I.

Lý do chän ®Ò tµi:
Trong ch¬ng tr×nh to¸n cña trung häc phæ th«ng,
th× d¹ng to¸n t×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè ®Ó bÊt ph-
¬ng tr×nh bËc hai nghiÖm ®óng trªn mét tËp D nµo
®ã lµ mét trong nh÷ng d¹ng to¸n rÊt phæ biÕn vµ t¬ng
®èi quan träng. Nhng viÖc gi¶i nã th× häc sinh l¹i gÆp
rÊt nhiÒu khã kh¨n, kÓ c¶ khi cã nh÷ng lêi gi¶i s½n nh-
ng häc sinh còng kh«ng hiÓu t¹i sao l¹i ph¶i ®a ra c¸c
®iÒu kiÖn nh thÕ.
Gi¶ sö ta xÐt c¸c bµi to¸n sau ®©y:

Bµi to¸n 1: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ®Ó bÊt

ph¬ng tr×nh
f(x) = (m2 +1)x2 + (2m - 1)x – 5 < 0
nghiÖm ®óng víi mäi x thuéc kho¶ng (-1 ; 1).

Bµi to¸n 2: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ®Ó bÊt

ph¬ng tr×nh
f(x) = -(m2 +2)x2 – 2mx +1 – m > 0
nghiÖm ®óng víi mäi x thuéc nöa kho¶ng (2 ;
+∞ ).

Bµi to¸n 3: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ≠ 0 ®Ó

bÊt ph¬ng tr×nh
f(x) = 2mx2 – (1 – 5m)x +3m +1 > 0
nghiÖm ®óng víi mäi x thuéc kho¶ng (-2 ; 0).

Trªn ®©y lµ 3 bµi to¸n cã ®Ò bµi hoµn toµn hîp lý.

Khi gi¶i bµi to¸n 1 th× ®iÒu kiÖn ®óng ®a ra lµ:
�af ( -1) �0
�
�af (1) �0
Víi bµi to¸n 2 th× khi gÆp thêng häc sinh còng
b¾t tay ngay vµo viÖc gi¶i nã mµ kh«ng biÕt nhËn xÐt
®Ó ®a ra kÕt qu¶ nhanh vµ chÝnh x¸c h¬n. NÕu ®Ó ý
th× ta thÊy hÖ sè a = -(m 2 +2) < 0, m  R nªn
kh«ng cã gi¸ trÞ nµo cña m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi
to¸n (bµi to¸n v« nghiÖm).
1
 Khi gÆp bµi to¸n 3 th× häc sinh gÆp rÊt nhiÒu
khã kh¨n, nÕu kh«ng cÈn thËn th× sÏ dÉn ®Õn thiÕu
nghiÖm ngay. §Ó gi¶i bµi to¸n 3 th× ta ph¶i xÐt 4 trêng
hîp sau:

�a > 0 �a > 0
�D �0 �D �0 �a < 0
�a > 0 �
� �
� �
TH1: � TH2: �a. f ( -2) �0 TH3: �a. f (0) �0 TH4: �a. f (-2) �0
�D < 0 � � �a. f (0) �0
�s �-2 �s �0 �
�2 �2

Nhng ch¾c ch¾n r»ng nhiÒu häc sinh kh«ng hiÓu

®îc lµ t¹i sao ta l¹i ph¶i xÐt c¸c trêng hîp nh thÕ. Song
nÕu cã sù gióp ®ì cña ®å thÞ th× viÖc gi¶i bµi to¸n 3
trë nªn nhÑ nhµng h¬n rÊt nhiÒu vµ Ýt x¶y ra t×nh
tr¹ng thiÕu nghiÖm. ThËt vËy ®Ó t×m ®îc c¸c gi¸ trÞ
cña tham sè tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n th× (vÒ mÆt
®å thÞ) ta cã c¸c trêng hîp sau (cã thÓ) x¶y ra gi÷a vÞ
trÝ cña ®å thÞ hµm sè
f(x) = 2mx2 – (1 – 5m)x +3m +1
vµ trôc Ox tháa m·n bµi to¸n nh sau:

a b c)
) )

( )
( ) -2
( ) -2
-2 0
0
0
d e
) ) (
)
( ) -2 f)
( ) -2 0
-2 0
0
Nh×n vµo ®å thÞ trong c¸c trêng hîp trªn th× ta
dÔ dµng suy ra ®iÒu kiÖn cho c¸c trêng hîp cña bµi
to¸n 3:
øng víi a) ta cã ®iÒu kiÖn lµ TH1
2
 øng víi b) vµ c) ta cã ®iÒu kiÖn chung lµ TH2
øng víi d) vµ e) ta cã ®iÒu kiÖn chung lµ TH3
øng víi f) ta cã ®iÒu kiÖn lµ TH4
V× lý do ®ã mµ t«i chän ®Ò tµi: “Sö dông ®å
thÞ ®Ó gi¶i mét sè bµi to¸n t×m c¸c gi¸ trÞ cña
tham sè ®Ó bÊt ph¬ng tr×nh bËc hai nghiÖm
®óng trªn tËp D ” nh»m gióp c¸c em häc sinh còng
nh c¸c thÇy c« gi¸o cã nh÷ng nhËn xÐt ®óng ®¾n ®Ó
®a ra lêi gi¶i ®óng cho nh÷ng bµi to¸n vÒ d¹ng nµy.
II. Thùc tr¹ng cò vµ gi¶i ph¸p míi:
1.Thùc tr¹ng cò:
Khi gÆp c¸c bµi to¸n d¹ng nµy th× häc sinh rÊt lóng
tóng vµ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong vÊn ®Ò ®a ra c¸c
trêng hîp ®óng ®Ó tõ ®ã ®i t×m ®îc c¸c gi¸ trÞ cña
tham sè tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n.

2.Gi¶i ph¸p míi:

Khi gÆp bµi to¸n d¹ng nµy th× häc sinh nªn vËn
dông ®å thÞ ®Ó ®a ra c¸c trêng hîp ®óng cña bµi
to¸n, tõ ®ã t×m ®îc c¸c gi¸ trÞ cña tham sè tháa m·n
®iÒu kiÖn cña bµi to¸n mµ l¹i tr¸nh ®îc nhiÒu thiÕu
sãt.
III. Néi dung:
Trong khi chóng ta ®i gi¶i d¹ng to¸n nµy, nhng
chóng ta rÊt Ýt khi chó ý tíi mét kÕt qu¶ rÊt ®¬n gi¶n
mµ l¹i rÊt h÷u Ých sau ®©y:
NÕu hÖ sè a > 0 th× Parabol y = ax 2 + bx + c cã
bÒ lâm quay lªn trªn. Trong hÖ trôc täa ®é Oxy, nÕu ta
xÐt vÞ trÝ t¬ng ®èi cña Parabol y = ax 2 + bx + c víi
trôc Ox th× cã 3 kh¶ n¨ng sau:

a b c)
) )

3
 NÕu hÖ sè a < 0 th× Parabol y = ax2 + bx + c cã
bÒ lâm quay xuèng díi. Trong hÖ trôc täa ®é Oxy, nÕu
ta xÐt vÞ trÝ t¬ng ®èi cña Parabol y = ax 2 + bx + c víi
trôc Ox th× cã 3 kh¶ n¨ng sau:

a b c)
) )

*Chó ý: Trong c¸c h×nh vÏ cña c¸c bµi to¸n th×

trôc n»m ngang lµ trôc Ox vµ Parabol lµ ®å thÞ
cña hµm sè bËc hai.
§Ó t×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m sao cho tam
thøc bËc hai f(x,m) > 0 (hay f(x,m) < 0) trªn tËp D nµo
®ã, cã nghÜa lµ ta ph¶i t×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m
®Ó cho ®å thÞ hµm sè f(x,m) n»m phÝa trªn (hay n»m
phÝa díi) trôc hoµnh (trôc Ox) víi mäi x thuéc tËp D.
Dùa vµo nh÷ng nhËn xÐt ®ã th× viÖc gi¶i c¸c bµi
to¸n nh ®· nªu trong phÇn I lµ t¬ng ®èi ®¬n gi¶n.
Ta lÇn lît xÐt mét sè bµi to¸n sau ®©y:

Bµi to¸n 4: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ®Ó bÊt

ph¬ng tr×nh
f(x) = x2 + 2(2m+1)x + 4m2 – 3 > 0
nghiÖm ®óng víi mäi x thuéc kho¶ng (0 ; 1).

ChØ dÉn:
NÕu khi gÆp bµi to¸n nµy mµ chóng ta kh«ng cÈn
thËn th× viÖc gi¶i nã thêng rÊt dÔ nhÇm lÉn vµ dÉn
®Õn thiÕu nghiÖm. Nhng nÕu dùa vµo ®å thÞ, ta cã
nhËn xÐt sau: §Ó t×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m tháa
m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n, th× ta ph¶i t×m c¸c gi¸ trÞ cña
tham sè m sao cho ®å thÞ cña hµm sè
f(x) = x2+2(2m+1)x +4m2 – 3

4
n»m phÝa trªn trôc hoµnh (trôc Ox) víi mäi x thuéc
kho¶ng (0 ; 1).
V× hÖ sè a = 1 > 0 nªn ta cã c¸c trêng hîp cã thÓ
x¶y ra sau ®©y:
a b c)
) )

( ) ( ) ( )
0 0 0
1 1 1
d e
) )

( ) ( )
0 0
1 1
�a > 0
Víi trêng hîp a) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �
�D < 0
Víi trêng hîp b) vµ c) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ:
�a > 0
�D �0
�
�
�af (1) �0
�
�s �1
�2
Víi trêng hîp d) vµ e) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ:
�a>0
�D �0
�
�
�af (0) �0
�
�s �0
�2

Tõ ®ã ta cã lêi gi¶i bµi to¸n nµy nh sau:

Gi¶i:
Tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n th× m
tháa m·n 1 trong 3 trêng hîp sau:

�a > 0 �1> 0
TH1: �  �  m < -1
�D < 0 �4(2m + 1) - 4(4m - 3) < 0
2 2

5
 �a>0
1> 0
�
�D �0
� �m �-1
� �
TH2: �a. f (1) �0  � 2
8m �0
 -1≤ m ≤ 1
� �
�s �1 �
�-(2m + 1) �1
�2
�a > 0 �
1> 0
� �m �-1
�D �0
� �m �-1 � 3
� � � 3 3 m�
TH3: �a. f (0) �0  � 2
4m - 3 �0
 �m ‫ڳ‬-�
2
m
2
 2
� � �
�s �0 �
�-(2m + 1) �0 � 1
�2 �m �-
� 2
KÕt hîp kÕt qu¶ cña 3 trêng hîp trªn ta ®îc m R
®Òu tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n.

Bµi to¸n 5: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ®Ó bÊt

ph¬ng tr×nh
f(x) = x2 – m(m-2)x + 2m2 – 4 ≤ 0
nghiÖm ®óng víi mäi x thuéc ®o¹n [1 ; 2].

ChØ dÉn:
Víi bµi to¸n nµy nÕu chóng ta biÕt minh häa b»ng
®å thÞ th× nã cã c¸c trêng hîp sau cã thÓ x¶y ra:

a b c)
) )

[ ] [ ] [ ]
1 1 1
2 2 2
�a>0
�
Víi trêng hîp a) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �af (1) = 0
�af (2) < 0
�

�a>0
�
Víi trêng hîp b) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �af (1) �0
�af (2) �0
�

�a>0
�
Víi trêng hîp c) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �af (1) < 0
�af (2) = 0
�
6
 KÕt hîp 3 ®iÒu kiÖn trªn ta ®îc ®iÒu kiÖn chung
�a>0
�
lµ: �af (1) �0
�af (2) �0
�
Do ®ã ta cã lêi gi¶i bµi to¸n 5 nh sau:
Gi¶i:
Tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n th× m
�a>0
�
tháa m·n ®iÒu kiÖn sau: �a. f (1) �0
�a. f (2) �0
�

Gi¶i hÖ trªn ta sÏ t×m ®îc kÕt qu¶ cña bµi to¸n.

Bµi to¸n 6: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ®Ó bÊt

ph¬ng tr×nh
f(x) = -2x2 +(m-3)x +m-3 < 0
nghiÖm ®óng víi mäi x thuéc ®o¹n [-1; 0].

ChØ dÉn:
§©y lµ bÊt ph¬ng tr×nh bËc hai cã hÖ sè a < 0,
nªn khi gi¶i ta nªn ®Ó ý r»ng ®å thÞ cña f(x) cã thÓ cã
c¸c kh¶ n¨ng sau ®©y x¶y ra tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi
to¸n: -1 -1 -1
0 0 0
[ ] [ ] [ ]
a b c)
) )

-1 -1
0 0
[ ] [ ]
d e
) )

�a < 0
Víi trêng hîp a) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �
�D < 0

7
 Víi trêng hîp b) vµ c) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ:
�a<0
�D �0
�
�
�af ( -1) > 0
�
�s < -1
�2
Víi trêng hîp d) vµ e) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ:
�a<0
�D �0
�
�
�af (0) > 0
�
�s > 0
�2

Tõ nhËn xÐt ®ã ta cã lêi gi¶i bµi to¸n nh sau:

Gi¶i:
Tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n th× m
tháa m·n 1 trong 3 trêng hîp sau:
�a < 0
TH1: �
�D < 0
�a<0
�D �0
�
�
TH2: �af (-1) > 0
�
�s < -1
�2
�a<0
�D �0
�
�
TH3: �af (0) > 0
�
�s > 0
�2

KÕt hîp kÕt qu¶ cña 3 trêng hîp trªn ta t×m ®îc c¸c
gi¸ trÞ cña tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n.

Bµi to¸n7: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ≠ 0 ®Ó

bÊt ph¬ng tr×nh
f(x) = -m2x2 + 2(m+2)x -1 > 0
tháa m·n víi mäi x thuéc ®o¹n [0 ; 1].

ChØ dÉn:

8
 Trong bµi to¸n nµy ta thÊy r»ng nÕu m ≠ 0 th× hÖ sè
a < 0, nªn bµi to¸n chØ cã mét kh¶ n¨ng duy nhÊt x¶y
ra nh sau:

[ ]
0 1

Tõ ®ã ta cã lêi gi¶i cña bµi to¸n nh sau:

Gi¶i:
Tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n th× m
�a<0
�
tháa m·n ®iÒu kiÖn: �af (0) < 0
�af (1) < 0
�
Gi¶i hÖ trªn ta ®îc c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m tháa
m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n.

Bµi to¸n 8: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ≠ 0 ®Ó

bÊt ph¬ng tr×nh
f(x) = mx2 +2(m+1)x + 4m > 0
tháa m·n víi mäi x thuéc n÷a kho¶ng (-2; +∞).

ChØ dÉn:
§©y lµ mét bÊt ph¬ng tr×nh mµ hÖ sè a ta cha
biÕt lµ ©m hay d¬ng, khi gÆp bµi to¸n nµy thêng häc
sinh rÊt lóng tóng. Nhng nÕu dùa vµo ®å thÞ ta cã
nhËn xÐt vÒ c¸c trêng hîp cã thÓ x¶y ra nh sau:
NÕu hÖ sè a < 0 th× ®å thÞ cña f(x) quay bÒ lâm
xuèng díi nªn kh«ng cã trêng hîp nµo x¶y ra tháa m·n
®iÒu kiÖn bµi to¸n.
NÕu hÖ sè a > 0 th× (vÒ ®å thÞ) ta cã c¸c trêng
hîp (cã thÓ) x¶y ra tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n nh sau:

a) b) c)

( ( ( 9
-2 -2 -2
+∞ +∞ +∞
 �a > 0
Víi trêng hîp a) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �D < 0
�
Víi trêng hîp b) vµ c) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ:
�a > 0
�D �0
�
�
�a. f (-2) �0
�
�s �-2
�2
Tõ nh÷ng nhËn xÐt ®ã ta cã lêi gi¶i cña bµi to¸n
nh sau:
Gi¶i:
Tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n th× m
tháa m·n 1 trong 2 trêng hîp sau:
�a > 0
TH1: �
�D < 0
�a>0
�D �0
�
�
TH2: �af (-2) �0
�
�s �-2
�2
KÕt hîp kÕt qu¶ cña 2 trêng hîp trªn ta t×m ®îc c¸c
gi¸ trÞ cña tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n.

Bµi to¸n 9: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ≠ 0 ®Ó

bÊt ph¬ng tr×nh
f(x) = mx2 +4(m-1)x + m – 1 < 0
tháa m·n víi mäi x thuéc n÷a kho¶ng (-∞ ; 1).

ChØ dÉn:
Bµi to¸n nµy cã d¹ng gièng nh bµi to¸n 8, khi gi¶i
nã ta còng cã nhËn xÐt nh sau:
V× m ≠ 0 nªn hÖ sè a ≠ 0
NÕu hÖ sè a > 0 th× kh«ng cã trêng hîp nµo tháa
m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n.

10
 NÕu hÖ sè a < 0 th× (vÒ ®å thÞ) ta cã c¸c trêng
hîp (cã thÓ) x¶y ra tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n lµ:
-∞ -∞ 1 -∞
1 ) 1

) a b ) c)
) )

�a < 0
Víi trêng hîp a) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �
�D < 0
Víi trêng hîp b) vµ c) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ:
�a > 0
�D �0
�
�
�af (1) �0
�
�s �1
�2
Tõ nh÷ng nhËn xÐt ®ã ta cã lêi gi¶i cña bµi to¸n
nh sau:
Gi¶i:
Tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n th× m
tháa m·n 1 trong 2 trêng hîp sau:
�a < 0
TH1: �
�D < 0
�a>0
�D �0
�
�
TH2: �af (1) �0
�
�s �1
�2
KÕt hîp kÕt qu¶ cña 2 trêng hîp trªn ta t×m ®îc c¸c
gi¸ trÞ cña tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n.

Bµi to¸n 10: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ®Ó

bÊt ph¬ng tr×nh
f(x) = x2 -2(m+1)x -2m -2 ≥ 0
tháa m·n víi mäi x thuéc n÷a kho¶ng [-1 ; 1).
ChØ dÉn:

11
 V× hÖ sè a =1 > 0 nªn (vÒ ®å thÞ) ta cã c¸c trêng
hîp sau cã thÓ x¶y ra tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n nh
sau:

a b c)
) )

[ ) [ ) [ )
-1 1 -1 1 -1 1

d e
) )

[ ) [ )
-1 1 -1 1

�a > 0
Víi trêng hîp a) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �
�D < 0
Víi trêng hîp b) vµ c) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ:
�a > 0
�D �0
�
�
�af (1) > 0
�
�s > 1
�2
Víi trêng hîp d) vµ e) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ:
�a>0
�D �0
�
�
�af ( -1) �0
�
�s �-1
�2
Tõ nhËn xÐt ®ã ta cã lêi gi¶i cña bµi to¸n nµy nh
sau:
Gi¶i:
Tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n th× m
tháa m·n 1 trong 3 trêng hîp sau:
�a > 0
TH1: �
�D < 0

12
 �a>0
�D �0
�
�
TH2: �af (1) > 0
�
�s > 1
�2
�a>0
�D �0
�
�
TH3: �af (-1) �0
�
�s �-1
�2
KÕt hîp kÕt qu¶ cña 3 trêng hîp trªn ta t×m ®îc c¸c
gi¸ trÞ cña tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n.

Bµi to¸n 11: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ®Ó

bÊt ph¬ng tr×nh
f(x) = x2 +m(m+1)x +6m - 3 > 0
tháa m·n víi mäi x thuéc tËp [-1 ; 0]  [2 ; 3].

ChØ dÉn:
V× hÖ sè a = 1 > 0 nªn (vÒ ®å thÞ) ta cã c¸c tr-
êng hîp sau cã thÓ x¶y ra tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n:

a b
) )

[ ] [ [ ] [
] ]
-1 0 2 -1 0 2
3 3

c) d
)

[ ] [ [ ] [
] ]
-1 0 2 -1 0 2
3 3
13
 �a > 0
Víi trêng hîp a) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �
�D < 0
�a>0
�D �0
�
�
Víi trêng hîp b) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �af (-1) > 0
�
�s < -1
�2
�a>0
�D �0
�
�
Víi trêng hîp c) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �af (3) > 0
�
�s > 3
�2
�
�a>0
�
�D �0
�
Víi trêng hîp d) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �af (0) > 0
�af (2) > 0
�
� s
�0< <2
� 2
Tõ nhËn xÐt ®ã ta cã lêi gi¶i cña bµi to¸n nµy nh
sau:
Gi¶i:
Tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n th× m
tháa m·n 1 trong 4 trêng hîp sau:
�
�a>0 �a>0 �a>0
� � �
D �0 D �0 �D �0
�a > 0 �
� �
� �
TH1: � TH2: �af ( -1) > 0 TH3: �af (3) > 0 TH4: �af (0) > 0
�D < 0 � � �af (2) > 0
�s < -1 �s > 3 �
�2 �2 � s
0< <2
�
� 2
KÕt hîp kÕt qu¶ cña 4 trêng hîp trªn ta t×m ®îc c¸c
gi¸ trÞ cña tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n.

Bµi to¸n 12: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ≠1 ®Ó

bÊt ph¬ng tr×nh
f(x) = (m -1)x2 +2mx + 6m 2 - 3 > 0
tháa m·n víi mäi x thuéc tËp [0 ; 1]  [4 ; 5].

ChØ dÉn:

14
 NÕu m > 1 th× (vÒ ®å thÞ) ta cã c¸c trêng hîp
sau cã thÓ x¶y ra tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n:

a b
) )

[ ] [ [ ] [
] ]
0 1 4 0 1 4
5 5
c) d
)

[ ] [ [ ] [
] ]
0 1 4 0 1 4
5 5
�a > 0
Víi trêng hîp a) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �
�D < 0
�a>0
�D �0
�
�
Víi trêng hîp b) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �af (0) > 0
�
�s < 0
�2
�a>0
�D �0
�
�
Víi trêng hîp c) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �af (5) > 0
�
�s > 5
�2
�
�a>0
�
�D �0
�
Víi trêng hîp d) th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ: �af (1) > 0
�af (4) > 0
�
� s
�1< < 4
� 2
NÕu m < 1 th× (vÒ ®å thÞ) ta cã duy nhÊt trêng
hîp sau cã thÓ x¶y ra tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n:

15
 [ ] [ ]
0 1 4 5

e)

Víi trêng hîp nµy th× t¬ng øng ®iÒu kiÖn lµ:
�a<0
�
�af (0) < 0
�af (5) < 0
�
Gi¶i:
Tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n th× m
tháa m·n 1 trong 5 trêng hîp sau:
�a>0 �a>0
�D �0 �D �0
�a > 0 �
� �
�
TH1: � TH2: �af (0) > 0 TH3: �af (5) > 0
�D < 0 � �
�s < 0 �s > 5
�2 �2
�
�a>0
�
�D �0 �a<0
� �
TH4: �af (1) > 0 TH5: �af (0) < 0
�af (4) > 0 �af (5) < 0
� �
� s
1< < 4
�
� 2
KÕt hîp kÕt qu¶ cña 5 trêng hîp trªn ta t×m ®îc c¸c
gi¸ trÞ cña tham sè m tháa m·n ®iÒu kiÖn bµi to¸n.

IV. KÕt luËn:

ViÖc sö dông ®å thÞ cña mét hµm sè bËc hai ®Ó
gi¶i to¸n lµ ®iÒu hoµn toµn hîp lÝ vµ phï hîp víi tr×nh
®é nhËn thøc cña häc sinh.
NÕu biÕt nh×n nhËn ®óng ®¾n chóng ta còng cã
thÓ nhËn xÐt ®îc nhanh kÕt qu¶ cña mét sè bµi to¸n
mµ kh«ng cÇn ph¶i gi¶i nã, gi¶ sö ta cã c¸c bµi to¸n sau
®©y:

Bµi to¸n 13: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ®Ó

bÊt ph¬ng tr×nh

16
 f(x) = 3x2+ (2m-1)x –m2 +12 < 0
tháa m·n víi mäi x thuéc n÷a kho¶ng (0; +∞).

Bµi to¸n 14: T×m c¸c gi¸ trÞ cña tham sè m ®Ó

bÊt ph¬ng tr×nh
f(x) = -(2m2+1)x2+ 2mx +m - 2 > 0
tháa m·n víi mäi x thuéc n÷a kho¶ng (-∞ ; 1).

Víi hai bµi to¸n 13; 14 vµ còng gièng nh bµi to¸n

2 ®· nªu trong phÇn I, th× ®©y lµ nh÷ng bµi to¸n v«
nghiÖm (nghÜa lµ kh«ng tån t¹i gi¸ trÞ nµo cña tham sè
m tháa m·n ®iÒu kiÖn cña bµi to¸n). §iÒu nµy ®îc gi¶i
thÝch dùa trªn ®å thÞ cña nã nh sau:
NÕu hÖ sè a > 0 th× ®å thÞ cña hµm sè bËc hai
chØ cã thÓ cã mét phÇn øng víi x  (x1 ; x2) n»m díi trôc
Ox mµ th«i. Do ®ã víi bµi to¸n 13 th× kh«ng thÓ tån
t¹i gi¸ trÞ nµo cña tham sè m tháa m·n ®îc ®iÒu kiÖn
bµi to¸n.
NÕu hÖ sè a < 0 th× ®å thÞ cña hµm sè bËc hai
chØ cã thÓ cã mét phÇn øng víi x  (x1 ; x2) n»m trªn
trôc Ox mµ th«i. Do ®ã víi bµi to¸n 14 th× còng kh«ng
thÓ tån t¹i gi¸ trÞ nµo cña tham sè m tháa m·n ®îc
®iÒu kiÖn bµi to¸n.
(Víi x1 vµ x2 nãi trong 2 trêng hîp trªn lµ nghiÖm cña
tam thøc bËc hai f(x) = 0)
Víi viÖc sö dông ®å thÞ cña mét hµm sè bËc hai
®óng ®¾n, häc sinh cã thÓ ¸p dông nã ®Ó gi¶i quyÕt
c¸c d¹ng bµi to¸n ®· nªu ë trªn vµ c¸c bµi to¸n t¬ng tù
mét c¸ch hiÖu qu¶./.

17
18
19
20
21
22
23