrednovanje aktivnosti u toku nastave:

 МAKSIMALNI broj poena u toku nastave:

60 poena

 Struktura:
 Prisustvo predavanjima 10 poena
(nema minimuma)
 I test 25 poena
(nema minimuma)
 II test 25 poena
(nema minimuma)
МINIMALNI broj predispitnih poena -
31
USLOV ZA POTPIS I IZLAZAK NA ISPIT:
 Ispit – poeni i način organizacije:

 Maksimalni broj poena na ispitu: 40

 Način organizacije ispita: Pisani
 Vreme trajanja ispita: 2 sata

NAPOMENA:
Ispitna pitanja se nalaze u knjižari na fakultetu
Prof. dr Ljiljana Vasilevska
Konačna ocena: zbir poena za aktivnosti
u toku nastave + poeni na ispitu

 Student je položio ispit ukoliko je osvojio

najmanje 51 poen

 Ukoliko student u sklopu predispitnih

aktivnosti osvoji od 51 – 60 poena, stiče
pravo na konačnu ocenu 6 (šest).

 Ocena se upisuje ISKLJUČIVO na lični zahtev

studenta, u terminu za održavanje ispita, u
ispitnom roku u kome student prijavljuje ispit
Prof. dr Ljiljana Vasilevska
 STRUKTURA - VREDNOVANJE
PREDISPITNIH I ISPITNIH OBAVEZA

UKUPNO 100 bodova

Predavanja Ispit
TEST I i II max 40
max 10 bodova max 50
nema bodova
I test - 25 bodova nema
minimuma II test - 25 bodova minimuma

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

 Literatura - UDŽBENIK

Vasilevska Ljiljana, Razvoj urbanih formi – od

nastanka prvih gradova do početka dvadesetog
veka, Gradjevinsko-arhitektonski fakultet
Univerziteta u Nišu, Niš, 2011.

+ PredavanjaPP prezentacije na zvaničnom sajtu fakulteta

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

 Dopunska literatura

 Maksimović Branko: Istorija urbanizma, knjiga prva – stari i

srednji vek, Naučna knjiga, Beograd, 1972.
 Maksimović Branko: Istorija urbanizma, knjiga druga – novi
vek, ICS, Beograd, 1976.
 Milić Bruno: Razvoj gradova kroz stoljeća I, Školska knjiga,
Zagreb, 1990.
 Milić Bruno: Razvoj gradova kroz stoljeća II, Školska knjiga,
Zagreb, 1995.
 Milić Bruno: Razvoj gradova kroz stoljeća III, Školska
knjiga, Zagreb, 2000.
 Mumford Luis: Grad u historiji, Zagreb, 1988.;
 Nestorović, Bogdan: Arhitektura starog veka, Naučna
knjiga, Beograd, 1952.
 Nestorović, Bogdan: Arhitektura novog veka, Naučna
knjiga, Beograd, 1964.
Prof. dr Ljiljana Vasilevska
OSNOVNI POJMOVI
 Urbanizacija
 Urbanizam
 Grad
 Urbana struktura
 Fizička struktura grada
 Urbane forme i elementi
 Urbana matrica/šema/kompozicija
 Prostorno planiranje
 Urbanističko planiranje i projektovanje
Prof. dr Ljiljana Vasilevska
 URBANIZACIJA 1

 Veoma složen pojam – svaka naučna

disciplina definiše i proučava
urbanizaciju sa svog aspekta
 Uz industrijalizaciju, ubraja se u
najznačajnije procese koji se odvijaju u
savremenom svetu
 Urbanizacija i industrijalizacija – glavni
pokretači društvene modernizacije u 19. i
20. veku

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

Definicija urbanizacije 1

Ne postoji jedinstvena definicija

Jedna od najčešćih:
 Urbanizacija je proces
KVANTITATIVNOG I
KVALITATIVNOG RASTA
GRADSKOG STANOVNIŠTVA,
praćen promenama u njegovoj
socio-ekonomskoj i aglomeracijskoj
strukturi Prof. dr Ljiljana Vasilevska
 Poreklo i značenje
termina urbanizacija 1

Urbanizacija
lat. urbs grad, urbanus gradski
Urbanitet
lat. urbanitas, pristojnost, učtivost, uglađenost
Urbani
lat. urbanus, gradski, varoški, obrazovan, pristojan

 Španski inženjer arhitekta I. Cerda je prvi upotrebio termin

urbanizacija u svojoj knjizi Teoria general de l, urbanization
da bi označio novu disciplinu, nauku o prostornoj
organizaciji gradova

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

 Urbanizacija - početak i evolucija 1

 Početak procesa urbanizacije

se vezuje za nastanak prvih
gradova u doba
Mesopotamije, egipatskog
carstva i antike

 Krajem 18. veka, u 19. i 20.

veku proces urbanizacije se
ubrzava i osnovni je razlog
prostorne i demografske
’’erupcije’’ gradova na
globalnom nivou
Prof. dr Ljiljana Vasilevska
URBANIZAM 2

Generalna definicija:
 Naučna, društvena i stručna
disciplina koja istražuje, proučava i
primenjuje principe i odnose na
kojima treba oblikovati, uređivati i
koristiti prostor

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

GRAD 3

 ’’Šta je na početku? Stanovništvo koje

spada u nadležnost etnologije i
antropologije. Oko te prvobitne nule, prve
ljudske grupe obeležile su i imenovale
prostor...
One su označile lokalitete, glavne
topije...rešetku za prostor...Ono što je važno
znati je...da je grad sledio ili pratio selo
izbliza...’’
Anri Lefevr, Urbana revolucija, 1974.
Prof. dr Ljiljana Vasilevska
DEFINICIJE GRADA 3

 Kolevka ljudskih kultura i civilizacije

 Odraz društva u prostoru
 Centar inovacija
 Relativno veliko, gusto naseljeno i stalno
boravište socijalno heterogenih grupa
 Koncentracija ljudi pretežno neagrarnih
(sekundarnih i tercijarnih) aktivnosti
 Stanje duha, zbir običaja, tradicija i
utvrđenih stavova

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

 ’’Ova knjiga počinje sa gradom, koji je,
simbolički govoreći, čitav jedan svet, …

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

…a zavšava se sa svetom, koji je,
praktično, postao jedan veliki grad’’
Luis Mamford, Grad u historiji, 1988.

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

URBANA STRUKTURA 4

Grad je sinteza više

struktura:

 Fizičke
 Funkcionalne
 Socijalne
 Estetske
 ...
Prof. dr Ljiljana Vasilevska
 FIZIČKA STRUKTURA 4a
ELEMENTI I FORME:
Pariz
• Zgrade
• Ulice
• Blokovi
• Trgovi
• Skverovi
• Pjacete
• Parkovi...
SUPRA i INFRASTRUKTURA
FUNKCIONALNA STRUKTURA 4b

Funkcije grada: Urbane funkcije:

 Duhovna funkcija  Stanovanje

 Politička funkcija  Rad
 Zanatska funkcija  Rekreacija
 Trgovinska funkcija  Centralne funkcije
 Privredna  Saobraćaj
(industrijska) funkcija  Zelenilo
 Obrazovna funkcija
 Zdravstvena funkcija

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

STANOVANJE

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

STANOVANJE

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

Favela Rocinha, Rio de Janeiro
REKREACIJA

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

SAOBRAĆAJ

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

RAD

''squatter''

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

CENTRALNE FUNKCIJE

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

SOCIJALNA STRUKTURA 4c

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

ESTETSKA STRUKTURA 4d

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

DRUŠTVENI MEHANIZMI REGULISANJA
PROSTORNOG RAZVOJA 5

 Prostorno planiranje
 Urbanističko planiranje
 Urbanističko projektovanje

Prof. dr Ljiljana Vasilevska

 5
Materjalni izraz procesa planiranja PLAN
Materijalni izraz procesa projektovanja PROJEKAT

Različite vrste planova

(variraju u internacionalnom kontekstu)
 Prostorni plan ---
 Generalni urbanistički plan
Odnose se na različite
 Plan generalne regulacije prostorno-funkcionalni nivoe
 Plan detaljne regulacije

 Urbanistički projekat
Prof. dr Ljiljana Vasilevska