TESLA Anlalamam Dahi Margaret CHENEY Trkesi: Okhan Gndz stanbul, 2002 Aykr Yaynclk Biyografi Dizisi - 7 zgn

ad: "Tesla - Man Out Of Time"

ISBN: 975-8337-40-8 Snf: Amerikan Edebiyat, Biyografi, Fizik Dewey: 828.3

NDEKLER GR 1. MODERN PROMETE 2. BR KUMARBAZ 3. UZAKLARDAN GP GELENLER 4. EDSON'UN HUZURUNDA 5. AKIMLAR SAVAI BALIYOR 6. ALEV KILICI 7. RADYO 8. YKSEK SOSYETE

9. ALT YOL, ST YOL 10. YANLI BR KARAR 11. MARS'A DORU 12. ROBOTLAR 13. YILDIRIMLAR YARATAN 14. COLORADO'DA KARARTMA 15. MUHTEEM VE BEDBAHT 16. AAILANMI, HORGRLM, SALDIRIYA URAMI 17. PUSUDAK TEHLKELER 18. NOBEL SORUNU 19. UAN SOBA 20. RADAR 21. ONUR KONUU 22. GVERCNLER 23. GELER 24. DOUM GN PARTLER 25. SUDAK MANTARLAR 26. KOZMK KOMNYON 27. LM VE DNM 28. KAYIP KAITLAR 29. MRAS

GR Nikola Tesla esiz bir bilim insanyd. Meslek hayatnn zirvesindeyken youn bir ilgiyle izleniyordu ancak zel hayat hakknda kimse bir ey bilmiyordu. Tek bana almay ve yalnzl seven mzmin bir bekard. Arkada ortamlar dnda pek ortalkta grnmezdi. zel hayat yabanclara kapalyd. Alannda bu kadar iyi olan birinin bu derece mnzevi bir yaam semi olmas, biyografisini yazacak kiinin iini baya zorlatryor. Tesla'nn 1943 ylnda seksen alt yandayken lmesinin ardndan New York Herald Tribune'n bilim editr John J. O'Neill'in yazd Prodigal Genius (Anlalamayan Deha) adl biyografi piyasaya kt. Uzun yllar boyunca bu kitap Tesla zerine yazlm tek biyografi

olarak kald. Bunun balca nedenlerinden biri de dier biyografi yazarlarnn bu kitaptakilerden daha nemli bilgilere ulaamam olmasyd. kinci Dnya Savandan sonra Tesla'nn ktphanesini oluturan tonlarca materyal, gemilerle, doduu yer olan ve adna bir mze ina edilen Belgrad'a gnderildi. (Tesla, ABD vatandayd.) Peki O'Neill'n kitabndan sonra btnsel bir Tesla biyografisi daha yazmaya gerek var myd? Bu kitap en kapsaml biyograf almas olarak grlyordu ve muhtemelen de o dnemde yaynlanm -bir bilim yazar olan ve Tesla'nn hayatnn son yirmi ylnda ona en yakn kii olan Kenneth Sweezey'in almas gz ard edilirse- en iyi kitapt. Ancak, bugn ileri bir noktadan baklnca bu kitap Tesla gibi bir insan aratrmas bakmndan olduka yetersiz kalyor. Ayrca kiisel ilikilerini ve arkadalar ile olan etkileimlerini ortaya koyamyor. Tesla ile O'Neill arasnda dostane bir iliki olmasna karn, Tesla O'Neill ile arasndaki mesafeyi muhafaza etmeye her zaman zen gstermiti ve O'Neill Tesla'nn zel yaamyla ilgili kstl bir bilgiye bile gbela ulaabilmiti. Elindekiler ise bir biyografi yazarnn ulamak istedii ideal noktann ok uzandayd. O'Neill'n yazd biyografiden sonra yeni eyler ortaya kt. Bu da Tesla hakknda bilinenlere yeni bir boyut kazandrd. Hayatn aratranlarn zerinde durduu pek ok soru akla kavutu, bu da pek ok gizemli noktann ortaya kmasna neden oldu. The Freedom of Information Acts (Bilgi Edinme zgrl Yasas) federal hkmetin Tesla'nn almalarna zel bir ilgi gsterdiini aa kard. Bu ok doald. kinci Dnya Sava'nn ortasnda dzenlenen basn toplantlarnda Tesla, uaklar eritebilecek nlar yayan silahlardan, telejoedinamiklerden ve dier gelimi kavramlardan bahsediyor ve gazetecileri hayrete dryordu. Speklatif olsun gerek olsun, federal hkmet ii ansa brakamazd. Federal birimlerin yrtt aratrmalar bal bana ayr bir hikaye konusu. Tesla hakknda ilgi duyduum konuyu zetlemem gerekirse; niversite yllarmdan beri Tesla'y dnyaya tantan, frekans ve yksek voltaj zerine yrtt almalar beni bylyordu. Ancak, onun teknik yazlarna ulamann ve ayn zamanda, dierlerinin Tesla'nn almalarna yaptklar gndermeleri ayrt etmenin zorluu beni rahatsz ediyordu. Bu beni uzun yllarm alacak bir almaya sevk etti. Elektrik mhendislii alannda devam eden almalarm, dier yandan Tesla'nn

frekans ve yksek voltaj zerine yrtt aratrmalarna duyduum byyen ilgi onun sekreterliklerini yapm olan Dorothy Skerritt ve Muriel Arbus ile Walter Wilhelm gibi laboratuvar teknisyenleri ile tanmam salad. Bu srete Tesla'nn arkadalar ve onunla birebir ilikiye girmi dier insanlarla tanma frsatn da yakaladm. Son zamanlarda aka grlmeye balad ki lkenin nde gelen bilim ve mhendislik kurulularndan hibiri bu olay duyuracak nemli bir alma balatmamlard. Bu nedenle, Skerritt, Arbus, Wilhelm ve dier birka ilgili insanla birlikte, Tesla Dernei'nin kurulmasna n ayak olduk. Bu dernek yznc yl nedeniyle yaplacak aratrmalar destekleyecek ve dzenleyecekti. Ertesi yl dernek doal mrn tamamlamt ama mucidin toplum zerindeki, lmnden beri solmaya yz tutan etkisi yeniden canlanmt. Birok buluu vard. Bunlar zamannda duyurup sergilemiti. Ancak zaman getike kullanlan teknolojinin eskilii nedeniyle an gerisinde kalmt. te bu keiflere duyulan ilgi dirilmiti. alma ile dolu hayat dier mucitlere ilham vermiti, bugn de ilham vermeye devam ediyor. Tesla'nn yetmiinci doum yl (1931) dolaysyla dzenlenen bir toplantda, adalar, Tesla'nn derslerinin hala, krk yl nce ilk yaynlandklarnda olduu gibi, bir yaratclk ve ilham kayna olduunu belirtmilerdi.

1. MODERN PROMETE Saat tam sekizde asil grnl, otuzlarnda bir bey Waldorf-Astoria otelinin Palmiye Odas'nda, her zamanki masasnda yerini almt. Uzun boylu ve narindi, zarif bir giyimi vard ve tm dikkatleri annda zerine ekiyordu; yine de evresinde yemeklerini yemekte olan dier insanlar, mahremiyetine fazlasyla dkn olduunu bildikleri bu mucidi grmemi gibi davranyorlard. Masasnn zerinde her zaman olduu gibi, st ste dizilmi on sekiz temiz keten peete vard. Nikola Tesla neden e blnebilen rakamlar zellikle tercih ettiini, mikroplardan neden bu denli tiksintiyle kark bir korku duyduunu, ya da hayatna musallat olan dier pek ok takntdan neden bu denli mustarip olduunu kendisine bile aklayamyordu. Dalgn bir halde, zaten parltlar samakta olan kristalleri, camlar parlatyor, keten peetelerden birini alyor dierini brakyordu ve sonuta da servis masasnn

zerinde kendi apnda bir peete tepecii oluuyordu. Neden sonra, yemekler birbiri ardna gelmeye balaynca, tabandaki yemekten bir paray azna gtrmeden nce saplantl bir ekilde lokmann tm kbik zelliklerini hesap ediyordu. Baka trl de yemekten zevk alnmazd ki! Palmiye Odasna bu mucidi izlemek amacyla gelenler sipariini mnden vermediini fark ediyorlard. Adet olduu zere, yemekleri daha nceden telefonla verdii direktifler dorultusunda hazrlanyordu ve daha sonra da masasna, yine kendi arzusu dorultusunda bizzat ef garson tarafndan getiriliyordu. Tesla yemeini kk paralar halinde yemeye devam ederken William K. Vanderbilt de onu operadaki Vanderbilt locasn pek sk kullanmamasndan dolay azarlyordu. O masadan ayrldktan ksa bir sre sonra da akademisyenleri andran grn, Van Dyke stilinde sakal ve erevesiz gzl ile Robert Underwood Johnson masaya yaklat ve Tesla'y cokulu bir ekilde selamlad. Bu adamn bir dergi editr ve ayrca bir air olmasnn yan sra, hrsl olmas ve gsterili bir hayat srmesi gibi zellikleri de vard. Johnson srtarak Tesla'ya doru eildi ve kulana hakknda ortalkta dolaan en son sylentiyi fsldad: Anne Morgan adnda akll uslu ama abay mucidimize yakm bir kz hakkndayd ve babasnn bann etini bu mucitle tantrlmak arzusu ile yiyip duruyordu. Tesla her zamanki arball ile tebessm etti ve Johnson'in kars Katharine'in hatrn sordu. "Kate cumartesi gn seni le yemeine getirmemi tembihledi" dedi Johnson. Bir sre Tesla'nn -platonik duygularla- holand bir baka hanmefendi zerine konutular; gen bir piyanist olan Marguerite Merington. Onun da davetli olduunu duyduktan sonra daveti kabul etti. Editr yoluna devam etti, Tesla da tatlsnn kbik paracklarn incelemeye koyuldu. Hesaplamalarn henz tamamlamt ki masasna bir ulak geldi ve bir not getirdi. Arkada Mark Twain'in keskin hatl kargack burgack yazsn ilk bakta tand.

Twain her zamanki esprili tarzyla notta, "Eer bu akam iin daha ilgin planlarn yoksa belki Oyuncular Kulb'nde bana katlrsn" diye yazmt. Tesla aceleyle nndeki kada unlar karalad: "Maalesef, almam gerek. Ama eer sen gece yars laboratuvarmda bana katlrsan sana gzel bir gsteri sergileyebilirim." Her zaman olduu gibi Tesla masasndan saat tam onda kalkt ve Manhattan'n kl caddelerine kendini brakt. Laboratuvarna giderken bir parka sapt ve yava yava slk almaya balad. Yaknlardaki bir binann duvarlarndan bir ift kanat sesi duyuldu. Az sonra omzunda tandk beyaz bir grnt belirdi. Tesla cebinden bir avu buday kard ve gvercini eliyle beslemeye balad, sonra onu geceye kar kaldrd ve gagasna bir pck kondurdu. Artk bir sonraki admn dnmesi gerekiyordu. Bloun evresinde yrmeye devam etmesi halinde kendisini tur atmaya mecbur hissedecekti. Derin bir i geirdi ve Blecker sokann yanndaki (daha sonra Bat Broadway olan) Beinci Cadde, 33-35 numaradaki laboratuvarna doru yolland. Tavan arasndaki tandk dairesine girdi ve bir dmeyi evirdi. Duvardaki boru eklindeki lamba aal bir ltyla parldad ve karanlk odadaki tuhaf grnl makineleri aydnlatt. Bu tp lambann ilgin yan tavandaki elektrik kablolar ile hibir balantsnn olmamasyd. Gerekten de hibir balants yoktu ve tm enerjisini evreyi sarmalayan bir g alanndan alyordu. Balantsz k kaynan eline alabilir ve atlyesinin ierisinde istedii yere tayabilirdi. Bir kede duran tuhaf aletlerden biri sessiz sessiz titremeye balad. Tesla'nn gzleri mutlulukla ldad. Dnyann en kk osilatr bir eit platformun stnde almaya balamt. Onun dehetli gcnn farknda olan tek kii kendisiydi. Dnceli bir halde pencereden aadaki fakirhaneleri seyre koyuldu. alkan gmen komular oktan uyumu olmalyd. Polis daha nce kendisini gecenin bir yars odasndan karanlk sokaklara yaylan mavi k ve atrdayan elektrik hakkndaki ikayetler konusunda uyarmt.

Omuzlarn silkti ve iinin bana dnd, bir makineye bir dizi mikroskobik uyarlamalar yapmaktayd. Kendisinden gemi bir ekilde alrken zamann nasl getiini fark edememiti ki aadaki sokak kapsndan gelen sesle irkildi. Tesla, Pearson's Magazine'de alan ngiliz gazeteci Chauncey McGovern' ieri buyur etmek iin aceleyle merdivenleri indi. "Gelmeniz beni yle sevindirdi ki Bay McGovern..." "Bunu okuyucularma borlu olduumu dndm, beyefendi. Londra'da herkes Bat'nn Yeni Bycs hakknda konuuyor -ve bununla kastettikleri de Edison deil." "Ltfen benimle yukarya kadar gelin. Bakalm nm hak ediyor muyum." Merdivenleri henz kmaya balamlard ki sokakta bir kahkaha tufan koptu, Tesla bu sesi hemen tand. "Ah, bu Mark." Mark Twain'i ve aktr Joseph Jefferson' ieri buyur etmek iin tekrar kapya yneldi. Her ikisi de Oyuncular Kulb'nden geliyordu. Mark Twain'in gzleri bir beklentiyle parldyordu. "Haydi artk gsteri balasn Tesla. Her zaman ne derim bilirsin." "Yoo, bilmiyorum. Ne dersin?" diye sordu mucit glmseyerek. "Hep yle sylemiimdir ve unu bil ki bundan uzun yllar sonra hep benim bu szm anacaklar: Gk grlts iyidir, etkileyicidir ama asl i gren imektir." "O zaman bu gece frtnalar kopacak dostum, haydi benimle gel." McGovern sonradan u szlerle anacakt o geceyi: "nsann Nikola Tesla'nn laboratuvar karsnda afallamamas iin sra d bir zihin yapsna sahip olmas gerekirdi."

"Kendinizi geni, iyi aydnlatlm bir odada, evrenizde makinelerin meydana getirdii sradalar arasnda otururken hayal edin. Uzun boylu, zayf bir gen adam size doru yryor, parman bir kere klatmasyla aniden parlayan krmz bir alev topu yaratyor ve bunu korkusuzca avularnn ierisinde tutuyor. Bunu seyrederken ellerinin de nasl olup da alev almadna hayret ediyorsunuz. Alevi elbiselerinin zerinde, salarnda dolatryor, kucanza ve en sonunda da tahta bir kutunun ierisine koyuyor. Bu alev topunun hibir yerde en ufak bir iz dahi brakmamas insan akna eviriyor ve insan rya grmediinden emin olmak iin gzlerini ovuturuyor." McGovern, Tesla'nn ate topu karsnda hayrete den tek kii deildi. adalarndan hibiri Tesla'nn bu etkiyi tekrar tekrar nasl yaratabildiim aklayamyorlard ve bugn de tam olarak aklanamyor bu olay. Alev topu ortaya k kadar gizemli bir ekilde yok olup gidecekti, Tesla odann klarn sndrd anda oda zifiri karanlk olacakt. "imdi dostlarm sizler iin biraz gn yaratacam." Birdenbire odann ii artc bir gzellikteki k ile dolacakt. McGovern. Twain ve Jefferson gzleriyle odann her yann tarayacaklar ancak bu aydnln kaynan bulamayacaklard. McGovern, bu rktc etkinin Tesla'nn Paris'te dzenledii, ortada belirli bir k kayna olmakszn iki geni plaka arasnda aydnlanma salad gsteri ile bir balants olup olamayacan dnmekteydi. Ama bu k gsterisi Tesla'nn konuklar iin sadece bir snma turuydu. Yz hatlarndaki gerginlik, bir sonraki deneye atfettii ciddiyeti yanstmaktayd. Bir kafesten kk bir hayvan kartld, bir platforma baland ve aniden elektrik verilerek ldrld. bre bin voltu gstermekteydi. Kavrulmu bedeni platformdan kaldrld. imdi Tesla, bir eli cebinde olduu halde, yavaa platformun stne srayacakt. bre yava yava ykselmeye balad. En sonunda, tek bir adalesini bile kprdatmayan uzun boylu gen adamn bedeninin "iinden" iki milyon voltluk bir elektrik akm gemeye balad. Silueti, bedeninin her noktasndan frlayan binlerce alevin yalad bir elektrik halesi olarak grnyordu. McGovern'in yzndeki ok ifadesini gre gre bir elini ona doru uzatt. ngiliz gazeteci o garip hissi u kelimelerle anlatacakt: "Elini sktmda gl elektrik

pillerinin dile dedirildiinde hissedilen o duyguyu hissettim. O tam anlamyla 'ak bir elektrik teli' gibiydi." Mucit platformdan geri srad, akm kesti ve hzla aklamaya girierek diken stnde bekleyen gergin seyircilerini sanki tm yaptklar bir oyunun parasymasna rahatlatt. "Puff! Bunlarn hepsi ocuk oyunca. Hibirinin nemi yok. Bilimin byk evrenine nazaran bunlar hibir ey. Buraya gelin de size alr hale getirilir getirilmez tm hastanelerde ve evlerde devrim yaratacak makineyi gstereyim." Misafirlerini kauuk bir iltenin zerine yerletirilmi bir platformun olduu keye doru gtrd. Bir dmeyi evirdi, makine seri bir ekilde ve sessizce titremeye balad. Twain istekle ne doru atld. "unu bir deneyeyim, Tesla. Ltfen." "Yo, yo zerinde allmas gerekli." "Allah akna!" Tesla byk altndan gld. "Tamam Mark ama zerinde ok fazla kalma. Sana sylediim zaman aa inmen gerek." Yardmclarndan birine dmeye basmasn syledi. Twain, her zamanki gibi, beyaz giysileri ierisinde ve uzun siyah boyunba ile platformun zerinde dev bir ar gibi vzldamaya ve titremeye balad. Bu ok houna gitmiti. Neeyle baryor kollarn sallyordu. Odadakiler de onu seyrederek olduka eleniyorlard. Bir sre sonra mucit arkadana seslendi: "Tamam Mark. Yeterince kaldn, artk aa inmen gerekiyor." "Hayatta olmaz" diye cevap verdi nl mizah. "Bu i ok houma gitti." "Ama ben ciddiyim, aa inmen gerek artk" diye srar etti Tesla. "nan bana, inmen senin iin daha iyi olur." Glerek karlk verdi Twain. "Vin gelse beni aa alamaz."

Kelimeler azndan henz dklmt ki ifadesi yznde dondu kald. Platformun kenarna doru yalpalaya yalpalaya ilerledi, eliyle makineyi durdurmas iin Tesla'ya iaretler yapyordu. "abuk Tesla, nerede bu?" Tesla bir glmsemeyle platformdan aa inmesine yardm etti ve tuvalete kadar koluna girdi. Vibratrn mshil etkisi yaptn Tesla ve asistanlar ok iyi biliyorlard. Tesla'nn yksek voltaj platformunda sergiledii deneyi tekrarlamaya hi kimse gnll olmad ama Tesla'y neden elektrik arpmadnn bir aklamasn duyabilmek iin yanp tutuuyorlard. "Frekans yksek olduu mddete" diye aklad, "yksek voltajlardaki alternatif akmlar derinin yzeyinde, herhangi bir yaralanmaya neden olmadan salnrlar. Ama bu amatrlerin becerebilecei bir ey deildir. Sinir dokularna nfuz edebilecek miliamperler ldrc bir etki yaratabilir ama derinin zerindeki amperler ksa sreler iin zarar vermez. Derinin altna szabilecek dk akmlarsa, ister alternatif ister doru akm olsunlar, lme yol aabilir." Tesla sonunda misafirlerine iyi geceler dilediinde afak sokmutu bile. Ama odasndaki klar, otele ksa bir dinlenme iin gitmek zere kaplarn kilitleyip dar kana dein bir saat daha parldayacakt.

2. BR KUMARBAZ Nikola Tesla tam olarak, 1856 ylnn 9 Temmuz gnn 10 Temmuza balayan gece yarsnda, Yugoslavya'nn Velebit Dalar ile Adriyatik Denizi arasndaki Hrvatistan'n Lika blgesinin Smiljan kynde domutu. Evleri, babas Papaz Milutin Tesla'nn ynetimindeki Srp Ortodoks Kilisesi'nin hemen bitiiindeydi. Babas zaman zaman "Adil nsan" takma adyla makaleler yaynlard. Etnik gelenekler, genellikle, bask gren aznlklar tarafndan en sk ekliyle devam ettirilirler. Tesla ailesi de bu duruma bir rnek tekil ediyordu. Srp marlar, iirleri,

danslar ve masallar, aziz gnlerinin yaatlmas ve kutlanmas ile birlikte hayatlarnda nemli bir yer tutuyordu. Okuma yazma bilmeyenlerin oran olduka fazla olmasna karn, insanlar hafzalarn olaanst bir ustalkla kullanyor ve bu sayede de geleneklerini canl tutuyorlard. Tesla'nn ocukluunda Hrvatistan'daki i olanaklar aa be yukar belirlenmiti: iftilik, askerlik ya da din adaml. Milutin Tesla'nn ve kars Duka Mandi'in aslen Bat Srbistanl olan aileleri kuaklar boyunca erkek ocuklarn kilisenin ya da ordunun hizmetine gndermiler, kzlarn da papazlara ya da subaylara vermilerdi. Milutin aslnda subay okuluna gnderilmiti ama o bu karara sonradan kar gelmi ve okuldan ayrlarak kiliseye ynelmiti. Oullar Dane (ya da Daniel) ve Nikola iin de bunu gelecekteki tek seenek olarak gryordu. Kzlar Milka, Angelina ve Marica iin esirgeyen yce Tanr'dan diledii tek ey de kendisi gibi dini grevlerle itigal eden birer kocaya varmalaryd. Kendisinden yalnzca iftliin ar ilerini yklenmesi deil, bunun yannda ocuklarn, evin, tm ailenin btn sorumluluklarn stlenmesi beklenen Yugoslav kadn iin hayat hi de gllk glistanlk deildi. Tesla her zaman, fotorafik hafzasnn ve yaratc dehasnn kendisine annesinden miras kaldn sylerdi. Ayrca annesinin, kadnlarn yeteneklerinin adil bir ekilde deerlendirilen bir lkede ve zamanda yaam olmamasndan dolay hep znt duyard. Annesi yedi ocuklu bir ailenin en byk kzyd ve annesi grme yeteneini yitirdiinde ailenin tm sorumluluunu stlenmek zorunda kalmt. Bu nedenle okula asla gidememiti. Ama buna karn, belki tam da bu nedenle inanlmaz bir hafzaya sahipti, ciltler dolusu yerli ve klasik Avrupa iiri klliyatn ezbere okuyabiliyordu. Evlendikten pek ksa bir sre sonra be ocuk dourdu. En bykleri Daniel'di. Nikola ise drdnc ocuktu. Papaz Milutin Tesla da bo zamanlarnda iir yazmaya merakl olduundan ocuklar ncil'den ve iirlerden pasajlar okumann kzde msr patlatmak kadar doal olduu bir ev ortamnda bydler.

Nikola da genliinde iir yazmaya balad ve bunlarn bir ksmn yannda Amerika'ya da tad. Ancak bu iirlerin ok zel olduklarn dnyordu, bu nedenle de yaynlanmalarna asla izin vermedi. Arkada toplantlarnda yeni tant insanlar, kendi dillerinde (ister ngilizce, ister Franszca, Almanca, isterse talyanca) yazlm iirler okuyarak hayrete drmekten byk bir zevk alyordu. Hayat boyunca da arada srada iir yazmaya devam etti. Daha ocukken, be yanda, icatlarna balamt bile. Be yandayken, kyde grdklerinden ok farkl bir su ark icat etmiti. Sarsntszd, ksa arklarn kullanlmasna gerek kalmyordu ve akntda tkr tkr iliyordu. Yllar sonra bunlar dahiyane pervanesiz trbini yaratrken de hatrlayacakt. Yine de dier baz deneylerinde ufak tefek baarszlklar yaad da oluyordu. Bir keresinde ahrn atsna tnemi ve evden yrtt emsiyeyi taze da havasna kar, kendisini hafiflemi hissedene, kafas dumanlanana ve uabildiine ikna olana dek hzla ap kapamaya balamt. Yere akldnda bilincini yitirmiti ve annesi onu yatana kadar tamak zorunda kalmt. rettii on alt bcek gcndeki motorun da pek baarl olduu sylenemezdi. Bu hafif tasarm krdanlardan oluan bir yel deirmeniydi. Bir dingilin ve kasnan ucuna canl haziran bcekleri koulmutu. Yere zamkla sabitlenmi bcekler kanatlarn rpmaya baladklarnda ki bunu er ge umutsuzca yapacaklard, bcek gcyle alan motor hazr demekti. Gel gr ki ortaya haziran bceklerinin tadndan fazlasyla holanan bir arkada knca deney sonsuza dek kzaa alnmak zorunda kalacakt. Arkada bir kavanoz dolusu haziran bceini mideye indirmeye balamt bile. Gen mucidin midesi ise bu sahneyi kaldramayacak kadar hassast. Bir sonraki teebbs bykbabasnn saatlerini paralara ayrmak ve yeniden toplamak olacakt. Ancak bundan da bir sre sonra vazgemek zorunda kalacakt: "lk aamada olduka baarl oluyordum da, ikinci ksma gelince hep tkezliyordum." Bir saati yeniden birletirebilmesi iin otuz yl gemesi gerekecekti. Tabii genliinde urad tm hayal krklklar bilimle ilgili deildi. "Kasabada varlkl bir hanmefendi yayordu" diye anlatr ksa bir otobiyografisinde, "iyi fakat fazlaca kendini beenmi birisiydi, kiliseye hep ar sslenip, giyinip kuanp gelirdi; kendisine bir hizmeti ordusu elik ederdi. Bir gn an kulesindeki an almay henz bitirmitim ve hzla merdivenleri inmeye balamtm, tam o srada

bu hanmefendi kapda belirdi ve ben de kadncazn stne atlayverdim. Elbisesinin o uzun kuyruu orta yerinden yle bir patrtyla yrtld ki, bir dizi asker yaylm atei at sanrdnz." Babas fkeden mosmor olmutu ama yine de yanana hafif bir amar indirmekle yetindi. "Bu bana verdii tek fiziki cezayd ama acsn neredeyse imdi bile yanamda hissedebiliyorum." Tesla duyduu utancn ve allak bullak oluunun tasvir edilemeyecek kadar ar olduunu syler. Tam anlamyla aforoz edilmitir. Fakat, talihi ona tekrar glecek ve ky ahalisinin gzndeki yerine yeniden kavuacaktr. tfaiye tekilat iin yeni niformalarla birlikte yeni bir yangn sndrme makinesi de alnmt ve bunun iin bir de kutlama dzenlenecekti. Bir geit treni dzenlenmi, nutuklar ekilmi ve artk sra su pompasndan sularn fkrtlmasna gelmiti. Ama brakn fkrmay, hortumun ucundan tek bir damlann sesi bile gelmiyordu. Tam kyn ileri gelenleri mcadeleden vazgemek zereyken gen adam nehrin sularna atlayacak ve tahmin ettii gibi hortumun dirsek yaptn kefedecekti. Sorunu ksa bir srede halledecek ve kyn mesut ileri gelenlerini bir anda iliklerine kadar srlsklam edecekti. Sonralar bu olay yle anacakt: "Siraks'n sokaklarnda rlplak kouturan Arimet dahi benim o an olduum kadar etkileyici olamamtr. Omuzlarda tanyordum, tam anlamyla bir kahraman olmutum." Hayatnn ilk yllarn geirdii Smiljan'n pastoral ortamnda bu ateli, solgun ve uzun yzl, kapkara sal ocuk sihirli bir hayat yaamaktayd. Tpk yllar sonra yksek voltajl elektrikli ortamlarda altnda olduu gibi, sra d tehlikeli durumlardan kendisini byk bir beceriyle syrp kurtaryordu. Teleskopik bir hafzas vard. kez doktorlarn artk iflah olmaz dedikleri durumlardan sa kurtulduunu anmsyordu. Pek ok kereler boulmaktan son anda kurtulmutu, bir keresinde kaynayan st dolu bir fda neredeyse canl canl halanyordu, bir yangnda kavrulmaktan paay zor syrmt, bir keresinde de diri diri gmlmt (aniden eski bir mezarn iine dvermiti). Kpeklerle grtlak grtlaa gelmi, karga srlerinin hmna uram ve keskin dili bir yabandomuzu neredeyse felaketi olmutu. Yine de baba oca ona doayla kucak kucaa bir hayat bahsetmiti. Kk bir ocuun hayallerini ssleyen kuzularn, tavuklarn, gvercinlerin hepsi bahelerinde yayordu. Yaban kazlarnn bulutlar arasnda yitip gitmelerini

bylenerek izliyordu; gnbatmnda hepsi "bugnn en dzenli ordularn bile geride brakacak bir dzen ierisinde" geri dnyordu. Tm bu grnteki gzellie karn ocuun zihninde, ailenin yaad bir trajedinin sregelen travmalar olan karabasanlar yer edecekti. Nikola'dan yedi ya byk olan Daniel, on iki yanda geirdii bir kaza sonucunda lecekti. Bu beklenmedik trajediye sevilen bir ahbaplar tarafndan kendilerine hediye edilen bir Arap atnn neden olduu sanlyor. Aslnda ok iyi eitilmi, neredeyse insan zekasna sahip gzel bir att bu. Hatta bir keresinde ailenin reisini dalarda lmden kurtarmt. Ancak Tesla'nn otobiyografisine gre Daniel bu atn sebep olduu yaralar nedeniyle lmt. Kazann ayrntlarna dair elimizde olan bilgilerin tm de ne yazk ki bundan ibaret. Anlattna baklrsa len aabeyinin hatras yannda Nikola'nn tm yaptklar snk kalyordu. Baarlar anne babasnn kayplarn daha derinden hissetmelerine yol ayordu. "Bu nedenle kendime kar gvensiz olan bir ocuk olarak bydm. Ama aptal bir ocuk deildim kesinlikle..." Psikolojik adan ii daha da karmaklatran ikinci bir iddiaya gre Daniel evin kilerine dm ve bu nedenle lmt. Kendisinden gemi bir halde yatarken yar bilinsiz bir ekilde Nikola'y kendisini merdivenlerden aa itmekle sulamt. Elimizde iki iddiay da dorulayacak yeterlilikte veri yok. Tesla hayatnn ok daha sonraki dnemlerinde bile aabeyinin lmnn neden olduu kabuslar ve halisnasyonlar grecekti. Yaad deneyimin ayrntlar hibir zaman tam olarak aydnla kavumad ama denilebilir ki be yandaki bir ocuun yaad bu sululuk duygusu kaldrabileceinden daha ar gelmiti. Bu olay zihninin derinliklerinde tekrar tekrar deiik ekillerde canlanmaktayd. Sadece u kadarn varsayabiliriz ki aabeyi Daniel'n lm Nikola'da daha sonralar ortaya kan fobilerin ve takntlarn geliiminde etkili olmutur. Kesinlikle syleyebileceimiz tek ey ise egzantrik ynnn ok erken yalarda kendini belli etmeye baladdr. rnein, kristal ya da prlanta gibi mcevherlerin ltlarndan mest olmasna karn kadnlarn takt kpelerden, zellikle de incilerden ar derecede nefret ediyordu. Evin herhangi bir yerinde en ufak kafur kokusu alsa iddetli bir

rahatszlk yayordu. Aratrma yaparken su dolu bir lavaboya bir sayfa kat dse aznda dayanlmaz bir tat oluuyordu. Yrrken admlarn sayyordu, orba kasesinin, kahve fincannn, yemeklerin kbik paracklarn hesaplyordu. Bunu baaramad zaman itah kaveriyordu -bylece tek bana yeme ansn da yitiriyordu. Fiziksel ilikileri asndan en ciddisi de bakalarnn salarna dokunamyor olmasyd, "silah zoruyla belki". Fakat bu fobilerin ilk olarak ne zaman baladklarn kesin olarak bilemiyoruz. Anlattna gre Tesla, Daniel'n kaybndan sonra anne babas iin bir teselli olur umuduyla ok erken yalarda kendisini kat bir disiplin altna almaya balamt. Dier ocuklara nazaran ok daha alakgnll, ok daha alkan ve cmert, her adan ok daha stn olacakt. Ancak kendini inkar etmeye ve doal itkilerini bastrmaya baladktan sonra iinde garip tutkular kk salmaya balayacakt. Tesla'nn kiilii o zamanlar deimeye balamt ancak Daniel'n lmnn zerinden belli bir sre gemeden bu deiiklikler tam anlamyla kendilerini belli etmemilerdi. "Sekiz yama dein zayf ve ekingen bir kiiliim vard" diye anlatyordu. Dlerinde hayaletler ve gulyabaniler gryor, yaamdan, lmden ve tanrdan korkuyordu. Fakat sonra bir eit deiiklik yaayp srekli babasnn hatr saylr byklkteki ktphanesindeki kitaplar hatmetmeye balad. Babas Milutin Tesla bir sre sonra, olunun mum nda kitap okumaktan gzlerini harap edecei korkusuyla Nikola'ya mum verilmesini yasaklayacakt. Ama Nikola bunun da bir aresini dnmt, elindeki paavralarla anahtar deliklerini ve kap boluklarndaki delikleri tkadktan sonra tm gece boyunca okumaya devam ediyordu. Ta ki annesi afakla birlikte ilerinin bana gemek iin ortalkta dolamaya balayncaya dek. ocuun ekingen mizacn deitirecek olan kitap nl bir Macar yazarn "Abafi ya da Aba'nn Olu" adl romanyd. "Uyumakta olan irademi uyandrm ve beni zdenetim zerine almaya sevk etmiti." Daha sonralar bir bilim insan olarak ulaaca baarlar, gelitirdii bu kat z disipline atfedecekti. Doar domaz bir din grevlisi olaca belirlenmiti. Her ne kadar ocuun bir mhendis olaca ortada olsa da babas bu konuda srarc bir tutum sergiliyordu. Olunu bu greve hazrlamak iin Papaz Tesla her gn tekrarlanacak bir egzersiz uyguluyordu. "Bu her trl almay kapsyordu: bir bakasnn dncelerini tahmin etmeye almak, ifadelerdeki hatalar bulmak, uzun cmleleri tekrar etmek ya da zihinden hesaplar yapmak. Bu gnlk almalarn amac hafzay ve

dnme gcn gelitirmek ve zellikle de eletirel bir dnce sistemine sahip olmakt. Hi phe yok ki hepsi de ok yararl almalard." Annesi hakknda unlar yazmt: "O birinci snf bir mucitti ve inanyorum ki, modern hayattan ve onun geni olanaklarndan bu denli uzak yaamasayd birok byk baarnn altnda onun da imzas bulunurdu. htiya duyduu her trl aleti kendisi tasarlayabiliyor, retebiliyordu; kendi eirdii iplikten harika desenlerle kumalar dokuyabiliyordu. Tohumlar ekme, bytme ve en sonunda da bitkiyi liflerine ayrma iini bile kendi hallediyordu. Sabahtan akama kadar hummal bir tempo ile alyordu. Ev halknn giysilerinin ve ev eyalarnn ou onun hnerli ellerinden kmayd." ok zeki bir ocuk olan Daniel'n, heyecanland zamanlarda, gznde klar patlyordu. Buna benzer bir durum ocukluundan itibaren Tesla'ya da tm hayat boyunca musallat olacakt. Bunu yllar sonra yle anlatacakt: "Dncelerimin ve hareketlerimin nn kesen, gerek nesnelerin grnmn arptan, genellikle k patlamalaryla birlikte ortaya kan grntlerin neden olduu bir duygu bu. Bunlar hep daha nce grm olduum eyler, ahit olduum sahnelerdi, kesinlikle hayal rn deillerdi. Bir szck duyduumda bunun bana ifade ettii nesne gzlerimin nnde btn canll ile ortaya kyordu ve elimi uzattm takdirde ona dokunup dokunamayacamdan bir trl emin olamyordum. Bu bende byk bir huzursuzluk ve kayg yaratyordu. Bavurduum hibir psikoloji ya da fizyoloji uzman bu durumu tam anlamyla aklayamyordu..." Bu durumu beynin, ar heyecanlanma anlarnda retina zerinde refleks etkileri yaratmas eklinde aklyordu. Bunlar halusinasyon deildi. Gecenin karanlnda bir cenaze ya da baka rahatsz edici bir grnt, gzlerinin nnde beliriveriyordu ve elleri ile gzlerini kapatsa dahi bu grntden kurtulamyordu. "Eer yanl anlamyorsam" diye yazyor Tesla, "bir insann tasavvur ettii bir nesnenin imgesini bir perdeye yanstmak ve bylece de bunu grnr klmak mmkn olabilir. Bylesi bir ilerleme tm insan ilikilerinde bir devrim yapacaktr. una inanyorum ki bu mucize gelecekte gerekletirilebilir ve gerekletirilecektir de; u kadarn syleyebilirim ki, ben dnce gcmn byk bir orann bu problemin zlmesine adam durumdaym."

Tesla'dan sonra birok parapsikolog, banyo edilmemi fotoraf filmlerinin zerine zihinsel imgelerini yanstabildiklerini iddia eden birok insan zerinde altlar. Dncenin elektronik yazclara dorudan gnderilebilmesi de yeni aratrmalara konu olmakta. Gen Tesla bu ypratc imgelerden kurtulabilmek ve kendisine geici de olsa bir rahatlama salayabilmek iin hayal rn dnyalar kurmaya balad. Her gece kendisini seyahatlere ktna, yeni yerler, ehirler, lkeler grdne, oralarda yaadna, yeni insanlarla tantna, arkadalar edindiine inandryordu ve "Her ne kadar inanlmaz da olsa bunlar bana gerek hayattakiler kadar yaknd ve gereklerden bir nebze bile daha az canl deildi." Bu, zihninin ciddi bir ekilde yeni icatlarla megul olmaya balayaca on yedi yana kadar devam edecekti. Daha sonra, bu yetenei sayesinde tasarmlarn bir modele, izime ya da deneye ihtiya duymadan zihninde sanki gerekmi gibi canlandrabildiini fark edecekti. Bu yntemin, tamamyla deneysel olanlara nazaran, ok daha etkili ve ilerlemeye ak olduunu dnyordu. Tesla'ya gre bir model ina etmeye alrken detaylar arasnda boulma ve kullanlan aletlerin azizliine urama riski olduka yksekti. Bunlarn yan sra tasarmc iini gelitirirken asl zerinde almakta olduu tasarmn temel ilkesini gz ard etmeye balayabilirdi. "Benim yntemim ise farkl. Hemen ii eyleme dkmeye kalkmam. Aklma bir fikir geldiinde bunu ilk nce kafamda ekillendirmeye balarm. Yapy deitiririm, eklemeler yaparm ve aygt zihnimde altrrm. Yaptm bir trbini dncelerimde iletmem ile atlyemde test etmem arasnda benim iin bir fark yoktur. Eer bir dengesizlik varsa bunu bir yerlere not bile edebilirim." Yani, bir kavram hibir eye elini dahi srmeden mkemmelletirebileceini ne sryordu. Aygt ancak tm hatalar beyninin ierisinde dzelttikten sonra cisimletiriyordu. "Makine kesinlikle dndm ekilde alacaktr ve deney tam anlamyla planladm dorultuda yryecektir. Yirmi yllk alma hayatm boyunca bunun tek bir istisnasyla bile karlamadm. Neden baka trl olsun ki? Mhendislik, elektriksel ve mekanik ekillerde pozitif sonular verir. Matematiksel ileme tabi

olmayacak ve etkileri ya da sonular uygun teorik ve pratik veriler dorultusunda hesaplanamayacak ok az konu vardr..." Bu iddialarna karn, Tesla tasarmlarnn en azndan baz paralarnn taslaklarn nceden iziyordu. Hayatnn daha ileri safhalarnda alma yntemi Edison'un deneysel yaklamna daha fazla benzemeye balayacakt. Tesla'nn ocukluundaki geliiminin ayrntlarn renmek olduka g. nk hem bylesine yetenekli hem de kendisini zihinsel adan bu denli sk bir disiplin altna alabilen bir ocuun, hangi becerilerinin doutan olduunu, hangilerini sonradan kazandn anlamak zor. Yine de bir insann bir sayfa yazy ya da bu sayfa zerindeki belirli ilikileri ve saysz rnei bir bakta ezberleyebilmesi iin buna ister fotorafik hafza, ister formal hafza deyin- zel bir beceriye sahip olmas gerekir. Bu tip bir hafza ilk olarak kendisini ergenlik anda belli etmeye balar. Bu da insan vcudundaki kimyasal deiikliklerin bunda etkili olduunu akla getirmektedir. Tesla'nn durumunda da bu olaanst hatrlama gc hayatnn byk bir blmnde ona yardmc oldu. Belki de bunda ocukluunda ald zel eitimin ve kendisine uygulad srekli disiplinin de etkisi vard. Colorado'da aratrma gerelerinde deneme yanlma yntemi ile yapt deiiklikler bu olaanst gcn belirtileridir. Grsel bulularnn tek bir kt yan olduunu, bunun da kendisini zihnen ulalmaz bir zenginlie karn parasal adan yoksul brakmas olduunu iddia ederdi. Aslnda ok deerli olan icatlar son bir dzeltme yaplmadan, yani ticari bir hale getirilmeden hayata geiriliyordu. Edison ise buna asla izin vermezdi ve bunun iin de yannda birok asistan altrrd. Dorusu Edison'un dier mucitlerin fikirlerini topladn ve bunlar patent brosuna sattn iddia edenler de vardr. Tesla'nn durumunda bu tam tersi ynde iliyordu. Fikirler zihninden yle hzl geiyordu ki bunlar olduklar yerde tutamyordu. Her saniye kendisini heyecanlandracak yeni bir eyler olumaya balyordu kafasnn iinde. Fotorafik hafzas dier mhendislerle almasn gletiriyordu. Dierleri elle tutulur planlar istiyorlard, Tesla ise zihniyle alyordu. Okulda neredeyse snfta kalyordu nk matematikte harikalar yaratmasna karn zorunlu resim derslerine girmek istemiyordu.

Korkun grntleri zihninden silip atabildii zaman on iki yandayd ancak tehlikeli ya da stresli durumlarda, ya da ok mutlu olduu zamanlarda ortaya kan kanlmaz k patlamalarndan asla kurtulamayacakt. Baz baz, evresindeki atmosferi canl alevlerin yaladn gryordu. Bu durum etkisini yava yava yitireceine daha da artrd ve o yirmi be yana geldiinde doruk noktasna ulat. Altm yana geldiinde yle diyecekti: "Bu k patlamalarn hala zaman zaman yayorum. Yeni bir fikrin zihnimde parldayvermesi gibi durumlarda ortaya kyor. Ama artk eskisi kadar heyecan verici deil bu, eskiye nazaran daha etkisiz. Gzlerimi kapattmda, ilk nce mutlaka ok koyu ve tek tonlu bir mavi fon gryorum. Tpk ak ama yldzsz bir gecede olduu gibi. Birka saniye iinde bu alan parltlar saan ve bana doru ilerleyen yeil ltlarla doluyor. Neden sonra sa tarafmda birbirine paralel ve yakn nlarn oluturduu iki ayr sistem gryorum. Bu iki sistem birbirleri ile dik a oluturacak ekilde duruyorlar; sar, yeil ve altn renklerinin hakim olmasna karn, her trl rengi ieriyorlar. Sonra bu izgiler daha da parlaklamaya balyor ve her yere parltlar saan belirgin noktalar serpiliyor. Bu resim yava yava grnt alanmdan kyor ve sola doru kayarak yok olup gidiyor, yerini pek de ho olmayan l bir grilie brakyor. Buray abucak kabaran ve kendilerine canl formlar vermeye alyormu gibi duran bulutlar doldurmaya balyor. in ilgin yan u ki, ikinci aamaya geilinceye dein bu grilii belirgin bir ekle benzetemiyorum. Her seferinde, uyuya kalmadan az nce, gzlerimde kimi eylerin ya da insanlarn grntleri canlanyor. Onlar grdm anda anlyorum ki bilincimi yitirmek zereyim. Eer ortaya kmyorlarsa ya da bunu reddediyorlarsa biliyorum ki bu uykusuz bir gece geireceim anlamna geliyor." Okulda yabanc dil reniminde stn baar gstermiti. Slav diyalektlerinin yan sra ngilizce, Franszca, Almanca ve talyanca'ya hakimdi. Ama asl matematikte yldzlamt. retmen soruyu tahtaya yazarken pusuya yatan ve yazmas biter bitmez yant patlatan cesaret krc rencilerden biriydi. Balarda bunun bir kandrmaca olduu zannedilmiti. Ama ksa bir sre sonra bunun da cisimleri grselletiren bir yetenek olduu anlalacakt. Zihninin optik ekrannda tm logaritmik tablolar depolayabiliyor ve gerektii zaman da bunlar kullanma aabiliyordu. Yine de bir bilim insan olduktan sonra tek bir bilimsel problemi zebilmek uruna uzun sre aba sarf edecei zamanlar gelecekti. Birok yaratc insann yabancs olmad bir durumu o da ska yayordu. Bir trl konsantre olamad, yant bildii halde somut bir hale getiremedii o anlar

iin, "in harika olan yan" diyordu, "eer bu ekilde hissediyorsam undan kesinlikle emindim ki bu, problemi aslnda zm olduum ve ksa bir sre sonra peinde olduum eyi elde edeceim anlamna geliyordu." Elle tutulur sonular da bu sezgiyi doruluyordu. u bir gerek ki Tesla'nn hayat boyunca yapt makinelerin hemen hepsi kusursuz ilemitir. Bilimsel ilkelerde yanlabilirdi, ya da yapm srasnda kullanlan malzemenin nitelii konusunda dahi hata yapabilirdi ancak zihninde evrim geiren ve sonradan metale dklen makineler tam anlamyla istedii ekilde alrd. Belki de onun ocukluunda okul psikologlar olsayd gereklikle ban koparan bu grntler nedeniyle ona hemen izofreni tans konulacakt; hzla terapilere ve ila tedavilerine balanacakt -belki de bylece yaratclnn kayna 'tedavi' edilecekti. Zihninde yer eden imgelerin daha nce yaad sahnelerden kaynaklandn kefettiinde, ok nemli bir geree parmak bastna inanmt. Her zaman iin dsal kayna bulmaya almaya karar verdi. Yani uzun lafn ksas, Freud'un yntemleri daha yaygnlamaya balamadan ok nceleri bir eit otoanaliz yntemi gelitirmiti ve bunu neredeyse bir refleks haline dntrmt. "Neden ve sonu arasnda balant kurmada nemli becerilere sahip oldum" diyordu. "Ksa bir sre sonra, aknlkla, aklmdan geen tm dncelerin dsal bir izlenimden etkilendiini fark ettim." Bu egzersizlerden kard sonularn tm o kadar da yreklendirici deildi. zgr iradesine dayandn dnd eylemlerinin aslnda d koullarn ve olaylarn bir sonucu olduunu dnmeye balamt. Ve eer bu doru ise insan bir robottan pek de farkl bir ey deildi. Ya da farkl bir deyile, bir insann yapt her ey, buna deneyimlere dayanan hkmler dorultusunda hareket etmek de dahil, bir makineye de yaptrlabilirdi. Bu dncelerden yola karak Tesla hayatnda daha sonralar nemli bir yer tutacak -farkl alardan da olsa- iki anlay gelitirecekti. Birincisi insanlarn "etten kemikten yaplma makineler" olduu idi. Dieri de makinelerin, her trl pratik ama uruna, insanlatrlabilecei idi. Birincisinin sosyal hayatna pek bir deiiklik getirdii sylenemez ama ikincisi onu "tele-otomatik" ya da robot dedii garip bir dnyaya srkleyecekti.

Tesla ailesi, Nikola alt yandayken, Gospi ehrinin yaknlarna tanmt. Orada okula balayacakt ve hayatnda ilk defa mekanik modeller ve su trbinleri ile tanacakt. Bunlardan bir sr yapacak ve hepsini alyor grmekten byk bir zevk almaya balayacakt. Niagara alayan hakknda okuduu bir yaz da onu bylemeye yetecekti. Hemen hayalinde alayan sularnn dndrd devasa bir tekerlek canlanmt. Amcasna bir gn Amerika'ya gideceini ve bu hayalini gerekletireceini anlatyordu. Otuz yl sonra bu fikrinin hayata geirildiini grdnde "zihnin zlemez gizemi" zerine uzun uzun dnmeye frsat bulacakt. On yandayken, yeni bir kurum olan ve iyi bir fizik blmne sahip olan Jimnasyum'a yazld. retmenlerinin sergiledii gsteriler onu bylyordu. Burada matematie olan yetkinlii parldamaya balamt ama babas "onu bir snftan dierine geirebilmek iin hatr saylr bir aba sarf ediyordu" nk resim derslerinde bir trl diki tutturamyordu. kinci ylnda, saplant derecesinde, sabit hava basnc ve vakum olana ile srekli hareket retebilme sevdasna kapld. lgncasna bu glere gem vurmaya alyordu ama uzun sre ne yapacan bilemedi. En sonunda, "abalarm beni, daha nce hibir lmlnn baaramad bir icadn eiine getirdi." Bu en byk dlerinden biriydi: uabilmek. "Her gn, kendimi havann iinde uzak mesafelere tayabiliyordum ama bunu nasl baarabildiimi bir trl anlayamyordum... imdi elimde somut bir veri vard: bir eksen etrafnda dnen bir aft, rpnan kanatlar ve snrsz bir gcn vakumundan ibaret bir uma makinesi!" Yapt, iki tayc zerinde serbeste dnebilen bir silindir ve buna mkemmel bir ekilde oturan ve ksmen de kapatan bir drtgendi. Gvdenin ak ksm bir blme ile kapatlmt ve silindirik para hava geirmez dner eklemler ile birbirinden tamamen bamsz iki blme ayrlmt. Bu blmlerden biri contalanmt ve iinde hava yoktu, dier blm ise akt ve bu da silindiri srekli hareket halinde tutacakt -en azndan mucidimiz byle dnyordu. Ve gerekten de, yapm bittikten sonra aft hafife dnmeye balayacakt. "Bundarn sonra, rahatl ve lks ile Kral Sleyman'a yaraacak bir tatla her gn hava gezintilerine kmaya baladm... Atmosfer basncnn silindir yzeyine dik a

ile etki ettiini ve yava dnme hareketinin bir szntdan kaynaklandn fark etmem iin ok zaman gemesi gerekecekti. Bu bilgiye zamanla ulam olmama ramen bu benim iin ac verici bir deneyim olacakt." Kendisine birka numara kk gelen bu okula devam ederken: "Tehlikeli bir hastala, daha dorusu bir dizi hastala yakalandm, durumum o derece ktlemiti ki doktorlar beni tanrya havale etmilerdi." Kendisini biraz toparlaynca iyilemesine yardmc olur umuduyla okumaya balamasna izin verildi. En sonunda yerel ktphanedeki kitaplarn bir katalogunu hazrlamas istendi kendisinden. Bu grev sayesinde Mark Twain'in ilk eserleriyle tanma ansn yakalayacakt. Bu tanmann verdii mutluluun etkisiyle mucizevi bir iyileme gsterecekti. Fakat ne yazk ki bu anekdot pek de akla yakn gzkmemektedir, zira Mark Twain o zamanlarda henz okyanusu ap Hrvatistan'daki kk bir ktphaneye kadar ulaacak bir kitap yazmamt. Hikayenin dorusu her ne ise, Tesla bu kitaplardan ok holanm ve etkilenmiti. Bundan yirmi be yl sonra byk mizah ustas ile New York'ta karlaacakt ve bu hikayeyi kendisine anlatt zaman Twain'in gzyalarna boulmas karsnda hayrete decekti. Nikola renimine Hrvatistan'n Karlstadt ehrindeki daha yksek bir okulda devam edecekti. Buras olduka kasvetli, bataklklarla kapl bir blgeydi ve sonu olarak ocuk birka kere stma illetinin penesine decekti. Ama bu hastalk fizik profesrnn de etkisiyle elektrie youn bir ilgi duymasn engelleyemeyecekti. Grd her deney zihninde binlerce yank buluyordu, onu deneylerle ve aratrmalarla dolu bir gelecee yneltiyordu. Eve dndnde blge kolera salgnndan krlmaktayd ve o da bu hastala yakalanmakta gecikmedi. Dokuz ay yatakta kald. Zar zor hareket edebiliyordu ve bir kez daha kendisinden umut kesilmiti. Bir keresinde babasnn onu bir nebze olsun neelendirebilmek iin yanna oturup konumaya altn hatrlyordu, o da btn gcn toplayp babasna yle diyebilmiti: "Belki mhendislik okumama izin verirseniz kendimi daha iyi hissedebilirim." Nikola'nn ne olursa olsun din adam olmas gerektiini dnen papaz Tesla bu defa kendi merhametinin kapanna kstrlmt ve boyun emek zorunda kalacakt. Bundan sonra olanlar biraz kark. Grnen o ki Tesla'ya ordudan yllk hizmet iin bir celp gelmi, bu grev ona din adamlndan daha da korkun grnmt. Bu konuya sonralar fazla deinmemiti. Tek syledii babasnn salna yeniden

kavumas iin dalarda bir sre kamp yapmasnn iyi olaca konusunda srarc davranm olmas. Anlalan olay bu ynde gelimi ve Tesla orduya hizmet etmek zorunda kalmamt. Babasnn ailesinde birok yksek rtbeli subay vard ve anlalan onlar bilinen salk nedenlerini ne srerek Tesla'nn ordu hizmetinden kurtulmasn salamlard. Dalarda geen inili kl bir yl dourgan hayal gcn dizginlemeye yeterli olmamt. Atlantik Okyanusu altndan mektup alveriini salayacak bir tp geit fikri musallat olmutu bu defa da kafasna. Tpn iinden kresel mektup kutularnn ittirilmesini salayacak suyu pompalama nitesinin matematiksel hesaplar zerinde almt. Ancak tpn, akan su ile srtnmesinden kaynaklanacak direncini hesaplamay baaramamt. Srtnme o denli byk kyordu ki plan iptal etmek zorunda kalmt. Ama bundan da sonraki icatlarnda kullanabilecei bir sonu karmt. Ivr zvr ilere harcayacak vakti olmadndan hemen ekvatorun evresinde dnecek devasa bir ember ina etme projesi zerine dnmeye balamt. ember bata bir iskeleye bal duracakt ama iskele drldkten sonra Dnya'nn hzna eit bir hzla dnmeye balayacakt. Bu adan baklnca proje yirminci yzyln sonlarnda ortaya kan senkronize uydular getirmektedir insann aklna. Tesla bununla daha bile fazlasn hedeflemiti. Bu aamadan sonra emberi dnyann evresinde sabit tutacak tepkisel bir g harekete geirilecekti. Bylece yolcular embere trmanabilecek ve saatte be yz kilometreye yakn bir hzla seyahat edebileceklerdi, ya da Dnya onlarn altnda dnecek ve bylece dnyann evresini bir gnde dolama ansn yakalayacaklard. Bu bir yllk, pratik olmasa da muhteem olan dnme ve dleme dneminden sonra Avusturya Graz'daki Politeknik Okulu'na yazlacakt. lk ylnda Ordu nc Birlii'nin bursunu kazanacakt ve bylece parasal kayglardan uzak bir yl yaayabilecekti. Buna karlk sabah saat ten akam dokuza dein aralksz almak ve iki yllk ii bir yla sdrmak zorunda kalacakt. alt temel konular fizik, matematik ve mekanikti. Bir ie balad m mutlaka sonunu getirme isteinin Voltaire'in kitaplarn okumaya balamas ile birlikte neredeyse kendi sonunu getirdiini anmsyor. Kk puntolarla yazlm yz cilde yakn kitab olduunu dehete derek rendiinde "bu devin yazd kitaplar okuyabilmek iin gnde yetmi iki fincan koyu kahve ierek" i huzurunu yakalamaya gayret edecekti.

renim ylnn sonunda girdii dokuz snavdan da kolaylkla yakasn syracakt. Ama ertesi sene okula dndnde ekonomik rahatlnn yerinde yeller estiini grecekti. Ordu nc Bursu iptal edilmiti ve bir din grevlisinin maa, yksek mebladaki harlar karlayabilmekten ok uzakt. Bu nedenle okul yl bitmeden Tesla derslerini brakmak zorunda kalacakt. Ama elinde kalan kstl zaman ok iyi deerlendirecek ve bu ikinci ylnda alternatif bir doru-akm elektrik aleti fikri gelitirmeye balayacakt. Elektrik mekanizmasn Tesla ile tantran kii teorik ve deneysel fizik derslerini veren bir Alman, Profesr Poeschl'd. Adamn "elleri ve ayaklan bir aynn peneleri kadar devasa" olmasna karn Tesla iin bu deneyler fazlasyla ilham kayna oluyordu. Bir gn Paris'ten Gramme Makinesi denilen ve hem motor hem de dinamo ilevi grebilen bir doru-akm aygt geldi. Tesla bu makineyi kendinden gemi bir halde incelerken tarif edilemez bir haz duymutu. Komtatr ve tele dolanm bir armatr vard. alrken kvlcmlar sayordu. Bunun zerine Tesla acemice Profesr Poeschl'e komtatr kaldrarak ve alternatif akma balayarak tasarmn gelitirilebileceini syleyecekti. "Bay Tesla byk iler baaracak" diye yantlayacakt Alman profesr, ar ar ve sert bir tavrla. "Ama bunu asla yapamayacak. Bu yerekimi gibi sabit bir ekim kuvvetini merkezka kuvvetine evirmeye almakla ayn ey olurdu." Gen Srp bu fikrin nasl hayata geirilebileceini bilemiyordu ama cevabn zihninde bir yerlerde gizli olduunu, zm bulana dek rahat yz gremeyeceini de biliyordu. Ama Tesla'nn paras suyunu ekmiti. Bor para bulmaya alt, bunu da baaramaynca kumar oynamaya balad. Kat oyunlarnda pek baarl deildi ama bilardoda harikalar yaratyordu. Ne yazk ki onu bu yeni kefettii becerisi de kurtaramayacakt. Tesla'nn yeeni Nikola Trbojevi dier aile yelerine, Tesla'nn kolejden ve "kat oyunlar oynamak ve dzensiz bir hayat srmekten dolay" da polis tarafndan ehirden "atldn" rendiini anlatr. Annesi gerekli paray zar zor toparlam ve onunla bulumak iin Prag'a gitmiti. Babas ise onunla konumay dahi reddediyordu. ki yln geirdii Prag'da bir

niversitedeki derslere gayri resmi bir ekilde devam etmi olabilir ama ekoslovak hkmetinin kaytlarna gre ekoslovakya'daki drt niversiteden hibirine kaytl deilmi. Muhtemelen Tesla kendi kendinin retmeni olmutu ki bu onun deerinden hibir ey eksiltmez. Faraday da kendi kendinin retmeni olmu bir insand. 1879 ylnda Tesla, Maribor'da bir i bulmaya alacak ama bunda da baarsz olacakt. En sonunda eve dnmek zorunda kalmt. Ayn yl babas da lecekti ve bu olaydan ksa bir sre sonra almalarna devam edebilmek midiyle Prag'a geri dnecekti. Yirmi drt yana kadar orada kaldna, dersleri izlediine, almalarna ktphanede devam ettiine ve bu ekilde kendisini fizik ve elektrik mhendislii alanlarnda gelitirdiine inanlyor. Byk olaslkla kendine bir gelir salayabilmek umuduyla kumar oynamaya yine devam etmiti. Ancak bu defa mptela olma tehlikesi yoktu. Tesla nasl bir kumarbaz haline geldiini ve daha sonra bundan nasl kurtulduunu yle anlatr: "Oturup kat oynamak benim iin mkemmel bir zevk kaynayd. Babam rnek bir yaam timsaliydi ve asla benim yaptm gibi, bo yere para ve zaman harcamaya katlanamazd... Ona yle derdim: 'stediim zaman bundan vazgeebilirim ama cennetin nimetlerini satn almam salayacak bu oyunu neden brakmam gereksin ki?' Zaman zaman fkeye kaplr ve beni aalard. Oysa annem farklyd. O erkeklerin karakterini iyi tanrd ve bir insann kurtuluunun ancak ve ancak kendi abalar sayesinde olabileceine inanrd. Bir ikindi vakti, tm param kaybetmitim ve oyuna devam edebilmek iin para aryordum, sonra o yanma geldi. Elinde filer olduu halde bana yle dedi: 'Git keyfine bak. Pek yaknda elimizdeki her eyi kaybedeceksin ve bu ok daha iyi olacak. Bunun stesinden gelebileceini biliyorum.' Haklyd. O zaman, orada arzumun stesinden geldim...Yalnzca vazgemedim, kk bir izini dahi brakmayacak ekilde bu ehveti yreimden skp attm..." Hayatnn geri kalan blmnde haddinden fazla sigara imeye balad, kahve de kalbini zayf dryordu. Ama irade gc bir kez daha stn gelecekti ve her iki kt alkanlktan da kurtaracakt onu. ay imeyi bile brakmt. Tesla aka ("etten kemikten yaplma makineler" olan insanlarn sahip olmad) zgr irade ile irade gcn ya da azmi, birbirinden ayrmaya balamt.

3. UZAKLARDAN GP GELENLER

Amerika ve Avrupa'da telgraflar tkrdamaya balamt. Transatlantik kablo hatt denmiti. Alexander Graham Bell'in telefonlar hzla tm ktaya yaylmaya balamt ki 1881 ylnda Budapete'de de bir santral kurulaca haberi duyuldu. Bu ehir, Thomas Alva Edison'n ubesi olma erefine ulaacak drt Avrupa ehrinden biriydi. Tesla o yl ocak aynda Budapete'ye doru yola kt. Amcasnn sz geen bir arkada sayesinde Macaristan Hkmeti Merkez Telgraf Ofisi'nde bir i bulmutu kendisine. Elbette ki olduka dk cretli bir grevli olarak almak gen mhendisin hayallerini sslemiyordu. Ama o bu ie de byk bir mutlulukla sarlacakt. Ksa bir sre sonra, doktorlarn baka ekilde aklayamadklar iin sinir bozukluu adn verdikleri bir hastala yakalanacakt. Tesla'nn hisleri olduka kuvvetliydi. Birok kere alevler atrdamaya balar balamaz uykusundan uyanarak komularn kendi evlerinde kmak zere olan yangnlardan kurtarmt. Krk yalarnda, Colorado'da bir imek deneyi zerinde alrken neredeyse bin kilometre tedeki gk grlemelerini duyduunu iddia etmiti, asistanlar ise ancak yz kilometre uzaklktakileri duyabiliyorlard. Ama hastal srasnda hissettikleri Tesla'nn bile standartlarnn zerindeydi. Birka oda uzaklktaki bir saatin tik tak seslerini bile duyabiliyordu. Odasnda dolanan bir sinein vzlts kulak zarlarn patlatacak gibi oluyordu. Birka kilometre teden geen bir at arabas neredeyse btn vcudunu titretiyordu. Elli kilometre teden geen bir trenin dd oturduu sandalyeyi ylesine titretiyordu ki duyduu ac dayanlmaz oluyordu. Ayaklarnn altndaki zemin srekli oynuyordu. Dinlenebilmek iin yatann altna kauuk minderler koyuyordu. "Yakndan ve uzaklardan gelen kkreyen sesler beni korkuya srklyordu ve bunlarn ne olduunu bir trl ayrt edemiyordum. Gne nlarnn n periyodik olarak kesildiinde bu beynim zerinde ylesine byk bir g alan yaratyordu ki kendimden geiyordum. Bir kpr ya da bunun gibi bir yapnn altndan geebilmek iin tm irademi zorlamam gerekiyordu nk kafatasm zerinde

dayanlmaz bir basn hissediyordum. Karanlkta bir yarasa kadar duyarl olabiliyordum, metrelerce uzaklktaki bir nesnenin varln alnmda hissettiim bir rperti sayesinde fark edebiliyordum." Bu dnemde nabz atlar normalin altndan dakikada iki yz altma kadar aniden inip kabiliyordu. Kendi bedenindeki seirmeler ve titremeler bile neredeyse bal bana dayanlmaz bir strap kayna haline gelmiti. Doal olarak Budapete'deki tp uzmanlar bu durum karsnda hayrete dmlerdi. Adn yeni yeni duyurmaya balam bir doktor hem Tesla'ya yksek dozda potasyum salk veriyor hem de hastalnn tedavisinin mmkn olmadn sylyordu. Tesla o zamanlar iin yle sylyor: "O zamanlarda fizyoloji ve psikoloji uzmanlarnn incelemelerine tabi olamadm iin lene dek kiisel bir pimanlk duyacam. Hayata umarszca sarlmtm ama iyileebileceimi hi mit etmiyordum." Buna karn salna kavumakla kalmad, bir arkadann yardm ile o gne kadar hi sahip olamad bir gce ulat. Arkadann ad Anital Szigety idi. Bir makinist, ayn zamanda da bir atletti. Szigety Tesla'y srekli egzersiz yapmann faydalarna inandrmt ve ikisi sk sk birlikte ehir turlarna kyorlard. Graz Politeknik'ten ayrlmasnn zerinden yllar gemi olmasna karn iyi almayan doru akm mekanizmas Tesla'nn aklndan bir an bile kmamt. Daha sonralar her zamanki gsterili slubuyla bu konu hakknda unlar yazacakt: "Bu konuyu basit bir zmle geitirmek istemiyordum. Bu konu iimde kalmt, bu bir lm kalm meselesiydi. Muvaffak olamadm takdirde yok olup gideceimi biliyordum." Ama, aslnda sava kazanm olduunu hissediyordu. "Beynimin kvrmlar arasnda bir yerde yatyordu yant ama henz bunu kelimelere dkememitim." Bir ikindi vakti arkada Szigety ile birlikte ehir parknda gnbatmna doru yryorlard ve Tesla Goethe'nin Faust'undan pasajlar okuyordu. O an, "Fikir bir imek gibi akt ve bir anda gerek tm plaklyla karmda parldamaya balad."

Tesla'nn rpnan uzun kollan nbet geiriyor gibi ne doru uzanmt. Szigety telalanm, arkadan bir banka oturtmaya alyordu ama Tesla bir dal paras bulana kadar rahat edemeyecekti. Oturur oturmaz topran zerine bir diyagram izmeye balad. "Bak ite motor burada, bak da gr nasl da tersyz ediyorum onu." Tozlarn zerine iziktirdii bu diyagram alt yl sonra Amerika Elektrik Mhendisleri Enstits'ndeki sylevinde gsterilecek, dnyaya yepyeni basit ve kullanl bir bilimsel ilke olarak sunulacakt. Uygulamalar teknoloji dnyasnda tam anlamyla bir r aacakt. Tesla'nn aklnda sadece yeni bir motor deil, tamamyla yeni bir sistem vard nk dzensiz salnm yapan iki ya da daha fazla dalgal akmn rettii sabit bir eksen etrafnda dnen manyetik alan ilkesini bulmutu. Uyumlu akmlarn yaratt bu kasrga sayesinde hem komtatr (bir elektrik akmnn ynn deitirmekte kullanlan aygt) hem de akma yol ilevi gren armatrler devre d kalyordu. Profesr Poeschl'in tezini rtmt. Bunca hareketlilie karn Tesla'nnki ortaya kana dein tam anlamyla baarl bir AC motoru retilememiti. Bu indksiyon motoru yepyeni bir sistemin atar damaryd ve bilim dnyas iin ok byk bir admd. Tabii byk bir icada hayat vermekle bunu insanlara duyurmak arasnda dalar kadar fark vardr. Tesla oktan kendisini zengin ve nl bir adam olarak grmeye balam, hayal gcnn meyvelerini verdiini dnmt; tabii bunlar ald ekin kendisine ne kadar sre yeteceine bal idi. En sonunda buruk bir ekilde, "Ayn son yirmi dokuz gn en zor geenleri" diye itiraf edecekti. Ama artk bu zorluklar bile ona daha katlanlabilir geliyordu nk en sonunda kendisine bir mucit gzyle bakabiliyordu. "Bu olmak istediim eydi... Arimet benim idealimdeki insand. Sanatlarn eserlerine de hayranlk duyuyordum ama bunlar benim zihnim iin glgelerden ve biimlerden ibaretti. Bir mucit ise dnyaya somut yaratlar verirdi, yaayan ve ileyen eserler."

Bunu takip eden gnlerde kendini tamamyla yeni alternatif akm aletleri gelitirmeye adad. "Bu, hayatmda hissettiim en eksiksiz zihinsel mutluluk haliydi... Fikirler sakin bir akla zihnime doluyordu, ektiim tek zorluk onlar olduklar yerde tutamamamd. "Tasarladm aygtn paralar zihnimde en ince ayrntlarna dein btn somutluuyla canlanyordu. Srekli alan makineler hayal etmekten byk bir zevk alyordum... Doal bir esin arzulu bir istee dntnde insan hedefine dev admlarla komaya balar. Ben de iki aydan daha ksa bir sre iinde bu sistem dahilinde akla hayale gelebilecek her trden deiiklii ve motoru retebildim..." ok fazl indksiyon, yar fazl indksiyon ve ok fazl sinkronus gibi kullanl alternatif akm motorlar; ayrca elektrik retecek, aktaracak ve kullanacak tm ok fazl ve tek fazl motorlar tasarlamt. Ve gerekten de zamanla dnyadaki tm elektrik, Tesla ok Fazl Sistemi ile retilmeye, aktarlmaya, datlmaya ve mekanik enerjiye dntrlmeye balanacakt. Yl 1882 idi ve fikirler hala Tesla'nn zihninin iinde patlamaya devam ediyordu. Prototip retecek ne zaman ne de yeterli paras olduundan telgraf ofisindeki iinde younlaacak ve ksa bir sre sonra mhendislie terfi edecekti. Merkez istasyondaki aygtlarda eitli deiiklikler yapmt. Bunlarn arasnda patentini almay unuttuu bir telefon amplifikatr de (yksel-te) vard ve bu i sayesinde deerli pratik deneyimler kazanyordu. Aile dostlar sayesinde -Puskas denilen iki karde- Edison'un Paris'teki telefon ubelerinden birinden bir i teklifi alacak ve 1882 gznde Paris'e doru yola kacakt. lgi alannn doruk noktasnda Continental Edison irketi'ndeki grevlilere alternatif akmn muhteem potansiyel faydalarn tantmak vard. Fakat gen Srp, Edison'un bu konuda konuulmasndan nefret ettiini rendiinde derin bir hayal krkl yaayacakt. Gen ve Paris'te yayor olmann salad olanaklar onu ksa srede teselli edecekti. Amerikal ve Fransz yeni arkadalar ediniyor, bilardodaki stn becerisini gelitiriyor, her gn kilometrelerce yryor ve Sen nehrinde yzyordu.

teki grevi sorun zcl idi. Fransa ve Almanya'da kurulan Edison enerji ebekelerindeki aksaklklar dzeltiyordu. Bir gn irket tarafndan bir i iin Alsas'a gnderilince yanna gerekli malzemeleri de alacak ve ilk defa burada alternatif akm indksiyon motorunu ina edecekti. "Kaba taslak kurulmu bir aletti ama alternatif akmlarn komtatre gerek olmadan rotasyon saladn ilk defa grmek bana tarifi mmkn olmayan bir mutluluk yaatmt." 1883 yl yaznda, bir asistann da yardmyla ayn deneyi iki kere daha tekrarlad. Kendi rettii AC'nin Edison'un DC'sine olan stnl o derece belirgindi ki hi kimsenin bunu grmezden gelemeyeceini dnyordu. Tesla'dan, Alman Hkmetinin devralmay reddettii, Strasburg'daki bir Tren stasyonu Aydnlatma ebekesi konusunda bir eyler yapmas istenmiti. Ve Alman Hkmeti'nin bu konudaki ikayetlerinde olduka byk bir hakllk pay vard. mparator I. Wilhelm'in de hazr bulunduu al treni srasnda koca bir duvar ksa devre nedeniyle havaya umutu. Byk bir ekonomik kayp tehlikesiyle kar karya kalan Fransa ubesi Tesla'ya dinamoyu tamir etmesi ve Almanlar yattrmas karlnda yklce miktarda bir prim vaat etmiti. ini baaryla tamamlayan Tesla primini almak midiyle Paris'e dnmt. Ama zlerek grecekti ki bu vaat asla yerine getirilmeyecekti. Amiri olan ynetici de en sonunda Tesla'nn tepesi atana ve istifasn verene dek ii birbirlerine havale edecekti. ebekenin yneticisi ve Edison'un yakn arkadalarndan biri olan Charles Batchelor gen Srp'n yeteneklerinin farkna varmt. Tesla'ya krlarn da, paralarn da daha yeil olduu Amerika'ya gitmesini tavsiye edecekti. "Sermayeyi kediye yklemitim, gvenli iimi brakmtm ve imdi tren hareket etmek zereyken ellerim cebimde ylece kalakalmtm" diye anlatyor Tesla. "Biletim ve param yoktu, ne yapacam armtm. Hareket halindeki trenin yannda komaya balamtm ve beynimin ii birbirine zt dncelerle doluydu. Karar verdim, elimin abukluu bana yardm etti ve ite son anda kompartmann ierisindeydim..." Amerika'ya doru yola kmt. Cebinde birka kuru para, yannda iziktirdii birka iir ve makale tasla -fazla aklamaya gerek duymadan- zmsz bir problem olarak adlandrd bir dizi hesap ve bir uu makinesinin izimleriyle

beraber... uras kesindi ki, henz yirmi sekizinde olmasna karn dnyann en byk mucitlerinden birisiydi. Ama bundan, kendisinden baka, Tanrnn tek bir kulunun haberi yoktu.

4. EDSON'UN HUZURUNDA Neyse ki, en azndan hi kimse, bandaki aal melon apkas ve stnde kara paltosu olduu halde scak bir temmuz gn Manhattan'daki Castle Gate Gmen Brosu'na giren Tesla'y Montenegrolu bir oban ya da evresine ykl miktarda bor takp ortalardan kaybolan bir hapishane kakn zannetmemiti. 1884 ylyd, yani Fransa halknn Amerika'ya zgrlk Ant'n armaan ettii yld. Emma Lazarus'un szlerine yant verircesine on alt milyon Avrupal ve Asyal birka yl iinde bu lkeye akn etmiti ve gelmeye de devam ediyorlard. Kadn erkek, hatta ocuk, herkes Amerika'da patlak veren sanayi devrimini besleyen yakt gibiydi. Bu yl ayn zamanda 1884 paniinin yaand yld. Tesla, yeni gelenlerin emek etelerine fabrikalarda, madenlerde, demiryollarnda, limanlarda gnde on saatlik ezici bir alma iin kle gibi pazarland Gmen Bulma Kurumuna admn dahi atmayacakt. Bunun yerine, elinde Edison'a hitaben yazlm kap gibi tavsiye mektubu ve cebinde bir tandktan ald adres ile polislere yol sora sora, cansiperane, New York sokaklarna atlacakt.

Bir dkkann yanndan geerken dkkan sahibinin bozuk bir makineye kfrler yadrdn iitti. Adamn yannda durdu ve makineyi tamir etmeyi teklif etti. Yaplan iten dkkan sahibi o denli honut kald ki hemen Tesla'ya yirmi dolar verdi. Yrrken gen Srp'n aklna gemide duyduu bir fkra geldi ve glmsemeye balad. Amerika'ya henz gelmi Montenegrolu bir oban yolda yrrken on dolarlk bir banknot grr. Eilip paray aldktan sonra kendi kendine yle sylenir: "Bugn Amerika'daki ilk gnm, neden almak zorunda olaym ki?" Henz otuz ikisinde olmasna ramen salar aarmaya balayan Thomas Alva Edison, Bayan Edison'un kendi kreasyonundan ve ellerinden kma damal ii gmlei iinde kaba saba, neeli, hafif kambur duran zeki bir insand. lk bakta

insana yznde bir ifade yokmu gibi gelirdi ama ziyaretileri ksa sre iinde gzlerinde parlayan usuz bucaksz enerjinin ve zekann farkna varrlard. O zamanlar Edison, bir dahi iin bile, fazlasyla zayf birisiydi. Goerck Sokandaki Edison Machine Works' ve Beinci Cadde'deki Edison Electric Light irketini kurmutu. 255-57 Pearl Sokandaki elektrik retim istasyonu tm Wall Street'e ve East River'a hizmet veriyordu. Ve New Jersey Menlo Park'ta birok insann alt ve inanlmaz olaylarn gerekleebilecei bir aratrma laboratuvar vard. Bazen kendisi de burada boy gsterir, laboratuvarn arkasndaki jeneratrden gelen doru akmla beslenen ve demirlerin zerinde saatte seksen kilometre hzla ilerleyebilen "kk demir lokomotif canavar"nn evresinde dans ederdi. Bu laboratuvara sesini Edison'un fonograf ile lmszletirmek iin Sarah Bernhard da gelmiti. Nazike Edison'un I. Napolyon'la olan benzerliinden dem vurmutu. Pearl Soka jeneratr New Yorklu birka yz varlkl insana hizmet ediyordu ama Edison ehrin her yanndaki doru akm ebekeleriyle uzak noktalardaki imalathaneleri, fabrikalar ve tiyatrolar da besliyordu. Ayrca denizde yzen gemileri de aydnlatacak ebekeler kurmas iin ard arkas kesilmeyen teklifler alyordu ki bu da tam bir ba arsyd. nk denizin ortasnda kabilecek olas bir yangn feci bir kabusa dnebilirdi. Ayn zamanda zl szlerinden gelen nn de korumak zorundayd. "Ticaret ve sanayi dnyasnda herkes hrszlk yapar" diyordu vecizelerinin bir tanesinde. "Ben de ok aldm. Ama ben nasl alnacan biliyorum. Dierleri bilmiyorlar..." Dierleri ile kastettii Bat Sendikas idi. Onlar iin bir i yapyordu, ayn zamanda da rakip firmaya onlara yapt ile rekabet etmelerini salayacak baka bir icadn satyordu. ok nl bir dier deyii de matematiki olmaya ihtiya duymad, ne zaman istese bir tanesini ie alabilecei yolluydu. Formal eitim alm bilim insanlar bu szlerden alnabilirdi ama Amerika'nn teknolojik ilerlemesinin bu safhasnda mhendislerin ve mucitlerin doal hayata adalar olan akademisyenlerden ok daha fazla katkda bulunduu da gz ard edilemezdi. Herkes ne demek istediini gayet iyi anlyordu, Edison szlerine icatlarnn deerini getirdii para ile ltn ve baka bir eyin onu ilgilendirmediini eklemeden edemezdi.

Julian Hawthorne yle aklyordu: "Eer Edison mucitlii brakp yazarla merak sarsayd dnyann en byk romanclarndan biri olurdu..." 1884 ylnn sinirleri bozan bir yaz gnyd. Amerikal mucit Pearl Soka retim istasyonundayken Beinci Cadde'deki Vanderbiltlerin evinden bir acil durum ars ald. Evde, ince metal tellerden oluan iki kablonun birbirine dolanmas nedeniyle yangn kmt. Alevler sndrlmt ama ateten gmlei bir kere srtna geirmi olan Bayan Vanderbilt yatmak bilmiyordu. Sorunun kilerdeki buhar makinesinden ve kazandan kaynaklandn renmiti. Ama akl bandan giden kadn tm ebekenin sklmesini istiyordu. Edison hemen bir tamir takmn ibana ard, fincanndaki souk kahveden bir yudum ald ve ne yapacan dnmeye balad. Telefon ald. Edison alcy daha iyi iiten kulana gtrd. Gemicilik irketinin yneticisi alayl bir ses tonuyla aydnlatma ebekesindeki dinamolarn tamir edilmesi konusunda herhangi bir plan olup olmadn soruyordu. Byk yolcu gemisi S.S. Oregon gnlerdir limana aklm bekliyordu; tabii bu arada da irket hatr saylr miktarda para kaybediyordu. Edison ne diyebilirdi ki? Gnderebilecei mhendisi yoktu. Hasetle Morgan' dnd. Bay J. Pierpont Morgan, srf Murray Tepesindeki malikanesinin bahesinin altndaki zel kazan ve buhar makinesi iin bir mhendis tutmutu. O kadar grlt kartyordu ki komular dava ama tehdidinde bulunmulard. Ama bu Morgan iin nemli bir sorun deildi; ne zaman iler sarpa sarsa bir puro yakp yat Corsair'le bir tura kabilirdi. "Hemen leden sonra bir mhendis gndereceim" diye sz verdi Edison armatre. Morgan, Edison'un tm New York ehrini sarmalayan, iyi almad iin atlar bile rkten doru akm ebekesinin finansryd. Ortalama finansrler ve sanayiciler hala elektriin nemini kavrayamamlard ama Morgan gibi az sayda insan elektriin Arimet'inkinden bu yana dnyada grlen en umut verici icatlardan biri olduunu sezebiliyordu. Herkesin enerjiye ihtiyac vard. Ve er ya da ge herkes Edison'un akkorunu kullanmaya balayacakt.

Elektrik mhendislii, bilimsel yaratcla sahip yetenekli insanlarn girdii, vaat ettii parasal zenginliin yan sra bilinmeyen bir dnyann ekiciliini ve tehlikelerini de ieren yeni bir aland. Cornell ve Columbia niversiteleri, lkede bnyelerinde elektrik mhendislii blmleri bulunan ve bununla hakl bir gurur duyan birka kurumun arasnda yerlerini almt. Amerika'da yetien bir avu uzman vard ama bunlarn arasndan Edison, Joseph Henry, Elihu Thomson gibi devler kmt. Sanayiciler de Tesla, Michael Pupin, Charles Proteus Steinmetz, Batchelor, Fritz Lowenstein gibi yabanc bilim insanlarna ynelmilerdi. Ama New York klarnn yanp snmesini en bata Edison'un dehasna borluydu. Bayan Cornelius Vanderbilt'in aile malikanelerinin devasa merdivenlerinden beyaz saten ve elmaslardan mteekkil, pek ok kiinin aklndan uzun sre kmayacak, "Elektrik I" adl kostm ile indii ve Astorlar'la Vanderbiltler arasnda gdlen kinin sona erdirildii o dillere destan balo dzenleneli henz bir yl olmamt. Edison, olmayan mhendisini gemicilik irketine gndermeyi vaat etmi ve telefonun alcsn henz yerine koymutu ki ieriye bir grevli girdi, Ann ve Nassau Sokaklarnda yeni sorunlar ktn bildirdi. Mucidin deneyimsiz elektrik teknisyenlerinden birinin monte ettii balant kutusunda kaak vard. Bir faytoncu ve at bir anda havaya frlam sonra da hzla sokan dier ucuna doru kaybolup gitmiti. Edison btn hncn adamcazdan kard "Git eer becerebilirsen kendine adam bul, akm kes ve kaa tamir et" diye bard btn gcyle. Ban kaldrnca brosunda beklemekte olan uzun boylu bir siluet grd. "Yardmc olabilir miyim baym?" Tesla kendini tantt, aksanna zen gsteriyordu ve biraz da baryordu, Edison'un iitme problemi olduundan haberi vard. "Size Mr. Batchelor'dan bu mektubu getirdim, efendim." "Batchelor ha? Paris'te ters giden bir eyler mi var?"

"Bildiim kadaryla hayr, efendim." "Samalama, Paris'te her zaman ters giden bir eyler vardr." Edison Batchelor'un ksa tavsiye mektubunu okudu ve homurdand. Ama Tesla'ya da insann iini delip geen bir bak frlatmaktan geri kalmad. "'ki mthi adam tanyorum ve sen bunlardan birisisin; dieri de bu gen adam!' Ne tavsiye mektubu ama! Ne yaparsn sen?" Tesla geminin gvertesindeyken bu sahneyi defalarca prova etmiti. Edison'un hreti onu ok etkilemiti. te, formal bir eitim almam olmasna ramen yzlerce yararl rnn icats olan adamn karsndayd imdi. Kendisi ise yllarca kitaplarn iine gmlp kalmt, hem de ne uruna? Bunu gsterecek ne gemiti eline? Ald tm o eitim ne iine yaramt ki? Hemen Continental Edison iin Fransa ve Almanya'da yaptklarn anlatmaya koyuldu. Edison'un nefes bile almasna frsat vermeden kefettii dngsel manyetik alan ilkesi ile alan kendi imalat alternatif akm indksiyon motorunu anlatmaya koyuldu. Bu gelecein dalgas, diyordu. Akll bir yatrmc bununla bir servet edinebilirdi. "Ar ol!" dedi Edison sinirlenerek. "Bana bu safsatalardan bahsetme. Tehlikeli bir i bu. u anda Amerika'da doru akm kullanyoruz. Bu, insanlarn houna gidiyor ve ben de yuvarlanp gidiyorum bu ile. Ama belki sana da bir i verebilirim. Bir geminin aydnlatma ebekesini tamir edebilir misin?" Tesla ayn gn S.S.Oregon'un gvertesine yannda gerekli aletlerle km ve gerekli tamirleri yapmaya balamt bile. Dinamolar olduka kt durumdayd, birok ksa devre ve kopukluk vard. Tayfalarn da yardmyla btn gece alt. Ertesi gn afak skerken btn i bitmiti. Edison'un dkkanna doru Beinci Cadde'de yryordu ki yolda dinlenmek iin evlerine gitmekte olan Edison ve onun nde gelen adamlaryla karlat. "te gecelerini sokaklarda geiren Parislimiz de burada" diye sylendi Edison.

Tesla gemideki her iki makinenin de tamirini henz bitirmi olduunu syleyince ona sessizce bakt ve tek bir szck daha sylemeden yoluna devam etti. Fakat ar hassas bir duyma yetenei olan Tesla, biraz uzaklatnda yle dediini iitebilecekti: "Bu herif gerekten de esasl biri." Edison Tesla'nn yeteneklerini ksa srede takdir edecek, kendisine irketin problemlerini ve tasarmlarndaki sorunlar zmede tam yetki ve zgrlk tanyacakt. Tesla saat 10:30'dan sabah 5:00'a kadar alyordu; yeni patronu onun bu temposu karsnda u szleri esirgemeyecekti: "ok alkan adamlarm oldu ama senin gibi yamann grmedim." ok gemeden Tesla, Edison'un ilkel dinamolarn elden geirmeye ve doru akmn kstl olanaklarna karn, daha etkili altrlma yollarn aratrmaya balayacakt. Hepsinin yeniden tasarlanmas iin bir plan sunmutu ve bu sayede yalnzca daha iyi almalarn salamakla kalmayacan, parasal olarak da irketin olduka kazanl kacan sylyordu. Kurnaz i adam zellikle ikincil fayda zerinde duruyordu ama Tesla'nn sz ettii yeniden yaplanmann byk bir i olduunu ve bunun uzun sreceini biliyordu. "Bu iin ucunda elli bin dolar var sana, tabii eer altndan kalkabilirsen" dedi. Tesla aylar srecek hummal bir almaya giriti. Yirmi drt adet dinamoyu yeni plan dorultusunca gelitirmekle kalmad, sisteme bir de otomatik kontrol mekanizmas ekledi, bunun iin patenti alnacak orijinal bir sistem gelitirmiti. ki dahi arasndaki kiilik farkllklar ilikilerini daha en batan mahkum etmiti. Edison, Tesla'y bir teorisyen ve kltrl olduu iin sevmiyordu. Menlo Park'n Bycs, dahiliin yzde doksannn "ie yaramayan eyleri bilmekten" ibaret olduunu dnyordu. Bu yzden kendisi sorunlar inceden inceye tartmann nemine inanyordu. Tesla da bu "deney bamll" hakknda yle konuacakt alayl alayl: "Edison ancak bir arda bulunabilecek bir sebat ve gayretle samanlkta ine aramaya baylr, her pn altn tek tek aratrrd. Bu tip abalara pek ok kez ahit oldum. Oysa ufak bir teori ve birka hesaplamayla bu angaryann yzde doksanndan kurtulabilirdi insan."

Tannm bir editr ve mhendis olan Thomas Commerfold Martin bir keresinde Tesla'nn doduu ky Hrvatistan haritasnda bulamayan Edison'un Tesla'ya ciddi ciddi hayatnda hi insan eti yiyip yemediini sorduunu anlatr. "En bana buyruk dahinin bile bir yrngesi vardr" diye yazar Martin, "ve bu iki adamn kendilerine has yntemleri, tarzlar ve eitimleri vard. Bay Tesla kendi iyilii iin bu birliktelie bir son vermeliydi." En temel bir hijyen anlaynda dahi iki insan ancak bu denli zt debilirdi birbiriyle. Mikroplardan lesiye korkan ve ar derecede mklpesent Tesla, Edison iin yle dnyordu: "Ne bir hobisi var ne de herhangi bir spor dalyla ya da baka bir urala ilgileniyor. En basit hijyen kurallarn dahi kesinlikle umursamyor... Eer kendisini koruyacak, gzetecek sra d bir zekaya sahip ei olmasayd ok nceleri bu katksz ihmalkarl yznden lr giderdi..." Edison'un dinamolarn batan tasarlamak Tesla'nn ylnn byk bir blmn almt. En sonunda i byk bir baaryla tamamlannca elli bin dolarn ne zaman alabileceini sormak iin Edison'a gidecekti. Edison masasnn zerine koyduu bacaklarn yana devirecek, az bir kar ak Tesla'ya u yant verecekti: "Tesla, senin biz Amerikallarn espri anlayndan haberin yok anlalan." yle grlyordu ki Tesla bir kez daha Edison irketinden kazk yemiti. Sinirlenerek istifa edeceini bildirdi. Edison ise buna karlk "mthi" bir teklifte bulunacakt. Aylk 18 dolar olan maana 10 dolarlk bir zam yapmak. Tesla melon apkasn ald gibi dar kacakt. Edison'a gre Tesla bir "bilim airi" idi. Dnceleri "harika ama kullansz"d. Gen mhendisi bir hata yapmakta olduu konusunda uyaryordu -gerekten de bir sre iin bu uyarda hakllk pay vard. lke hala i bulmann ok zor olduu derin bir ekonomik kriz iindeydi. 84 krizi o denli byk bir gvensizlik ortam yaratmt ki Amerika'nn drt bir yannda binlerce kk lekli yatrmc iflas bayran ekmiti. adamlar kurtulu iin hkmete deil Morgan'a bavuruyorlard. Bu para babas da gc tek bir

merkezde toplamaya ynelik ince planlarnn ii sorunlar ve demiryollarndaki paylam sava nedeniyle tehlikede olduunu dnyordu. Herkes hayali amalara hizmet eden ok fazla demiryolu dendiinin farkndayd ve bunun sonu da iflas olacaa benziyordu. irketler birlemeliydi. Ama Morgan oldubittiye gelecek ya da ihtiyatsz davranacak tipte bir adam deildi. Rakipleri biraz terleseler ne olurdu sanki? O da bu arada Avrupa'nn kaplcalarn dolar ve sanat eserleri toplard. Tesla bir yaz ortasnda Amerika'ya ayak bastnda Morgan sakin seyahatlerinden birinde, ngiltere'deydi. Ama oradan "demiryolu fiyaskosu" ve dalga dalga yaylan panik haberleri ald. En sonunda lkesine dnmeye ve esiz akln ulusunun hizmetine sunmaya karar verdi. Morgan'n zm atan tm irketleri Corsair' in gvertesinde yaplacak bir toplantda bir araya getirmekti. Tm bir gn boyunca dier sanayi devleri ile birlikte krfezde ve East River'da bir aa bir yukar salnacaklard. Bu sava insanlar arasnda patlak vermemiti, bu oligarik atmada kilitlenen petrol, elik ve demiryollar karlar arasndaki savat. Gece bastrmadan Morgan hepsini yle iyi "rgtlemiti" ki, akllca kurulan birleik irketler sayesinde "zararl rekabet" en alt seviyeye ekilmiti. Bu Morgan'n ynteminin zyd ve bu yntem pek ksa bir zaman ierisinde gelecek vadeden yeni elektrik kurumlarnda da kendisini hissettirecekti. Bu srada mhendislikte kazand n iyiden iyiye yaylmaya balayan Tesla'nn evresinde de bir grup yatrmc toplanm ve kendi adna irket kurma teklifi getirmilerdi. Bu teklifin zerine atlayacakt. En sonunda mthi alternatif akm buluunu dnyaya tantlabilecekti. Ve bylece, kendine has grne gre, insanlk skntlarndan kurtulacakt. Fakat, ne yazk ki destekleyicilerinin aklndaki daha basit ve pratik bir fikirdi. Sokaklardaki ve fabrikalardaki ark aydnlatmalarnn gelitirilmesi sahas olduka byk bir pazard ve ncelikle bu konu zerinde durulmas gerekiyordu. Bylece merkezi Ne w Jersey Rathway'de ve bir ubesi de New York'ta olan Tesla Electric Light irketi kuruldu. irket alanlar arasnda, yirmi yl boyunca hep Tesla'nn perde arkasndaki mttefiki olacak James D. Carmen de vard. Joseph H. Hoadley le birlikte Tesla'nn irketlerinin bazlarnda alacaklard.

Grand Street'teki ilk laboratuvarnda ie koyulan Tesla, kullanlmakta olanlardan ok daha gvenli, dayankl, basit ve ekonomik olan Tesla ark lambasn retecekti. Sistemin patenti alnacak ve ilk olarak Rathway sokaklarnda kullanlacakt. Tesla'nn buna karlk alaca dl ise irketin birka hissesinden ibaret olacakt. Acyla kark bir aknlkla Amerikan ticaret sisteminin cilveleriyle irketten nasl rahata uzaklatrldn grecekti. Elinde bol miktarda hisse senediyle akta kalakalmt. irket henz ok gen olduu ve halen ekonomik bir kriz dnemi yaand iin de bu hisselerin hibir kymeti yoktu. Tesla nc kez sahneyi terk ediyordu. Ktye gidi ke dnmt, mhendis olarak alabilecei bir i bulamyordu. 1886 gznden ertesi yla uzanan sre boyunca hayatnn en zor dnemlerinden birini yaad. New York sokaklarnda ii gruplaryla birlikte lesiye alyor, hayatn g bela devam ettirebiliyordu. Tesla daha sonralar bu ac dolu anlarndan pek fazla sz etmeyecektir. Yine de bu arada baz ilerlemeler olmutu. Ark aydnlatmada yapt yenilikler sayesinde yedi patent hakk, ayrca yine aydnlatma ile ilgili baka patentler almt ki bunlardan ikisi zellikle ilgi ekiciydi. Bu sistemde demirin 750 santigrat derece zerindeki slarda manyetik zelliini kaybetmesi ve bu sayede snn dorudan mekanik ya da elektrik enerjisine dntrlmesi prensibi uygulanyordu. Tesla'nn dier pek ok buluu gibi bunlar da hemen kullanm alan bulamayacaklar ve unutulmaya terk edileceklerdi. Fakat yirminci yzylda yeni yeni bu sisteme benzer bir uygulama, her ne kadar bunun Tesla'nn nceki bulularnn bir devam olduu pek hatrlanmasa da dikkat ekmeye balamtr. Dngsel manyetik alan kefetmesinin ve Strassburg'da ilk alternatif akm motorunu altrmasnn zerinden drt yl gemiti. Amerika'nn yeil ayrlar ve banknotlar kendisinden daha ne kadar kaabileceklerdi acaba? Yaad hayal krklklarndan gururu incinmi, yine kara kara kaybedilen yllar diye kabul ettii eitimine harcad zaman zerinde dnmeye balamt. Fakat talihi yeniden umulmadk bir ekilde yn deitirecekti. alt ve dayanlmaz aclar ektii iyerindeki ustaba, indksiyon motorunun bahsini duymu, mucidi, Western Union Telgraf irketi'nin yneticisi A. K. Brown ile

tantrmaya gtrmt. Bu adam alternatif akm hakknda bilgi sahibi olmasnn yan sra yeni fikirlere de olduka ak bir kiiydi. Edison'un nndeki devrimi grmeyi baaramad, ya da daha dorusu doru akm elektrik sisteminin sonunun geldii yerde Brown gelecein kokusunu almt. Tesla adna bir irket kuruldu. En sonunda bu irket ile 1882 ylnda Budapete'deki bir parkta tasarlad alternatif akm motoru zerinde alabilecekti.

5. AKIMLAR SAVAI BALIYOR Tesla'nn yeni irketi iin hevesle kurduu atlyeler 33-35 Gney Beinci Caddede, Edison'un atlyelerinden yalnzca birka blok tedeydi. Yarm milyon dolar sermayeyle kurulan Tesla Elektrik irketi 1887 ylnn nisan aynda hizmete ald. Bu an ok uzun zamandr beklemekte olan Tesla iin bu bir dn gerek olmas anlamna geliyordu. Kendi rettii dinamolar gibi gece gndz, aralksz almaya balayacakt. Her ey zihninde gizli olduundan ok fazl AC motoru iin doldurmas gereken patent formlar zerinde birka ay daha almas gerekiyordu. Bu, gerekte, tek fazl, ift fazl ve fazl alternatif akmlardan mteekkil tam bir sistemdi. Dier tipler zerinde de deneyler yapmt. Ve her tip iin uygun dinamolar, motorlar, trafolar ve otomatik kontrol mekanizmalar gelitirmiti. Amerika'da halen farkl devre ve donanm kullanmakta olan yzlerce santral vard. Bunlar genellikle bir ya da bir grup bulu zerinde odaklanmlard. Buna gre, Elihu Thomson Massachussets Lynn'deki Thomson-Hous'ton irketinin fabrikasndaki kk alternatrleri ve trafoyu 1886 ylnda kurmutu, bu sistem dier bir fabrikann akkor lambalarn da besliyordu. Fakat elektrik tertibat iin gvenli bir sistem gelitirebilmek iin bir yla daha ihtiyac vard. Demiryollar hava freni sistemleri yatrmcs George Westinghouse da Gaulard ve Gibbs'in AC datm sistemi patent haklarn satn alm ve mhendisi William Stanley'i bir trafo sistemi ina etmekle grevlendirmiti. 1886 ylnda sistemin baarl bir testi yaplmt. Westinghouse ayn yl kasm aynda Buffalo'da Amerika'daki ilk ticari AC sistemini iletmiti, ayn zamanda otuzun zerinde ebeke de ina halindeydi. Buna ilaveten, tabii ki, bir de bu sahadaki yarmaya ilk katlanlardan biri olan Edison Elektrik irketi'nin doru akm sistemi vard.

Ancak hala tatminkar bir alternatif akm motoru retilememiti. Atlyelerini amasnn zerinden alt ay getikten sonra Tesla patent ofisine test edilmesi ve dosyalanmas iin iki motorunu gnderecekti. 1892 yl boyunca krk patent iin bavuracak ve bunlar alacakt. Tm icatlar o denli orijinal ve stndler ki hibir beklemeyle karlamyordu. En sonunda hak ettii ne gecikmeli de olsa kavumaya balamt. Cornell niversitesi bnyesinde Elektrik Mhendislii dersleri aan A. Anthony, Tesla'nn sisteminin nemini ilk bakta kavram ve onun lehine bir konuma yapmt. Bu sistem sadece yeni bir motor olmakla kalmyor, ayn zamanda yeni bir teknolojiyi mjdeliyordu. Sistemin belkemii, Anthony'nin deyiiyle aksaklk yapacak tek bir paras bile olmayan basit indksiyon motoruydu. Birleik Devletler Patent Brosundan szmaya balayan bu gizli hareketliliin haberleri ksa sre ierisinde endstriyel ve akademik evreleri olduu kadar Wall Street'i de sallamaya balamt. Profesr Anthony'nin nerisi dorultusunda bu mehul gen Srp, Amerika Elektrik Mhendisleri Enstits'nden 16 Mays 1888'de bir seminer dzenleme daveti alacakt. Tesla aknlkla kendisinin doutan yetenekli bir hatip olduunu fark edecekti; sylevi de klasikler arasndaki yerini alacakt. Seminer konusu "Yeni bir Alternatif Akm Motoru ve Trafo Sistemi" idi. Semineri deerlendiren Dr. B. A. Behrend, "Faraday'n Elektrikte Deneysel Aratrmalarnn ortaya kmasndan bu yana ilk defa bu derece nemli bir deneysel gerek bu denli basit ve ak bir ekilde aklanyor" diyecekti. Arkasndan gelenlere yaplacak bir i brakmamt. Hazrlad rapor, matematiksel teorinin iskeletini dahi iermekteydi. Tesla'nn zamanlamas bundan daha iyi olamazd. Ald patentler Westinghouse'un peinde kotuu zmleri ieriyordu. Pittsburglu kodaman, mors byklar ile tknaz, kaba saba, hareketli, iyi giyinmeyi ve maceray seven bir adamd. Pek yaknda o da Morgan gibi raylar zerinde giden zel vagonu ile seyahat etmeye balayacakt, nceleri Pittsburg New York arasnda, daha sonralar Niagara elalesine kadar uzanacakt. Girikenlii ile n yapan Westinghouse az ok Edison'u andryordu. Ve Edison gibi o da mcadeleci bir insand. Bu iki adam pek ksa bir sre ierisinde ayn ringde mcadele edeceklerdi.

Westinghouse da esasl iadamlarndand ama o 'soyguncu baron' gibi politikaclar satn almaya almaz, insanlar yolunacak kazlar gibi grmezdi. Onun birincil olarak gr alann kaplayan konu Amerika'nn her yanna dalga dalga yksek voltajl akm gnderilebilmesini salayabilecek potansiyel bir enerji sistemiydi. Tesla gibi o da bir zamanlar byk Niagara'nn hidroelektrik potansiyelini deerlendirme hayalleri kurmutu. Tesla onu laboratuvarna davet etti. Yeni enerji kaynaklan hakknda dler gren iki zppe adamn frekanslar hemen tutmutu. Tesla'nn laboratuvar ve atlyesi ilgi ekici aletlerle doluydu. Westinghouse bir makineden dierine kouyor, bazen ne kayklyor, ellerini dizlerine koyuyor, her eyi dikkatle inceliyordu; bazen ban hafife yana eiyor alternatif akm motorlarndan gelen mrltlar dinlerken ban zevkle sallyordu. Birka aklamaya ihtiyac vard. Ne yazk ki belgelenememi bir hikayeye gre o an Tesla'ya tm AC motorlarnn patenti karlnda 1 milyon dolar ve ayrca telif haklarn teklif etmitir. Byle bir teklif yaplm olsa bile muhtemelen sonradan geri ekilmi olmal; nitekim Tesla Westinghouse'dan daha sonra krk patenti karlnda 60 bin dolar almt; bunun 5 bin dolar nakit para geri kalan ksm da 150 hisse senediydi. Westinghouse'un ariv kaytlarna gre ise satlan her beygirgc enerji karlnda iki buuk dolar almaktayd. Birka yl ierisinde bu telif haklarnn karl yle devasa boyutlara ulamaya balayacakt ki, bu konuda sorunlar ba gsterecekti. O an iin ise Tesla demeleri Brown ve irketin dier yatrmclar ile paylamak zorunda olduundan henz sper zenginler arasna girememiti. Yine de srtndan yrtk prtk esvabn atm, Manhattan'in sosyal evrelerine katlm olmas ho bir durumdu ve onun iin olduka da ba dndrcyd. Westinghouse'un irketinde tek fazl sistemini gncellemek iin ayda 2 bin dolar karlnda almay kabul etmiti. Ek bir gelir kazanacak olmas ok iyiydi ama bunun yan sra bir de Pittsburg'a tanmas gerekiyordu ki bu da tam New York "400"n yelerinden heyecan verici davetler almaya balad zamana denk geliyordu. New York'tan ayrld ama gz arkada kalmt. Her yeni sistemde karlalan birok zorluk onu bekliyordu. Westinghouse'un o zamanlar kullanmakta olduu 133 devirli akm 60 devir iin retilmi indksiyon motoruna uygun deildi. Mhendisleri bu konuda uyarmt ama szn dinlemeleri iin aylar boyunca beyhude ve pahal deneyler yapmak zorunda

kalacaklard. Bir kere gerektii gibi altrlnca motor tam da tasarland ekilde ilemeye balamt. O gnden beri 60 devir, indksiyon motorlarnda bir standart halini almtr. Tesla ksa bir sre iinde kendisi iin icatlar kadar nemli olan baka bir baarya daha imzasn atacakt. 1891 ylnn 30 Temmuz gn Amerikan vatandalna kabul edilecekti. Bunun kendisi iin bilimsel almalarndan daha onur verici olduunu anlatyordu arkadalarna. eref belgeleri ekmecelerinin derinliklerine gmlmeye mahkum olacakt ama vatandalk belgesi her zaman iin ofisinin ba kesindeki yerinde gvende olacakt. Birka ay sonra Pittsburg'daki ilerini tamamlayacak, fiziksel ve zihinsel bir bitkinlik iinde New York'a dnecekti. Bir ekilde bu birka aynn heba olduunu dnyordu nk yeni aratrmalar yapp ilerleyecek zaman ayramamt kendisine. Eyll'de Paris'teki Uluslararas Sergi'ye katlmak iin yola kacak, oradan da amcas Petar Mandi ile birlikte Hrvatistan'a geecekti. Petar bir zamanlar Ogulin yaknlarndaki Gomirje manastrnda papazlk yapmt. Bitkin mucit burada biraz dinlenip salna kavuacakt. Oradan da annesinin ve kz kardelerinin ziyaretine gidecekti. Ne yazk ki dul annesinin o zamanlar nasl artlarda yaadna, ya da Amerika'da para kazanmaya baladktan sonra Tesla'nn ailesine yardmc olup olmadna dair her hangi bir kayt gnmze ulamamtr. Edison, Tesla'nn Westinghouse ile birlikte alternatif akm konusunda bir anlama yaptn ilk duyduunda fkeden mosmor kesilmiti. En sonunda saflar belirginlemeye balamt. Pek yaknda Edison'un adalar alternatif akmn szde tehlikelerini evreye anlatmaya koyulacaklard. Edison'a gre AC'nin neden olduu kazalar mutlaka ortaya kartlmal, yoksa ortaya kmas salanmal ve toplum ivedilikle bu tehlikeye kar uyarlmalyd. Akmlar Savanda sz konusu olan sadece parasal karlar deildi, iin iine fazlasyla benmerkezci bir dahinin gururu da giriyordu. lke kendisini tamamyla geliime kaptrmt. Pittsburg'da elik ileri, Brooklyn'de yeni bir kpr, Manhattan'n semalarnda kuleler vard. Demiryollar, toprak ve altn doru zamanda doru yerde olanlara ve akllca yatrmlar yapanlara servetler

getiriyordu. Fabrikalarnda yaklak 3 bin ii altran Edison da o zamanlar Amerikal sanayiciler arasnda ba eken simalar arasndayd. Sonradan Edison ve Marconi'ye katlarak Srp arkadana kar l ittifak oluturacak olan Michael Pupin de Tesla'n AC sisteminin stnln ilk bakta fark edenler arasndayd. Anlattna baklrsa, aslnda bu yeni teknolojiye srekli "methiyeler" dzmesinden dolay Columbia niversitesi elektrik mhendislii fakltesinden atlmasna ramak kalmt. Bir iftlikte, Srbistan'n askeri snrlarnda byyen Pupin, Amerika'ya on be yanda, cebinde bir nikelle (be sent) kagelmiti (serveti Tesla'dan bir sent daha fazlayd), ton bana elli sentten kmr kartmaya balam, sonradan Columbia niversitesi ve Cambridge'in burslarn kazanmt. Tesla gibi o da Amerika'nn en byk fizikilerinden ve elektrik mhendislerinden biri haline gelmiti. Fakat Pupin elektrik endstrisinin komutanlarnn iyi eitimli uzmanlara pek ilgi gstermemesinden ikayetiydi. Tek ilgilendikleri ey, kendi deyiiyle, alternatif akmn kendi doru akmlarnn yerini almamasyd. "Tam anlamyla Amerikan bir dnce tarz" diyordu buna taze Amerikal. "Tm tarafsz ve zeki uzmanlar biliyorlard ki her iki sistem birbirini en iyi ekilde tamamlamaktadr." Westinghouse'un elindeki patentler hakknda, zellikle de kendi mucitlerinin Tesla'dan daha nce davrandklarn iddia eden rakip irketler tarafndan davalar almaya balanmt. Oturumlar Walter Baily, Marcel Deprez ve Charles S. Bradley adl mucitler lehine kapanyordu. General Electric de Tesla'nn patentlerini saf d brakabilmek amacyla, parlak matematikileri Charles Steinmetz'in "monosiklik" denilen sistemini resmi ileme tabi tutmulard. Oysa Steinmetz'in kendisi hibir zaman Tesla'nn AC sahasndaki stnln sorgulamyordu bile. Bu tip hareketler insanlarn kafasn kartryordu, hatta mhendislik dalnn kimi uzmanlar dahi, neredeyse evrensel bir geerlilik bulan bu sistemin tamamyla Tesla'nn eseri olduundan emin olamyordu. Bu karmaklk, Connecticut evre Mahkemesi Hakimi Towsend'in Tesla lehine 1900 ylnda verdii genel ve inandrc

karara karn, halen etkisini srdrmektedir. Hakim Towsend'in szleri, srf bu nedenle bile olsa, burada tekrarlanmaya deer: "Doa ve bilim sahalarnn dizginlenemeyen, snr tanmayan ve bugne dein denetim altna alnamam unsurlarna egemen olmak ve bunlara insann kullanaca makineler haline dntrecek surette gem vurmak Tesla nn dehasna nasip olmutur. Arago'nun oyuncamn bir enerji makinesine; Baily'nin 'laboratuvar deneyinin pratik anlamda baarl bir motora dntrlebilecei fikrini ilk olarak o sunmutur. "Bakalarnn yklmaz duvarlar, almaz akmlar, eliik gler olarak algladklarn o avcuna alm ve Niagara'nn gcn uzak ehirlerde kullanl motorlar eklinde deerlendirmitir." Bunu mahkemeye intikal eden tm davalarn dtne karar veren bir hkm olarak kabul edebilirsiniz. West Orange, New Jersey'de, Edison'un devasa laboratuvar ile ayn mahallede oturan insanlar evcil hayvanlarnn ortadan kaybolmaya baladklarn fark ettiler. Ksa zamanda bunun nedeni de anlalacakt. Edison ocuklara getirdikleri her bir kedi ve kpek karlnda yirmi be sent dyordu ve bu hayvanlar acmasz deneylerde kasten alternatif akm vererek ldryordu. Daha sona bunlar zerlerinde krmz harflerle "DKKAT!" yazlm brorlerle halka gsteriyordu. in ana fikri uydu: Eer insanlar tehlikenin farkna varmazlarsa, Westinghouse tarafndan katledileceklerdi. Edison iki yl boyunca bu kan davasnn zeminini hazrlamt. E. H. Johnson'a yle yazmt: "lm kadar kesin olan bir ey var ki, Westinghouse herhangi bir byklkteki sistemini kurduktan sonra alt ay ierisinde bir mterisi lecek. Elindeki g byk ve bu pratie geirilmeden nce yzlerce deneye tabi tutulmal. Ve tehlike hibir zaman tam anlamyla gemi olmayacak..." imdi de Westinghouse'u suluyordu: "Planlarndan hibiri beni zerre kadar korkutmuyor. Beni asl endielendiren, W. tm lkeyi propaganda ajanlarna boabilecek denli byk bir adam. Her yere eli uzanacaktr ve biz daha ne olup bittiini anlayamadan bir sr irket kuracaktr..."

Gzlerini bu meydan okumaya eviren Westinghouse bata Edison'un sktrmalarna pek aldrmad ama en sonunda mcadele iin eitimsel bir kampanya hazrlad. Konumalar yapacak, makaleler yazacak, insanlarn gerekleri renebilmesi iin elinden geleni ardna koymayacakt. Westinghouse'un nem verdii dier bir olay 1893 ylnda yaplacak olan Chicago ve Columbia fuarlaryd. Tasarmclar oktan gzlerini bu olaya evirmilerdi. Amerika'nn kefediliinin 400. yldnmnde, Gelecein Dnyas ve Beyaz ehir lkeyi aydnla boacakt. Bundan daha iyi bir gsteri olana zor bulunurdu. Fakat talihsiz bir ekilde, en iyi kullanm olanaklarn aratrmakla grevli Uluslararas Niagara Komisyonu'nun bakanlna nl bir ngiliz bilim insan olan Lort Kelvin getirilmiti. O da kendi eski kafall ile doru akmn tarafn tutmaktayd. Komisyon uygulanabilirlie en yakn proje iin 3 bin dolarlk bir deer biti ve yirmiye yakn neri ald. Ancak byk irketin, Westinghouse, Edison, General Electric ve Thomson-Houston'un itirakine oy birliiyle izin verilmemiti. Komisyon, bakanln Edward Dean Adams'n yapt New Yorklu, Cataract naat irketi adl bir grup tarafndan bir araya getirilmiti. Westinghouse'a gre irket, " bin dolar iin yz bin dolar deerindeki bilgiye ulamaya alyordu." konumaya hazr olduklarnda o da nerisini sunacakt. Hzl byme dnemlerinde sklkla rastland zere, Wes-tinghouse'un parasal sorunlar vard. ebekelerini Tesla'nn ok fazl sistemine uyumlu hale getirmek iin tahmin ettiinden daha byk meblalarda para harcamt. Ve imdi, tam da byme iin sermayeye susam olduu bir dnemde, bankerler fazlasyla eli sk davranyorlard. Tek tesellisi Edison'un da bann dertte olmasyd. Wall Street'te yaylan sylentilere baklrsa, destek bulamad takdirde Edison'un sorunlar byyecekti. Dertlerini savuturmak iin gittike daha da sertleiyordu. Westinghouse'un hava frenleriyle uramasn nk elektrik iinden hibir ey anlamadn sylyordu. Edison'un akmlar savandaki ilk saldrs Albany'de parlamenterlerle kulis yaparak elektrik aktarmnn 800 voltla snrlanmasna dair bir yasa kartlmasn tasarlamak oldu. Bu ekilde AC'nin durdurulabileceini dnyordu. Ama parlamenterler bu ie pek de scak bakmadlar nk Westinghouse, Edison'un

irketi ve dierleri hakknda, New York yasalar uyarnca, komplo tezgahlamaktan dolay dava aacan syleyerek saldry gslemiti. Edison Pittsburg yenilgisini az kalabal ile savuturmaya alyordu: "Bu adam delirmi, eninde sonunda amura saplanaca bir uurtma ile umaya alyor." Gazetelerle, brorlerle ve kendi szleriyle nefret dolu bir kampanya balatan Edison, bununla da yetinmiyor, mideleri kaldrabilen gazetecilere cumartesi gsterileri dzenliyordu. Bunlara, sokaklardan ocuklara para karl toplatt rkm kedi ve kpeklerin, bir AC jeneratrnden bin voltluk elektrik akm alan tellere balanan metal levha zerine kartlmalarn seyrettiriyordu. Batchelor da zaman zaman alternatif akmn tehlikelerini sergileyen bu gsterilerin dzenlenmesine yardmc oluyordu. Bir keresinde titreyen bir hayvancaz tutmaya alrken kendisi de esasl bir oka maruz kalmt. "Ruhun ve bedenin korkun bir ekilde ayrlmas annn berbat hatrasn... bedenin titreyen liflerine dalan usuz bucaksz, aman vermeyen trpnn yaratt hissi" anlatacakt. Ama hayvanlarn kurban edilmesi devam edecekti. Edison bu savaa lmne, bu kendi lm olmasa dahi, girmiti. Kendisi, Samuel Insull ve bir laboratuvar asistan, birinin lm ile Westinghouse'un srtn yere getirmeyi tasarlamlard, bunun ldrc bir darbe olacan dnyorlard. Brown bir dalavereyle, Tesla'nn AC patentlerinden n, Westinghouse'un haberinin olmad bir amala kullanmak iin satn almay baarmt. Brown bundan sonra Sing Sing Cezaevini ziyaret edecekti. Ksa bir sre sonra cezaevi ynetimi artk idam cezalarnn asma eklinde deil elektrik verme eklinde infaz edileceini, bunun iin de Westinghouse'un telif haklarna dahil olan alternatif akm kullanacaklarn aklayacakt. lk infaz gerekletirilmeden "profesr" Brown, Edison'un seyyar gsterileri iin yollara decekti. Sahnede buzalara ve byk kpeklere AC elektrik verecekti. Onlar "Westinghouse Tarz" ile ldrdn aklayacakt. Etkili bir ekilde Amerikallara "einizin yemekleri bu icatla m piirmesini istiyorsunuz?" diye soruyordu.

New York Eyalet Hapishanesi ynetiminin cinayetten hkml bir mahkumun elektrik verilerek idam edildiini aklamas toplumun endielerini tetikleyecekti. William Kemmler 6 Austos 1890 gn idam edilmiti -Westinghouse Tarzyla. Kemmler elektrikli sandalyeye oturtulmu, alter indirilmiti. Ama deneylerinde hep zayf hayvanlar kullanm olan Edison'un mhendisleri yanlmlard. Elektrik yk yeterli deildi ve hkml ancak yar yarya ldrlebilmiti. Korkun ilem bir kere daha tekrarlanacakt. Gzlemcilerden biri bunun "korkun bir manzara, asmaktan daha beter" olduunu anlatacakt. Westinghouse bu uzun ve kirli kampanya sresince halka, deliller ve tanklar gstererek AC hakkndaki gerekleri anlatmaya almt. Talihi Cornell niversitesinden Profesr Anthony'yi, Columbia'dan Profesr Pupin'i ve dier pek ok saygdeer bilim insann onun tarafna ekmiti. Edison'un ortaklar iin renginin deimeye baladn fark etmiler ve byk mucidi kendi endstriyel gelecei asndan byk bir hata yapmakta olduu konusunda ikna etmeye almaya balamlard. Ama inatlk onun zayf ynlerinden biriydi ve o bunu grmeyi reddediyordu. Ancak yirmi yl sonra bunun yapt en byk hata olduunu kabul edecekti. Eninde sonunda en byk vecizelerinden biri uydu: "Byk bir servet edinmek umurumda deil... birisini alt etmek benim iin daha nemli..." Fakat Edison bilimsel hatasn kabul etmeye hazr olmadan uzun sre nce, nceliklerinde deiiklik yapmas gerektiini fark etmiti. Parasal sorunlar da gibi bymt, ortak bir irket bulunmas artk kanlmaz olmutu. Dier yandan Morgan ise, Amerika'nn gelecekteki elektrik endstrisini, hem AC hem de DC, "zararl rekabet"i saf d brakarak kontrolne alma hayali gerek olmaktan ok da uzak deildi. Demiryollarn, petrol, kmr ve elii nasl tek elde topladysa, ayn taktii elektrik iin de kullanaca anlamna geliyordu bu. Akas, en ok gelecek vadeden yatrmlar tm elektrikli aletlerin ve uygulamalarn retimini de kontrol edecekti, daha sonralar "kamu hizmetleri" olarak anlmaya balanacak ilgili hizmetleri de salayacakt. Tabii bunun iin nce Tesla'nn patentlerine sahip olmak gerekiyordu. Frenzied Finance'dan Thomas Lawson, "State, Broad caddeleri ve Wall Street'teki hisse senedi piyasalarnn fare deliklerinden, mahzenlerinden, aalk dedikodular

ylanlar, solucanlar gibi srne srne yaylmaya balad'" diye yazyordu. "George Westinghouse irketlerini yanl ynlendiriyor... George 'Westinghouse General Electric'le birlemedike iinde bulunduu zor durumdan kurtulamayacak..." Westinghouse'un hisseleri ba aa gitmeye balamt." Lawson kendisinin de bir "hisse senedi piyasalar uzman" olarak Westinghouse'a destek olmak zere arldn anlatr. ncelikle bir ekilde birleme salanmalyd. Westinghouse gerekten de alternatif akm sistemini btn lkeye yayma arzusunu fazla ileri gtrmt. Finansal danmanlar birka kk boyutlu irketle bir birleme ayarladlar. Bu irketler arasnda U.S. Electric Company ve birleik bir irket olan Electric Light Company de vard. Yeni irket artk Westinghouse Electric and Manufacturing Company adyla anlacakt. Buna da krd ama bir sorun vard: Yatrmc bankerlerle yaplan cmert anlama uyarnca Nikola Tesla'nn patent haklar alnacakt. Bir kaynaa gre Westinghouse Tesla'ya haklan karlnda avans olarak bir milyon dolar demiti. Kontrat imzalandktan drt yl sonra patent haklarnn 12 milyon dolar deerinde olduuna ynelik sylentiler yaylmaya balamt. Tesla'nn kendisi bata olmak zere, gerek deeri hakknda hi kimsenin kesin bir fikri yoktu. Uygulamalar oaldka, alternatif akm sistemi ile alan tm enerji ekipmanlar ve motorlarnn da patent haklar elde edilecekti. Tesla dnyann en zengin adamlarndan biri olabilirdi. Yatrmc banker Westighouse'a telif haklar anlamasndan kurtulmasn tavsiye etmiti. Aksi takdirde bu yeni yaplanmann gelecei tehlikeye decekti. Westinghouse bu konuda ayak sryordu. Kendisi de bir mucitti ve telif haklarna inanyordu. Bunun yan sra, telif haklarnn mterilerce dendiini ve retim giderlerine dahil edildiini ne sryordu. Ama bankerler ona baka ans tanmamlard. steksizce Tesla'y hayatnn en utan verici grmesini yapmak zere yanna aracakt. (Resmi biyografisinde George Westinghouse bu anekdota hi yer vermeyecektir.) Tesla ve Westinghouse arasndaki anlama her iki adamn da iyi niyetine dayanarak yaplacakt. Tesla, hi phe yok ki, mahkemeye bavurabilir ve

olumlu bir sonu alabilirdi. Ama bunu Westingho-use'un irketini kaybetmesi pahasna yapmas kime ne kazandrrd? Her zaman olduu gibi Westinghouse hemen sadede gelmiti. Sorunu yle aklayacakt Tesla'ya: "Kararn Westinghouse irketinin geleceini belirleyecektir." Tesla'nn tm hayatn alt yeni alanda yapt aratrmalar kaplyordu. Para, eline getike kulland bir aratan fazla bir ey ifade etmiyordu onun iin. Ama eline ne kadar getiini de pek bilmiyordu. Onun iin para yarad i kadar deerliydi, kendi bana bir deeri yoktu. "Peki, tut ki seninle yaptm anlamadan feragat etmeyi reddettim, o zaman ne yaparsn?" diye sordu Tesla. Westinghouse ellerini at ve yle cevap verdi: "Bu durumda bankerlerle grmen gerekir nk benim hibir etkim kalmayacaktr." "Ve eer anlamadan vazgeersem, irketini kurtaracak ve kontrol elinde tutacaksn. Tm dnyaya benim ok fazl sistemimi yayma planlarn uygulamaya devam edeceksin, yle mi?" "Senin ok fazl sisteminin elektrik alannda dnyann gelmi gemi en nemli buluu olduuna inanyorum" dedi Westinghouse. "u anki zor duruma neden olan da benim bu sistemi tm dnyaya yaymak istememdir. Ama her ne olursa olsun, lkeyi alternatif akmn temelleri zerinde ykseltmek planmdan vazgemeyeceim." Bir i adam olmayan Tesla, Westinghouse'un ekonomik durumu hakkndaki deerlendirmelerine itiraz edemezdi ama ona gveni tamd. "Bay Westinghouse, siz hep benim dostum oldunuz, dierleri beni nemsemezken siz bana inandnz, yolunuza devam edebilecek kadar cesursunuz. Dierlerinin cesareti yoktu, oysa siz, kendi mhendisleriniz dahi gelecei sezebilecek kabiliyetten yoksun iken, benimle birlikte ileriyi grebildiniz; hep benim yanmda oldunuz... irketinizi kurtaracaksnz. Bylece benim icatlarm gelitirebilirsiniz. te sizin kontratnz ve ite benimki; imdi her ikisini de yrtp atacam ve sizin de banz benim telif haklarm yznden daha fazla armayacak. Bu yeterli mi?"

Westinghouse irketi'nin 1897 yl yllk kaytlarna gre Tesla'ya telif haklarnn sat ve daha sonraki demelerden vazgemesi karlnda 216.600 dolar denmitir. Kontrat krarak Tesla yalnzca halihazrda kazanlan haklarndan vazgemekle kalmyor, gelecektekilerden de feragat ediyordu. Gelmi gemi tm sanayi tarihi sresince, eer enayilik deilse bile, ei emsali bulunamayacak trden bir cmertlikti bu. Bir on yl daha rahat yaayabilecekti ama neden sonra aratrma gelitirme almalar iin gereken para kslmaya balanacakt. Bu ekilde toplum kim bilir ne denli byk keiflerden mahrum kalacakt. Westinghouse birlemelerin ve ekonomik yeniden yaplanmann gerekletii Pittsburg'a dnd. irketi dev admlarla ilerliyordu ve o da Tesla'ya verdii sz tutuyordu. Tesla, yllar sonra Westighouse adna dzenlenen liyakat belgesine unlar yazacakt: "George Westinghouse, kanaatimce, bu dnyada, o zamanki artlar altnda benim alternatif akm sistemimi alp nyargya ve parann gcne kar verdii sava kazanabilecek tek insand. O grkemli bir karakterin ncsyd; Amerika'nn gurur duymas ve tm insanln mteekkir olmas gereken gerek bir asildi." Tesla aylar sonra, Westinghouse'un mhendisleri ile yaad fikir ayrlklarnn yannda, alternatif akm bulular hakknda alan davalar nedeniyle knt iine girecekti. Yzlerce elektrik reticisi Tesla'nn patentlerini kanunsuzca kullanyordu ve ne zaman ki Westinghouse hepsini mahkemelerde alt etti, reticiler Tesla'ya kar hn beslemeye baladlar." Baz saldrlar basit korsanlklarn da tesine gemiti. ddialar Turin niversitesi'nden Profesr Galileo Ferraris'in dng-sel manyetik alan ilk bulan kii olduu yolunda geliiyordu. Gerekten de 1885 ylnda sorunun zm konusunda baz fikirler vermiti, ama hibir ilerleme kaydedememiti. Buna karlk Tesla dngsel manyetik alan buluunu 1882 ylnda yapmt ve bunu takip eden iki ay ierisinde, daha sonra patentini alaca aygtlar da ieren, tm sistemi gelitirmiti. lk indksi-yon motorunu da yapmt. Ferraris ise bu sisteme uygun alabilecek pratik bir motor retilemeyecei sonucuna varmt.

Buna karn Londra'da The Electrician dergisi tarafndan halka, Ferraris'in yeni bir icatta bulunmak zere olduu duyurulmutu. Editrler Tesla'nn icadn duyduklarnda ise, yanl bir ekilde, Ferraris'ten ilham aldn yazmlard. Westinghouse ile Edison arasnda srmekte olan amansz mcadele nedeniyle, Edison cephesi Tesla'y karalamak iin ayana gelen bu frsat deerlendirmek zere elinden geleni yapacakt. Ferraris konusunda kan ama doru ama yanl sylentiler de herhangi bir frsat gibi, deerlendirilmeye deerdi. ki sekin gmen (her ne kadar sonradan Edison'un tarafnda g birlii edeceklerse de) hemen Tesla'y savunmaya koyulmulard. Steinmetz, Elektrik Mhendisleri Enstits iin hazrlad bir raporda yle diyordu: "Ferraris sadece kk bir oyuncak yapmt, neticede manyetik devreleri demir deil hava olmulard, geri ikisi arasnda pek fark da yok..." Profesr Michael Pupin de Tesla'ya unlar yazacakt: "Ferraris balonu rakiplerin tarafndan fazlasyla iirildi. Ben olay yle gryorum, Ferraris'in dnen havuzu ile Tesla'nn dnen manyetik sahas arasnda dalar kadar fark var. Bu ikisi arasndaki fark bana gz ard edilemeyecek kadar byk grnyor ve bu konuya parmak baslmal, iin gerei duyurulmal..." Aratrmalarna gmlen Tesla'nnsa icatlar evresinde toplanan dmanca dalgalardan pek haberi yoktu. O imdi, yepyeni bir elektrik dnyasnn iinde yayordu. Westinghouse ise tanklk etmekten ve demeler vermekten arta kalan zamanlarnda endstriyel evresini nne geilmez bir hrsla bytyordu. Colorado'da kk bir madencilik kasabas olan Telluride'de Tesla'nn ilk ticari amal motorlar ve jeneratrleri Westinghouse tarafndan ina edilmekteydi. 1891 ylnda maden kamplarna elektrik salamak amacyla kurulacaklard.

6. ALEV KILICI Dnya, yakasn brakt ve Manhattan'daki laboratuvarnda en byk ak elektrik ile ilgilendii srece Tesla dnyann en mutlu insanyd. 1880'lerin sonunda ve 1890'larn banda ksa da olsa byle bir dnemin tadn karabilmiti. Ama Amerika ve Avrupa'da tka basa dolu salonlarda drt konferans verdikten sonra

dnyann en nl bilim insanlarndan biri haline gelmiti ve zel hayat bir daha asla eskisi gibi olamayacakt. Konferans krssnde, tehlikeli gsteriler iin giydii yksek mantar tabanlklaryla iki metreye ulaan boyuyla, beyaz giysisi ve kravatyla garip grnl bir leylee benziyordu. Yaptklarna snmaya baladka yksek oktavl sesi heyecanla daha da yksek perdeden kmaya balyordu. Kendilerini akan szcklerin ritmine, klarn oyununa ve byye kaptran dinleyiciler de transa gemi gibi onu izliyorlard. Bilimin dili yetersiz kaldndan Tesla grsel efektleri, alevlerin ve n dansna ak bir ozan gibi anlatyordu. Gerekten de Tesla buna, enerjiyi iine emmek kadar nem veriyordu. Bununla beraber teknik detaylar konusunda da eline su dkebilecek nitelikte bir bilim insan daha bulunamazd. Ate oyunlar en azndan yirmi kere tekrar ettii deneylere dayanmaktayd. Ekipmanlarn hepsi yeniydi, bizzat kendisi tarafndan tasarlanm ve genellikle kendi atlyesinde retilmiti. Ayn gsterinin iki kez tekrarlandna nadiren rastlanrd. O gnlerin bilimsel terminolojisi yetersiz kald iin onun fra adn verdii vakumlu bir tpte hafife boalan ve k saan elektrik yk aslnda elektron ve iyonize olmu gaz molekllerinin yayd nlard. "imdi sizlere siklotronu aklayacam" diyemiyordu nk byle bir szck henz yoktu ama aklad ve sergiledii eyin atom paralanmasnn ilk rneklerinden biri olduu dnlyordu bilgi sahibi kiiler tarafndan. "imdi elektron mikroskobunu; kozmik nlar; radyo vakum tpn; X nlarn anlatacam" da diyemiyordu. Audi-on'un mjdecisi olan vakum ampuld, radyoyu anlatmak iin de telsiz deniliyordu, telsizin ortaya kmasna ise daha zaman vard. O laboratuvarnda saydam olmayan fotoraf klielerinin, grlebilen ve grlemeyen klarn tanmn yaparken Rntgen bile X nlarnn hangi amalarla kullanlabileceinden habersizdi. Ve Tesla "herhangi bir madde yakmadan, hatta kimyasal bir reaksiyona girmeden yanan" alevden bahsederken, muhtemelen, plazma fiziinin alanna girmi bulunuyordu. Amerikan Elektrik Mhendisleri Enstits'nde yapt konumada yle syleyecekti: "Aklanamayan alacak olaylar olarak grdmz fenomenlere

artk farkl bir gzle bakyoruz. ndksiyon bobininin kvlcm, akkor lambann ldamas, akmlarn ve mknatslarn mekanik gleri artk kavraymz tesinde deiller; eskiden olduu gibi anlalamaz deiller. Tam tersine aratrmalar basit bir mekanizmann zihnimizde canlanmasn salyor. Halen gerek doalar hakknda ancak varsaymlara dayanarak konuabiliyor olsak da gerein ok da uzaklarda bir yerlerde gizlenmediini biliyoruz. ten ie, tam anlamyla bir kavraya vakf olacamz sezinliyoruz. Hala bu gzel olgulara, garip glere hayranlk duyuyoruz ama artk biare deiliz..." Elektriin ve manyetizmann gizemli etkileyiciliinin, "doadaki gler arasnda ei bulunmayan, grnrde dual karakteri; ekimi, itici gc ve rotasyonuyla, gizemli etmenlerin ilgin hareketliliiyle" insan zihnini etkilediini ve harekete geirdiini sylyordu. Ama tm bunlar nasl aklanabilirdi? "Gksel nesneler gibi eksenlerinde hareket eden ve frl frl dnen, gzle grnmeyen bir dnyaya ait olan atomlar, molekller dnerken muhtemelen beraberlerinde statik eter de, bir baka deyile statik yk de tamaktadrlar. Bu bana gre en akla yakn aklamadr ve aratrmalarn oundan da bu sonu kmaktadr. Molekllerin ve eterlerinin dn eter gerilimini ya da elektrostatik gerilimi, ortaya kartmaktadr; eter gerilimlerinin eitlenmesi dier hareketleri ya da elektrik akmlarn ve yrngesel hareketler de elektro ve srekli manyetizma etkilerini yaratmaktadr." Ayn uzman grup nnde, endstride devrim yaratan ve ok uzaklardaki evlerin bile aydnlatlabilmesini salayan enerji sistemini tantmasnn zerinden yl gemiti. imdi de hayretler iindeki ayn toplulua k ve elektriin doas zerine yrtt aratrmalarn anlatyordu. Konutuu krs, ii gaz dolu tplerden yaylan kla ok ekici bir tarzda aydnlatlmt, bazlarnn parlamas iin fosfor, bazlarnda da uranyum kullanmt. Bunlar bugnk floresan lambalarn ncleriydiler. Tesla bunlarn patentini almay ya da piyasaya srmeyi hi dnmemiti; gerekten de pazara ancak elli yl sonra kacaklard. Sylev iin tplere, tipik bir ekilde, isimler takmt. Bunlar arasnda yalnzca nl bilim insanlarnn adlar yoktu, bazlar nl Srp airlerin adlarn almt.

Bir masaya dnerek eline narin bir para ald. "te iindeki hava ksmen boaltlm bir cam tp. Onu elime alyorum, bedenimin bir paras yksek gerilim tayan tellerden biriyle temas halinde ve elimdeki tp de harika bir ekilde yanyor. Hangi durumda brakrsam brakaym, nereye tarsam tayaym, tutabildiim srece, yumuak, ho tkenmeyen bir ltyla parl-damaya devam edecektir." Elinde tuttuu tp parldamaya balaynca -dier gsterilerin yan sra bu alternatif akmn gvenirlii hakknda politik bir mesaj da iermekteydi- "Profesr" Brown, Edison'un ajan, izlemekten vazgeecek ve hzla salonu terk edecekti. Patronu bu inanlmaz olay duyunca trnaklarn yemeye balayacakt. Ama Pittsburg'dan srf bu konferans dinlemek iin gelmi olan Geor-ge Westinghouse ne eilmi, ban bir o yana bir bu yana sallyor, glmsyordu. Bir sonraki gsterisi, gazlarn basnc drlm ortamlarda yksek iletkenlik sergilediklerini kefettikten sonra icat ettii, yksek frekansl bir enerji kaynana balanm telsiz, ya da elektrotsuz, dearj lambalard. Bunlar, gsterdii gibi, odada istediiniz yere gtrebilirdiniz ama onlar rktc bir ekilde yanmaya devam edeceklerdi. Bunlar hibir zaman pratik amalarda kullanlmak zere piyasaya srlemeyeceklerdi ama yeni alnmaya balanan patentlerin de gsterdii gibi, seksen yl sonra bile bu konudaki aratrmalar hep devam edecekti. Sylvania GTE International'n bamhendisi Roland J. Morin sonralar unlar ifade edecekti: "undan eminim ki, bu k kaynaklarnn Chicago Dnya Fuar'nda (1893) Tesla tarafndan sergilenmesi, daha sonralar D. McFarlan Moore'un floresan lambay gelitirmesini ve bunlar ticari amal kullanma amasn tevik etmitir...", Uzun parmakl, marifetli elleri bir baka paray kavrad. "te tek bir tele bal havas alnm bir ampul... Onu avucu-ma alyorum ve iindeki platin tel gl bir akkor halini alyor. "te ana tele balanm bir dier ampul. Metalik soketine dokunduum anda ii fosforik kl muhteem renklerle doluyor. "Ve ite, bu platformun zerinde durduum srece yaltlm bir durumdaym; bu indksiyon bobininin ikincil terminallerinden birisine dokunuyorum... ve grdnz gibi hzla titreyen dier ucundan k huzmeleri yaylmaya balyor.

"Bu tel rgden yaplm iki levhay bobinin terminallerine takyorum. Ykn boald geit... k seli formunu alyor." Dinleyiciler zaman zaman grsel heyecann onun iin ie yarar sonular kadar nemli olduunu dnmeye balyorlard ama hemen sonra Tesla ard ardna "ie yarar olgular" da sunmaya balyordu gzler nne. rnein, tek tele bal alan bir motor sergiliyordu, dn devresi telsizdi. Ve saduyu sahibi olmakla, laf gzafa pabu brakmamakla vnen adamlar, tamamen telsiz alabilecek motorlardan bahsederek bylyordu. Bolukta kullanlmay bekleyen enerjiden sz ediyordu. "Bu mmkn" diyordu, "bu tip 'telsiz' diyebileceimiz motorlar, youn olmayan havada olduka uzak mesafelerden iletim ile altrlabilirler. Alternatif akmlar, zellikle de yksek frekansl olanlar, younluu ok da az olmayan gazlar iinden dahi inanlmaz bir rahatlkla gemektedirler. Havann yksek katmanlarndaki younluk azdr. Bolukta birka kilometre ykseklie kabilmenin nnde yalnzca doasnda mekanik olan engeller var. una hi phe yok ki, yksek frekans ve ya yaltmnn kullanlmas ile elde edilebilecek devasa potansiyelle parlak dearjlar kilometrelerce az younluklu hava iinden aktarlabilir ve bylece yz binlerce beygirgcndeki enerjinin ynlendirilmesi ile merkezi kaynaklardan ok uzak mesafelerde olan motorlar ya da lambalar iletilebilir... Ancak bu projeden henz bir olaslk olarak bahsediyoruz. Enerjiyi bu ekilde nakletmemize de gerek kalmayacaktr. Enerji nakletmemize gerek kalmayacaktr. Kuaklar sonra makinelerimiz uzayn herhangi bir noktasndan alaca bir enerji ile ilemeye balayabilecektir. Bu duyulmam bir fikir deil... Bunu topraktan enerji alan Antheus syleminden biliyoruz; muhteem matematikilerimizden birisinin dncelerinde buluyoruz... Uzayda enerji var. Bu enerji statik midir, yoksa kinetik midir? Eer statikse umutlarmz boa kar; eer kinetikse -ki bunun byle olduundan eminiz- o zaman insann makinelerini doal deirmenler gibi altrabilmesi yalnzca bir zaman meselesidir..." Tesla'nn ovunun yldz ise (daha sonralar ngiltere ve Fransa'daki seminerlerinde de yer alacak olan) onun karbon lambas dedii, neredeyse tamam bo olan, alt inlik vakumlu bir tpt. Aratrmalar ile bilimsel keifler dnyasnda yepyeni blgelere seyahat ediyordu.

Bu, yksek frekansl akm kaynana bal tek bir telin ucunda kat bir metal monte edilmi cam bir kreydi. Merkezi "dme" elektrostatik bir ekilde evredeki gaz molekllerini cam kreye doru harekete geiriyordu. Daha sonra gerisin geri dmeye doru ekiliyorlar, arpyor ve onu styorlard. Ve her saniyede milyonlarca kere tekrarlanan bu ilem sonucunda dmenin akkor haline gelmesine yol ayorlard. Kaynan gcne bal olarak, birok maddeyi annda buhar-latrabilen ya da eritebilen scaklklar ortaya kabiliyordu. Tesla deneyi elmaslar, yakutlar kullanarak tekrarlamt. En sonunda karborundumun (karbon ve silikon karm) dierleri kadar abuk buharlamadn ve krenin iinde tortu brakmadn kefetmiti. Bylece icadnn ad karbon lambas olarak kalacakt. Akkor halindeki maddeden yaylan scaklk tpn iindeki kk miktarlardaki gaz molekllerine aktarlyordu, bu sayede de Edison'un akkor lambas iin harcanan ayn oranda enerji ile yirmi kat daha fazla parlaklk elde ediliyordu. Vcudunda dalgalanan yz binlerce voltluk yksek frekansl akmlarla birlikte, elinde akkor halindeki gnein bir minyatrn tutarak ayakta duruyordu. Kozmik nlar olduuna inand eyi sergilemekteydi. Gnein yksek elektrik yk tayan ve her biri yksek hz nedeniyle enerji yklenmi kk paracklar yayan akkor halinde bir ktle olduunu dnyordu. Ama bir kre iine kapatlmad iin gne, nlar uzayn derinliklerine yaylmalar iin brakyordu. Tesla tm uzayn bu paracklarla dolu olduunu dnyordu, dnya ya da dier maddeler srekli bu bombardmana maruz kalyordu; tpk karbon lambasnda olduu gibi en kat maddeler dahi atomik toz haline dnyorlard. Bu tip bir bombardmann ortaya klarndan biri afak l-damasyd. Yntemleri zerine bir kayt olmamasna karn, bu tip kozmik nlar tespit ettiini, enerjilerini hesapladn ve yzlerce milyon voltluk bir hzla hareket ettiklerini bulduunu duyurmutu. Duyduklar bu olaanst iddialarla gzleri iyice alan seyirciler arasndaki fizikiler ve mhendisler dikkat kesilmilerdi. Peki ama kantlar neredeydi? Bugn gneteki termonkleer reaksiyonlarn radyo dalgalarnn ve partikllerinin yan sra, X nlarnn, ultraviyole, grlebilir ve kzltesi nlarn, gnein

yzeyinde metrekarede 64 milyon wattlk (ya da volt-amper) bir oranda yaylmasna yol at biliniyor. Elde edilen yeni bilgilere gre, kozmik nlarn ok eitli ekil ve formda ortaya ktklar biliniyor. Partikller yksek enerji reten arpmalar yaptnda kozmik nlar oluuyor. Bunlar yalnzca gneten deil, dier yldzlardan, novalardan ve patlayan yldzlardan yaylyor. Dnyann evresinden gemekte olan ve manyetik sahasnn etkisine giren solar elektron ve protonlar Van Ailen radyasyon kuaklarn oluturuyorlar. Grlebilen ve grlemeyen solar radyasyon gezegenlerin yzey scaklklarn tayin ediyor. Tan yeri kzarkl (aurora) da yldzlardan yaylan partikllerin atmosferimizin st tabakalarndaki atomlarla arpmalarndan kaynaklanyor. Tesla'nn konferansndan be yl sonra, Fransz fiziki Hen-ri Becquerel uranyum tarafndan yaylan gizemli nlar kefedecekti. Marie ve Pierre Curie de uranyum atomlar ve srekli patlama halinde olan radyum zerine yaptklar almalarla onun kefini dorulayacaklard. Tesla, yanl bir ekilde, kozmik nlarn basite radyum, toryum ve uranyumun radyoaktivitelerinden kaynaklandn dnmt. Ama, "kozmik n" yani yksek enerjili sub-atomik partikller (atomalt paracklar), bombardmannn dier maddeleri radyoaktif bir hale getirebilecei konusundaki fikri, daha sonralar Irene Curie ve kocas Frederic Joliot'un da 1934 ylnda ortaya koyacaklar zere, tamamyla doruydu. Tesla'nn yaad zamanlarda kozmik nlar hakkndaki bu teori kabul edilemez grldyse de, bu alandaki almalaryla nlenecek iki bilim insan Tesla'dan ilham aldklarn belirteceklerdi. Dr. Robert A. Millikan'n kozmik nlar yeniden kefetmesi iin otuz yl daha gemesi gerekecekti. Bunlarn k gibi titreimden kaynaklandn yani ykl paracklar deil fotonlar olduunu dnyordu. Bu, 1940'larda iki Nobel dll bilim insan arasnda, Millikan ile kozmik nlarn, Tesla gibi, maddenin yksek hzl paracklarndan olutuunu dnen ve bunu ispatladn iddia eden Arthur H. Compton arasnda bir sz dellosunun balamasna neden olacakt. Her ikisi de Victoria dneminin bilim insanlarnn kendilerine brakt mirasa sayg duyuyordu. Fakat bilimin gidiat kozmik nlarn her ikisinin de dndnden ok daha karmak ve eitli olduunu ortaya koyacakt.

Tesla'nn Columbia College'da 1891 ylnda yapt gsteride izleyicilerini byledii karbon lambas ayn zamanda elektron mikroskobunun da ekirdeini oluturuyordu. Yksek gerilime sahip, telin aktif olan bir noktasndan dzgn dorular eklinde yaylan elektrikli paracklar retiyordu. Bu paracklar krenin eperlerinde, kaynaklandklar mikroskobik blgenin modelini oluturan fosforlu imgeler oluturuyordu. Karbon lambasnn rettii etkilerden biri de rezonanst. Rezonans ilkesini aklarken Tesla sk sk arap barda ve salncak analojilerine bavururdu. Bir arap bardann keman sesi nedeniyle krlmasna, kemann havada yaratt titreimlerin bardan titreimleri ile ayn frekansta olmas neden oluyordu. rnein salncakta sallanmakta olan yz kiloluk bir adam ve onu ancak yarm kiloluk bir gle itmeye alan yirmi be kiloluk bir ocuk dnn. Bununla birlikte ocuk salncaa her seferinde yarm kiloluk bir g katabilmeyi baarabildii takdirde, en sonunda sallanan adamn frlayp gitmesini nlemek iin durmak zorunda kalacaktr. "lke amaz" diyordu Tesla, "tek yaplmas gereken doru zamanda kk bir miktarda g ilave etmeyi srdrmekte baarl olabilmek." Bu nedenle Tesla'nn karbon lambasnn atom paralaycsnn ncs olduu da dnlebilir. Havas ksmen alnm bir krenin ierisine kat karbonudrum yerletirerek, ieride kalan hava molekllerinin yklenmesini ve bylece de telden krenin eperlerine doru hzla yaylmalarn, daha sonra da tele geri dnmelerini salyordu; sonuta karbon krecikleri telde atomik tozlar haline dnyor ve salnmakta olan hava moleklleri ile birletiklerinde bu daha da byk bir krlmaya yol ayordu. "Frekans gerektii kadar artrlabilse, camn mkemmel olmayan elastikiyeti nedeniyle ortaya kan kayp da szn etme-\ ye demeyecek seviyelere ekilebilecektir..." diyordu. 1939 ylnda California Berkeley niversitesi profesrlerinden Ernest Orlando Lawrence siklotron icad ile Nobel dlne layk grlecekti. Aklama yleydi: "1929 ylnda Orlando Lawrence... bir Alman fiziki tarafndan yazlm olan ve vakumlu bir tpteki potasyum atomlarna bir yerine iki elektrostatik itme verildiinde verilen voltaj uyarnca ykleneceklerinin iki kat enerji ile

yklendiklerini anlatan yazsn okumutu. Lawrence yle dnmt: tme iki katna kartlabildiine gre, , ya da daha fazlasna da kartlamaz m? Sorun paracklara her seferinde, salnca sallayan ocuun yapt gibi momentum fazlasyla ykselene kadar, biraz daha gl bir itme vermekte idi." Lawrence, mumdan ve camdan oluan bir partikl hareketlendirme makinesi yapt. Diske benzeyen yaps ile vakumlu hcrecik sadece be santimetre geniliindeydi. inde yarm kek kutularna benzeyen ve D tabakalar denilen, iki elektrot bulunuyordu. Vakumlu hcreciin dnda ise bir elektro mknats vard. Elektriklenen paracklar ya da protonlar ok yksek hzlara eriene dein manyetik bir saha ierisinde dnyorlar, daha sonra da dar bir aknt halinde atomik kurunlar gibi hcreciin dna frlatlyorlard. Lawrence'n rettii ilk modele siklotron ad verilmiti nk protonlar bir ember halinde dndryordu. Lawrence ksa bir sre ierisinde protonlar 1.2 milyon elektron voltluk bir enerji ile ateleyen daha byk bir modelini de retecekti. Tesla'nn aslnda karbonun atomik yapsn paralamas pek sz konusu deil. Kendisi dahi ieride kalan gazlarn karbon teli iddetli bir ekilde etkilediini ve akkor haline ya da katnn plastie yakn bir evresine dntrdn dnyordu. Lawrence, Tesla'nn molekler bombardman lambasndan habersiz olabilirdi. Fakat una hi phe yok ki Washington'da-ki Carnegie Enstits'nde Gregory Breit ve ekibi tarafndan 1929 ylnda yaplan atom paralayc retme almalarndan haberi vard nk bu grup gerekli enerjiyi salamak iin 5 milyon voltluk Tesla bobini kullanyordu. Bu tip bir ekipman olmadan atomu paralamak asla mmkn olamazd. Tesla'nn karbon lambasnn, ya da molekler bombardman lambasnn aklamalar be ayr bilim topluluunun kaytlarnda bulunabilir. Ne yazk ki hibir topluluk 1890'larn balarnda Atom a'nn bu nc modelinin nasl kullanlabilecei hakknda bir fikir sahibi deildi. Frederik ve Irene Juliot-Curie, Henri Becquerel, Robert A. Millikan, Arthur H. Compton ve Lawrence; hepsi de Nobel dl aldlar. Victor F. Hess 1936 ylnda kozmik radyasyonu kefettii iin Nobel dlne layk grld. Bilim evrelerinde

ad geen tm bilim insanlarnn alt alanlarda Tesla'nn nclk ettii en azndan hatrlansa, adalet hi olmazsa bir nebze yerini bulmu olacakt. adalarnn ou -belki de hepsi- Tesla'nn almalarn tam olarak anlamakta glk ekiyordu ama Tesla en azndan birkann gr alanlarn geniletebilmeyi baarmt. Ve bugn olduu gibi, o zamanlarda da onu ilk defa kefedenler geici bir lgnla kaplyorlard. "Baarl bir retmen olmakla kalmyordu" diyor daha sonralar radyoya yapt eklemelerle nlenen Edwin H. Armstrong, "ayn zamanda dierlerinin almas g sorunlar olarak grdklerini, o geici olarak grebilecek bir hayal gcne sahipti ve bu g de byk bir ilham kayna oluyordu. Onun dnd hedeflerden bazlar u an bile hayal dnyasnn bir paras olarak kalmtr." ngiliz bilim insan J. A. Fleming, Tesla'ya yle yazmt: "Byk baarnz nedeniyle sizi btn kalbimle kutlamak isterim... Bundan byle hi kimse sizin birinci snf bir byc olduunuzdan: Alevli Klcn Hakimi olduunuzdan phe etmeyecektir." Bu dnemde ard ardna rnler veren Tesla'nn verimliliine ulamak mmkn deildi. alt bir dzine alanda, bakt her yerde bir eyler buluyordu (ama her zaman aratrmalarnn kalbindeki elektrik ile, bu gizemli nesne ile ilgili). Ona gre belirli fizik yasalarn hie sayan transandantal glerin akm sz konusu idi, modern teoride olduu gibi, belirli partikl yasalarna uyan ayr paracklar ya da dalgalar deil. Bununla birlikte, elektronun kendisi ancak 1897 ylnda ngiliz fiziki Joseph J. Thomson tarafndan kefedilecek olmasna karn, be yl boyunca almalarn modern elektroniin yolunu izecek bir dorultuda younlatracakt. 1831 ylnda, Faraday mekanik enerjinin elektrik akmna dntrlebileceini gstermiti. Daha sonra, Tesla'nn doum ylnda ngiliz Lort Kelvin, Amerikal Srp'a mekanik yollardan retilebilenden daha yksek seviyelerde yksek-frekansl akm retilebilecek yeni bir kaynak bulma almalarnda ilham kayna olacak bir keifte bulunacakt. Bir kondansatrn yk boalrken elektriin bir levhadan bir dierine su gibi aktna inanlrd. Kelvin bu srecin daha karmak olduunu ortaya koymutu. Yani elektriin bir levhadan dierine daha sonra da gerisin geri hcum ettiini

bulmutu. Bu, elektrik yk tamamyla boalana dein sryordu ve saniyede yz milyonlarca defaya ulaan yksek bir frekansta dalgalanyordu. Tesla Budapete'de dngsel manyetik alan kafasnda canlandrdnda, evreni, geni bir oktav yelpazesinde yaylan bir alternatif akm senfonisi olarak hayal etmiti. Saniyede 60 devirli, dk oktavlardaki bir notayd. Daha yksek oktavlardan birinde, saniyede milyarlara ulaan devir says grlebilen k demekti. Dk frekansl alternatif akm ve k dalgalan arasndaki geni sahadaki elektrik titreimlerini kefetmesinin kozmik senfoniyi anlamasn kolaylatracan dnyordu. James Clerk Maxwell'in 1873 ylnda gerekletirdii alma, grlebilen n altnda ve stnde geni bir elektromanyetik titreim sahas -daha ksa ve daha uzun dalga boylarndaki titreimler- olduunu ortaya koyuyordu. Bu teori k ya da sdan daha uzun dalgalar zerine alan ve ilk insan yaps elektromanyetik radyasyonu Bonn'da, 1888 ylnda reten Alman profesr Heinrich Hertz tarafndan test edilecekti. Hertz indksiyon bobini ile yapt deneylerle bir manyetik sahann varln ispat etmiti. Ayn anda ngiltere'de Sir Oliver Lodge telefon devrele-rindeki kk elektrik dalgalarn hesaplamaya alyordu. Hertz'in ekipman yetersizdi ve bobini hem kullansz hem de tehlikeliydi. Tesla ise daha farkl ve stn bir eyle ortaya kmak zereydi: Saniyede 33 bin devire (33 bin Hz.) kadar frekanslar retebilen bir dizi yksek frekans alternatr. Bu tip bir makine aslnda uzak gelecekte srekli radyo dalgalar iletiiminin gelitirilmesinde kullanlacak alternatrlerin ncsyd ama Tesla'nn kendi amalan iin hala yetersizdi. Bu nedenle, Tesla bobini olarak anlacak hava zl transformatr yapmaya balayacakt. Bu transformatr, grece dk voltajl yksek akm, yksek frekansl, yksek voltajl dk akma dntrecekti. Bugn her trl radyo ve televizyon setinde u veya bu ekilde yksek voltaj kullanlyor. Yksek voltaj retmekte kullanlan bu aygt ksa srede tm niversitelerin bilim laboratuvarla-rnda aratrma donanm olarak kullanlmaya balayacakt. Bu aygt, orijinal Hertz devresinin zayf, iddeti ok dk titreimlerini dntrebiliyor ve istenilen byklkte devre elde edilmesini salyordu. Bu alma ile Tesla, Marconi'nin ilk deneyleri iin birka yl nceden zemin oluturmu oluyordu.

Bu yksek voltajl cihazn tam anlamyla havadan yaltlmas gerekiyordu, bunun iin de ya kullanlyordu. Daha sonraki tm yksek gerilimli ve ticari amal ekipmanlarda da bu yntem kullanlacakt. Tesla bobinlerdeki direnci azaltmak iin her biri ayrca yaltlm tellerden oluan erit halinde iletkenler kullanacakt. Genellikle aratrmalarndan ban kaldrp bululan-nn patentini alacak zaman bulamad iin bu da kamuya mal olan bilgiler arasna karacakt. Daha sonralar bu buluu Lit-zendraht "(erit tel") teriminden ksaltlm "litz tel" ad altnda piyasaya srlecekti. Daha sonra yksek frekansl akmlarda ihtiya duyduu zellikleri karlayacak yeni bir dinamo gelitirecekti (bu sktrlm hava. ya da buhar ile altrlabilen valfsiz, tek silindirli bir motordu). Ulat hzda etkileyici bir ekilde sabit kalabiliyordu, bu sayede Tesla bu motoru 60 devirli okfazl sistemine adapte ederek, ezamanl motorlar kullanarak ve dililerini uygun ekilde klterek dnyann alternatif akm kullanlan herhangi bir yerinde zaman belirtmesi amacyla kullanlabileceini dnd. Bu, modern elektrikli saatin ncs olacakt. Keiften kefe dur durak bilmeden koan Tesla bu icad iin de patent almayacakt. Bununla da kalmayacak, yz binlerce voltluk yksek frekansl elektrik kulland tehlikeli deneylerinden edindii tecrbe ile dnya iin ok nemli olan bir eyi daha kefedecekti. 1890 ylnda, yksek frekansl akmlarn insan bedeni zerinde saaltc bir deeri olduunu duyuracakt. Bu ilem diatermi ad ile anlmaya balanacakt. Bu keif ile birlikte, Avrupa ve Amerika'da bundan yknen pek ok ilk rnein treyecei, ok geni bir tbbi teknoloji sahas doacakt.

7. RADYO Westinghouse'daki danmanlk grevinin ardndan, kendini telsiz-radyo almalarna adayan Tesla yorgun dm, ksmi hafza kayb problemi yaamaya balamt. "la verilmi" gibi uykuda geen dnem sona erdiinde ocukluunun ilk gnleri dnda gemiiyle ilgili hibir ey hatrlayamadn fark etti. Doktorlarn dikkate almamas zerine sorunu kendi zekasyla zmeye karar verdi. Geceler boyunca ocukluu hakkndaki anlar zerinde younlayor, yava yava hayatn byte altna almaya abalyordu. Bu aa karma ilemi srasnda annesi hatralarnda her zaman temel figr olarak beliriyordu. Onun yanna gitmek iin kar koyulmaz bir istek duymaya balamt.

"Bu arzu o denli kar konulmaz bir hale gelmiti ki tm ilerimi brakp zlemimi gidermekte buldum zm. Ama labo-ratuvardan uzaklamak bana ok g geliyordu ve gemi hayatmn tm hatralarn geri armay baarana kadar birka ay gemiti." 1892 yl balarnda, Avrupa'da bir dizi seminer teklifini kabul etmekte zorland sralarda, bir gece bir hayal grd. Bu hayalde Paris'teki Hotel De La Paix'deydi ve annesinin lmek zere olduunu haber veren bir not alyordu. Tesla'nn yaad bu ksmi hafza kayb dnemi ile ilgili ilgin bir olay da aratrmalar srasnda temas ettii her eyin canlanmaya ve hzla ileri atlmaya balamasyd. "Deneylerim-deki en nemsiz noktalar dahi en kk ayrntsna dek hatrlayabiliyordum. Hatta sayfalarca yaz ve formller kartabiliyordum bu ayrntlardan." Annesinin sal konusunda endielenmesinin bouna olmad ortaya kt: Gospi'ten annesinin salnn gerekten de ktye gittiini belirten mektuplar gelmeye balamt. Bu arada da dnyann drt bir yanndan davetler, dller ve ziyarette bulunmas veya konferans vermesi iin mektuplar alyordu. En sonunda Paris ve Londra'dan gelen teklifleri, sonrasnda dorudan evine gitmeyi tasarlayarak kabul etti. Londra'daki Elektrik Mhendisleri Kurumu'nda verdii konferans bilim dnyas iin byk bir olay olarak kabul edilecek ve ngilizler onun Londra'da kalmasn isteyecektiler. "Sir James Dewar, Kraliyet Topluluuna bir konferans vermem konusunda srar ediyordu. Kararl bir insan olmama karn bu byk skoyalnn srarlar karsnda kolayca boyun emitim. Beni bir iskemleye srklemi, nme bir bardak koymu ve iini yanardner renklerin tmn ieren ve nektar tadnda kahverengi bir iecekle doldurmutu." Dewar, onu hayrete drecek ekilde unlar sylemiti: "te imdi Faraday'in iskemlesinde oturuyorsun ve onun itii ikiyi yudumluyorsun." Bu erefe ondan baka hi kimsenin nail olmad konusunda srar etmi ve bu ekilde tartmadan stn kan taraf olmutu. Franszlar bir gn daha bekleyebilirlerdi.

Bilim dnyasnn st tabakasnn hazr bulunduu, ngiltere Kraliyet Topluluu nnde verdii seminer gen mucide daha da fazla vg yamasna yol at. O zamanlar Kraliyet Toplulu-u'nun bakan olan sekin fiziki Lort Rayleigh, temel keifleri gn na karma yeteneinden dolay gen mucidi kendi alma yntemini gzden geirmesi konusunda sktrmaya balayacakt. Tesla'ya gelecekte tek bir aratrma konusu zerinde younlamasn tavsiye ediyordu. Bu, tm cevaplar bir kerede bulmak isteyen bir bilim insan iin sra d bir fikirdi. Tesla'nn almalarn hayranlkla izledii Sir William Cro-okes da, seminerden sonra oteline yollad mesajla, kendi bedenini garip elektrik efektlerinde kullanmasnn byk bir ilham kayna olduunu belirtiyordu. "Sevgili Tesla" diye yazyordu notta, "Siz tam anlamyla bir peygambersiniz. Yeni bobinimi henz bitirdim ancak sizin bana verdiiniz kk model kadar iyi ilemediini grdm. Korkarm ki fazla byk oldu... Bir kutbundan tuttuumda bedenime yaylan fosfor, kk olann saladnn yannda snk kalyor..." Gzlemci Crookes mucidin bitkinliini fark etmiti, onu fiziksel ve sinirsel bir kntnn eiinde olduu konusunda uyarmaktayd. "Umarm en ksa zamanda yurdunuzun dalarnda alrsnz soluu" diye yazyordu. "ok fazla alyorsunuz ve eer kendinize zen gstermezseniz keceksiniz. Bu mektuba cevap verme ya da bir kiiyi daha grme zahmetine katlanmaynz ve ilk trenle yola knz." Sir William haklyd ama tavsiyesinin yerine getirilmesi Tesla iin imkanszd. Gen mucit hemen Yksek Potansiyel ve Yksek Frekanstaki Alternatif Akmlar zerine Deneyler konulu semineri dzenlemek zere Paris'e doru yola kt ve orada da duyarl elektronik tpleri ile gsteriler dzenleyecekti. Bu defa izleyicileri So-ciete Internationale des Electriciens ve Societe Franaise de Physique yeleriydi. Ayn ay ierisinde, ubat 1892'de, Sir William Crookes, Tesla'nn sezilerini dorulad. Elektromanyetik dalgalarn uzayda telsiz iletiimi iin kullanlabileceini varsayan bir makale yaynlad.

Son konferansn da kendisini ezen bir bitkinlik iinde tamamlayan Tesla kendisini ivedilikle Hotel de la Paix'deki odasna atacakt. Bir haberci annesinin lmek zere olduunu bildiren bir telgraf mesajn kendisine ilettiinde ba aa yere aklacakt neredeyse. Hzla istasyona gitti ve Hrvatistan'a doru yola kmakta olan bir trene atlad. Yolculuun sonunda bir fayton buldu ve lm deindeki annesinin yanna tam zamannda vard. Yklmak zereydi ki istirahat etmesi iin evine yakn bir binaya gtrld. "Orada aresizlik iinde yatarken" diye anlatr gncesinde, "eer annem ldnde ben onun yannda olamasaydm bana mutlaka bir iaret gnderirdi diye dndm... Londra'da yeni dostum Sir William Crookes ile birlikte bir arkada grubunda spiritalizm zerine tartrken de bu dncelerin etkisi altndaydm... leriyi grebilmenin son kerte mmkn olduunu dnyordum nk annem bu dehaya ve zellikle de stn sezgi gcne sahip bir kadnd." Tm gece boyunca zihni beklentiler ierisinde kvrand ancak sabah erken saatlere kadar hibir gelime olmad. Hafif dleri ya da "kendinden gemeleri" srasnda "meleklere benzeyen bulutlar" grmt. "Onlardan bir tanesi bana sevgi dolu gzlerle bakyor ve yava yava annemin grnmn almaya balyordu. Bu grnt yavaa odann iinden kayd gitti ve kayboldu. Tam o anda anlatlamayacak kadar ho ve birok sesin oluturduu bir ark ile uyandm. Tam bu anda artk emindim, bunu herhangi bir szckle aklamak imkansz ama annemin ld bana malum olmutu. Ve bu doruydu..." Bu grnrde transandantal izlenimlerinin dsal nedenlerini bulmak onun iin nemliydi nk hala insanlarn "etten makineler" olduunu iddia eden teorisine inanmaktayd. Aadaki "aklama" onun gncesinden alnmtr: "Kendimi toparladktan sonra uzun sre bu garip olayn dsal nedenlerini aratrdm ve neyse ki sonusuz abalarmn zerinden aylar getikten sonra buna ulaabildim. nl bir ressamn bir mevsimi tasvir etmek iin havada szlen bir bulutu ve bunun zerinde de melekleri resmettiini kefettim ve bu beni derinden etkiledi. Bu benim ryamdaki ile aynyd, tek fark annemin benzerinin burada olmamasyd. Mzik, yaknlardaki bir kilisenin korosunun Paskalya yortusu iin syledii eski bir ayin sarkyd; bu da her eyi bilimsel bir gereklikle aklyordu.

"Bunlar uzun zaman nce oldu ve ben kesinlikle hibir temele oturmayan psiik ve spiritel fenomenler hakkndaki dncelerimi deitirmek iin en ufak bir neden bulamadm. Tm bunlara inanmak entelektel geliimin bir paras. Dinsel dogmalar artk kabul grmyor. Ama her birey bir eit stn bir g inancna balanyor. Hepimizin hareketlerimizi ynetecek ve doygunlua ulamamz salayacak bir ideali olmal, ancak bu ideal maddesel bir ey deildir; maddesellii amamz salad mddete bu, inan, sanat ya da bilim olabilir. nsanln huzurlu bir ekilde varln idame ettirebilmesi iin ortak bir kavramn egemenliini srdrmesi esastr. "Ruhbilimcilerin ya da spiritalistlerin iddialarn destekleyecek herhangi bir delil bulmakta baarsz olurken, sadece bireysel eylemlerin gzlemlenmesi ile deil, ayn zamanda -daha da salam bir kesinlikle- genellemeler yolu ile, hayatn otomatizma okluunu gnl rahatl ile kabul edebileceimi ispatladm." Ne zaman arkadalarndan, ya da akrabalarndan biri bir bakas tarafndan incitilse, o bunu bir "kozmik" ac olarak nitelendiriyordu. Bu, tepkilerinin benzer olmasna neden olacak bir ekilde insan bedenlerinin benzer bir yapda olmasndan, ayn dsal etkilere ak olmasndan kaynaklanyordu. "ok gelimi btnsel bir mekanizmaya sahip, ok duyarl, dikkatli ve evrenin deien artlarna uygun tepkiler veren bir varla" diyordu, "gl bir mekanik duyu balanmtr ve bu duyu onun dorudan alglanabilmesi ok g olan tehlikeleri savuturabilmesini salamaktadr. Ve o kii denetim organlar ar derecede bozuk olan dierleri ile kar karya kaldnda, bu duyu kendisini ortaya koyar ve o da "kozmik" acy hisseder..." Aslnda mucidin yazlarnda bu teorilerinden hibir zaman tam anlamyla tatmin olamad aka grlyor. Bu Tesla'nn hayatndaki tek nsezi rnei deildi. Ama o bunlara her zaman mekanik bir aklama getirmeye, sezgiyle dsal olaylar arasnda balant kurmaya alyordu. Kz kardei Angelina da lmcl bir hastalktan mustarip iken Tesla New York'tan, kz kardeine ilerin iyi gitmediini dndn anlatan bir telgraf ekmiti. (Ryasnda Angelina'nn ykselip kaybolduunu grmt.) Tesla'nn kuzeni Sava Kosanovi de Tesla'nn bu gelecei grebilme gcne birok kez ahit olduunu ama onun bu olaylar zerinde durmak istemediini anlatr. "O duyarl bir insand, bir eylerin yolunda gitmediini hissederdi ama bunun mistik bir yan yok."

"Herkesin d etkilere tepki veren otomatonlar (robotsu insanlar) gibi olduunu sylerdi" diye anlatyor. "Ama onda sahip olduu nseziyi olanakl klan dsal faktrlerin kaynandan asla sz etmezdi." Kosanovi'e, 1890'l yllarda Manhattan'da bir parti verdikten sonra bandan geenleri anlatmt. Konuklardan bazlar Philedelphia'ya giden trene binmek iin hazrlk yapyordu. Tesla kapld "kuvvetli bir drt"nn etkisiyle konuklarnn treni karmalarn salamt. Ve tren kaza yapacak, yolculardan pek ou ar bir ekilde yaralanacakt. Ona gre, annesi lm deindeyken yanna zamannda gidebilmesi tuhaf bulunabilecek zellikleri sayesinde gereklemiti. Bann, aslnda diken gibi ve kapkara olan sa yanndaki salarn arasnda bir tutam ak belirmiti. Oysa yalnzca birka ay sonra eski haline dnecekti hepsi. Annesinin lmn takip eden birka hafta boyunca kendisi de hasta yatmt. En sonunda ayaa kalkabildiinde, akraba ziyareti iin Belgrat'a gitti. Dnya apnda kazand n sayesinde ho karland; buradan da Zagreb'e ve Budapete'ye geti. Daha ocukken Tesla, yamur ile yldrm arasndaki ilikiye hayran kalmt. Anavatannn dalarnda seyahat ederken de, bir bilim insan olarak onu derinden etkileyen bir deneyim yaayacakt. "Yaklaan bir frtnadan korunacak bir yer arayndaydm" diye anlatyor sonradan. "Kara bulutlar gkyznde asl kalmlard ama nedense yamur dmek bilmiyordu; neden sonra birdenbire bir imek akt ve saanak boald. Bu gzlem beni dnmeye sevk etti. Bu iki fenomenin, neden etkileim iinde ve birbirleri ile yakndan balantl olduklar akt. Dncelerim beni u sonuca gtrd: Yamurun dmesini hzlandran bir sebep olarak elektrik enerjisisin evresel etkisi o denli byk deildi. Yldrmn ilevi daha ok hassas bir tetiinki gibiydi. "Bunun arkasnda muazzam bir baar gizleniyordu. Gereken zelliklerde elektrik frtnalar retebildiimiz takdirde, tm gezegenin ve zerindeki iklimin artlan dntrlebilirdi. Gne okyanuslardaki suyu ykseltiyor ve rzgar bunu mkemmel bir denge kurulacak ekilde uzak blgelere tayordu. Bunu istediimiz yer ve zamana gre dzenleyebilecek yetenee sahip olduumuz takdirde, bu

muhteem hayat verici artlar kontrol edebilirdik. Kurak lleri sulayabilir, gller ve nehirler yaratabilir, snrsz miktarlarda devinim enerjisi elde edebilirdik." Yldrmlar kontrol etmek, ona gre gnein gcnden yararlanmann en uygun yoluydu. "in tamamlanmas doadakilerin yapsna uygun elektrik enerjisi yaratmaya bal" eklinde dnyordu. "Bu olanaksz-m gibi grnyordu ama ben denemeye kararlydm. 31 Austos 1892'de The Electrical Engineer sekin elektriki Mr. Nikola Tesla'nn Hamburg'dan, Augusta Victoria adl buharl bir gemi ile dndn duyurdu. Annesinin vefatna ve kendisinin rahatszlna yer verdikten sonra yle denilmiti: "Tesla'nn almalar teki Avrupal elektrik mhendislerinin aratrma ve incelemeleri gibi, elektrik tarihindeki yerini ald; kendisine gsterilen sayg tm Amerikallarn, byle bir insann anavatan olarak kendi lkelerini setii iin gururlandn gsteriyor." Bilim tarihine, 1893 sonbaharnda Philedelphia Franklin Enstits'nde ve St. Louis National Electric Light Associati-on'da radyo yaynlarnn ilkeleri zerine verdii konferanslarla yeni bir ivme kazandracakt. Bunun ilk kez Marconi tarafndan 1895'de baarld iddia edilse de, kamuoyu nnde gerekletirilen ilk radyo iletiim gsterisini Tesla, St. Louis'de dzenleyecekti. St. Louis'deki seminerde Tesla'nn asistanln o zamanlar yirmi sekiz yanda olan H. P. Broughton yapyordu. Olu Wil-liam G. Broughton ilerde, tarihi amatr radyo istasyonu W21R'yi iletecekti ve radyonun 1976 ylnda yaplan anma programnda babasnn kendisine anlatt kiisel anlardan yola karak, Tesla'nn St. Louis'deki tarihi gsterisine atfta bulunacakt. "Seksen yl nce, St. Louis'de, Ulusal Elektrik I Birlii yksek voltaj, yksek frekans zerine dzenlenen bir seminere sponsorluk yapmt" diyordu gen Broughton. "Krsde iki ayr grup ekipmann kullanld bir gsteri dzenleniyordu.

"Verici grubunda, sahnenin bir yannda, kutup tipi, 5-kva, yksek voltaj, ya doldurulmu datm transformatr, Leyden kavanozlarndan (Leyden jar: Elektrik depolamak iin kullanlan, ince kalay folyo ile iten ve dtan sarlm, iinde metal bir ubuk bulunan cam kavanozdan oluan bir aygt. Hollanda Le-iden'de icat edildii iin bu ad almtr. .N.) duplike bir kondansatre, bir elektrik kutusuna, bobine ve tavana doru ykselen bir tele balanmt. "Sahnenin dier yanndaki alc grubunda da benzer ekilde tavandan sarkan bir tel, Leyden kavanozlarndan duplike bir kondansatr ve bobin vard ama elektrik kutusunun yerini voltaj uygulandnda ada floresan lambalar gibi ldayan Geissler tp almt. Alc ve verici arasnda ise balant salayan herhangi bir tel yoktu. "Verici grubundaki transformatr ift azl ak bir alterden gelen elektrik enerjisinden besleniyordu. alter kapandnda transformatr vzldamaya, inlemeye balyor, Leyden kavanozlarnn levhalarnn kenarlarnda haleler beliriyor, elektrik kutusu grltl bir yk boalmas ile atrdyor ve vericinin anten telinden grnmeyen bir elektromanyetik saha enerjisi uzaya yaylmaya balyordu. "Ayn anda, alc grubunda, alc anten telinin toplad radyo frekanslar ile Geissler tp ldamaya balyordu. "Bylece telsiz domu oldu. Be kilowattlk bir vericiden bir telsiz mesaj gnderilmi ve bu mesaj dokuz metre tedeki Geissler tp alcs tarafndan alnmt... "Bu seminer gsterisini icat eden, yneten ve aklayan kii, dnyaca nl dahi Nikola Tesla idi." St. Louis'deki gsteri, Tesla'nn tabiatyla tercih edecei "dnya apnda bir mesaj" iermemesine karn ada radyonun tm temel prensiplerini ieriyordu: 1. Bir anten; 2. Bir hat balants; 3. ndktr ve kapasiteyi ieren bir anten-hat balants; 4. Ayarlanabilir kapasite ve indktr (ayarlama iin) 5. Birbirleri ile rezonans iinde olan alc ve verici setleri; ve 6. Elektronik tp detektrleri. lk yaynlarda, srekli dalgalarn alcya ses verebilmesi iin titreimli balantlar kullanlmt. Birka yl iinde elektrik kutusu vericilerinin sinyallerini alglamak

zere kristal dedektrler ortaya kacakt. Bu, Edwin H. Armstrong, radyoyu amplifika-trl -gc artrlm- ses ana sokana ve rejeneratif ya da geri besleme devrelerini icat edene dek ticari radyonun ncs olarak kabul edilecekti. Armstrong daha sonra tm modern radyo ve radar alclarnn temeli olan Superheterodyne Beat-note (deiik frekanslar retebilmek iin, gelen radyo sinyallerini vericinin kendisindeki sinyallerle birletirebilen bir alet. .N.) devresini ortaya karacakt. Columbia niversitesi'nde lisans okurken Prof. Michael Pupin'in rencisi olan Armstrong, Tesla'nn seminerlerinden ilham almt. Ama sonradan, Pupin'den etkilendii iin midir bilinmez, uzun sre radyo patent haklar iin Tesla ile amansz bir savaa giren Marconi'nin tarafn tutacakt. Radyo'nun dnyaya kazandrlmasnda, Tesla'nn yan sra, byk emei geen bir dier bilim insan da Sir Oliver Lodge idi. 1894 ylnda telgraf sinyallerinin telsiz bir ekilde, Hetzyan dalgalar ile 150 metre uzaa gnderilebildiini gstermiti. ki yl sonra gen Marchese Guglielmo Marconi, Lodge'un-ki ile ayn yapda bir telsiz seti ile Londra'da boy gsterecekti. Doal olarak yarta ba ekenler arasnda pek esamisi okunmad. Ancak Bologna'da Tesla'nn 1893 yl derslerinde geni bir ekilde sz ettii ve birok dile evrilen kitabnda tantt hat balants ve anteni kullanarak batan savma birka deney gerekletirecekti. Ocak aynda Tesla, Westinghouse'dan bir telefon ald. irket, Columbian Exposition adyla da anlan, Chicago Dnya Fu-ar'nn enerji ve aydnlatma ekipmann kurma iini almt. Tm ebekede Tesla'nn alay konusu edilen ve yerden yere vurulan AC'si kullanlacakt. Bu haber hem iyiydi, hem de kt. yiydi nk uluslararas byk bir olay bir vitrin olarak kullanabileceklerdi; ktyd nk bu dnyada onun iin en nemli ey olan iini brakmas anlamna geliyordu. Radyo aratrmalar tam da en nemli ve heyecanl safhasndayd. "Fuar ne zaman alyor?" diye sordu byk bir korkuyla. "1 Mays'ta. Yapacaklarmz iin hayli kstl bir vaktimiz var." "Pekala, Bay Westinghouse" diye yantlad mucit.

Sevgili bobinlerine srt evirerek byk ov iin almaya yolland. Bilim camiasn hayrete drecek ve halk byleyecek fikirler daha yolda zihnine akn etmeye balamt. Bu teklifi geri evirmesi de pek mmkn deildi zaten. Birleik Devletler byle bir gsterinin dzenlenmesini hem istiyordu, hem de buna ihtiyac vard. Bakan Grover Cleveland, Beyaz Saray iin ikinci kez seildikten ksa bir sre sonra lke batk bankalarn, isizliin ve iflaslarn amuruna saplanmt. 1893 panii yoksul ile zengine ayn sertlikte indirmiti amarn. nsanlar, pek yaknda ekmek kuyruklarnda beklemeye balayacaklar endiesinden uzaklatracak bir eyler gerekiyordu. Columbian Exposition (Kolombiya Sergisi) ayn zamanda Amerika'nn kefediliinin -bir yl gecikmeli olmakla beraber-400. yl iin bir kutlama ilevi de grecekti. Bakan Cleveland dier Avrupa soylular ile birlikte spanya ve Portekiz kraliyet ailesini de davet etmiti. Ayn zamanda Gelecein ehri'ni a boacak, fskiyeleri ve makineleri altracak, bayraklar ve flamalar gnderlere ekecek ve bylece muhteem gsterinin baladn duyuracak elektrii serbest brakan altn anahtar evirmeyi de kabul etmiti. Dorusu bu ana alteri indirmek de cesaret isteyen bir iti. Beyaz Saray elektrie 1891 ylnda kavumutu ama bakann elektrik dmelerine dokunmasna hi izin verilmemiti. htiyatl davranlarak bu grev odaclara verilmiti; ne de olsa toplum Edison tarafndan olas byk tehlikelere kar srekli uyarlmaktayd. Fuar gn geldiinde, ehir nefes kesici bir grnmdeydi. Bakan Cleveland'n fildii ve altndan yaplma altere dokunu-uyla Ik Kulesi muhteem bir parltyla ldad. Iklar uzayp gitmeye devam ettike aadaki insanlardan lklar ykseliyordu. Artk her yerden gelecein nabz at, alternatif akmn sesi iitiliyordu. Aydnlatma anlamasnda General Electric'e nal toplatan Westinghouse bu kesin zaferin tadn karyordu. Mays ile ekim aylar arasnda yirmi be milyon Amerikal, bilim, endstri, sanat ve mimarinin en son harikalarn grmek iin Chicago'yu ziyaret etti. Bu o zamanki nfusun te birine eitti. Ziyaretiler nl Nikola Tesla ynetimindeki sergi salonlarna hcum ediyorlard. Yine beyaz boyunba ve kostmne brnm, yksek frekans donanm arasnda, birbiri ardna elektrikli mucizeler yaratan bir sihirbaza benziyordu. Karanlk bir kede floresan tpleri ve lambalarnn aydnlatt bir masa

duruyordu. Uzun tplerden birisinin zerinde Tesla'nn byk bir maharetle dkme cam kullanarak harf harf iledii "Elektrikiler, Ho geldiniz" yazs ldyordu. Dier klar Helmholtz, Faraday, Maxwell, Henry, Franklin gibi byk bilim insanlarn onurlandryordu. Ve tabii bilim dnyasndan insanlarn adlarnn yanna, Yugoslavya'nn yaayan en byk airinin adn da koymay unutmamt: Zmaj Jovan. Alternatif akmn nasl ilediini sergileyen gsterilerinin toplad ilgi her gn giderek artyordu. Kadife kapl bir masann zerinde kk metalik nesneler -bakr toplar, metal yumurtalar- vard ve bunlar aralarndaki uzaklk sabit kalmak zere yksek hzlarda dnyorlard. Bir osilatre balanm ilk senkronize elektrikli saati ve datc dearj bobinini sergiliyordu. zleyiciler kullanlan teknolojiden pek bir ey anlamyorlard ama dikkat kesiliyorlard. Ve kendisini alev topuna evirdiinde insanlar korku ve merak iinde haykryorlard. Tesla'nn arkada olan bir grup kadn New York'tan irketin konuu olarak fuara getirilmilerdi. Tesla'ya kur yapyorlar, dnme dolaba biniyorlar ve Bayan Potter Palmer'n (Chicagolu Bayan Astor -Nancy "Langhorne" ASTOR, Vikontes (18791964); ngiltere parlamentosunun ilk kadn yesi. .N.) yeni elektrikli frn, fan ve hatta elektrikli bulak ykama makinesi ile donatlm -kadnlarn zgrln mjdeleyen- model mutfan bulunduu Kadnlar Binas'n ziyaret ediyorlard. Fakat muhtemelen kendilerini, yeeni spanya Kral Alfon-so'yu temsil eden Prenses Eulalia'nn toplum iinde kstaha (!) sigara itiini grdklerinde daha zgr hissedeceklerdi. Bu arada ilk fermuar ve Edison'un "sesleri kulaklara olduu kadar grntleri de gzlere kavuturan" Kinetoskop'unu (ilk hareketli film kamerasn) grmlerdi; ayn zamanda Manhattan'da verilen bir konserin telefondan duyulan clz sesini de dinlemilerdi. Kalabaln arasna karan gazetecilerden biri Tesla'nn sergisini izlemi ve gazetesine yle bir yaz gndermiti: "Bay Tesla'nn, elleri ile 200 bin volttan fazla akmlarda, saniyede milyonlarca kez titreyen ve insann gzlerini kamatran klara dnen elektrik ald grlyor...

Kimsenin tekrarlamaya gnll olamad bu etkileyici test bittikten sonra Bay Tesla'nn bedeninde ve giysilerinde ltlar bir sre varln devam ettiriyor. Aslnda, elektrostatik yk tayan molekllerin harekete geirilmesi ile alevler ortaya kyor ve indksiyon bobininin ularndan taan ve hi bir eyi yakmayan bu gl, beyaz, uuk alevler gsteriyi cennet ayrlarnda gerekleen bir mucizeye dntryor." Mucidin bir gn kendisini tamamyla bu zararsz alevlerle kaplamay planlad yazlyordu. Bu tip akmlarn kuzey kutbunda plak bir insan stabileceim ve tedavi edici etkilerinin de uygulama olanaklar iinde yer aldn iddia ediyordu. Daha sonralar unlar syleyecekti: "(Tbbi diatermi) konusundaki ilk yaynlarm sel gibi yaylm, eitli lkelerde ok sayda uzman bu konuda deneyler yapmaya balamlard. nl bir Fransz hekim, Dr. d'Arsonval de ayn keifte bulunduunu syleyecek ve tartmalar eskisine nazaran daha da fazla alevle-necekti. Yurttalarn onurlandrmaya fazlasyla merakl olan Franszlar benim nceki yaynlarm hie sayp kendisini Akademi yesi ilan etmilerdi. Tezlerimi savunmak iin Paris'e gittim ve Dr. d'Arsonval ile grtm. Bana gsterdii hayranlk elimi kolumu balad iin maksadmdan vazgetim. Davranlar da kesinlikle ispatlyordu ki aklamalarm ona yol gstermiti ve gsterilerinde de tamamyla benim aletlerimi kullanmt..." Tesla, yksek frekansl alternatif akm bombardmannn dokularda yaratt snn, kirelenme gibi birok rahatszl iyiletirdiini bulan ilk kii olarak (1891 ylnda) tarihe getiyse de, yntemin ad "D'Arsonval Tedavisi" olarak geecekti tp literatrne. Radyasyonun tbbi tedavilerde kullanlmas hzla yaygnlat ve balarda diatermi, imdilerde ise hipertermia ad ile anlan- bu tedavi X nlarnn, mikro dalgalarn ve radyo dalgalarnn kullanlmas ile kanserin tedavisinde de uygulanmaya baland. Kemik ve doku tedavilerinde de bu ynteme bavurulacakt. Tesla hayat boyunca -kendi deyimi ile- "souk alev"in hem zihni rahatlatan hem de cildi tazeleyen teraptik bir deeri olduuna inand. Gerekte dk gl teraptik bir aygtn salad dearjn ya da koronann adalelerdeki hareketlilii artrd, kan dolamn hzlandrd ve ayn zamanda dk younlukta solunduunda hafif bir uyarc etki yaratan ozon gaz salglad gzlemlenebiliyor. Doktor Maurice Stahl "psikosomatik bir etkinin olduuna ve salt mekanik bir etkinin tesinde bir eylerin ortaya ktna" inandn sylyor.

Mucit elektrikli anestezinin de mmkn olduunu dnyordu. Dersleri anlamada glk eken rencileri etkilemesi iin snflarn altndan yksek voltaj kablolarnn geirilmesini de nerecekti. New York sahnesinde oyuncularn sahneye kmadan nce duygularn kamlamak iin yksek gerilimli soyunma odalar hazrlayacakt. Columbian Exposition'da, ayn zamanda zel tasarml yksek frekans bobinleri kullanlarak demir kalplarn stlmas ve kurun ile kalayn eritilmesi tekniini de aklamt. Bu yllar sonra ok byk bir ticari nem kazanacakt. New York'taki laboratuvann gnlszce terk etmiti ama Chicago'daki fuar da onun iin ok keyifli bir deneyim olmutu. Ayn durum George Westinghouse iin de geerliydi. Wes-tinghouse, Makine Salonu'nda AC sistemi ile alan eitli ticari motorlarn ve aydnlatma-enerji retimi amal zel ift fazl jeneratrlerin sergilenmesi ile meguld. Sistemin uygulanabilirlik sahasnn geniliini aklayabilmek iin dnel bir kon-vertrn okfazl bir AC'yi bir lokomotif motorunu altrabilecek ekilde nasl DC'ye dntrldn gsteriyordu. Belki de Tesla hayatnn en byk gnn mekanik ve elektrikli osilatrlerini 25 Austos'ta Elektrik Kongresi'nde sergilediinde yaamt. Tannm bir editr ve elektrik mhendisi olan Thomas Commerfold Martin artk bilim insanlarnn alternatif akm zerine yrtecekleri aratrmalarn eksiksiz bir donanmla srdrebileceklerini yazmt. Ayn zamanda, byle bir ekipmann "armonik ve senkronize telgraf sahasnda ve "alan geni alandaki olanaklarda" kullanlabileceini de szlerine eklemiti. nl Alman fiziki, Hermann Helmholtz, Elektrik Kongre-si'ne Alman mparatorluu'nun resmi delegesi olarak katlm ve kongrenin bakanlna seilmiti. Tesla'nn yurtta Micha-el Pupin de kongreye katlanlar arasndayd ve sonradan unlar yazacakt: "...ve bu konuda tartan insanlar elektrik biliminin emekleme evresini atn ve elektrikli aletlerin bilim d yntemlere uygun olmadn gsterdiler." Bu szleri ile Edison'un, alternatif akmn gvenle kullanlamayaca grn reddetmi oluyordu. Tesla New York'a kazand zaferlerle bahtiyar dnd. Kazand byk hret sayesinde eskiden muhatap olduu genel sulamalarn nn daha rahat bir ekilde alabilecekti. Ticari taleplerden kurtulmay istiyordu ama radyo ve dier

konularda yrtt almalar finanse edebilmek iin bunlara boyun emek zorunda kalacakt.

8. YKSEK SOSYETE Wall Street'e, aralarnda Morgan, J.D. Rockefeller, Vander-biltler, E. H. Harriman, Jay Gould, Thomas Fortune Ryan gibi efsanevi ve dier daha geici ama ayn derecede renkli isimlerin bulunduu macerac tipler hakimdi. Bazlar bir gn iinde serpiliyorlar, neden sonra ba aa oluyor, unutulup gidiyorlard. ou, yasall olduka pheli yollardan ticaret yapan bu kiilerin ba derde girdiinde sulu iadesi anlamas bulunmayan baka eyaletlere kamas gerekirdi. Kmr, demiryollar, elik, ttn ve yeni bir saha olan elektrik zerine ticaret yapanlar yksek fiyattan senetler pazarlyor, sivriliyor, ke oluyorlard. Twain'e gre, sanayi devriminin hakimleri olan soyguncu baronlarn vaazlar yleydi: "Para kazan. En ksa yoldan kazan. Kazanabildiin kadar kazan. Eer becerebiliyorsan namussuzlukla kazan; eer mecbursan namusunla kazan." Borsann kapanyla birlikte btn para tacirleri soluu Walfdorf-Astoria otelinde alrd. "Walfdorf Cemiyeti"ne kabul edilmek iin "baarl" olmak gerekirdi. Tesla da para babalarna yakn olmak iin akam yemeklerini dzenli bir ekilde burada yemeye balamt. Elbette onlar kadar zengin deildi ama yakkll, parlak gelecei ve zekas ile byk bir hazineye sahipmi gibi yaamak onun da hakkyd. Tesla da artk McAllister'n, varlk ve toplumsal mevki sralamasn belirleyen New York "400" listesinin bir yesiydi. Ef-saneletirildii ekliyle o "souk bakl, zor glmseyen dev adamlar"la kendi oyun sahalarnda karlayordu. Bilgisi takdir gryordu, o da bunun tadn karmasn biliyordu. Acaba o da Edison gibi kendisinin "Morgan'latrlmasna" izin verecek miydi? "Astor", "Insull", "Mellon" ya da "Ryan'latrlacak" myd? catlarn kim finanse ederse etsin iine burunlarn sokmalarndan, kendisini kesin tahakkm altnda bulundurmalarndan yakay syramayacakt. Sistem byle iliyordu, bu da mucidin demesi gereken bedeldi. Baz aydn insanlar Tesla'nn tarihteki en byk mucit olduundan, Edison'dan dahi byk olduundan dem vurmaya balamlard. Dorusu bunun en byk kantlarnda biri de New York'ta ona kar alnan cephenin genilemeye balamasyd. Bu cephede sadece Edison ve evresi yoktu, basnn ilgisini onun

kadar ekemeyenler ve laboratuvarndaki heyecanl gsterilere davet edilmeyenler de saflara katlmaya balamlard. Tesla hayat boyunca birok gazeteci, editr, yaync ve edebiyat arkada edinecekti. Seminerleri ona dnya apnda bir n kazandrm ve daha o zamandan pek ok bilim kurumunun arivinde kendisine yer bulmutu ama buna karn hibir zaman akademik bir yayn ekibine dahil olmamt. Dorusu, Amerika'ya ilk ayak bastnda zaten byle bir yayn da yoktu. Byk lnn, yani hkmet, sanayi ve niversitelerin kesitii nokta henz bir bilim insanna n kazandracak denli nemli deildi. Ama iin rengi deimeye balamt. Yalnz alanlarn devri gemeye balamt ama o yine de yalnz olmay tercih ediyordu. "Bamszlar"n son temsilcilerinden Edison, modern bilime rnek olan byk endstriyel aratrma laboratuvarlar ile bir gei tipi tekil ediyordu. Tesla'nn hayat boyunca birlikte almaktan holanmamasnn iki nedeni vard: Birincisi dier mhendislerin ounun sabrsz davranmas onu ileden karyordu, ikincisi de her trl kontrol mekanizmasndan nefret ediyordu. Eer ibirlii yapabilecei bir kii varsa o da ancak ynetim kurulu bakan olabilirdi. Waldorf'taki kodamanlar ne politikayla ne de sanatla ilgililerdi. Onlar iin nemli olan faizler, vergilerin durumu, ekonomik krizler ya da ii ayaklanmalaryd. Dier yandan, gazeteciler ve entelektel hanmlar Tesla'nn zevklerine daha ok uyuyorlard. evresindeki bu yeni dostlar Tesla ile zaman geirmekten honutlard. Onun karizmatik ve gl yapsnn ekim alanna girip farkl bir evrende seyahat ediyormu hissine kaplyorlard. Bir gz akam gsterili faytonu Tesla'y Robert Underwo-od Johnson'larn 327 Lexington Bulvan'ndak mehur evlerine brakt. Faytonlar ve dier gsterili arabalar birbiri ardna eve misafir tarken ark lambalar dondurucu havay aydnlatyordu. Kapnn her alnda Mozart'n piyano konertosundan birka ezgi yaylyordu sokaa. Johnsonlar o kadar varlkl bir aile deildi ama ehrin tm milyonerlerini, milyarderlerini, fakir sanatlarn ve entelektellerini ak gnlllkle bir araya toplamlard. Ne Robert, ne de Kathrine bilimden anlyordu ama her ikisi de Tesla'nn byl gsterilerine baylyordu.

Olduka etkileyici bir ifttiler. Robert dilbilimine ilgili, iire dkn ve hazr cevapt. Kathrine de minyon, tatl bir kadnd ve annelik-ev hanml rol ile tatmin olamayacak kadar zeki bir kadnd. Sanat dostlar edinmilerdi ve sanata da can gnlden bir ilgi duyuyorlard. Johnson Century dergisinde yardmc editrlk yapyordu ve ksa sre iinde ba editrle de terfi edecekti. Evleri, eski dnya ehirlerinin kltr ritellerini zleyen medeni Tesla iin doal bir cennetti. Yugoslavya'nn yoksul dnyasndan Amerika'nn acmasz dnyasna den Tesla ve Mic-hael Pupin iin bu ev snlacak bir liman olmutu. Johnson-lar'n evinde Tesla, Amerikan toplumunun kaymak tabakasnn yan sra Avrupa'nn ressamlar, yazarlar ve politik ahsiyetleri ile de grme ansn yakalyordu. 1893 ylnda, Thomas Commerfold Martin tarafndan John-sonlar'a davet edilmi ve hemen kan kaynayvermiti. Ksa zamanda bu l arasnda yakn dostluk balar kurulacakt. Robert ve Katharine sayesinde Tesla resmi tavrlardan syrlabil-meyi, n isimlerle hitap edebilmeyi, hatta ve hatta o zamanlarn dedikodularndan zevk alabilmeyi renecekti. Tesla'nn almalarn finanse edecek bir milyoner bulma abalar lnn favori akalarndan biri haline gelecekti. Beraber olmadklar zaman birbirlerine -bazen gnde iki kere- notlar yolluyorlard ulaklarla. Yllar sren bu yazmalarn sonunda Tesla ile Robert'in birbirlerine gnderdii binlerce mektupluk bir ariv oluacakt. Katharine'den -ona kar hissettii en derin duygularn aka yazd mektuplarda bile hi amadan vurgulad gibi- "Mr. Tesla"ya giden mektuplarn says da bundan aa kalmyordu. Ksa bir sre iinde Tesla muhataplarna takma isimler verecek kadar yaknlamt. John-son'a, hayran olduu efsanevi bir Srp kahramann, "Luka Filipov"un ad ile hitap ediyordu. Mrs. Johnson da "Madame Fili-pov" olmutu. Buna mukabil, Johnson da Srpa almaya balamt. Johnsonlar'dan Tesla'ya gelen davetler, mucidin o dnemlerde deli dolu bir hayat yaad izlenimini uyandryor. "Hemen Van Allenler'den kp Leggetler'e atla gel, gelebiliyor-san..." "Gel de Kipling'le tan", "abuk gel Paderewski'yi gr", "Baron Kaneko ile tanmak istiyorsan hemen kp gelmelisin..." Tesla Filipovlar'a verdii cevaplarda arada srada I. Nikola, G.I. (byk mucit) gibi imzalar kullanyordu. Bu tip akalar yapabilecei pek fazla arkada yoktu.

Johnsonlar sayesinde Tesla da zengin avarelerin zaman geirmek iin kabaca deerlendirdikleri ayrcalklardan nasibini alma ansn yakalamt. Robert ona Karun gibi zengin Delmo-nicolar'n dzenledikleri ziyafetlerden sz etmiti. Bu ziyafetlere, kadn misafirleri sevindirmek iin peetelerin iine gizlenen mcevherlerin cinsine gre, altn, gm ya da elmas yemekler ad veriliyordu. Bazen sadece heyecan yaamak iin yz dolarlk banknotlara sarlan sigaralar elden ele dolatrlyor, tttrlyordu. Bunlara katlmamsa da byk mucit sosyete sayfalarnda "Yoksulluk Toplantlar" denilen tuhaf akam partileri hakknda birka satr okumutu. Bu toplantlar zenginlerden birinin konanda dzenleniyordu. Konuklarn partiye kirli paavralar iinde gelmeleri gerekiyordu. Pis bir yerde oturuyorlar, niformalar giyinmi uaklarn getirdii konserve kutular iindeki biralardan iiyor, tahta kaplarda yemek yiyorlard. Duyarllk, Cilal Ta Devri insanlarnn sahip olduu meziyetlerden deildi. Ama tercihler bir yana, zenginlik yine de insana olduka ekici geliyordu. "Cebimde bir sent olabilmesi iin nce pencereden dar avu dolusu para atabilecek kadar zengin olmam gerekiyor" diyordu Tesla. O sralarda tabelasnda "yangna kesinlikle dayankl aile oteli" yazan Gerlach'da kalyordu. Bu gz alc olmaktan hayli uzak yere fitil oluyor, Fifth Avenue'daki altn kaplamal Wal-dorf'da kalaca gnlerin hayalini kuruyordu. Johnson'un malikanesinde Robert'in ve kendisinin alarnn en byk airi olarak grdkleri Rudyard Kipling'in yan sra, yazar John Muir ve Helen Hunt Jackson, besteci Ignace Paderewski ve Anton Dvorak, prima donna Nellie Melba ve aralarnda Senatr George Hearst'n da bulunduu bir dizi siyasi ve toplumsal kiilikle tanma ansn yakalamt. Bu tannm simalarn yan sra ABD Donanma Akademisi'nden henz mezun olmu yakkl bir gen olan Richmond Pearson Hobson ile de tanmt. Tesla oktan otuz yedi yana girmi kozmopolit bir adamd ve yeni tant kiiler onu o kadar da etkilemiyordu. Ama bu, olans tavrlar ve kara by ile olduka zt kaan gen subaydan ok etkilenmiti. Zekasn kltrnn gc ile birletiren yaz bir eylem adam olarak Tesla'nn hayallerindeki Srp kahraman ile Hobson pek rtyordu dorusu.

Hakknda dolaan sylentiler arasnda Tesla'nn bir homoseksel olduu fslts da yaylmaya balamt. Baka bir zamanda ya da lkede bunun kariyerine pek etkisi olmazd ama Viktorya dneminin Amerika'snda bunun ortaya kmas onu alaa edebilecek bir felaket haline dnebilirdi. Dedikodulara metelik vermemesine karn neden evlenmedii sorulduu zaman youn alma temposunu mazeret olarak gstermek zorunda hissediyordu kendisini. Gel gr ki, bu o dnemin toplumu iin kabul edilemeyecek bir lakrdyd ve evlenmesi gerektii yollu basklar iyiden iyiye artyordu. Bununla birlikte Tesla'nn fobileri yakn ilikiler kurabilmekten uzak bir insan olmasna neden oluyordu. Yine de bir ara, baka bir otelde srekli ikamet etmesine karn Hotel Margu-ery'nin lks odalarndan birini tutmu ve bir keresinde de Kenneth Sweezey'e bu oday "zel arkadalarn" arlamak amacyla kullandn anlatmt. Her eye karn bu deiik yorumlara ak bir ifadeydi. Johnsonlar onu birok kadnla tantryordu. Bunlarn kimi gzel, kimi varlkl, kimi de yetenekli hanmlard. Bazlar bu zellii de tayordu. Bu hanmlarn birou da ona tutuluyordu. Ama o btn teklifleri nazike geri eviriyordu. Tabii bu arada gururunun bir hayli okandn da gz ard etmemek gerekir. Johnsonlar'a geldiinde kapdan dar szlen Mozart tnlarnn uzun bir sredir akam yemeklerinin favori partneri Mar-guerite Merington'n ald piyanodan yayldn fark etti. Ona duyduu hayranlk ve dknlk dier tm kadnlara kar hissettiklerinin nne gemiti. Johnson hemen yanna gelip, kendisini Fransz tarz pahal bir tuvalet giymi, uzun boylu, ciddi grnl, tak olarak boynuna iek ilitirilmi gen bir hanmla tantrmaya gtrd. Kz dnp Tesla'y ela gzleriyle szd. Tesla onu daha nce grmediinden emindi ama bu gzleri tanyordu. Bir aktris olabilir miydi? Kim bilir? "Miss Anne Morgan" diye takdim etti Johnson. "Mr. Tesla." Ve onlar ba baa brakt. Mucidi bayla selamlad ve dikkatini tekrar mzie yneltti. Tabii ya. Gzleri ve gz pek zekas babasnnkilerle aynyd. Onu neredeyse siyah bir puro ierken

hayal edebiliyordu. Johnson kzcazn ona abay yakm olduunu sylemiti. Eer bu doruysa, kz ak etmemek iin olduka kararl davranyordu. Kz okullarnda olgunlaan duruu Tesla'y etkilemiti. ok zengin ve buna ramen tatlyd da. Ama ne yazk ki inci kpeler takyordu; Tesla neredeyse dilerini gcrdatmaya balayacakt. Onunla konumak iin can atyordu ama inciler bunu olanaksz klyordu. Belki Robert ona gelecekte bir ipucu verme nezaketinde bulunurdu. Elisabeth Malbury'ye sorarsanz Anne o kadar el bebek, gl bebek bytlmt ki hep bir ocuk olarak kalmt. Ama Tesla'nn da bu konuda syleyecek bir eyleri vard. Ona gre gen kz pek yaknda kozasn yrtacak gibi duruyordu. Dnmn izlemek gerekten de ilgin bir ey olurdu. Anlad kadaryla, J. Pierpont Morgan'n kz ile evlenmek iin hemen bir atlmda bulunmazsa Johnsonlar kendisine rahat yz gstermeyeceklerdi. Paraya ihtiyac olan bir mucit olarak durumun hassasiyetinin farkndayd. Kendisine srlsklam ak olan bu gen kadna cesaret verecek bir harekette bulunmamalyd, bununla birlikte duygularn incitmemek iin son derece diplomatik davranmas gerektiinin de farkndayd. Mzik biter bitmez hemen dikkatleri zerine toplad. Son zamanlarda partilerde evresi kuatlveriyordu. Tann vergisi bir hitabet yeteneine sahip bu dahi ile konumak insanlar iin olduka cazip bir olayd. Zengin insanlarn bilimsel eletiriler getirmek gibi bir niyetleri yoktu, Tesla da buna karlk onlarn skntlarn datyor ve bu arada fantezilerinin uumasnn tadn karyordu. O akam evresindekilerden izin istedi ve ak kalpliliine hayran olduu Marguerite'in yanna gitti. Performans nedeniyle onu tebrik ettikten sonra patavatszca, "Syler misiniz bayan, neden siz de dier hanmlar gibi elmaslar ya da baka mcevherler takmyorsunuz?" diye sordu. "Bunun pek de bir tercih meselesi olduunu syleyemeyeceim" diye karlk verdi Margueritte, "ama dorusu elmas alacak kadar param olsayd da onu baka eyler iin harcamay tercih ederdim yine de." lgiyle, "Peki paranz olsa nasl harcardnz?" diye sordu Tesla. "Krlarda bir ev almay isterdim, geri banliylerden ie gidip gelmek pek de iime gelmezdi ama..."

Tesla samimiyetle glmsyordu. Mcevher istemeyen bu yetenekli ve byleyici kadna baylyordu. Kendisi de hibir zaman tek bir kravat inesi ya da kstekli saat takm deildi. "Ah, Bayan Merrington, milyonlarm almaya baladm zaman bu sorunu kknden halledeceim. Burada New York'ta byk bir arsa alacam, orada sizin iin bir villa ina ettireceim ve evresine aalar diktireceim. Bu sayede hem bir kr evinde oturuyor olacaksnz, hem de ehri terk etmek zorunda kalmayacaksnz." Margueritte glyor ve iten ie bunun bir teklif olup olmadn dnyordu. Ama Tesla bunlar sadece laklak etmek iin de sylemi olabilirdi. Mucidin yakn arkadalarndan birinin sylediklerine baklrsa, Margueritte sonradan Tesla'ya dokunabilmi olan tek kadn olduunu iddia edecekti. Arkada buna pek de can gnlden inanamamt. Tesla'nn Marguerite ya da herhangi bir kadnla yakn bir ilikiye girdiini gsteren hibir kayda rastlanmamtr. Ayn srda Anne Morgan'n da kendisini Tesla'nn "kollarna attn" sylyordu. Ama ikisinin arasnda da arkadalktan te bir iliki olduunu gsteren herhangi bir kant bulunamamtr. Her ikisi de paralel yaam tarzlar semilerdi. Anne kendi payna hayat dolu ve nemli bir kadn olmutu. Ad birka nl erkekle beraber anldysa da, asla evlenmedi. Toplumsal borlarn demek iin Tesla da New York "400"ne ve dier daha nemsiz lmllere ziyafetler veriyordu. Hazrlanmas ile bizzat ilgilendii masalarda sadece ku st eksik oluyordu. Hibir harcamadan kanlmyordu ve avamdan tek bir kii dahi davet edilmiyordu. Byle gnlerin sonunda misafirlere tatl olarak laboratuva-rnda dzenledii zel cambazlklarn sunuyordu. Ertesi gn de gazetelerde en yeni kerametleri ile boy gsteriyordu. Bu gsterilere davet edilmeyen meslektalarn sinir etmek iin bundan iyi bir oyun da dnlemezdi hani. Yine de hala kadnlara kar ilgisizlii azdan aza yaylmaya devam ediyordu. Bir gn Fransz bir meslekta ile Paris'teki Cafe de la Paix'de otururken efsanevi Sarah Bernhart'n da yesi olduu bir tiyatro topluluu yaknlarnda belirmiti. Aktris cilveli bir ekilde mendilini drvermiti. Ani bir hareketle ne atlacak, yerdeki

mendili sahibesine iade ettikten sonra Fransz bilim insannn hayret dolu baklar arasnda elektrik zerine giritikleri tartmaya kaldklar yerden devam edecekti. ngiltere'de yaymlanmakta olan bir bilim dergisi Electrical Review'de dahi kendisini paylayan uzun bir yaz yaynlanacakt: "Mr. Tesla, Vens'n olu ehvet tanrs Cupid'in oklarndan kendisini kurtarabilir ama bizim kukularmz devam edecektir. Biz kendisine hayranz ve bir gn onun da doru yolu bulacandan eminiz. Kadnlara duyduumuz gven bir gn onun da karsna talihini dndrecek bir hanmefendinin kacana inanmamz salyor; onun her adan hassas duygularna olduu kadar dehasna da uygun bu hanmefendinin karsnda bir gece vakti saat ikide nerede olduunu aklamaya alrken dnebiliriz Tesla'y... Bu sra diiliin nedeni her ne olursa olsun, bu durumun ortadan kalkacan ve genel olarak bilimin, zelde de Mr. Tesla'nn, byle bir evliliin sonucunda daha da zenginleeceini umuyoruz." Abesle itigal eden bu yazy kaleme alan igzar elbette ki kehanetinin gerekletiini hibir zaman gremeyecekti. Ama Tesla'nn bilim ve teknoloji hayatnn zenginlemesi dilei sonuta onu hayal krklna da uratmayacakt nk Tesla zaten batan aa sra d olan kariyerinin en sra d dnemlerinden birisine girmek zereydi. Tesla'nn talihini aacak bu olayn ilk belirtisi George Wes-tinghouse ile bir telefon grmesi yapacak olmasyd. artc olduu kadar harika haberleri vard Westinghouse'un. Tesla bavullarn apar topar hazrlayp Niagara alayan'na giden ilk trene atlayacakt.

9. ALT YOL, ST YOL Ksa bir dneme neredeyse 'bu kadar da fazla' dedirtecek kadar ok baar smt. Yllardan beri Edison ve Lort Kel-vin'in alternatif akmn tehlikeleri hakkndaki korkun iddialar ile sarslan Niagara Komisyonu en sonunda, Ekim 1893'de Ni-agara'ya ilk iki jeneratr kurma erefinin -kendisinin de tahmin ettii gibi- Westinghouse firmasna verildiini duyurmutu. Amerikan endstrisini ok uzun bir sredir ikiye blen iddetli akmlar sava en sonunda Tesla'nn AC sisteminin ve Westinghouse'un azminin zaferi ile

sonulanmt. Bu sonuca varlmasnda hi phesiz ki Chicago Fuar'ndaki esiz grsel lenlerinin katks bykt. Gazeteler ve mhendislik dergileri Tesla'y selamlyorlard. New York Times onun Niagara elalesi giriimini olanakl klmak gibi "asla unutulmayacak" bir erefe ulatn yazyordu. Bu baar dnya basnnda da geni yer kaplyordu. Montenegro Prensi onu 'Kartal Nian' ile onurlandryordu. AIEE ise onu ElliottCresson madalyasna layk grmt. Ve yce gnlll tutan Lort Kelvin onun "elektrik bilimine herkesten daha ok katkda bulunduunu" sylyordu. Pek yaknda alternatif akm New York'ta da tramvaylarn altrlmasnda, buharl trenlerin elektrikle alr hale getirilmesinde, hatta Edison'un alt istasyonlarnda kullanlmaya balanacakt. Buna karn Tesla ve Westinghouse maluplarn saldrlarna maruz kalmaya devam ediyorlard. irket alan yirmi dava ile uramak zorunda kalmt -ki bunlarn arasnda yksek mahkemenin daha nce karara balad bir dava da vard. Hepsinden de Westinghouse kesin bir zaferle ayrlacakt. Onlar da General Electric ve dierleri hakknda zabt tutturmu ve bunda da baarl olmulard. Ama bunca dava kamuoyunun akln kartrmaya ve geride mutsuz insanlar brakmaya balyordu. Bir zamanlar Tesla'y vmekle bitiremeyenler imdi onu yerden yere vuruyorlard. Sonradan AIEE'nin genel bakan olan ve o dnemi yakndan takip eden B. A. Bahrend sahneyi yle tanmlyordu: "Bilgisiz insanlar daima bir utan bir dier uca srklenir dururlar. Tesla'y, ar vg ile halk kahraman ve kurban yaratacak ekilde kutsayan bu adamlar, imdi de onu en acmaszca alaya alanlar arasna katldlar." Bahrend bunda melankolik bir derinlik buluyordu: "Nikola Tesla'nn mhendislik meslei ile itigal edenlerden ve halktan grd bu nankrlk ve adaletsizlikten sonra iinde bulunabilecei durumu tasavvur dahi edemiyorum." Srtndan baklanmaktan ve bo atmalardan usanan Tesla, New York'a dnecekti. Artk her zamankinden de fazla kararlyd, zamann iyi deerlendirecek ve kendini tmyle beklemekte olan yarm dzine kadar aratrmaya verecekti.

Yksek voltaj ekipmanlar ile snrsz olanaklar sunan etkiler elde edebilmeyi baarmt. Yapay imei yaratarak yalnzca hava durumunu kontrol edebilmekle kalmayacak, telsiz enerji naklini de olanakl klacakt. Ve bu da dnya apnda bir yayn a kurma almas ile akan bir sonu olacakt. Konik bir bobin sayesinde bir milyon volta yakn bir gerilim elde etmeyi baardnda sevindirici sonular birbiri ardna gelmeye balamt. Yksek voltaj elde edebilmek iin her seferinde daha byk bir ekipman kurmak zorunda olmadn, iyi bir tasarmla nispeten kk ve youn bir transformatrle de ayn sonucu elde edebileceini hissediyordu iten ie. Bu onda bir saplant halini almt ama tek problem de bu deildi. Olaand bir deney bilimin en temel yasalarn hie saydnda Tesla keyifli bir ekilde deneyi sonuna kadar gtryordu. Bazen de olduka sra d sonular douyordu bundan. Akmn vakumdan iletilmesini salayan radyo tpnn ilk elektronik aygt olduu sylenebilir. Bunun ilk rnei Edison tarafndan 1883 ylnda icat edilen vakum lambadr. Edison Efekti ad ile anlan bu icad Edison, Sir William Preece, J. A. Fleming, Tesla, Elihu Thomson ve J. J. Thomson gibi bilim insanlarna devretmitir. J. J. Thomson bu fenomenin negatif elektriin, ya da elektronlarn scak elementten souk elektroda gemesi sureti ile oluan emisyon ile ortaya ktn dnmt. Yaynlanan radyo sinyallerini alglamaya ok elverili olduunu dnen Tesla, vakum tplerini gelitirmeye 1890'larn ilk yllarnda balamt. Daha sonra yannda tam zamanl olarak bir cam fleyicisi altrmaya balayacak ve radyo aratrmalarnda ve k retiminde kullanaca binlerce versiyon gelitirecekti. Edison'un ve Preece'in almalarn takip eden Fleeming, kulland hassasiyeti artrlm kristal dedektrler ile Edison Efekti'ni radyo sinyallerini alglamaya baarl bir ekilde uygulayabilmiti. 1907 ylnda da Lee De Forest Fleeming'in diyodu-na bir elektrik ebekesi, ya da kontrol elementi ekleyerek -kendi deyimi ileAudion'u icat edecek ve bylece modern elektronik bilimi yol almaya balayacakt. Tesla da tm bunlardan uzun bir sre nce elektrik yknn gazlar iinde istenilen frekansta iletilebildiini kefetmiti.

"Frekans yeteri kadar artrlabildii takdirde deiik bir datm sistemi ortaya kacaktr ki bu gaz irketlerini yakndan ilgilendiren bir konudur. Metal borunun yaltc, iine doldurulmu gazn da iletken ilevi grd bu sistem fosforlu ampulleri, belki de henz icat edilmemi aygtlar besleyebilir. Aslnda Tesla'nn tanmn yapt, mikrodalga transmisyonunun bir ncs idi. Tesla, keiflerinin izdii yolda en grkemli kavramlarndan birini ortaya atacakt; "dnyevi gece " yani tm dnyay ve onu sarmalayan atmosferi tek bir klandrma gibi aydnlatmann bir yolu. Teorisine gre, deniz seviyesinin ok stlerinde bulunan gazlar, havas ksmen tahliye edilmi tpler ierisindeki gazlarla benzer zellikler sergiliyordu. Bu sayede de mkemmel bir yksek-frekans akm iletkeni ilevi grebilirlerdi. Bu fikir yllar boyu kafasnn iinde dnp dolaacakt. Bunun, dar deniz geitlerinin ve hava alanlarnn geceleri daha gvenli olmasnn salanmasnda kullanlabileceini dnyordu. Ya da sokak lambalarna gerek, kalmadan ehirler aydnlatlabilirdi. Tek yaplmas gereken doru bir ekilde atmosferin yksek tabakalarna, on bin kilometre, belki de daha az bir ykseklie yksek-fre-kansl akm aktarlmas idi. Bu ykseklie akm nasl verebilecei sorulduunda bunun aslnda pratik adan zor olan bir ilem olmadn sylyordu. Asla pratikte test etmeden yntemlerini ifa etmezdi ve bu projesi de finansman yokluu nedeni ile rafa kaldrlacakt. Gazeteciler de onu sorgulamaktan ve speklasyonlar yaratmaktan geri kalmyorlard. Bazlar molekler bombardman tplerini uzaya ultraviyole n demetleri gndermek iin kullanacan, havay uzak mesafelerde iyonize edeceini ve onu her trl yksek voltaj iletebilecek bir hale getirmeyi planladn ne sryorlard. Bu sayede istedii ykseklie kadar uzanan bir yksek frekansl akm gnderebilecei iletken bir yol elde edebileceini savunuyorlard. Sonradan byk (ve kt talihli) dnya-yayn kulesi Long Island'da ina edildiinde, st platformunun bir dizi ultraviyole lamba alabilecek ekilde tasarland grlecekti. Ama bunun amac hibir zaman renilemeyecekti. Tesla daha sonra hem dnyay, hem de atmosferin st tabakalarn elektrik iletkeni, aradaki hava tabakasn da yaltkan olarak kullanmay tasarlad projesinden sz etmeye balayacakt. Bu kombinasyon devasa bir kondansatr meydana getirecekti, yani elektrii depolayan ve boaltan bir ara elde edilmi olacakt. Dnya yzeyi elektriklendii zaman yksek hava tabakas da indksiyon

yolu ile arj olacakt. Yerkre dolan ve boalan bir Leyden Jar'a dnecekti. Hem yerkrede, hem de yksek hava tabakasnda akm dolamas atmosferi aydnlatacakt. Ama Tesla akmlarn yksek hava tabakasna nasl gndermeyi tasarlyordu, bunu bilemiyoruz. 1892'de Londra'da verdii seminerlerde sevecenlikle, henz yeni icat etmi olduu ok duyarl ve tipik bir vakum tp aklamaktayd. Yksek frekansl akmn etkisi ile bu tpten elektrostatik ve manyetik etkilere garip bir ekilde hassasiyet gsteren bir n yaylacakt. Bu tp ile ilgin deneyler yapma frsatn yakalamt. Ampul dorudan tek bir tele bal bulunduunda ve evresinde kendisine yakn hibir nesne bulunmadnda, Tesla ampule yaklaarak nn ampuln zt yanna gitmesini salayabiliyordu. Ampuln evresinde dolamaya baladnda da nn hep zt yne doru katn gryordu. Bazen de n ampuln evresinde lgnca dnmeye balyordu. Kk bir mknats sayesinde, mknatsn konumu ile dnn hzn azaltp oaltabiliyordu. Ama mknatsa en duyarl olduu noktada elektrostatie daha az duyarllk gsteriyordu. Inda grlebilir bir tepki yaratmadan elinin tek bir kasn dahi oynatamadn fark etmiti. Tesla bunun, nn her yne eit ekilde yaylmasn engelleyen camdaki bir erilikten meydana geldiine inanyordu. Heyecanla bu aracn g sahalarnn doasn aratrmada ok byk faydalar salayabileceine inanyordu. "Eer uzayda llebilir bir hareket meydana geliyorsa, bu ara sayesinde tespit edilebilir. Bu, atalet ve srtnmeden bamsz bir k demetidir" diye dnyordu. "Bunun telgrafta da faydal uygulamalar olabileceini zannediyorum. Byle bir ara sayesinde Atlantik'in tesine istenilen sratte mesaj gnderilebilir nk duyarll o derece yksek bir seviyede ki, en ufak bir deiiklikten dahi etkilenecektir. Aknty daha youn ve dar bir hale getirebildiimiz takdirde sapmalar fotorafa dahi kaydedilebilecektir." Seminere yle bir yorumla nokta koyacakt; "Bunun mucizevi yan udur ki, mevcut bilgi ve deneyim erevesinde dnyann elektrostatik ve manyetik durumunu etkileyebilecek ve hibir ey deilse bile, zekay tespit edebilecek bir deneme daha nce hi yaplmamt..."

Buna karlk kk tp, uzak mesafelerde meydana gelen elektriksel deiiklikleri, ya da radyo sinyallerini tespit edebilecek bir yapda deildi. Bu bir merak konusu olarak kalacakt. Tesla bunu bir dedektr olarak kullanmay denediinde, labora-tuvar almas dnda kullanl olmadn grecekti. Ama bugn pek az ey bilinen biyolojik olaylarla bilimin ilgilenmeye balamas ile birlikte Tesla'nn ilgin vakumu yeni bir ilgi oda haline gelebilir. rnein, bedendeki otonomik fonksiyonlarn kontrolnde bio-geribesleme tekniklerinde uygulanabilecei dnlebilir. Ya da belki de, gizemli Kirlian etkisinin anlalmasnda kullanlabilir. Tesla bobininin yksek-fre-kans voltajlaryla egdml kullanlan Kirlian fotorafl teknii ile insan auras zerindeki bilimsel ilgi de younlamtr. Tesla'nn 1890 ylndaki aratrmas gstermitir ki, yksek frekansl akmlar, sper iletkenlik fenomenine benzer bir ekilde, iletken maddelerin zerlerinde ya da yzeye ok yakn blgelerinde hareket etmektedir. Kirlian fotorafl ile elde edilen halelerin de, yaam formlarn evreleyen bir eit "tayc alan"n modlasyonu sonucunda ortaya kt ne srlmektedir. (Akupunktur noktalarnn da bu tip enerji alanlar ile bantl olduu dnlebilir.) New York'a dndkten sonra Tesla neredeyse bir mnzevi hayat yaamaya balamt. Ancak en yakn dostlar onu labo-ratuvardan alp karabilecek bir toplumsal ba ilevi grebiliyordu. Gece yars elenceleri ve ovlar sona ermiti. Robert ve Katharine Johnson onun iin endielenmeye ve srekli almann ve elenceden bu denli uzak durmann kntye yol aabilecei konusunda onu uyarmaya balamlard. Katharine iin de 1893 k, bu ok alt yolda olmadan gemek bilmiyordu. Buz gibi bir ocak gn, bir jestine cevap olarak Tesla bir demet iek yollamt. Tesla Profesr Crookes tarafndan kaleme alnm bir makaleyi gnderebilecek kadar kendisine zaman ayrabilmiti. Yaz Crookes radyometresi zerineydi. Bu, iindeki hava tahliye edilmi, bir ampul iinde dnen ve s ile alan bir deirmendi ve Tesla'ya gre "dnyann en gzel icad"yd. Bilim ilgilendii konularn ban ekmese de Katharine bundan ok etkilenmi ve memnun olmutu. Frtnal bir ubat gecesi Robert'le birlikte minenin karsnda oturuyorlar ve sklyorlard. O an Katharine eline kalemi kad alarak Tesla'ya bir not yazd ve ula ile yollad: "Bu frtnal gnlerde neler yapyorsun Allah akna? Biz bu akam, mesela saat 9'da ya da akam yemei iin saat yedide bir Allah'n

kulu gelip, bizi neelendirme ltfunda bulunur mu acaba diye dnmekteyiz. Atein karsnda oturup duruyoruz, geri ok rahatz ama iki bizim iin ok kk bir say. Kafa dengi olmas iin saynn mutlaka e kmas gerekiyor, hele hele 'yurdumda' kar yayorken. O harika makine hazr durumda m ve sen de yarn o fotoraflarn, flalarn, Juno'nun ve tm o dier tanr ve tanralarn curcunas iin hazr msn bakalm? Gel de anlat bize biraz. Seni 7'de ya da 9'da bekliyoruz." Ama ne yazk ki makine hazr durumda deildi ve Johnsonlar, en az Katharine kadar Robert da, hayal krklna urayacaklard. Daha sonralar, 1894 baharnda ise, Tesla'nn deneyleri Johnsonlar', Joseph Jefferson'u, Marion Crawford'u ve Twa-in'i laboratuvarna davet edip, "bedenlerinin iinden yksek-voltaj kvlcmlar geirecek" ve gazl tp lambalar ile ekilecek ilk fotoraflara poz verdirecek denli ilerlemiti. Btn hayatn bilime adam olmasna karn, Johnson'un Century dergisine nl Srp air Zmaj Jovanovi zerine bir makale yazabilecek vakit de bulabilmiti. Ertesi bahar da, yine ayn derginin sayfalarnda, kendisinin gzde kahraman Luka Fili-pov hakknda yazd bir makalesi yaymlanacakt. Ayn yl daha ileri bir tarihte (30 Eyll 1894), New York 77-mes'dan John Foord'a kendi elektrik teorisini aklayan ve bununla birlikte elektrik lambalarnda enerjinin yzde doksannn boa harcand, gelecekte ne telli, ne de telsiz enerji nakline gerek kalaca fikrini savunan bir makale verdi. "Bu odann ortasnda bir makine yapabilecek kadar" diyordu, "ve bu makinenin baka bir eyle deil, evremizde hareket halindeki enerji ile altn grebilecek kadar uzun yaamak istiyorum." Hayatnn bu en verimli dneminin ayn zamanda en mutlu dnemi olduunu tahmin edebilmek iin mneccim olmaya gerek yok. Yaklaan felaketin izleri henz hayatn alt st edemiyordu. Hala ayn tabelada, ayn duyurunun yazl olduu eski psk Gerlach otelinde kalyordu; antetli bir kada, alacal bulacal hitap ekliyle Katharine'in yemek davetini en sonunda kabul ettiini, yle yazmt: "Delmonicolar'daki yemek dahi benim iin fazla hzl bir hayat tarzn ifade ediyor ve yle sanyorum ki, basit alkanlklarmdan vazgemek durumunda kalrsam iddetli bir azap iinde kalacam. Bunun tek kar yolunun davetleri geri evirmek olduunun farkndaydm ama yle sanyorum ki, -East Hampton'a yapmay

planladnz kamp gezisine de katlamayacam gz nne alrsak- pek yaknda, sizlerin yarenliinden aldm byk zevk benim iin bir hayal dahi olamayacaktr. te bu nedenledir ki, her trl muhtemel tehlikeye gs gererek ve bunun bilincinde olarak, bu akamki yemek davetinizi kabul etmek ynnde kar konulamaz bir arzu duyduumu sizlere bildirmek isterdim. Her trl neenin ve bunlar takip edebilecek her nevi hznn farknda olarak, her zaman..." 1894 Temmuzunda East Hampton'daki Katharine'den kendisini "umutla bekleyen nazik arkadalarna bylesi d krklklar yaratc, soukkanl telgraflar" gnderdii iin azarlayan cilveli bir mesaj alacakt. Ayrca unlar da eklemiti szlerine: "Benim 'yurdumda' hi kimse, kendilerini kazand onurlar ile mutlu etmesini bekleyen arkadalarna kar bu kadar acmasz davranmaz. Ama bunca nazik ve mutlu bir kii bir arkada reddedemez, ancak onun da kendisi kadar bahtiyar olmasn dileyebilir. Bu kii'ye benim 'yurdumda' dost denilir." ma ettii onurlar Columbia niversitesi'nden ald 'doktor' unvan ve Srp Kral'nn kendisine bahettii St. Sava Nian idi. Ksa bir sre sonra Katharine her zamanki taktiini deitirecek ve Tesla'y, beyefendi arkadalarndan birinin daha davetli olduu bir yemee davet edecekti. Ama Tesla'nn kesin (ve belki de ihtiyatl) yant deimeyecek, davetlinin herkesin sevecei bir bayan, rnein Miss Merington, olmas halinde fikrini deitirebileceini bildirecekti. Bir yaz ve arkadalarn hemen hi grmedii bir k daha gemek zereydi. Youn bir tempo ile ve kararllkla almaya devam ediyordu, zaman zaman deneyleri hi umulmadk ynlere sapyordu ama byle zamanlarda da glmseyerek, Lort Rayleigh'n uzmanlama hakknda verdii ak tavsiyesini hatrlyordu. Sonra birdenbire felaket kamsn aklatt. 13 Mart 1895 sabah saat 2:30'da, 3335 South Fifth Avenue'daki laboratuvarn-da yangn kmt. inde bulunduu alt katl bina yerle bir olmutu, hasar llemeyecek denli bykt. Kendisinin ve asistan Kolman Czito'nun byk emek sarf ederek yaptklar deney aletleri bulunduklar drdnc kattan ikinci kata inmiler, erimi hurda metal ynna dnmlerdi. Hibir ey sigortal deildi. Olsa bile kayplar telafi edilemezdi. Bir milyon dolarn bile deneylerinin sonularn geri getiremeyeceini sylyordu. Omuzlar km, bitap ve zgn bir halde sabahn ilk klan ile birlikte laboratuvarndan

artakalanlarn yanndan ayrlacak ve nereye gittiini, zamann nasl getiini fark etmeden, dnmeden souk New York sokaklarn arnlamaya balayacakt. Johnsonlar telala onu sk sk gittii yerlerde aramaya koyulmulard. Dnyann drt bir yanndan gazeteler trajediyi duyuruyorlar-d: "Bir yaam boyu sren almann meyveleri kl oldu." "Dahinin aln teri silindi gitti." Londra'da yaynlanmakta olan Elect-rical World en byk kaybn mucidin bedensel k olduunu yazyordu. New York Sun'dan Charles A. Dana ise en byk takdiri dile getiriyordu: "Nikola Tesla'nm laboratuvarnn iindeki harikalarla birlikte meydana gelen ykm, kiisel bir felaket olmaktan ok uzaktr. Bu, btn dnyann talihsizliidir. u kadarn sylemekle kesinlikle abartm olmayacaz: Bu dnya zerinde yaayanlar arasnda bu gen beyefendi kadar insanlk iin nemli olan kiilerin says bir elin parmaklar, belki de tek bir parma kadar azdr." Radyo, telsiz enerji nakli ve gdml tatlar ya da sonradan X nlar olarak anlacak efektler konusunda ve endstri iin byk nem tayacak sv oksijen konusundaki almalarnda geldii noktay, ancak yakn asistanlar bilebiliyorlard. Muhtemelen ilk kattaki benzin nedeniyle kan yangn srasnda btn binann patlamasna yol aan da bu maddeydi. En sonunda, yangnn ertesi gn Katharine tarafndan kaleme alnan duygusal bir mektup Tesla'ya kadar ulaabilecekti. Onu her yerde aradklarn ve bu "telafi edilemeyecek kayb" yaarken ona destek olabilmeyi umduklarn yazyordu. "Sanki yer yarld da iine girdin... Ltfen seni grmemize izin ver ki bu korkun dnce zihinlerimizden ilinsin" diye yalvaryordu. "Bugn bu felaketin boyutlarn daha iten idrak ettim ve gittike artan endiem nedeniyle, sana mektuplarla iletemeyeceim gzyalarm dkmekten bitap dtm, sevgili dostum. Neden hemen bize gelmiyorsun -belki sana yardm edebilirdik, sana destek olamayacak kadar efkatten yoksun olduumuzu dnme..." Davetlerini yantsz brakan bu garip adamn hayatn ve mutluluunu bu kadar ok etkilemesi onun iin sorun deildi.

10. YANLI BR KARAR

Tesla nne ramen iflasn eiine gelmiti. Sahip olduu tm birikimini yanan laboratuvardaki aratrma gerelerine yatrmt. Amerika'daki alternatif akm patentlerinden hi telif hakk alamyordu. Westinghouse'dan ald maa da kesilmiti. Tek gelir kayna ok fazl motor ve dinamolar iin Almanya'dan gelen telif hakk cretiydi, bu da laboratuvarn yeniden kurmasna yetmiyordu. ine dt duruma ramen ylmayacakt. Aratrmalarnn detaylar zihninde kaytl olduuna gre bu felaket her eyin sonu deil, ancak bir gerileme olabilirdi. Yardmna Uluslararas Niagara Komisyonu finansr Ed-ward Dean Adams yetiti. Adams mucidi daha nceden tanyor ve dehasna hayranlk duyuyordu. Adams Tesla'ya, aratrmalarna devam edebilmesi iin 500 bin dolar sermayeli bir irket kurmay ve 100 bin dolarlk hisse hibe etmeyi teklif etti. Balang iin mucit 40 bin dolar alacakt. Tesla labotuvar iin uygun yeri bulmakta gecikmedi. East Houston Soka 46 numarada bulduu yere hemen telefon balattrd ve kaybettii makineleri salamak iin Westinghouse ile grmeye balad. Westinghouse'un Pittsburg merkezinin yneticisi Albert Schmid'e unlar yazmt: "Eer olanaklarnz lsnde mmkn olan en ksa zamanda gerekli olanlar gemiye yklerseniz byk ltufta bulunursunuz... Ltfen hemen elinizdeki en kk dngsel ift fazl transformatrn boyutlarn bildiriniz..." Ertesi gn, aratrmalarna, zellikle de uluslararas ekimenin oktan balad telsiz, ya da radyo aratrmalarna devam edememenin verdii strapla kargonun normal nakliye ile deil en pahal ekspresle gnderilmesini isteyecekti. Genel bakan ve genel mdrden ekipmanlarn gemiye yklendiine dair ve cretlerin elden geldiince dk tutulacana dair gvence almt. Ayrca Tesla, arada srada, makinelerini gsterilerinde kullanmasnn onlar iin iyi bir reklam olacan da hatrlatyordu. Bu hassas dnemde Tesla'nn hayatna nemli bir kii girecekti. Bilim Akademisi'ndeki semineri iin hazrlanrken kendisine fener slaytlar ve katot tpleri salayan George Scherff adnda hevesli ve yeni bir asistanla tanmt.

Bata sekreterliini yapmakta olan Scherff zamanla finansman ve hukuk danmanl, muhasebecilik, bro yneticilii, hissedarlk, yoldalk, dostluk ve skk dnemlerde genelde gvenilir bir bor kayna olma gibi sorumluluklar yklenecekti. yi ve kt zamanlarda hep amade olan Scherff, Tesla'nn en sadk ve en vazgeilmez elaman olmutu. Scherff fazla mesaiden, cimri dllerden ve patronunun dncesiz davranlarndan hibir zaman ikayet etmiyordu. Scherff den Tesla'y zor durumdan kurtarabilmek uruna kendi ailesine yz evirmesi istense buna bile katlanabilirdi. Kendisinin her zaman iin sadk grevli Mr. Scherff olarak kalaca ve hibir zaman sosyal bir e muamelesi grmeyecei gereini sorgulamaya yeltenmiyordu. Tesla'ya tam anlamyla tapyordu, onun hakknda herkesten daha ok ey biliyordu ve sz konusu olan onun kiisel srlar ise mhrlenmi dudaklarla mezara gitmeyi tercih ederdi. Eer byk bir adamn arkasnda sadk bir dost aranacaksa, akla ilk gelecek isim George Scherff'dir. Bu arada pek ok kii neden bu baarl erkein de arkasnda bir kadnn olmadn dnp hayflanmaya devam ediyordu. nemli kiilerin lkenin selameti iin remeleri gerektii dnlyordu. Tesla'y evlenmeye zorlayanlar arasnda sadece bulvar gazetelerinin yazarlar yoktu. Bilimsel ierikli dergiler de bu kervana katlmlard. Tesla bu konudaki rportajlarnda gazetecileri atlatmada uzmanlamt. Konuyu srekli bu yana ekmeye alan bir muhabir saatler sonra bitkin derek pes etmek zorunda kalyordu. Ama zaman zaman laboratuvarndaki yangn hatrlamas ile do-nuklaan gzlerine hzn veren baka bir sorunu olduu da anlalyordu. "Korkarm" diye sze balayacakt Tesla bu tr sohbetlerin birinde, "bu akam size pek neeli bir konuk olamayacam. nk bugn az kalsn lyordum." Makinelerinden birinden neredeyse 3.5 milyon voltluk bir ok yemiti. "Kvlcm bir metre teden atlad ve beni sa omzumdan arpt. Bu beni allak bullak etti. Asistanm akm annda kesme-seydi bu benim sonum olabilirdi. Sol gsmde elektriin arpt yerdeki acayip yaray gsterebilirim size. Sa ayamdaki orap da elektriin akp gittii yerde yand, kl oldu. Elbette akmn hacmi ok kkt, aksi takdirde bunun sonu kesin bir lm olurdu."

Edison'un AC'nin tehlikelerini anlatan kampanyas nedeniyle kazann etkilerini kmsyor olmas da ihtimal dahilinde. Muhabir kvlcmlarn ne kadar uzakla atlayabileceini sormutu. "Makinelerimden laboratuvanmm bir ucundan dier ucuna srayan kvlcmlar ktn grdm, yani szgelimi on-on be metre. Aslnda bu mesafe snrszdr, yalnz bir metreden sonrasn takip edemezsiniz, ok hzl akp gider... Evet otuz kilometrelik bir imek yaratabileceimden eminim ve bu da bana pek pahalya patlamayacaktr." Kendisine laboratuvarnda alrken sk sk kazalar meydana gelip gelmedii sorulduunda, "Hayr, ok nadiren. Ylda ortalama bir kere falan. Ve hi kimse makinelerim yznden lmedi. Ekipmanm yaparken hi kimseyi ldrmeyecek olmasna dikkat ederim. Laboratuvarmn iki yl nce yanmas bama gelen en byk kazayd. Kimse bunun benim iin ne kadar byk bir kayp olduunu tahmin edemez" cevabn verecekti. Bir an dnd. Ve nc bir kiiyi anlatr gibi verimli bir mucidin asl znt kaynann ne olduunu anlatmaya balad. "Birok fikir birbirini kovalar zihninde, o ancak bunlarn pek azn uup gitmeden yakalayabilir ve bunlarn arasndan da daha azn mkemmelletirebilecek zaman ve gc bulabilir hayatnda. Bu o kadar sk olur ki baka bir mucit onun karamad fikirleri ondan nce douruverir. Ah, size syleyeyim, ite bu durum dostumuzun kalbini gerekten szlatr." Laboratuvar yandnda havay yeni bir yntemle svlatrmak iin gelitirdii aletinin de onunla birlikte kl olduunu sylyordu. "Baarnn eiindeydim ve aylarca sren gecikmenin sonunda Alman bir bilim insan problemi zm olacakt..." Onu ticari adan byk nem tayan sv oksijen konusunda geride brakan Linde idi. Tesla elektrik kablolarnn yapay yoldan yaltlmasnda kullanlacak bir soutma yntemi zerinde alyordu. "O gnlerde o denli kederli ve umutsuzdum ki kendi kendime uyguladm ve beni yeniden hayata dndren elektrik tedavisi olmasayd ayaa asla bir daha

kalkabilecek olduuma inanmyorum. Grdnz gibi elektrik yorgun bir bedene tam da ihtiya duyduu eyi veriyor; yaama gc, dayanma gc. O byk bir hekim, belki de hekimlerin en by." Sk sk keyifsiz olup olmad sorulduunda ise, "Pek sk denemez herhalde... Sanata eilimli insanlarn evkleri onlar ounlukla, bir gkyzne frlatr, bir yerin dibine geirir. Ama znde, diyebilirim ki, ok mutlu bir hayatm var, tasavvur edebildiim hayatlarn en mutlusu" karln verecekti. Aratrmalar srasnda yaad muazzam heyecan u szlerle anlatyordu: "Bir mucidin, beynindeki bir varln bir baary ortaya karmak zere olduu srada hissettiklerini glgede brakabilecek boyutlarda bir esrimenin daha olabileceine inanmyorum insann yreinde... Bylesi bir duygu insana, yemeyi, imeyi, uyumay, dostlar, ak her eyi ama her eyi unutturur." Bu ekilde muhabiri, adeta planl bir ekilde, bir sonraki soruya ekmiti: Peki, "sanat yaradlna sahip insanlar iin" evliliin uygun olduuna inanyor muydu? Tesla etraflca dnd. "Bir ressam iin, evet; bir mzisyen iin, evet; bir yazar iin, evet; ama bir mucit iin, hayr. nk bu ilk nn ancak bir kadnn verebilecei ilhama ihtiyalar var, aklar onlar daha byk eserlere yneltmeli; ama bir mucidin vahi, arzulu nitelikteki doas ok youndur ve akn bir kadna ynelttii takdirde bilime verebilecei hibir eyi kalmaz. Sanmyorum ki, anabileceimiz ok sayda evli barkl mucit olsun." Bunun iki kere evlenmi olan Edison'a bir gnderme olup olmad konusunda ise yorum yapmaktan kanyordu. Biraz duraksadktan sonra da bekarl konusunda neler hissettiini aklamak iin, sonradan muhabirin ok dokunakl diye niteleyecei u szleri sarf edecekti: "Bir yandan da zc bir durum bu nk zaman zaman kendimizi ok yalnz hissederiz."

11. MARS'A DORU

Katharine'den gelen mektuplar hem karmak duygularn, hem de Tesla'ya duyduu bitmeyen ilgiyi ele veriyordu. Bugn ierdikleri mesajlar tam olarak anlamak g. Cokulu bir slupla kaleme alnm bu yazlar bazen tam bir ak mektubuna dnmek zereyken yarda kesiliyor. Ancak Tesla'nn onu cesaretlendirecek bir davranta bulunmadn tahmin etmek pek de zor deil. 3 Nisan 1896 tarihinde, Tesla'y evlerine davet edecek ve bir gn nce karlatklarnda gzne pek de salkl grnmemi olmasna ramen yine de kendisini elendirebileceine inandn "ve ocukluk gnlerine dnmek" istediini anlatan bir not gnderecekti. Paskalya yortusunun gelip attn sylyordu. "Hep byk deiiklikler gerekleecei zaman bunu bilip bilemediini merak ederdim" diyordu. "Baharn yaklatn biliyor musun? Eskiden bu bana nee verirdi, imdi ise hznlendiriyor. Kamaktan yorgun dtm pek ok eyi ifade ediyor bu bana... kopmalar, ayrlklar. Ben de senin gibi hep ayn dorultuda gidebilmeyi, hep sylediin gibi, ara vermeden kendi hayatm yaayabilmeyi isterdim. Bu yaadm hayat kime ait bilmiyorum ama benim hayatm olmadndan eminim. Gryorsun ya, yarn akam gelmelisin." Johnsonlar o yaz Maine'de geirmilerdi ama Tesla'dan ayr kalmak Katharine'in kederini perinlemi, onun sal iin duyduu endieyi artrmt. "Bir hata yapyorsunuz sevgili dostum, hem de lmcl bir hata" diye yazyordu. "Deiiklie ve dinlenmeye ihtiyacnz olmadn dnyorsunuz. O kadar yorgunsun ki neye ihtiyacn olduunu dahi bilemiyorsun..." Bu scak mektuplara karlk Tesla ona muzip mektuplar yazyor ya da aklna geldike iek yolluyordu. Belki de tehlikeli sularda seyrettiini hissediyordu. Robert da onun arkadayd ve Katharine'i seviyordu da. Ama en azndan kendi hisleri iin endielenmesine gerek yoktu. Zayf dt tek bir an dahi hatrlamyordu. Johnson'la genellikle din, iir konularnda yazyorlard. Acaba Tesla Century'nin Mays says iin nl bir ressama poz vermeyi kabul eder miydi? Tesla zaman zaman "Sevgili Lu-ka"ya, hala kendisini sevdii iin duyduu minneti anlatan cokulu mektuplar da yazard. Kendisi ateli bir mmin olmasa da, Tesla dinin insanlar iin biilmi kaftan olduunu dnrd. Kayglarnn dayanlmaz bir hal ald ve sermayeyi kediye

ykledii bir dnemde Budiz-me merak sarmt. Budizmin ve Hristiyanln gelecein en nemli dinleri olacana inanyordu. Bu nedenle Johnson'a Budizm hakknda bir kitap gndermi ve u yant almt: "Bay valye: Bu taraklarda beziniz olduundan hi haberim yoktu ama imdi bu kitab okuduktan sonra sizin hakknzda her zaman olduundan daha sk dnmeye balayacam; sizi temin ederim bu krk ylda bir anlamna gelmiyor." Birka gn sonra Johnsonlar onu yine yemee davet ettiklerinde onlara, akayla kark, sekin insanlara olan zafiyetini dile getiren u cevab yollayacakt: "Eer misafirleriniz (sradan lmller) varsa gelmeyeceim. Eer Padewski, Rntgen ya da Mr. Anthony varsa geleceim. Ltfen cevaplaynz." O yl Noel, ailesindeki neeye karn, belki de bu sebeple, Katharine iin pek de mutlu gememiti. Kendisini kapana kslm hissediyordu. Kocas ve ocuklar kendisini seviyorlard ve iinde bulunduu sosyal evreyi seviyordu ama ona hayatnn nemli bir blm elden gidiyormu gibi geliyordu. Yava yava yok oluunu izlemek iin yaamaya deer miydi? Noel'in ertesi gn Tesla'ya unlar yazmt: "Sana gller iin defalarca teekkr etmeyi denedim. Karmda o kadar harikalar, o kadar gzel kokuyorlar ki... Sana yazarken hep atlmlar yapmam ve hep kendimi zorlamam gerekiyor nk sylemek istediklerimi bir trl ifade edemiyorum. Geen akam kaba davranmak istemedim. Sadece hayal krkl iindeydim. Seni ok zlyorum ve bunun byle devam edip edemeyeceini dnyorum. Senden daha ne kadar ayr kalabilirim? Yine de seni iyi, mutlu ve baarl grmek beni memnun ediyor. Yeni yl iin tm dileklerim seninle." Tesla da tipik bir ekilde cevap verirken tansiyonu esprilerle drmeye alyordu. Ama bunu yaparken de fazlasyla acmasz olmay baarabiliyordu. "Bir gn nce senden ok daha tatl ve etkileyici olan kz kardeini grdm" gibi uygun olmayan szler sarf edebiliyordu. Sonra da ok sevdii iinin bana dnyordu umursamadan. 1893 ylnda radyo alc ve vericileri zerine verdii ve gerekli alt temel ekipman aklad seminerlerinden sonra, laboratu-var ve New York'un belirli yerlerindeki istasyonlar arasnda iletilebilecek dzenei kuracakt. Adams'tan ald para ve Westing-house'dan gelen destek sayesinde baya ilerleme kaydetmiti.

Gerekli patentleri almadan nce Electrical Review'a baarl denemeler yapldn bildirecekti. Ama yaynlanan raporda genel ve saknml bir dil tercih edilmiti: "Bir verici ve uzak noktalarda, akm ve menzil gz nne alnmadan, bu vericiden yaynlanan sinyallere duyarl elektrikli alclar kurulmu bulunuyor. Ve bu ilem artc derecede az enerji ile uygulanmtr." Tesla, Houdson Nehri zerinde bir teknedeki alc ile labora-tuvarndan gnderilen sinyalleri yakalad bir deney yapmt. Tekne Houdson sokandaki yeni laboratuvarndan yaklak krk kilometre uzaklktayd ve bu Tesla'nn aletlerinin kapasitesinin bir blmyd sadece. Gerekli patent bavurularn 2 Eyll 1897 tarihinde yapt ve bunlar da 1900 ylnda onayland. Sonradan patentler hakknda Marconi ile mahkemede uzun bir ekimeye giritiler. Ama yasal haklarnn inendiine ilikin dava aan taraf bu defa Tes-la'yd. 1898 ylnda gdml tatlarn radyo dalgalaryla uzaktan kumanda edilmesi zerine patent brosuna bavuracak ve onay alacakt. Bu konu telsiz iletisinin potansiyel ve mkemmel bir uygulamasn da barndryordu bnyesinde. Tesla radyo ya da otomasyondaki bu byk ilerlemeyi kamuoyuna ayr ayr deil, bir arada duyurabilmek iin sabrszlanyordu. Bir yl nce, Niagara elalesi enerji ebekesinin devreye sokulmas ve GE'nin enerji nakil hatlarnn inasn tamamlamas dolaysyla yapt konumada, artk srann en byk d olan "istasyondan istasyona tel kullanlmadan enerji nakledilebilme-si" projesine geldiini sylemiti. Davetli kodamanlar -mhendisler, sanayiciler ve i adamlar- bu konumay kark duygular iinde dinlemilerdi. Bu deli dahi, daha hatlarn yapm yeni bitmiken ve tam da kar edilmeye balanaca srada bunlarn tarihe gmleceini sylyordu. Ama pek yaknda gazeteler dnyann drt bir yannda, Tesla'nn krk kilometre uzakla enerji ve sinyal gnderebilmekle kalmadm, ayn zamanda bunu telsiz yapabildiini duyurmaya balayacaklard. Ve Tesla kendinden o kadar emindi ki, ksa bir sre ierisinde Mars'la iletiimin salanabileceini iddia ediyordu.

Electrical Review'da da Mr. Tesla'nn, bugne kadar ulalabilen mesafelerden daha byk bir alanda elektrik akm iletebi-len bir alet gelitirdii ve bu sayede akmn, atmosferin youn olmad ve retilen belirli akm rahata iletebildii rakmlarda belirlenecek bir terminale iletilebilecei duyuruluyordu. "Uzak bir noktada ve yaklak olarak ayn seviyede kurulacak ikinci bir terminal akm ekecek, alacak, bu akm datm ve kullanm iin gelitirilecek aygtlarla yeryzne nakledecektir." nceden yaplm tm tasarmlar glgede brakacak bir ekipman kurmutu. eitli boyut ve trlerde bobinler, ya da yksek frekans transformatrleri retmiti. Bunlarn arasnda harika bir tasarm rnei olan ve milyonlarca voltluk elektromotiv enerjisi retebilecek dz-spiral bir rezonant transformatr de vard. Bu tip bir ekipmann snrsz olanaklar saladn dnmekteydi: Mars'a Chicago'ya gnderir gibi bir mesaj yollanabi-lecekti. "Mmkn olan gerilimin nnde pratikte hibir engel olmadn dnyorum" diye yazyordu Electrical Review'da, "Bu alandaki almalarm sonunda elde ettiim sonularn en nemlilerine ulamtm. Bunlardan bir tanesi, normal koullar altnda mkemmel bir yaltkan olan atmosferik havann, bu tip bobinlerle retilebilen youn elektromotiv enerji akmlar sz konusu olduunda iyi bir iletken olabildii idi... Hava o derece iletken oluyordu ki tek bir terminalden kaynaklanan dearj younlam atmosferdeymiesine serbest yaylabiliyordu. Bir baka olgu da, hava younlatrldnda ve elektriin gerilimi artrldnda iletkenlik kalitesinin ok hzl ykseli gstermesi idi. Sradan akmlarn aktarlmasna olanak vermeyen barometrik basn oranlarnda dahi bu bobin tarafndan retilen akmlar bakr bir teldeymiesine rahat akabiliyorlard." Bylece atmosferin yksek seviyelerinde yksek miktarlarda elektrik enerjisinin istenilen uzakla gnderilebileceini ispatladn sylyordu. Bu arada en az bunun kadar nemli bir gerek zerinde durduunu da fark etmiti: birka milyon voltluk enerji dearjlar atmosferik nitrojende gl ekimler ortaya kmasna, oksijen ve dier elementlerle birlemesine neden oluyordu. "Bu enerji o kadar gl ve bunun gibi gl dearjlar o kadar ilgin davranyor ki, zaman zaman atmosferin alev alabilecei -dehet verici bir olaslk- korkusuna kapldm da oldu. Bunu stn bir zeka gcne sahip olan Sir William Crookes da daha nce fark etmiti. Byle bir felaketin gerekleip gereklemeyeceini kim bilebilir ki?"

Elektrik rezonans Tesla'nn orijinal fikri deildi. Lort Kel-vin de daha nceden kondansatr dearjnn matematiksel potansiyellerini hesaplamt ama Tesla bu eitlie yeniden hayat vermi ve uygulamaya koymutu. Electrical Review'da 1889 ylnda yaymlanan ve Tesla'nn gkyznde yangn karmaktan korktuunu aklad makalede mucidin zerinde alt aletle birlikte ekilmi fotoraflar da yaymlanmt. Birisinde yaklak sekiz milyon voltluk bir gerilim ile uzak mesafelere havadan elektrik enerjisi gnderme deneyleri srasnda elde edilen olaanst bir imek grlebiliyordu. Bir dierinde ise mucit elinde 1.500 mumluk balantsz bir ampul olduu halde poz vermiti, fotoraf da bu k kayna ile ekilmiti. Frekansn saniyede milyonlara ulat hesaplanyordu. Bir ncsnde ise Tesla'nn elinde gururla tuttuu, uzaktaki bir osilatrden yaylan dalgalarla beslenen ve kendi bedeninin kapasitesine ayarlad bir bobin vard. Elektrik arpmasndan korunmak iin bobini youn titreimin ok az hissedildii birleim noktasndan tutuyordu. Gl parltlarla aydnlanan bobinin tad gerilim yarm milyon volta ulayordu. Bu olaanst ve rktc serinin en sonuncusu u manetle yaymlanmt: "Bu deneyde operatrn osilatre dorudan balantl olan bedeni yksek bir gerilimle yklenmitir. Fotorafta belirli bir byklkteki kalay levhann u noktasnda elle tutulan iletken ubuk grlebiliyor. Operatr duraan elektrik dalgasnn zerinde ve ubuk ile levha evrelerinde olaanst bir hareket halindeki hava sayesinde parldyor. Laboratuvar aydnlatmakta olan bir vakum tp, tavanda olduka yksekte olmasna karn, operatrn bedeninden yaylan dalgalardan etkilenerek ldyor." Tesla byle sihirbazlklara baylyordu ama kendisini ov yapmakla ve yararl bir aygt gelitirememekle sulayanlara verilecek bir cevab da vard. Elbette ki bu sihirler daha sradan meyveler de verecekti. Elektrikli rezonans ve kusursuz ezamanl devreler sayesinde nitrojen havadan ayrtrlabilecekti. Bu yolla byk deere sahip suni azotlu gbre retilebilecekti. Ayrca gnete olduu gibi yaylm gsterecek k ok daha ekonomik yollardan retilebilecek ve asla patlamayan lambalara hapsedilebilecekti. Dleri topikti: nsanlar alktan ve lesiye almaktan kurtulacaklard, dnya apnda iletiim kolaylaacakt; ve sonuncu olarak da o dier gezegenlerde de

insanlara benzer yaam formlarnn varolduuna inanyordu. Marsllar'n "istatistiki bir gereklik" olduunu dnyordu. Bu arada, fazla karmak eyler dnmeyi sevmeyen arkadalarnn hayat da doal aknda ilerlemekteydi. Katharine dokunakl ve ineli bir mektup gndermiti; arkadalarn srekli reddetmekten vazgemesini tembihleyip bir partiye davet ediyordu Tesla'y. Johnsonlar'n ocuklar serpiliyordu ve Katharine onlarn kendisine ihtiya duymad bir gnn geleceini sezinleyebiliyordu. Zaman hzla akp gidiyordu ve yaklaan lmn ayak sesleri onu rktyordu: "Milyonlar, cafcafl unvanlar, Waldorf'u ve Fifth Aveneu'y bir yana brak" diyordu, "bu tek unvan olan sradan ve basit insan iin byk bir zayflk." Tesla labaratuvarndan kacak ve partiye gelecekti. Dzenlenen parti eski gnleri geri getirir gibi olmutu. Ama laboratu-varn ars onu yine ekecekti. Tesla uzun bir sredir, Mark Twain'in de elence ve salk iin dzenlenmi bir deneyde zerine kmasna izin verdii mekanik vibratrler zerine almaktayd. Bir keresinde neredeyse umulmadk etkiler yaratmann eiinden dnmt. 1898 ylnda bir gn kk bir elektromekanik osilatr zerine alrken bunu, tm iyi niyetiyle, laboratuvarnn tam merkezinden bodrumun tabanna dek uzanan demir bir stuna balamt. Dmeyi evirip iskemlesine kurulmu ve ortaya kacak tm etkileri not etmek zere eline bir defter almt. Bu makinelere hayrand nk titreim her seferinde biraz daha arttka atlyesindeki eyalarda bir rezonans etkisi belirmeye balyordu. rnein mobilyalardan biri titremeye, sarslmaya balyor, daha sonra dierleri de bu dansa birer birer katlyorlard. Frekans arttrlnca her ey bir an iin duruluyor ama neden sonra dans kald yerden, bu defa ok daha lgnca olmak kaydyla, devam ediyordu. Tesla'nn farknda olmad ey tabana doru giden demir stun boyunca glenerek ilerleyen rezonansn Manhattan'n altyapsn drt bir yandan titretmeye baladyd. (Normalde depremler merkez slerinden biraz uzaklkta daha iddetli hissedilirler.) Binalar kprdanmaya balamt, camlar sarslyor ve yaknlardaki talyan ve in mahallelerindeki insanlar sokaklara akn ediyorlard. Tesla'y zaten mimlemi olan Mulberry Street'teki Emniyet Mdrl ksa bir sre iinde ehrin baka hibir yerinin depremden etkilenmediini renecekti.

Derhal deli mucidi kontrol etmek zere iki polis memuru grevlendirilecekti. Bu arada Tes-la binay titretmeye balayan sarsntnn henz farkna varmamt. Ama ksa bir sre iinde o da duvarlarnn ve yerin titremeye baladnn farkna varacakt. Buna hemen bir son vermesi gerektiini bildiinden eline geirdii ilk balyozu osilat-rn tam tepesine indirecekti. Mkemmel bir zamanlamayla, iki polis memuru tam da o anda ieri dalmt. Tesla da onlar bayla nazike selamlayacak ve unlar syleyecekti: "zgnm beyler. Hemen ve pek de alk olmadm bir ekilde yarda kesmek zorunda kaldm deneyimi izleyebilmekten sadece birka saniye ile mahrum kaldnz... Fakat eer akama doru urayabilirseniz zerinde durabileceiniz bu platforma yeni bir osilator balayacam. Bu deneyimi ok ilgin ve heyecan verici bulacanza eminim. Fakat ne yazk ki imdi sizi geirmem gerekiyor nk yapacak ok iim var. yi gnler beyler." Muhabirler laboratuvarna akn ettiklerinde ise onlara istese Brooklyn Kprs'n bile yerle bir edebileceini syleyecekti. Yllar sonra bir alar saatten daha byk olmayan bir osila-trle gerekletirdii deneylerden sz edecekti Alan L. Ben-son'a. Vibratr altm santim boyunda, be santim kalnlnda bir elik halkaya takmt. "Uzun bir sre hibir ey olmad... Ama nihayet... koca elik halka titremeye, bir kalp gibi alp kapanmaya balad ve en sonunda koptu!" "Bunu bir balyozla baaramazsnz" diye aklayacakt muhabire. Ama bir bebee bile zarar vermeyecek srekli tklamalar yapabilmiti. Bu balangla evklenen Tesla koltuunun altna sktrd osilatr ile yapm henz tamamlanmam elik bir bina bulmak zere dolamaya balayacakt! Wall Street blgesinde on katl elik konstrksiyonlu bir inaat grecek ve vibratr kirilerden birine ilitirecekti. "Birka dakika ierisinde kiriin titremeye baladn hissedecektim. Yava yava titremenin younluu artt ve tm inaat kaplamaya balad. En sonunda yap gcrdamaya ve bkl-meye balamt. iler deprem olduunu sanm ve iskelelerden aa atlamt. Binann yklaca sylentileri yaylmaya balam polis birlikleri yola kmlard. Ciddi bir sonu domasna mahal vermeden vibratr

cebime attm gibi uzaklatm oradan. Eer on dakika daha fazla iler halde braksaydm tm yap yerle bir olacakt. Ayn vibratrle Brooklyn Kprsn bir saatten ksa bir sre ierisinde yerle bir edebilirdim." Hepsi bu kadarla da kalmyordu. Dnyay da ayn ekilde ikiye blebileceini syleyerek Benson' dehete drecekti. Onu "bir elma gibi ikiye blebilir, insan rknn sonunu hazrlayabilirdi. Dnyann titreimlerinin bir saat krk dokuz dakikalk bir periyot ile seyrettiini sylyordu. "Yani, dnyaya u anda vurduum takdirde klen bir dalga, genileme formunda, bu kadarlk bir sre sonunda ayn yere geri gelecektir. Aslnda dnya da tm cisimler gibi srekli titreim halindedir. Srekli daralan ve genileyen. "imdi tam klmeye balad anda bir ton dinamit patlattm dnn. Bu klmeyi hzlandracak ve bir saat krk dokuz dakika sonunda edeerde hzlanm bir genileme meydana gelecektir. Genileyen dalga geri ekilmeye balad anda bir ton dinamit daha patlattm dnn, bu da klme dalgasn biraz daha hzlandracaktr. Ve bu ilemin art arda tekrar edildiini dnn. Bunun douraca sonulardan kuku duyabilir misiniz? Aklnzda pheye hi yer olmasn. Dnya ikiye ayrlacaktr. nsan, tarihi boyunca ilk defa olarak kozmik gidiata mdahale edebilmenin bir yolunu bulmu oluyor!" Benson, dnyay paralamak iin ne kadar zamana ihtiya duyacan sorduunda ise alakgnlllkle u yant verecekti: "Aylar srer. Bir ya da iki yl gemesi gerekebilir. Ama birka hafta ierisinde dnya yle byk bir titreme ile sarslmaya balayacaktr ki nehirler yataklarndan frlayacak, binalar yerle bir olacak, yeryz yzlerce metre ykseklie kp decek, bu da uygarlklar ortadan kaldrmaya yetecektir. Vatandalar rahatlatacak ekilde iddiasn sonradan deitirecekti. lkenin amaz olduunu sylyordu ama dnyada mkemmel bir rezonans yaratmak da olanakl deildi. ounlukla olduu gibi Tesla'nn basna yapt aklamalar basit gsteri dknl olarak deerlendirilecekti. Ama yine ounlukla olduu gibi aratrmas kusursuzdu. "Telejeodina-mik" adn verdii yeni bir bilim dal zerine almaya balamt ve nemli sonular elde edecekti. Ayn titreim ilkesinin, denizalt ve gemi gibi uzaklardaki nesneleri saptamak iin kullanlabileceini fark etmiti. Mekanik titreimler ile dnyann titreiminin birlikte kullanlarak maden ve petrol rezervlerinin nasl ortaya karlabileceini bulmaya alyordu. Modern yeralt aratrma tekniklerinin temeli de bylece atlm oluyordu.

Tesla, O'Neill'in, daha nce iddetli bir deprem meydana gelmi bir blgeye yerletirilecek ciroskop bataryalarnn yeryznn iinde dk seviyelerde rezonans yaratacak ekilde eit aralklarla vurular yapmas ile katmanlar zerindeki basknn azaltlabilecei ve bu sayede ciddi depremler yaanmasnn engellenebilecei teorisini destekliyordu. Bugn sismologlar bu varsaymlar yenilenen bir ilgi ile gzden geirmeye baladlar.

12. ROBOTLAR 1898 ylnda Edison ve Tesla kendilerini, sradan insanlar en srad bulularla etkilemeye altklar kyasya bir ekimenin iinde bulmulard. Haberler San Francisco'ya kadar yaylmt. "Edison dncenin fotorafn ekebildiini duyurdu. Tesla da gne nlarn kullanarak alan bir makine yaptn. Bu icadn halen deney aamasnda olduu syleniyor ancak mucit baarszlk olaslnn sfr olduunu da szlerine ekliyor. Gne nlarndan enerji elde ettiini ne sryor. Bu enerji de elektrik reten bir buharl makineyi altryor." Tesla'nn gne enerjisi istasyonu olarak kulland odann tavan camla kaplyd. Asbest ve tatan bir yatan zerinde kaln camdan devasa bir ubuk vard. evresinde de gnein n yanstacak ekilde asbestle kapl aynalar vard. Sylediine gre sistemin tek karmak yan, daima gizli bir kimyasal ilemden geirilmi su ile dolu olan silindirin iiydi. zel kimyasal ilem sayesinde btn gn boyunca gnein nlar ile kolayca snan su buhar makinesini iletmeye balayacakt. Bu da evlere ve fabrikalara bulutlu gnler iin depolamaya yetecek kadar- elektirik retecekti. Bu kadar basit bir sistem gelitirdii iin yine kendisiyle alay edileceini zannettiini sylyordu. Daha sonraki deneyler tersini gsterdi ama Tesla bu enerjinin retim maliyetinin en alt seviyeye ekileceini ve olas jeneratr kazalarna kar bataryalarda bir yllk enerji ihtiyacnn depolanabileceim iddia ediyordu. Bu sistem sayesinde "insanlar, hayatlar pahasna yerin altna girerek, buharl makineleri ancak ksa bir sre iin altrabilecek kmr karma zahmetinden kurtulacaklard. Gerekten de gne enerjisi ile alan motorun, hem kmr, hem de dier yaktlarla alan motorun yerini alacana inanyordu. catlarn alan makineler haline getirmek, ounlukla yalnz almay tercih eden

ve yeni fikirlerin istilasna kaplp giden Tesla iin gittike daha byk bir sorun oluturmaya balyordu. Bu durum yeni vakum tp fotoraflk klarnda da yaanyordu. Robert Johnson'a unlar yazmt: "Fotoraflk iin gneten daha iyi bir k kaynana sahip olduuma inanyorum ama bunun zerinde alacak vaktim yok..." Gizemli yeni nn maharetlerini gstermek amacyla aktr John Jefferson'un birka fotorafn ekmiti. (Fosforlu kla ilk fotoraflar ekmesinden be yl nce.) Bu, New York Times'da u szlerle duyurulacakt: "Eer Nikola Tesla'nn vakum-tpler zerine fikirleri salam temeller zerine oturuyorsa, fotoraflk bundan sonra gne na muhta kalmayacak demektir." Electrical Revi-ew'da bunun vakum tpler konusunda daha nce hi aratrlmam bir gelime olduunu bildiriyordu. Tpn desteinde ekilen fotoraflar gazetelerde boy boy yaynlanmlard. Ama daha sonra uzun bir sre bu konuda pek ses kmayacakt. Baka pratik icatlar akln eliyor, onu zerinde almak istedii temel aratrma konusuna eilmekten alkoyuyordu. Ge-orge Westinghouse hararetle kendisinden "alternatif akm basit ve ekonomik bir yoldan srekli DC akma evirecek bir aygt" gelitirmesini istiyordu. Pittsburglu sanayicinin akmlarn dntrlmesini istemesinin temel nedenlerinden biri de elektrikli tren sahasna atlmak istemesiydi. Tesla cevaben bu konu zerine kafasn fazlasyla yorduunu ve elinde bu amaca hizmet edebilecek bir deil birden ok aygt olduunu ve hepsi iin de byk bir talep olduunu yazacakt. kna olmutu ve AC/DC ile alan trenlerle gvenli bir ekilde saatte iki yz mile varan hzlarda seyahat edilebileceini duyuracakt. Her zaman olduu gibi, bu iddias da tm halkn olduu kadar meslektalarnn da dikkatini hemen bu konu zerinde toplayacakt. Westinghouse, Tesla ile konvertrlerinden biri iin kontrat imzalamt. Bu arada Tesla'ya icadnn daha gelimi modelleri iin de peinen 6 bin dolar vermiti. Bu sralarda Tesla'nn eline pek fazla para gemiyordu. Ama en azndan borcu da yoktu. Mays aynda Belika Prensi Albert, ABD'yi ziyarete geldiinde programna Tesla'nn laboratuvarn da dahil etmiti. La-boratuvarn kendisini "derinden etkilediini" belirten Prens, mucidin de, grt Amerikallar arasnda zerinde en ok etki brakan kii olduunu szlerine ekliyordu.

Asaletin erdemlerini asla gz ard edemeyen Tesla da Wes-tinghouse'a bir telgraf ekerek prensi Pittsburg'daki evine davet etmesini nerecekti. Westinghouse da bunun harika bir fikir olduunu dnerek bu tavsiyeye uyacakt. Daha sonra da birlikte Niagara elalesi'ndeki enerji ebekesini ziyaret edeceklerdi. Bu arada yaync William Randolph ulusu spanya'ya kar girilecek bir savaa doru ustaca kkrtyordu. spanyollar'a, "nazik Kba halkna" acmasz davranlarndan dolay medya-tik bir yaylm atei amt. Maine sava gemisinin Havana limanna doru seyrederken esrarengiz bir biimde batmas da tm lkeyi intikam hrsna srklemek iin bulunmaz bir frsatt. Basnn yaygarasna kaplan ABD Kongresi de spanya'ya sava ilan etmekte gecikmeyecekti. Bu ulusal feverann ortasnda bir bahar akam, Tesla, John-sonlar ve kardeleri Agnes ile yakkl deniz subay Temen Richmond Pearson Hobson, Waldorf otelinde yemekteydiler. Bu, Johnson'n kardei Agnes'in toplum iine ilk esasl k ve Temen Hobson'n Tesla'ya laboratuvarnda son defa veda etmesi iin bir frsatt. Bu arada bir donanma srr hakknda konumaktaydlar. Tam o srada ieriye, sunduu kartvizitinde Philedelphia Press adna alt yazl olan bir muhabir dalacakt. "Sava gemileri ile yz mil uzaklktan haberlemeyi olanakl klan bir telsiz gelitirdiinizi duyduk Dr. Tesla." "Bu doru" diye cevaplad mucit, "ama size bunu ayrntlaryla aklayamam. u kadarn syleyebilirim ki eer bu cihazlar gemilerimize avantaj salayacak bir ekilde kullanlabilirler-se lkeme hizmet etmi olmaktan gurur duyacam." "O halde kendinizi iyi bir Amerikal olarak m gryorsunuz?" diye kurcalamaya devam etti muhabir. "Ben mi, iyi bir Amerikal m? Ben daha bu lkeyi grmeden iyi bir Amerikal olmutum. Hkmeti zerine altm, baz vatandalar ile tantm, Amerika'ya hayrandm. Buraya yaamak iin gelip yerlemeden ok nce kalben bir Amerikal idim ben." Muhabir not almaya devam ettike Tesla da couyordu.

"Bu lkenin bir insana sunduu frsatlara bir bakn! Halk dnyann herhangi bir yerindeki insanlardan bin yl daha ileride yayor. Byk bir halk, ak fikirli, cmert. Bu lkede ulatm baarlar baka hibir lkede elde edemezdim." Szleri samimiydi. Bunlarn hepsi doruydu. Amerikal i adamlar tarafndan atlatld, kandrld, akademisyenleri tarafndan kmsendii, varsaymlarna glnp geildii zamanlar tamamen aklndan km, silinmiti. Bu, eskidendi. Ama Madison Square'deki gsteriye hkmetin ilgisini ekmeye alt da doruydu. "Amerikan halk yardm elini uzatmak ve kabul etmek iin hi tereddt etmez" diye devam etti szlerine. "Evet, ben olabilecek en iyi Amerikan vatandalarndan birisiyim. Benim Birleik Devletler Hkmeti'ne satlacak hibir icadm yok nk benim gzmde ihtiya duyacaklar zaman istediklerini almakta ve kullanmakta zgrdrler." Geri o sralar esmer tenli ve yabanc aksanl insanlarn Amerikal olarak kolayca toplumsal kabul grebildii gnlerden deildi. Polis sokak ortasnda dayak yiyen bir spanyol asll Amerikal grse olaya tersinden bakmay tercih ederdi. Bazen "casuslar" yakalanyor ve snrd edilmek zere ieri tklyorlard. Mucit Tesla tm bu karmaann ortasnda almaya ve sergi gnnn gelmesini beklemeye devam ediyordu. Madison Squ-are Garden'daki gsteri ileri bir tarihe ertelenmiti. Demiryollar askeri donanmn nakliyesi iin kullanlmaktayd ve bilimsel malzemelerin gelmesi de bu nedenle gecikmekteydi. Daha byk olaylarn glgesinde kalan gsteri de gazetelerde ok kk bir yer bulabiliyordu kendisine. Her eyin zerine havann yamurlu olmas da tuz biber ekiyordu. Tm bunlara karn ovu izlemeye elli bin kii gelecekti. Radyo dalgalar ile kumanda edilen dnyann ilk robot teknesi kendisinden beklenen k yapamamt. Bunun tek nedeni ovun stne askeri olaylarn glgesinin dmesi deildi. Tesla yanl bir hesaplama yapm, kamuoyuna bir kerede sindirebileceinden fazlasn ikram etmiti. Telsizin geliiminde ulat nokta, modern radyonun ilk rnei yeterli bir malzemeydi. Ama ayn anda otomasyonun da sahnede belirmesi insanlk iin biraz fazlaca byk bir admd. 1898 ylnda sergiledii modern gdml tatlarn ve silahlarn ncleri, otomasyon teknolojisi ve robotlar dnyann daha uzun yllar boyunca kendini hazr hissedemeyecei bir ilerlemeydi.

cadn tm kapasitesi gzler nne serilmemiti nk Tesla donanmann bunu bir sava teknii olarak kullanabileceini mit ediyordu. "Ortaya konulmayan zelliklerden bir tanesi de" sonradan bilim yazar Kenneth M. Sweezey'in kefettii gibi, "tamamyla farkl frekanslardan oluan eitli radyo dalgalarnn bir kombinasyonuna tepki veren koordine bir ayar aygt sayesinde dier aralarn mdahalesini nleyen bir sistemdi. Bir dieri ise geminin bakr gvertesi iine yerletirilebilen antendi. Bylece anten grnmez olacak ve tat da tamamyla su altna girebilecekti." Mucit patentindeki temel fikirlerin dndakileri ak etmemiti, keiflerini korumak iin bavurduu bir yntemdi bu. Patentinin ieriinde olup da Madison Square'dekilerin gremedii bir dier zellik ise, mrettebata ihtiya duymayan bir torpido gemisinin ayrntlaryd. Pervaneyi dndren bataryal bir motor, dmen arkn hareket ettiren daha kk motorlar, piller ve elektrikli sinyalizasyon lambalarn altran ve geminin suda aalara inmesini ya da yukarlara kmasn salayan dier motorlar ve piller. Alt adet 4 metrelik torpido yatay durumda iki sra halinde dizilmiti, bylece bir tanesi atelendiinde bir dieri boluu annda dolduracakt. Tesla byle bir geminin 50 bin dolar civarnda bir maliyetle ina edilebileceini bildirmiti donanmaya. Bu tip bir gemi "tm bir filoyu, dman daha saldrann kim ya da ne olduunu anlayamadan bir saat iinde tahrip edebilirdi." O srada Avusturya'da bulunan Mark Twain, bu szleri duyduunda mucit dostuna unlar yazacakt: "u sz ettiin korkun makinenin ngiltere ve Avusturya patent haklarn da satn aldn m? Eer aldysan, ngiltere ve Avusturya hkmetlerinde tandm nemli insanlar var, hemen onlarla bir pazarla oturabilirim. Almanya'da da tandklarm var. Mesela II. Wilhelm." "Avrupa'da bir yl kadar kalmay dnyorum. "Burada, otelde, geen gece baz ilgin tipler ar'a kar uluslarn birlemesi ve silahlarn brakmaya zorlamas gerektiinden bahsediyordu. Ben de onlara bunun yrtlp atlabilecek bir kat zerindeki atekesten daha etkili bir yolu olduundan bahsettim. Filolarn ve ordularn karsnda aresiz kalaca icatlar gelitirmek

zere bilim insanlarn harekete geirin, onlar da savaamayacak bir duruma dsnler. Senin bu tip konu zerinde, kalc bir atekesi pratik ve zorunlu klacak icatlar zerinde altn biliyordum. "ok megul bir adam olduunu biliyorum ama beni arayabilecek kadar zaman ayrabilir misin acaba?" Ama bu yaklam fazlasyla ileri bir teknolojiye iaret ediyordu ve Amerikan savunma birimlerindeki grevliler bunun gerekletirilmesinin imkansz olduunu belirtiyorlard. Bir tank iindeki milimetrik denizcilik manevralarn izleyen subaylar dahi almann gerek sava alanlarnda kullanlamayacan, henz "laboratuvar deneyi" safhasnda olduunu ileri sryorlard. Tesla'nn Square Garden'daki gsterisi gelecek iin ok ey vaat ediyordu. Ama dier gsteriler de halk olduka etkilemiti. Marconi farknda olmadan bir Tesla osilatr kullanarak, maden ocaklarnn Marconi'nin telsiz telgraf sistemi ve "Kba dinamiti" ile nasl havaya uurulabileceini sergilemiti. Edison da, ba belas haline gelecek, 'Manyetik Maden Cevheri Ayrt Edici'sini sergiliyordu. New York Elektrik Cemiyeti'nin bakan Pupin, Edison ve Marconi gl bir beyin ls oluturuyorlard. Ve telsiz telgrafn vaat ettii ticari gelecek erevesinde, en az Tesla kadar hrsl bir ekilde bir araya gelmilerdi. Dier bir ortak zellikleri de nn birden Tesla'ya hn besliyor olmalaryd. Bu arada Tesla kendisini uyaran muhasebecisi George Scherff sayesinde gerek dnyaya dnecek ve parann suyunu ekmek zere olduunu, hibir icadnn henz tam olarak tamamlanamadn fark edecekti. Sylediine baklrsa insanlarn ihtiya duyaca trden malzemeler vard elinde aslnda. rnein bir eit s ilemcisi olan Tesla Pedi doktorlarn ve hastabakclarn iine yaryordu ama bunun zerinde de almas ve piyasaya srlecek bir hale getirmesi gerekiyordu. Ama bu tip eyler zerinde alacak zaman nereden bulabilirdi ki? 1898 knda yeniden Johnsonlar'la beraber sosyallemenin tadn kartyordu ve katld davetlerin says da gitgide artyordu.

3 Kasm tarihinde "Sevgili Kate"e yazd davet mektubunda u szler yer alacakt: "Tm o avam.tabakasna -davulcular, satclar ve Yahudiler- ve dier kuyruklulara ramen gzel bir gece geireceimizi umuyorum." Ksa bir sre sonra Katharine'den bir davet alacak ve bir e iin nerisi olup olmad sorulduunda da, tahmin edilebilecei gibi yine Marguerite'in adn verecekti. Tesla'nn robot tatlar ile ilgili iddialar ksa bir sre ierisinde bilim insanlarnn saldrsna uramaya balayacakt. Electrical Review'da "Tesla'nn Elektrikle Kontrol Edilen Gemileri zerine Bir Aratrma" balkl yazsnda N. G. Worth kontrol mekanizmasnn dmann kumandas altna da girebileceine dikkat ekiyordu. Tesla Century'nin editr olan Johnson'dan bu tip yazlara tepki vermemesini istiyordu: "Biliyorum ki, soylu bir insan, vefal bir dostsun ve bunun gibi duyulmam saldrlara kar sen de bir eyler sylemek isteyeceksin. Senden -hibir kouldabyle bir ey yapmaman rica ediyorum, yoksa beni incitirsin. Brak 'dostlarmz' ellerinden geleni ardlarna koymasnlar. Ben byle olmasn tercih ederim. Brak ileri geri konusunlar, byk eyler grebilenlerin gzlerine kum atsnlar, zaman eninde sonunda onlar hak ettikleri ekilde dllendirecektir... "Bu tip iddialar benim emeklerimin meyvelerini toplayan Lort Kelvin, Sir William Crookes, Lort Rayleigh, Rntgen gibi insanlarn szlerini kaynak gstererek kolayca rtebilirim. Ama buna gerek grmyorum nk saldr muhatap alnamayacak kadar seviyesiz..." 1919 ylnda, o zamanlarn ilk robotlarnn teleotomatiin geliiminin balangcnda nemli bir aama oluturduuna inandn yazyordu. "Bir sonraki adm bunlarn kumanda merkezine ok uzak, grlemeyen otomatik mekanizmalarla kullanlmasy-d, o zamandan beri bu sistemin sava teknolojisinde kullanlabileceini savunuyordum... u an sahip olunan eksik donanml ebekelerle dahi bir uan telsizle kumanda edilebilmesi ve ok uzak mesafelerde operasyonlar dzenlenmesi mmkndr." Kolej yllarnda dnd uak modellerinin mevcut olanlara hi benzemediini hatrlyordu.

"Temel prensip doruydu ama pratie geirilemiyordu nk yksek aktiviteji bir harekete geiriciyi gerekli klyordu. Son zamanlarda bu sorunun stesinden de gelmi bulunuyorum, bu uaklarn bugnklerin yerini alacana ve gelecekte barn korunmasnda ok nemli roller oynayacana inanyorum." Gelecek iin tasarlad uak mekanik olarak ya da telsiz yolu ile kumanda edilebiliyordu. "Uygun dzenein kurulmas ile bu tip bir fzenin frlatlmas ve tam hedeflenen blgeye, bu binlerce kilometre tesi de olabilir, drlmesi mmkn olabilecektir. Ama bu noktada da durmayacaz ve tamamen kendi zekas varmasna hareket edebilen ve bu zellii ile bir devrim yaratacak teleotomat da yapacaz." Daha 1898 ylnda sanayicilere "kendi bana karar verme yeteneine sahipmi gibi hareket edebilen" otomobiller retme teklifini gtrecekti. Ama teklifi "komik bulunmu" ve sonu vermemiti. Robotlarn savatan ok te alanlarda, insanln yararna hizmet edebileceine inanmaktayd. Prude niversitesi profesr B. F. Meissner'a o zamanki almalarn yle anlatacakt: "Tm sahay geni bir a ile idrak etmeye alyor, kendimi uzaktan kumanda edilebilen mekanizmalarla snrlamyor, kendi zekasna sahip olacak makineler zerinde de alyordum. almalarmda ulatm noktaya baktmda kendi zekasna sahip ve uzaktaki hibir iradeye tabi olmayan robotlar gelitirebileceim zamanlarn uzak olmadn dnyordum. Bu almann sonular ne tr pratik olanaklar salarsa salasn, mekanikte yeni bir an alacana inanyordum." yle devam ediyordu: "Yukarda bahsettiim alanda zerine eildiim noktann basit dzenekli bir devre, bireysellemi kumanda olduuna dikkatinizi ekerim; yani bu sistem 1903 Mart'nda patentini aldm deiik titreim periyotlarndan oluan birden ok devrenin ortaklaa almas mantna dayanyordu. Patent nceleme Kurulu Bamfettii Seeley huzurunda sergilediim makine de, Mekanizmalar Uzaktan Kumanda Etmenin Yntem ve Aygtlar patentimin onaylanmasndan nce, bu sistem uyarnca almaktayd.

Swezey'nin 'yalnzca tamamen deiik frekanslarda radyo dalgalarna tepki veren birlikte almaya uyumlu cihazlar' szleri ile ima ettii de buydu." Yzylmzn son yarsnda bilgisayar teknolojisi zerine almalar yapan mhendislerin patent alma arayna girdiklerinde dosyalarda Tesla'nn adnn oktan yer aldn grerek hayrete dmeleri bu koullar altnda artc olmamal. Leland An-derson da bir aratrma gelitirme almasnn nihayetinde elde ettii sonulan bir bilgisayar irketine patentleri alnmak zere sunduunda kendisine Tesla'nn uzun yllar ncesinde bu alan parselledii gsterilen uzmanlardan birisiydi. Anderson unlar sylyordu: "Messr'e layk grlen vgleri Tesla'nn ok ncesinden hak ettiini grdmde hayrete dmtm. O, bilgisayar olanakl klan transistrn ortaya karlmasnda Bratta-in'den de, Bardeen'den de, Shockley'den de nce geliyordu." Onlarn patentlerinin de, Tesla'nn patentlerinin de iletiim alanndaki uygulamalar ierdiine dikkat ekiyor. Patentlerde, VE'nin fiziksel bir varla brnmesini salayan sistemler tanmlanyordu. Bilgisayar sistemleri, VE'ler ve VEYA'lar denilen binlerce mantksal dng ierirler. Bilgisayarda gerekletirilen her ilem bu mantksal birimlerin kullanlmas yolu ile gerekletirilir. Anderson, Tesla'nn 1903 ylnda ald patentlerin mantksal VE devre biriminin temel ilkelerini ierdiini anlatyor. "Komut olarak gnderilen iki ya da daha ok sinyalin ezamanl olarak aygt birimine girdi yapmas, aygt biriminde retilen bir ktnn elde edilmesini salyordu." Tesla'nn patentlerinde AC sisteminin, bugnk bilgisayar teknolojisinde ise DC sisteminin kullanlyor olmasna karn, birlikte hareket eden sinyallerin komutlu kombinezonunun bir kt retmesi ilkesi burada temel olarak aklanyordu. "Bu nedenle" diye szlerine devam ediyor Anderson, "Tesla'nn o dnemde uzaktan radyo dalgalar ile kumanda edilebilen silahlar d etkileimlerden koruma sistemi iin ald patentler bugn, modern bilgisayar anda, temel mantksal VE devre birimi zerinde alanlarn herhangi bir patent almasn engellemektedir." 1956 Nobel dl, birok uygulamada elektronik tplerin yerini alan transistr zerine yrttkleri almalar nedeniyle John Bardeen, Walter H. Brattain ve William B. Shockley'ye layk grlmt. Tesla'nn bu alanda ok ncelerden beri nclk yapmakta olduu ise henz yeni fark edilmekte olan bir konu.

Bugn askeri amal RPV'ler -uzaktan kumanda edilen tatlar- olarak bilinen yeni teknolojide Tesla'ya borlu olduklarmz konusunda Times dergisinde u szlere yer verilmiti: "Aygtlarn radyo ile kumanda edilmesi kavramnn gemii bir zamanlar buna 'telsiz' ad verilen gnlere kadar dayanyor. Bu ehirde krk yl nce ilk defa dzenlenen elektrik fuannda Nikola Tesla bir tankn iindeki torpidoya manevralar yaptrm ve onu infilak ettirmiti. Bunu pek ksa bir sre ierisinde, gvertesinde tek bir insann dahi bulunmad gemileri, torpidolar ve dier motorlu tatlar radyo dalgalan ile kumanda edebilen bir dizi uluslararas mucidin almalar izledi..." Ama otomasyon an dnyaya takdim eden Tesla, insanln henz hazr olmad bu alandaki almalarn devam ettirebilecek kadar zaman olmadn hissedecekti. Fakat gzlerini daha byk hedeflere dikmiti. New York'taki laboratuvarnn da deneyleri iin yeteri kadar gvenli bir yer olmadn, ya da baka bir deyile deneylerinin bu kalabalk ehir iin fazla tekin olmadn fark etmiti. Akmlar Sava srasnda Tesla'nn ve Westinghouse'un haklarn savunan avukat Leonard Curtis'e unlar yazmt: "Bobinlerim 4 milyon volt retiyor, duvarlardan tavana srayan kvlcmlar byk bir tehlike tekil ediyor. Bu gizli bir test. Elektrik enerjisine, suya ve kendime ait bir laboratuvara ihtiyacm var. Sylediklerimi yapacak iyi bir marangoz bulmam gerekiyor. Bu almam Astor, Crawford ve Simpson finanse ediyor. almalarm yklenmenin en az olaca gece saatlerinde devam ettireceim." Colorado Springs Elektrik irketi ile balantlar olan avukat, mucidin bu sorununu zmek iin derhal harekete geecekti. Bulduu zmn de etkisi uzun vadede grlecek sonular olacakt.

13. YILDIRIMLAR YARATAN Leonard Curtis'in Colorado Springs'den gnderdii cevap dahi iyi haberler veremezdi: "Her ey ayarland, araziyi cretsiz temin edebileceiz. Alta Vista

Oteli'nde kalacaksn. ehir Enerji ebekesi ile olan ilikilerim sayesinde elektrii de bedava kullanabileceksin." Tesla zevkten drt ke olmu, kendisini hazrlklarn ayrntlarna, zellikle de gemiye yklenecek ekipmann dzenlenmesine kaptrmt. Bu arada Scherff ve asistan da laboratuvar malzemelerinin tanmasnda kendisine neredeyse yirmi drt saat boyunca yardmc oluyorlard. in en nemli ksm mali kaynaklarnn yeniden organize edilmesiydi. Adams'n hisse karlnda Tesla'ya verdii 40 bin dolar oktan harcanm bulunuyordu. nl maden mhendisi John Hays Hammond'dan ald on bin dolarlk destek fonu Elektrik Fuar iin hazrlad telsiz ve robotlar iin harcanmt. Ama tekstil firmas ileticileri Simpson ve Crawford'dan devam eden aratrmalar iin ald 10 bin dolar ve Waldorf-As-toria Oteli'nin sahibi Albay John Jacop Astor'un Colorado Springs'deki yeni laboratuvan iin kendisine hibe ettii 30 bin dolar hala bir kede duruyordu. Colorado'ya yerleir yerlemez Tesla tm enerjisini ift he-defli bir almaya vakfedecekti: Marconi'den nce dnya apnda bir telsiz sistemi kurmak, dnyann drt bucana bol ve ucuz enerji nakledebilmenin yollarn bulmak. Dnyada hi kimse, bugne kadar gelitirdii kendi bilgileri dnda, bu konuda ona yol gsterecek bilgiye sahip deildi. almalarnn youn olduu bu dnemde, yine arkadalarna zaman ayryor, yeni dostlar edinmeye bile vakit bulabiliyordu. Katharine'nin kskanlklar ve Marguerite adnn bir piyon olarak kullanlmas devam ediyordu. Artk WaldorfAstoria oteline tanmt ve Wall Street beyefendilerinin akn ettii bu k ortamda bulunmaktan gayet memnundu. 18 Mays'ta Colorado Springs'e vard. Alta Vista Oteli'nin 207 No.lu odasna yerleti (oda numaras e blnebiliyordu). Kendisine tahsis edilen arazi Colorado Springs'in dousunda, Pike Tepesi'nin glgesindeydi. Buras aslnda kasabann obannca otlak olarak kullanlmaktayd. En yakn komusu bir sar ve dilsizler okuluydu ki bu da olduka saduyulu bir seime iaret etmekteydi. Rakm 2 metre, hava temiz, kuru ve statik elektrik ykl idi.

ehre vardnda evresini saran muhabirlere 1900 yl sergisinde Pike Tepesi'nden Paris'e bir telsiz mesaj gndermeyi planladn bildirecekti. Muhabirler bununla mesajlar tepeden tepeye nakledeceini mi kastettiini sorduklarnda, kibirli bir ekilde Colorado'ya akrobatlk yapmak iin gelmediini syleyecekti. Son on yl ierisinde telsiz enerji ve mesaj iletileri konusunda yksek frekans ve voltaj reten temel ekipmanlar bata olmak zere tm gerekli aygtlarn patentlerini almt. 4 milyon voltluk bir bobin yapmt bile ve bunu kresel iletiler gnderebilecek bir seviyeye kadar gelitirmek istiyordu. Testler byk bir gizlilik iinde -ya da en azndan bu dalk blgede esrarl aletlerle deneyler yapan nl bir mucidin salayabilecei maksimum gizlilik iinde- yrtlyordu. Tesla'ya yerel bir marangoz olan Joseph Dozler tavsiye edilmiti, deney istasyonunun planlarn alan marangoz da hemen iine koyulmutu. Bunun zerine Tesla, New York'taki Scherff'e ard arkas kesilmeyecek telgraf mesajlarndan ilkini gnderecekti. Fritz Lowenstein'n, gen bir mhendis olan asistannn Bat'ya doru yola kmasn istiyordu: "Yapnn gidi hattn takip etmek ve ekipmann yerletirilmesini salamak zere burada olmas gerekiyor." Bozkrn ortasnda ykselmeye balayan tuhaf yapnn evresi itle evrilmiti ve yer yer zerinde "Dikkat! lm tehlikesi, yaklamayn" yazl uyar tabelalar yerletirilmiti. Yap tamamlandktan sonra kapya Dante'nin Inferno'sundan, ncekinden daha da meum bir alnt ilitirilmiti: "Her kim ki buraya girer, umudu ardnda brakr." Tesla'nn aletlerinin tek bir imekle yz kiiyi birden ldrebilecei haberi evreye yaylmakta gecikmemiti. Balangta kare eklinde bir ahra benzeyen deney istasyonu yapm tamamlandktan sonra uzun mertei ile bir gemiyi andrr olmutu. atnn ak bir blmesinden kan kule yerden metre kadar yksee trmanyordu. Bundan da drt metre daha yukarya bir dier metal direk uzanyordu. En tepede uta ise doksan santimetre apnda bir bakr top duruyordu. Makineler gelir gelmez monte edilmeye balanmt. eitli boyutlarda ve glerde bobinler ya da yksek frekans transformatrleri kurulmutu. New York'tan Houston Street'teki labo-ratuvarnda zel olarak rettii ift devirli bir ana devre de getirtilmiti. Bu alet ap kapayclar ile manyetik vericiyi devreye sokacakt.

Colorado'da gelitirdii bu vericinin en byk icad olduunu iddia edecekti sonradan. Gerekten de Tesla'nn bu icad modern meslektalarnn had safhada hayranln kazand bir almasdr. Ne zaman ve nerede olursa olsun ok dk frekans-lardaki radyo sinyallerinin neden olduu bir fenomen tespit edilse bunun Tesla etkisi olduundan bahsedilir. Bir ara Ruslar'n dev bir Tesla manyetik vericisi kullanarak hava durumunu etkilediinden, devasa buzullar ve byk kuraklklar yarattklarndan bile sz edilmiti. Kanada ve ABD'de radyo iletiimi ile beyin dalgalarnn sk sk kesitii ve bunun anlalamayan psikolojik rahatszlklar yaratt zerinde durulmutu. Gerekten de yldrm topu ile nkleer fzyon almalarn birletiren Robert Golka bu konuda baarl admlar atmtr. Peki bu etki tam olarak neydi? Tesla bunu Electrical Experi-menter'daki yazsnda gen okuyucularn da anlayabilecei bir ekilde aklamaya almt. Karmakark anlatm da muhtemelen okuyucularnn kafasn iyiden iyiye kartrmt. "Evvela bunun, iinde yksek voltaj ykl blgelerin hayli yer tuttuu ve uygun yar ap erisine sahip ideal sarmal yzeylerdeki alanlarda dzenlenmi, belirli espaslarda yer eden ve bu sayede de kondktr plak olsa dahi kaak olmasn engelleyecek ekilde her alanda az younluklu bir elektrik yzeyi teekkl eden karbon moleklleri muhteva eden rezonant bir transformatr olduunu vurgulamak gerekir. Bu, ok yksek frekanslardan en dklerine kadar uyum salayabilen bir sistemdir, devasa hacimlerde ve ortalama gerilimlerde akmlar ya da daha dk am-perli ve ok byk elektro-motiv enerji retebilir. Maksimum elektrik gerilimi, elektrik ykl elementlerin bulunduu yzeylerin erilik derecelerine baldr." Yz milyon voltluk bir akmn mmkn olabileceini sylyordu. Bylesi bir devre her trl itmeye, dk frekanslara dahi duyarl olacak ve alternatrlerde olduu gibi srekli sins erisi titreimleri yaratabilecekti. "Eer terimi en temel zellii ile aklamak gerekirse" diyerek szlerine devam ediyordu, "bu rezonant transformatr tm saylan niteliklerinin yan sra, tam tamna kreye uygun oranlara sahiptir, elektriksel sabitleri ve zellikleri tasarm sayesinde telsiz enerji naklinde en etkili sistemi oluturmaktadr. Uzaklk bu ekilde tamamyla bir engel olmaktan karlmakta, nakledilen gerilimlerin younluunda bir kayp meydana gelmemektedir. Hatta belirli bir matematik kanununa dayanlarak hareketliliin mesafe arttka oaltlmas mmkn olabilmektedir." Bu gl cihaz kurulduktan ve denemeler yaplmaya balandktan sonra mucit en sert da frtnalarn bile glgede brakacak elektrikli havai fiekler yaratabilmeye

balamt. Verici alrken krk kilometre uzaklktaki paratonerler dahi doal yldrmdan ok daha gl ve srekli ateli arklarn etki alanna giriyorlard. Tesla, hayatnda ilk defa aratrmalarnn ayrntlar zerine eksiksiz bir gnlk tutuyordu. Grsel efektlerin yaratt dehetin yan sra ok daha yararl ynleri olduuna inandndan fo-torafik deneyler de yrtmekteydi. Tesla zerinde alt aygtn ticari amal olarak kullanlabileceini umuyordu. Ama ncelikle binlerce deney ve uyarlama yaplmalyd. Bu kadar geni bir bilgiyi emanet edebilecek denli gvenmiyordu hafzasna. Gnlk notlar srekli beklendii ekilde gelimeyen deneylere atfta bulunuyor ve kendi kendine "neden?" diye soruyordu. Bu ilemin hayat boyunca uyguladna taban tabana zt olduunun farkndayd. imdi orta yal bir adamd ve hafzasnn kendisine yava yava ihanet etmeye baladn fark ediyordu. Hi phesiz kendisine tand srenin basksn hissediyordu omuzlarnda. Colorado gazetesinde mucidin hayat boyunca grsel efektlere hayranlk duyduunun alt izilmiti. Dramatik bir ekilde hayat boyunca ahit olduu zihinsel parlak klardan bahsediliyor ve matematik formlleri arasndan sivrilen renkleri ve grkemli Colorado frtnalarn, ayrntl, sevgi dolu, neredeyse erotik bir tarzda tanmlamas vurgulanyordu. Manyetik verici ile deneylerin yapld gecelerde gkyz bir k ve ses tufanna kaplyordu. Toprak bile canl bir ehreye brnyor, elektrik atlamalarnn sesleri kilometrelerce uzaktan duyulabiliyordu. Kelebekler, verici bobininin ap neredeyse iki metreyi bulan girdabna kaplyordu. Merakl seyirciler aknlkla samanlar arasnda ve yrrken de ayaklar ile yer arasnda kvlcmlar uutuunu grdklerini anlatyordu. Yz metre tedeki metal nesnelerden uzunluu bir metreyi bulan kvlcmlarn yayldn grebildiklerini sylyorlard. Daha bir iki kilometre tede uysallkla otlayan atlar blgeye girdiklerinde metal nallarnda hissettikleri okla aha kalkyor, drt nala kayorlard. Gk grltleri ve yldrmlar arasnda gecenin bir yars ilerinin banda bulunan mucit ve asistanlar kulaklarn pamukla tkyor, ayakkablarnn altna kaln mantar ya da kauuk tabanlklar giyiyorlard. Tesla kulaklarndaki dokunular hissedebildiini ve kulak zarlarnn zarar grmesinden korktuunu sylyordu. Genellikle bir ac ve vnlama deneylerden saatlerce sonra bile kulaklarn artyordu.

Hertz'in 1888 ylndaki, Maxwell'in dinamik elektromanyetik saha teorisini dorular nitelikteki aratrmas bilim insanlarn elektromanyetik dalgalarn, k dalgalar gibi dz izgiler halinde yayld konusunda ikna etmiti. Buna gre dnyann yzeyinin radyo dalgalarnn iletilmesini engelleyecei dnlyordu. Bildiimiz gibi Tesla, sadece dnyann iyi bir iletken olduuna inanmakla kalmayp "atmosferin, deniz seviyesinin ok da yukarlarnda olmayan, ulalabilir st tabakalarnn, tm deneylerin de iaret ettii gibi, mkemmel bir iletken olduunu" dnyordu. lerleme raporlar ve yeni ykleme talimatlar Scherff ile Tesla arasndaki telgraf tellerini srekli titretiyordu. Normal kargo mucit iin fazla yavat, bu nedenle ekipmanlarn daha pahal olan tren ile gnderilmesini istiyordu. Kolman Czito'nun varl tam bir nimetti. Tesla, Scherff'e Czito'nun maann yzde on be orannda artrlmas ve farkn karsna denmesi talimatn vermiti. Ksa bir sre sonra u mesaj yollayacakt: "Czito sonunda geldi ve tandk bir yz yeniden grmek beni ok mutlu etti. Ama bu i iin de biraz fazla imanlam." Bu arada Tesla'nn smarlad iki yz adet ie ve Mr. Myers'in rzgarl, havalarda beklenen ykseklie kamayacak olmasndan endie ettii balonlar hakknda da bir tartma srp gidiyordu iki adam arasnda. Balonlar ykseklerdeki ince havaya istasyon antenleri yerletirmek iin smarlanmt. Bu balonlar elli dolar karlnda uzman bir tasarmcya yaptrlmt ve ar yklerle patlamamas iin ancak te iki orannda doldurulmas (muhtemelen hidrojen ile) gerekiyordu. Tesla'nn drt gzle yeni haberler beklediini bilen Scherff onu her trl gelimeye ilikin, zellikle de mali destekisi Albay Astor ile ilgili olanlar hakknda bilgilendiriyordu. Marconi ve Tesla'nn Avrupa patentleri hakknda haberler ulatrmay da ihmal etmiyordu. Bu olduka megul iki adam arada srada dedikodu yapma zevkinden de mahrum etmiyorlard birbirlerini. "Mr. L dkkan baya sarho bir ekilde at, bu arada her eyi de eline yzne bulatrd." "Ltfen Mr. Uhlman mektuplarn 'Her zaman sizin olan' diye deil, 'Tm itenliimle' diyerek imzalasn" diyordu Tesla ve kendisi de Scherff'e gnderdii mektubu bu ekilde imzalyordu. "Dostum JJA (Astor) neler yapyor?" diye sormay da hibir zaman ihmal etmiyordu.

Genilettii gvenlik nlemlerinden ve ulaaca kesin zaferden dem vuruyordu: "karlarm gzeterek her admn byk bir aklllkla atmalsn ve gazetecilere sylediim szlerin hibirini, benim onayladklarm dnda aktarmamalsn. Sanrm dndm zaman syleyecek ok szm olacak... Her zaman kendimden bir para gibi gryorum seni ve o zaman seni de kendimle birlikte baarnn doruuna kartacam." 16 Austos'ta "Sevgili Luka'm"a iiri iin teekkr efraek zere bir mektup gnderecekti. "Senin de Colorado Springs teki kar tanelerini ve buzdalarn grebilmeni isterdim! Havada uuanlar kastediyorum. Senin iirlerinle birlikte her ey harika Luka, dnyann en gzel eyleri!" Ama ksa bir sre sonra Johnson'a daha az sanatsal bir mektup daha gnderecekti. "Telsiz torpido sahneye kmakta sadece bir an gecikti ve Dewey tarihe byk fatih olarak geti. Ama neredeyse on ikiden vuruyordum. Luka, her seferinde zamanmzn bizim iin ok geri olduunu hissediyorum. Benim telsiz telgraf sistemim bilim cemiyetlerinin hasrlarnn altna sprl-d ve senin iirlerin de kurban edildi; dmanlarm bakalarnn fikirlerini kullandm iddia ediyorlar, tpk kahramannn senin kurbann olduunu syledikleri gibi! Ama asil abalarmzdan vazgememeliyiz, dostum... Gn gelecek ben sistemimi Arimet'e anlatyor, sen de iirini Home-ros'a okuyor olacaksn." Scherrf, New York Herald'n Marconi'yi iirmeye devam ettiini yazyordu. Tm bu amansz yara karn Tesla, Colorado'daki havadan byk bir zevk alyordu. Her zaman iin akut olan grme ve iitme duyulan da temiz havaya olaanst olumlu tepki veriyorlard. klim, almalar iin son derece uygundu. Gne nlar youn, hava kuru ve devam eden yldrmlar da grltlyd. Hazirann ortasnda ekipmann ve deneyler iin yaratt ortam yeryznn elektrik potansiyelini lmek iin kullanmaya karar verdi. Titizlikle hazrlanm bir plan dorultusunda periyodik ve tesadfi ini-klarn saptamak istiyordu. "Yeryznn" diye yazacakt Tesla sonradan hazrlad raporunda "elektrik titreimleri ile tam anlamyla canl olduu saptand; ksa sre iinde bu ilgin incelemenin iine ekilmi hissettim kendimi. Bu tip bir aratrma iin bu kadar uygun bir ortamn baka bir yerde daha bulunabileceini zannetmiyorum."

Colorado'nun bu blgesindeki yldrm boalmalar ok sk meydana geliyordu ve bu bazen ok iddetli oluyor, bazen iki saat iinde yirmi bin dearj gerekleiyordu ve hepsi de Tes-la'nn laboratuvarnn yakn bir evresinden gzlenebiliyordu. Birou dallan tersyz olmu devasa aalar andryordu. Haziran aynn sonlarna doru Tesla ilgin bir olayn farkna varacakt: Aletleri uzaklarda meydana gelen dearjlardan, yaknlarda olanlara nazaran daha ok etkileniyordu. "Bu kafam iyiden iyiye kartrd" diye yazyordu, "bunun nedeni ne olabilir?" Bir gn gkyznde souk yldzlar parlarken yrye kt srada aklna bir aklama geldi. Ayn fikirler yllar nce baz konferanslar iin hazrlanrken de aklna gelmiti ama o zaman bunlar sama bulmu, bir kenara itmiti. "Yeniden aklm kurcalamaya balad" diye yazyordu "Bir ekilde igdlerim harekete gemiti ve byk bir buluun eiinde olduumu hissetmitim."

14. COLORADO'DA KARARTMA "Tarih 3 Temmuz 1899'du. Bugn asla unutmayacam; bu, insanlk tarihi iin byk bir ilerleme anlamna gelen gerein ilk deneysel kant idi." O akam Tesla batda toplanmaya balayan elektrik ykl bulutlar izliyordu. Pek ksa bir sre iinde "hiddetinin byk bir ksmn dalara kustuktan sonra ovaya doru ilerleyen" bir frtna kopacakt. Gl ve srekli yldrm arklarnn neredeyse dzenli zaman aralklaryla boaldn fark etmiti. Bir kayt cihazn hazrlam, elektrik aktivitesinin frtna uzaklatka azaldn, en sonunda da kaybolup gittiini tespit etmiti. "Byk bir heves ve beklenti iinde izlemeye devam ediyordum" diye yazmt gnlne. "Neden sonra pek ksa bir sre iinde belirtiler tekrar grnmeye baladlar, gittike daha ok glendiler ve doruk noktasna ulatktan sonra tekrar peyderpey etkilerini yitirerek yok oldular. Birok kez ayn olay tekrar tekrar meydana geldi, ta ki belirli lmlerin de ortaya koyduu gibi neredeyse sabit bir hzla ilerleyerek 300 kilometre uzakla ekilene kadar. Ama bu garip hareketlilik o zaman da bitmedi, azalmayan bir kudretle devam etti."

Ksa bir sre iinde bir konuda emin olacakt: "Bu harika bir olayd. Artk hi phem yok: Duraan dalgalar gzlemlemekteydim." Bu keiflerin sonularn yle zetleyecekti: "Ne kadar imkansz grnrse grnsn, bu gezegen, kocaman ktlesine karn, snrl boyutlar olan bir iletken gibi davranyordu. Bu, sistemimle enerji nakletmenin ne byk bir nemi olduu konusunda beni tamamyla ikna etmiti. "Dnyann drt bir yanna telsiz telgraf mesajlar gndermek, daha nce de zerinde durduum gibi mmknd ama i bu kadarla da kalmyordu, mesafeler ne olursa olsun sesi ve dahas enerjiyi de hibir kayp sz konusu olmadan, telsiz iletebilmek olanak dahilindeydi." imdi gerekli testlere girimeden nce ekipmann mkem-melletirmesi gerekiyordu. Dnyann herhangi bir noktasna enerji ve anlalabilir mesajlarn nakledilebilmesinin ancak iki yolla mmkn olabileceini biliyordu; ya yksek oranda transformasyonla, ya da rezonansn artrlmas ile. Elektrik osilatr-leri ile yapt deneylerin sonunda u sonuca varmt: Enerji naklinin en uygun yntemi birincisi idi ancak radyoda olduu gibi dk oranlarda enerji nakli sz konusu olduunda ikinci yntem hi phesiz en iyi yoldu. Olacaklar konusunda kendisine yol gsterebilecek bir tecrbe yaanmamt daha nce. La-boratuvar bu insan yaps yldrm ile havaya da uabilirdi ama bu da gze alnabilecek risklerden biriydi sadece. Kararlatrlan gece gayet dzgn bir ekilde Prens Albert stili takmn giymiti, beyefendi eldivenleri ve siyah melon apkas btn tamamlyordu. stasyona geldiinde cesur Czito'yu kendisini bekliyor bulacakt. Czito alteri indirecekti, bu sayede Tesla da koridordan laboratuvarn iinde olup bitenleri izleyebilecekti. Odann ortasnda devasa bobini ve direin ucundaki bakr topu takip etmek onun iin son derece nemliydi. Her ey tastamam olduunda "imdi!" diye baracakt. lk denemede alterin sadece bir saniye iin kapal kalmas kararlatrlmt. Bunun zerine Czito alteri indirdi, gz kol saatindeydi ve neredeyse ayn anda alteri kaldrd. lk sonular umut vericiydi: Elektrik lifleri bobini talandrm ve yukarya doru elektrik akm frlamt.

Bunun zerine Tesla diree ve bakr topa o anda olanlar izleyebilmek iin dar kacakt. "Sana iaret ettiimde alteri indirmeni ve ben sana syleyene dek de kaldrmaman istiyorum" diyecekti Czito'ya. Hemen ardndan "imdi alteri indir" diye bard. Czito kendine syleneni yapm ve tekrar komut verildiinde alteri kaldrmak zere beklemeye balamt. Ana bobinden kan gl akmn titreimleri yeri canlandrmaya balamt. O anda bir aklama ile istasyonun tepesinden bir yldrm frlad. Ambara benzeyen byk yapnn iini garip bir mavi k doldurmutu. Czito bobinden alev toplarnn dalga dalga kvranarak fkrdn grebiliyordu. Havay elektrik kvlcmlar doldurmutu ve keskin ozon kokusu genzini yakmaya balamt. Yldrm tekrar tekrar patlad, yap bir kreendo halini almaya balamt ve Czito hala kendisine devreyi kapatmas komutunun verilmesini bekliyordu. Bulunduu yerden Tesla'y grebilmesi mmkn olmad iin mucidin bir elektrik arpmas sonucunda yaralanm ya da lm olabileceinden endielenmeye balamt. Ama lgnlk devam edecee benziyordu. atnn ve yapnn alev alaca korkusu da tm benliini sarmt. Tesla ise yaralanm ya da lm deildi. Yalnz bylenmi bir ekilde donmu kalmt. Durduu yerden yldrmn direin drt be metre yukarlarna sradn grebiliyordu. Daha sonra gmbrtlerin 30 kilometre teden bile duyulabildiini renecekti. Yldrm tekrar tekrar atrdyor, ykseliyordu. nsan kendisini daha nce bu denli tanrlarn danda oturuyor gibi hissetmi miydi acaba? Orada ylece ne kadar beklediini bilemiyordu. Herhalde bir dakika kadar srm olmalyd. Ama birdenbire her ey karanla gmlecekti. Czito'ya "Ne yaptn sanyorsun, ben sana alteri kaldr dedim mi? Haydi indir unu tekrar" diye baryordu. Oysa Czito altere dokunmamt bile. Enerji kesilmiti. Tanr merhamet etmi, ecelini sonraya saklamt.

Tesla hemen telefonun yanna kotu ve Colorado Springs Elektrik irketini arad. Yaknyor, syleniyordu. Onlar enerjisini kesmekle suluyor, hemen bu durumun sona ermesini istiyordu. irketin verdii cevap ise ksa ve netti. "Jeneratrmz devre d braktnz ve u anda da yanyor zaten!" Tesla dinamoya fazla yklenmiti. Colorado Springs kasabas karanla gmlmt. Yangn sndrlr sndrlmez yedek jeneratr devreye sokulmutu. Ama Tesla'nn bundan yararlanma talebi kabaca reddedilmiti. Deneyine devam etme konusunda kararl olan Tesla ebekeyi kendi temin edecei uzman bir ekip tarafndan tamir ettirmeyi ve tm giderleri karlamay teklif etmiti. Bu neri kabul edildi. Bir hafta iinde tamirat tamamlanmt ve Tesla deneylerine yeniden balayabilecekti. Ne yazk ki Tesla'nn o dnemde ulat nokta konusunda bugn o kadar da ok bilgi sahibi deiliz. Aratrmalarnn temel amac tabii ki ortadayd. Gl osilatrlerle deneyler yapyor, telsiz enerji nakli ve mesaj iletilip alnmas konularnda alyor ve yksek frekans zerine incelemeler yapyordu. Sonulan ne olursa olsun, yapt deneylerin fazlasyla ilgi ekici olduunu itiraf etmek lazm. itlere koyduu uyan levhalarna karn komu ocuklar burunlarn laboratuvarn camlarna dayamaktan kendilerini alamyorlard. Tesla da cam ivilemek zorunda kalmt. Bu nedenle de, tehlikelerle kucak kucaa yaad hayat boyunca hi olmad kadar lmle burun buruna gelecekti. Laboratuvarn ii tklm tklmd. Enerjinin getii ana alterin indirilmesinin biraz zor olduu da tecrbe ile sabitti. Bu ilemi kolaylatrmak iin Tesla altere en ufak bir dokunuta kapanmasn salayacak bir tel monte etmiti. Daha sonra bu yaptnn kullanl olduu kadar gvenli olmadn renecekti. Bir gn Czito, Tesla tarafndan ehre gnderilmiti ve mucit deneylerini tek bana yrtyordu. "alteri kaldrm ve bir eyleri incelemek zere bobinin yanna gitmitim. Ben oradayken alter kapand ve oda bir anda kvlcmlarla doldu. Dar kabileceim bir yol yoktu. Pencereden atlamay dndm ama elimin altnda kepenkleri krabileceim bir alet yoktu. Son are olarak kendimi midemin zerine attm ve srnmeye baladm. "Bobinde elli bin voltluk enerji vard ve ben kvlcmlarn

altnda dar bir geitten srnerek gemek zorundaydm. Havadaki asit, azotun oksitlenmesi nedeniyle o denli younlamt ki, nefes almakta zorlanyordum. stediim yere ulatmda her eyin sonu gelmek zereydi ama bina tamamyla alev almadan alteri kaldrabilmeyi baarabilecektim. Elime geirdiim bir yangn sndrc ile alev alan yerleri de sndrmtm..." Daha sonradan bu olayn kuduz bir kediyi azdrmaya ve en sonunda ac pene darbelerine maruz kalmaya benzediini anlatacakt sevgili Luka'ya. "Ama bu darbelerde bir dnce sakl. Bir DNCE. Fazla konumak istemiyorum ama... "Baz noktalarda harika bir ilerleme kaydettim ama bana telsiz telgraf konusunda danan insanlarn sahte zaferler kutlamalar beni ileden karyor! Tartmalarnn znde doru olan tek bir sz dahi yok ve benim sistemim Luka, -ak ve seik olarak- tek bir aksama dahi olmadan kullanlabilecektir..." Peki Tesla bu dnem boyunca yeni bilgi diyebileceimiz nitelikte keiflerde bulunmu muydu? Bu sorunun cevab kesinlikle olumludur. Bilim insanlar onun keiflerinin ulat noktay bilemiyorlar ve belki de asla bilemeyecekler. uras da bir gerek ki, Tesla'nn kendisi de belirli kurallar ve prensipleri izleyerek nc niteliindeki deneylerini dorulama noktasna ta-yamamtr. Ama kukusuz, bilimsel takipilerinin eitli alanlardaki keifleri gstermektedir ki bilime ok nemli, temel nitelikte katklarda bulunmutur. Eninde sonunda u kadar sylenebilir ki Tesla'nn dnceleri ada hipotezlerce dorulanmaktadr. Tesla, Colorado Springs'teki hassas ve ok gl radyo alcs ile almalar sonucunda bir dier keifte daha bulunduunu iddia ediyordu. Sadece yal marangoz Mr Elderly iinin banda iken Tesla radyo alcsnda ilgin ritmik sesler tespit etmiti. Bu dzenli sinyallerin dier gezegenlerde yaayan canllarn gnderdii mesajlar olmas dnda bir aklama gelmiyordu aklna. Vens ya da Mars'n bu sinyallerin kayna olabileceini dnyordu. O zamana kadar hi kimse uzaydan gelen dzenli sinyallere tank olmamt. Korku ve aknlk iinde yapabildii tek ey oturup sinyalleri dinlemekti. Daha sonralar bu sinyallere karlk verme dncesi onda bir fikri sabit halini alacakt: Bunun bir yolu olmalyd mutlaka.

Bu olayn olas aklamalarndan biri, radyoda duyduu seslerin yldzlardan yaylan dalgalar olmasdr. Bu tip dzenli sinyaller astronomlar tarafndan tekrar ancak 1920'lerde tespit edilebilecekti (ve resmen onaylanacakt); 1930'larda bu sinyaller dijital bir kayt cihazna kodlanm numaralar olarak kaydedilmeye balanacakt. Son gnlerde "yldzlan dinlemek" neredeyse sradanlat. Tesla, son kertede, Colorado'daki baarlar ile tatmin olmua benziyordu. Emirleri ile yldrmlar dans ettirmiti, tm dnyay bir laboratuvar malzemesi gibi kullanmt ve yldzlardan mesaj almt. imdi de gelecee doru atlmak iin kar konulamaz bir istek duyuyordu.

15. MUHTEEM VE BEDBAHT New York'a 1900 ylnn Ocak ay ortalarnda ayak bastnda bir gazeteci ordusunun hcumuna urayacakt. Byk bir olaslkla bunun nedeni de Dou bilim dnyas adna Profesr Holden'in Tesla'y, d gezegenlerden sinyal aldn aklamas ya da en azndan bunu nasl yaptn kendilerine bildirmedii iin alenen knamasyd. Tesla bu aklamay "Philedelphia North American" dergisine Colorado'yu terk etmeden hemen nce yapmt. Bu sinyallerin "komu gezegenlerde canl yaratklar" bulunduunu dndrttn sylemiti. Bu canllarn bilimsel adan insandan daha ileri olduuna inanyordu ki bu iddia da bilim insanlarnn yiyip yutaca cinsten deildi. Tesla uzaydan gelen bu "mesajlar" yantlamak iin yanp tutuuyordu. Bu arada geni ve devrimci bir teknolojinin eiinde olduu da bir gerekti. Colorado Springs'deki radyo ve enerji nakli almalarnn rn olan patentler iin hi zaman kaybetmeden gerekli bavurular yapmaya balayacakt. lk adm olarak, dnya apnda bir radyo istasyonu kurmak istiyordu; bu radyo yaynnda her trl program olacakt, borsa haberleri, birbirine bal radyo-telefon hatlar, ezamanl sinyaller, radyo haber servisi... Buna dnya bilgi aktarm sistemi adn veriyordu. Bu arada Georfe Scherff kendisine, Colorado'da harcanan 100 bin dolarn nemli bir mali sorun tekil ettiini hatrlatyordu. Kimden yardm isteyebilirdi? Basn onu yerden yere vursa da para babalar arasndaki n hala olumluydu. Bir kez daha

Waldorf-Astor'un Oyuncular Kulbne yneldi. Projelerine destek bulabilmek amacyla yazd "nsan Enerjisini Arttrma Sorunu" balkl makalesi Johnson'un editrln yapt Cen-tury dergisinde yaymland. Makalesi beklendii gibi Colorado'daki almalarna aklama getirmese de sansasyon yaratmay baarmt. Bu sansasyonun nedenlerinden biri Tesla'nn makale ile birlikte baslan fotoraflaryd. Bu fotoraflarda ayn kareyi ift pozlama gibi ufak bir fotoraflk hilesine bavurulmutu. Bir tanesinde sandalyesinde sakin sakin oturmu, notlarna dalm grnyordu. Bu arada bann evresinde de bir oda dolusu insan ldrebilecek yldrmlar oynayordu. Gnlnde fotoraf ekimlerini yle anlatyordu: "Elbette ki, tahmin edilebilecei gibi, deneycinin fotoraf ekilirken bu yldrmlar da evresinde cirit atyor deildi. Kvlcmlar nce karanlk bir ortamda levhann zerine kaydediliyordu, daha sonra da ben sandalyeye oturup ayn levha iin poz veriyordum, etkiyi tamamlamak ve detaylar da saptamak iin az miktarda fla tozu patlatlyordu." Bu sayede de sonraki pozlamalar nedeniyle garip bir X--n fotoraf gibi sandalyenin Tesla'nn bedeninin iinden grnebilir olmas engelleniyordu. Umduu gibi, sonular olduka ses getirecekti. Fotoraflar gren herkes aknlktan kk dilini yutacak gibi oluyordu. Tesla, Almanya'da radyo almalarnn ncln yapan Profesr A. Salby'ye fotoraflarn bir kopyasn gnderdiinde, hayatnda hi byle ey grmemi olan bilim insanndan her halde ok ilgin bir ey icat ettii cevabn alacakt. Colorado'da yrtt almalarn kaydettii gnl Tesla'nn bu fotorafl deneylere neden sk sk bavurduunu ksmen aklamaktadr. Bunun nedenlerinden biri de yaad hayal krkl idi. Yldrmlar zerine yapt deneylerin fotoraflan-mas bekledii etkiyi yaratmamt. Bu deneyler iin ok daha duyarl levhalar hazrlanmt ve fotoraflarn renklendirilmesi-nin de ok nemli aratrma verileri salayacan dnmt. Ayrca gl bir devinime sahip vakum tplerinin de fotorafln gelecei iin byk nem tadna inanmaktayd. Doru malzemelerin uygun bir ekilde kullanlmas ile fotorafnn gnein hkmranlndan kurtarlabileceine inanyordu. "Bu tip klar onun koullar ayarlayabilmesini ve istedii k etkilerini yaratabilmesini salayacak"t...

Century'de yaymlanan fotoraflar kendisini daha da byk bir tartmann iine ekmiti. Meslektalar saldrlarn srdryordu ama basn genelde Tesla'ya sahip kyordu. "Basn, Nikola Tesla ve onun gelecekte elektrikle yaplabilecekleri zerine ngrleriyle iyi bir elence buldu kendisine" diye yazyordu Pittsburg Dispatch'de, Westinghouse'un memleketinde. "Mars'a sinyal gnderilmesi gibi iyimser tahminleri insana Tesla'nn daha az ngrde bulunup, kendi izgisinde daha ok almas gerektiini dndrtyor." Eletiriler lehine veya aleyhine, ama kamuoyu Tesla'nn istedii dorultuda tepki veriyordu nk sonuta para babalarnn dikkatini ekmeye alyordu. En nemlisi deilse de bu dorultudaki ilk admlarndan biri de nl mimar Standford White ile bir grme ayarlamasyd. ki adam Oyuncular Kulb'nde karlamlar ve Tesla'nn youn ekimine bir anda kaplan Standford ne olduunu anlayamadan kendisini Tesla ile koyu bir sohbetin iinde bulmutu. White, Century'de okuduu ekliyle Tes-la'nn ngrlerinden ve vaatlerinden byk bir heyecana kaplyordu. Mucit, dnya apnda yayn yapacak bir ebekeden sz anca mimar hemen bir ortaklk teklifinde bulunacakt. Bu byk plan bir dten ibaret deildi. Daha Tesla Colorado'da iken Scherff in direktrlnde uygun osilatrler ve dier ekipmanlar laboratuvarda gerekli ekilde dzenlenmeye balanmt. Gvenlik her zaman olduu gibi skyd. Dner dnmez ihtiya duyduu makineler iin mhendislerine gvendii Wes-tinghouse ile balant kuracakt. Westinghouse'a "mkemmelletirecei cihaz" ile dnyann herhangi bir noktasna telgraf mesaj gnderebilmesinin uygulanabilirliini Colorado'daki deneyleri sayesinde grebildiini anlatacakt. Atlantik'in her iki yakasnda da en azndan yz beygir gcnde bir motora ve doru akm dinamosuna ihtiyac vard ve bunlar olduka pahalyd. "Elbette byle bir haberleme sistemi kurmamn daha byk bir projenin, enerji naklinin ilk adm olduunu biliyorsun. Ama bu daha da pahalya patlayacak byk bir alma ile olabilir ancak. Bu nedenle byle bir finansman elde edebilmek iin ilk nce byle bir gsteri yapmam gerekiyor."

Westinghouse onu "kral vagonunda" bir yolculua davet etmi ve konuyu etraflca grmek istemiti. Tesla plann anlattktan sonra, Westinghouse byle bir yatrma gidemeyecei cevabn vermi ve hzla bymek isteyen yatrmclarla grmesini nermiti. Ancak Tesla bu tip birka yatrmc ile grse de istedii sonucu alamamt. Tesla'nn Century'deki yazsn okuyan ve ileri grllnden itenlikle etkilenen insanlar arasnda mucidin ihtiyalarn en ileri dzeyde karlayabilecek birisi de vard: J. Pierpoint Morgan. Tesla ve Morgan kresel sistem zerine grmek iin buluacaklard. Tesla bu sefer daha ihtiyatl davranyor, bu para babasn Westinghouse'a yapt gibi fazlaca teknik ayrntya bo-mamaya zen gsteriyordu. Bunun yerine para ve g konular zerinde duruyordu. Radyo yaynlarnn tek bir kanaldan yaplacan anlatyordu. Bylece Morgan da bu sistemin tek sahibi olacakt. Dierleri gemiden sahile gibi snrl noktadan-noktaya sistemleri ile zaman kaybederken Tesla dnya apnda bir haberleme andan bahsediyordu. Elinde tm gerekli patentler vard ve anlamalar yapmak konusunda serbestti. Oluturulacak ortakla kendi adnn verilmesi ve Atlantik tesi bir ebekenin kurulmas iin 100 bin dolar, Pasifik ebekesinin kurulmas iin de 250 bin dolar salanmasn neriyordu. lkinin yapm iin alt ila sekiz aya, ikincisi iin de yaklak olarak bir yla ihtiyac vard. Morgan'a telsiz enerji nakli projesinden bahsetmiyordu ama bundan vazgememiti, bu projenin imdiki yatrmlardan bazlarn gereksiz klacan biliyor ve Morgan'n parasnn bir ksmn ekmesinden endie ettii iin byle davranyordu. Ne de olsa Morgan'dan Zulular'a ya da Pigmeler'e elektrik salama konusunda kendisi kadar hevesli davranmas beklenemezdi. Morgan bu ie 150 bin dolar yatracan ve de bu kadarla kalacan aklayacakt. lkeye egemen olan yksek enflasyon Tesla'y da iflasn eiine srkledii dikkat alndnda Morgan'n nerisi mthiti. Morgan'n alk olduu zere aralarndaki iliki ksa bir sre ierisinde bir "kral ile nedim" ekline brnecekti. Morgan "harika ve cmert" bir adamd. Tesla'nn almalar "adn tarihe altn harflerle yazdracak"t. "Greceksiniz, sadece bu yce gnll davrannz takdir etmekle kalmayacak, servetinizden insaniyet namna

bahettiiniz paray deerinin yz misline kararak minnet borcumu demeye alacam..." Morgan'n insanlk sevgisi ile pek bir alverii yoktu, hele de i anlamalarnda! Tesla'nn bu methiyesine cevaben yaptklar anlamann bir taslan gnderecek ve yatraca parann gvencesi olarak patentlerinin yzde elli bir hakkn talep edecekti. 1901 Maysnda Tesla, Westinghouse ile smarlayaca jeneratr ve transformatrleri grmek zere Pittsburg'a gitti. Bu arada ajanlar da ngiltere sahillerinde uygun bir yap alan bulmak iin okyanusun te yakasnda bulunuyorlard. Artk Paris fuarn dnemeyecek kadar megul bir adamd. Ksa bir sre iinde White'n ortaklarndan olan nl mimar Crow ile birlikte bir kule tasarm zerinde almaya baladlar. En sonunda tepesinde 3 metre apnda devasa top bulunacak bir kule yapmay kararlatrdlar. Daha sonradan bu topun mantar andrr bir apka biiminde olmasna karar vermilerdi. Ama bu devasa kulenin ktlesi rzgarn gsterecei diren nedeniyle nemli bir sorun tekil etmekteydi. En sonunda Tesla bir kule yerine daha kk birka kule yaplabileceini belirten bir mektup gnderecekti Crow'a. Ama kulenin byk bir blmnn yapm tamamlanmt bile. Ayrca kulenin iinden topran drt metre derinliine inen bir aft geiyordu. Her ey muhteemdi, Amerika'nn elektrik tarihinde oynayaca baroln tm dekoru buradayd. Ama talihsizdiler. Muhteem ama talihsiz.

16. AAILANMI, HORGRLM, SALDIRIYA URAMI Kulesi gklere doru ykselirken Tesla kendisine daha da acmaszca yklenmeye balamt. Almanya'ya mhendis Fritz Lowenstein'n da kendilerine katlmasn salamak iin para gndermiti. Daha nceleri Edison'la da alm nl bir mhendis olan H. Otis Pond da onunla birlikte Wardenclyffe ekibine katlmt. Yllar sonra, tarihin bu iki byk mucidi deerlendiriine katlmadn syleyecekti. "Edison gerekten de bu lkenin yetitirdii en byk aratrmac ve deneycidir... Ancak Tesla gelmi gemi en byk mucittir."

Pond sk sk Tesla'ya uzun yrylerinde elik ediyordu. Aralk 1901'de Marconi ilk Atlantik tesi sinyali gnderdiinde de beraberdiler. "Marconi sizi atlatma benziyor" demiti. "Marconi iyi bir adam" diye cevap vermiti Tesla. "Brakalm devam etsin. Bana ait on yedi adet patent kullanyor." Pond, Tesla'nn gelitirmekte olduu sava aralar konusunda endielendiini de hatrlyor. "Otis" demiti kendisine, "bazen bu tip eyler yapmaya hakkm olmadn dnyorum." Mucidin hareketli program insana sanki birden fazla kiilii benliinde barndrd izlenimini veriyordu. New York'taki la-boratuvar dnyann drt bir yanndan gelen bilim insanlarnn buluma yeri olmutu. Geceleri ise sosyal aktiviteler, yorucu deneyler, patent bavurularnn, gazete makalelerinin ve editrlere gnderilecek mektuplarn yazlmas ile geiyordu. Hem gece, hem de gndz insan olarak yaamas nedeniyle baz geceler gzn krpmam olduu halde yeni gn karlamaya hazrlanyordu. Bu yaay tarznn sonucunda da arkadalarn, birbirlerinden habersiz deiik kompartmanlara ayrmak zorunda kalmt. Johnsonlar gibi yakn dostlarnn bu yeni srdalarn kimliinden dahi haberleri olmuyordu ama bu aralarndaki ilikinin younluunun azald anlamna da gelmiyordu. Gn , patronu Morgan'la bulumak ve onu para akn hzlandrmas, enflasyonun gemiyi batrmak zere olduu konusunda ikna etmesi asndan byk bir nem tayordu. Dier potansiyel mucitlerle de balantlar kurmaya alyordu. Makinelerin yapmn hzlandrmak ve kredi salamak iin reticilerle gryordu. Ve New York'ta kald sre boyunca Scherff e gnlk talimatlar yazyordu. 1902 ylnn nemli olaylarndan biri de ngiltere'nin nl Lort Kelvin'inin ABD'yi ziyaret edecek olmasyd. Kelvin, iki tartmal konuda Tesla'nn tarafnda olduunu bildirmiti: 1. Mars, Amerika'ya sinyaller gnderiyordu; ve 2. Yenilenemeyen kaynaklarn korunmas dnya iin byk bir nem tayordu. Kelvin de Tesla gibi, gne ve rzgar enerjilerinin kmrn, petroln ve odunun tketimini azaltmakta kullanlmas gerektiine inanyordu. atlarn stne konulacak rzgar

deirmenlerinin ilk etapta asansrleri altrmak, su pompalamak ve evleri soutmak-stmak iin kullanlabileceini sylyordu. Kelvin, Amerika'nn "bilimsel peygamberleri"nden sz ederken Tesla'ya duyduu hayranln kastediyordu ve bu da mucidin ruhuna merhem gibi gelmiti. Delmonicolar'da onuruna verilen davetten sonra ngiliz bilim insan New York'un dnyann en iyi aydnlatlan ehri olduunu ve muhtemelen dnya zerinde Marsllar tarafndan tespit edilebilecek tek nokta olduunu iddia etmiti. Haziranda Tesla, Manhattan'daki laboratuvarn War-denclyffe'deki yeni binaya tamt. Burada, projenin gerektirdii eyler dnda, kendisine daha ok zaman ayrabiliyordu. Blgeye yalnzca iilerin girmesine izin veriliyordu. Yaltl-mlk ve sessizlik en ok ihtiya duyduu eylerdi. Bu arada New York'taki bir mahkemede jri yesi olarak grevlendirildiini bildiren bir belge gnderilmiti kendisine. O da belgeyi okuduktan sonra bir kenara kaldrm ve bir daha da aklna gelmemiti. Neden sonra gazete balklar bu vatandalk grevini kendisine hatrlatacakt: "Nikola Tesla 100 Dolar Ceza deyecek-Jri Toplantsna Katlmad-zntlerini Bildirdi." Gerekten de zlmt. Daha sonra lm cezasna kar olduunu aklamasnn ardndan bu grevinden muaf tutuldu. Tesla idam cezasnn "barbarca, insanlk d ve gereksiz" olduunu savunuyordu. Marconi ise Amerika'nn her yerinde kahraman muamelesi grmeye devam ediyordu. Tesla'nn yaptklar onunkilere kyasla biraz esrarl kayordu. ubat 1903'te Electrical Age'de, Nikola Tesla almalar ve Bo Vaatleri adl eletirel bir makale yaymlanmt. "On yl nce Tesla elektrik zerine alanlar arasnda byk vaatleri ile sivrilmiti. Bugn ad, yerine getirilmemi szlerin yaratt bir pimanlk hissi uyandryor duyanlarda." Byk zaferlerinin zerinden uzun bir zaman gemiti ve lmllerin hafzalarnn ne kadar zayf olduunu renmeye balamt. Sonbaharda mali sorunlar yeniden ortaya kmaya balam, o da yeni fonlar bulmak amacyla New York'a dnmek zorunda kalmt. Buna karn bilimsel kayglarn da tamamyla bir keye itmi deildi. Scherff e yazd yzlerce nottan birinde Pennsylvenia niversitesi'nden Profesr Barker'a bir elin kemiklerinin telsiz sistemle ekilmi rntgen filminin gnderilmesini istemiti.

Morgan'a da 8 Nisan tarihinde unlar yazacakt: "Endstri dnyasnda yarattn byk dalgalanmalar benim kk gemimi de savurdu. Fiyatlar en son hareketlenmeden sonra iki katna kt..." Ama sermayesinin byk ksmn tren yollarnn yapmna adam olan Morgan, Tesla'ya daha fazla kredi amak istemiyordu. ki hafta sonra Tesla bir mektup daha gnderecekti: "Edison, Marconi, Pupin ve Fleming benim bulularm aalarken siz bana destek olarak beni onurlandrdnz..." Ama Morgan hala bir tepki gstermiyordu ve umutsuzlua kaplan Tesla elindeki son kart da oynamaya hazrlanyordu. En sonunda Morgan'a gerek amacndan bahsedecekti -sadece radyo sinyalleri deil, telsiz enerji nakli. "Eer bunu size daha nceden haber vermi olsaydm beni ofisinizden kovardnz... Bana yardm edecek misiniz, yoksa brakacak msnz, neredeyse tamamlanmak zere olan almalarm heba m olsun?" Cevap on bir gn sonra gelecekti Morgan'dan: "Mektubunuzu aldm... yantm u an size daha fazla avans verme konusunda pek de hevesli olmadmdr." Tesla da bu yanta, ayn gece kulesine giderek ve daha nce hi kimsenin ahit olmad yldrmlar yaratarak kendine has bir tepki verecekti. O gece ve birka gece daha eitli denemeler gerekletirecekti. evre sakinleri hayretler iinde kulenin kresel atsndan yaylan ve zaman zaman yzlerce kilometre telere savrulan kr edici imekleri seyrediyorlard. unu bir seyret Pierpoint Morgan, der gibiydiler. Muhabirler blgeye akn ettiklerinde geri evrileceklerdi. "Tesla'nn imekleri Yaylyor ama Kendisi Wardenclyffe'de Ne zerine altn Aklamaktan Kanyor" diye yazyordu New York Sun'da. "Tesla unlar syledi: 'Buradaki insanlar grdkleri karsnda uykularndan kalkp uyank kalmay tercih ediyorlar. Ama u kadarn syleyeyim ki daha da garip eyler grecekler. Bir gn ama u anda deil, hayalini bile kurmadm bir eyi duyuracam sizlere." Daha da garip eyler? Bu, tipik bir gazetecilik abartmas myd?

Colorado'da manyetik ileticisinin anten sahas ile on-on iki bin voltluk gerilimler elde edebilmiti ama o yz bin voltun da mmkn olabileceini dnyordu. New York'a dner dnmez aralarnda en nemlisi "Elektrik Enerjisi Nakli Aygt" olan eitli aletlerin ancak 1914 ylnda alabilecei patentleri iin hemen bavuruda bulunacakt. Aslnda Marconi'nin transatlantik telsiz baarsndan sadece birka hafta sonra olmutu btn bunlar. Tamamlanmam Wardenclyffe projesi iin srdrd finansman aray yeni bir kriz dalgas ile ar bir darbe daha alacakt. Artk Morgan'dan yardm alabilmek her zamankinden daha uzak bir ihtimal olarak grnyordu. Yakn dostlarnn da yardmyla para bulma almalarn daha da hzlandrmt Tesla. Temen Hobson donanmadaki balantlarn kullanarak bu almaya destek olmaya alyordu. Tesla'nn radyo kontroll gemilerini, torpidolarn grm ve Buffalo'da bir gsteri dzenlemesini salamt. Allagelen aksaklklarn yeniden yaanmamas iin elinden geleni yapyordu. Ama nafile. Kahraman asker, Tesla'ya konuyla ilgili olarak donanmada, aslnda iki komutan arasndaki ekememezlikten kaynaklandn syledii bir tartma doduunu bildirmiti; sonuta da Tesla'nn projesi reddedilmiti. Belki de Hobson bu hikayeyi sadece Tesla'y incitmemek iin uydurmutu. Tesla bu arada biraz para bulabilmeyi baarmt ama bu para da projeye ulaamadan eski borlarn denmesi iin harcanmt. Sherff e yazd bir mektupta unlar sylyordu: "Dmanlarm beni bir hayalperest ve air olarak lanse etmekte o denli baarl oldular ki en ksa zamanda ticari bir eyler rete-mezsem silinip gideceim." Bunlar izleyen yllar boyunca bor bataklndan kurtulmak iin ticari icatlar zerinde almalar yapmaya balayacakt ama belki de ansszlndan, kendisi gibi bamsz alan Edison kadar baarl olamayacakt. Bu arada tp evrelerinden Tesla'nn osilatrne ynelik talep giderek artmaya balamt. Sherff bu konuda altklar takdirde Morgan'n Wardenclyffe iin yatrd paradan daha fazlasn kazanabileceklerine inanyordu. Tesla kendisine bu konuda tam yetki vermiti ama konu ile ilgilenmiyordu.

Morgan'n desteini ekmesinin ardndan dier yatrmclar da Tesla'nn vaatlerinin sabun kp olduuna inanmaya balamlard. Yaylan dedikodular Tesla'y can evinden vuruyordu. ansszl snr tanmyordu. Colorado Springs Elektrik irketinin gnderdii fatura Tesla'y alaa etmeye yeterdi. in garibi, irket Tesla'ya elektriin kendisine cretsiz salanacan bildirmiti. Su irketi de Tesla'y dava etmeye hazrlanyordu. Laboratuvarn bekisi de denmeyen maalarn tahsil edebilmek iin avukat aramaya balamt bile. Tesla'nn tm bunlara yant da tam Tesla tarz olacakt. Ne de olsa ehir Tesla'nn laboratuvarn barndrma erefine ulamt. Yine de tm bunlardan sonra ans dnmeye balayacakt. Tbbi osilatrlerin satmndan para gelmeye balamt. Bu arada yeni bir trbin retmiti ve bundan bir servet kazanacan dnmeye balamt. Tesla, Waldorf'taki bohem hayatn finanse edebilmek iin Wardenclyffe'i otelin mal sahibine yirmi bin dolar tutarndaki faturalar karlnda ipotek etmiti. Fakat Tesla mali itibarnn zarar grmemesi iin bu ipotein kaytlara geirilmemesini rica etmiti. 1915 ylna gelindiinde Tesla itii suyun bile parasn deyemeyecek duruma dmt. Otel ynetimi elindeki ipotei paraya dntrmeye alyordu fakat o sralar kimsenin dnya iletiim sistemi istasyonu ile pek ilgilendii yoktu. New York elik irketi istasyonun paralanmas iini stlenmiti ama yap dnldnden de salam ina edilmiti. En sonunda, 1917 ylnn Eyll aynn ilk Pazartesi gn Wardenclyffe dinamitle havaya uuruldu. irket sattan bin yedi yz elli dolarlk bir gelir elde etti. Bir dilenci yolda Tesla'nn yazd bir notun uutuunu fark edecekti. "Tm emeklerimizin paralanp gittiini grdmde alamadm" diye yazyordu Scherff'e, "ama kendimi zor tuttum". Marconi, Alman bilim insan Carl F. Braun ile birlikte, "telsiz telgrafn gelitirilmesindeki birbirinden ayr ama paralel katklarndan dolay" 1909 Nobel Fizik dl'ne layk grlmlerdi. Tesla hayatnn sonuna kadar enerji nakli ve iletiim konusundaki fikirlerinden vazgemeyecekti. Bunun bir rya olmadn sylyordu, "sadece kr, inansz, pheci dnyaya pahal gelen bilimsel bir kavram"d.

nsanln "kaifin aratrma evki"nin at yolda ilerleyecek kadar gelimemi olduunu sylyordu. "Belki de iinde yaadmz dnyann bu devrimci fikirleri desteklemesindense ticari kayglarla, bencillikle ve ahmaklkla aalamas, hor grmesi, saldrmas daha iyidir. Bu sayede aydnlanyoruz. Gemi zaferlerin bastrlmas, ezilmesi ve alaya alnmas bunlarn daha kuvvetli bir ekilde yeniden uyanmalarna yol aar."

17. PUSUDAK TEHLKELER Elli yanda olan ve bilim insanl n ciddi saldrlara maruz kalan Tesla vakarn her zamankinden daha fazla koruyordu.-Hala arbal, yakkl ve gen grnlyd; sa her zamanki gibi simsiyaht. Ve nezaketinden hibir ey yitirmemiti "Colombia College'da transformatr, radyo ve enerji transmisyonu zerine seminer verirken Mr Pupin ve arkadalar dersimi slklayarak blmlerdi ve sessizlii tekrar salayabilene dein epey uramak zorunda kalmtm. "Ama bu en kts deildi. Mr Marconi'ye kar benim patentli aletlerimi ve izimlerimi kullanmasndan dolay atm davada Mr Pupin benim lehime tanklk yapacan syleyerek ne km ve bir manevrayla Mr. Marconi'nin tarafna gemiti. Uzak mesafelere enerji naklinin benim icadm olduu kabul edilene dein uzun yl gemesi gerekmiti. "Brakn gerekleri gelecek ortaya koysun ve bu ikisini kendi almalar ve baarlar ile deerlendirsin. u an onlarn zaman ama gelecek, gerekte gelecek iin alm olann, benim olacaktr." Gzlerinden yalar szlmeye balamt ama glmsemeye devam ediyordu. Kendisine "Mr Marconi hakknda bir ey syleyebilir misiniz?" diye sorulduunda nezaketini kaybettii nadir anlardan birine tank olacakt onunla birlikte olanlar. "Mr. Marconi" demiti, "bir eektir." k giyiminden, evresini saran kalabalk arkada topluluundan ve WaldorfAstoria'daki pek sevdii mekanndan da asla vazgememiti.

Gerekten de bu otelle olan ilikisi Tesla'nn hayatnda evlilik deneyiminin yerini tutacak nitelikteydi. Krallara layk bir hayat srmek ona yaamaya deer tek hayat tarz olarak grnyordu. Her zaman ar hayal krklklar yayor olmasna karn tm bunlarn arasndan ba dik ve asaletle yryp geebilme yeteneine sahipti. Bu durum borlarn dnmyor olduu anlamna gelmiyordu ama zihnini her zaman megul eden fikirler bunlar perdeliyordu. Bylece ekonomik zorluklarn tasas da Scherff ve Johnson gibi sadk arkadalarna kalyordu. Ama bu arada paraya duyduu ihtiya da, ona verdii neme zt bir ekilde gittike fazlalayordu. Tesla, grnte hep ayn Tesla olmasna ve hayat tarzn hi deitirmemi olmasna karn iten ie deimeye balamt. Yzyln banda yaad ac hayal krklklar kiiliinden ok eyler alp gtrmt. George Westinghouse'a yazd bir mektupta "bir adamn gcn skntl zamanlar gsterir" diyordu ama ne yazk ki bu skntlar zayflklar da ortaya kartyordu. Tesla gazetelere yazlar yollamay bir alkanlk haline getirmiti. Mutlu zamanlarnda hem kendi nclerinin, hem de adalarnn baarlarn vmekte olduka cmert davranyordu ama son zamanlarda bu yazlar savunma dilekesi formuna brnmlerdi. Rakiplerini gl gsz, hakl haksz demeden kk grmeye balamt. Gemi aldatlmalar nedeniyle patentleri hakknda daha da fazla ser verir, sr vermez bir tutum taknmaya balamt. Grd ruhsal zarar derin ve hakikiydi. Tesla yzyln banda sonradan kiisel kariyerlerinde de hayli baarl olacak iki zeki kadn talihinin yardmyla sekreterleri olarak almaya ikna edebilecekti. Tabii aslnda sylemeye bile gerek yok ki bu iki kadn da salam ve gvenilir karakterlerdi. Muriel Arbus, Tesla'ya patent haklar konusunda yardmc olan etkileyici bir sarnd. Tesla'nn lmnden sonra kariyerini New York'ta Arbus Makine ve Aletler irketi'nin bana geerek devam ettirecekti. Amerika'da bu denli byk bir makine irketinin kurucusu ve sahibi olabilen ilk kadnd. Olaanst baarlar sergiliyordu. Dorothy Skeritt, Tesla ile almaya 1912 ylnda balamt. Laboratuvardaki gsterilere ve New York ktphanesindeki almalara da katlyordu. Skeritt "insanlar harekete geiren motivasyonlarn ve deiik koullarn anlamlarnn

farknda olan ama az konuan bir kadnd. Arbus ise her eyi grnd gibi kabul etmeyi ve bunlar zerinde de bolca ene almay ok severdi." Her ikisinin de ivereni olan Tesla yllar getike bilimsel tezlerini daha gz kara bir ekilde savunmaya balayacak, icatlarn daha ilham halindeyken, hibir veriye ve deneye dayanmazken gazetecilere ballandra ballandra anlatmaya balayacakt. Zaman zaman megalo manyakln yamalarnda dolaacakt. Gazeteciler genellikle sylediklerini dorudan manetlere ve yazlara yanstmay tercih ediyorlard ama O'Neill ve Swe-ezey gibi dostlar gerekli grdklerinde onu kendi demelerinden korumaya alyorlard. Edison, Tesla'dan ineleyici bir ekilde bahsederken aslnda profesrlerin de duygularna tercman oluyordu: "Tesla her zaman iin bir eyler yapacak olan adam olarak kalacaktr." Ama ayn saldn somut baarlar gz ard edilerek ve boa kan vaatleri dikkate alndnda Edison'a da yneltilebilirdi aslnda. O da gazetecilere yapabileceinin ok tesindeki hayallerinden dem vurmaya balamt. Akademinin klasik saldrlar da devam ediyordu. Tesla Bo-bini'nin Henry'nin enstrmanlarnn gelitirilmi hali olduu iddia ediliyor, Tesla'nn kendi adn vermeyi hak ettii hibir keifte bulunmad ne srlyordu. Bu saldrlar tamamyla haksz ve saduyudan uzakt. 1920'lerin sonlarna doru Tesla'nn on dokuzuncu yzyl icatlarna milyonlarca dolarlk yatrmlar yaplmaya balanacakt. Radyonun ve otomasyonun babas olarak kabul grecekti. niversitelerin laboratuvarlar, bunlarn arasnda Johns Hopkins'inki de vard, aratrma laboratuvarla-rnda Tesla Bobini'ni kullanmaya balamlard. Birok icadna kendi adna keifte bulunmadn iddia eden Profesr Ames'in ta kendisi tarafndan 1900 ylndan nce patent verilmiti. Fakat u kadar da dorudur ki, Tesla somut yenilikler sunmaktan ok, yeni fikirlerin ve kavramlarn domasna nclk etmitir. Seminerleri yeni fikirler yaym, dierleri bunlarn nda pratik icatlarda bulunmu ve bunlarn patentlerini almtr. Tam da bu nedenle Tesla daha fazla risk alarak oyuna devam etmek zorunda kalmt. Yeni projelerini ve teorilerini sansasyonel bir ekilde duyurmasnn ana nedeni kendisini finanse edecek bir sermayedar aramakta oluuydu. Laboratuvarlarnda dzenledii gsterilere fikirlerini alabilecek yetenekten yoksun olduuna inand

varlkl i adamlarn aryordu. Tabii Meslektalar da bu durumdan hi hazzetmiyorlard. Yeni fikirler her zaman olduu gibi zihninde yeni frtnalar yaratmaya devam ediyordu ama artk lm de yadsyamayaca- bir yaa gelmiti. Dostlar ve tandklar yava yava sahneden ekilmeye balamlard. 1910'da Mark Twain g etmiti ve bu kayp Tesla'y derinden etkilemiti. yl sonra da Morgan lecekti ki ticari ilikilerde olduu kadar Tesla'nn kiilii zerinde de etkisi olan birisiydi. Tesla'nn psiik yaps zaten her zaman iin bir nevrozlar panayr gibiydi ama yllar getike daha da garipleiyordu. Mucidin yaral ve hasta gvercinleri korumas altna alp evine gtrdnden kimsenin haberi yoktu. Ama o bunu gnn ilerleyen saatleri iin bir grev olarak benimsemiti. Bir gece kuu ve asilzade gibi yayordu. Ofisine ancak le vakti gelebiliyor ve Miss Arbus ile Skeritt'in daima kendisini ayakta karlayp apkasn, asasn ve eldivenlerini almasn arzu ediyordu. Pencerelerdeki perdeler her zaman kapal olmalyd ki rahat ettii karanlkta verimli alabilsin. Perdeler ancak bir frtnann imekleri atlar yaladnda alabiliyordu. O zaman divanna uzanr kuzey ya da bat semalarn seyre dalard. Yannda alanlar kendi kendine konuma huyunun farkndaydlar ama zellikle yalnz kalmay yeledii bu seyirler srasnda bunun bir hitabete dntn grrlerdi kap aralndan. Fakat tm bu gerilime ve anormal belirtilere karn Tesla'nn yaratc dehas parldamaya devam ediyordu. 1906 ylnda ellinci yan kutlarken ve bir sr dava ile bouurken muhteem trbininin ilk modelini yapmt. Muhtemelen bu fikir bir vakum motoru icat etmeye alt ocukluk yllarnn, dalarda geirdii ve okyanus ierisindeki vakumlu bir tp yolu ile mektup yollamay tasarlad yllarn verdii ilhamn bir hediyesiydi kendisine. Pervanesiz trbin fikri muhtemelen ok ncelerden kaynaklanmakta, ocukluunda icat ettii pervanesiz su trbinine kadar uzanmaktayd. Kayna her ne olursa olsun, bu trbin kilodan daha hafifti ve otuz beygirgc enerji retiyordu. Daha sonralar iki yz beygirgc ile ileyen daha byk modeller de ina edecekti. "Yaptm, buharn nnde salam bir duvar olmas gerektii fikrini rtmek ve fizikilerin her zaman bildikleri ama faydalanamadklar iki ilkenin pratik bir uygulamasn gerekletirmektir. Bunlar yapma ve akmazlk ilkeleridir."

Julius C. Czito, Tesla'nn uzun sredir makine iiliini yapan Kolman Czito'nun olu, Long Island Astoria'daki atlyesinde bu trbinin deiik versiyonlarn yapacakt. Melon apka G stasyonu denilen makinenin rotoru (OZ1) Alman gmnden yaplm ok ince disklerden olumaktayd ve bir aftn merkezine yerletirilmiti. Kk silindirler iinde yerletirilerek kaplanmt. "Herhangi bir svdan enerji elde ederken" diye aklyordu Tesla, "evreye yaylr ve merkezden ekilir ama svya enerji verilirken tam tersine merkeze ynelir ve evreden ekilir. Her iki durumda da diskler arasndan spiral bir yol izleyerek geer ve tamamyla molekler bir devinim ile enerji verir ya da yklenir. Bu yeni yntemle buharn s enerjisi ya da patlayc karmlar ok ucuza elde edilebilir..." Kullanm alanlarnda snr gremiyordu. Benzin ile otomobilleri ve uaklar altrmakta kullanlabilirdi. Transatlantik gemileri gn iinde Atlantik'in dier yakasna ulatrabilirdi. Trenlerde, kamyonlarda, soutmada, tarmda, sulamada ve madencilikte kullanlabilirdi ve benzinle olduu gibi buharla da alabilirdi. Bu trbinle alan gelecein otomobilini bile tasarlamaya balamt. Tm bunlarn yan sra trbinin geleneksel modellere kyasla olduka ekonomik olacana da inanyordu. Tesla trbini teoride onaylanmaya balannca ruhunun okandn hissedecekti. Sava Dairesi subaylar bile bunu "dnya iin yeni bir ey" olarak lanse etmilerdi ve "derinden etkilendiklerini" bildirmilerdi. Tesla en sonunda sonsuz aalanmalardan ve borlardan kurtulacak gibi grnyordu. Aabeyi Daniel'in ok uzun zaman nceki lm ile annesinin lmnn ve Wardenclyffe'in paralanmasnn birbirine getii karabasanlar azalmaya balamt. u anda tek ihtiya duyduu ey sermayeydi ve bylece trbin onu tekrar zirvedeki yerine yerletirecekti. Kafasnda olas yatrmclarn isimlerini tartmaya balamt bile.

18. NOBEL SORUNU J. Pierpoint Morgan'n St. George kilisesindeki cenaze trenine katlan insanlar bir dnemin kapanna da tank oluyorlard. Tesla'ya da galerideki yerini belirten bilet, daha iyi bir yer ayarlanamad iin zr dilenerek ulatrlmt.

Trenden bir ay sonra Tesla, Morgan Ailesi'nin varisi J. P. Morgan ile bir grme ayarlayacakt. Gen banker ve yatrmc Tesla ile yeni trbininin ticari olanaklar zerine konuacakt daha ok. Alt gn sonra irketten Tesla'nn trbini iin dokuz ay iin yzde alt faizle 15 bin dolarlk bir kredi alacakt. Tesla grmelerinden sonra gen iadamna en son icadnn zelliini ve gcn etkileyici szcklerle anlatan bir mektup yazmt: "Bir uzman olarak deil ama bir kahin olarak bunun gcn, dnyann gelecei iin ne kadar nemli olduunu biliyorum. Beni sizin gibi gvenilir ve gl adamlara balamasndan byk bir heyecan duyuyorum..." Ne var ki bu kadaryla kalmay beceremeyecekti. Gen Mor-gan'a babasnn, kendisini herkesin yzst brakt War-denclyffe projesi iin de 150 bin dolarlk bir kredi am olduunu anlatacakt. Hemen arkasndan da bir tanesi radyo yayn dieri de trbin retimi iin iki irket kurmay nerecekti. Gen Morgan ise buna karlk iki firmann kurulmasnda kendisinin ortak olamayacan ama Tesla'nn bir an nce bu iki irketi kurup kar etmeye balamas halinde 150 bin dolarn geri denmesine balamasn beklediini bildiren bir mektup gnderecekti mucide. Aralarndaki diyalog bununla nihayet bulmayacakt ama konuulan szcklerin zenginlii de bir hayli azalacakt. Bu arada Tesla da trbinin Avrupa lisans haklarn almaya balamt. Prens Albert'in araya girmesi ile Belika haklar iin 10 bin dolar alabilmeyi baarabilmiti. talya'daki imtiyaz haklarndan da 20 bin dolar gelir elde etmeyi bekliyordu. Amerika'da otomobil ve trenlerin aydnlatlmas iin birka kontrat imzalamt ve birka pratik dzenleme zerine almaktayd. Bununla birlikte ihtiya duyduu sermayeye ulamaktan uzakt. Hayal krklklarn felsefi bir yaklamla savuturmaya alyordu ve kendi zaman iin -belki de kendi zamannn da tesinde- eksiksiz bir fikir gelitirmiti. "Evrenin ortasndaki dililerden baka bir ey deiliz" diye yazyordu Morgan'a "ve u kanlmaz bir sonutur ki kendi zamannn tesinde olan yol gsterici anlalamayacak ve hayal krklna urayacak, ac ekecektir; gelecek nesillerin daha yksek takdiri ile memnun olacaktr."

Morgan Noel'den hemen nce Amerika'ya dndnde yine Tesla'nn nerileri ile karlaacakt. Yine aresiz kalmt. "Bu gidiat neredeyse tm midimi yitirmeme yol aacak. Paraya ok ihtiyacm var ve bu hayati anda bir trl para bulamyorum. Siz yardm iin bavurabileceim neredeyse yegane insansnz..." Mektubuna milyarder iadamna mutlu Noeller dileyerek son veriyordu. Morgan ise buna zaten verilmi olan kredilerin faizini ieren bir fatura ve yine yeni yl iin iyi dileklerle mukabele edecekti. 1914 ylnn Ocak aynda Tesla, Dnya Sava tehlikesine karn Alman hkmetine teslim edilmek zere yollanacak bir trbin iin Morgan'dan 5 bin dolar isteyecekti. Yurduna sadakat konusunda vicdan rahatt nk Birleik Devletler hkmetine de bir teklif gtrm ama Sava Dairesi'nin icad hakkndaki olumlu deerlendirmelerine karn bir yant alamamt. Bu sefer Morgan yumuayacak ve Tesla'ya biraz daha kredi aacakt. ki ay sonra Tesla, Morgan'a bir otomobil hzlerini finanse etmesini ve yeni bir irketin hisselerinin te ikisini almay nerecekti. Ac bir ekilde yeni trbinle ilgili baz sorunlar yaad ortaya kyordu; uzun sre yksek hza dayanabilecek bir metal henz retilmemiti ve bu da en azndan gelitirilmesinin ilk safhalarnda hi de ucuza getirilebilecek bir i deildi. Daha ok zamana ihtiyac vard ve bu da daha uzun sreli mali destee ihtiya duyaca anlamna geliyordu. Ama Morgan'n sekreteri bu defa tm yollar kapayacak ve gen iadamnn artk yeni icatlarla ilgilenmediini syleyecekti. K boyunca Tesla tekrar tekrar arayacakt Morgan'. "Ltfen bunu bir dier yardm ars olarak kabul etmeyin" diyordu ama aslnda umarsz bir aryd bu. Bu arada ofisini de ihtiaml Manhattan kulelerinden daha mtevaz Woolworfh binasna tamt. Kasm aynda Morgan kredilerin sresini uzatacan ama buna yeni bir miktar eklemeyeceini bildirdi Tesla'ya. Herkes katlamaya balam gibiydi. Scherff patronuna denmemi maalarn karlnda maddi teminat ilevi grecek belgelerin imzalanmas iin bir not gndermiti ve en azndan bir miktar deme yaplacan umduunu bildirmiti. Ama Tesla belgeleri imzalam ve cevap olarak da yeni trbini hakkndaki projelerini anlatan bir not yollamt. Kiisel sorunlarnn arasnda arkadalarna yardm edecek zaman bulabiliyordu yine de. Drt yl nce Century'nin editrlne terfi ettirilen Johnson mevkisini tehdit eden bir skandal konusunda Tesla'nn srdalna snyordu. Mr

Anthony'den gelen, "Ofisin yeni durumu hakknda hibir bilgi sahibi olunmadan yazlm bir yaz. Acaba kendisine yeni durumdan bahsettiimde ne syleyecek, Tanr bilir..." diyen bir mektuptan sz ediyordu. Bu gizemli meselede araya giren Tesla, sorunu halletmek iin elinden geleni yaptn bildiriyor ve "Ama o denli youn bir direnme ve korku ile karlatm ki die dokunur bir sonu elde edemedim... Bu iin peini brakmayacam. Bu kk utancn zihninde byk bir yk oluturmayacan umuyorum..." diye cevaplyordu Johnson'u. (ok nceleri, John-son'dan nce, Century'nin editrln yapan R. Watson Gder Tesla ile yakn dosttular ancak Mrs Gilder bir sre sonra kocasnn Tesla ile olan yakn ilikisinden rahatsz olmaya balamt.) Fakat bu kk utan -bu utancn kayna ve ierii ok sk korunan bir srdJohson'un istifa etmesine yol aacakt. Le-xington Aveneu'daki mehur evleri bir daha asla eskisi gibi huzurlu olamayacakt bu olaydan sonra. Geri Robert bir sre sonra Akademi Sekreterlii iini bulacakt ama ekonomik durumu nedeniyle belini bir trl dorultamayacakt. Johnsonlar hala altklar o partilerle, hizmetilerle ve Avrupa tatilleriyle ssl hayat tarzndan vazgeemiyorlard ama bor bataklna da gittike daha fazla gmlyorlard. ki dost srekli lkslerini karlayabilmek iin birbirlerinden bor para almaya balamlard. Dierinin kefaletini deyen kii, ne kadar artc olsa da, genellikle Tesla oluyordu. Birleik Devletler iin Almanya'ya kar savaa girmek kanlmaz olmaya balamt. Tesla ve gen John Hays Hammond, genellikle Hammond'un etkisi ile, gelitirdikleri robot teknolojisi ile bu durumdan kar salamay planlyorlard. Hammond, Tesla'nn prensiplerini uygulayarak nereye giderse gitsin kendisini takip eden, motoru gzlerinin arkasna yerletirilen k dalgalarna baml alan robot bir kpek gelitirmiti. Robot kpek fikri amiralleri ve generalleri pek cezp edecee benzemiyordu ama Hammond, Boston limannda mrettebatsz bir yat ynetebilmeyi de baarmt ve iki mucit ortaklaa bir tele-otoma-tik irketi kurmay tasarlyorlard. Hammond otomatik bir seici sistem gelitirmeye alyordu ve Tesla da birka yl nce gelitirdii ynlendirilebilir torpidonun Sava Dairesi'nin ilgisini ekeceini dnyordu. Fakat birlikte hareket etme planlarn uygulayamayacaklard. Kariyerinde ulat yere karn Tesla hala vatandal ile ilgili olarak kamuoyunun kafasnda oluan soru iaretlerinin ykn hissediyordu omuzlarnda. Washington Post'ta yaynlanan bir yazda, sk tekrarlanan bir yanllk yaplyor, kendisinden

Balkanlar'in nl bilim insan olarak sz ediliyordu. Washing-ton'daki brokratlar arasnda hayli yaygn olan szlerle "Burada icat edilmemi" durumuyla da sk sk karlayordu. Yapt iin kalitesi ne olursa olsun ve toplumun bu almalardan elde edecei kazan ne olursa olsun, bu etmen belirleyici olabiliyordu. Ama hibir ey Tesla'ya yeniliklere direnen geleneksel dmanlar -atalet ve kar ilikileri- kadar zarar vermiyordu. Bir gazeteci donanma mensuplarndan birine Tesla trbinine destek fonu amay dnp dnmediklerini sormutu. Donanma Aratrma Brosu'nun temsilcisi kendisine u cevab verecekti: "Sk sk bu ynde telkinler alyoruz. Ama samimi olmak gerekirse, u anda endstri Parson trbinine uyumlu olarak ina edilmi durumda, bu durumu deitirmenin maliyeti ve takvimi hi de azmsanacak gibi deil..." Bazen Tesla'nn icatlar yurtdnda Amerika'da olduundan daha ok ses getiriyordu. 1915 ylnda telsiz patentlerini kullanma lisansna sahip bir Alman irketi Birleik Devletler Donanma Radyo letiim Servisi iin bir radyo istasyonu kurmutu. stasyonda kullanlan ekipmann telif haklarndan da Tesla bin dolara yakn bir gelir salamt. stasyonun ba mhendisi 20 bin kilometre uzaklktan gnderilen mesajlar alglayabildiim sylediinde bunu sakinlikle karlamt nk o bunun olanakl olduunu ok nceden biliyordu. "Bylece benim 1899 ile 1900 yllar arasnda gerekletirdiim deneylerin geerliliini ispatlam oluyorsunuz" diye cevap verecekti. Ne yazk ki patlak veren sava nedeniyle telif haklarndan elde ettii gelir de kesilecekti; istasyon da Amerika'nn savaa girdii 1917 ylnda kapatlacakt. New York Times, 6 Kasm 1915 tarihinde, Londra Reuters haber ajansna dayanarak birinci sayfadan verdii bir haberle Tesla ve Edison'un Nobel fizik dln paylaacaklarn duyuruyordu. Ertesi gn Times'dan gelen bir muhabire kendisine bu konuda hibir resmi bilgi ulatrlmadn anlatacakt Tesla. Ama, dln kendisine verili sebebinin telsiz enerji nakli konusundaki almalar olabilecei konusunda fikir yrtyordu. Bunun sadece dnyevi deil "yaratt kozmik aptaki etkilerle" evrensel bir deeri olduunu sylyordu. Muhabire daha sonra patlayclarn deil elektrik dalgalarnn silah olarak kullanlaca bir gelecein savalarn anlatmaya balayacakt. Daha sonra ise yapc bir yaklamla, "Gklerin aydnlatlabilecei, okyanuslarn evcilletirilecei;

denizlerin sulama iin, topran gbreleme iin, gnein de enerji elde etmek iin kullanlaca" bir gelecekten de bahsedecekti. Edison'un hangi sebeple Nobel dlne layk grld kendisine sorulduunda da incelikle bu beyefendinin bir dzine Nobel dln hak ettiini syleyecekti. Edison ise, kendisine bu konuda fikri sorulduunda, resmi bir tebligat almadn syleyecek ve bu konuda daha fazla yorum yapmaktan kanacakt. Robert ve Katharine bu habere almam, ok sevinmilerdi. Hemen kendisine bir tebrik mesaj yollayacaklard. Her zamankinden arbal bir tavr taknmaya balayan Tesla da, "Aslnda birok kii bu dle layk. Ama teknik literatre benim admla geen en az drt dzine bulula ben de bu onura daha az layk deilim. Bu, hata yapmaya eilimli bir grup insann deil, pek nadiren hata yapan tm insanln bahettii gerek ve kalc bir ereftir. Bana kalsa bulularmn herhangi birine gelecek bin yln Nobel dllerini verirdim." Bundan sonraki gelimeler biraz daha karmakt. Bat basn bu haberi alm ve gerekliini kontrol etmeden tm lkeye yaymt. Times'da bir kere daha Tesla ile Nobel dlnn sahibi sfatyla yaplan bir rportaj yaymlanacakt. Muhabire anlatt hikayeler tipik Tesla tarzyd. Dnyann ses nakli konusundaki fikirlerini hala anlayamayna hayret ettiini sylyor, New York'tan telefon eden her hangi birinin, hibir ara tehizata gerek duymadan dnyann istedii yeri ile konuabilecei, Avrupa'daki sava manzaralarnn be dakika ierisinde Amerika'dan seyredilebilecei bir teknolojinin gelitirileceinden sz ediyordu. Dnyadan geecek olan akm, verici istasyonundan sonsuz bir hzla yaylacak, 12 bin kilometre gibi bir mesafe sonrasnda k hzna doru yavalamaya balayacak, daha sonra bu blgede tekrar hzlanarak alc istasyonuna sonsuz bir hzla ulaacakt. "Bu mucizevi bir olay. Telsiz insanlk tarihine bir kasrga gibi girmek zere. Bir gn dnya apnda kurulacak, szgelimi, alt istasyon sayesinde tm dnya insanlar birbirleri ile salt ses yolu ile deil, grnt aracl ile de haberleebilecekler." Fizik bilgisindeki eksiklie karn (Tesla ktan daha hzl seyahat edecek bir varlk olamayaca fikrine kar kyordu) kehaneti kusursuzdu. Elbette ki bugnn ezamanl-mikrodalga yayan televizyon uydularn ngrebilecek bir zamanda yaamyordu ama buna yakn bir eyler zihnini megul ediyordu; ne de olsa daha

genken ekvatorun evresinde dnya ile ezamanl dnecek bir ember kurma projesi hayallerini sslyordu. Televizyonu icat edemedi ama hayal edebiliyordu. Drt yl sonra Johnson, Tesla'ya, futbol malarn evden seyredilebilecek bir ekilde ekrana yanstabilecek bir icat olup olamayacan soracakt. Tesla, "ov dnyasna girmeden de zengin olabileceimi dnyorum" diye cevap verecekti. Literary Digest ve The Electrical World of New York 14 Kasm basklarna Edison ve Tesla'nn Nobel dln paylamalar zerine bir haberle girmeye hazrlanyorlard ki Reuters'in bu defa Stockholm'den getii bir haber bomba etkisi yaratacakt. Nobel Komitesi, dln, X nlarn kristalin yapsn anlamak amacyla kullandklar almalar vesilesiyle ngiliz bilim insan Profesr W. H. Bragg ve oluna layk grldn duyurmutu. Ne olmutu? Nobel dl Vakf bir aklama yapmaktan kanyordu. Bir biyografi yazar yllar sonra Tesla'nn, nemli keiflerde bulunan bir bilim insan olarak dl basit bir mucit olan Edison'la paylamay reddettiini ne srecekti. Bir dier biyografi yazar bu teoriyi daha da ileri gtrecek, Edison'un sadiste ve eytanca bir tavrla paraya acilen ihtiya duyduunu bildii Tesla'y 20 bin dolardan mahrum etmek iin dl almay reddettiini yazacakt. Ama ne Tesla'nn, ne de Edison'un dl reddettiine dair somut herhangi bir delil vardr. Nobel Vakf, "Bir kimsenin dl almay reddetme eiliminde olduuna dair bir sylenti nedeniyle dln verilmekten vazgeilmesi fikri akla yakn bir aklama olamaz" yorumunda bulunacakt basite. Ama vakf Edison ve Tesla'nn ilk tercihleri olduu grn de reddetmiyordu. Edison yeterince ne ve servete sahipti, byle bir onura da ihtiya duymuyordu belki de. Ama Tesla'nn hayal krklklarna bir yenisi daha eklenmiti. Ve uras muhakkak ki bu olay hi de iyi bir reklam olmamt onun iin.

19. UAN SOBA Yeni trbinin gelitirilmesinde karlalan zorluklar hi de yabana atlr cinsten deildi. lk yapt modelin baars ile umutlanan Tesla, buharla alacak daha byk bir tasarmn yapm iin New York yaknlarndaki Waterside stasyonu'nda

almalarna balad. Buras Edison'un kasabasyd ve halkn ounluunu da Edison irketi'nde alan mhendisler oluturmaktayd. Daha iin bandan sorun kaca belli olmutu. Mhendisler Tesla'nn ie leden sonralar saat be gibi gelmesinden, parasal olanakszlklar yznden trbinin yeterli test edilememesinden ikayet ediyorlard. Sonunda trbinin retilmesi iin Milwaukee'deki baka bir irkete bavurdu. Ancak mhendislerle arasndaki gerginlik deimeyince testleri terk etti. Trbin retiminde bir baka nemli sorun daha vard. Saniyede 35 bin gibi yksek devirlerde, merkezka kuvveti metalin dnen diskler arasnda skmasna sebep oluyordu. Gerekli metalin gelitirilebilmesi iin teknoloji henz yetersiz kalyordu. Westinghouse'un tren yollar ve aydnlatma irketinin yneticisi kendisinden yeni trbin hakknda bilgi istediinde Tesla trbininin hafiflii ve yksek performans ile dier tm modellerden daha stn olduunu bildirecekti. Aslnda trbini kk bir uak modelinde denemek istediini sylyordu. "Bu sizi artmasn" diye yazyordu, "beni bir gn New York'tan Colorado'ya kk gaz sobalarna benzer bir uakla seyahat ederken grebilirsiniz." (Uak ancak otuz kiloya yakn bir arlkta olacakt ve gerektiinde bir pencereden kalk ya da ini yapabilecekti.) Bu hayal ok etkileyici olmakla beraber Westinghouse'un sipari vermesini salayacak kadar gereki grnmyordu. Bunun zerine trbin gelitirme almalarn devam ettirebilmek amacyla iki irket iin ayn anda almaya balayacakt. Bu, Tesla iin yeni bir eydi. Trbinin, yanc gazlarla da altrlabilmesini salayacak bir ekilde, valfl silindirini gelitirmiti. Bu mekanizma, Fle-ming'in vakum-diyotu ile birlikte, gelecein modern akkan tekniklerinin temelini oluturacakt. Ama dierlerinde olduu gibi bu kefinden de kar etmeyi baaramayacakt. Bugn Tesla'nn trbini ok nceden hak ettii ilgiyi yeniden ekmeye balamtr. Birok irket Tesla trbinine dayandrdklar teknolojileri yenileyerek ve uyarlayarak birok kullanm alannda faaliyet gstermektedir. Ancak gelecein baarlar ile gnn faturalar denemiyor-du. Tesla gnlk almalarnn ve Delmonicolar'daki elencenin giderlerini karlayabilmek iin

hayli aba harcyordu. Aidatlarn ikinci kez demedii iin Oyuncular Kulb yeliinin drlmesi tam bir sosyal k ifade ediyordu. Mark Twa-in'in ve Stanford White'n yokluunda zaten eski urak yerlerinin de tad tuzu kalmamt. Gazetelerde adna hala sk rastlanyordu, esiz hayal gc hala manetleri sslyordu. Geree dnmese bile fikirleri byk bir haber deeri tayordu zaten. English Mechanic and Science dergisinde "Tesla Med-Ceziri Sava mkansz Klacak" balkl bir yaz yaymlanmt. Patlayclar kullanlarak okyanusta istendii zaman devasa dalgalar yaratlabileceinden sz ediyordu. Zihninin ocuksu yannn bunun gibr iddialar ortaya attna daha nce de rastlanmt. Times'a yazd bir mektupta icatlarna hibir zaman hak ettikleri deerin verilmediinden yaknyordu. Mektubun yaynland sayfann yarsnda da zntsn ve hayal krkln ikiye katlayan bir kiiden, zamann yeni kahramanndan, Orville Wright'tan sz edilmekteydi. Wright'la yaplan rportaj bakent Washington'daki dz bir ayrlkta gerekletirilmiti. Daha nceleri pek ok kereler ha-valandrabilmeyi baard ua ile bir deneme uuu daha yapmak zereydi. Ancak bu uu her zamankinden daha nemli ve zel bir deneme olacakt, zira bakan. Tedy Roosevelt, Beyazsa-ray'dan Wright'a Birleik Devletler'in ilk uan bakan olma sfatna nail olabilmek iin kendisinden davet beklediini sylemiti. Wright'n o an iinde bulunduu gayet sinirli ruh hali bu artlar altnda ho grlebilir bir durumdu. Nitekim iin tek tehlikeli yan hametli bakann btn o uzun botlar, koruyucu gzlkleri ve kask giyerek hayli gln bir duruma decek olmas deildi. Denemenin ne kadar tehlikeli sonular dourabileceinin farknda olan Wright, Amerika Birleik Devletleri bakannn hayati sorumluluunu kendi zerine almak istemiyordu hakl olarak. Ama bakana hayr demek de daha az riskli bir i deildi. Binlerce kiilik bir izleyici topluluu deneme uuunun yaplaca meydanda toplanm, Wright'n karar vermesini bekliyordu. Wright, motoru tekrar skp takarak son denetlemeleri yaparken dnmeye de frsat bulmutu. En sonunda rzgar lerini kaldrd ve sonularn incelemeye balad. Topluluk nefesini tutmu bekliyordu. Hafif bir meltem aletin kanatlarn i-iriyordu. En sonunda rzgar lerini indirecek ve yiite "Uu gerekletirilemez" diyecekti.

Ayn sayfada, bir stun tede Tesla'nn havaclk zerine fikirlerine yer verilmiti dergide. Btn hayat boyunca yksek sratli gelimi uak motorlar tasarm zerinde almt ama tek bir patent dahi almamt. Bu arada rekabetin nelere mal olabilecei zerine de hi dnmyordu: "Sonradan retilen dier tm uaklar, prototipleri olan Langley'in yanna koyarsanz greceksiniz ki tam anlamyla kaydedilebilmi tek bir somut ilerleme dahi yoktur. Ayn pervaneler, ayn motorlar, ayn dmenler, kayda deer tek bir gelime yoktur... buna karn yarm dzine havac gklerin hakimi, imparatoru ilan edilmitir. J. D. Rockfeller'a bu unvan layk grmek ok daha uygun olacakt. Ama yksek kalitede yanc akaryaktn salanmasna kadar kendi arlklarnn birka mislini yerekimine kar kaldrabilen motorlar retilemeyecektir." Langley uann hava boluuna maruz kald takdirde aklacan, helikopterin, dier dezavantajlar bir yana braklrsa, bu adan ok daha gvenli olduunu sylyordu. Havadan daha ar bir hava tatnn ise tamamen yeni ilkeler dorultusunda ina edileceini, bunun da gereklemesinin pek yakn olduunu ngryordu. "Bunun gereklemesi sanayi ve ticaret dnyasnda yepyeni bir r aacaktr. Yeter ki hkmetler telsiz enerji naklinde olduu gibi spanyol Engizisyon Mahkemesi tavr taknmasnlar. Bu, insanl gklerin gerek hakimi klmaya yetecektir." Elbette bu ngrler her zamanki gibi aclarnn deilmesine ve dierlerinin ona kar duyduu hncn artmasna neden oluyordu ama yine her zaman olduu gibi kehanetleri gerek olacakt. Waldorf'ta bir amiralle yemek yeme erefine eritiinde "havaclk gemilerinden" bahsedecek ve yine telsiz telefon grmelerinin bir gn tm dnyaya yaylacandan dem vuracakt. Hafif uann, ya da uan sobasnn -gnmz terminolojisinde bu hava tatlarna (basit helikopterlerle kartrlmamas gerekir) VTOL, dikey kalk ve ini yapabilen uaklar denilmektedir- patentleri iin ancak 1921 ve 1927 yllarnda bavurabilecekti ve patent haklarn 1928 ylnda alabilecekti. Ayn zamanda bu, muhtemelen finansman eksikliinden, bir prototip retmeden patentini ald tek icadyd. Patentleri belgelendiinde mucit yetmi iki yandayd. Kk uak ki Tesla uann bin dolardan daha az bir fiyatla satlmas gerektiini dnyordu, helikopteri andran pervanesi sayesinde dikey kalk yapabiliyordu.

Kalktan sonra pilot bir mekanizma ile pervanenin normal uaklarda olduu gibi burna yerlemesini salyor ve bylece uan soba yola koyuluyordu. Pilot koltuu, kanatlar yatay pozisyondayken yukar bakacak ekilde kendi etrafnda dnebiliyordu. Tesla'nn gl ama ok hafif trbini sayesinde uak byk bir hzla ne doru atla-biliyordu. Ayn ilem tersi ynde tekrarlanarak uan -garaj ats, oturma odas, ya da kk bir geminin gvertesi gibi dar alanlara- ini yapmas salanabiliyordu. Tesla'nn dikey kalk fikri lmnn zerinden on yl getikten sonra ilerlik kazanabilecekti ancak. 1950'lerin ilk yllarnda Convair ve Lockheed, daha sofistike mhendislik teknikleri kullansalar da, znde Tesla'nn prensibine sadk kalan yeni modeller retmeye balayacaklard. Bu tatlarn en baarls Convair'in rettii XFY-1 idi. "Pogo" yaklak drt ton arlnda 5.850 beygir gcnde Allison T-40 turbo motora sahip bir sava uayd. Karada iken kuyruu yerde, burnu gklere bakar bir ekilde duruyordu. Harekete getiinde dikey kalk yapyor, sonra doksan derecelik bir rotasyonla yatay pozisyon alyordu. 4.500 metre ykseklikte, saatte 965 kilometre hza kabilecek ekilde dizayn edilmiti. "Pogo" testlerde genellikle baarl olmasna karn donanma retime gemekten vazgemiti. Allison motorun gerektii kadar gl olmadna ve pilotun dner koltuunun ani deiiklikler iin yetersiz olduuna karar vermilerdi. Buna karn dikey ini ve kalk yapabilen tam tehizatl bir hava tatnn ticari ve askeri avantajlar da gz ard edilemeyecek kadar oktu. Baarl testler zerinden birok yeni deneme gerekletirildi. Ancak 1980'lere kadar bu sistemde istenilen noktaya ulalamad. En sonunda uan gvdesinin deil, motorlarnn doksan derecelik bir rotasyonu gerekletirebildii, bu ekilde dikey ini ve kalkn mmkn olabildii bir sistem gelitirilecekti. Bu sistemle retilen Amerikan modellere "Harrier" Sovyet modellere ise Yak-36 ad verilmitir. Tabii ki bugnn VTOL'leri yannda Tesla'nn ufak-uan sobas bir hayli ilkel kalmaktadr. Ama jet motor teknolojisinin gelitirilmesinden onlarca yl nce bunun baka trl olmas da dnlemez. 1950'lerde Convair ve Lockheed'in gerekletirdii testler Tesla'nn modelinin VTOL aratrma gelitirme almalarnda kanlmaz bir ilk basamak tekil ettiini gzler nne sermektedir. Yugoslav Review dergisi Tesla'nn almalarnn glendirilmi uuun gelimesinde ilk adm tekil ettiini ne srmt bir saysnda. Bu saygn dergi, Tesla'nn Belgrat'taki katlar arasnda bir roket motoru gelitirme almalarnn

1895 ylndaki laboratuvar yangn ile birlikte sona erdiini gsteren belgelere rastlanldn ne sryordu. Belgrat'taki Nikola Tesla Mzesi'nde ayrca jet-itili, drt tekerlekli ve hem havada, hem karada gidecek tarzda bir "aeromo-bil"in tasarmlarna da rastlanlabilir. Mze yetkililerine gre bunlara ilaveten "Tesla'nn lm ile deerlerini yitiren yakt, beygir gc ve baka baz eylerin hesaplamalarn ieren" almalar da mzede koruma altna alnmtr. Bunun yan sra gezegenler aras seyahat edebilecek bir gemi de tasarlamt. Tabii bu bilgilerden Batl meslektalar asla haberdar edilmemiti. Ayaklar "dnyaya" bast zamanlarda Tesla, zel tasarm aydnlatma tpleri ve havalandrma sistemleri zerinde alyordu. Bu arada yatrmclara, reticilere trbininin elik imalathaneleri ve fabrikalardan yaylan atk gazla da altrlabileceini anlatan mektuplar yazyordu. Bu sayede bacalardan duman kmayacak, tkenebilir yakt kaynaklar iin de endielenmeye gerek kalmayacakt. Hayal gc gelecein dnyasnda seyahat ederken mali durumu ise gayet berbat olan gnn koullarna saplanm kalmt. Mucit ile Scherff arasnda parasal konular ile ilgili olarak sert bir tartma yaanm ama bu durum ksa sre iinde savuturul-mutu. Sherff, tefecilerin kendisini sktrdn, karsnn hastal nedeniyle de borca girdiini anlatyor, Tesla'nn kendisine bir miktar deme yapmasn umuyordu. Tesla ise ykseklerden atarak borlu olduu Scherff e u cevab verecekti: "Rica ederim zlmeyin. Biliyorsunuz ki, yaadnz deneyimler sra dyd ve bunlar size maddi kazan sa-lamadysa da isel yeteneklerinizin gelimesinde nemli rol oynamlardr..." Scherff her zamankinden daha srarc davrannca bir miktar para gndermek zorunda kalacak ama birka aaal laf etmekten de geri kalmayacakt: "zlerek sylemek zorundaym ki, soukkanlln ve zgvenini yitirmeye balamsn... Kendini toparlamal ve kt ruhlar srgn edebilmelisin..." Eski alan ve sadk dostunun ahlaki yann kuvvetlendirmek iin de buhar ve gaz trbinlerinin ve bir besleme nitesinin tamamlanmak zere olduunu, bunlarn devrim niteliinde olduklarn da szlerine ekleyecekti. "u an bu icatlarm ile alacak yeni lokomotif, otomobil ve torna tasarmlar zerinde almaktaym. Sonucun muazzam bir baar olacandan eminim. Tek sorun nereden ve ne zaman

nakit bulabileceimdir. Ama pek yaknda para sel gibi akmaya balayacak ve o zaman beni her istediin an arayabileceksin." Daha sonra Scherff, Tesla'ya teraptik nitelikli aygtlarndan bir tanesinin piyasaya srlmek zere olduunu bildirmekten mutluluk duyduu bir mektup yazacakt. nk kendisinin de muhtemelen bunlardan birine ihtiya duyacan da ekliyordu. Para hibir zaman "sel gibi" akmadysa da Tesla birka byk finansr bulabilmeyi baarmt. Bu sayede 1910 ylnda 400 bin dolar sermaye ile, bakalaryla birlikte soutma gibi ticari kullanm alanlarna hizmet vermeyi de hedefleyen, Tesla Ozon irketi kurulacakt. Daha sonra da Hoadley ve Knight'n mali destei ile byk gemilere ve Alabama Kmr ve elik irketi'ne trbin retmek amacyla bir milyon dolar sermaye ile Tesla Motor Sanayi kurulacakt. Bu dnemde Tesla dier sorunlarn yan sra eski alanlarndan Fritz Lowenstein ile de baz skntlar yaamaktayd. Colorado'daki alma gnlerinden beri Tesla, Lowenstein'n sadakatinden phe etmekteydi. Alman mhendisle Wardenclyffe projesinde tekrar birlikte altklarnda gvenini yeniden kazanacakt ama birka yl ierisinde parasal konularda aralarnda yine bir anlamazlk ba gsterecekti. Lowenstein sonradan radyo aygtlar konusunda baarl bir mucit olacakt. 1916 ylnda Marconi Telsiz Telgraf irketi ile Marconi'nin patentlerinin Tesla'nnkilerden etkilendiini savunan Kilbourne & Clark arasndaki davada dm zecek kii olarak tanklk edecekti. Son anda Lowenstein taraf deitirecek ve Marconi'yi destekleyecekti. Yalanc ahitlik ettii ne srlecekti ama hibir ey ispat edilemeyecekti. Fakat Tesla'nn dostluunu da sonsuza kadar kaybedecekti. 1910 ile 1915 yllar arasnda Tesla Alman mhendise olduka ykl miktarlarda bor vermiti. yl sonra Tesla, Lowenstein'a protesto ekecek ama kendisini mahkemeye vermeyecekti. Kendi hesabna hatr saylr bir ne kavuan Anne Morgan da babasnn lmnden sonra kendi hayat tarzn srdryordu. Tesla'nn trbini gibi Anne da bir g istasyonu gibi almaktayd; hayat, eitim, ocuk haklan, kadnlarn alma koullar ve gmen sorunlar gibi insani konular evresinde dnmekteydi. Zenginlerin moda ve hizmeti sorunlarna kafasn yormay hi mi hi dnmyordu. Zevkli Avrupa turundan dner dnmez Manhattan'daki kadn haklar oturumlarna katlabilecek kadar ok ynl bir insan olmutu. Sosyoloji diplomas almadan tm Amerika'y dolam, kadn derneklerinde konumalar

yapmt. Hukuk adamlaryla, evsizler ve smrlen kadnlar zerine toplantlar dzenliyordu. Tesla'ya genliinde duyduu ak unutmu olmasna karn onunla olan ilikisini de tam anlamyla bitirmemiti. "Seninle bu k grebilmeyi umut ediyorum" diyordu, "ve son grmemizin zerinden koca bir yl gemi olmasndan dolay ne kadar zgn olduumu da bilmeni isterim. Geen tm bu aylar almalarna istediklerini katt m, arzuladn ilerlemeyi kaydedebildin mi...?" Eski dostunu yeniden kazanmann mutluluunu yaayan Tesla vnmeyi de ihmal etmeyecekti: "Seninle son grmemizden beri kaydettiim ilerleme olduka byk ve tatmin edici oldu. Fikirler kafamda daha nce hi olmad gibi hzla uuuyorlar. Bunlarn bydn ve gelitiini gryor, mutlu oluyorum, dnyevi anlamda baarl olduumu syleyebilirim." 25 Mart 1911 tarihinde meydana gelen Triangle Fabrikas yangnnda, kt koullarda ve dk cretlerle altrlan, ayn zamanda ounluunu gen gmen kadnlarn oluturduu iilerden bir ou kavrulmamak iin camlardan atlam ve hayatlarn kaybetmiti. Bu olayn yaratt fke dalgas iilerin sendikalamas ve alma koullarnn iyiletirilmesi srecine de bir ivme kazandrmt. Yaralanan birok ii gvenlik nlemlerinin ne derece ihmal edildiini gzler nne sermiti. Bu felaket Anne Morgan'n gen bir kadn olarak zerinde durduu konularn hayata gemesine katkda bulundu. Grevdeki iilerle birlikte yrylere katlyor, davalar iin drt bir yana etin mektuplar yazyordu. Giyinii, art arda sigara iii, ateli konumalaryla, gazetecilerin de kendisini tanmlad gibi, esasl bir tipti. Enerjik yaratlnn "bulunduu yerin atmosferini elektriklendirdii" syleniyordu. Bir biyografi yazar Anne Morgan'n androjen tavrlar ile Tesla'nn szde aseksel yaradlnn dostluklarnn temelini oluturduunu dnyordu. Hi phesiz para ve toplumsal stat daha byk bir ekim alan yaratyordu. Tesla, yllar yl sren amansz para araylar srasnda, Anne Morgan'n babasnn ve aabeyinin kapsn da andrmt ama Anne bu konuda kendisine pek de fazla destek kmam, esprili bir ekilde srtn svazlayarak snop hayat tarzn 'ti'ye almt. Yine bir kadn fonu iin para toplamaya alt sralarda 'Yoksul Evleri' ve 'Yurttalk' balklar altnda yazlar yazm ve Tesla'ya yollamt. Yoksul evlerinin barbarlarn ve ktlerin yuvalan olarak grldnden dem vuruyordu. Hkmetin bu evlerin durumunun iyiletirilmesinde etkin bir rol oynamas

gerektiine inanyordu. Szlerini yle tamamlamt: "Sen de bu fona 100 dolar ile katlan otuz kiiden biri olmak ister misin?" Tesla'nn bu mektuba bir cevap verdiini gsteren hibir belge bulunmuyor. Zaten otel kirasn bile demekte hayli zorland bir dnem yaamaktayd. Masasnn zerinde Katharine Johnson'dan gelen yantlanmam bir mektup daha duruyordu: "Bazen dnce transferi hakknda bildiklerimi sana da anlatacam bir gn gelecektir diye umut ediyorum. Son yl iinde harika deneyimler yaadm; bunlarn ou imdiden flulat ve bu nedenle sizin iin bilimsel adan olduka nem tadna inandm bu tecrbelerin aktarlamadan silinip gitmesinden korkuyorum. Daha iyi bir tanmlama bulamadmdan ben buna 'dnce transferi' diyorum. Belki hepsi bundan ibaret de deildir. Seninle birlikte olduumda bunlardan sz etmek istiyorum ama bu anlarda konumak istediim esas konulardan baka her eyden bahsediyor buluyorum kendimi. Yarn Cumartesi, mutlaka gel."

20. RADAR Tesla'nn Wardenclyffe ykmnn hemen ertesinde yaad parasal sorunlar, 1916 ylnn Mart aynda 935 dolar tutarndaki kiisel vergilerini demedii gerekesiyle New York'ta mahkemeye arlmas ile iyiden iyiye ypratc bir hal almt. Zaten eski ivereninin vergileri ile ilgili endieleri nedeniyle geceleri uykular kaan Scherff'in korktuu bana gelmiti. Btn yerel gazeteler yknn zerine atlamt. Edison, Washington'da savunma sahasnda bir ihale kapmken, Westinghouse, General Electric, Marconi ve dier daha kk aptaki yzlerce firma Tesla'nn patentleri ile servetlerine servet katarken, talihi Tes-la'ya hi de merhametli davranmyordu. Mahkemede yllardan beri Waldorf-Astoria'nn at kredilerle yaamn devam ettirebildiini, tek kuruu olmadn ve bor iinde yzdn itiraf etmek zorunda kalmt. War-denclyffe'in ina edildii arazi elinden alnm ve New Yorklu bir avukata satlmt, her yerde vergi borcu nedeniyle hapse girebilecei konuuluyordu. Yine de tm bu felaketler zinciri ile eli kolu balanmken, neredeyse otuz yl sonra radar ad ile anlacak aygtn temel prensiplerini kefedip yaynlatabilmiti.

Amerika 1 Nisan 1917 tarihinde Birinci Dnya Sava'na girdiinde, Almanlar mttefiklerin neredeyse bir milyon tonluk gemilerini sularn altna yollamt. Herkes denizaltlarn tespit edilebilmesini salayacak bir yol arayna girmiti. Almanlar, Fransa'ya ve ngiltere'ye uaklar ve zeplinlerle hava saldrlan dzenliyordu ama bu saldrlarn nceden fark edilebilmesini salayacak bir sistem gelitirilememiti. Hava saldrlarnn bir gn gelip ok etkili olaca tahmin ediliyordu ama hava kuvvetleri o gnlerde henz romantik bir birim olmann tesine geememiti. Alman uaklar Paris zerine ilk defa bomba yadrdnda Parisliler sokaklarda toplanp olay seyre dalmlard. Londrallar ehirlerinin maruz kald ilk hava saldrsna tank olabilmek iin bahelerdeki uha ieklerini ve imleri ezmeyi bile gze almlard. Bir uan alevler iinde yere aklmas bir gazetede "Londrallarn hayatlar boyunca seyrettikleri en etkileyici bedava gsteri" olarak anlatlmt. Bombalarn kurbanlar dahi, The Lancet'te yazlanlara baklrsa, yaadklar bu olaanst ve esiz deneyimin etkisiyle fazla bir fke gstermiyorlard. Bu olay halkn savan balangcndan beri yaad duygular harekete geiren deneylerin en aa-alsyd. Sava ngilizlerin kendilerini daha bir ngiliz gibi hissetmelerini salamt. Bu adan baklnca Tesla'nn radar gelitirme abalarnn da hava kuvvetlerinden ziyade deniz kuvvetlerine ynelik olmas daha anlalabilir bir hale geliyor. "Duraan dalgalar telsiz telgrafn ifade ettiinin tesinde bir anlam tamaktadr. rnein bunlarn uygun kullanm sayesinde, verici istasyonundan yaynlanan dalgalar aracl ile dnyann herhangi bir yerindeki bir nesnenin, rnein bir geminin, grece konumunu ya da seyrini, uzakln, ya da hzn tespit edebilmek mmkn olacaktr." Tanmn yapt aygt II. Dnya Sava'na birka yl kala younlatrlm bir program ile gelitirilen atmosferik atl radarn zelliklerini tamaktayd. Tesla bunu bir sualt radar olarak tasarlamt ancak bu elektromanyetik dalgalarn sualtnda ok fazla atonasyona maruz kalmas nedeniyle mmkn olamayacakt. Son yllarda yaplan aratrmalara karn halen okyanuslarn altndan radar, yksek frekansl radyo sinyalleri, ya da k dalgalarnn istenilen ekilde yaylmas salanamamtr. Ancak Tesla'nn ok dk frekansl dalgalar sularn iine yaylabilecek ve komnikasyon alannda bir r aacakt.

Tesla'nn radar su altndaki nesneleri saptayamyordu ama o gnlerde bu aygtn baka bir amala kullanlabilecei de dnlmyordu. Edison da donanma ile birlikte bu konuya eilmeye balamt. Alman U-botlarnn bir ekilde tespit edilebilmesi iin youn bir almaya girimiti. Ama en sonunda, iin iinde Edison'un da olmasna karn, bunun bir rya olduu dnlmeye balanacakt. Edison da bu arada grtlana kadar donanma brokrasisinin iine gmlm, aratrma departmanndaki kyasya ekimeden bir hayli bunalmt. Dnceleri donanma mensuplar tarafndan kstaha baltalanyor, bu arada kendisi de harap oluyordu. Pasakl ama varlkl Edison, Washington'daki dalgalarla bouurken, fakir ama zppe Tesla da New York'ta mcadele veriyordu. Her iki mucit de kendi aralarndaki uurum kadar, yeni an atom fizikileri ile kendi aralarndaki uurumun da derinlemeye baladnn farkndaydlar. Artk Einstein'n konuulaca a alyordu. Yeni insanlar, branlama henz altn ana girmi olmasa da, kendi dallarnda uzmanlayorlard. Amerikal Fizikiler Dernei'ne ye oluyorlar ve dergilerinde yaymlananlar dndaki grlere prim vermiyorlard. Pratisyenler (mhendisler) ile teorisyenler (fizikiler) arasndaki ayrm keskinlemeye balamt. Artk Tesla, Pupin gibi mucitlerin, bilim insanlarnn, mhendislerin, ya da Edison gibi kimyagerlerin ve mucitlerin dnemi kapanmt. Yeni fizik dalgalara kar partikler tartmalar ne kyor, Tesla'nn kendine has kozmik teorisine dayanarak reddettii Einstein'n zel izafiyet teorisi fizikilerin zihnini megul ediyordu. Teorik olarak savunulan dinamik evren fikrini tam anlamyla iine sindiremese de Einstein'n genel izafiyet teorisi bir btn olarak 1916 ylnda yaymlanacakt. Einstein bu belirsizlikten rahatszlk duyduu iin sonradan evrenin duraan ve deimez olabileceini de tam olarak reddetmi olmamak iin teorisine bir "yumuatc etmen" ekleyecekti. Bu durum Tesla'ya gre izafiyet teorisyenlerinin neden bahsettiklerini kendilerinin bile anlamadnn kantyd. Kendisi de bir evren teorisi zerine almaktayd ve uzun sredir zerinde durduu (ama yaymlanmayan) dinamik ekim teorisi zerine bir bildiri hazrlamaktayd. Atom enerjisinin birincisinin ie yaramaz, ikincisinin ise kontrol edilmesini olanaksz klacak derecede tehlikeli olduuna inanyor ve bunu da sk sk dile getiriyordu. Einstein'n da bu konuda ciddi kukular vard aslnda. 1928 ylnda bile Dr. Mil-likan, insanolunun atomun enerjisinden faydalanabilecei bir yol

olduuna inanmadn belirtiyordu. "Kmrmz bittiinde atom enerjisi kullanabileceimiz fikri tamamyla bilim d bir topyadr..." 1933 ylnda Lort Rutherford "Atomun paralanmas ile elde edilebilecek olan enerji zayf olacaktr. Atomun transform edilmesinin ortaya karaca enerjiden sz edenler gnei ay ile bir tutuyorlar" diyebiliyordu. 'Yeni fizie' dair bu nktelerin bir tanesinin Tesla'nn Nobel dln elinden aldn dnd Sir William Bragg'e atfedilmesi belki de aclarn depretirmiti. Bragg yle diyordu: "Elektromanyetii Tanr pazartesi, aramba ve cumalar dalga teorisi ile aklyor, eytan ise sal, perembe, cumartesi gnleri quantum teorisi ile." Tesla daha sonraki yllarda daha btnsel bir fizik teorisine balanacakt. Tm maddelerin ilksel bir tzden, tm uzay kaplayan ksal eterden trediine inanyordu ve cretle kozmik nlarn ve radyo dalgalarnn zaman zaman ktan daha hzl hareket edebildiini iddia ediyordu. niversitelerde grevli gen bilim insanlar devlet destekli aratrma programlarnn ne byk bir nimet olduunu yeni yeni fark etmeye balamlard. in ilgin yan umutlarn kran kii, modern aratrma laboratuvarlarnm kurucusu Edison'un ta kendisi olacakt. Donanma Danma Kurulu'nda grev yaparken "byk gelimeler iin bilimsel aratrma elzemdir" diyerek ilk kn yapmt. Daha sonralar donanmann gereklere byk oranda vakf olduunu syleyecek ve asl ihtiya duyulann teorisyen-ler deil mhendisler olduunu ne srecekti. Ordu, daha ok sivil uzman barndrmak istese de Edison fizikiye ihtiya olmad konusunda srar edecekti (tabii bir ya da iki matematiki ie yarayabilirdi). Bilimsel konularda olduka hrsl olan komutanlarn, en az niversiteliler kadar huzuru kamt bu aklamalardan dolay. Peki ya denizalt tarayclar ne olacakt? Bilmek istiyorlard. Bunun iin youn bir aratrma program uygulamak gerekmiyor muydu? Edison hi cann skmyordu, Donanma Aratrma Labora-tuvar fikrini temelden hayalperestlik olarak yorumluyordu. Ama donanma srar ederse laboratuvarnda ilerin nasl yrdn herkesin bilmesini isteyecekti: "Sistemimiz yoktur, kurallar yoktur ama bir yn zamazingo bulabilirsiniz. Ve bu zama-zingolarn evresinde

yeteri kadar dolaan mucitler eninde sonunda bir icatla kar ortaya." Ekibinin laboratuvara gbre bahesi dediinden bahsetmiyordu. Bu kadar da niversiteli bilim insanlarn harekete geirmek iin yeterli olmutu. Donanmay atlatp dorudan en stle balant kurmaya alacaklard. Ulusal Bilim Akademisi aracl ile bakan Wilson'a bavuracaklard. Akademinin lke iin bilimsel bir cephanelik gibi ilev greceini ne sryorlard. Ksa bir sre sonra tm bilimsel aratrma kurumlarna nclk edecek Ulusal Aratrma Konseyi (NRC) kurulacakt. NRC bnyesinde, niversitelerin, hkmetin ve sanayi dnyasnn nde gelen bilim insanlarn, mhendislerini barndryordu ve hem temel, hem de uygulamal aratrmalar destekliyordu. Profesrlerin akllca bir hareketi de Washington'da Beyaz Saray'a ve Kongre'ye olduka yakn bir blgede bir karargah kurmakt. Ulusal Aratrma Konseyi'nin Amerika'ya katks tartlmaz nitelikteydi. Grup, i ve sanayi dnyasnn da desteini almt arkasna. Gelecein sper gcnn bir tasla belirmiti bile: Devlet, endstri ve akademi geni yirminci yz ylda Amerikan hayatna eklini verecekti. Hkmet NRC'ye, Edison'un halen donanma hesabna zerinde almakta olduu, Alman U-botlarn tespit edebilecek bir aygt gelitirilmesi grevini verecekti. Fransz ve Amerikal bilim insanlarnn ortaklaa yrttkleri bir denizalt dinleme cihaz zerine almalar da sryordu. Gelecein radar zerine fikirleri dikkate alnmayan Tesla ise dinleme cihaz gelitirmek gibi kk ilerle ilgilenmiyordu. Gdml fzeler ve kyamet makineleri onun ilgisini daha ok ekiyordu. New York Times'a. en son icadndan kkrtc bir tarzla bahsetmiti. "Thor'un yldrmlar gibi" arpacak olan bu silah brakn ordular, deniz filolarn dahi yok edebilecek gteydi. Times "Doktor Tesla bunun sansasyonel bir haber olmadnda diretiyor" eklinde not dyordu yazya, "bu, yllar alan bir aratrma ve almann sonucudur." Bu fze, havada saniyede 480 kilometrelik bir sratle gidecek, pilota ihtiya duymayan ve ne motoru, ne de kanatlar olan bir tatt, dnyann herhangi bir yerini bombalamak iin elektrikle ynlendirilecekti. Bunun gereklemesini salayacak telsiz bir verici sistemini oktan gelitirmi olduunu ama gdml

fzesinin ayrntlarndan sz etmek iin henz erken olduunu da szlerine ekleyecekti. Robot sava gemilerinden oluan filo hayalinden de vazgememiti. Daha bir yl nce hkmete "kylar boyunca stratejik noktalara uzaktan telsizle kumanda edilecek ve gl teleskoplarla izlenebilecek denizalt, st ve hava tatlar kontrol ebekeleri" yerletirmeyi nermiti. Washington bundan daha tepkisiz davranamazd bu arya. Tek ilgilendikleri NRC'nin gelitirdii ilkel dinleme cihazlaryd. Bunlar da bir dereceye kadar ie yaryorlard. ok sonralar sonar gelitirildiinde bunun Tesla'nn ad konmam radarnn prensiplerine benzer nitelikler tad grlecekti. Sava bittiinde Edison da, en az Tesla kadar, savunma birimlerindeki brokrasinin hayal gc eksikliinden dolay hayal krkl iinde ayrlacakt grevinden. nerdii projelerinin bir tanesi bile donanma tarafndan yrrle konulmamt. Savan bitmesinden ok sonralar ve Tesla'nn kendi radarnn ilkelerini yaymlamasndan on be yl sonra, yine Amerikal ve Fransz bilim insanlarndan oluan bir ekip Tesla'nn ilkelerine dayanarak yeni bir sistem gelitirmeye alacaklard. Donanma aratrma biriminde grevli olan iki bilim insan, Lawrence H. Hyland ve Leo Young, dk enerji sekteli yksek frekans sinyallerinin hem hava, hem de su st tatlarn tespit etmedeki ilerliini yeniden kefedecekti. Amerika'da ilk radar testleri 1937 ylnda yaplacakt. Atlantik'teki bir destroyer filosu tespit edilebilmiti ve bu baar zerine XAF modeli gelitirilecekti. Daha ileri bir model daha sonralar 19 sava gemisinde denenecek ve sava srasnda ok iyi sonular alnacakt. Bu arada II. Dnya Sava'nda Hitler'in igal tehdidiyle kar karya kalan ngilizler de bu konuda harl harl alyorlard. ngiltere ilk mikro dalga radar istasyonunu kuracakt ve bu az gelimi bir model olmasna karn hava savalarnda stnlk salamalarna yarayacakt. Alman mhendisler de bu arada bir radar modeli gelitirmilerdi. Asnda tm dnyaya bu konuda ilham veren isim Tesla idi ama genellikle ngiliz bilim insan Robert A. Watson-Watt'n ad anlacakt radar teknolojisi ile birlikte.

II. Dnya Sava'nda radar Nazi bombardmanlarna kar tam zamannda yardmna yetimiti ngilizlerin. Radar tm dnya lkelerinin temel savunma arac olacakt ksa sre ierisinde. Savatan hemen sonra da ticari havaclk ve denizcilik sahalarnda boy gsterecek, uzayn kefedilmesinde nemli bir grev stlenecekti. Dr. Girardeau, Tesla'nn radarn prensiplerini yaymlad zamanlar iin unlar sylemektedir: "inde bulunduu dnemin teknolojisi gz nne alndnda Tesla'nn kehanette bulunduu ya da rya grd anlalyor. Ancak unu da eklemek gerekiyor ki rya gryorduysa o da bir gn gerek olacakt." 1917 ylnda bu icadnn temel ilkelerini yaymladnda Tesla Chicago'da bulunmaktayd. Kaybetmiti ama yenilme-miti ve tekrar daha pratik icatlar zerinde almaya balayacakt. Chicago'da hem mhendislerle fazlasyla muhatap olmak zorunda kalmas, hem de dostlarnda uzak dm olmas nedeniyle sancl gnler geirmiti. Ama bu arada kendisine hayranlk duyan dostlarndan biri -B. A. Behrend- Tesla'ya Amerika'daki her mhendisin layk grlmekten byk onur duyaca Amerikan Elektrik Mhendisleri Enstits Edison Madalyas'n nerecekti.

21. ONUR KONUU B. A. Behrend o dnemin baarl mhendislerinden birisiydi ve kendisi de Edison Madalyas'na aday isimler arasnda gsteriliyordu. Ama dostu Tesla'ya yaplan hakszlklar nedeniyle de derin bir znt duymaktayd. nsanla, dnyaya modern elektrik an aarak paha biilmez bir hediye sunduuna inand mucidin imdi ban sokabilecek bir otel odas iin mcadele vermek zorunda kalm olmas katlanlamayacak bir durumdu. Bakalar ticari olarak fazlasyla faydalanrken Tesla'nn radyo alanndaki icatlar iin tek bir dle dahi layk grlmemi olmas inanlmaz bir durumdu. Yldrmlarla yaplan deneyleri o balatmt ama meyvelerini bakalar topluyordu, yksek frekans aletinin gelitirilmesi ile retilen elektroteraptik aygtlar mucit dnda herkese para kazandryordu. Daha bir yl nce Dr. Edwin Northup yksek frekans frnn gelitirmek iin Tesla'nn yllar nce icat ettii devrelerini ve zerinde durduu fikirleri kullanmak zorunda kalmt. Ama Tesla'nn baarlarna karn iinde

bulunduu kt koullardan Behrend dnda hi kimse hayflanyor gibi grnmyordu. AIEE'yi Edison madalyasnn Tesla'ya verilmesi konusunda ikna etmek, bu madalyay Tesla'ya kabul ettirmekten ok daha kolay olacakt. Edison Madalyas'n istemiyordu. Asla bunu kabul etmeyecekti. "Bu meseleyi unutalm Mr Behrend" diyordu. "Sizin dostluunuz ve iyi niyetiniz beni fazlasyla memnun etti ama ltfen komiteye gidip bir bakasn semelerini syleyin kendilerine... Enstitnn nnde dngsel manyetik sahay ve alternatif akm sistemini anlatmamn zerinden otuz yl geti ve artk dllerini istemiyorum, belki bir bakasnn iine yarayabilir." Eski yaralar alm, acyla kanamaya balamt. AIEE bugne kadar bu denli vurdumduymaz olmay nasl baarabilmiti gerekten de? Enstitnn yelerinin drtte muhtemelen ilerini Tesla'nn icatlarna borluydular. Edison'la Tesla arasndaki ekememezlik ok iyi bilindiinden Tesla'nn madalyann isminden rahatszlk duyaca tahmin ediliyordu zaten ama mucidin bu dnemde buna ihtiyac olduunu ve hem de gerekten madalyay fazlasyla hak ettiini dndnden srar ediyordu. "Bana ceketime ilitirilecek bir madalya ile enstitnn yelerinin nnde bir saat bou bouna kibirle dikilip durmam ne-riyorsunuz" diyordu Behrend'e, "beni onurlandrdnz dnerek grnmme bir deiiklik katm olacaksnz ama enstitnzn byk bir ksmn besleyen yaratclm hayata geirebilmek iin ihtiya duyduum destei bulabilmek iin abala-maya, srnmeye eskisi gibi devam edeceim." Tesla'nn Edison hakknda kiisel duygularn aa vuracak bir tek kelime dahi ettii grlmemiti ama artk dizginlerinden boanmt: "Ve bu madalyay bana vermekle Nikola Tesla'y onurlandrm olmayacaksnz, bilakis kendisine ait olmayan zaferler zerinde ykselen Thomas Edison'u onurlandrm olacaksnz." Behrend ise konunun burada kapanmasna izin vermiyordu. Tesla'y sk sk ofisinde ziyaret ediyor ve madalyay kabul etmesini rica ediyordu.

Tesla neredeyse her gn Mhendisler Kulb'nn nnden geiyor ama artk ieri admn atmyordu. Bugn de olduu gibi bina, halk ktphanesinin arkasndaki Bryant Park'nn karsndayd, Tesla her gn gvercinleri beslemek iin buraya gelirdi. Mhendisler bu uzun boylu, eskisi kadar k giyinemeyen ama hala gururla ban ykselten ve evresi cvldayan kularla sarl bu adam seyrederlerdi. O gnlerde gvercinler toplum iinde pek sevilmezdi. Alklar, genellikle kendisi de a olan insanlarn ilgisini ekerdi ancak. Onlar a, fakir, yalnz insanlar artran zavall kulardand ve nemli ilerle megul olan mhendislere gre bir i deildi ehir parknda pis kular beslemek. Tesla'nn kularla olan dostluu gazetecilerin de gznden kamamt. Gecenin bir yars evine dnmekte olan bir muhabir karanlk parkta sessiz ve dncelere dalm bu yalnz adamn elinden ya da dudaklarndan yem didikleyen gvercinleri fark edebilirdi, oysa kularn ounun geceleri krletikleri ve yuvalarnda kalmay tercih ettikleri bilinirdi. Byle zamanlarda Tesla gazetecilerle konumak istemediini aka belli ederdi. Sonradan iki gazeteci bunun nedenini reneceklerdi. Bir baka gazeteci, Tesla ile Merkez stasyonu'nda bulumak zere szlemiti. Kendisine bir treni mi beklediini sorduunda "Hayr, buras dnebilmek iin setiim bir yer" cevabn alacakt. Edison Madalyas'nn sahibine verilecei gn Mhendisler Kulb'nde bir ziyafet dzenlenmiti. Daha sonra davetliler ve yeler 39. Sokak'taki Mhendis Odalar Birlii Binas'na geeceklerdi. Grkemli bir davetti bu. Onur konuu genliinde olduu gibi parltlar saan kiilii ile evresinde bir ekim alan oluturuyordu. Btn gzler bu uzun boylu karizmatik adamn zerindeydi. Gel gr ki davetin ortasnda dinleyicilerin arasndan ayrlp gidecekti bir sre sonra. Bu srk gibi adamn nasl olup da kayboluverdiini hayat boyunca anlayamayacakt Behrend. Komite telalanmaya balamt, seremoniye balayabilmek iin onur konuunun ortaya karlmas gerekiyordu. Garsonlar tuvaletleri dahi aratrmlard. Tesla'nn hastalanm olabileceinden endielenen Behrend sokaa frlayp bir taksi tutacak ve Tesla'nn oteline doru yola kacakt. Ama iinden gelen bir ses aslnda Byrant Park'na doru gitmesi gerektiini sylyordu.

Akam karanl kmek zereyken Behrend parkn kapsna kadar gelebilmiti. Kapnn nnde isiz gsz bir grup toplanm glgeler iindeki bir eyi seyrediyordu. Behrend ieri doru kendine yol atnda parkn iinde Tesla'y bandan topuklarna kadar gvercinlerle kaplanm bir halde bulacakt. Avucundan yem yiyen gvercinler siyah giysisinin her tarafn kaplamlar, stne tyden bir battaniye gibi sarlmlard. Tesla, Behrend'i fark etmi ve beslenmekte olan dostlarn rahatsz etmemesi iin parman dudaklarna gtrerek uyarmt onu. Sinirli bir bekleyiin sonunda Behrend, zerindeki tyleri silkeleyip Tesla'y trene geri gtrebilmeyi baarmt. Behrend'in dostunu resmi takdimi iten ve etkileyiciydi. "Eer sanayiden Tesla'nn icatlarn skp karsaydk" diye hatrlatyordu meslektalarna, "arklar dnmez olur, elektrikli trenler ve tramvaylar durur, ehirlerimiz karanla gmlr, atlyelerimiz isiz kalrd. Evet, almalar endstrinin kolu baca olmutur... Ad elektrik biliminin geliiminde bir aa damgasn vurmutur. almalar devrimler yaratmtr..." Szlerine Papa'nn Newton iin syledikleriyle son veriyordu: "Tabiat ve kanunlar gecenin karanlnda gizlenir, Ve Tanr'nn buyruuyla aydnlatan Tesla'nn seslenir." Onur konuu da yava yava toplantya snmaya balamt, eninde sonunda o da bir adem oluydu ve kendisine atfedilen bu vgler hi de yersiz deildi. AIEE'nin bakan W. W. Rice, Tesla'nn titreen akmlar zerine almalarnn bilimsel bir r atn dinleyicilere hatrlatmasyla memnuniyeti iyiden iyiye artmt. "Bu almas X nlarn kefeden Roentgen'e k olmutur" diyordu Rice, "ve J. J. Thomson'a ve dierlerine, modern fizikte sz sahibi olan herkese... almalar Marconi'ye yol gstermi ve telsiz telgrafn mjdecisi olmutur... ve bilimin ve mhendisliin hemen tm alanlarnda Tesla'nn nemli katklarnn izlerini buluruz..."

Onur konuu en sonunda kulaklarn nlatan bir alk eliinde dorulacak ve iinde Edison hakknda birka sz syleyebilecek gc de bulacakt. lk karlamalarn u szlerle anlatyordu: "Hibir teorik eitimi ve birikimi olmayan bu harika adam tamamyla kendi almalar ve aratrmalaryla muhteem iler baarmtr..." Konumas mhendislerin tahmin ettiinden de uzun srecekti, ocukluundan balayarak tm hayatndan bahsediyordu. Arada nkteli anektodlar sktryor ve neden "kendi almasn dnyevi nimetlere tercih ettiini" anlatyordu. Kelimenin Ortodoks anlamyla olmamakla birlikte koyu bir dindar olduunu sylyordu: "Varlmzn gizemlerinin byk bir ksmnn hala ortaya karlmay beklediini dnmek bana byk bir heyecan veriyor; tm pozitif ve deneysel bilimlerin bize bildirdiinin aksine, lmn yaadmz olaanst dnmlerin sona ermesi anlamna geldiine inanmyorum. "Aclara baklk kazandm ruhsal bir huzura kavuabildim ve hayatn karanlk yanlarndan, dertlerden ve varoluun kayglarndan dahi tatmin vesilesi bulabilecek bir doygunlua ve mutlulua ulaabilmeyi baardm. ne kavutum ve bunlarn tesinde bir servete sahibim ama buna karn saysn hatrlamadm kadar ok ufku snrl yazar tarafndan hayalperest olmakla sulandm; baarsz, pratik olmayan bir adam olarak lanse edildim. te bunlar da dnyann cahilliinden ve ileri grl olmamasndan kaynaklanyor..." Birka yl sonra Yugoslavya'dan Amerika'y ziyarete gelen Dragislav Petkovi, Tesla'ya parka dzenledii gnlk merhamet turlarndan birinde elik edecek ve kendisinden aydnlatc bir yorum dinleyecekti. "Mr Tesla, ban kaldrp baz gvercinlerin iinden kamadklar iin donarak ld ktphanenin demir parmaklklarla kafeslenmi pencerelerine bakt; bir tanesinde yar donmu halde bir gvercin olduunu fark etti. Bana orada kalmam ve kendisi dierlerine bakarken kedilerin gelip onu kapmasna izin vermememi syledi. Orada beklerken gvercine ulamaya altm ama parmaklklarn aralklar ok sk olduu iin baaramadm. Mr Tesla geri dndnde abucak trmanverdi ubuklara ve gvercini dar kartt. "ocukluumdan bana kalanlar hala yayor" demiti Petko-vi'e elindeki gvercini okarken.

"Sonra elimdeki paketi ald ve yemi ktphanenin nne serpmeye balad. i bittikten sonra bana dnp 'Bunlar benim en yakn arkadalanmdr' dedi." Edison Madalyas hikayesi de sona erdikten sonra Tesla, Chicago'dan ayrlacak ve yln geri kalan blmn -yalnzca Amerika'da deil, Kanada ve Meksika'da daeitli icatlar zerinde alarak geirecekti. Savata kaybettiklerini Avrupa'dan gelecek telif hakki demeleriyle telafi etmeyi tasarlyordu. Otomobil hzlerini Wlatham Watch irketi'ne satmt. Ama sava sresince otomobil sektr byk bir duraklama dnemi yaamt. Buna karn hzler ve lokomotif farlarndan 17 bin dolarlk bir gelir elde edebilmiti. Ulusal Havaclk Komitesi'ne o zamanlar kullanlmakta olan Liberty motorunun bete bir arlnda olan kk bir uak motorunu kabul ettirmeye alyordu. NACA (NASA'nn ncs) ile kontrat imzalama abalar sonusuz kalacakt. Scherff'e, tm bu kouturmalarndan zaman bulabildii takdirde, gizli mesajlar gnderebilen ve "Amerika'ya barta olduu kadar savata da faydal olabilecek" yeni bir telsiz sisteminden sz ediyordu. Bu arada Tesla Nitrat, Tesla Elektro Terap-tik ve Tesla Motor irketlerinin de ilerine koturuyordu. Century dergisinde 1900 ylnda yaymlanan bir makalesinde sz ettii gibi, havadan azot elde etmek iin kurulan nitrat irketinin kar getiren bir kurulu olmad anlalacakt. Borlarndan kurtulmaya kararl olduundan Connecticut'ta bir trbin laboratuvar kuracak, American&British Manufactu-ring Company ile iki telsiz istasyonu kurma konusunda anlamaya varacakt. Ama bu projeler de yeterli sermaye bulunamamasndan dolay Wardenclyffe ile ayn kaderi paylaacakt. Artk Tesla'nn ticari bir kazan salayamadn hi kimse iddia edemezdi. Nitekim bu giriimlerinin oundan para kazanmaya balamt, belki akmyordu ama borlarn deyebilecek ve emrinde bir ekip altrabilecek kadar damlyordu. Tefecilerin ana den Johnson'a gnderdii mektupta "iirlerini i huzuru ile yazmaya devam et, ben senin dertlerine bir are bulacam. Yetenein bu lkenin insanlarnn krlklerinden dolay kazanl bir ura olamyor ama benimki klelerle altn kazandrabilecek nitelikte. Ben de u anda testimi doldurmaya bakyorum" diyordu.

Johnson hastalanmt. Tesla'dan eski bir borcunu hatrlatarak 2 bin dolar istemiti, mucit de kendisine 500 dolarlk bir ek gndermiti. ki hafta iinde vergilerini deyemediini bildirip tekrar paraya ihtiyac olduunu anlatacakt ve Tesla bir kere daha 500 dolar gnderecekti kendisine. Yln sonuna doru bankada bulunan yirmi dolarna karlk piyasaya 1.500 dolar borcu olan Robert bir kez daha dostundan yardm isteyecekti ve Tesla da bir kez daha ek defterine uzanacakt. New York'taki masasnda Katharine Johnson tarafndan, belki de birka yl nce gnderilmi bir mektup duruyordu. Mektup "daima sessiz kalan dost"a hitaben yazlmt. Yannda ocuklar ya da kocas olmad halde yazn bir blmn geirmek zere Maine'e gitmiti. "Birka ay nce geldim bu kalabalk ama benim iin bombo olan otele" diye yazyordu mektubunda, "hayat ne kadar da garip. Burada hatralarmdan baka hibir eyim yokmu gibi yayorum. Bazen derin bir keder kaplyor iimi ve gen kzlmda yaptm gibi deniz kysna gidip hala benim iin anlalmaz ve etkileyici olan dalgalarn seslerini dinliyorum o zaman. Peki ya sen? Neler yapyorsun? Umarm bana verebilecek yeni haberlerin, iyi ya da kt, vardr benim sadk ve sessiz dostum. Ama eer bana mektup yollamayacaksan, dncelerini yolla ve emin ol ki gayet iyi ayarlanm bulunan bu alet hemen alglayacaktr mesajn. "Neden bu denli zgn olduumu bilemiyorum ama sanki hayat ellerimin arasndan kayp gidiyormu gibi geliyor bana. Belki de ok fazla yalnzm ve bir yoldaa ihtiyacm var. Senden bir haber alabilseydim sanrm daha mutlu olabilirdim. Sen ki iin dnda hibir eyin bilincinde deilsin ve insani ihtiyalardan bihabersin. Sylemek istediim aslnda bu deildi; Sadakatle senin olan, KJ." Mektubunun sonuna bir de not eklemiti: "Robert ile senin aranda gidip gelen altn dolar hatrlyor musun? Onu imdi hepimiz iin bir tlsm olarak ben takyorum." Para iin mi, yoksa iyi talih iin mi? Eski mutlu ve heyecanl gnlere dnebilmek iin mi? Bu tlsm gerekten de bu lye iyi ans getirecek miydi acaba?

22. GVERCNLER

nsanlar onlarca yln akp gitmesinden, bunlar sanki doal sonlarm gibi sz eder, oysa on yln sonunda ilerin gerek anlamda bir sonuca baland pek nadir rastlanan bir durumdur. Hayatta kalanlar aslnda uyumdan yoksun ve can skc deiikliklerin hakim olduu yeni bir zaman dilimine gemilerdir sadece. 'Kkreyen' yirmili yllar da Tesla iin farkl bir ey ifade etmeyecekti. 1920'ler ikiyzl yasaklarn yllar olacakt. nsanlar artk i klarnda her zamanki barlarna gidip ikilerini iemiyorlar bunun yerine yeralt batakhanelerine snmak zorunda kalyorlard. Gizli iki salonlar ve gangsterler tremiti her yerde. arliston gecelere elveda demiti. Borsa da speklatrlerin etkisiyle gklerde szlrken bir anda yerin dibine aklabiliyordu. Servetlerini yitirenlerin yan sra yeni aa kolayca ayak uyduran zenginler de tremiti. Yaps itibariyle tam bir Viktoryan olan Tesla ise bu aa asla uyum salayamayacakt. Dnyaya her zaman olduundan daha fazla yabanclamt. spanya-Amerika savann kahraman, eski kongre yesi ve onur madalyas sahibi Hobson, Senato'ya girmeyi bu defa baaramamt ama ikiye kar verdii sava, Tesla her ne kadar bu baarsndan dierleri kadar memnun olamadysa da, kazanmt. Tesla, yasan kiisel zglklerin nne zebani gibi dikildiini dnyordu. Bu durumun insan hayatn, zellikle de ken-disininkini, ksaltacandan dem vuruyordu. Artk 140 yana kadar yaayabilmek gibi bir umut besleyemeyecek miydi yani? Zaten ilahi amberden az ama dzenli aralklarla tatmayan bir insan neden byle bir umut beslesindi ki? Hobson ailesi ile birlikte Manhattan'a tandnda, Tesla eski dostu sabk kahramanla yeniden yakn olabildikleri iin sevinecekti. Hobson, her ne kadar narkotik konularla ilgili dier kampanyalardan ban kayacak vakit bulamyorduysa da eski dostuna zaman ayrabiliyordu. Her ay Tesla'y otelin lobisinde yakalayp sinemaya gtrmek gibi bir alkanlk edinmiti. Dorusu bu da iki sekin adam iin de hayli sulu bir elence tarzyd. Karanlk salondan kp Times meydannn l l ortamna dalyor ve favori parklarndaki bir bankta oturup, sohbet ediyorlard. Ya dnya siyasetinden ve bilimden konuuyorlar ya da eski zamanlar yad ediyorlard. Artk yetmiine merdiven dayam olan Tesla paraya eskisinden de fazla ihtiya duyuyordu. Zaman zaman garip bir rahatszln yoklad oluyordu. Chicago'da byk emekler vererek kurduu ii bozulmak zereydi. Wardenclyffe artk eski buruk bir an olmaktan teye gidemiyordu ama o hala dnya telsiz sistemini inatla

savunuyordu. 1920'de Westinghouse'un temsilcilerine bir telsiz istasyonu kurma teklifi daha gtrecekti. Alternatif akm haklarndan vazgetiinde olduu gibi yine reddedildiinde Westinghouse'un mdrnn o szlerini hatrlayacakt ac bir ekilde: "almak istediiniz her konuda bizi arkanzda bulacaksnz." O zamanlar "nemli ahsiyetler kendilerine baar yollarn aan bir ncye verdikleri sze daima sadk kalrlar diyerek" bu gvenceye inanmt. irketin tutumunun zc olan bir dier yan da Tesla'nn Westinghouse'un bir telsiz istasyonu ve dnya yayn sistemi kurmay planladn renmesi olacakt. "Mhendislerinizin bu konuda almaya balayacaklarn rendiimde derin bir keder ve hayal krkl hissettiimi bilmenizi isterim" diye yazacakt. Westinghouse'un temsilcilerine, "emin olunuz ki onlara en kk ayrntlarna kadar incelenmi bir alma dnda baka hibir ey sunamazdm." Karlk olarak irket kendisine geici bir danmanlk stats teklif edecekti. Ertesi yl Westinghouse'dan tm dnyaya eitli yaynlar yapacak istasyonlarnn alnda Tesla'nn grnmez dinleyicilere bir konuma yapmas iin iyi niyetli bir teklif gelecekti. Ancak Tesla kendisinin de uzun sredir bir yayn sistemi zerinde almakta olduunu hatrlatacak ve ilk olarak kendi grnmez dinleyicilerine hitap etmek istediinden kendisini mazur grmelerini rica edecekti. Ancak bu sefer de Westinghouse'a "ticari adan stn trbini" ile bavuracakt. Bunun irkete milyonlarca dolar kazandraca konusunda gvence veriyordu. Ama hibir nkoulu kabul etmeyeceini de szlerine ekliyordu. Kendisi trbinleri retecek ve deney safhasna kesinlikle karmayacakt. Tabii alaca yant da ncekilerden pek farkl olmayacakt. Kendisine byle bir anlamaya giremeyecekleri, mhendislerinin bu konuda olumsuz gr bildirdii ve tabii ki mhendislerin fikirlerinin kendilerine yol gsterici olduu belirtiliyordu. Bu dnemde iki yeni arkada, bir heykeltra ve bir yazar girecekti Tesla'nn hayatna. Bu iki grece yetenekli sanatnn dostluu adnn evresindeki baar ve n ne olursa olsun, kamuoyu tarafndan unutulmamasn salayacakt. On dokuz yandaki yazarn ad Kenneth M. Sweezey idi ve Tesla'nn her zaman birlikte olduu arkada grubuna yeni katlmt. Yugoslav heykeltra van Mestrovi ise orta yal ve Avrupa'da o sralarda n yapm bir adamd. Eserlerini tantmak zere gelmiti Amerika'ya.

Tesla ve heykeltra, Yugoslavya'nn dalarnda geirdikleri ocukluk gnlerinin hatrasn yaatyorlard birlikte. Her iki adam da gnlden airdi. u ya da bu konuda muhabbet etmek amacyla sk sk bir araya geliyorlard New York'ta. Her ikisi de sabahlara kadar alan ve ayn dertten mustarip olan insanlardand. Mestrovi koca koca mermer bloklar stdyosu olmadndan bir otelden dierine tanmak zorunda kalyordu, Tesla'nn da bir laboratuvar finanse edebilecek gc yoktu eskisi gibi. Bylece beraberce yrylere kyor, Balkanlarn durumundan ve kendi almalarndan bahsediyor, Srp iirinin tadn karyorlard. Bu yrylerde Mestrovi, Manhattan'n gvercinlerini besleme misyonundan da haberdar olmutu. Split'e dndkten ok sonra Tesla, Robert Johnson'un da tevikiyle, heykeltratan kendisinin bir bstn yapmas ricasn bildirecekti bir mektupla. Ama Avrupa'ya gitme olana yoktu, Mestrovi de bir daha Amerika'ya dnemeyecekti. Buna karn Tesla'y hayalinde gayet iyi canlandrabildii ve bir fotorafn gnderdii takdirde bu iin altndan baaryla kalkabilecei cevabn verecekti heykeltra. Tesla bu i iin kendisine deme yapabilecek kadar paras olmadn yazmt ama Mestro-vi'ten buna gerek olmad yantn almt. Daha sonra Tes-la'ya, gl bir ifade ile alacak derecede benzeyen bronzdan bir bstn yapacakt. Bu bst bugn hala Belgrat'taki mzede, yine Mestrovi tarafndan yaplan ve Tesla'nn kuzeni tarafndan al yaplan bir kopyas da Viyana Mzesi'nde sergilenmektedir. Gen Sweezey mucit ile ilk karlamalarn u szlerle dkecekti satrlara: "Uzun boylu ve dik durulu bir beyefendi idi. alacak ekilde uzun saatler boyunca iine konsantre olup almasn devam ettirebiliyordu. Bu arada dostlarna ve dier tm canllara ok iten ve scak duygular besledii de anlala-biliyordu." Kendisi de Brooklyn'de khne bir dairede oturan Swe-ezey'nin az sayda yakn arkada ve akrabas vard. Gazetecilikte Tesla'ya en yakn kii olmasnn yan sra bilim insanna gerek bir hayranlk da besliyordu. Biri gen, dieri bir hayli yal olan bu iki adam sk sk birlikte oluyorlard. nsanlarn uyuduu saatleri alarak geirse de ehirde kt uzun gezintilerle kendisini tazelemeyi gayet iyi baarabiliyordu. Sweezey de bu gece yrylerinde sk sk elik ediyordu mucide. O da gvercinlerle tanmt. Bir gece vakti Broadway'de yrrlerken ve Tesla ateli bir ekilde dnyann her hangi bir yerine telsiz enerji nakledilebilmesini salayacak sisteminden sz ederken, aniden sesinin tonunu alaltmt. "Yine beni

u anda asl endielendiren ey odamda braktm hasta kutur. Dnyann tm telsiz sistemleri bir araya gelseler beni daha fazla d-ndremezler." ki gn nce ktphanenin nnde bulduu kuun dilinde tmre benzer bir oluum vard ve bu durum yemek yemesini engelliyordu. Tesla onu yava yava lmekten kurtarm ve sabrl bir tedaviyle yine o eski gl ve mutlu gnlerine dnecei garantisini vermiti kendisine. Ama bulduu hasta kularn tmn odasna alabilmek gibi bir ans yoktu, nitekim otel grevlileri pislikten ikayet etmeye balamlard bile. "Bir kuu dkkannda bir dzineye yakn hasta gvercin birikmiti. Bunlardan kimi bir hastala yakalanmt, kiminin de bacanda falan bir yaras vard. Tesla en sonunda veterinerlerin tedavi edilemez dedii gvercinlerden birini kangrenden kurtarmt. Eer bir gvercinin Tesla'nn halledemeyecei bir rahatszl varsa ok iyi bir doktorun gzetimine teslim edilirdi." Tesla ve Sweezey yryleri srasnda Einstein'dan, diyetlerden, almalardan, modadan ve evlilikten konuuyorlard. "Tesla'nn tek evlilii ii ve dnya ile olan ba idi" diye yazyor gen yazar, "Newton ya da Michelengelo gibi evrensel bir dnce ile evliydi o. S ir Francis Bacon gibi o da en baarl almalarn ocuksuz erkekler tarafndan ortaya konulduuna inanyordu..." Gen yazara nne kan ticari, hukuki ve akademik engellerden bahsediyor ama tm bunlara karn yine de gklerin en yksek noktasna ulaabileceine inandn anlatyordu. Sylediine baklrsa, hayat boyunca 2 milyon dolarn zerinde para kazanmt. Bunun 1 milyonu da aslnda Westinghouse'dan alternatif akm patentleri karlnda almas gereken parayd. Tesla'nn gvercinlere duyduu sevgi konusunda baz tuhaf yorumlar yapldndan Yugoslavya'nn ABD Bykelisi Konstantin Foti'in kz Pola Foti'e bu ocukluk akn anlatt bir mektuba burada da yer vermek uygun olacaktr. "Bir Yalnn Azndan Genlik Hikayesi" adn tayan yazsnda kn dnyayla balants kesilen doduu evini ve o sralarda sahip olduu zel bir arkadan, "Maak, dnyadaki kedilerin en kahraman" diye anlatyordu. Daha yandayken karl bir gecede, hayatnda nemli bir rol oynayacak elektrikle Maak sayesinde tanacakt. "Karda yryen insanlar arkalarnda ltl izler brakyorlard. Ve duvara frlatlan kartoplar tpk bir kesme eker bakla

paralandnda olduu gibi titrek klar sayordu..." Daha o yalarda a kar ar bir duyarllk gsteriyordu. Kardaki ayak izleri ona, bakalarna olduu gibi, kara, mor glgeler halinde grlmyordu. "imden bir ey beni Maak'n srtna vurmam iin drtyordu. Sonunda beni nefessiz brakacak bir mucizeye ahit olacaktm... Maak'n srt ltlar sayordu ve elimin st atrtlar her yerden duyulabilen kvlcmlarla kaplanmt." Babas bunun elektrikten kaynaklandn anlatmt. Annesi de zavall kediyi kendi haline brakmasn, yoksa hayvancazn az sonra ate alacan sylyordu. Ama ocuk daha soyut dnmeyi tercih ediyordu. "Doa da dev bir kedi miydi? Eer yle ise onun srtna vuran kimdi? Sonunda bunu ancak Tanr'nn yapabileceine hkmetmitim." Az sonra odann ii daha da karardnda kk ocuk kedinin sanki slak bir zeminde yryormu gibi admlarn saknarak attn ve krkl bedeninin azizlerde olduu gibi bir k halesi ile evrili olduunu grecekti. Gnlerini elektriin ne olabileceini dnerek geiriyordu. Ama bir cevap da bulamyordu. Bu mektubu yazarken Tesla seksen yana basm bulunuyordu ve hala da bunun yantn bulamadn sylyordu. Kediye duyduu sevginin tam ztt bir hissi de ailenin kazna kar besliyordu. "Canavara benzeyen irkin bir hayvand, devekuu gibi bir gagas vard, gagas timsah azn, zeka kvlcmlar saan gzleri ise insan gzlerini andryordu." Yallnda Tesla bu kazn neden olduunu ne srd bir yaradan bahsediyordu hala. Ama iftlikteki dier kularn hepsini seviyordu. "Gvercinlerimizi, tavuklarmz beslemekten byk bir zevk duyardm; onlar kolumun altna sktrp sarlmak, okamak bana dnyann en gzel eyi gibi gelirdi." Hatta o kazn bile eve "bir kuu edasyla" srsyle birlikte dnmesi "benim iin esiz bir nee ve ilham kayna olurdu." imdi New York'ta hareketli yllar geride brakp, pek uyum salayamad insanlardan da yava yava elini eteini ektike, bu gvercinlerin scaklna daha ok sarlyordu. Bir gn ofisinde ar bir hastala yakalanm olarak yatyor ve yine her zaman olduu gibi bir doktora grnmeyi reddediyordu. En sonunda St. Regis Oteli'ndeki odasna dnemeyecek kadar halsiz dtn anlaynca sekreterine otel

resepsiyonunu aramasn fsldayacak ve onlara odasndaki "kanatlarnda gri benekler olan beyaz gvercine" yem vermelerini sylemesini isteyecekti. Sekretere bu notu aynen iletmesi konusunda srar edecekti. Oda grevlisi ikinci bir habere kadar gvercini beslemeye devam etmeliydi. Odada yeteri kadar yem bulabilecekti. Eskiden Bryant'a yrye kamad gnlerde, yokluunda gvercinlerle ilgilenecek ve onlara yem verecek birisini grevlendirirdi. Sekreterleri delirmeye baladn dnyorlard. yiletikten ksa bir sre sonra bu olay unutulup gitti. Ama mucit bir gn ofisini arayarak otelden ayrlamadn zira gvercinin ok hasta olduunu bildirecekti. Daha sonra Miss Skeritt, Tesla'nn birka gnn gvercinle birlikte otelde geirdiini bildirecekti. Gvercin iyiletikten sonra Tesla da gnlk olaan alma, yrme ve gvercinlerini besleme ritellerine devam edebilecekti. Yaklak bir yl sonra Tesla avucunda kk ve l beden bulunduu halde sarslm ve zntl bir halde girecekti brodan ieriye. Lulious Czito'dan yaad banliyde gvercini iin bakml bir kabir yeri bulmasn rica edecekti. Neden sonra fikrini deitirecek henz yola km olan Czito'dan hayvann lsn geri getirmesini isteyecekti. Kendisi "daha zel" bir ey ayarlamt. Kimse l gvercinle ne yaptn renemeyecekti. yl sonra Tesla tam anlamyla iflas etmiti. Otele olan borcunu uzun sredir deyemiyordu. Bir akam icra memurlar ofisine gelmiler ve eyalara mahkeme kararyla tedbir koydurmulard. Tesla memurlar bir erteleme iin ikna etmeye urayordu. Dier bir yanda da iki haftadr maalarn alamayan sekreterleri vard. Bir tek Edison Madalyas kalmt yadigar. Onun da ancak yz dolar edeceini sylemiti mahcup kadnlara. Bunu ikiye blecek ve yarsn birine, yarsn da dierine verecekti. Dorothy Skeritt ve Muriel Arbus hemen buna itiraz ettiler, tam tersine yanlarndaki paray onunla paylamak istiyorlard. Birka hafta iinde Tesla paray toparlayabilecek ve sekreterlerine olan borcunu birer zarf iinde gnderecekti. Aslnda Edison madalyasn ikiye blmeyi teklif ettiinde ofisinde be dolar kadar bir bozukluu da vard. Ama hemen bunu kulara yem almak iin kullanacan belirtecekti, yle ya hi ku yemi kalmamt ve sekreterlerden birini ku yemi almaya yollayacakt.

Hayli borland Czito'nun yardmyla ofisini yeni bir binaya tad. Ksa bir sre sonra St. Regis otelinden Tesla'ya bir ar gelecekti. Gelip gvercinlerine bakmasn rica ediyorlard. Aslnda Tesla beyaz dostlarn, Connecticut'n havasnn kendilerine iyi geleceini dnerek Sherff'in yanna gndermiti bir kafes ierisinde. Gel gr ki, vefal arkadalar bir sre sonra eski dostlarnn scakln zlemi ta oralardan bir akam vakti otel odasnn balkonuna geri gelmilerdi. zgn bir halde eyalann toplayp Hotel Pennsylvenia'ya tanacakt ksa bir sre sonra. Tabii gvercinleri de onunla beraber. Bir sre sonra g yollar Hotel Governor Clinton'a atacakt onu. Hayatnn son on yln ise gvercinleri ile birlikte Hotel New Yorker'da geirecekti. Beyaz gvercinin ilgin hikayesini de Tesla, O'Neill'a ve New York Times'n bilim yazar William L. Lawrence'a Hotel New Yorker'n lobisinde oturduklar bir akam anlatmt. Bir psikoloji derneinin yesi olan John O'Neill Tesla'nn beyaz gvercin masalnda mistik semboller bulmutu. O'Neill ve dier ruhbilimciler Tesla'nn gvercinine kumru diyorlard. Teknik olarak gvercinler de kaya kumrular olsalar dahi bu ayrm ancak ku gzlemcileri yapard ve Tesla da kendi gvercinine gvercinden baka bir ey demek istemiyordu. Ancak mucidin yaam yksn ilk kaleme alanlardan olan O'Neill, Tesla'nn otelin lobisinde gvercinle ilgili anlattklarn kumrularla olan ak hikayesi olarak deerlendiriyordu. "Yllardr gvercinleri besliyorum. Binlercesini besledim, kim bilir ne iin... "Ama aralarnda bir tanesi vard ki... ok gzel bir gvercindi. Bembeyazd, yalnz kanatlarnda gri benekikler vard. O farklyd. Bir diiydi. Onu her yerde ayrt edebilirdim. "Nerede olursam olaym bu gvercin beni bulurdu. Ne zaman onu yanmda istesem umutla seslenirdim, uarak kar gelirdi. O beni anlard, ben de onu... "O gvercine aktm." "Evet bir erkein bir kadn sevdii gibi severdim onu ve o da beni. Hasta olduu zaman hemen haberim olurdu; odama gelirdi ve ben de gnlerce onunla kalrdm. Onu iyiletirirdim. O gvercin hayatmn nee kaynayd. Bana ihtiyac olduunda baka hibir ey umurumda olmazd. Benimle olduu srece hayatmn bir anlam, amac olurdu.

"Bir gece karanlkta yatama uzanmtm, zihnim problemler zmekle meguld, sk sk yapt gibi uarak penceremden ieri szld ve masamn stne kondu. Beni istediini biliyordum, bana nemli bir eyler anlatmak istiyordu. "Yanna gittiimde anladm ki bana lmek zere olduunu sylemek istiyordu. Mesajn aldmda gzleri ldad, gl k demetleri yaylyordu gzlerinden." Tesla duraksad ve sanki kendisine sorulan bir soruyu yant-lyormu gibi aklamaya giriti. "Evet bu, gerek bir kt. Gl, gz kamatrc, kr edici bir kt. Laboratuvarmda lambalarmla elde edebildiim tm klardan daha glyd. "O gvercin lnce hayatmdan da bir eyler eksildi. O zamana dek, ne kadar youn almam gerekirse gereksin iimi tamamlamam gerektiini dnrdm, bunu yapabileceimden emindim her zaman iin. Ama o hayatmdan kp gittikten sonra artk yaamm boyunca sren almann da sonunun geldiini anlamtm. "Evet, yllar boyunca gvercinleri besledim. Binlercesini... ve beslemeye de devam edeceim, kim bilir ne diye?" Yazarlar onu sessiz bir ekilde brakp dar kacaklar ve uzun bir sre tek bir kelime bile etmeden yrmeye devam edeceklerdi. Sonradan O'Neill unlar syleyecekti: "Gvercini kendisini terk edip odasnn penceresinden uup gittiinde Tesla'nn grd gz kamatrc k, Budapete'de parkta dolarken grd gnein ile ayn anlama geliyordu; Tesla mistik i dnyasn bu derece bask altnda tutmasayd Kumru sembolizmini o da anlayabilirdi." Dr. Jule Eisenbud Amerika Psiik Aratrmalar Dergisi'nde yaymlanan bir yazsnda ku semboln Tesla'nn nevrozlar ve ocukluunda annesi ile arasndaki iliki ile badatracakt. Kuun eski alardan beri anneyi ve onun besleyici memesini simgelediini belirtiyordu ruhbilimci. Ve Tesla'nn tek bir dilei ile kuun istedii zaman, istedii yerde yannda belirdiini sylediini hatrlatyordu. "Bu fantezinin anlam ancak biyografik veriler ayrntl bir ekilde incelendiinde ortaya kabilir. Grlyor ki, Tesla'nn hayatnda baskn bir figr olan annenin 'kaybolmas'

sonucunda bilinsiz bir ihtiya ve kontrol edilme gereksinimi bu fantezi ile ilikilendirilebilir. Bu kany hayat boyunca sergiledii tuhaf klinik alkanlklar, zellikle de insanlarla ve nesnelerle olan sra d ilikileri de glendirmektedir. Bilin altnda tm hayatn, evrene egemen olan mitolojik bir sembol zaptetmeye adamas dahi tek bana bu grn geerliliini aklayabilmektedir." Tesla'nn yazlarnn hibirinde bu 'kaybolan' annenin yerine koyduu doal sembolden sz ettiine rastlanamamtr. Ama Dr. Eisenbud hayatnn tm aamalarnda bu memeden duygusal ve fiziksel olarak mahrum kalm bebein izlerini grebiliyordu. Eisenbud, Tesla'nn annesini idealize ettii konusunda srarlyd: "Ve tm hayat boyunca annesinin lmne, tam anlamyla kaybolmasna dair tamamlanmam nseziler hissedecekti. Bu tip elikilere Tesla gibi taknakl nevrotiklerde sk sk rastlanr, tm ilikilerine ve tavrlarna anne simgeleri ve anneyi temsil eden semboller hakimdir." Eisenbud'a gre, mkemmel kresel ekillere, kadnlarn bo-yunlarndaki incilere tahamml edememesinin nedeni de buydu. Hastalarndan birinin de henz iki haftalkken memeden kesilmesinin etkisiyle hayatnn ileri safhalarnda lmcl bir depresyona girdiinden ve dnyann yuvarlak olmasna bile tahamml edemediinden bahsediyordu. Dr. Eisenbud, Tesla'nn paraya kar olan tavrnn da temelde yatan bu anne sembolnn etkisiyle glenen evrene hakim olma fantezisinin belirtisi olduuna inanyordu: "Milyonlar byk ve ou zaman da garip bir cmertlikle savuruyordu ve sonuta da iflas kanlmaz oluyordu. Ancak, aka grlyor ki varolmak iin kaderine veya baka insanlara ihtiyac olmadna dair ferahlatc bir inancn etkisi altndayd ve paray da hayatn mekanik ve skc ileyiinin kk ve nemsiz bir paras olarak gryordu, ne zaman istese aYzu ettii kadar kazanabilirdi... Tesla'nn anne kontrol ile ilgili olarak oynad bu sonu gelmeyen oyunun en acayip blm ise yemek zerine idi. Ve ne olursa olsun en sonunda annesini temsil eden sembol galip gelecekti..." Bu, o akam yemei seremonilerini de aklyordu; zel kyafetlerle kendine ayrlm masada belirlenen saatte ve annenin pahal bir temsilcisi olan garsonun hizmetinde yenen yemek "kendisine krntlar iin yalvarmak zorunda kalmad annenin sembolik kontrol idi."

Tesla'nn en sevdii yemein de bir tr kumru olduuna dikkat ekiyordu: "Kendisini beslemeyen memeyi srmann gzel bir klinik rnei vard. (Madalyonun br yznde ise saplantl bir ekilde gvercinleri beslemesi.) Sadece gs eti yiyebilirdi." "Hayatnn sonlarna doru" diye devam ediyordu Dr. Eisen-bud, "alaca tek besin lk st olacakt. En sonunda da gvercinin gzlerinden kr edici bir k yaylacakt. Memeden gelen st temsil eden bir simge..." Tesla'nn hayat boyunca sren telafi etme abas, simgesi kmt. Hayatndan nemli bir para sklp alnmt, iinin bittiini biliyordu. Davran teorisyenler bu tip FreuduMungu aklamalara kar kacak, Tesla'nn saplantl nevrozunun temelinde ocukluunda yaad travmalarn olduunu savunacaklard. Ancak konuyla ilgili yeterli verilerin olmay speklasyondan ileri gitmemizi engelliyor.

23. GELER Katharine Johnson hasta dmt. Tesla zel bir diyet tavsiye ederek endiesini gstermiti. Ama Katharine'in iine dt daha derin bir durum, kendisi iin deerli olan her eyin hayatnn ortasnda ellerinin arasndan kayp gittii hissi, iyileme iradesini de yok ediyordu. Perdeleri ekilmi odasnda hasta yatarken gzlerinin nnde eski zamanlar, evlerinin partilerle, lenlerle enlendii, kaplarnn nnden gsterili kalabalklarn, faytonlarn, otomobillerin eksik olmad, Tesla ile Wal-dorf-Astoria otelinde ziyafetler dzenledikleri ve almalar iin uygun bir para babas bulmaya altklar o dnemler gzlerinin nnde yeniden canlanyordu. Laboratuvarndaki tm o gsteriler, heyecanl geziler gittike silikleen benlii ile birlikte zlp yok olmutu sanki. Yaad hayat kendisine ait deildi ve kimin hayatn yaamakta olduunu da bilmiyordu. Hayat, yalnzca bakalarnn hayatlarnn, eylemlerinin ve zaferlerinin bir yansmas olarak kalmt. imdi kendi kendine yaban-clatn hissediyor, fke ve umut arasnda ikiye blnyordu. Aldatlm, kandrlm olduunu hissediyor, kendini lesiye yalnz ve zayf gryordu.

O byle eriyip giderken, Tesla da kendisini garip kehanetlerinden birinin yazlmasna kaptrmt: Kadnlarn gelecei... Bu, srekli kendi ekseninde dnp duran ve kafasn allak bullak eden bir konuydu ama dnmekten de alkoyamyordu kendisini. Katharine hastalanmadan bir yl nce Detroit zgr Basn gazetesine kadnlarn "sorunlar" zerine bir deme vermiti. Herhangi bir erkein tatl dilli slubu iinde ve kederli bir ekilde kadnlarn nasl da erkeklerin onlar iin ina ettii kaidede kstrlp kaldndan dem vuruyordu. Kadnlara btn hayat boyunca uzaktan uzaa zel bir sayg ile taptn anlatyordu. Ancak imdi kendi zekalarn erkeklerinkine denk komaya alarak, Tanr'nn doal atamalarna kar gelmekten de te, "medeniyeti tehlikeye atmyorlar myd?" Bu soruya karlk "Kimin medeniyetini?" sorusu 1920'lere kadar sorulmayacakt. imdi Katharine'in hastal nedeniyle zihni tekrar bu konu etrafnda dnp durmaya balamt. En sonunda Colliers'e bir yaz gnderecekti. Makalenin bal tehditkar bir ekilde "Kadnlar Patron Olduunda" diye atlmt. Yazda kadnlarn entelektel adan daha stn olduu bir cinsel dzen anlatlyordu. Bir yandan bu dzeni savunuyor gzkyor, dier yandan da kayglarn dile getiriyordu. Katharine'in hayatnn nasl heba olup gittiini mi fark etmiti? Kendisini harekete geiren neden her neyse, kararsz bir ekilde de olsa, en sonunda kadn ve erkeklerin gelecekte mekanik "rasyonel" toplum topyasna uygun yaayacaklarn mjdeliyordu. Tesla, Birinci Dnya Sava'ndan hemen nce aniden ortaya kan cinsel eitlik eiliminin hibir titiz gzlemcinin gznden kam olamayacan szlerine ekliyordu. Tabii kinci Dnya Sava'nn hemen ncesinde reme basksyla kadnlarn bu toplumsal ve ekonomik kazanmlarndan feragat etmek zorunda braklacaklarn ngremiyordu. Baz feministler Tesla'nn dayanak noktasnn ilk ksmn eletiriyorlard: "Kadnlarn cinsel eitlik savamlar yeni bir cinsel dzen douracaktr ve bu dzende kadnlar stn taraf olacaktr. Modern kadnn yzeysel cinsel eitlik taleplerinin altnda ok daha etkili bir iktidar araynn belirtileri mayalanmaktadr. "Kadnlarn kuaklar boyunca itaat etmek zorunda braklmalar onlarda bir atropi ya da en azndan zihinsel kabiliyetlerin zayflamas sonucunu dourmutur ki iinde bulunduumuz dnemde artk bu durum ortadan kalkmaya balam ve kadnlarn ussal olarak erkeklerden hi de aa olmadklar fark edilmeye balanmtr.

"Kadnlar, erkeklerin zihinsel kazanmlar, baarlar ile boy lebilmeye balamtr ve nesiller boyunca devam edecek bu gelime sresince kapasiteleri de geliecektir. Ortalama bir kadn en az ortalama bir erkek kadar iyi eitim alm olacak, bu eitimde yllar boyu sren dinginliin yaratt youn ve gl istek ile erkekleri de geride brakacaktr. Kadnlar bugnk durumu yadsyacak ve ilerlemeleriyle glenen bir medeniyet kuracaktr." Ama Tesla'nn tanmlad bu, "kovandaki arlar gibi cinsel kimliklerinden soyutlanm bir ekilde hayatlarnn amacn almak haline getirmi olan kadn ve erkeklerin meydana getirdii ideal toplum" fikri erkekleri olduu kadar dnen kadnlar da fazlasyla rktecekti. "Kadnlarn abalar yeni alanlar da kapsadka liderlii yava yava ele geirmeleri sonucunda kadns hassasiyetleri silinmeye balayacak, sonunda tamamen ortadan kalkacak, annelik igdleri krelecek, sonuta annelik ve evlilikten souyacaklar ve insan medeniyeti de gittike arlarn mkemmel medeniyetine daha ok benzeyecektir..." Arlarn mkemmel komn hayatndan esinlenerek "toplumsal ortaklaa hayatta, ocuklar da dahil her eyin, herkesin mlkiyetinde ve sorumluluunda olaca"n vaat eden bu fikir o zamanlar iin fazla radikal kaan bir hayaldi. Ayn ileri grl yazda Tesla teknolojik ilerlemelere dair ngrlerde de bulunuyordu. "Ailenin gnlk gazetesinin 'telsiz' yolu ile yollanmas imkan dahilinde olacaktr. Park ve ticari yollar ile zel yollarn birbirlerinden ayrlmas sorunlar zmlenmi olacaktr. ehirlerimizde asansrl park yerleri ykselecek, tercihli yollar ihtiyaca gre dzenlenecek, belki de insanolunun tekerleklerin yerine kanatlar koymas ile bunlar tamamen ortadan kalkacaktr. "Yerkrenin s kaynaklan endstrinin kullanmna sunulacaktr. Gne enerjisi evimizdeki enerji ihtiyacnn byk bir ksmn temin edecek, geri kalan telsiz enerji nakli ile salanacaktr. Bugn kullanmakta olduumuz telefonlarn yerini ceplere girebilecek kadar kk aletler alacaktr. Herhangi bir habere, bir lkenin devlet bakannn devrilmesine, dnya kupas final mana, ya da bir depremin ya da terrn yaratt felaketlere sanki olay yerindeymi gibi ahit olabileceiz." Katharine 1925 ylnda lecekti. Son nefesini verirken dahi Tesla'y unutmayacak Robert'i her zaman ona destek olmakla grevlendirecekti.

Johnson ve kz Agnes (gelecein Agnes Holden'i) ailenin yaz tatili geleneini yaatmaya devam edeceklerdi. Tesla her zaman bu seyahatlere davet edilecekti. Katharine'in doum gnlerine de anlyordu. Robert davet mektubuna u szleri yazmt: "Mzik de olacak, her ey onun istedii gibi olacak. Senin dostluun ona mutluluk verirdi. Seni gzden yitirmememi emretti bana. Eer gelmezsen onun istei gibi bir kutlama olamayacaktr bu." Ama ksa bir sre sonra Robert tekrar parasal yardm arayna girecekti. Vergilerini ve bir bankadan ald kredi borcunu deyemiyordu. Tesla, telif haklarndan ve danmanlk grevinden kazand parayla ok fazla bir yardmda bulunamyordu. Tekrar rahatszlanm olmasna karn gnderdii ekin yanna akac bir not dmekten de geri kalmayacakt: "Bu ufak sorunlarn neeni karmasna izin verme. Biraz daha dayan ve greceksin ki sen de Pegasus'unun srtna binmi gklerde szlmeye balamsn." Johnson teekkrlerini iletecek ve kz ile birlikte iki aylk bir Avrupa gezisine kmay planladklarn bildirecekti. Gezisi srasnda kendisini hayatnn son birka ylnda mutlu edecek gen bir aktrisle tanacakt. Ertesi yl Nisan aynda Tesla, byle bir istekte bulunmam olmasna karn be yz dolarlk bir ek gnderdi. "Ltfen bu sana vahi tefecileri hatrlatmasn, bunu kk bir kutlama vesilesi olarak kabul et." Johnson bu parann yarsyla Kate'in mezarna duvar rdreceini bildirecekti yant olarak. "Tatl Mar-guarite (Churchill)'in" kendisini genletirdiinden ve mucidin de onunla tanmasn ok istediinden bahsediyordu. Ksa bir sre sonra Johnson hastaneye kaldrlacakt. Hasta yatandan Tesla'ya u mektubu gndermiti: "Mutlaka, ben buradan ktktan sonra, gelip Miss Churchill ve Marguerite'le bir akam yemei yemelisin." Gen aktrisle ilgili hayaller sayklyor, onunla bir Avrupa turnesine kmay planladndan dem vuruyordu. "Tabii annesi de bulunacakt" yanlarnda. Onlarla birlikte Shakespear'in, Keats'in, Wordsworth'n mezarlarn ziyaret edecekti. Buna karn Avrupa'da ancak ertesi yl ve 1928'de yannda sadece kz olduu halde bulunabilecekti. Bu gezilerin paras ise kendisi de kt kanaat geinen Tesla'nn gnderdii eklerden kyordu. Niagara elalesi elektrik ebekesinin kurulduu yllarda, Ni-agara Komisyonu'nun bir yesi ve o zamanlardan beri Tesla'nn da yakn bir dostu olan Francis A.

Fitzgerald, 1927 ylnda mucidin o sralarda en ok ilgi eken projelerinden birinde kendisine yardmc olmaya alyordu. Telsiz enerji nakli projesini finanse etmesi iin Kanada Enerji Komisyonu'nu ikna etmeye urat. Bu aba o sralarda sonusuz kald ama hidroelektrik enerjisinin telsiz nakledilebilecei fikri Kanadallarn zihnine yerleecekti. Uzun yllar boyunca Tesla'nn ok kuvvetli bir k, bir lm n icat ettiine ilikin bir dedikodu yaylacakt kulaktan kulaa ama Tesla anlalamaz bir tavrla bu konuda herhangi bir aklama yapmaktan kanyordu. 1924 ylnda Avrupa'da da baz bilim insanlar, nce bir ngiliz, daha sonra bir Alman ve bir Rus, lm nn kefettiklerini iddia etmilerdi. Bir keresinde Amerikal bir bilim insan, Dr. T. F. Wall, uaklar ve arabalar durdurabilen bir nn patentini almak iin neredeyse bir bavuruda bulunacakt. Daha sonra bir Colorado gazetesi Tesla'nn 1899 ylnda ehirlerinde deneyler yapmak zere bulunduu srada lm nlarnn en glsn icat ettiini gururla duyuracakt. Tesla, hi de alk olmadk bir ekilde, bu konuda sesini karmaktan kanyordu. 1929 ylnda Scherff, Nikola Tesla irketi'nin alaca vergi iadeleri konusunda mucide gnderdii bir notta "ne yazk ki, zaten irket hi vergi deyememiti" diye yazacakt. En azndan bu defa durum zamana uygunluk gsteriyordu, zira Byk Bunalm yllar yaanmaya balamt. Tesla eski dostu Johnson'u neelendirmek iin esprilerle dolu bir mektup daha gndermiti; "ekonomik durumunun bir miktar ktlediinden" de dem vuruyor ve unlar yazyordu: "Elbette dier arkadalarla muhabbeti pek fazla koyulatrmyo-rum. Dikkatimi dier nemli ve deerli icatlar zerinde younlatryorum. Geri ben de yeni mucitler gibi basnda kendime ajanlar kiralasaydm tm dnya imdi benden konuuyor olurdu ya, haydi neyse!" Aslnda artk hemen hemen hi bir yeni patent iin bavuruda bulunmuyordu. 1922 ylnda akkan mekanii alannda baz patentler iin bavurmutu ama ilemleri tamamlanamamt. Bylece bunlar da ortak daarca eklenmilerdi. Bunlar arasnda ok nemli olduuna inanlan bir bavuru da vard: "Yksek Vakum retiminde Kullanlan Ara ve Yntemlerde Yenilikler". Yllar sonra ABD ve Sovyet Rusya n kitle imha silahlarnn gelitirilmesinde yara girdiklerinde bu fikirler zerinde dikkatle durulacakt.

Bunlar 1916 ylnda ald bir grup patentin devam niteliindeydi. Ama herkes Tesla'nn yaratclnn solmakta olduuna inanyordu artk. Fakat bu konuda bir hayli yanldklarn fark edeceklerdi.

24. DOUM GN PARTLER Tam gece yars doduundan hangi gn doum gn olarak kutlayaca konusunda zaten kararsz kalan Tesla aslnda doum gn ile pek de ilgilenmezdi. Geer giderlerdi ve kendini iyi hissettii srece nasl yaandklarna aldrmazd. Ama bu arada kolej yllarndan beri kilosunun hemen hi deimemi olmasyla bir hayli vnrd. Kedi gibi evik olduuna dair sylentiler dolard azdan aza. Souk bir k gn buzlu bir yolda yrrken aya kayp dengesini kaybedince, uarak bir takla atp tekrar iki aya zerine konduuna ve yoluna devam ettiine ahit olduklarn iddia edenler vard ortalkta. Yoldan gemekte olanlar gzleri fal ta gibi alm bir ekilde byle bir olay, sirkler bir yana, ne grdklerini, ne de duyduklarn sylyorlard. Ama ya kemale erince kard doum gnlerini telafi etme telana kaplmt. Her yldnm muhabirlerin ve fotoraflarn da hazr olduklar bir kutlama haline dnyordu. Bu partilerde yeni icatlar konusunda nutuklar atyor, gnl dilediince kehanetlerde bulunuyordu ki bu durum gen arkadalarn bir hayli memnun ediyordu. Sadece temsil ettii Times'n saygnlna uygun decek ekilde ayk kalan Mr Kaempffert bu sahneleri can skc bulabiliyordu. Gurularnn her kelimesini, bunca anlamszlna karn, nasl olup da azlar ak bir ekilde dinleyebiliyorlar, anlamyordu. Dahas bunlar anlyor gibi davranyorlard. Tesla'nn yetmi be yana basmas dolaysyla Sweezey tarafndan ok zel bir doum gn partisi dzenlenmiti. Gen ve ekingen bir bilim yazar olan Sweezey'nin sohbet daarc birka kelimeyi pek gemezdi. Bazlar adamcazn neredeyse iaretlerle konumaya alacandan yaknyordu. Buna karn bilimin anlalmaz dilini geni kitlelere anlalabilir klacak ekilde grafik imgelere dntrme yetenei dolaysyla yaz iinde kimse eline su dkemezdi. Bilimi parti oyunlarna dntryor, ocuklarn gnln kazanacak ekilde mutfak masas zerinde bilimsel deneyler sergileyebiliyordu. Yemekten Sonra Bilim adnda bir kitab yaymlanm ve zellikle okul anda ocuklar olan anne-babalar tarafndan kaplmt. Bilim dergilerine daha karmak makaleler gnderdii de oluyordu.

Tesla da onun kahramanyd. Sweezey doal olarak Tesla'nn dehasn ve bilim tarihine olan katklarn ortalama bir insandan daha fazla takdir edebiliyordu ve Behrend gibi o da kamuoyunun dar grllne bir hayli ierliyordu. Bu konuda bir eyler yapmaya kararlyd. Bylece mucidin 1931 ylna denk gelen yetmi beinci doum gn iin dnyann drt bir yanndaki mhendis ve bilim insanlarna Tesla'ya dair vg ve tebriklerini bildirecek birer mektup yazma arsn rgtleme iine verecekti kendisini. Ald cevaplar arasnda Nobel dlne layk grlm ve Tesla'nn kendi kariyerlerindeki olumlu etkisinin bilincinde olan nl bilim insanlar da yer alacakt. Robert Millikan, yirmi be yandayken, 'Tesla Bobini'nin Tesla tarafndan tantld bir seminere katldn anlatyordu: "O gnden beri, unu hi ekinmeden syleyebilirim ki almalarmda ve aratrmalarmda o gece rendiim prensiplere pek fazla bir ey ekleme ihtiyac duymadm. Bu nedenle sadece tebriklerimin deil sonsuz minnettarlmn ve saygmn da kendilerine iletilmesini can gnlden rica ederim." Arthur H. Compton, "Doann srlarn sizin gibi birinci elden renen ve onun kanunlarnn nasl gndelik hayatmzn sorunlarnn zmnde kullanlabileceini gsteren bilim insanlarna biz gen kuaklar denemeyecek kadar ok ey borluyuz..." diye sesleniyordu. Amerika Elektrik Enstits'nn gelmi gemi tm bakanlar radyo alanndaki nc almalarndan dolay kendisine vg ve minnet dolu mesajlar gndermilerdi. Ve daha niceleri Tesla'nn hayal gcnn kendilerine verdii g ile yrdkleri yollarda ulatklar baarlar nedeniyle Tesla'ya methiyeler dzyorlard. Dr. Behrend "kendisini gelitirenlere kar dnyann ne denli vefasz olabildiinden" dem vuruyordu. "Biz, alternatif akm enerji naklinin gelitirilmesi zerinde alanlar iin hi phe yok ki Tesla ad, elektrik alanndaki almalaryla Faraday neyi ifade ediyorsa ayn eyi ifade etmektedir."

Tesla'nn geni bir baar grafii izdiinden habersiz olan Einstein da kutlamasnn yannda Tesla'y yksek frekansl akmlar zerine almalarndan dolay tebrik ediyordu. Bu kutlamaya nayak olan Sweezey de kendi tebriklerini en hararetli bir dille ifade ediyordu. Tesla'nn dehasnn Roentgen ve J. J. Thompson'un ve elektron konusunda alan dier bilim insanlarnn abalarna nclk ettiini anlatyordu. "Tek bana bilinmezler diyarna adm atmaya cesaret edebilmiti. O, kabullenilmi dorulara kar gelebilen byk bir devrimcidir" diyordu. Tm bu vgler bilim editr Hugo Gernsback'in szleri ile gerek anlamda tamamlanm oluyordu: "Eer bir mucitten, yani sadece kurulu dzeni gelitiren bir kimseden deil de, bir yaratcdan ve bir kaiften sz etmek gerekirse una hi phe yok ki sadece iinde bulunduumuz zamann deil, tarih boyunca gelmi gemi tm dnemlerin en byk mucidi esiz dehas ile Nikola Tesla'dr... Onun devrimci olduu kadar temel nitelikteki keiflerinin entelektel dnyada bir eine daha rastlanamaz." Sweezey tarafndan harekete geirilen Amerika ve dnya basnnda da bir zamanlarn yldrmlar yaratan, bedeninden ltlar saan bu deha zerine yazlar yaynlanmaya balamt. Time dergisinde kan bir yazda muhabirlerinin evresindeki hale ile kolayca ayrt edilebilen bu "uzun boylu kartal bal adam" bulmakta zorlandndan bahsediliyordu. Bulduklar adam bir deri bir kemik kalm ve salarna aklar dm haliyle daha ok yldrmlar yaratann bir hayaletini andryordu ama hala din duruyordu. Mavi gzlerinde ldayan baklar ve nlayan sesi hala ruhunun gcn ifade ediyordu. Sweezey, hazrlad onur defterini hediye ettiinde ardn ama kendisini fazla kaptrmadn fark edecekti. Hayat boyunca kendisi ile ztlaan insanlarn vgleri ile ilgilenmediini sylese de Sweezey iten ie bunun kendisini memnun ettiini fark edebiliyordu. Gerekten de Sweezey bir ksmn ksa bir sreliine dn istediinde bir hayli ayak sryecekti. Rportajlarnda o sralarda zihnini megul eden konulardan bahsediyordu. ki ey zerine almaktayd: Birincisi, Einste-in'n Genel Rlativite Teorisi'ni rtecek tezlerdi. Tesla, kendi tezlerinin Einstein'n tezlerinden daha anlalabilir olduunu

ve bunlar duyurduunda doru sonulara varm olduunun grleceini sylyordu. kincisi, yeni bir enerji kayna zerinde almaktayd. "Ye-ni-bir kaynak derken, bildiim kadaryla daha nce hibir bilim insannn enerji kayna olarak grmedii bir ey zerinde almaktaym demek istiyorum. Bu fikir ilk aklma geldiinde tam anlamyla ok olmutum." Bu yeni enerji kaynann kozmostaki bir ok karanlk noktay da aydnlatacan ne sryordu. Tesla'nn rencilerinin halen kafasn kartrmakta olan bir dier ifadesi de, bu enerji kaynann endstri sahasnda, zellikle de elik retiminde yepyeni ve neredeyse snrsz bir pazar aaca yolundayd. Kendisinden daha fazla aklama beklendiinde bunun tamamyla yeni bir enerji kayna olduunu ve gece-gndz yln her annda bundan faydalanlabileceini sylemekle yetiniyordu. Bu enerjinin retiminde kullanlacak donanm da mekanik ve elektrik aksam asndan son derece basit olacakt. Tesla, ilk kuruluunun balangta pahalya gelebileceini ama bunun ksa bir sre ierisinde alacan nk ileyiinin srekli ve duraksamasz olacan ne sryordu. "Bunun atom enerjisi denilen eyle bir ilikisi olmadn hemen belirteyim" diyordu. Aslnda bu terimle anlatlmak istenen trde bir enerjiden de sz edilemez. 15 milyon volta kadar kan gerilimlerde-ki akmlarla atomu ben de paraladm ama ortaya enerji kmad..." Yeni enerji kaynan aklamas yolundaki srarlar nazike geri eviriyor ama "birka ay ya da yl sonra" herkese aklayacan belirtiyordu. Iltlar saan gzlerle gezegenler arasnda enerji nakledile-bilmesini salayacak bir plan zerinde de almaya baladn anlatyordu. "Gezegenler aras iletiimin son derece nemli bir konu olduuna inanyorum, zira kesinlikle bir gn gelecek ki evrenin her yerinde dnyada olduu gibi alan, ac eken, insanlar olduu ve bunlarn evrende insan rk varolduka srecek bir kardeliin temelini attklar grlecektir." Ne zaman? Bu konuda emin deildi.

"Derin meditasyon ve youn dnceler iinde geen bir hayatm var" diye yantlyordu. "Doal olarak da birok fikir karyorum ortaya. Sorun, fiziksel glerimin de bunlar zerinde alabilecek ve bunlar dnyaya kazandrabilecek kadar yeterli olup olmadnda." Bu arada yine yetmi be yanda Everyday Science & Mec-hanics adl dergide Tesla'nn yeni ve daha gncel almalarna da yer verilecekti. Bunlar deniz suyundan ve jeotermal enerjiden elektrik enerjisi elde etme projeleriydi. Tesla salnda bu projelerinin hayata geirilebildiini gremeyecekti. Ama 1980'lerde ABD hkmeti 'Okyanus Termal Enerji Dnm Program' ad altnda bir aratrma balatacakt. Halen kk bir bilim insan ve teknisyen ordusu okyanus katmanlarndaki s farklarnn uygun olduu blgelerde bu konudaki almalarna devam etmekteler. Yallnn son yllarnda Tesla tbbi terapide kullanlan elektrikli osilatr aygtnn byk vgler almaya baladna da tank olacakt. Amerika'nn drt bir yanndaki tp profesrleri, elektrikli osilatrlerle uygulanan tedaviler sonucunda kanser vakalarnda ameliyattan ok daha olumlu sonular elde edildiini duyuruyorlard. Modern kanser tedavi almalar elbette ok daha ileri bir aamada devam etmekte ve Tesla'nn icatlarnn tam kapasitesi de hala kefedilmeye allyor. Tesla'nn bir ok almasnda olduu gibi, bu alanda da icatlarnn olas uygulama alanlarnn, baz durumlarda da teorik yaklamlarnn genilii rencilerini hayrete drmeye yetiyor.

25. SUDAK MANTARLAR Gen bir Alman gmen olan George Sylvester Viereck, Ho-henzollern ailesinin gayri meru ocuu idi. Amerika'ya gen yalarnda gelmi ve iirleri ile nc sanatlar arasnda yerini alm, siyaset ve gazetecilik alanlarnda da adn duyurmutu. Ancak ksa bir sre ierisinde faizmin ykselen yldzlar Hit-ler ve Mussolini ile yapt rportajlar ile tarafn sergileyecek, Ezra Pound'un da bana geldii gibi, n ar bir yara alacakt. II. Dnya Sava srasnda, daha nceleri Nazi propagandas yapt gerekesi ile hapse girmesi ile bu konu gndemin st sralarna yerleecekti.

Politik konulardaki tarafszlyla bilinen Tesla ile arkadal sava ncesi dnemde balamt. New York'ta sk sk haber-leiyor, buluuyorlard. Viereck, Tesla hakknda olumlu makaleler yazyor, ikisi arasnda srekli bir iir alverii yaanyordu. Telif haklarna nem vermeyii ve iire olan yetenei Tes-la'ya da yansm ve bu yeni srda ile birok eyini paylar olmutu. 31 Aralk 1934'te kendi eliyle yazd ve "Dostuma ve Esiz aire" diyerek gen Alman'a adad bir iir gnmze dein ulaabilmitir. Tesla, o zamanlar yetmi sekiz yandayd. iir "Kozmik telefonumdan bana / Olimpus'tan kopup gelen sesler ulayor" msralaryla balyordu ve bu da edebi ilhamn hangi konulardan aldn hemen belli ediveriyordu. Dorusunu sylemek gerekirse biraz kafa tleyici bir tarz vard ama iirinin mizah duygusundan ve gzel deyilerden de tamamen yoksun olduu sylenemez. 7 Nisan 1934 tarihinde yazd bir mektupta Viereck'ten ald afyon tentr "zehrinden" vazgemesini rica ediyor, aksi takdirde beyninin ryp gideceini belirterek, uyaryordu kendisini. Viereck parasal konularda da bir hayli skntl olmalyd ki Tesla szlerine "Amerika'nn en byk airinin didinen bir mucitten daha iyi bir durumda olmamas ok kt. Neden ruhbilim zerine bir makale yazp, benim sana mektubumda anlattm deneyimimden sz etmiyorsun? Psiikler o kadar lgndrlar ki benim mesaj aldm ama fazla nyargl olduum iin anlayamadm ne sreceklerdir" diye devam ediyordu. Viereck'e duyduu hayranl her geen gn arttka kendi el yazsnn da gen airinkine benzemeye baladn syleyen bir not da eklemiti mektubuna. Aralk aynda Viereck'e kardei Daniel'in ve annesinin lmlerinden bahseden uzun bir mektup gndermiti. ngrde bulunmadn ispatlamaya alyor, tm hayallerinin sebebini ksmi hafza kayb ile balantlandrmaya alyordu. Mektupta deiik zaman dilimlerinden yazlyormu havasn uyandran ifadeler bulunmaktayd, kardeinin ve annesinin lm tarihlerini de yanl vermiti. Tesla gereklerden ok ryalarn anlatr gibiydi. Konsantrasyonunu tamamyla kaybettii, zihnine bask yapan hatralarn ve imgelerin "suyun stne frlayan mantarlar gibi" ortaya kt dnemlerden bahsediyordu. "Ama haftalarma mal olan bir abadan sonra zihnimi tamamen yeni bir konu zerinde odaklamay baarabildim ve bu durumda kaldm srece baarya ok uzak olmayacam tahmin ediyorum. Fikirlerim her zaman iin

aklcdr, zira alglarm olduka gldr, yani bir tr kahin denilebilir bana. Ama bu halden uzak durabildiim srece gayet memnum oluyorum, zira bylesi bir art yk beyni harap etmekten baka bir ie yaramyor." Viereck'in yazlar da bize Tesla'nn o sralarda hangi konular zerinde durmakta olduu hakknda ilgin ipular veriyor. Bir dergide yaynlanan "Sava Bitirecek Bir Makine" adl yazsnda Tesla'nn 2035 ve 2100 yllarn ne ekilde hayal ettiini anlatyordu. "nsan genel anlamyla bir gcn harekete geirdii bir kitledir. Bu nedenle mekanie hkmeden kanunlar insan iin de geerlidir." nsan ilerleyiini kontrol eden enerjinin arttrlabilmesinin ekilde mmkn olabileceini dnyordu. Birincisi, yaam artlarnn, salk koullarnn ve insan genetiinin iyiletirilmesi; ikincisi, cehalet, delilik ve dinsel kktencilik gibi ilerlemeye ket vuran dnsel etkilerin ortadan kaldrlmas; ncs, gne, okyanus, rzgar ve gelgit gibi doal ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn kullanlmaya balanmas. Hayata dair kendi mekanik grlerini "Buda ve Dadaki Vaiz'"in dncelerine benzetiyordu. Evrenin "ezeli ve ebedi bir makine olduuna, insann da doal dzenden bamsz dnlemeyeceine" inanyordu. "nsan da bir makinedir. Zihinlerimizi ya da eylemlerimizi etkileyen hibir ey yoktur ki ncelikle duyu organlarmza arpan d etkenlerden biri olmasn. evremizle olan benzerliimiz nedeniyle evremizdeki etkenlere benzer tepkiler veririz ve bundan da kavray kaynaklanr. alardan beri sonsuz karmaklktaki mekanizmalar gelimitir, ancak ruh ya da tin dediimiz eyler bedeninin ileyiinin paralarndan baka bir ey deildir. Bu ileyi yok olduunda ruh da yok olur." Tesla bu fikirleri davranlardan, Rus Pavlov'dan ve Amerikal Watson'dan, ok nceleri dile getirdiini ne sryordu ve bu tip bir mekanik dnya grnn dini ya da ahlaki konularla zt dmediini belirtiyordu. 2100 ylnda insanla egemen olacak iki dinin Budizm ve Hristiyanlk olacan iddia ediyordu. Genetik iyiletirme almalarnn da yerine oturacana inanyordu. nsan rknn ksrlatrma almalar ile mkemmelle-eceine inanyor ve Avrupa'nn baz lkelerinde delilerin ve sulularn ksrlatrlmaya balandndan sz ediyordu.

Bu talihsiz dncelerin ne kadar Tesla'ya ya da Viereck'e ait olduu tam olarak bilinemeyen bir konu. Hangisinin olursa olsun fikirler bu kadaryla da kalmyordu. Tesla "genetikilerin evlenmenin zorlatrlmas gerektiine inandklarn" savunuyordu. "Muhakkak ki iyi ebeveyn olamayacak insanlarn ocuk sahibi olmalarna da izin verilmemelidir. Normal bir insann genetik olarak sulu zellikler tayan birisiyle evlenmesine izin verilmeyecei bir a gelecektir." Anlalan 2035 ylnda Genetik Bro, CIA'den daha etkin bir kurulu olacakt. Sonralar daha ok bir evreci gibi konumaya balayan Tesla denizlerin kirlenmeyecei, doal besinlerin tm dnya uluslarn besleyebilecei, doal kaynaklarn daima bilimsel bir koruma ve denetim altnda bulundurulaca, afetlerin, orman yangnlarnn ve sellerin engellenecei bir gelecekten dem vurmaya balayacakt. Ve tabii ki hidrolik santrallerden elde edilen elektriin telsiz nakil istasyonlar araclyla aktarlmas kat ve akar yakt tketimini sfra indirecekti. 21. yzylda uygarlaan uluslar btelerinin byk ksmn savaa deil eitime harcayacaklard. Bir zamanlar, ne kadar yok edici olursa savalarn o kadar caydrc olacan ve azalacan savunmaktayd. "Ama hata ettiimi anladm. nsann saldrganlk igdsn hafife almtm, bunun zayflamas iin bir asrdan daha uzun bir sreye gerek vardr... Savalar bitebilir, ancak bu, glnn zayflatlmas ile deil her ulusun, zayf ya da gl, kendini savunabilecek bir dzeye erimesi ile mmkn olabilir." Burada "her lkenin, kk ya da byk, kendisini saldrlardan koruyabilmesini salayacak yeni bir keiften" sz etmekteydi. Bunun iin byk bir santralin ina edilmesi gerekliydi ama bir kere ina edildi mi 200 millik bir evreye yaklaan her trl canl ve tat yok edebilecek gte olacakt. "Yani her trl saldrganl caydracak gl bir engel" oluturacakt. Ama bu icadnn lm n olmadnn da altn iziyordu. Inlar mesafe ile bantl olarak yaylma eilimi sergiliyorlard. Oysa kendi aygt ile binlerce kilometre teden mikroskobik bir alann dahi etkilenebilmesi mmknd. Bu, radyasyon deil, ykl parack n olacakt. Yaklak yarm yzyl ierisinde dnyann iki gl ulusu gerekten de bu tip bir silahn gelitirilmesinde birbirleriyle yar etmeye balayacaklard.

1930'larda Avrupa'da kaynamaya balayan siyaset kazannn ierisinde Yugoslavya da yerini alacakt. Hrvat ayrlk hareketlerinin hemen ertesinde Yugoslavya'da diktatrln ilan eden kral Alexander, 1934 ylnda Marsilya'da Hrvat bir terristin dzenledii suikast sonucunda lecekti. Tesla, hemen New York Times'a "ehit edilen" hkmdar savunan bir yaz gnderdi. Hrvatlar ve Srplar birletirmeye alan Alexander' "Yugoslavya'nn Washington'u ve Lin-coln' olarak tanmlyordu. Alexander'n birletirdii uluslar kopmulard ve tekrar bir araya gelmek iin gl bir lidere, Ti-to'ya, ihtiya duyacaklard. Bu arada Franklin Delano Roosevelt ABD bakanlna seilmiti, programn uygulamaya koymak zere hemen Kong-re'yi toplantya aracak, "100 Gn" oturumlar diye bilinen almalarla ksa sre ierisinde Amerika'nn gelmi gemi en kapsaml ve uzun mrl sosyal programn yrrle sokacakt. Bu hareketi ile siyasi rakiplerinin imeklerini zerinde toplayacak ve konunun Yce Divan'a gnderilmesi gndeme gelecekti. Tesla da Roosevelt'e oy verenler arasndayd ama o da bu "sosyaliste" esen rzgarlarn tehlikeli olduunu fikrine kaplacakt ksa bir sre ierisinde. Bu arada gizli silah konusunda her zamankinden daha saplantl bir tavr sergilemeye balamt. J. P. Morgan'a finansman destei talebini dile getirdii mektubunda unlar da yazyordu: "Paris'i ve Londra'y bombalayan uaklar tm insanl dehete drm durumda. Oysa benim elimde tm hava saldrlarn etkisiz klabilecek bir silah var; sadece gelitirilmesi gerekiyor... "O yakada da beni takdir eden pek ok kii var. Lenin, alternatif akm almalarm Rusya'da srdrmem iin iki kere davet etti beni. Ama almalarm terk etmek istemedim." Tesla'nn yeni bir laboratuvara duyduu ihtiya kelimelerle ifade edemeyecei ldeydi ve bunun iin Morgan'n destei de ok gerekliydi. "Artk bir hayal adam deilim, ac deneyimlerim pratik bir insan olmaya yneltti beni. almalarm destekleyecek 25 bin dolarm olsayd ksa bir sre ierisinde byk bir servetin sahibi olurdum. Bu icatlarm size verecek olsam bana bu paray temin eder miydiniz?"

Mektubunu Roosevelt'in programn yerden yere vuran tmcelerle bitirirken bunun Morgan' yumuatacandan hi phesi yoktu. Ama ekonomik bunalmdan kendisi de bir hayli etkilenmi olan Morgan yeme gelmeyecekti. Zaten bir bilim insan da olmadndan Tesla'nn ne zaman makul eylerden sz edip, ne zaman samaladn da ayrt edemiyordu. O yl sonbaharda Westinghouse'a da "parack n" ile ilgili bir teklifte bulunacakt. Ama irket genel mdr konuyu aratrma blm uzmanlar ile tarttn ve uzmanlarn konuya pheci yaklatklarn bildiren bir cevap gnderecekti. Zaman zaman bulduu danmanlk ileri sayesinde Tesla bunalmdan yakasn syrabilmeyi baaracakt, hatta ok ihtiyac olan arkadalarna az da olsa bor vermeye bile devam ediyordu. Westinghouse "eski gnlerin hatrna" kendisine ayda 125 dolar gelir getiren bir danmanlk grevi nermiti. ok skt bir ara dostu Robert Johnson'dan yardm istemi ve kendisinden, "Bankamda 178 dolarm var, bunun yzn sana gnderiyorum, umarm yardm dokunur" diyen bir not almt. Bir sre sonra Johnson hastaland. Yal elleriyle Tesla'ya u mektubu kaleme alacakt: "Kalbim hala seninledir, uzun yllar sren ve her geen gn daha da itenleen dostluumuz ile... "Dzeleceim syleniyor ama tekrar ayaa kalkabilmem iin uzun zamana ihtiyacm var; herhalde bstnn 83'te yaymlanan "Efsanelere vg" adl kitabmda yerini aldn grebilecek kadar uzun yaayamayacam..." Gerekten de iyileecekti ama sadece geici bir sre iin. Eski gnleri aklna gelmi Tesla'ya yine cokulu bir davet mektubu gndermiti: "Hanmefendilerimiz en nefis tuvaletlerini, beyefendilerimiz en k takmlarn giyecekler, sana da en yakkl giysilerini giyip yarn akam tm bayanlar bylemeni tavsiye ederim! Seni en ekici halinle grmelerini istiyorum... "Her zaman en mutlu gnlerimizde seni hatrlayacak olan dostun, Luka J. Filipov."

Sonra hastalanma sras Tesla'ya geldi. yice zayflamt. Otel odasndan dar pek kmyor, st ve krakerle besleniyordu. Odasndaki raflarda ift ve tek saylar ifade eden kaplar iinde krakerler dizilmiti. Sweezey bu saplantsn uzun sre nce kefetmiti ama imdi salk durumunun gittike ktledi-ini grerek iyice endieye kaplyordu. "Umarm en ksa zamanda iyileir kendine gelirsin Tesla. Biz de seni en ksa zamanda ziyaret etmek istiyoruz. Agnes ne zaman istersen yannda olacaktr. Bir telefon etmen yeter. Bunu Mrs Johnson'un hatr iin yapmalsn..." Ama bu arada kendi hastal da nksetmiti ve sonunun geldiini hissediyordu. "kimiz de daha uzun yllar yaayacak deiliz" diye yazyordu. 1937 Tesla iin ac kayplar yaad bir yl olacakt. Uzun yllardr en yaknlarndan biri olan, sevgili dostu Hobson 16 Martta 66 yandayken aniden hayata veda edecekti. Ekim'in 14'nde ise Robert Johnson'un hastal arlaacak ve lecekti. Bundan bir sre sonra yine gvercinlerini beslemek zere souk bir k gecesinde otelinden km ve en fazla iki blok gidebilmiti ki yoldan geen bir taksi Tesla'ya arpt ve yal adamcaz yola frlatt. Ayaa kalkabildiinde tbbi yardm reddedecek ve kendisini oteline gtrmelerini isteyecekti. okta olmasna karn William Kerrigan'a telefon ederek gvercinleri besleme iine devam etmesini rica edecekti. Bunu takip eden alt ay boyunca Kerrigan, Bryant parkndaki ve St. Pat-rick Katedrali'nin bahesindeki gvercinleri beslemeye devam edecekti. Tesla'nn kaburga kemii krlm ve srt da fena ekilde incinmiti. Ardndan zatrreeye yakaland ve ilkbahara kadar kendine gelemedi. Ayaa kalkm olmasna karn sal eskisinden de kt bir duruma gelecek ve sk sk mantn yitirdii grlmeye balanacakt. Westinghouse irketindeki eski arkadalar iki yl nce Yugoslavya'da, Belgrat'ta kurulan Tesla Enstits'nn ilk icatlarn aratrd haberini ulatrdlar kendisine. Tesla da onuruna ina edilen enstit laboratuvar iin ok fazl alternatif akm makinesinin yannda bir fotorafnn ekilmesine izin verecekti.

Yugoslav hkmetinin destei ve vatandalarnn balary-la Tesla'ya ylda 7.200 dolarlk bir maa balanacakt. Soydalar sayesinde "btn zamanlarn en byk dahisi" en azndan hayatnn son yllarn sefalet ierisinde geirmeyecekti.

26. KOZMK KOMNYON "Hakknda bir sr garip sylenti dolamaya balad" diyordu Agnes J. Holden (Robert ve Katharine Johnson'n kz). "Yal bir insan sekseninden sonra yaptklaryla yarglamak byk hakszlk. Onu otuz yalarndayken de tanrdm. O zamanlar gen, neeli ve esprili bir insand." Aslnda seksenlerindeki mucit hayatn tadn kartmaya ve evren hakkndaki nermelerini gelitirmeye devam ediyordu. Doum gnlerini iple ekiyor, aylar ncesinden makaleler hazrlyor, arkadalarna ve basna bunlar aal balklar altnda sunuyordu. Doum gn partileri Einstein' reddettii, New-ton'u gklere kard ve kendi kozmik teorisini anlatt toplantlara dnyordu. Sekseninci doum gn iin hazrlad makale hibir zaman bir btn halinde yaymlanmayacakt. Makalede ve New York Times'a gnderdii mektuplarda, gnn fizikileri ile kozmik nlarn doas hakkndaki atmasn srdryordu. Kendi dinamik yer ekimi teorisinin maddelerin gerek doasn akladn ve Einstein'n uzay teorisinin speklasyonlarna bir son verdiini iddia ediyordu. Astrofizik ve uzay mekanii yazlarnda ise yer ekimi teorisinden hi sz etmiyordu. Uzayda erilikler olmasnn imkansz olduunu nk etki ve tepkinin bir arada varolduunu ne sryordu. Bir erinin tepkisi dzelmek olabilirdi. Ayrca uzay, eterin varl ve onun kanlmaz ilevi olmadan aklanamazd. Einstein'n devrimi dalga dalga yaylyor olmasna karn o "maddenin kendisinde enerji olamayacan, bunu ancak evreden edinebileceini" savunuyordu. Ve bunun molekller ve atomlar iin de en byk cisimler iin olduu kadar geerli olduunu savunuyordu. Ksacas yerden ge kadar yanlyordu. Sekseninci ya gnnde yldzlar aras iletiimden ve enerji naklinden de sz edecekti: "Fransz Enstits'ne dier gezegenler ile haberleebilmeyi salayacak aygtlarmn aklamasn ve hesaplamalarn gndereceim. Hi phem yok 100 bin Frank dl

mutlaka bana layk grlecektir. Para elbette nemsiz bir konu ama bu mucizeyi ilk defa baaracak olmann verecei onuru yaamak iin tm hayatm feda etmeye razym." Yllar sonra Fransz Enstits Tesla tarafndan kendilerine buna benzer bir belgenin gnderilmediini aklayacakt. "Kendi pratik bak amdan en nemli icadm olarak" diye szlerine devam ediyordu Tesla, "1896 ylnda 4 milyon volta kadar yksek gerilimlerde iletmeyi baarabildiini tp gryorum... Daha sonraki yllarda bu tp 18 milyon volt gibi yksek bir gerilimde iletmeyi denediysem de karlatm zorluklar yeni ve daha gelimi bir model retmem konusunda beni ikna etmeye yetmiti. Bu i ise yapm aamasnda deil ama iletme aamasnda daha byk glkler karacakt karma. Yllar boyunca iin iinden kamayacaktm... Buna karn yava da olsa dzenli bir ilerleme kaydediyordum... En sonunda tam anlamyla bir baar elde edecektim. Daha fazla gelitirilmesi pek de mmkn olmayan bir tp gelitirebilmeyi baarmtm. Tp, en basit ilkelere uygun bir ekilde, anmayacak tarzda ve istenildii kadar yksek gerilimde alabilecek biimde retilmiti... Byk akmlar tayacak, uygun snrlar dahilinde istenildii kadar enerji nakledilebilmesini salayacak ve kontrol de ayn derecede kolay olacakt. Elde ettiim sonularn daha nceden hayal bile edilemediini dnyordum. Ayrca bu teknoloji ucuz radyum retilmesinde de kullanlabilecek, atomlarn paralanmasndan ve maddelerin transmutasyona uramasndan daha verimli ve ucuz olacakt." Ama bunun atom enerjisinden faydalanlmasnda kullanlamayacan nk aratrmalar sonucunda byle bir eyin varolmadn grdn belirtecekti. tiraflar belli bir can sknts yaratt nk baz gazeteler Tesla'nn tpn yapsn aklamaya hazrlandn duyurmulard. Ama bu olanakszd. "Tpn baz nemli amalarda kullanlacan gz nne alarak u anda tam bir aklama yapmamak gibi bir sorumluluk hissetmekteyim omuzlarmda. Ama bu sorumluluk yk zerimden kalkt anda bilimsel enstitlere aygtn ve kullanlan tm tehizatn ayrntl bir teknik aklamasn vereceim." Ne tek bir patente bavuracak, ne de bir prototip retecekti. Partide aklayaca ikinci deneyi "bugne kadar yaplm olanlardan kat kat daha stn bir vakum"du. "Bununla bir mikronun milyarda birine ulalabileceine inanyorum. Bu tip bir vakumla elektron tpleri ile elde edilenlerden ok daha gl etkiler yaratmak mmkn olabilecektir."

Misafirlere arap datldnda ve kadehler kaldrldnda bir sessizlik kaplayacakt salonu. Yal adam o sralarda elektronlar zerine ne srlen fikirlere inanmadn aklayacakt. Yksek bir gerilim ile ve byk bir vakum etkisi altnda dierlerinden ayrlan bir elektronun normalinden ok daha fazla elektrostatik yk tadna inanmaktayd. "Bu, paracn tpte de, d havada da ayn yk tadna inananlar artacaktr. Ama ok retici bir deneyde tpten kurtulan paracn ar ykten kurtulmas nedeniyle parlak bir yldza dntn gzlemledim." Tesla bir eyler bulmu olabilirdi. Uzun yllar sren aratrmalarda subatomik ve daha byk paracklarn elektrik ykleri hesaplanmaya allacakt. En sonunda 1977 ylnda Amerikal fiziki "ok kk yklerin varolabileceine dair veriler" elde ettiklerini rapor edeceklerdi. Seksen birinci ya gn bir yl nceki icatlar gsterisinin bir tekrar olacakt ama uluslararas basnda daha ok ses getirecekti. Partide Yugoslav hanedann temsilen soylular da hazr bulundu. ekoslovak bir kabine yesi de bakanlar Eduard Be-nes'i temsilen Tesla'ya Prag niversitesi'nin sunduu bir onur derecesini takdim etti. Bu partide de muhabirler kendisini gezegenler aras iletiim konusundaki icad hakknda sktracaklard. Tesla da bu icad ile Guzman dl'ne layk grlmeyi umut ettiini tekrar edecekti. cadn "tam anlamyla gelitirildiini" belirtiyordu. "100 milden enerji nakledilebileceinden emin olduum kadar 1 milyon mil uzaklktan enerji nakledilmesini salayabileceim konusunda da eminim" diyordu. Gemite olduu gibi imdi de "deiik bir enerji tr"nden bahsettiini sylyordu. Dier gezegenlerde hayat olduu "kesin"di. Kendisini endielendiren tek konu "ine ucu kadar bir noktada toplanan devasa" enerjinin yoluna kan gezegenlere arpabilecei idi ama astronomlarn bu konuda kendisine yardmc olacaklarn umuyordu.

Bu enerji aya gnderildii takdirde dnyallar "maddenin gaza dnmesi ve dalmas" adl bir gsteriye ahit olabileceklerdi! Dier gezegenlerdeki dnrlerin bu sinyali kozmik n bile zannedebileceklerini de szlerine ekliyordu. Bir kez daha ucuz radyum retecek atom-paralayc elektronik tpnden bahsetmeye balamt. "Bunu rettim ve denedim. Yalnz dnyaya hediye etmeden nce az bir zaman daha gemesi gerekiyor." Bunlar, sadece genlik dlerine saplanp kalan yal bir adamn sayklamalar myd? Profesrler ya sabr ekiyorlar ama bilim yazarlar her zaman olduu gibi onu ciddiye alyorlard. Dnya kresel bir savan eiindeydi. 1940 ylnda bir gazeteci Tesla'nn ABD'nin evresine "teleg"ten bir in Duvar rme projesini hatrlatacakt. Bu duvar uaklar 250 metre uzaklkta karlayabilecekti. Bir santralin kurulmas iin gereken 2 milyon dolar saland takdirde (belki de Tesla'nn szn ettii snrsz elik pazar buydu, kim bilir?) 3 ay iinde projeyi hayata geirebileceini iddia ediyordu. Tabii ki Savunma Bakanl bu konuda hi renk vermeyecekti. Telegcn ikisi test edilmi drt yeni icada dayandn iddia ediyordu Tesla: 1. Havada vakumsuz n elde edilebilmesini salayan bir yntem; 2. "ok byk elektrik gc" retilebilmesini salayan bir yntem; 3. Bu gcn arttrlmasn salayacak bir yntem; ve 4. "Devasa itici elektrik gc" salayan yeni bir yntem. Uzun yllar boyunca Tesla'nn yaam yks zerinde alanlar bu icatlarn zerinde alldn kantlayan msvedde katlarna rastlayamadlar. ABD gvenlik birimleri de bu katlarn varln sonuna kadar inkar ettiler. O'Neill federal ajanlarn Tesla'nn evindeki her trl kada el koyduunu aklayacakt. O'Neill ve en sonunda Sweezey de Tesla'nn szde gizli silahlarnn "anlamszln kabul edeceklerdi. O'Neill "Varabildiim tek sonu haklarnda bir hkme varlabilecek kadar aklama iermeyen teorilerinin temelde uygulanamaz olduu idi" diyordu. Bununla beraber Tesla'nn yaymlanmam makalelerine ulaamadn, bunlar okumak iin gsterdii her trl abann Tesla tarafndan ayn kararllkla savuturulduunu da szlerine ekliyordu.

lgi ekici bir dier nokta da Tesla'nn trbin ve hava tat tekliflerinin federal arivlerden uup gitmi olmalaryd. Mucide layk grlen en son onur derecelerinden biri Tes-la'nn kabul trenine kiisel olarak katlamayaca kadar hastaland bir dneme denk geldi. Gmen Enstits Biltmore Otel'de onuruna bir tren dzenleyecekti. "George Westinghouse'un insanla olan paha biilemez katklarn" ven konumas kendisini temsilen Rado tarafndan okunacakt. Bu arada Tesla kozmik iletiim almalar ile Guzman dl'ne layk grleceini tahmin ettiini bildirmeyi de ihmal etmiyordu. Son yllarn eskisi gibi uzaya adayamayacakt. Mantnn da eskisi gibi iledii sylenemezdi. Bilim camiasndaki dostlar ekingen, iriyar ve krk burunlu bir boksrn dostluundan byk bir zevk aldna ahit olduklarnda bir hayli armlar, hatta utanmlard. Dvlere ve boksa duymaya balad bu sonradan oluma hayranlk O'Neill ve Sweezey'nin de kafalarn kartrmt. "Beyin, Kasla Akam Yemeinde." Bunlar gazetede yaymlanan bir fotorafn altna atlan balkt. Tesla, Zivic kardelerle bir akam yemeinde mutlu bir ekilde glmsyordu: "Dr. Tesla ar sklet ampiyonu Fritzie Zivic ile birlikte 18 Aralk akam Hotel New Yorker'da toplum iine karak be yllk srgnne son verdi... Ateli bir spor tutkunu olan Dr. Tesla, Zi-vic'in yapacaklar zel karlamada Lew Jenkins'i mutlaka yeneceine inandn belirtti..." Hayatnn son yllarnda tm dnyadan olduu gibi Avrupa'dan da kopan Tesla savata yaanan trajedilere duyarsz kalmad. Kendisine Yugoslavya ve ekoslovakya tarafndan verilen unvanlar bu lkelerin son zgr entelektel eylemlerinden biri oldu. Ksa bir sre sonra Hitler, Avusturya'y igal edecek ve Sudetenland'de yaayan Alman halkna zerklik verilmesi talebi ekoslovak hkmetinde krize neden olacakt. Fikrine bavurmaya bile gerek grlmeden bu talebin ingiltere, Fransa ve talya tarafndan kabul edilmesi sonucunda Eduard Benes bakanlk grevinden istifa edecekti. Ardndan ise Yugoslavya Kral Naibi Paul, Slavlar'n Nazi glerine katlmasn kabul ederek vatandalarnn nefretini kazanacakt. Yugoslavya'nn dman kardeleri ordu, kilise ve kyller- birdenbire cretkar bir birlik oluturdular. Srplar, Hrvatlar ve Slovenler tek yumruk olacaklard. Bundan hemen sonra da Srp ordusu Paul' devirecek ve tahta on yedi yandaki II. Peter'i oturtacakt.

Byk bir sayg besledii Kral Alexander'n olunun tahta oturduunu duyan Tesla ok sevindi. Olaylarn ak inanlmaz bir hz almaya balamt. Yugoslav halklar arasnda artmaya balayan gerilimin ve anlamazln farkna varan Tesla yaayan en byk Slav kahraman -Hrvatistan doumlu bir Srp- olarak Dou ile Bat arasnda ideolojik bir piyon haline gelmeye balamt.

27. LM VE DNM Halkn desteini byk lde arkasna alan Kral Peter hkmeti Almanlara kar koyacak ve Hitler ile Prens Paul arasnda imzalanan anlamay tanmadn ilan edecekti. Hemen ardndan da Almanlarn misillemesi gelecekti. Oysa bu, Yugoslavlar iin savan henz balangcyd. Yzyllar boyunca saysz igale tank olan halklar kendilerini abucak toparlayabilmeyi renmilerdi. Ordunun bir ksm ve komnist birlikler dalara ekilmi ve igal birliklerine gerilla saldrlar dzenlemek zere hazrlklara girimilerdi. Bu silahl gler savunmasz kylerde kalan yallarn ve ocuklarn kendilerine saladklar erzak ile varlklarn devam ettirebiliyorlard. Bir Hrvat olan Tito'nun monariye sempati beslemesi iin tek bir neden bile yoktu, zira Yugoslavya'ya dner dnmez cezaevine yollanacakt. Tahliye edildikten sonra metal iileri sendikasnn rgtlenmesinde aktif bir rol oynayacak ve Yugoslav ii hareketinin oluumunda etkili bir isim olacakt. II. Dnya Sava srasnda savalara ilham kayna olacak ve kat disiplini ile birliklerini ynetecekti. Ne monarinin, ne de yabanc glerin basks altnda olacak gelecein Yugoslavya'snn kuruluunu iple ekiyordu. Tito'nun fikri Rus modelini izleyerek halk kurtulu komitelerinin kurulmas idi. Mihailovi ve etnikler ise monariye sadk yerel ynetim otoriteleri oluturmaya alyorlard. ki fraksiyon da Alman ve talyan'lara nemli kayplar verdiriyorlard ama birbirlerini de krmaya devam ediyorlard. 1941'de Yugoslavya ykldktan sonra iler daha karmak bir hal almaya balamt. Srp ve Hrvat soylulardan oluan bir ekip Amerika Birleik Devletleri'ne gelmilerdi. Bir sre sonra yeeni Sava Kosanovi araclyla Tesla ile balant kurdular ve kendisinden Srplarn ve Hrvatlarn birlii ynnde arlarda

bulunmasn rica ettiler. Zaten Tesla da eskiden beri "Anavatan Hrvatistan olan bir Srp" olduunu sylerdi. Yugoslavya'nn Washington Bykelilii haber alma servisi efi Raditsa, "Tesla, Hrvatlar ile Srplar arasndaki atmann farknda deildi ve seksenini gekin bir bilim insan olarak politika konusunda hayli iyimserdi" diyordu. Tesla New York'ta bir akrabasnn bulunmas nedeniyle bir hayli mutlu olmu ve Kosanovi'in her szne tam bir gven beslemeye balamt. Bu dnemde mucit kraliyet hkmetinden ayda 500 dolarlk bir liyakat maa alyordu. Yurdu hakknda kendi imzasn tayan fikirlerinin ounun Kosanovi tarafndan kaleme alndn belirtiyordu Raditsa. Mihailovi ile Tito arasndaki atmalar su yzne ktnda Washigton'daki Yugoslav haber alma servisinde de bir kriz ba gsterecekti. Kosanovi, Tito taraftar idi ve Yugoslavya Ulusal Kurtulu Hareketi lehinde propaganda yapmaya balamt. Tesla'y eski monarinin km ve yeni bir Yugoslavya'nn kurulmakta olduu konusunda ikna etmekte bir hayli zorlanacakt. Hrvatistan'daki Srplarn birou Tito'nun saflarna katlmaya balamt. Kosanovi, Tesla'y da Tito'yu desteklemek konusunda ikna edebilecekti en sonunda. Bylece Tesla'nn azndan Hrvat ve Srplara ynelik bir ar Kosanovi tarafndan kada dklecekti. Belgrat'taki mzenin duvarnda hala bir kopyas asl olan bu arda Tesla, lmnden sadece birka hafta nce, anavatann-daki yurttalarna yle sesleniyordu: "Bu savatan yeni bir dnya, insanln fedakarlklarna layk olan bir dnya domaldr. Bu dnyada hibir zayf gller tarafndan, hibir iyi ktler tarafndan smrlmemelidir; fakirlerin gururu zenginler tarafndan krlamamaldr; dncenin, sanatn ve bilimin rnleri insan hayatnn iyiletirilmesi ve gzelletirilmesi iin kullanlmaldr, yoksa bireylere parasal zenginlik salamak iin deil. Bu yeni dnya ezilmilerin ve smrlmlerin deil, zgr insanlarn ve uluslarn eit sayg grd bir dnya olmaldr." Tito'yu destekleyenlerin says her geen gn artarken Kral Peter de Roosevelt ve Churchill'in desteini kazanmaya alyordu. Ancak, balarda krala kar sempatik davranan ngiltere gittike glenen Partizanlar desteklemenin kendi karlarna

daha uygun olacan dnmeye balamt. Srp pilotlarn Te-nesee'de eitildii ABD'yi ziyaret eden Peter, hasta olduu iin huzuruna gelemeyen Tesla'nn ayana gidecekti. Gnlnde (Bir Kraln Miras) Kral II. Peter bu ziyareti yle anlatacakt: "Dnyaca nl Yugoslav-Amerikan bilim insan Dr. Nikola Tesla'y New Yorker otelindeki odasnda ziyaret ettim. Kendisini selamladktan sonra yal mucit unlar syledi: 'Bu benim iin en byk onurdur. Genliiniz beni de mutlu klyor ve byk bir hkmdar olacanza inanyorum. zgr Yugoslavya'ya geri dneceinizi grene dek yaayabileceime inanyorum. Babanzn son arzusunu biliyorsunuz: 'Yugoslavya'y Savun." Bir Srp ve bir Yugoslavyal olmaktan gurur duyuyorum. Halkmz asla yok olmayacaktr. Tm Yugos-lavlarn, Srplarn, Hrvatlarn ve Slovenlerin birliini muhafaza ediniz." Kral bu szlerin kendisini derinden etkilediini ve kendisinin de, Tesla'nn da gzyalarna boulduunu ekliyordu. Kral daha sonra bir dier yurtta, Pupin ile bulumak zere Columbia niversitesi'ni ziyaret edecekti. Savatan sonra Mihailovi "Halk Mahkemesi" tarafndan dmanla ibirlii yapmaktan sulu bulunacak ve idam edilecekti. Yugoslavya Cumhuriyeti'nin kurulduu tm dnyaya duyurulmu ve baa geirilen Komnist Parti nderi Tito mr boyu bakan ilan edilmiti. II. Dnya Sava sonunda iki milyon Yugoslav vatandann hayatn kaybettii ve trajik bir ekilde binlercesinin de bizzat yurttalar tarafndan ldrld aklanacakt. Komnist sistemi btnyle benimseyen Kosanovi bakan olarak hkmette grev ald ve daha sonra da Washington bykeliliine atand. Yugoslavya en sonunda zgrlne kavumutu ama Tesla bunu grebilecek kadar yaayamamt. Sava sonras Amerikan toplumunun belleksizlii, gittike silikleen bilimsel saygnl ve ortaya kan Souk Sava sendromu nedeniyle Tesla'nn almalar demir perdenin ardnda kalacak ve unutulup gidecekti. 1948 ylnda Yugoslavya, Sovyet Rusya'nn "Snrl Hkmranlk" doktrininden bamszln ilan edecek ve bir demir perde lkesi olmaktan kacakt. Amerika sava srasnda Slavlara insani yardmda bulunmutu ama askeri yardm konusunda

Churchill kadar evik davranamamt. Sava sonras yllarda da Tesla'nn takipilerinin Belgrat'taki bilimsel belgelere ulamas bir hayli zorlaacakt. Mucit 1942 knda iyiden iyiye gten dmt. Mikroplara kar titizlii o derece saplantl bir hal almt ki en yakn arkadalarndan bile kendisinden bir hayli uzakta durmalarn istiyordu. (Gvercinlerdeki mikroplar ise kendisini hi mi hi rahatsz etmiyordu.) Kalbi tekliyordu ve ard ardna nkseden hastalklar elini ayan balyordu. Artk sevgili gvercinlerini beslemeye de yetiemiyordu. Bu konuda Charles Hausler adnda, yar gvercinler besleyen bir gence gveniyordu. Hausler 1928'den beri Tesla iin alyordu. Grevi halk ktphanesinin bahesine budayla gitmek, gvercinleri beslemek ve yaral olanlarn mucide getirmekti. Odasndaki usta marangoz elinden kma kafesleri hatrlyordu, ne de olsa "Mr. Tesla her iin tam anlamyla kotarlm olmasn arzu ederdi." Gvercinlerin du alabilecei perdeli bir kvet de ihmal edilmemiti. Hausler ve Tesla birok saatlerini birlikte, genellikle gvercinler zerine konuarak geirirlerdi. Gen adam mucidin "ok nazik ve dnceli bir adam" olduunu hatrlyordu. Uzun sre unutamayaca bir olaya ahit olmutu: "Gvercin kafeslerinin yannda byk ve kapal bir kutu gibi bir ey duruyordu. Buna dokunmamam konusunda beni zellikle uyarmt. indeki eyin bir ua havaya uurabilecek gte bir makine olduunu sylyor, bir gn bunu bir gsteride tantabilmeyi umduunu anlatyordu." Daha sonra bu kutunun otelin tavan arasna kaldrldna inanyordu. 1943 yl Ocak aynn souk bir gn Tesla postac Kerri-gan' Mr. Samuel Clemens'a mhrl bir zarf gtrmekle grevlendirmiti. Kerrigan, insann iliklerine ileyen souk rzgarda sokaklar arnlayacak ve sonusuz kalacak bir abayla verilen adresi bulmaya alacakt. Sonradan verilen adresin Tesla'nn eski laboratuvarnn bulunduu bina olduu anlalacakt ama burada Clemens adnda birisi yoktu. Kerrigan bitap bir halde Hotel New Yorker'a geri dnecek ve durumu yal ve hasta mucide bildirdi. Tesla, Clemens'n Mark Twain'in ta kendisi olduunu ve bunu da herkesin bildiini syledi. Kerrigan' gerisin geri gndererek ve bu defa gvercinlere de bir gz atvermesini istedi. Kafas karan postac gvercinleri besledikten sonra durumu efine bildirdi ve Mark Twain'in yirmi be yl nce

dnya deitirmi olduunu rendi. Kerrigan akamn ayaznda durumu aklayabileceini umarak tekrar Tesla'nn oteline yolland. Bu ie bir hayli ierleyen yal mucit Twain'in lm olduu haberini duymak bile istemiyordu. "Daha dn gece beraberdik" diyordu. "te uradaki sandalyede oturuyordu, bir saat boyunca sohbet ettik. Maddi sorunlar varm ve benim yardmma ihtiya duyuyormu. Bu yzden elindeki zarf yerine ulatrmadan bir daha buraya dnme." Postac bir kez daha efine bavurmak zorunda kald. Birlikte zarf atklarnda bo bir kada ilitirilmi yirmi be dolarlk bir banknot -bu kadar ba skm bir eski dosta yardm etmek iin yeterliydi- olduunu greceklerdi iinde. 4 Ocak gn yal mucit kendisini ok gsz hissetmesine karn Scherff'in ilgilendii bir deneyi gerekletirmek zere ofisine gitti. Scherff hazrlklar konusunda kendisine yardmc oluyordu. Fakat Tesla srtnda dayanlmaz arlar hissetmeye balaynca ilem yarda kald. Tbbi yardm yine reddetti ve otel odasna dnd. Ertesi gn odasna temizlik yapmak zere bir hizmetli geldi. Tesla kendisinden rahatsz etmeyin yazsn kapsna ilitirmesini rica ederek temizlik iin de zahmet etmemesini syledi. Yaz iki gn boyunca kapda asl kalacakt. 8 Ocak gn Alice Monaghan adnda bir temizliki yazya aldrmayp odaya girdiinde yatana uzanm haldeki mucidin km, zayf ama sakinlemi yzn grd ve lm olduunu fark etti. l bedeni inceleyen tp uzman lmn 7 Ocak gn saat 22.30'da, kalpte kan phtlamas nedeni ile meydana geldii raporunu dzenledi. Tesla uykusunda iken lmt, uzman raporuna "phe uyandracak bir durumla karlalmad" notunu da decekti. Mucit ldnde 86 yandayd. Kenneth Sweezey hemen durumdan haberdar edilmiti. O da ertesi gn Dr. Rado'ya haber verecekti. Kral Peter'n 745 Beinci Caddedeki karargahna da profesr tarafndan verilecekti haber. Tesla'nn kuzeni Kosanovi'e de hemen bildirilmiti. Sra FBI'n bilgilendirilmesine gelmiti. Sweezey ve Kosa-novi bir ilingir bulmular ve Tesla'nn kilit altndaki eyalar atrlmt. Frank E. Campbell de mucidin lm maskn kartmak zere bir heykeltra grevlendirmiti.

Tesla'nn lmnden hemen nce Eleanor Roosevelt, Bakan Roosevelt'le nl mucidin durumunu konumutu; belki de kendisine bir onur dl verilmesini neriyordu. New York valisi bir taziye mesaj yaymlamt. Bu arada Srp ve Hrvat fraksiyonlarn cenazeyi sabote etmek istedikleri haberleri yaylyordu kulaktan kulaa. O'Neill yaymlanmam bir mektubunda Tesla'nn nan ancak on iki kiinin ziyarete geldiini, bunlarn arasnda da fotorafn ekmek isteyen birka gazeteci olduunu anlatyordu. 12 Ocak gn saat drtte, St. John katedralinde dzenlenen cenaze trenine ise iki bin kii gelecekti. Srplar ve Hrvatlar koridorun iki ayr yanndaki sralarda oturuyorlard. Psikopos Wil-liam T. Manning her iki gruptan da politik konumalar yapmama sz almt. Ayin, Psikopos Manning tarafndan ngilizce olarak balatlacak ve Barahip Sukletovi tarafndan Srpa olarak srdrlecekti. Tesla'nn lm haberi telgraflarla Avrupa'ya yaylmaya baladnda dnyann drt bir yanndaki bilim ve siyaset adamlarndan taziye mesajlar yamaya balad. Devlet bakanlarndan bilim insanlarna herkes nl mucit hakknda vg dolu mesajlar yaynlyordu. Louis Adami, Tesla'nn paray nemsemediinden dem vururken yanlyordu ama Tesla'nn lmsz olduu konusundaki szlerinde gayet haklyd: "Tesla, medeniyetimize armaan ettii baarlar ile evlerimizden sokaklarmza hayatmzn her parasnda yaamaya devam edecektir... O'nun hayat bir zaferdir..." Tesla, salnda Amerikan ve yabanc niversitelerden pek ok akademik unvan ve eitli Avrupa hkmetlerinden saysz dl almt; Nikola Tesla ad verilen Liberty gemisi 1943 ylnda denize indirilecekti. Ama ismi 1975 ylna kadar Ulusal Mucitler Onur Salonu'nda yer almayacakt. lmnden sekiz ay sonra ABD Yksek Mahkemesi kendisinin emin olduu zere, Radyo'nun mucidinin Tesla olduu ynnde bir karar onayacakt. Tesla'nn cesedi souk bir k akam Ferncliffe Mezarl'na gtrlerek yakld ve klleri de daha sonra doduu topraklara gnderildi.

Bu arada dnyann neredeyse tm uluslarnn paras olduu bir kym yaanmaya devam ediyordu...

28. KAYIP KAITLAR Tesla ardnda bilinen almalarnn yan sra birka da bilmece gibi miras brakmt. Bunlar arasndan en nemli tanesini saymak gerekirse: Dnya apnda telsiz enerji nakli salanabilecei fikri bilimsel bir temele dayanyor muydu? ldrc/paralayc k huzmesi silah deneyleri ile ulamak istedii nokta neydi? Ve lmnn hemen ardndan ortadan kaybolan bilimsel yazlarna ve dier hassas belgelere ne olmutu? Bunlar takip eden sorular arasnda ABD haber alma rgtlerinin neden 1940' l yllarda mucidin almalarn titizlikle takip ettii sorusu da vard. Einstein gibi o da bir yabancyd ve Edison gibi almalar geni kapsaml sonular yaratmt. Kendisinin de dedii gibi onda "cahil cesareti" vard. Dierlerinin ileri gidemeyeceklerini hissettikleri ve geri dndkleri yolu inatla takip ederdi. Modern bilim cemiyetleri Tesla gibi ok ynl ve bamsz insanlarn ortaya kmasn engelliyor. Gnmz koullarnda Tesla, ya da Edison ayn baarlar sergileyebilir miydi? ok pheli... Tesla rnei her zaman, yoluna yalnz devam edenler iin bir ilham kayna olmutu. Bununla birlikte aratrmalar, ou zaman az sayda kii tarafndan anlalr olsa da, bilim evrelerini derinden etkileyecekti. Hayat ise toplumsal yaayn dntrlmesinde bir ilham kayna idi. Katklarnn deeri zamanla daha da artt. Trbininin baarsz olmasnn tek sebebi endstrinin henz byle bir ilerlemeye hazr olmamasyd. Alternatif akm ise tm endstri dnyasndaki direnci krabildikten sonra zafere ulaabilmiti. Ancak Tesla'nn yerleik bilim ve endstri evreleri ile verdii bu sava talihsiz sonular da douracakt. Herhangi bir gruba ya da enstitye ye olmad iin geliime ak almalar zerine tartabilecei bir meslekta bulunmuyordu, almalarnn ve yazlarnn topland bir ktphane oluturulamaya-cakt. Kendi bana alyor ve zaman zaman basna yapt ateli aklamalar dnda, almalarn sr gibi saklyordu. lmnden sonra yazl almalar

dzenlenemedii iin kimi bulular hakknda hibir zaman tam bir bilgi edinilemeyecekti. Bu, kendisinden sonra gelen bilim insanlar iin yldrcyd ama ayn zamanda tevik de edici bir durumdu. Bir sre devam eden belirsizliklerden sonra doumunun yznc ylnda, Temmuz 1956'da, mucidin hayatnn ve dehasnn nemi yeniden kefedilecekti. evresindeki gizemin ekiciliinin de etkisiyle almalarna duyulan ilgi gibi byyecekti. Amerika ve Avrupa'daki yznc yl kutlamalar ile onurlandrlyordu. Amerika Elektrik Mhendisleri Enstits, Chicago'da dzenleyecei toplanty hayatnn ve almalarnn deerlendirilmesine ayrmt. eitli kurumlar da anma toplantlar dzenliyorlard. Burs ve madalyalar eklinde kalc hatralar oluturulmas neriliyor, mzelerde almalar sergileniyordu. Niagara elalesi'nde de bir kutlama treni dzenlenmi ve Go-at adasna Yugoslav halknn armaan olan bir heykeli dikilmiti. Avukat/yazar Elmer Gertz'in yazlar ile Chicago ehri 1893 Columbian Fuar srasnda dzenledii "dnya harikas" gsterisi dolaysyla mucide ok ey borlu olduunu hatrlayacak ve ansna bir okul ina ettirilecekti. Mnih'teki Uluslararas Elektroteknik Komisyonu Tesla'y resmen uluslararas bilimsel bir birim olarak ilan edecek ve adnn farad, volt, amper, ohm gibi tarihi simgelerin yanna kazyacakt. Uzayn kefi hzlandka, zellikle n silahlar ve mikrodal-ga konularnda, Tesla'ya duyulan ilgi de gittike artacakt. zellikle iklim kontrol ve nkleer fzyon alanlarnda Tesla adna balatlan projeler bilimsel tartmalara konu oluyordu. Bu aratrmalardan bazlar kendisi gibi yalnz alan bilim insanlarnn almalar, bazlar ise devasa btelerle yrtlen ok gizli projelerdi. zellikle Colorado'da 1899 ylnda gerekletirdii gizli deneyler bu tip almalarn ilham kayna oluyordu. Belgrat'taki Tesla Mzesi tarafndan 1978 ylnda ngilizce olarak yaynlanan Colorado Springs Notlar uzun sreden beri beklenmekte olan bir kitapt ama burada da yantlanmam pek ok soru vard. Yazlarnn Amerika'da bulunamyor olmas hrszlk, ajanlk gibi komplo teorilerinin daha ok retilmesine neden oluyordu. Bilim insanlar, Yugoslavya'da baslan Colorado Notla-r'nda evrede bulunabilen belgelerden sz edilmemesini artc

buluyorlard. Deneylerinin nemi ancak blk prk yazlarn bir araya getirilmesi ile anlalacakt. 1928 ylnda O'Neill, tamamyla ans eseri olarak, gazetede bir depo tarafndan denmemi faturalar karlnda Nikola Tesla'ya ait alt kutunun sata karlaca ilann okuyacakt. Bu paralarn korunmas gerektiini dnerek mucide gidecek ve kutular zerinde hak iddia edebilmek iin izin isteyecekti. "Tesla yerinden zplamt" diye anlatyordu sonradan, "kendi ilerini halledebilecei konusunda gvence vermiti... Ve bunlar satn almaktan ya da herhangi bir ey yapmaktan men etmiti beni." Mucit ldkten ksa bir sre sonra O'Neill, Sava Kosano-vi'le balant kurmu, kutulardan sz etmi, korunmalar gerektiini anlatmt. Ancak Kosanovi'in kutular almas ve iinde neler olduunu incelemesi konusunda sonradan hi bir ey renemeyecekti. "Kutular konusunda endielenmemem gerektii ynnde srekli temin ediyordu beni." Yazlaryla ilgilenen bakalar da vard. Gen bir Amerikal sava mhendisi zemedii baz balistik problemler konusunda Tesla'ya danyordu. Daha sonradan mucitle ilikileri daha yaknlaacak ve Tesla'nn yazlarn evine gtrp zerinde alma ve daha sonra geri getirme izni alabilecekti. Bu i Tesla'nn lmnden iki hafta ncesine kadar srecekti. Tesla, Almanya ve Rusya'dan da alma teklifleri almt. Mucit ldkten sonra bu mhendis Tesla'nn almalarnn dman eline geebilecei endiesiyle haber alma servislerini ve hkmet grevlilerini uyaracakt. Haber Alma zgrl Yasas'nn bana salad olanaklarla federal ajanlardan benim aldm bilgilerde de Tesla'nn malvarlna ne olduu konusunda bir hayli elikili ifadelere rastlanyor. Tesla arkasnda binlerce sayfa yaz brakmt. Ama bunlarla ne yaplaca konusunda bir vasiyet brakmamt. Bunlar o srada ikisi Amerika'da bulunan kuzenleri ve yeenleri tarafndan alnmlard. Tuhaf bir ekilde FBI bunlar mhrleyerek Yabanc Mlkleri Brosu'na teslim edecekti. Ancak Tesla bir ABD vatanda olduu iin bu durum biraz garip ve elikiliydi. Bir mahkeme bildirisinden sonra bunlar yeeni Bykeli Kosanovi'e teslim edilecekti.

Tesla'nn yaam yksn yazmay planlayan Sweezey'e de 1963 ylnda Kosanovi'in eski yardmclarndan birinden u mektubu alacakt: "1943 ylnda... Tesla ldkten sonra Mr. K. hemen Yabanc Mlkleri Brosu'ndan Tesla'nn mlkne, yazl almalarna el koyma yetkisi alacakt... bunlarn hepsini toplatacak, paketlettirecek ve 1952 ylnda Yugoslavya'ya gnderilene dek saklanaca depoya koydurtacakt. Tm masraflar Mr. K. tarafndan denmiti... Bu zaman zarfnda Yabanc Mlkleri Brosu'ndan verilen kad (lazm olur dncesiyle) hep muhafaza ettim... "Mr. K.'nin depodaki grevlinin kendisine hkmet tarafndan gnderilen kimi grevlilerin bu yazlarn mikrofilmlerini ekmek zere depoya geldiini anlattn belki siz de hatrlarsnz... Yugoslavya'daki mzede atmzda kasalar birbirine balayan bir dizi kilidin, ki Mr. K. bunlarn dzenlenmesini en sona brakmt, yerlerinin deitiini grecektik. Bu arada Mr. K., Tesla'nn yazlarnn bana gelenler konusunda endieleniyordu ve benim de tavsiyemle Washington'da Mr Edgar Ho-over'la bu konuda grecekti. Mr Hoveer FBI'n bu yazlarla ilgilendiini kesinlikle reddedecekti..." Kosanovi'in yardmcs Tesla'nn tm varn younu anavatanna balamak istediini yeenine sylediini iddia ediyordu. Tesla'nn lmnden hemen sonra FBI ajan Foxfort ile FBI'n New York brosu arasnda bir telgraf trafii balamt. lnn bulunmasndan bir gn sonra ajan Foxfort u raporu hazrlayacakt: "Merhum Nikola Tesla'nn aratrma ve deneyleri. Casusluk-Elektrik alannda dnyann nde gelen bilim insanlarndan M. Nikola Tesla, 7 Ocak 1943 tarihinde Hotel New Yorker'da lmtr. Hayat sresince telsiz enerji nakli ve lm n olarak bilinen konular zerinde aratrmalar ve deneyler yrtmtr. X'ten (isim silinmi) alnan bilgilere dayanarak Tesla'nn deneylerini ve formllerini ieren yazlarn saklanmas ya da yabanclarn eline gemesinin engellenmesi iin hibir nlem alnmam... ki bu Birlemi Milletler'in almalar asndan istenmeyen durumlar yaratabilir..." (Buna karn FBI'ya Bakan Yardmcs Henry Wallace tarafndan hkmetin bu konu ile "ivedilikle ilgilendii" bildirilecekti.)

"Salnda Tesla'ya yakn olan elektrik mhendislerinden Bloyce Fitzgerald" diye szlerine devam ediyordu Foxfort, "Sava Kosanovi, Kenneth Sweezey ve RCA mzesi ve laboratuva-r sorumlularndan George Clark'a 7 Ocak 1943'te otele gidilmesi ve bir ilingir tarafndan kasalarnn alarak deerli belgelerin alnmas tavsiyesinde bulunmu... Son bir ay ierisinde Tesla, Fitzgerald'a telsiz elektrik nakli konusundaki almalarnn tamamlandn ve mkemmelletirildiini bildirmi. "Fitzgerald ayrca tarafmza Tesla'nn u ana kadar hibir lkenin retemedii bir torpido tr gelitirdiini de belirtmitir. Fitzgerald tasarmn hibir lkeye sunulmadna inanmaktadr. Tesla, Fitzgerald'a bu tasarmlarn teori, alma, formller ve deneyler halinde belirli bir yerde saklandn anlatm. Fitzgerald ayrca Tesla'nn kendisine Governor Clinton Oteli'ndeki bir kasada saklanan ve yapm iin on bin dolar harcad bir modelin bulunduundan sz ettiini ve bunun lm n ya da telsiz elektrik nakli ile ilgili bir tasarm olduuna inandn da bildirmitir. "Tesla, eski konumalarnda Fitzgerald'a eitli yerlerde deneylerine dair aklamalarn bulunduu seksene yakn sandnn olduunu da anlatm. Bro, New York'taki grevlilerin bu konuda acilen harekete gemesini nermektedir." Yabanc Mlkleri Ofisi'ne lmnden sonra Tesla'nn odasna vasiyetini bulmak iin girdiklerini syleyen Kosanovi, Sweezey'nin, kasa aldktan sonra yetmi beinci yadnm iin kendisine gnderilen tebrikleri ieren bir kitab, kendisinin de fotorafn aldn bildirecekti. Hotel New Yorker'n yneticisine ve Kosanovi'e gre baka hibir eye dokunulmamt. Daha sonra da kasa yeni bir kilitle gvence altna alnm ve anahtar da Kosanovi tarafndan alkonmutu. Bro'nun buna nasl izin verebildii bile ayr bir merak konusu. Kosanovi daha sonradan Edison Madalyas'nn bulunamadn bildirecekti. Tesla'nn nem verdii baz belgeler u anda Belgrat'taki mzede koruma altndadr, ancak bunlarn ne kadar eksiksiz olduu bilinememektedir. FBI New York Brosu Kosanovi'in gzaltna alnmasna ve kaybolduu iddia edilen katlar konusunda sorguya ekilmesini nermeye kadar ii vardracakt. Mirasa bakan mahkemeden bir FBI ajan elik etmeksizin hi kimsenin odaya girmemesi karar kacakt. Yugoslav bykelisini sorguya ekme fikrinden hemen vazgeildi. Ksa bir sre sonra da Washington'dan ilgin bir karar gelecek ve konunun Yabanc Mlkleri Brosu tarafndan takip edildii kabul edilerek FBI iten ekilecekti.

Daha sonra Savuna Bakanl Aratrma Gelitirme Bl-m'nde grevli mhendislerden Dr. John Trump, Tesla'nn bilimsel yazlarnn niteliini saptamak zere grevlendirilecekti. Dr. Trump mucidin sadece son on yl kapsayan almalarnn incelendiini duyuracakt. Hatrlanaca gibi, Tesla'nn bilimsel hreti bu sre ierisinde bir hayli ypranmt ve radyo, robot, alternatif akm alanlarndaki iddialar da yalanlanmak isteniyordu. Dr. Trump megul bir kimseydi ve FBI gibi o da bu casusluk ileri ile vakit kaybetmek istemiyordu. "ncelemelerimin sonunda vardm sonu" bal altnda verdii raporunda Dr. Trump yle diyordu: "Tesla'nn notlar arasnda lkenin gvenliini ilgilendirebilecek nitelikte bilimsel almalara rastlanmamtr. Bu nedenle mlknn askeri ya da teknik sebeplerle nezaret altna alnmasnn gerekli olmadn dnmekteyim. "Kaytlara geirmeniz iin son dnemini kapsayan almalarndan baz rnekleri tarafnza gndermekteyim. Ancak bu, yzyln dnmnde lkemize yeni bir r aan bu bilim insan ve mucidin kmsendii anlamna gelmemelidir. Yalnz hayatnn son on be ylnda daha speklatif konulara eilmeye balam, zaman zaman telsiz enerji nakli konusunda fikir bildirmi ancak bu konuda da somut almalar yrtmemitir." ok sonralar meslektalarndan birine yazd bir mektupta Tesla'nn Governor Clinton Oteli'ndeki kutunun iindeki "aygtla" -muhtemelen bu Tesla'nn mektuplarn tayan postacnn hatrlad kutunun aynsyd- ilgili unlar anlatacakt: "Tesla kutunun iinde gizli bir silah olduunu ve yetkisi olmayan bir kii tarafndan ald takdirde infilak edeceini sylemi otel ynetimine. Kutunun alacan duyunca hemen oray terk ettiler. Bana ama yetkisini veren FBI ajanlar da pek yaknlarda bulunmak istemiyorlard. indeki ey kahverengi bir kada sarlm ve bir telle tutturulmutu. Biraz tereddt etmedim deil. Darda gzel bir hava vard ve ben de neden sanki darda deilim diye dnyordum." Paketi eline alacak ve cesaretini toplayp aksyla teli kesecekti. Paketin iinde pirin kapl iyice cilalanm bir sandk vard. Bir menteeyi daha skebilecek kadar cesaret toplamas gerekiyordu imdi.

Sandn iinde yzyln bandan beri laboratuvarlarda kullanlmakta olan bir diren kutusu vard! Acaba Tesla'nn otel personelini ve ynetimini bu ekilde korkutmak iin ne gibi bir nedeni vard? Belki de otel faturalarnn arkasndan denmesine o derece almt ki (otellerin kendisini konuk etmekten onur duyduklarna ve bu nedenle fatura gndermediklerine inanyordu) Governor Clinton ynetimi kendisinden 400 dolar talep edince kendisini hakarete uram hissetmiti. FBI Tesla dosyasn 1943'de kapatmt ama dosya sonsuza dek kapal kalacaa hi benzemiyordu. Nitekim 1957 ylnda bir aratrmac, gazetelerde "uan tabaklar ve gezegenler aras eyler" grdklerini iddia ettiklerinden ve mucidin adn ve nn smrdklerinden yaknacakt. Bazlar Tesla'nn mhendislerinin mucidin lmnden sonra bir 'Tesla seti'ni tamamladklarn ve 1950'den beri gezegenler aras iletiime getiklerini, uzay gemileriyle yakn ilikiler iinde olduklarn iddia ediyorlard. FBI bir kez daha yaplabilecek bir ey olmadna karar verecek ve dosyay kapatacakt. Sweezey zaten batan beri bu "gizli silah" masallarna inanmyordu. Bir rportajda unlar sylemiti: "Tesla bir mnzevi idi ve hayatnn son yllarnda gizemli konular zerinde konumaktan ok zevk alyordu. Onun fikirleri zerinden onlarca efsane yaratldna ama olaya gnn artlar nda hi baklmadna inanyorum." Hayatnn son yirmi ylnda mucide olduka yakn olduunu anlatyordu: "Tesla'nn dehas yzyln dnmnden on iki yl kadar nce parlamaya balam ama kendisi gelecei mjdeleyen fikirlerini pratie geirecek imkana hibir zaman kavuamamt." Belki de ama 1945 ile 1947 yllar arasnda Ohio'daki Havaclk Servisi ile Washington'daki Askeri Servis ve Nikola Tesla'nn dosyalarnn sakland Yabanc Mlkleri Brosu arasnda ilgi ekici bir mektup ve bilgi alveriinin yaand da bir gerekti. 21 Austos 1945 tarihinde Havaclk Servisi Washington'da-ki Askeri Servisten er Bloyce Fitzgerald'n Yabanc Mlkleri Brosu'na giderek "dmann eline gemesi tehlikeli olabilecek belgeleri ayklamas" iin izin istemiti.

5 Eyll 1945 tarihinde Ekipman Laboratuvar sorumlusu Albay Holliday, Fitzgerald'dan "Ulusal savunma projeleri ile egdml kullanlmak" amacyla Dr. Trump'n rnek olarak gnderdii aratrmalarn tm kopyalarn isteyecekti. Bunlar makul bir zaman ierisinde geri gnderileceklerdi. Bu askeri servislerin ve FBI'n Tesla'nn almalar iin B-ro'ya son bavurulan olacakt. Albay Holliday'e kopyalarn gerekli yerlere ulatrld ve istenildii ekilde deerlendirildii bildirilecek ve geri gnderilmesi istenecekti. Ama dosyalar hibir zaman geri gnderilmeyecekti. Bunlar asl kopyalard. Ne Yabanc Mlkleri Brosu'nda, ne askeri servislerde, ne de federal arivlerde bu dosyalarn says ve ierikleri konusunda tek bir bilgiye dahi rastlanamayacakt daha sonra. Yllar boyunca Tesla'nn patentleri alnmam bu icat ya da fikirlerinin, sadece ABD Hava Kuvvetleri'nin deil, Rusya'nn ve zel silah irketlerinin de eline getiine dair dedikodular zerinde konuuldu. En sonunda n silahlar ile ilgilenen niversite laboratuvarlar da iin iine gireceklerdi. Yabanc Mlkleri Brosu Tesla'nn almalar ile olan ilikilerini aklamakta yllar yl byk zorluklar yaayacakt. 1948 ile 1978 yllar arasnda aratrmaclara eitli yantlar verilecekti bu konuda: "Nikola Tesla'ya ait eyalarn aratrlmas sonucunda dar verilen ya da halen bronun yetkisi altnda olan bir paraya da-ir hibir kayta rastlanmamtr... "Bu bro...Nikola Tesla'ya ait hibir eyay...nezareti altna almamtr... "Tesla'ya ait yazlar gzetimimiz altndayken... "1943 ylnda Tesla'ya ait belgeler bromuzca mhrlenmitir... "Belgelerin foto statik kopyalar mhr altnda alnmtr..." vs. Tesla'nn birok almasn ieren yazlar 1952 ylnda Amerika'dan Yugoslavya'ya doru yola kacakt. Ve ariv grevlisinin de belirttii gibi, nemsiz olanlar dnda, Tesla'nn tm almalar Srpa ve Hrvata'ya evrilecekti.

29. MRAS Tesla'nn aratrma notlarna ve yazlarna ulamak Batl bilim insanlar iin gletiyse de bu durum, tabii ki Tesla tarz aratrmalarn bittii anlamna gelmiyordu. Tam tersine bu belirsizliin yaratt gizemli hava pek ok aratrmacy mucidin deneylerini tekrarlamaya yneltiyordu. Ve tutkularnn erevesinin genilii eninde sonunda baarl bir sonuca ulalmasn olanakl klyordu. Ama Tesla'nn izinden yryenlere verdii en byk ilham yine kendi hayat olmutu. Mucide hayranlk besleyen Alman bir yazarn da belirttii gibi: "Tesla, gelecee dair kehanetlerde bulunabilmek iin bilimin snrlarn hie sayan...yldzlara uzanmaya alan modern bir Prometheus" idi. Tesla'dan ilham alan almalarn bir zetini vermek bu kitabn snrlarn fazlasyla aar. Ama yine de bunlara deinmeden hayatnn anlatlmasnn eksik kalacan dndk. Kaytlar, tahmin edilecei zere, karmak ve tamamlanmam olacaktr; buna karn etkileyicili olmaktan kesinlikle uzak deildir. Tesla'nn kresel yldrm ile ilgili deneylerinden balayalm: Colorado Springs'deki aratrmalarnda yldrm topuna ilk ahit oluunda bunun ne ie yarayabileceini tahmin edememiti; onun iin bu ba belasndan baka bir ey deildi ama bir aklamay da hak ediyordu. Bylece yldrm toplarnn yaplarn incelemeye balayacak ve yapay kresel yldrmlar retebilmeyi baaracakt. lgin olan modern laboratuvarlarda onun rettii yldrm toplar kadar mkemmel kresellie sahip olanlar bir daha retilemeyecekti. Peki bu sorunu ilgi ekici klan ey nedir? Tabii ki en bata bilinemez oluu. Ama ikinci neden uluslar aras nkleer fzyon -muhtemelen tarihteki en gl enerji kayna- elde etme yarnda nemli ipular iermesidir. Bu konuda alan bilim insanlarndan bazlar nl Rus fiziki Peter Kapitza, SRI International radyo fizik laboratuvarndan Lambert Dolphin, Brigham Young niversitesi'nden Robert Bass ve Robert Golka'dr. Wendover Utah'daki ABD Hava Kuvvetleri Aratrma Sahas'nn en byk hangarndan zaman zaman Golka elektrii olarak anlan ok parlak klar yaylr evreye. Burada ok sk gvenlik nlemleri altnda Hiroima'ya atlan atom bombasn tayacak olan Enola Gay adl uan donanm tamamlanacakt.

Golka, Yugoslavya'daki Tesla mzesini yaynlanmam notlarn incelemek amacyla iki kez ziyaret edecek ve hangarnda Tesla'nn manyetik vericisi zerine youn bir aratrma yrtecekti. "Tesla o zamanlar kurduu donanmla bizim bugn olduumuzdan daha ileri bir noktadayd" diyor Golka. "Veriler kaybolmu. Bunu nasl baarabildiini bilemiyoruz. Bazlarn gnlklerinde not alm ama ounu kafasnn iinde saklam." Golka "Tesla Projesi" kapsamnda 22 milyon volta kadar enerji boaltabilen bir manyetik verici retebilecekti; bu, ustann Colorado Springs'te rettiinin iki misliydi. Yldrm topunun fzyon aratrmalar ile kesitii nokta sktrlm plazma problemiydi. Deneysel fzyon almalarnn ounda izotopik hidrojen gazlar helyum ekirdei oluana kadar hzlandrlyor ve stlyor, serbest kalyor ve bu srete de yksek miktarda enerji aa kyordu. Bu ilem srasnda hidrojen yksek oranda kinetik ve termal enerji ile yklenirken tam anlamyla plazma grnmn alan maddesel bir hale dnyordu. Fzyon olumadan nce ise plazmann kontrol altnda tutulmasna, bir eit elektromanyetik "ie" iine alnmasna allyordu. En gl geometrik ekil kre olduundan, Golka, hareketli kitlenin zapt edilmesi iin en uygun ortamn kresel yldrm olduunu dnyordu. Yldrm topunu "bir greyfurt byklnde eitli renklerle parldayan ve i ie gemi pozitif ve negatif alternatif ykl tabakalaryla bir soan andran bir oluum" olarak tanmlyordu. Binalarn iinden zplayarak geebilir, suyun iine girip onu kaynatabilirdi. Ve bazen de, Utah'da olduu gibi, en gelimi elektronik ekipmanlar havaya uurabilirdi. 1978 yaznda, CO-2 lazer nlarnn kullanlmas ile en sonunda kresel yldrmn bir trevi olduuna inand "boncuk" yldrm yaratabilmeyi baarm ve ard arda fotoraflarn ekmiti. Daha sonra ABD Enerji Departman'ndan, be lazer n ile retecei termonkleer fzyonun uygulamaya konmasnda kullanaca pirosfer adn verdii bir aygt iin proje destei talep edecekti. "Atetopu Fzyon Reaktr"nde sadece radyoaktif olmayan helyum retilecek ve bir milyar derecenin zerinde slara ulalabilecekti.

Ayrca Hava Kuvvetleri'ne yine Tesla'nn fikirlerinden biri ile -bir tr ykl parack n- bavuracakt. Bu model de lazer teknolojisi kullanlacak ekilde tasarlanmt. Bu nlarn menzilinin 6 bin mile ulaabileceine ve ICBM-tipi fzeleri havada yok edebileceine inanyordu. Kendi birleik bobinlerinin kat byklnde bir Tesla bobini ile 200 milyon volt elektrik enerjisi elde edilebileceini dnyordu. Ama o da Tesla gibi yalnz almann sorunlarn yaamaya balayacakt. "Kurulular iin almaya baladmda evreme duvarlar rlyor" diyordu. almas gelimi donanmla ulaabilecei noktann snrna dayanmt ve yksek miktarlarda yatrma ihtiya duyuyordu. Nkleer fzyon yarndaki rakipleri yksek bteli zel kurulular ve devlet destekli niversitelerdi, ki bu sonuncularn btelerinde kstlanmaya gidildii dahi oluyordu. Onlar da lazer teknolojisi ile har neir olmulard. Geri Golka kendi kulland teknolojinin zel ve esiz olduunu ne sryordu. Tesla'nn kresel yldrm almalar zerine eilen tek bilim insan Golka deildi ama bu konuya kendisini en ok adayanlar arasnda phesiz ilk onun adn anmak gerekir. Manyetizma ve maddenin ok dk slarda davran konularndaki almalar ile 1978 Nobel Fizik dl'ne layk grlenlerden biri olmaya hak kazanan Rus Kapitza da almalarnda Tesla'nn katksn yadsmayanlardan. "ok yksek frekanslarda titreimlerin yaratlmas ve bunlarn doru akm elektrik enerjisine dntrlmesi elektrik enerjisi naklinde karlalan problemlere olas zmler sunuyor" diyordu. "Bu nakil elbette halen kullanlmakta olanlarla benzerlikler sergileyecektir, ancak bu defa dalga yolunun kullanlmas yerine ancak ok dk dalga boylarnda sapma yapt bilinen yksek ynelimli nlar kullanlacaktr. Bu tip bir mekanizma kurulmas fikri ilk olarak yllar nce N. Tesla'nn aklna gelmiti. Ancak prensipte olanakl olsa da, gerekli tertibatn kurulmas iin yksek mhendislik bilgisine ve bu bilginin uygulamalarna gerek vard. Bu ise ancak dier enerji nakil sistemlerinin bugnk uygulamasyla mmkn olabilecekti. Bu sayede enerji naklinde yeni ihtiyalara, rnein uydulara enerji nakledilebilmesine cevap verecek yeni bir sistem kurulabilecektir." Uzay ana nde girme yar srerken telsiz enerji nakli konusunda ABD de geri kalmak istemeyecekti elbette. California'nn Barstow l yaknlarndaki jet motor laboratuvarlarn-da mikro dalga enerji nakli konusunda almakta olan Richad Dickinson da Tesla'nn alma ve kehanetlerinden ilham alanlardan birisiydi. Gerekten de uydularda gne enerjisi ile elde edilen elektrik enerjisinin mikro

dalga transfer yolu ile dnyaya nakledilmesi fikri ancak byk ustaya ithaf edilebilecek bir romantizm, cesaret ve mali yk ieriyor. Raytheon Company'den William C. Brown da mikro dalga teknolojisinde kullanlan rektenay gelitirirken Tesla'nn ncln yapt radyo yaynlar ve telsiz enerji naklinde radyo dalgalaryla elektrik gnderme fikrinden yararlanmt. Teorik olarak New York byklnde bir ehir, dnyann evresinde dnya ile ezamanl olarak dnen bir uydunun 22.300 mil ykseklikten salayaca be milyon wattlk elektrik enerjisi ile bir k gnn geirebilir. Ancak pratik olarak bu uydularn inas milyarlarca dolara mal olacak ve sava zamanlarnda dman uydularnn saldrlarna ak olacaktr. Tesla'nn Wardenclyffe'deki laboratuvarna olduka yakn bir blgede kurulan Brookhaven Ulusal Laboratuvar da yksek enerji almalar ile mucidin atlyesinde gerekletirilen almalar arasnda yaknlk grmektedir. 1976 ylnda dzenlenen bir trenle Tesla anlm, Yugoslavya hkmeti de Wardenclyf-fe laboratuvarna yerletirilmek zere bir plaket gndermiti. Hidroelektrik enerjisi retimi konusunda bir hayli zengin olan Kanada da Tesla'nn alma ve fikirleri ile yakndan ilgilenen lkelerden biriydi. Tesla'nn enerji nakli projesi -hayata geirebildii takdirde- elektrik ulatrlamayan blgeler iin tam anlamyla bir nimet olacakt. Ama gerekten ie yarayacak myd bu proje? Kanada'da Minesota'da ve yakn bir tarihte Gney Kaliforniya'da topraktan telsiz enerji nakledilen birka projeye ilerlik kazandrlm ve Tesla'nn sistemi uygulanarak gerekli blgelere enerji nakledilebilmesi salanmtr. ABD Enerji Departman'na Tes-la'nn sistemine dayal projelere denek ayrlmas iin sk sk bavurularda bulunulmaktadr. Ancak sistemin Tesla tarafndan hayata geirilip geirileme-iine dair hibir kant bulunmamaktadr elimizde. Tesla'ya gre, toprak, deerleri zenle belirlenmi dalga boylar ile sabit bir dalga konumu yaratmak zere yklenmeliydi. Tesla, yaylma yolunun bir emberin apna uygun ilerlediine inanmaktay-d. Ama 1899 ylndan beri kaydedilen gelimeler gsteriyor ki yaylma yolu bir ap boyunca deil ap ile kresel yzey arasndaki eliptik bir yolu takip ederek yaylmaktadr.

Dalga yaylmnn ana zelliklerinden biri de dalga sabit kald srece herhangi bir enerji nakli olmaddr; enerji yalnzca hareket halinde olan bir bilekenle birlikte nakledilebilmektedir. Snr tabaka yaylm, yani iki farkl kitlenin (toprak ile gk gibi) snrnda kaypsz dalga yaylm biimi, fikri uygulanabilirliini korumaktadr. Bununla birlikte snr dzleminin dzgn ve dalgalarn da dzgn bir ekilde harekete geirilmi olmas gerekmektedir. Tesla'nn uygulad frekanslarda yayc ekipmann devasa bir yapda olmas gerekiyordu. Colorado Springs'de ekilmi fotoraflardan anlalmaktadr ki kullanmakta olduu cihazlar bu tip dalgalarn yaylmas iin uygun yapda deillerdi. Tesla, muhtemelen Colorado Springs'de douya doru kendisinden uzaklaan ve gstergelerinde u etkiler yaratan yldrm frtnas hakknda da yanlmt. Bu durumu hareket halindeki yldrm frtnasnn toprakta duraan dalgalanmalar yaratmas olarak yorumlamt. Bugn istasyonunun dousunda yer alan dalarn yzeyinin yaratt yeniden yaylma etkisi ile bu duruma ahit olduuna inanlmaktadr. Bu olayn gstergeleri zerindeki etkisi ayn ekilde olacakt. Tesla'nn almalar hakknda dolaan sylentiler arasnda en ilgi ekici olanlarndan biri de Rusya'nn mucidin hava durumu kontrol fikrini uygulayarak istedii hava artlarn yaratabilmesi, jetlerin hava boluklarna dmesine neden olmas vs. vard. Gerekten de Tesla hava durumunun kontrol hakknda pek ok teori atmt ortaya ama hibir deney gerekletirememiti. rnein radyo kontroll zel yapm fzelerin kasrgalar yaratmak ve "zel bir tip yldrm" kullanlmas ile yamurlarn tetiklenebileceinden bahsetmiti. Bu konuda uzun matematiksel formller gelitirmekten de geri kalmamt. Mucidin fikirlerinin modern bilim zerinde yaratt etki ise daha ok hava durumunun deitirilmesinden te kavramlarda younlayor. Stanford niversitesi Radyo Bilimi Laboratuvar'ndan Dr. Robert Helliwell ve John Katsufrakis Antartika'da kurulan 20 km'lik bir anten ve 5 kHz'lik bir verici ile dnyann manyetosferinin yksek enerji ykl paracklarn atmosfere tamas salanacak ekilde modle edilebileceini ve sinyallerin kesilerek ya da etkinletirilerek enerji aknn kontrol edilebileceini bulmulard. Peki, Tesla'nn ldrc/paralayc nlar hakknda neler sylenebilir? Bu fikir bir gereklik pay tayor muydu? Eer sylentilere kulak asar ve ABD Hava Kuvvetleri aratrma ekibinin bu fikirleri zerinde durmaya deer bulduuna ve "Proje Nick"

adnda 'top-secret' bir alma yrttklerine inanrsak, Tesla'nn bu konudaki yazlarnn yok olup gitmediine ve zenle korunduklarna da inanmamz gerekecek. Yirmi yl boyunca Tesla'nn almalar ve yldrm topu aratrmalar zerine alm ve imdi SR International Radyo Fizik Laboratuvar asistan direktr olan Lambert Dolphin de bu konuda Dr. Trump'n ve Sweezey'nin deerlendirmelerine katlmakta. Hem fizik, hem de elektrik mhendislii alanndaki bilgi daarcnn 1930'lardan bu yana inanlmaz bir ekilde gelitiine iaret ediyor. "Ktphanelerde Tesla'nn zamanndan beri teorilerin ve deneylerin ne ekilde gelitiini grebilirsiniz. Elektrik, manyetizma, elektromanyetik teori ve radyo iletiimi konularndaki matematiksel ve pratik anlaymz 1950'lerden beri, hatta belki de 1970'lerden beri demeliyim, ok byk bir deiim geirdi. Tesla'nn lazerler ya da yksek enerji ykl paracklar ile ult-ra-yksek voltaj fenomeni konusunda gelecei grdn kabul edebiliriz. Bugn ancak bilim gelitike hayatnn son dnemlerindeki sra d iddialarn deerlendirebiliyoruz." Gerekten de elimizde Tesla'nn lazeri ngrebildiine dair yeterli kant yok. "Teleg nlar" kavramnn yksek enerji ykl paracklarla ilgili armlar ierdiini syleyebiliriz. Dolphin'e gre Tesla'nn bunu nasl uygulamaya geirdiini bilemiyoruz, ancak grnen o ki Tesla'nn kendisi de bunlarn havadaki atomlar ve molekller tarafndan ne derece emilebil-diinin ya da yaylabildiinin farknda deildi. "Ne olursa olsun, Tesla'nn niyetini tam olarak anlayabilseydik bile, gnmz bilimi erevesinde bunlar uygulamaya geiremezdik, zira almalar byk bir gizlilik iinde korunuyor" diyor Dolphin. Bununla birlikte Tesla'nn ykl paracklar hzlandrmak iin yksek voltajlar kullanmas bugn de fizikilerin temel aratrma konularndan birini oluturuyor. "Bu alanda" diye ekliyor Dolphin, "modern dorusal ve dairesel nkleer hzlandrclar ngrebildiim syleyebiliriz. Bu tip makineler bugn Tesla'nn elde edebildii en yksek voltajlarn bin kat byklkte elektron volt ile altrlmaktadr. "Manyetik vericilerinin olaanst olduundan eminim... Muhtemelen bizim bugn plazmalar dediimiz ilgin arklar ve kvlcmlar retebilmekteydi. Plazmalarn muhafaza edilmesi konusu modern fiziin geni bir alann oluturuyor. rnein... kk bir ktlenin byk bir titizlikle kontrol edilen plazmalar ile usuz

bucaksz elektrik enerjilerine dntrlmesi konusunda birok aratrma yaplmakta." Ve szlerini Tesla'nn keiflerinin ve icatlarnn dahiyane ve zamannn tesinde olduunu syleyerek bitiriyor. Bu kitap baskya girerken Pentagon "uzay gemileri" tarafndan atelenecek lazer ve parack-n toplan zerinde yeni bir silahl kuvvetler teknolojisi gelitirme almalarna balamaktayd. Tesla'nnkilere benzer bir bilimkurgu dili ile Savunma Bakanl'na sunulan bir raporda, byle bir silahn gelitirildii aka belirtilmese de, parack nlar "ynlendirilmi yldrmlar" ile karlatrlyor. In silahlar teknolojisinde bugn varlm olan nokta konusunda fikir yrtmek bir hayli zor, zira aratrma almalar byk bir gizlilik iinde yrtlyor. Bu arada dier lkelerin bu konuda yrtt almalar da federal ajanlar tarafndan dikkatle izleniyor. 1947'de Askeri stihbarat Ser-visi'nin Tesla'nn almalar zerinde yrtt fikir gibi, bu konunun "hayati bir nem tad" dnlyor. Hayatnn son yllarnda bir laboratuvara sahip olma ansndan mahrum kald iin Tesla fikirlerini uygulayabilecek bir ortam da yaratamamt kendisine. Ama kabul etmek gerekir ki, bizim bugn Uzay a silahlar ve teknolojisi adn verdiimiz konuyu o yarm yzyl nce tanmlamaya balamt. Ve bir pasifist olan Tesla, bu teknolojinin gezegenler aras savalarda deil, varlklarndan emin olduu uzaydaki komularmzla iletiim kurmak iin kullanlacan umut ediyordu.

-.-