AŞI HAKKINDA ÇOCUK VELILERINE YÖNELIK BILGILENDIRME
DET HÄR ÄR EN ÖVERSÄTTNING TILL TURKISKA AV FAKTABLADET DET SVENSKA VACCINATIONSPROGRAMMET FÖR BARN.
Çocuklar için İsveç
aşı programı
İsveç’te yaşayan tüm çocukların dokuz adet ciddi
hastalığa karşı aşı olma hakları vardır. Bütün kız
çocuklarının da human papilloma virüsüne (HPV) karşı
aşı olma hakları vardır. Aşılar çocuk sağlık ocaklarında
ve okul öğrenci sağlık birimlerinde yapılır.
Yaş Okul dönemi/ Aşı şu hastalıklara karşıdır
sınıf
3 aylık Difteri, tetanoz, boğmaca, çocuk felci, B 1 doz
tipi hemo-filus influenza (Hib), pnömokok
5 aylık Difteri, tetanoz, boğmaca, çocuk felci, B
tipi hemofilus influenza (Hib), pnömokok
12 aylık Difteri, tetanoz, boğmaca, çocuk felci, B
tipi hemofilus influenza (Hib), pnömokok
18 aylık Kızamık, kabakulak, kızamıkçık
5 yaş Difteri, tetanoz, boğmaca, çocuk felci
1–2 Kızamık, kabakulak, kızamıkçık
5–6 Human papilloma virüsü (HPV) (kızlar)
8–9 Difteri, tetanoz, boğmaca
Çocuk sağlık ocağı
Okul öğrenci sağlık birimi
Aşı olmak ne demektir?
Aşı olmak, bir hastalığa sebebiyet veren bulaşıcı maddenin
kısmen ya da güçsüz durumdayken tamamıyla vücuda
verilmesi anlamına gelir. Bu madde kişiyi hastalandıracak
miktarda değildir ama koruyucu bir yapı oluşturmaya
yeter. Kişi ileride aynı hastalığa maruz kaldığında vücudun
bağışıklık sistemi artık hazır durumdadır ve bulaşıcı
maddeyi hastalık oluşmadan zararsız hale getirir.
Aşı yaptırmak nasıl bir işlemdir?
Tüm aşılar isteğe bağlıdır ve çocuğunun aşı olup
olmamasına ebeveyn olarak sen karar verirsin.
Aşı programına dahil olan aşılar şırıngayla bebeklerin
uyluğuna, daha büyük yaşta çocukların ise koluna yapılır.
İsveç çocuk aşı programı dahilinde yapılan aşıların hepsi
ulusal bir aşı veri sistemine kaydedilir. Bu veri sistemi sayes-
inde kaç kişinin aşı olduğu ve aşıların hastalıkları azaltıp
azaltmadığı ya da kontrol altında tutup tutmadığı kolayca
anlaşılabilir.
İsveç çocuk aşı programı kapsamında hangi
hastalıklara karşı aşı yapılmaktadır?
DİFTERİ çocuklarda boğulmaya yol açabilen çok bulaşıcı
ve ciddi bir boğaz enfeksiyonudur. Difteri bakterisi kalp,
böbrekler ve sinir sisteminde hayati hasarlara sebebiyet
verebilen bir tür zehir salgılar.
Doz TETANOZUN toprakta olan ve hayvan dışkısında buluna-
bilen bir bakteridir. Bu bakteri yarada enfeksiyon
oluşturabilir ve şiddetli kramp ve solunum felcine yol açan
çok zehirli bir madde salgılar. Bazen ölümle sonuçlanır.
2 doz
Hastalık insanlar arasında bulaşıcı değildir.
3 doz
BOĞMACA şiddetli öksürük nöbetleri halinde uzun aylar
1 doz
sürebilen oldukça bulaşıcı bir solunum yolları enfeksiyo-
4 doz
nudur ve zatürreye yol açabilir. Küçük çocuklar için bu
hastalık çok yıpratıcı, hayati tehlike olabilir.
2 doz
1–2 doz ÇOCUK FELCİ kirlenmiş suyla bulaşan bir virüs hastalığıdır.
5 doz 1950’li yıllara kadar İsveç’te birçok kişi çocuk felci salgını
nedeniyle hayatını kaybetmiş, felç olmuş ya da kalıcı hasar
görmüştür. Ama daha iyi hijyen ve genel aşılar sayesinde bu
hastalık İsveç’te ve birçok başka ülkede yok edilmiştir.
B TİPİ HEMOFİLUS İNFLUENZA (HIB) özellikle 5 yaş altı çocuk-
larda çok hızlı ilerleyen ve ciddi enfeksiyonlara yol açabilen
bir bakteridir. Eğer Hib menenjit ya da kan zehirlenmesine
yol açarsa, ölüm riski yüzde 5 ila 10 arasındadır. Hayatta
kalanlarda ise; örneğin, sağırlık ve kramp nöbetleri gibi
iyileşmeyen kalıcı hasarlar oluşur.
PNÖMOKOK kulak ve sinüs iltihapları gibi hafif enfeksiyonlara
yol açabilen bakterilerdir ama pnömokok bakterileri zatürre,
kan zehirlenmesi ve menenjit gibi çok ciddi hastalıklara da
sebebiyet vermektedir. Aşının, pnömokok türü bakterilerin
sebep olduğu ciddi enfeksiyonlara karşı iyi bir koruyuculuğu
vardır.
KIZAMIK; yüksek ateş, öksürük ve deride kabarmalara yol
açan çok bulaşıcı ve genellikle sıkıntılı bir virüs hastalığıdır.
Beyin ve kulak iltihabı ve zatürre gibi zincirleme
hastalıklara da yol açabilmektedir. Bu hastalıktan ölen
insanlar da vardır. Hastalığın kendisine karşı hiçbir tedavi
bulunmamaktadır.
KABAKULAK, öncelikle tükürük bezlerini ve merkezi
sinir sistemini tehdit eden bulaşıcı bir virüs hastalığıdır.
Ardından gelen olağan hastalıklar, kalıcı işitme hasarı ya
da sağırlığa yol açabilen beyin zarı ve beyin iltihabıdır.
Ergenlik çağı sonrasında bu hastalığa yakalanan erkek
çocuklarda testis iltihabı oluşabilmekte ve bu durum nadir
olarak kişinin kısır olmasına yol açabilmektedir.
KIZAMIKÇIK, çocuk ve yetişkinlerde görülen genellikle teh-
likesiz bir virüs hastalığıdır. Ama bir hamile bu hastalığa
yakalandığında düşük yapma ya da ceninin beyin, kalp,
görme ve işitme organlarında ciddi hasar oluşturma riski
bulunmaktadır. Aşılar sayesinde uzun yıllardan bu yana
İsveç’te annesi kızamıkçığa yakalanmış olan ve bu sebeple
sakat doğan çocuk yoktur.
HUMAN PAPİLLOM VİRÜSÜ (HPV), deri ve mukozayı enfekte
eden bir grup virüstür. Enfeksiyon sıklıkla fark edilmez ve
normalde kendiliğinden geçer. Ama bazılarında ise uzun
yıllar kaybolmayacak enfeksiyonlar oluşabilir. Bu enfeksi-
yonlar, rahim ağzı hücrelerinde değişime ve uzun vadede
rahim ağzı kanserine yol açabilir. Aşı, rahim ağzı kanserine
en sık yol açan HPV virüs tiplerine karşı koruyucudur. “Kız
Çocukları için HPV Aşısı” adlı bilgilendirme broşüründe
HPV aşısıyla ilgili daha geniş bilgi bulabilirsiniz.
Diğer aşılar
Bazı hastalıklara yakalanma riski fazla olan çocuklara
daha fazla sayıda aşı olma olanağı sunulmaktadır. Bunlar
Hepatit B, tüberküloz, grip ve pnömokok enfeksiyonudur
(Bazı Çocuklar için Tavsiye Edilen Aşılar adlı bilgilendirme
broşürüne bakınız).
Aşı nasıl bir koruma sağlar?
Aşı olan çocukların birçoğunda ciddi hastalıklara karşı
iyi koruma sağlanmıştır. Bazı çocuklarda tam koruma
sağlanmamıştır ama yine de bu çocuklar, İsveç’te birçok
insanın aşılı olması ve böylece hastalıkların toplumda
yayılmaması sonucunda büyük oranda korunmuş
durumdadırlar.
Yan etkileri nelerdir?
Çocukların pek çoğunda hiçbir yan etki görülmez ya da
sadece hafif yan etkiler görülür. Olası yan etkiler normalde
birkaç gün içinde kaybolur.
Difteri, tetanoz, boğmaca, çocuk felci, Hib,
pnömokok bakterileri ve HPV aşılarında
Olağan yan etkiler (aşı olanların en az 100’de 1’inde
görülür): Aşının yapıldığı yerde kızarma, şişkinlik,
hassasiyet, hafif ateş, ishal ve kusma.
Bebeklerde ender (aşı olanların 1000’de 1’inden daha azında
görülür) ya da çok ender görülen (aşı olanların 10.000’de
1’inden daha azında görülür) yan etkiler: Saatlerce süren
avutulmaz ağlamalar, devamlı yüksek seyreden ya da 39 °C
üstüne çıkan ateş, şiddetli şişkinlik ya da kızarma, havale,
gevşeklik, solgunluk ve deride kabarmalar.
Daha büyük yaştaki çocuklarda: Ender (aşı olanların 1000’de
1’inden daha azında görülür) ya da çok ender görülen (aşı
olanların 10.000’de 1’inden daha azında görülür) yan etkiler:
Devamlı yüksek seyreden ya da 39 °C üstüne çıkan ateş,
şiddetli şişkinlik ya da kızarma, deride kabarma, alerjik
tepkiler.
Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık aşısında
Olağan yan etkiler (aşı olanların en az 100’de 1’inde
görülür): Aşı yapılan yerde kızarma, şişkinlik ve hassasiyet.
Bazı çocuklarda hastalıkların hafif bir türüne benzeyen
reaksiyonlar görülür, en sık görülenleri aşı sonrasında
1–2 hafta süren ateş ve deride kabarmalardır. Çocuklarda
bulaştırıcı değildir ve bu rahatsızlıklar birkaç gün içinde
kaybolur. İkinci doz aşıdan sonra ise bu reaksiyonlar daha
nadir görülür.
Ender (aşı olanların 1000’de 1’inden daha az kişide görülür)
ya da çok ender görülen yan etkile: (aşı olanların 10.000’de
1’inden daha az kişide görülür): Geçici, hafif eklem ağrıları,
ateşli havale, alerjik reaksiyonlar..
Aşının olumlu ve olumsuz yanları
Hiçbir ilaç tamamen risksiz değildir ama Halk Sağlık
İşleri Dairesi hastalanma risklerinin aşının oluşturduğu
risklerden daha çok olduğu değerlendirmesini
yapmaktadır.
Yurt dışı seyahatlerinde akılda
bulundurulması gereken hususlar
Yurt dışı seyahati öncesinde çocuğun herhangi bir
aşıyı daha önceden yaptırması ve bunun yanında başka
aşılarında yaptırılması gündeme gelebilir. Çocuk sağlık
ocağı ya da bir aşı kliniğiyle bunları konuşun.
AKLINDA BULUNDUR!
Aşı öncesinde: : Çocuğun hastaysa, geri planda bir hastalığı
ya da alerjisi varsa ya da daha önceden yapılan bir aşıda her-
hangi bir şekilde tepki gösterdiyse bunu anlat.
Aşı sonrasında: : Çocuk aşıdan sonra iyi görünmüyorsa okulun
öğrenci sağlık birimiyle ya da sağlık kuruluşlarıyla irtibata geçmeli-
sin. Sağlık ve Bakım personeli aşı sonrasında görülen tüm tepkileri
doğrudan aşıya bağlı olsa da olmasa da rapor etmek zorundadır.
Çocuk sağlık kartı (BVC) ya da defter veya başka bir şekilde
çocuğunun aşılarını titizlikle not et.
FOLKHÄLSOMYNDIGHETEN, SEPTEMBER 2016  ISBN PRINT 978-91-7603-701-0  ARTIKELNUMMER: 16075  GRAFISK PRODUKTION: AB TYPOFORM 

Solna Nobels väg 18, 171 82 Solna Östersund Forskarens väg 3, SE-831 40 Östersund.
www.folkhalsomyndigheten.se