Euskara gaztelaniadunentzat: gogoeta

heterodoxoak gramatikaren muinetik

Beatriz Fernández
(UPV/EHU)
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

• Mintegiaren helburuak
– Hizkuntzaren irakaskuntzan, gramatika gogoeta
(inplizitu edo esplizitua) beharrezkoa dela erakutsi.
– Euskara eta gaztelania konparatu eta bien arteko
antzekotasun eta ezberdintasunak erakutsi.
– Antzekotasunez baliatu, euskara hiztun
gaztelaniadunei hurreratzeko.
– Ezberdintasunak erakutsi, euskara ikasketan
arazotsuak izan litezkeen alderdiak zein diren
aurreikusteko.
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

Hipotesi nagusiak
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

– Hizkuntza lego bat da eta gramatika legoa

muntatzeko eskuliburua.

– Euskara eta gaztelaniaren legoa bera da.

– Legoaren muntaketan, ezberdintasunak ere

badira.
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

• Mintegiaren egitura
1. Gramatikak irakats diezakegunaz
2. Euskara, gaztelaniaren ispilu irudia
3. Adizki jokatuaren egitura: ez horren diferente
4. Ez dezagun Holmes engainatu
5. On egin!
6. Ondorioak
7. Zenbait aipamen eta esker ona
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

1. Gramatikak irakats diezagukeenaz

Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

Gramatika arau-emaile edo deskribatzailea?

Beñat Oihartzabal Patxi Goenaga Pello Salaburu

(Paris 1949) (Azpeitia, 1948) ( Arizkun 1951)
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

2. Euskara, gaztelaniaren ispilu irudia

Érase una vez
un lobito bueno
al que maltrataban
todos los corderos.

Había también un príncipe malo,

una bruja hermosa
y un pirata honrado.
Todas estas cosas había una vez
Cuando yo soñaba un mundo al revés

(Erase una vez, José Agustín Goitysolo)

Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

2.1 Aditza-Osagarria edo Osagarria-Aditza, hor dago

koska

(1) a. Leer poemas

A O
b. Poemak irakurri
O A
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(2) Aditza-Osagarria Osagarria-Aditza

ty ty
O A A O
leer poemas poemak irakurri
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

2.2 Preposizioa eta bere ispilu irudia

(3) a. Para Julia

P O
b. *Para
P
(4) a. Julia-rentzat
O P
b. *rentzat
P (Palabras para Julia, Goitysolo)
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(5) Preposizioa-Osagarria Osagarria-Postposizioa

ty ty
P O O P
para Julia Julia rentzat
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

2.3 Atalak biltzen dituzten atalak

(6) a. en ti
P O
b.
ty
P O
en ti
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(7) a. zu - gan
O P
b.
ty
O P
zu gan
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(8) a. pensar en ti
b.
tgy
pensar en ti
c.
ty
pensar ty
en ti
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(9) a. pensar en ti

b. AS
ty
A Osagarria
pensar ty
en ti
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(10) a. Zugan pentsatu

b.
tgy
zu gan pentsatu
c.
ty
ty
zu gan pentsatu
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(11) a. Zugan pentsatu

b. AS
ty
PS A
ty
Osagarria P

zu gan pentsatu
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

3. Aditz jokatuaren egitura: ez horren diferente

3.1 Dena batera edo banaturik?

(12) a. dakart
b. traigo

(13) a. dakart
b. lo traigo
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(14) batera banaturik

dakart vs lo traigo
traigolo

dakarkizut vs te lo traigo
traigotelo
? dakar kizu t
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

3.2 Bat, bi edo hiru?

bat
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

bat
Ricardo Darín
El bombita.

Donostia Saria, 65. Donostia Zinemaldia

Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

bat
(15) a. noa
b. nator
iragangaitzak
(16) a. voy
b. vengo
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

bi
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

bi
Javier Gutierrez eta Raul Arévalo
La isla mínima

Zilarrezko maskorra aktorerik onenari (Javier

Gutierrezi)
62. Donostia Zinemaldia
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

bi
(17) a. naramazu
b. nakarzu
iragankorrak
(18) a. mellevas
b. metraes
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

hiru
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

hiru
Nagore Aranburu, Itziar Ituño eta Itziar Aizpuru
Loreak

Sail ofiziala, 62. Donostia Zinemaldian

Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

hiru
(19) a. daramakiozu
b. dakarkiozu
ditrantsitiboak
(20) a. selollevas
b. selotraes
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

bat, bi eta hiru

(21) a. noa voy
b. nator vengo

(22) a. naramazu metraes

b. nakarzu mellevas

(23) a. daramakiozu selollevas

b. dakarkiozu selotraes
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

4. Ez dezagun Holmes engainatu

4.1 Subjektu, osagarriak, janzkera eta kasua

(24) a. Sherlock Holmes vivía en el 221B de Baker

Street
b. Sherlock Holmes analizó la carta con
detenimiento
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

ehiztari kapela
(alem.
deerstalker)

itsas aparreko pipa

(alem.
Meerschaum)

oihalezko berokia
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

Benedit
Cumberbatch
Sherlock
BBC
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(25) a. Magistra venit

b. Magistra puellam videt

(26) a. Puella venit

b. Puella magistram videt
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(8) a. Sherlock lived at 221B Baker Street

b. Sherlock Holmes examined the letter carefully
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(27) a. He went home

b. He saw her

(28) a. *Him went home

b. *He saw she
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

(29) a. Sherlock Homes Baker Street-eko 221B-n bizi zen

b. Sherlock Holmesek gutuna aztertu zuen arretaz
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

Zaldieroa | 2016-12-14
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

5. On egin!
5.1 Pintxo barra
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

Datiboaren lekualdatzea

Itoiz
Lau teilatu
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

Datiboaren lekualdatzea

(30) a. niri Maria Solt kantatu nauzu

b. niri Maria Solt kantatu didazu

• Zehar osagarriak datibo kasua erakusten du, baina

absolutibo komunztadura.

• Zehar osagarriak datibo kasua erakusten du, eta

horretaz gain, datibo komunztadura ere bai.
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

Osagarriaren markapen bereizgarria

Bilintx
Loriak udan
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

Loriak udan ihintza bezala

maite det dama gazte bat
hari hainbeste nahi diotenik
ez da munduan beste bat

Inoiz edo behin pasatzen badet

ikusi gabe aste bat
bihotz guztira banatutzen zait
halako gauza triste bat
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

Osagarriaren markapen bereizgarria

(31) a. niri ikusi didazu

b. ni ikusi nauzu

• Osagarriak datibo kasua erakusten du, eta horretaz

gain, datibo komunztadura ere bai.

• Osagarriak kanonikoki absolutibo kasua eta

absolutibo komunztadura erakusten ditu.
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

5.2 Sukaldari diskoloak, sukaldari lotsatiak

—Selan esaten dosu te he visto?
—Ikusi dotzut.
—Ta ikusi saitut edo?
—Es, es, es, badakit ikusi satut esan bear dana baya ikusi
dotzut.
—Eta sekulan estosu erabilten ori?
—Es, inos bes. Orrek euskera sera estot… gurea. Txarto baya
bueno; txarto ala ondo baya gurea da.
(Aitor Iglesias, Arratiako euskara)
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

—Hik zelan esaten dok te he visto a ti, zu ikusi dotzut

edo zuri ikusi dotzut?
—Jenteak hemen kallean zuri ikusi dotsut esaten
dau. Baina zu ikusi zaitut be.
(Aitor Iglesias, Arratiako euskara)
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

5.3 Déjà vu gastronomikoak (I)

(32) a. Ane ha visto a Jon

b. *Ane ha visto Jon

(33) a. Ane ha visto la televisión

b. *Ane ha visto a la televisión

(34) a. Anek Joni ikusi dio (OMB)

b. *Anek telebistari ikusi dio
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

5.3 Déjà vu gastronomikoak (II)

(35) a. Ane le ha visto (Jon edo Itziar)

b. Ane le ha dado la mano

(36) a. Ane le ha visto a Jon / a Itziar

b. Ane le ha dado la mano a Jon / a Itziar
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

Mendebaldeko zaporeak

Gatibu
Musturrek
sartunde
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

6. Ondorioak
• Euskara gaztelaniaren ispilu irudia da, baina lego atal berberak ditu.

• Adizkiak euskaraz eta gaztelaniaz oso antzekoak dira, idazketa

gorabehera.

• Euskaraz eta gaztelaniaz kasu janzkera ez da bera, baina subjektu

eta osagarriak sintaktikoki bereizten dira.

• Euskal hizkeretan lekukotzen dira estandarrean zilegi ez diren

fenomenoak.

• Euren hizkeretan ere, euskara eta gaztelania antzeko.

Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik

Iturri nagusia

Fernández, Beatriz. 2016. Euskera para castellanohablantes (O de cómo

dos lenguas tan distintas se parecen tanto). Donostia: Erein.

Anna Pinedak katalanera itzuli eta egokitua: 2016. Basc per a

catalanoparlants (O de com dues llengües tan diferents s’assemblen
tant). Argentona (Barcelona): Voliana

Nahia Zubeldiak frantsesera itzuli eta egokitua: 2017. Le basque pour les
francophones (Ou en quoi deux langues si différentes se ressemblent
tellement). eskuizkribua, UPV/EHU & Univ. de Pau y Pays de l’Adour ]
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik
Euskara gaztelaniadunentzat. Gogoeta heterodoxoak gramatikaren muinetik
 Eskerrik asko
Ane Berro eta Itziar Orbegozori.

Emaitza hauetara ekarri gaituen ikerketak Europar Batasunaren ikerketarako,

teknologia garatu eta erakusteko Zazpigarren Esparru Programaren laguntza
jaso du 613465 diru-laguntza hitzarmenaren bitartez. Horrez gain, lan honek
ondoko instituzio eta ikerketa proiektuen laguntza jaso du: Eusko Jaurlaritza
(IT665-13 ikerketa taldea) eta Espainiako Ekonomia eta Lehiakortasun
Ministerioa (FFI2014-51878-P ikerketa proiektua).