JAMHUURIYADDA

FEDERAALKA SOOMAALIYA

Siyaasadda Qaran Ee Dhalinyarada

Dowladda Federaalka
Ee Soomaaliya
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
Siyaasadda Qaran Ee Dhalinyarada
Dowladda Federaalka
Ee Soomaaliya
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
TUSMADA
Ereyga Wasiirka ....................................................................................................................................1

1. Gogol-Dhig.....................................................................................................................................3
1.1. Hor-dhac.....................................................................................................................................................................................3
1.2. Muhiimada Siyaasada .............................................................................................................................................................4
1.3. Dhinacyada Siyaasadda .......................................................................................................................................................5
1.4. Qeexida Dhalinyaro................................................................................................................................................................6
1.5. Milicsi Taariikheed...................................................................................................................................................................6
1.6. Caqabadaha Haatan Jira ee ku hor-gudban Horumarka...........................................................................................6
1.7. Dejinta Siyaasadda..................................................................................................................................................................7

2. Higsiga, Mabaadii’da & Yoolasha Siyaasadda.............................................................................9

2.1. Hiigsiga Siyaasadda................................................................................................................................................................9
2.2. Mabaadii’da Haga Siyaasadda.............................................................................................................................................9
2.3. Bartilmaameedka Siyaasadda.............................................................................................................................................9

3. Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad ........................................... 11

3.1. Kor U Qaadida Waxbarashada iyo Xirfadaha................................................................................................................ 11
3.2. Kor U Qaadida Shaqo Abuuridda, Dhaqaalaha iyo Yareynta Saboolnimada.................................................... 13
3.3. Nabadda iyo Ammaanka .................................................................................................................................................... 14
3.4 Horumarinta iyo Baahinta Fursadaha Helitaanka Adeegyada Caafimaadka ................................................... 14
3.5. Badbaadinta Dhallinyarada .............................................................................................................................................. 16
3.6. Adkeynta Muwaadinnimada iyo Kaqeybgalka Dhallinyarada Arrimaha Bulshada iyo Siyaasadda......... 19
3.7. Caddaaladda iyo Dhalinyarada Khilaafta Sharciga.................................................................................................... 20

4. Kooxaha Mudnaanta Leh........................................................................................................... 23

5. Isku-Xirka Iyo Hirgelinta Sqdh................................................................................................... 25

6. Xuquuqda & Waajibaadka Dhallinyarada................................................................................ 27

7. Gunaanud................................................................................................................................... 29

Ereyga Wasiirka
Waxaa sharaf u ah Wasaaradda Dhallinyarada iyo
Isboortiga Xukuumadda JFS in ay dhameystirto
Siyaasadda Qaran ee Dhallinyarada Soomaaliyeed
iyadoo soo jiitameysay laga soo bilaabo sanadkii
2010kii muddo todobo (7) sano ah laakiin markii ay
xukuumaddan – Nabad iyo Nolol – dhalatay ayaa dib
loo bilaabay lana dardargeliyey dhameystirka iyo ka
miradhalinta hawsha lagu dejinayo Siyaasada Qaran
ee Dhalinyarada oo dib loo soo bilaabay.
Waxaa sidoo kale sharaf u ah Wasaaradda
Dhalinyarada iyo Isboortiga in markii ugu horeysay
taariikhda dawladda soomaaliya la hor geeyo
gole wasiiro oo shaqeynayo siyaasad qaran oo
dhalinyarada soomaaliyeed loo dejiyey waana
dhacdo taariikhi ah oo ay ku guuleysatay dawladda
JFS in ay siyaasadda qaran markii ugu horeysay loo
dejiyey dhalinyarada soomaaliyeed.
Wasaaradda Dhalinyarada iyo Isboortiga
Xukuumadda JFS waxay u mahadcelinaysaa:-
1. Wasaaradaha Dhalinyarada iyo Isboortiga ee
dawladaha xubnaha ka ah dawladda federaalka
soomaaliya.
2. Maamulka Gobolka Banaadir iyo Ururka
Dhalinyarada Gobolka Banaadir
3. Dalladaha iyo Ururada madaxa banana ee
dhalinyarada soomaaliyeed.
4. Wasaaradda Awqaafta iyo Arimaha Diinta iyo
Culuma Awdiinka soomaaliyeed.
5. Iyo Wasaaradaha kale qaarkood.
Muddadii aan ku soo jirnay dejinta siyaasadda
qaran ee dhalinyarada si looga talageliyo shirarkii
wadatashiga iyo xog ururintii oo ay qayb weyn ka
soo qaateen.
Waxaan sidoo kale u mahadcelinayaa hay’adhaha
UNFPA iyo MERCY CORPS/USAID oo gacan naga
siiyey hirgelinta siyaasadda qaran ee dhalinyarada
soomaaliyeed.
SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
Ereyga Wasiirka
Ujeedooyinka laga leeyahay Siyaasadda Qaran ee
Dhalinyarada waxaa ka mid ah:-
1. In la kobciyo aqoonta iyo garaadka dhalinyarada
si ay suurtogal ugu noqoto inay dhalinyaradu
helaan adeegyadii ay u baahnaayeen.
2. In la kobciyo dareenka waddaninimo ee
dhalinyarada si ay berri u noqdaan dad xilkas
ah, ayagoo si fiican uga fekeraayo horumarka
mustaqbalkooda & Xasilinta dalkooda ay
degenaansho u helaan iyo Nolol hormar leh.
3. In la taageero dhalinyarada qaybahooda kala
duwan si ay uga qayb-galaan dhammaan
fursadaha waddanka lagu horumarinayo.
Sidaas oo kale dhinacyada aan xoogga saarnay
waxaa ka mid ah:-
1. Xoojinta Waxbarashada iyo Tababarada
Xirfadaha dhalinyarada.
2. Shaqo Abuurista dhalinyarada.
3. Ka qaybgelinta dhalinyarada kobcinta
dhaqaalaha iyo yareynta Saboolnimada.
4. Caafimaadka iyo Tayeynta Nolosha dhalinyarada.
5. Ilaalinta iyo Badbaadinta dhalinyarada.
6. Garsoorka iyo caddaalada.
7. Xagjinimada.
8. Tahriibka.
9. Shaqo la’aanta.
10. Illaalinta Bii’ada si loo daryeelo deegaanka.
11. Udiyaarinta Dhallinyarada Hoggaanka Dalka.
12. Iwm.
Dadaal dheer ka dib ugu dambeyntii waxaan
ku soo gabagabeynay siyaasadda Qaran ee
Dhalinyarada magaalada Baydhabo, caasimadda
KMG ah ee Dawlad Goboleedka Koofur Galbeed
innagoo wadajirno dhamaanteen (Wasaaradaha
Dhalinyarada iyo Isboortiga ee Dawladaha xubnaha
ka ah Dawladda Federaalka, Khubardii qortay,
xildhibaano hore iyo qaar ka mid ah ururada
bulshada rayidka) waxaana ku ansixinay magaalada
Garoowe, caasimadda Dawlad
Goboleedka Puntland.
Mahadsanidiin,
Marwo. Khadiija Maxamed Diiriye
Wasiirka Wasaaradda Dhalinyada iyo Ciyaaraha
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
1
2 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”

1. Gogol-Dhig
Wasaaradda Dhallinyarada iyo Isboortigu:
Markay u kuurgashay dhibaatooyinka baahsan
ee dhalinyarada haysta sida shaqo la’aanta, amni
darrada, marin habaabinta iyo xagjirnimada,
caddaalad darrada ay dhalintu ka cabanayso,
waxbarasho la’aanta, gar-gaar la’aanta dhinaca
caafimaadka ah, tahriibka, iyo tababar la’aanta
xirfadeed.
Markay garwaaqsatay inaanay dhalinyaradu helin
adeegyadii aasaasiga ahaa ee ay u baahnaayeen.
Markay aragtay inaanay jirin siyaasad cad oo
ka tarjumaysa baahiyaha dhalinyarada ayey
garwaaqsatay inay muhiim tahay in la sameeyo
siyaasaddii lagu hagi lahaa adeegyada dhalinyaradu
u baahan yihiin.
Waxay Wasaaradda Dhalinyarada iyo
Isboortigu go’aamisay:
yy In la sameeyo siyaasadda Qaran ee Dhalinyarada
Soomaaliyeed taasi oo si buuxda u matali karta
baahiyaha dhalinyarada iyo adeegyada ay u
baahan yihiin
yy In Siyaasaddani ay sal u noqoto dhamaan
barnaamijyada lagu caawinayo dhalinyarada
yy Si ay u fududaato wadashaqaynta hay’adaha
dowladda ee ku aadan baahiyaha aasaasiga ah ee
ay dhalintu u baahan yihiin oo ay ku horumariyaan
noloshooda iyo midda qoysaskooduba, ayaa
siyaasaddani loo sameeyay
Haddaba, si loo dar-dargeliyo howsha lagama
maarmaanka ah, waxay Wasaaradda Dhalinyarada
iyo Isboortiga bilowday kulamo wadatashi, xog-
uruurin iyo u kuurgalid ku saabsan dhibaatooyinka
haysta dhalinyarada si loo diyaariyo macluumaad
loo adeegsan karo diyaarinta siyaasadda qaran
ee dhalinyarada taasi oo ka tarjumaysa baahiyaha
dhalinta iyo adeegyada ay u baahan yihiin:
Ujeedooyinka Siyaasadda Qaran ee Dhalinyarada
waa:
yy In la sameeyo siyaasadda Qaran ee Dhalinyarada
oo la jaanqaadi karto siyaasadaha kale ee dalka
yy In la kobciyo kartida iyo awoodda hay’adaha
dowladeed ka shaqeeya horumarinta
SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
Gogol-Dhig
dhalinyarada si ay suurtogal ugu noqoto
inay dhalinyaradu helaan adeegyadii ay u
baahnaayeen
yy Il la dhiirigaliyo horumarinta aqooneed ee
dhalinyarada si ay ugu aayaan mustaqbalka
yy In la kobciyo dareenka waddaninimo ee
dhalinyarada si ay berri u noqdaan dad xilkas ah
yy In la taageero dhalinyarada qaybahooda kala
duwan si ay uga qayb-galaan dhammaan
fursadaha waddanka lagu horumarinayo
yy In dhalinyarada loo abuuro fursado ay kaga wada
xaajoodaan arrimaha dalka ka jira laguna abuuro
shucuur waddaninimo
yy In lagu baraarujiyo dhalinyarada inay ka qayb-
qaataan si fir-fircoonna uga muuqdaan hababka
go’aan gaaris ee dalka
Haddaba kulamadii wadatashiga ahaa waxaa lala
yeeshay:
1. Ururada dhalinyarada kala duwan ee gobolka
Banaadir.
2. Ururada iyo Dalladaha Dhalinyarada Madaxa
bannaan ee Soomaaliyeed.
3. Culumada Soomaaliyeed.
4. Dhalinyarada Baahiyaha Gaarka ah qabo.
5. Ururada Bulshada Rayidka.
6. Ururka Haweenka Soomaaliyeed.
7. Ardayda Jaamacadaha dalka.
8. Wasaaradaha Adeega Bulshada (Line Ministries).
9. Dawlad Goboleedyada (Wasaaradaha
Dhalintayarada iyo Isboottiga).
Macluumaadka ka soo baxay kulamadaasi, waxaan
ku faahfaahin doonaa qaybta xigta ee warbixinta
siyaasadda.
1.1. Hor-dhac
Sida ku cad xog-ururintii Tirada dadka ee Somalia,
(Population Estimate Survey for Somalia – PESS)
ee laga sameeyey dalka sanadkii 2014 kii ayaa lagu
qiyaasay in 75% tirada guud ee dadka ay yihiin
kuwo da’doodu ka yar tahay 30 sanno, tani waxa ay
ina tusinaysaa in isbedel wanaagsan oo dalkan ka
dhacaa uu ku xiran yahay hadba sida dhalinyaradiisa
loo bedelo loona jiheeyo.
Tirada badan ee dhalinyarada ayaa keenaysa in ay
noqdaan kuwo dhibaatooyinka inta ugu badani ay
iyaga ku habsato. Hadaan eegno xaalada amni daro
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
3
 Gogol-Dhig
iyo colaadaha muddada jiitamayay ayaa ahaa kuwo
loo adeegsaday dhalinyarada, ururka argagixisada ah
ee Al-Shabaab ayaa magaciisa marka loo turjumoo
Afka Soomaaliga noqonaya “Dhalinyarada” taas oo
ujeedada laga leeyahay tahay in ay helaan awoodaas
u baahan in laga faa’iideysto. Waxay isticmaalaan
dhalinyaro, waxay laayaan dhalinyaro, waxay sitaan
magaca dhalinyaro, sidaas darted dhibaatadaas
waxaa lagaga bixi karaa dhalinyarada oo la jiheeyo
lana daboolo baahiyaha keeni kara in si qaldan looga
faa’iidaysto dhalinyarada.
Dhalinyarada ma aysan helin fursad buuxda oo ay
kaga qayb galaan arrimaha kala duwan ee dalka ka
socday si ay u noqdaan muwaadiniin wax-soo saarka
qayb ka ah. Dhalinyaradu mudadii ay dagaaladu
dalka ka socdeen ee dawlad la’aantu jirtay waxay
waayeen fursado ay ku horumariyaan aqoontooda
waxbarasho. Tani waxa ay sabab u noqotay in
dhalinyaradu halis u noqdaan dhibaatooyinkii ku
xeernaa deegaanadooda sida colaadaha, caafimaad
daro, tahriib, argagixiso, jahli iyo in aan waxba laga
waydiin habka maamulka iyo nabadeynta dalka.
Siyaasada qaran ee dhalinyarada waxay marqaati ka
tahay sida ay dawlada federaalka Soomaaliya uga
go’an tahay horumarinta, jiheynta iyo ka caawinta
dhalinyarada in ay helaan baahiyahooda kala
duwan. Siyaasada qaran ee dhalinyarada waxay
qeexaysaa ujeedooyinka, xeeladaha la adeegsanayo,
talaabooyinka wax ku oolka ah, cida bartilmaameedka
u ah siyaasadan, iyo hay’adaha dawr muhiim ah
ka ciyaari doona fulinta siyaasada. Waxay si cad u
sharaxaysaa kaalinta dhalinyarada iyo masuuliyada ay
ku leeyihiin bulshadeena dhexdeeda.
Siyaasada Qaran ee Dhalinyarada (SQDH) 2017-
2021 waxay qayb ka tahay dadaalada caalamiga
ah ee sameynta siyaasado dhalinyaro oo ku aadan
xaaladaha aadka isku bedelaya ee qarnigan 21naad.
Iyada oo ay dalalka kala duwan ee caalamku ay ku
hawlanaayeen mudooyinkii u dambeeyey sameynta
iyo dib-u-eegista siyaasadaha dhalinyarada si loo
horumariyo dhalinyarada ayaa SQDHH 2017-2021
waxaa ay raacdayn ugu jirtaa xaqiijinta baahiyaha iyo
duruufaha gaarka ah ee dhalinyarada Soomaaliyeed.
Siyaasadan Qaran ee Dhaliyarada waxay u taagan
tahay baaqa iyo dadaalka ay dawlada Federaalka
Soomaaliya ugu jirto qadarinta iyo taageerista
horumarinta dhalinyarada muddada shanta sanno ee
4 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
soo socota. Siyaasadan waxay qiraysaa in dhalinyarada
Soomaliyeed ay haystaan caqabado baaxad leh oo
ku aadan dhinacyada kala duwan ee nolosha sida
in dhalinyarada aan si wanaagsan looga faa’iideysan
awoodooda iyo in aaney kheyraadka dalka ka helin
qaybtooda, isla markaana loo baahan yahay in laga
shaqeeyo sidii looga faa’iideysan lahaa xooga dihan
ee dhalinyarada si ay horumarka dalkooda uga qayb
qaataan. Siyaasadani waxay salka u dhigi doontaa in
dadaaladaas gaaristooda ay bar bilow ah u noqoto.
Siyaasaddani waxaa ay ku salaysan tahay labo sano
oo horumar ah taasi lagu dhiraan-dhiriyay dadaalada
wada-jirka ah ee Wasaaradda Dhalinyarada iyo
Ciyaaraha, Ururada bulshada rayidka ah, wasaaradaha
adeegyada bulshada bixiya, dhaliyarada, ardayda
jaamacadaha, NGO-yada, caaqilada, kooxo-
howleedyada QM ee qaabilsan dhalinyarada iyo
saxaafadda. Shirar wada tashsi ayaa la sameeyay
iyadoo ay ujeedadu ahayd in la uruuriyo macluumaad
waaqici ah, si dux lehna loo dhagaysto dareennka
iyo duruufaha dhalinyarada. Wadatashiyadii lala
yeeshay daneeyayaasha muhiimka ah ayaa sal looga
dhigay diyaarinta siyaasadda qaran ee dhaliyarada
maadaama doorarkoodu ay muhiim u tahay
qaybaha dajinta, diyaarinta, hirgalinta, dib-u-eegista,
dabagalka iyo qiimaynta.
Diyaarinta Siyaasada Dhalinyarada Qaranka ee
Soomaliya ma aha kaliya mid ay ku qirayso qiimaha
iyo muhiimada bahweynta dhalinyarada laakiin
waa mid ay ku dejinayso siyaasad balaaran oo ka
turjumaysa baahiyaha muhiimka ah dhaliyarada iyo
qaabdhismeed ay dhamaan daneeyayaasha da’yartu
ay ku saleeyaan hawlahooda ku wajahan horumarinta
dhalinyarada. Haddaba dhammaan fikradaha soo
socda waa aaraahdii iyo fikradhihii laga soo ururiyay
dadkii ka qayb-galay kulamadaa oo dhalinyaro u
badnaa.
1.2. Muhiimada Siyaasada
Waxaa jira caqabado badan oo ku xeeran dhalinyarada
soomaaliyed iyo arrimo badan oo saameyn ku leh
dhalinyarada sida Shaqo la’aanta, colaadaha iyo
amni darada, waxbarasho tayadeedu hooseyso,
musuqmaasuqa iyo cadaalad darrida. Waxaa jirta in
tiro aad u badan oo dhalinyaro ah ay dalka uga qaxeen
colaadihii muddada socday oo ay qaaradaha dunida
qaxooti ku noqdeen. Tiro kale oo ahaa beeralay ama
xoolo dhaqato ayaa nolosha oo adkaatay awgeed

usoo wareegay magaalooyinka taas oo yaraysay
waxsoosaarkii lagu tiirsanaa iyo heerkii nolosha ee
dalka. Dhalinyarada ka soo wareegaya miyiga ayaa
ah kuwo aan haysan aqoon ama xirfado ay ku helaan
shaqooyin ay nolol maalmeedkooda ku maareeyaan.
Marka laga yimaado xaqiiqda ah in dhalinyaradu
yihiin tirada ugu badan ee bulshadeena iyo in loo
aqoonsan yahay xooga dihin ee dalka; ma ay jirin
Siyaasad dhalinyaro ama qoraal guud oo ka hadlaya
baahiyaha dhalinyarada si loo mideeyo adeegyada
hay’adaha dawliga iyo kuwa aan dawliga ahayn oo
waxqabadkoodu isku soo noqnoqdo isla markaana
ay yar tahay iskaashigooda ku aadan horumarinta
dhalinyarada.
Hadaba, baahida loo qabo in la sameeyo siyaasad
qaran oo hagta horumarinta iyo tayeynta
waxbarashada, shaqada iyo heerka nolosha
dhalinyarada, ayaa noqotay lagama maarmaan
waana sababta ay siyaasadan qaran ee dhalinyaradu
ugu taagan tahay in ay hagto hiigsiga dawladda
Federaalka Soomaaliya ee ku aadan mustaqbalka
bulshadeeda, gaar ahaan dhalinyarada.
Siyaasada Qaran ee Dhalinyarada waxaa looga gol-
leeyahay buuxinta baahiyada jira, ka jawaabista iyo
xal u helista caqabadaha iyo soo jeedinta barnamijyo
lagu horumarinayo laguna dardargelinayo fulinta
hawlaha lagu xaqiijinayo Hadafka siyaasadan si
ay u helaan dhalinyarada xuquuqdooda kuna
noolaadaan Somaliya oo dib-u-dhisantay oo
dimuquraadiyad ka hanoqaaday. Siyaasadan
waxay muhiim u tahay maalgelinta mustaqbalka
iyo badbaadinta dhalinyarada, la dagaalanka
xagjirnimada, nabadeynta iyo xalinta khilaafaadka,
dib-u-dhiska qaranka, horumarinta waxsoosaarka,
tayaynta daryeelka caafiimaaka, diimuqraadiyada
iyo doorashooyinka, dib-u-habaynta deegaanka,
dhiirigalinta iyo ilaalinta dhaqanka, cadaalada
bulshada iyo horumarka.
Siyaasaddani waxaay dajin doontaan istaraateejiyado
mudnaan leh oo afkaaraha ku saabsan horumarinta
dhalinyarada loogu rogayo mid ficil ah taasi oo
dhalinyarada u horseedi doonto in ay baahiyadooda
la daboolo, isla mar ahaantaana ay wax ku kordhiyaan
horumarka dalkooda.
Dawladda Federaalka Soomaaliya waxay qiraysaa
muhiimada ay leedahay ka qayb galinta dhalinyarada
SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
Gogol-Dhig
ee horumarinta dalka, iyadoo doorar is-barbar-yaal
ah oo gaar ah u samaysay dhamaan wasaaradaha
dowladda, ururada bulshada, uruarada dhaliyarada
ee ku aadan hourmarinta dhalinyarada.
Yoolasha Siyaasadda Qaran ee Dhalinyarada
– 2017 – 2021:
Yoolka guud ee siyaaasaddani ayaa ah In la
dhiirigaliyo in dhalintu ay ka qaybgalaan dhamaan
qaybaha horumarka si ay horumar u gaaraan:
Ujeedooyinka Siyaasaddu waa:
yy In la qeexdo baahiyaha horumarineed ee
dhalinyarada Soomaaliyeed, lana soo jeediyo
siyaasad wax-qabad oo istaraateejiyadeed, kana
jawaabta baahiyaha, isla markaana la dardargaliyo
kobicinta iyo horumarinta dhalinyarada
yy In ay dareensiiso oo ay hay’adaha dowladda
iyo ururada bulshada ku hagto horumarinta
dhalinyarada, lana boogaadiyo hogaanka
dhalinyarada – raga iyo dumar-kaba leh ku howl
leh hal-abuuro ay dhaliyaro hogaaminayso-
hal-abuurro ama dadaallo ay wadaan ama
loo qabanyo dhalinyarada iyadoo iskaashi lala
yeelanayo dhamaan heerarka kala duwan ee
dowladda iyo ururada bulshada
yy In ay abuuro jawi ay dhalintu kaga qayb qaadan
karo hanaanka dimuqraadiyadeed ee dalka
yy In la taageero hal-abuurada iyo barnaamijyada
ku awood-siinaya dhalinyarada in ay noqdaan
muwaadiniin firfircoon oo ka qayb-qaadasho leh
yy In ay qeexdo caqabadaha soo food saara dhalin
yarada ee ku hor-gudban horumarkooda
yy In dowladdu ay mudnaan siiso horumarka
dhalinyarada ayna soo bandhigto ka
go’naashaheeda ku aadan horumarinta qaran
ee dhalinyarada, iyadoo u maraysa hirgalinta
siyaasada ku haboon iyo u qoondaynta dhalqaale
ku filan; iyo
yy In ay dhiirigaliso is-fahan dhex mara maamulada
heer gobol iyo heer degmo ee ah in ay
diyaarsadaan qorshe howleed si ay door libaax
uga ciyaaraan ujeedooyinka istaraateejiga ah ee
siyaasaddan qaran ee dhalinyarada
1.3. Dhinacyada Siyaasadda
Qodobada muhiimka ah ee Siyaasadda Qaran ee
Dhallinyarada tilmaameyso waa sida hoos ku qoran:
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
5
 Gogol-Dhig
1. Xoojinta Waxbarashada iyo Tababarada Xirfadaha.
2. Shaqo Abuurista, Ka qaybgelinta dhaqaalaha iyo
yareynta Saboolnimada.
3. Nabadda iyo Ammaanka.
4. Caafimaadka iyo Tayeynta Nolosha.
5. Badbaadinta iyo toosinta dhalinyarada.
6. Dhiirigalinta ka qaybqaadashada dhalinta.
7. Garsoorka iyo caddaalada.
Siyaasadda Horumarinta Dhallinyarada ee Soomaaliya
ayaa sidoo kale muujineysa xuquuqda iyo waajibaadka
dhallinyarada Soomaaliyeed.
1.4. Qeexida Dhalinyaro
Siyaasadda Qaran ee Dhalinyarada waxaa ay diiradda
saareysaa in da’da u dhexeyso 15 ilaa 40 sano jir loo
aqoonsaday in ay yihiin dhalinyaro taas oo ka soo
baxday talooyinkii iyo xog ururintii la sameeyey.
Da’dani waa marxalad muhiim u ah mansabka
heerarka nolosha – qofku waxaa u ugdbay qaangaar,
shaqaynaya oo madax banaan. Waa qayb muhiim ah
oo bulshada ka mid ah oo u baahan feejignaan iyo wax-
u-qabasho gaar ah si loo xaqiijiyo in marxaladahaasi
kala guurka ay u noqodaan kuwo taabagal u ah qof
kaste oo dhalinyaro ah oo Soomaaliya ku nool.
Dhalinyarada Soomaaliyeed waxa ay la kulmaan
xaalado adag oo kala duwan iyo fursado ku xiran
xaaladdahooda dhaqan-dhaqaale, kartidooda iyo
deegaankooda. Iyadoo siyaasadani ay awooda saari
doonto diyaarinta barnaamij hawleed iyo talaabooyin
lama huraan ah in la qaado, si loo horumariyo
dhalinyarada da’doodu u dhaxayso 15 - 40 sano jirka.
Siyaasaddani waxaa ay garowsan tahay in dhalinta
qaar ay u baahan yihiin in il gooni ah loo yeesho
sida dhalinta naafada ah; dhalinyarada la nool HIV/
AIDS-ka, agoomaha iyo dhalinta nugul; dhalinta la
hab-sooco; dhalinta barakacayaasha ah; dhalinta reer
miyiga ah iyo dhalinta shaqo la’aanta ah.
1.5. Milicsi Taariikheed
Xurriyaddii ay Soomaaliya heshay 1960 ayaa ku timid
halgan dheer oo loo soo galay, gobonimo-u-dirirayaal
badan ayaa noloshooda u huray si qarankaan uu
xorriyad u helo, wakhtigii Afrika ay dagaal kulul ku
jirtay gumaystayaashii reer Yururb ayaa loo yaqaanaa
“Kacaankii Xorriyadda Afrika”.
15kii May 1943dii, 13 dhalinyaro ah oo meelo kala
6 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
duwan ka kala timid ayaa aasaasay xisbi la yiraahdo
SYC taasi oo markii dambe isu badashay SYL, bishii
May 1947dii ayay ahayd markii ay qaateen magaca
cusub ee SYL. July 1,1960kii, labadii dowladood ee
Soomaaliyeed oo xoroobay ayaa isku biiray, qaatayna
magaca ‘Jamhuuriyadda Soomaaliya’. Inqilaab ay
hogaaminayeen ciidamada qalabka sida ayaa ka
dhacay dalka oo ay ku doorteen dawlad ciidan oo ay
hogaamiyaan 25 xubnood oo golihii sare kacaanka ah.
Burburkii dowladii dhexe ka dib dhalinyaradu waxay
noqdeen kuwa dhibta qaybta ugu badan ka qaatay
ee loo adeegsaday dagaaladii sokeeye iyada oo
ilaa maanta ay yihiin kuwa loo adeegsado falalka
argagixiso. Siyaasadan ayaa ah mid lagu daweynayo
dhibaatooyinka dhalinyarada haysta si ay u noqdaan
kuwo si buuxda uga qayb qaata horumarinta
bulshadooda.
1.6. Caqabadaha Haatan Jira ee ku
hor-gudban Horumarka
Soomaaliya ayaa haatan la tacaalaysa arimo badan oo
ku hor gudban horumarka bulshada, dhaqaalaha iyo
siyaasadda. Arimahaan ayaa loo baahan yahay in la
tixgaliyo maadaama falcelinno maangal ah ay aasaas
u yihiin horumarka iyo badbaadada dhalinyarada.
Dhalinta Soomaaliyeed ayaa ah kuwo ugu nugul
arimahaasi.
yy Hay’adaha Dowladeed oo itaal hooseeya –
Inta badan hay’adaha dowliga ayaa waxaa soo
food saara dhaqaale iyo shaqaale yari. Iyadoo ay
ugu wacan tahay dagaalada sokeeye ee dabada
dheeraaday oo burbur u geystay dhismihii
dowliga ahaa, in dhib loo dhiso ayaa loo baahan
yahay
yy Isbadalka Cimilada iyo burbur deegaan –
Soomaaliya waxaa ka dhaca caqabado cimillo
oo soo laa-laabta, oo ay ka mid yihiin abaaro,
daadad iyo nabaad-guur. Isticmaalka dheeriga ah
ee khayraadka dabiiciga ah iyo dhuxusha la shito
ayaa horseeday isbadalka liita ee deegaanka ku
yimid
yy Dadka Dalka Gudihiisa ku Barakacay – haatan,
labo ka mid ah shanti qofba waa barkace ama qof
soo laabtay. Dadkaasi waxaa ay dulsaar ku yihiin
hareeraha bulshada, iyagoo dhaqaale iyo fursado
shaqo-ba aanan haysan
yy Xagjiraynta iyo Argagaxisada – Dhalinta
Soomaaliyeed ayaa ah kuwo ay dhibaataysay
 Gogol-Dhig

xagjirka iyo falalka aragaxiso, waxaana ugu wacan

unuglaanshahooda sida in ay aqoontoodu
hoosayso, shaqo la’aan iyo xaqiiqda ah, intii
dagaalada sokeeye socdeen, habka kaliye
ee shaqaalayneed uu ahaa in aad noqonto
dagaalame/dagaalyahan
yy Hab-dhismeedka Bulsho oo doorarka ragga
u badan- Waxaa aad u xaddidan fursadaha ay
helaan haweenka dhalinyarada ah, sida in ay
qayb ka noqdaan go’aan gaarista (heerka bulsho,
qorshaynta qoyska, waxbarashada sare, shaqo).
Caadooyin dhaqameedyo ay ka midyihiin FGM
ayaa sare u qaaday dhimashada caruur badan iyo
caafimaad darro muddo dheer ah. Guud ahaan,
qayb dhan oo bulshada ka mid ah (haweenka)
ayaanan horumarin karin himilooyinkooda,
islamarkaana aanan qayb ka noqon karin
horumarka dhaqaale. Waxaana ay arimahani
caqabad ku yihiin hormumarka

1.7. Dejinta Siyaasadda

Siyaasadda Qaran ee dhalinyarada ee Dowladda
Federaalka ah ee Soomaaliya ayaa waxaa saamayn
ku leh tiro baaqyo iyo heshiisyo qaran iyo kuwo
caalami ahba, oo ay ka mid yihiin dastuurka KMG
ah ee Soomaaliya, Baaqa Caalamiga ee Xuquuqda
Aadamaha Siyaasada Waxbarashada Qaranka
Soomaaliya, Sharciga Xuquuqda Caruurta, Siyaasada
Qaran ee Gender-ka. Marka labaad, Siyaasaddan
Horumarinta Dhallinyarada Qaranka waxa ay ka
tarjumaysaa taabagalinta baaqyada iyo heshiisyada
caalamiga ah ee lagu dhiirigalinayo sameynta
siyaasado dhalinyaro maadaama ay yihiin xooga
dihin ee bulsho kasta, Qoraalada ay xiganayso
siyaasadan qaran ayaa waxaa ka mid ah: - Qaraarkii
Siyaasadaha iyo Barnaamijyada Dhalinyarada ee
Lisbon, Heshiiska Afrika ee Dhalinyarada (2006),
Heshiiska Xuquuqda Caruurta (HXC) , Ujeedooyinka
Horumar Waara, Heshiiska Ciribtirka dhamaan
takoorka loo gaysto dumarka (CEDAW) iyo madasha
caalamiga ah siyaasadaha dhalinyarada iyo
siyaasadaha dhalinyarada ee go’aanada Baku.

SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA

“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
7
8 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”

2. Higsiga, Mabaadii’da
& Yoolasha Siyaasadda
2.1. Hiigsiga Siyaasadda
Qoraalka hoos ku qoran waa nuxurka la filayo in
bulshada Soomaaliya iyo da’yarteedu gaaraan marka
la fuliyo Siyaasada Dhalinyarada Qaranka:
“Gaarista bulshada Soomaaliya oo dhammaan
dhalinyarada rag iyo dumar ay ku jiraan dadka
baahiyaha gaarka ah qaba oo laga haqabtiray
baahidoodii aasaasiga ahaa isla markaana ah
kuwo isku kalsoon una hogaansan nabadaynta
iyo horumarka dalkooda, diintooda suuban, iyo
dhaqankooda. Dhalinyarada oo xuquuqdooda
la ilaaliyey loona diyaariyey fursado loo siman
yahay si ay uga qaybgalaan geedi socodka
dimuqraadiyada ugana faa’idaystaan adeegyada
faraha badan ee ciyaaraha (Isboortiga), bulshada,
waxbarashada iyo shaqooyin ay helaan”.
2.2. Mabaadii’da Haga Siyaasadda
Mabaadiida soo socota waxa ay muujinayaan
qiyamka asaasiga ah ee ay ka duulayaan ujeedooyinka
siyaasada dhalinyarada iyo talaabooyinka lama
huranka ah. Waxaana waajib ah in lagu dhaqmo,
la ilaaliyo oo loo hogaansanaado mabaa’didaasi si
looga dhabeeyo higsiga Siyaasada Dhalinyarada
Qaranka. Waxayna mabaadi’daasi yihiin:
yy Iimaanka Islaamka (Caqiidada)
yy Madaxbanaanida Soomaliya (dawladnimada)
yy Ixtiraamka sharafta, hidaha iyo dhaqanka
Soomaaliya
yy Maamul wanaagga iyo xurmaynta xaquuqda
aadanaha
yy Ka qaybgalka dhalinyarada ee horumarinta iyo
hogaanka dalka
yy Dhiirigalinta iyo awood-siinta dhalinyarada
soomaaliyeed
yy Ilaanlinta deegaanka bad, berri iyo hawada.
yy Iskaashi iyo ka qaybgal balaaran oo ku aadan
horumarinta dhalinyarada
yy Sinnaanta Jinsiyeed (Gender)
yy In balaaran oo daqabo hab-dhamaystiran
SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
Higsiga, Mabaadii’da & Yoolasha Siyaasadda
2.3. Bartilmaameedka Siyaasadda
Bartilmaameedka guud ee siyaasada dhalinyaradu
waa in kor loo qaado awoodaha dhalinyarada
iyada oo loo kuurglayo baahiyahooda, sida la isaga
kaashanayo wax ka qabadkooda, iyo diyaarinta
barnaamij balaaran si loo mideeyo oo si wanaagsan
loogu maamulo adeegyada, fursadaha, taageerada
ay fidinayaan hay’adaha kala duwan ee ku hawlan
horumarinta dhalinyarada si loo gaaro maxsuul
wanaagsan oo taabanaya dhinacyada bulshada,
dhaqaalaha iyo siyaasada. Hadaba siyaasadani
waxay leedahay todoba ujeedo oo gaar ah:
a) In la xoojiyo iskaashiga iyo iskudubaridka ka
dhexeeya dhamaan daneeyayaasha horumarinta
dhalinyarada si loo gaaro maxsuul la taaban karo
oo horumarineed.
b) In la dhiirigaliyo ka qaybgal firfircoon iyo
hogaaminta dhalinta ee dhamaan howlaha
iyo masuuliyaadka heer shakhsiyadeed iyo
horumarinta qarankaba.
c) In la baro waddaniyadda, looguna diyaariyo in
ay noqdaan muwaadiniin masuuliyiin ah oo ka
taxaddara qoysaskooda, bulshadooda iyo in ay
qiimeeyaan xaquuqda aadana iyo mabaadii’da
sinnaanta jinsiga.
d) Taageerida kooxaha dhalinyarada ah ee fiiro gaar
ah u baahan si loo hubiyo in ay heleen fursado u
sahlaya ka qaybgalka horumarinta dalkooda.
e) U istaagida isku duubni qaran, iyada oo la
tixgalinyo kala duwanaanshaha xaaladaha iyo
baahiyaha loona diyaarinayo fursado ka jawaaba
arrintan.
f ) In la dhiirigaliyo ka qaybgalka firfircoon ee ah in
dhalintu ka qayb qaadato howlaha dib-u-dhiska
dalka.
g) In la hubiyo iskudubaridka iyo isla jaanqaadka
siyaasadaha kala duwan si ay ugu adeegaan
dhalinyarada.
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
9
10 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”

3. Mawduucyada
Mudnaanta Leh &
Istaraatajiyadaha
Waxqabad
Siyaasaddan Dhallinyarada Qaranka ee Soomaaliya
waxa ay noqon doontaa mid hagta jihada iyo heykal
waxqabadka dhammaan hay’adaha ay ka go’antahay
horumarinta dhallinyarada. Dhalinyarada Soomaaliya
ayaa la kulma caqabado aad u weyn, si loo helo xal
meelaha ay siyaasada Dhalinyarada Qaranku ay
bartilmaameed uga dhigayso waxqabadyada ayaa
ah:
1. Xoojinta Waxbarashada iyo Tababarada Xirfadaha,
2. Shaqo Abuurista.
3. Ka qaybgelinta dhaqaalaha iyo yareynta
Saboolnimada.
4. Nabadda iyo Nabadgelyada.
5. Caafimaadka iyo Tayaynta Nolosha.
6. Ilaalinta iyo Badbaadinta Dhalinyarada.
7. Kor u qaadista Ka qaybgalinta dhalinyarada iyo
Muwaadinimada.
8. Garsoorka iyo Dhalinyarada sharciga khilaafta.
3.1. Kor U Qaadida Waxbarashada
iyo Xirfadaha
Dulmar
“Aqoon la’aani waa Iftiin la’aan” waa maahmaah aad u
faaftay. Tan iyo kolkii burburku ka dhacay dalka 1991
waxaa hoos u dhac weyni ku yimi waxbarashadii
dalka xag tiro iyo xag tayo maadaama gebi ahaanba
ay meesha ka baxday dawladdii dhexe ee maamulka
dalka hoggaaminaysay oo hormuudka u ahayd
adeegyada bulshada.
Intii ka dambeesay burburkii dawladdi dhexe
ee soomaaliya waxaa ku dhacay dhammaan
dhallinyarada waddanka waxbarasho la’aan baahsan
oo ay gayeysiiyeen dhibaatooyinkaas colaadeed oo
ay kala siman yihiin guud ahaan bulshada soomaalida
ah. Arrinta waxbarashadu waa laba arrimood oo
is-huwan ah. Tan kowaad waa iyada oo carruur
iyo dhalinyaro badan oo Soomaaliya ay waayeen
waxbarasho maadaama colaado iyo qax dheceen
qof walbana uu meel u cararay iyo tan labaad oo
ah iyadoo hay’adihii waxbarashadu la dumeen
SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad
dawladdii gacanta ku haysay ee dhacday 1991.
Waa arrintan waxbarasho la’aanta ah tan saamaynta
xoogga leh yeelatay maadaama malaayiin carruur
ahi ay ku dhacday waxbarasho la’aan ayna sidaa ku
weynaadeen iyagoo aan waxna qorin waxna akhriyin.
Dhibaatada ugu weyn ee waxbarasha la’aantu
keentay waa ammaan-darro maadaama dhalinyarada
badankeed eey noqdeen kuwo si sahlan loo duufsan
karo, si guracana loo saameeyn karo hab fikirkooda.
Waxaa iyana jirta in nidaamkii tacliimeed ee
dhallinyarada Soomaaliya ka baaba’ay nidaamki lagu
beddeli lahaa aan la qorshayn si buuxdana loogu
hawl-gelin taasoo ay sababeen xaaladaha dalka ka
jira ee amaan-darradu kow ka tahay.
Arrimaha gun dhigga u ah arrintanna waxa ka
mid ah:
yy Tayada macalinka iyo mushaharka oo liita
yy Tayada Manhajka waxbarasho oo liita iyo Manhaj
mideysan oo jirin
yy Fursadaha waxbarasho ee dhallinyarada reer
miyiga ah oo yar
yy Baahida loo qabo cusboonaysiinta ama kor u
qaadista Agabka waxbarasho
yy Gaarista goobaha waxbarashada ee dhalinyarada
Baahiyaha Gaarka qaba
yy Dugsiyada iyo macalimiinta farsamada gacanta
oo yar
yy Maalgashiga waxbarashada oo hooseeya.
yy Heerka is qorida waxbarashada dadban oo aan
jirin (Seeraale)
yy Talo-bixinta waxbarashada iyo shaqooyinka oo
aan jirin
yy Waxbarashada dhalinyarada baahiyaha gaarka
ah qabo oo hoosaysa
Ujeeddada 1aad ee Istaraatajiga ah:
Kor u Qaadista Helitaanka Waxbarashada iyo ka
Qaybgalinta Ardayda Horumarka Waxbarashada
Iyada oo Laga Dhigayo Waxbarashada Mid Tayo
leh oo la Wada Heli karo.
Talaabooyinka la ma huraanka ah ee la qaadayo:
1. In la mideeyo manhajka ay wax ku baraan
dugsiyada gaarka loo leeyahay iyo kuwa
dawladda ah lana tayeeyo.
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
11
 Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad
2. In kor loo qaado lana kobciyo tayada aqooneed
ee barayaasha dugsiyada iyo Jaamacadaha,
tababarro macalinimo/barenimo loo fidiyo si loo
helo aqoonyahan da’yar ah oo aad uga dhisan
xagga tacliinta.
3. In la kordhiyo tiradda macalimiinta haysta
shahaado macalinimo.
4. In dib loo hagaajiyo dugsiyadii iyo kuliyadihii
waxbarasho ee hore u jiray kuwo cusubna la
dhiso.
5. Kor u qaadista waxbarashada iyada oo la
kordhinayo miisaaniyada ay dawladu ku bixiso
mushaharka macalimiinta.
6. In la balaariyo waxbarasho dugsi sare ah oo la
heli karo (in la siyaadiyo oo lag dhigo 35% marka
la gaaro 20121).
7. In la hubiyo in dhamaan dhalinyarada nugul
(Sabool, barakacayaal, dadka lagu liido farsamada
gacanta iyo Agoonta) ay helaan waxbarashada ay
u baahanyihiin.
8. Kor u qaadista fursadaha aqoon kororsi ee
macalimiinta.
9. Dhiirigalinta waxbarashada ee dhalinyarada
naafada ah iyo ka taageerida baahida u sahlaya
ardaynimadooda.
10. Ilaalinta tayada waxbarashada dugsiyada gaarka
loo leeyahay.
11. Sameynta dugsiyo ardaydu u hooyato (Boarding)
iyo kuwo guurguura si loo hubiyo in dhalinyarada
reer guuraaga ahi ay helaan waxbarashada
aasaasiga ah.
12. In la dhiirigaliyo oo la kobciyo waxbarasho loo
siman yahay oo ay helaan gabdhaha iyo wiilasha
13. In barnaamijyo dib-waxbarashada ugu soo
laabanayaan haweenka la sameeyo haweenka
waxbarashada ka tagey sababo la xiriira cadaadis
qoys, guur iyo hooyonimo.
14. In kor loo qaado barnaamijyo taageeraya in
gabdhaha eey aadaan waxbarashada dugsiyada
sare.
15. In la sameeyo dugsiyo u gaar ah caruurta baahida
gaarka ah qaba sida caruurta aan xiskoodu
dhamayn.
16. In la sameeyo barnaamijyo wacyigalineed si
waalidku u ogaado muhiimada iyo faa’idooyinka
waxbarashada.
17. In kab dhaqaale oo hor leh loo raadiyo sidii
tacliinta looga dhigi lahaa mid lacag la’aan ah
oo dawladdu dammaanad qaaddo iyadoo la
kaashanaysa bulshada caalamka sida Bangiga
adduunka, kan Islaamka, Qaramada Midoobay,
12 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
Jaamacadda Carabta iyo ururada kale ee
caalamiga ah ee danaynaya in ay soomaaliya
arrintan ka taageeraan.
18. In la dhiirigaliyo qaban-qaabada ay ardaydu
hormuudka u yihiin ee iskuulaadka si loo
dhiirigaliyo hogaanka dhalinyarada.
Ujeedada 2aad ee Istaraatajiga ah:
Dhiirrigelinta Waxbarashada Dadban ee
Dhalinyarada iyo ku Fidinta Waxbarashada
Dhamaan Gobolada Soomaaliya
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. In la sameeyo manhaj tayo leh oo waxbarashada
dadban (Seeraale).
2. Hirgalinta qaab-dhismeed waxbarashada dadban
(Seeraale) ee heer qaran ah.
3. Wacyigalin loo sameeyo ardayda waxbarasahda
dadban (Seeraale).
4. In la dhiso kartida iyo awoodda iskuulaadka
dadban iyo macallimiintaba iyadoo la siinayo
tababarro.
5. Ku dhiirrigelinta bulshada miyiga in ay ka
faa’idaystaan waxbarashada dadban (Seeraale).
Ujeedada 3aad ee Istaraatajiga ah:
Balaarinta Fursadaha Dugsiyada Waxbarashada iyo
Tababarada Farsamada Gacanta (TVET).
Tallaabooyinka lama huraanka ah ee la qaadayo:
1. In la ballaariyo dugsiyada bixiya tababarada
farsamada gacanta guud ahaan gobolada
Soomaaliya.
2. In la dejiyo qiyaasta sanadkiiba la rabo in la soo
saaro xirfadleyaal dhalinyaro ah (rag iyo dumarba)
lagana taageero sidii loogu maalgelin lahaa
fursado ganacsi oo la xariira farsamooyinka eey
barteen.
3. In ganacsatada lagu dhiirigaliyo sidii ay u
sameysan lahaayeen dugsiyo TVET ah.
4. In laga shaqeeyo sidii la iskugu xiri lahaa dugsiyada
TVETka ah iyo baahida shaqaale ee suuqa ka jirta.
5. In loo raadiyo taageero qalab iyo agabka
muhiimka ah ee ay u baahan yihiin dugsiyada
TVET-ka ah si ay u soo saaraan farsamo yaqaano
tayo leh.

6. In sare loo qaado tirada iyo tayada xirfadaha ay
bixiyaan dugsiyada TVET-ka ah.
3.2. Kor U Qaadida Shaqo
Abuuridda, Dhaqaalaha iyo
Yareynta Saboolnimada
Dulmar
Saboolnimada baahsan ee Soomaliya ka jirta waxaa
sabab u ah shaqa la’aanta. Natiijooyinki ka soo
baxay kulumo wada tashi waxaa ka mid ah in shaqa
la’aantu tahay dhibaatada ugu weyn ee Somaliya.
Wixi ka horeeyay 1991, dwolada ayaa ahayd shaqa
bixiyaha ugu badan. Sidaas awgeed bur burki
dawladii dhexe waxaa lala kowsaday shaqa la’aan
baahsan taasoo marba marka ka sii danbeeya cirka
isku sii shareeresay. Shaqo la’aanta baahsan ee
gaartay ilaa 80% waxeey sababtay dhalinyarada
in eey tahriibaan si eey u helaan fursado nololeed
oo aanay ka heli Karin dalkooda. In la helo fursado
shaqo abuur waa baahida ugu badan ee ka yimaada
dhalinyarada waqti la waday la tashiga.
Arrimaha gun dhigga u ah arrintanna waxaa ka
mid ah:
yy Haykal cayiman oo shaqo abuur iyo shaqaaleyn
oo aanay dawladu dejin
yy Xeerarkii shaqada iyo shaqaalaha oo aan jirin
yy Eex iyo Musuqmaasuqa
yy Goobo la-talinta dhalinyarada ee arrimaha
shaqada oo aan jirin
yy Fursado dhakhli abuur oo aan jirin
yy Xirfadaha iyo fursadaha tababaradda oo xaddidan
yy Heerka sicir bararka oo aad u sareeya
yy Abaabulka iyo dhiirigalinta maalgashiga qurbe-
joogta iyo ganacsatada oo liita
Ujeedadda 1aad ee Istaraatajiga ah:
Dhiirrigelinta Diyaarinta Xeerkii Shaqaalaha.
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. Diyaarinta iyo dhaqangelinta xeerka shaqaalaha
oo dhiirigalin doona in fursado loo siman yahay
ay helaan ragga iyo dumarka dhalinyadada ah.
2. Diyaarinta siyaasadaha suuqa shaqaalaha oo
waafaqsanaata xaaladda Soomaaliya.
SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad
3. Ku dhiirrigelinta ganacsatada, in ay ka
hawlgalaan shaqaaleynta Dhalinyarada.
4. U ololeynta shaqaaleyn ka fayow eexasho iyo
musuqmaasuq.
Ujeedadda 2nd ee Istaraatajiga ah:
In Dawladu Ay Hogaanka U Qabato Shaqo
Abuurka Dhalinyarada.
Tallaabooyinka lama huraanka ah ee la
qaadayo:
1. Dejinta qorshe shaqa abuur loogu samaynayo
dhalinyarada oo heer qaran ah oo sannadle ah.
2. Ganacsatadu waa in ay doorkooda ka qaataan
shaqo abuurka iyo shaqaalaynta dhalinyarada.
3. Waa in dhalinyarada shaqooyin laga siiyaa
dhammaan hay’adaha dawladda iyo ciidamada
oo aad ugu baahan xoog xusub oo Nabada iyo
Nabadgalyada dalka qayb ka qaata.
4. Waa in dowladdu shaqaalaysaa xirfadlayaasha
saxda ah iyadoo aanan u eegayn beesha, jinsiga
iyo halka uu ka yimid.
5. Waa in tayada waxbarashada dib u eegis lagu
sameeyo, lana kobciyo.
6. Waa in dhalinyarada loo sameeyo dakhli abuur
(income generation).
7. Waa in hay’adaha caalamiga ah iyo Qaramada
Midoobayna ay door weyn ka qaataan
shaqaaleynta dhalinyarada aqoonta leh isla
markaana ay joojiyaan dadka ajnebiga ah ee ay
shaqo walba dibedda uga keenayaan.
8. Waa in dhalinyarada loo oggolaadaa inay
ka mid noqdaan wasiirada, xildhibaanada,
agaasimayaasha, safiirada, iyo la taliyeyaasha
madaxda dalka.
Ujeedadda 3aad ee Istaraatajiga ah:
Dhiirrigelinta in Dhallinyaradu ay Sameystaan
Shaqooyin Iyagu ay Leeyihiin.
Tallaabooyinka lama huraanka ah ee la qaadayo:
1. Horumarinta barnaamijyada wacyigalinta
shaqada iyo shaqaaleynta.
2. Hirgalinta tababarro ku habboon suuqyada
shaqada.
3. Kor-u qaadista dugsiyada farsamada gacanta iyo
xirfadaha.
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
13
 Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad
4. Samaynta barnaamijyo maalgelin (Amaah ay
ganacsiyo ku bilaabaan dhalinyaraddu).
5. Abuurista madallo iyo nidaamyo qofku uu iskiis
isu shaqaalaynayo oo uu shaqo u abuuranayo.
Ujeedadada 4aad ee Istaraatajiga ah:
Isku-Xirka Suuqyadda Shaqada Iyo Goobaha
Waxbarashada Iyo Tababarrada
Tallaabooyinka lama huraanka ah ee la qaadayo:
1. In la sameeyo waxbarasho ku salaysan baahida
dalka kajira.
2. Kala talinta dhalinyarada arrimaha shaqo
3. In la sameeyo nidaam xogeed oo suuqa shaqada
ah si ay il macluumaad ugu noqoto ganacsatada
iyo nidaamyada TVET-ka.
4. In la madallo loo diyaariyo, lana isku xiro loo
shaqeeyayaasha iyo xarumaha waxbarashada.
5. In cilmi baarisyo joogto ah lagu sameeyo
shaqaalaha loo baahan doono si da’yartu u
doortaan barashada aqoonta aadka loogu
baahan yahay.
6. In fursado loo siman yahay ay helaan dhalinyarada
ragga iyo dumarka ah, laguna dhiirirgaliyo loo
shaqeeyayaashu in ay shaqaaleeyaan haweenka
xirfadda leh.
7. In la diyaariyo istaraateejiyad shaqaalayn oo ka
jawaabta gabaabsiyada jinsiga.
8. In la kobciyo awooddda dowladaha hoose iyo
bah-wadaagtooda si ay u sameeyaan qiimaynta
suuqa shaqada.
3.3. Nabadda iyo Ammaanka
Dulmar
Dhallinyaradu waxay fahamsanyihiin baahida
aasaasiga ah ee loo qabo in Soomaaliya nabad iyo
ammaan hesho, waxayna aad ugu hanqal taagayaan
inay noqdaan dad si laxaad leh uga qayb qaata
dadaalka nabadaynta.
Marka xagga nabadgalyada dhalinyarada laga
hadlayo waxaan shaki ku jirin in qaar badan oo ka mid
ah dhalinta maskaxda laga xaday loona adeegsado
falal amni darro ah oo ay soo abaabulaan kooxo
dhalinyarada baahideeda ka faa’idaysta.
14 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
Arrimaha gun dhigga u ah arrintani waxa ka mid ah:
yy Fursadaha shaqaalaynta oo kooban
yy Duufsiga/xagjiraynta dhalinyarada
yy Xag-jirnimada iyo argagixisonimada
yy Isticmaalka daroogooyinka (Muqaadaraadka)
yy Sicir bararka aad u sareeya
yy Daroogada iyo maandooriyayaasha kala duwan
(Qaadka, koolada..)
yy Dagaal beeleedka
yy Daaqsin iyo biyo ku dirirka
yy Awood ku loolanka siyaasiyiinta
yy Hab dhaqanka bulshada iyo takoorka
Ujeedada 1aad ee istaraatajiga ah:
Fursad u Abuuridda Dhallinyarada si ay uga Qayb
Qaataan Nabadaynta Iyo Xasilinta.
Tallaabooyinka ma huraanka ah ee la qaadayo:
1. Ka qayb galinta dhalinyarada hanaanka,
jaangoynta iyo hirgalinta barnaamijyada nabad
adkayta.
2. Dhaqan celinta dhallinyarada u banbaxa kuna
dhiirada sharci diidnimada.
3. Ka qayb galinta dhalinyarada ololaha ka hortagga
xag jirnimada iyo argagixisonimada.
4. Sameynta manhaj dugsi oo dhigaya arimaha
nabadda iyo nabadgalyada.
5. in loo sameeyo muwaadiniinta kaarar aqoonsi si
nabad galyada loo sugo.
6. Ku dhiirinta dhalinyarada in ay si buuxda u
ilaalyaan sharciga iyo kala dambaynta iyo inay
gacan siyaan hey’adaha sharciga.
7. Suurtagalinta in dhalinyaradu helaan tababarro
la xidhiidha nabadda iyo nabad galyada iyo
maaraynta khilaafaadka.
8. Tixgelinta barakacayaasha gudaha dalka.
9. Dhalinta oo laga qayb geliyo go’aan qaadashada
10. in la dardar galiyo diiwaan galinta hubka fudud
11. in la dhiiri galiyo ka qayb galka dhalinyarada ee
nabad ilaalinta bulshada.
12. in madallo furan oo ammaan ah loo diyaariyo
dhaliyarada ku nool magaalooyinka iyo miyiga.

3.4 Horumarinta iyo Baahinta
Fursadaha Helitaanka
Adeegyada Caafimaadka
Dulmar
In kasta oo horumarinta adeegga caafimaadka
Soomaaliya ay tahay waajib qaran, haddana
dhallinyaradu waa kuwa nacfiga uugu badan
ka helaya. Sidaas awgeed waxaa dhallinyarada
la gudboon in aaney horumarinta adeegga
caafimaadka ka eegin oo keliya dhinaca faa’iidada
ugu jirta ee ay noqdaan kuwa ku bararugsan in ay
tahay kuwa oo isla markaas saaranyahay waajibka
ugu badan. Siyaasadda caafimaad ee taabba galka
noqon karta waa midda tix-gelisa baahida qaybaha
dhallinyarada xaaladaha gaarka ah ku sugan. Arimihii
ugu badnaa ee laga dhawaajiyay intii wada tashiyada
lagu guda jiray ayaa waxaa ka mid ahaa HIV/AIDS iyo
nafaqo-darro. In kastoo heerka HIV/AIDS dalkeenna
uu aad yar yahay marka loo eego dalalka dariska
ah, hadana waxaa jirta cabsi ah in uu cudurku faafo
maadaama xaduudada dalku ay furan yihiin, aanan
la ilaalin. Tanina waxaa ay cabaqad ku noqon kartaa
xooga shaqaalaha iyo mustaqbalka dalkaba.
Arrimaha gun dhigga u ah arrintanna waxa ka mid
ah:
yy Qiimaha aadeegyada caafimaadka oo aad u
sarreeya
yy Waxaa kooban adeegyada caafimaadka taranka
galka oo dhalinyarada xaalad fahmi karta
yy Barjaamijyo wacyigalin, ka hortag iyo dhiirigalin
caafimaad oo aad u xaddidan
yy Faquuqa iyo takoorka lagula kaco dadka la nool
xanuunka HIV/AIDS
yy Qoondada miisaaniyadda ee la xariira
Kharashaadka iyo maalgelinta caafimaadka oo
aad u yar
yy Waxaa aad u badan xaddiga cudurada la daawayn
karo – shubanka, cudurada neefmareenada,
qaaxada
yy Heerka nafaqo-darrida oo sarraysa
yy Barnaamijyada quudinta iskuulka oo aanan jirin
yy Goobo la isku wargeliyo macluumaadka la xariira
caafimaadka oo aan jirin
yy Tacadiyada loo geysto gabdhaha sida kufsiga.
yy Caadooyin bulsho-dhaqameed taban
yy Adeegyada caafimaadka oo aanan la gaari/heli
karin
SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad
yy Adeegyada caafimaad oo ku yar bulshooyinka
reer guuraga ah iyo kuwa ku barakacay wadanka
gudihiisa
yy Dhalinyarada derbi jiifka ah oo batay
yy Khataraha iyo saamaynta HIV/AIDS oo faafaya
yy Maandooriyayaasha sida qaadka iyo daroogada
yy Tacadiyada loo geysto gabdhaha sida caadooyin
dhaqameedyadii hore ee gudniinka fircooniga
ah
yy Nadaafada iyo Fayodhawrka oo hooseeya
yy Dadka bartay cilmiga caafimaadka oo yar tiro
ahaan, gaar ahaan kuwa leh takhasusyo gaar ah
yy Goobaha lagu jimicsado oo aad u yar
yy Waxaan jirin fursadaha jir-dhiseed ee dumarka
dhalinyarada ah
Ujeedada 1aad ee Istaraatajiga ah:
Awoodsiinta Dhalinyarada Sidii Ay Isku
Weydaarsan Lahaayeen Xogta, Talooyinka La
Xiriira Waxbarashada Iyo Adeegyada Caafimaad
Ee Dhalinyaradu U Baahan Tahay.
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. In loo abuuro dhalinyarada goobo ay ka
heli karaan adeeg caafimaad oo ay xogta,
waxbrashada iyo talooyinkaba ay isku dhaafsan
karaan, sida in xog laga siiyo Xanuunada galmada
lagu kala qaado iyo maandooriyayaasha.
2. In sare loo qaado dadaalada quudinta iyo
caafimaadka ee iskuulaadka.
3. In la uruuriyo macluumaad istaraateejig ah oo ku
saabsan xaaladaha caafimaad ee dhalinyarada
iyo caqabadaha haysta.
4. In la hormariyo adeegyada caafimaad ee
dhallinyarada reer guuraga ah.
5. In la dhiirigaliyo awood-siinta dhalinyarada
haweenka si ay u kororto awoodooda go’aan
gaariseed ee la xiriirta caafimaadka tarankooda
iyo in ay helaan cadaalad.
6. In kor loo qaado wacyigelinta la xiriirta sidii
hoos loogu dhigi lahaa tacadiyada lagu la
kaco haweenka iyo caruurta sida gudniinka
fircooniga, jirdilka iyo guurka qasabka ah.
7. In loo abuuro dhalinyarada iskuulada iyo kuwa
kale ee bulshada ka mid ka ah goobo ay ku
jimicsadaan.
8. In lagu daro manhajka qaranka mawduucyo
khuseeya layliga iyo caafimaadka jirka.
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
15
 Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad
9. In la hubiiyo shaqaalaynta hawl wadeenada
ka shaqeeya goobaha caafimaamaadka iyo
wasaarada caafimaadkaba.
10. Cisbitaalada iyo goobaha caafimaadka ee dawliga
ah waa in muhiimad la siiyaa siiba wakhtiyada
shaqada sida goobaha gaarka loo leeyahay oo
kale.
11. Xeerka tayada iyo dabagalka dawooyinka waa in
la aas aasaa.
12. In la kordhiyo wacyigelinta xanuunka HIV/AIDS
sidii looga hortegi lahaa iyo sidii loo dawayn
lahaaba.
13. In la madallo laga abuuro magaalooyinka
miyigaba si ay dhalintu u helaan macluumaad,
tababar iyo adeegyada kale.
Ujeedada2aad ee Istaraatajiga ah
Xakaymaynta Iyo Hoos U Dhigidda Xanuunka HIV/
AIDS Iyo Saamanaynta Uu bulshadu Ku Leeyahay.
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. In si buuxda loo aqbalo lana taageero qorshe
howleedka Hay’adda qaramada midoobay u
qaabilsan xanuunka HIV/AIDSka (UNAIDS) iyo in
la xoojiyo Hay’adaha xakamaynta HIV/AIDS ka ee
Somalia.
2. Inay kulmaan markasta hay’adaha ay khusayso
xakamaynta xanuunka HIV/AIDS si ay u wadaagan
xogaha ku saabsan xanuunkaas.
3. In la bartilmaansado dadka Khatarta ugu jira
xanuunka, lana xoojiyo ka hortaga iyo daawaynta
xanuunka HIV/AIDS ka.
4. In xirfadaha hawlwadeennada adeegga
caafimaadka kor loo qaado.
5. In olole laga sameeyo sidii loo yarayn lahaa
faquuqa iyo takoorka lagula kaco dadka qaba
xanuunka HIV/AIDSka.
6. In dib u qaabayn lagu sameeyo lana xoojiyo
xeerka ka hortaga takoorka.
7. In la xoojiyo wacyigelinta HIV/AIDSka ee
haayadaha maxalliga ah iyo kuwa caalamiga
ahba ee ka shaqeeya HIV/AIDSka, dawlada hoose,
siyaasiyiinta iyo culimada, sidii looga hortegi
lahaa loona daweyn lahaa xanuunkaas.
8. In la sameeyo manhaj iskuulada ama goobaha
xirfadaha lagu barto oo khuseeya HIV/AIDSka.
9. In la xoojiyo oo gacan laga gaysto barnaajyada
waxbarasheed ee dhalinyarada iyo in loo dhiso
16 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
shabakado isku xira oo ay aqoonta ku kala
qaataan.
10. In la fududeeyo lana dhiirigeliyo guurka.
11. In la baro dhalinyarada akhlaaqda fiican ee
islaamka.
Ujeedada 3aad ee Istaraatajiga ah:
Ololayaal lagu Dhimayo Isticmaalka
Maandooriyaasha (Muqaadaraadka).
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. In la sameeyo olole ay ka qayb qaataan
hogaamiyayaasha diinta, odoyaasha dhaqanka
suugaanyahannada iyo dhalinyarada sidii
looga wacyigelin lahaa dhalinyarada khataraha
balwadaha.
2. In loo hadlo ama loo ololeeyo in Baarlamaanku
qaraarro ka soo saaro xakamaynta
maandooriyeyaasha.
3. In goobaha ay ku kulanto bulshadu laga
mamnuuco maandooriyeyaasha.
4. In la sameeyo goobo lagu dhaqan–celiyo
dhallinyarada ay maandooriyuhu diloodeen.
5. In loo ololeeyo oo la dhiirigaliyo canshuur kordhin
lagu sameeyo qaadka iyo maandooriyayaasha
kale, si dakhligaasi looga faa’iidaysto horumarka,
sida uu qabo sharciga shaqaalaha rayidka iyo
sharciga shaqaalaha Soomaaliyeed ee la samayn
doono.
6. In la soo rogo sharci mamnuucaya in
maandooriyayaasha lagu isticmaalo goobaha
shaqada.
3.5. Badbaadinta Dhallinyarada
Dulmar
Dhalinyarada ayaa aad uga tahriiba dalka iyagoo ka
qaxaya saboolnimada iyo shaqo la’aanta. Qaar badan
oo ka mid ah waxaa aysi sharci darro ah naftooda
ugu biimaynaya in ay nolol ka wanaagsan midii ay
ka soo qaxeen ay helaan. Qaar badan oo dhalinta ka
mid ah ayaa waxaa ku socda marinhabaabin joogto
ah. Assalka mashaakiladaan tahriibka ayaa u baahan
in wax laga qabto.
Shaqo la’aanta baahsan, colaadaha, iyo xaaladaha
dhalinyaranimo ayaa dhalin badan ku khasbaysa in

ay tahriibaan, magan-galyana ka doontaan dalal
shisheeye si ay mustaqbal wanaagsan u helaan. 50%
ka mid ah dhalinyaradaan ayaa la aaminsan yahay in
ay ku geeriyoodaan inta ay ku guda jiraan tahriibka
saxariirta ah.
Ciyaaraha iyo madadaalada aad ayay dhalinyaradu
muhiim ugu yihiin maadaama ay abuurayaan is
dhexgal, isku xirnaan bulsho, in wakhtigooda ay si
wax soosaar leh uga faa’iidaystaan iyo waliba in ay
bartaan xirfad cusub iyo koox-ushaqaynta. Waxaa
ay sidoo kale keenaan niyad samaan iyo caafimaad
jireed. Waxaa jira xarumo dhalinyaro oo xaddidan
oo ay dowladdu kafaaalo qaado. Barnaamijyada
iyo agabka ciyaaraha ayaa sidoo kale kooban, gaar
ahaan haweenka.
Xagjiraynta dhalinyarada iyo falalka argagaxisonimo
ayaa ah caqabao waawayn oo ay dhalnta iyo dalkuba
wajahayaan. In dhalinta laga badbaadiyo oo laga
ilaaliyo xagjiraynta ayaa muhiim u ah isku dubaridka
iyo wadashaqaynta ka dhexeysa laama dowladda,
ururada bulshada, beesha caalamka iyo dhalinyarada
laftoodaba.
Buruburka dheegaanka ayaa ah digniin soo baxaysa
oo caqabad ku ah xaqiijinta horumar waara. Intii
lagu guda jiray hanaanka wadahadalka waxaa si aad
ah hoosta looga xarriiqay baahida loo qabo in aad
diiradda loo saaro howlo la xiriira cimilo isbedelka,
nabaad-guurka, kaydadka biyaha, isticmaalka
dhuxusha, carro-guurka, cirib tirka bacaha iyo howlo
kale oo la xiriira ilaalinta deegaanka
Arrimaha gun dhigga u ah arrintanna waxa ka mid
ah:
Tahriibka
yy Sababaha ugu wayn ee ugu wacan tahiibka
ƒƒ Fursado shaqo oo aanan jirin
ƒƒ Maskaxada oo laga duufsado
ƒƒ Suuqa oo aanan daraasad lagu samayn ka hor
intaan maalgalin la samayn – ganacsiyo badan
oo abuurmay ayaa mudo kooban ku burburay
ƒƒ Saamayn ay isa-saameeyaan dhalinyarada
ƒƒ Hanaanka shaqaalaynta oo aanan cadaalad
ahayn
ƒƒ Siyaasadihii shaqaalaynta oo aanan jirin
ƒƒ Dhalinta oo maleeyay in nolosha galbeedku
SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad
ay tahay mid ka wanaagsan dalkooda (iyagoo
raadinaya nolol wanaagsan)
ƒƒ Waddaniyad la’aan
Ciyaaraha iyo Madadaalada
yy Eex jinsi iyo takoor dhanka isboortiga ah oo jira
yy Xarumaha isboorti iyo madadaalo oo xaddidan
yy noocyada tartanno ee isboorti oo aanan dhamays
tirnayn
yy madadaalo isboorti oo ay helaan dhalinta
naafada ah oo xaddidan
yy Fahan yari bulshada ka haysata muhiimada
isboortiga
Deegaanka
yy Saamaynta isbadalka cimilada iyo kulka dunida
yy dabeecado burburin deegaan ah oo lagu kaco
yy Shiditaanka dhuxusha iyo jarista geedaha
yy Carro-guur
Ujeedada 1aad ee Istaraateejiga ah:
Abaabulidda iyo Dhiirrigelinta Fursado Suurta
gelinayo Kala doorashada Tahriibta iyo ku
Negaanshaha Dalka
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. Dajinta siyaasada qaran ee shaqaalaysiinta
dhalinyarada iyo qorshe howleedkeeda.
2. Hirgalinta dugsiyo farsmo gacmeed oo la jaan
qaadaya baahida shaqaale ee suuqa ka jirta.
3. Ku dhiirrigelinta dhalinyarada in ay la yimaadaan
qaabab kala duwan oo looga mira dhalinkaro
mustaqbalka.
4. Abuuritaanka xarumo la taliya kana qayb-qaata
dhiirigalinta dhalinyarada.
5. In la hirgaliyo xarun dhexdhexaad ah oo
dhalinyaradu ay ka daalacan karaan fursadaha
shaqo si looga hortago tahriibka.
6. In wacyigalin gaar ah la siiyo waalidiinta,
saaxiibada iyo qaraabada, lagana wacyigaliyo in
ay lacag ku siinin dhalinyarada in ay tahriibaan.
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
17
 Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad
Ujeedada 2aad ee Istrateejiga ah:
Abuuritaanka Jawi Qurbajoogta Soomaaliya Ku
Dhiirri Geliya In Ay Dalka U Soo Dabbaalaan Hal-
Abuur Aqooneed Iyo Maal-Gashi
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. In la qaban qaabiyo shir sanadeedka qurbajoogta
oo diirada lagu saarayo horumarinta dhalinyarada,
iyadoo qurba joogtuna ay soo bandhigayaan
nolosha dhabta ah ee ka jirta qurbaha.
2. Dhiirigalinta dhalinta qurba joogta ah in ay
dalkooda ku soo noqdaan oo ay ka faaiidaystaan
xirfadaha ay soo barteen.
3. Hirgalinta aqoon is waydaarsiyo kor loogu
qaadayo aqoonta dhalinyarada si ay dalkooda
kula noqdaan xirfadaha ay leeyihiin.
4. In la sameeyo barnaamijyo lagu dhiirigalinayo
maalgashiga caalamiga ah ee Soomaaliya iyo
sidoo kale in qurbe-joogtu ay maalgashadaan
dalkooda si ay shaqo abuurka ay uga qayb
qaataan.
5. In la sameeyo filimo muujinaya masiibooyinka
laga dhaxlay tahriibka iyo dhibaatooyinka ay
dhalinyaradu kala kulmeen.
Ujeedada 3aad ee Istaraateejiga ah:
In la Awood-siiyo Istaraateejiyad Ciyaareed iyo
mid Madadaalo oo sare u qaadaysa Helitaaanka
Fursadeed ee Dhalinyarada Soomaaliyeed
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. Xoojinta ciyaaraha iyo dib loo bilaabo tartan
ciyaareedyo goboleed iyo mid qaranba oo ay
ka faa’iidaystaan ciyaaryahannada ragga iyo
dumarkaba leh.
2. Xoojinta fanka, suugaanta iyo dhaqanka
Soomaaliyeed.
3. In la kordhiyo fursada ee dhalinyaradu isugu
dhex gali karaan tarnanno isboori kala duwan oo
ay ka mid yihiin kubadda cagta, kubadda gacanta
iyo ciyaaraha fudud.
4. In la taageero diyaarinta shabakdo ay dhalinyaradu
leeyihiin oo ah xarumo macluumaad.
5. In la bilaabo barnaamijyo wacyigalineed
loo samaynayo waalidiinta iyo bulshada iyo
18 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
culimaa’u diinka, laguna wacyi siiyo muhiimadda
ay barnaamijyada Isboortiga iyo Madadaalada u
leeyihiin horumarka shakhsiga ee dhalinta ragga
iyo dumarkaba.
6. In taageero iyo jihayn dheeraad ah la siiyo
xarumaha dhalinyarada si ay awood ugu
yeeshaan in ay noqdaan kuwo saaxiib iyo soo
dhawayn siiya dhalinyarada baahiyaha gaarka ah
qabo.
7. In madal amaan ah oo isboorti laga sameeyo
goobaha magaalooyinka iyo miyiga ahba.
Ujeedada 4aad ee Istaraateejiga ah:
In la Kobciyo Aqoonta iyo Wacyiga Dhalinyarada ee
deegaanka (Bad iyo Berri-ba)
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la qaadayo:
1. Dhalinyaradu waa in ay taageeraan laama
amaanka ee u idman badadaada iyo ilaalinta
deegaanka.
2. Diyaarinta tababar la xiriira ilaalinta deegaanka.
3. Ku dhiirigalinta dhaliyarada in ay booqdaan
mashaariic ka socota dalalka kale si ay wax uga
bartaan.
4. In la qaban-qaabiyo munaasabado ay
dhalinyaradu isugu imaanayso, kuna
wadaagayaan aqoonta iyo wacyiga ku saabsan
ilaalinta deegaanka.
5. In la taageero fayadhowrka iyo ururinta qashinta
ee ay ku howlan yihiin dowladaha hoose iyo
shariikadaha si magaalooyinkeenu ay noqdaan
kuwo nadiif ah.
6. In dallad loo sameeyo NGO’yada ka shaqeeyo
xoojinta ilaainta deegaanka.
Ujeedada 5aad ee Istaraateejiga ah:
In la Dhiirigaliyo Galaangalka iyo Hogaaminta
Dhalinyarada ee ku aadan Wax-ka-qabashada
Deegaanka
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. In la kocbiyo manhajka iskuulka ee la xiriira
waxbarashada deegaanka.
2. In la sameeyo olole saxaafadeed oo ay

dhalinyaradu horseed u tahay si loo balaariyo
wacyigalinta deegaan.
3. In tababar la siiyo xoolo-dhaqatada,
kalluumaysatada, beeralayda iyo dhamaan
dadka Soomaaliyeeed si ay u kordhiyaan
waxsoosaarkooda iyadoo la dhowrayo
deegaanka si loo gaaro horumar waara.
4. In la dhiirigaliyo olole guud oo wacyigalineed oo
ku salaysan dhimista waxyeelaynta deegaanka.
5. In habraac cad laga soo saaro soo shidista
dhuxusha, lana dhiirigaliyo habab kale tamar
lagu helayo oo aanan deegaanka waxyeello u
gaysanaynin.
6. Dhisidda iyo dhowridda goobaha taariikhiga ah
3.6. Adkeynta Muwaadinnimada
iyo Kaqeybgalka Dhallinyarada
Arrimaha Bulshada iyo
Siyaasadda
Dulmar
Dhalinyarada Soomaaliyeed waxaa ay muujiyeen ka
go’naanshahooda ku aadan ka qaybgalka arimaha
qaranka iyo bulshadaba. Dhamaan baaqyadii
caalamiga ahaa ee la xiriiray horumarka dhaliyarada
ayaa loo hibeeyay baahida loo qabo in la abuuro
deegaan ay dhalinyaradu ay kaga qaybqaadan
karaan hogaanka.
Arrimaha gun dhigga u ah arrintanna waxa ka mid
ah:
yy Fursada ka qaybgalka ee dhalinyarada oo
xaddidan
yy Dhaliyarada oo aanan matalaad ku haysan
madadalada siyaasadda
yy Waxbarashada madaniga ah oo aan manhajka ku
jirin
yy Isxilqaan la’aan ku aadan u adeegsita bulshada
yy In loo aqoonsado, lana xushmeeyo tabarrucaada
dhalinyarada
yy Ahmiyadda ay leedahay in la xoojiyo waddan
jacaylka
yy Xuquuqaha iyo xilalka dhalinyarada
yy Xaddidaad dhaqan oo ku hor gudban ka
qaybgalka dhalinyarada
yy Xaquuqaha aasaasiga ah ee is-abaabul iyo is-
wacyigalineed ee dhaliyarada oo maqan
SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad
Ujeedada 1aad ee Istaraateejiga ah:
In taageero wax-ku-ool ah laga gaysto ka
qaybgalka Dhalinyarada ee Arimaha Dalka iyo
Bulshada.
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. In la dhiirigaliyo oo la taageero barnaamijyada
isxilqaanka ee dhalinyarada.
2. In la dhiirigaliyo in dhalinyaradu ay matalaad ku
yeeshaan goleyaasha go’aan gaarista bulshada
ee heerarka kala duwan ee dowladda iyo
ururada aan dowliga ahayn.
3. In la abuuro oo ay shaqeeyaan goleyaasha la
talinta dhalinyarada.
4. In la dhiirigaliyo in dhalinyarada ragga
iyo dumarkaba leh ay ka qayb noqdaan
Baarlamaanka iyo in ay ka qaybqaataan
madalada dowliga iyo siyaasiga ah.
5. In la dhiirigaliyo, lana xaqiiyo deeqo yaryar
oo laga helo Qaramada Midoobay (QM) iyo
ururada kale ee Caalamiga ah si ool dhiirigaliyo
dhalinyarada.
6. In laga faa’iidaysto isu imaatinada dhaqan iyo
kuwa diineed si loo dhiirigaliyo mabaadii’da iyo
mudnaanta muwaadinnimada.
7. In madallo iyo fursado tababareed loo fidiyo
dhalinyarada si ay u horumariyaan xirfadahooda
hogaamineed.
Ujeedada 2aad ee Istaraateejiga ah:
In la Xoojiyo Wacyiga Dhalinyarada iyo Bulshada
Guud ee ku aadan Ahaanshiyaha Muwaadin
Masuul ah.
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. Xoojinta manhajka Isuulka ee la xiriira
waxbarashada muwaadinnimada iyo qiyamka
Islaamka.
2. In la boogaadiyo hal-abuurada dhaliyarada ee
dhiirigalinaya is-xushmaynta iyo dulqaaldka, oo
ay ku jirto sinaanta jinsiga.
3. In la qeexo, lana hirgaliyo barnjaamiyo iyo ficillo
lagu dhisayo dal-jacaylka.
4. Diyaarinta iyo horumarinta qiyamka
waxbarashada/muwaadinimada ee manhajka
iskuulka.
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
19
 Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad
5. In la abuuro fursado bulsheed oo looga wada
hadlayo arimaha madaniga/muwaadinimada ee
dhaliyarada.
6. In la xoojiyo barnaamiyada saxaafadeed ee la
xiriira Muwaadinnimada.
7. In la taageero barnaamijyo dhalinyaro oo
xoojinayo mabaadii’da iyo dhaqanka muwaadinka
firfircoon.
8. Iyadoo waayaha dalal kale laga tusaale qaadanayo,
in la dhiso, lana daah-furo barnaamijka
dhalinyarada Baarlamaanka ah ee Soomaaliya.
9. In la abuuro, lana ansixiyo Golaha Dhalinyarada
Qaranka ee Soomaaliya.
10. In dhalinyarada lagu abuuro muwaadinnimo sal
adag si oo dhimo tahriibka dhalinta.
11. In la qaban-qaabiyo tartanno suugaaneed oo la
xiriira dal-jacaylka.
3.7. Caddaaladda iyo Dhalinyarada
Khilaafta Sharciga
Dulmar
Dhalinyaradu, waxaa ay qaarkood hareer-maraan
sharciga, waxaana ay ka qayb qaataan falal dambiyeed
badan oo ay ka mid yihiin aragagaxisonimada,
kufsiga, dilka, burcadnimada, tuugonimada, burcad-
badeednimada iyo falal kale. Xiliga dhalinyaranimada
waa wakhti xasaasi ah oo uu qofku hayo tamar badan
oo u baahan in uu adeegsado. Xaaladaha noocaan
oo kale ah waxaa ay dhalintu u horseedi karaan in
ku dhacaan falal dambiyeedyo oo ay dad kale ka
faa’iidaystaan tamartooda iyo nugaylkooda, una
adeegsadaan falal dambiyeedyo abaabulan iyo falal
aragagaxiso.
Siyaasadda Qaran ee Dhalinyarada waxaa ay
dhiirigalinaysaa samaynta iyo fulinta nidaam ay
dhalinyarada dulimga gaysta loogu diri karo xarumo
dhaqan celin ah badalkii xabsi la gayn lahaa, laguna
gacan qabto in ay noqdaan dad wanaagsan, lana
taageero in dib-dhexgalin bulsho lagu sameeyo
kuwa hanuuna. Sidoo kale waxaa ay siyaasaddani soo
jeedinaysaa samaynta xeerka dhalinyarada.
Arrimaha gun dhigga u ah arrintanna waxa ka mid
ah:
yy Noocyada dambiyada iyo xad-gudubyada
yy Xaaladaha xabsiyada oo liita
20 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
yy Baahi loo qabo CRC
yy Adeegyo dhaqan celin ah
yy Caruur iyo dad qaangaar ah oo xabsi ku wada jira
Ujeedada 1aad ee Istaraateejiga ah:
In la Hirgaliyo Shuruuc ku Haboon oo La Xiriirta
Dhaliyadara Dambiga Gaysta
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. In la diyaariyo lana dhaqan galiyo Xeerka
Dhalinyarada.
2. In dib u habayn lagu sameeyo xarumaha booliska
iyo xabsiyada si ay u noqdaan deegaan ku
haboon dhalinyarada ( in la kala saaro maxaabiista
caruunta ah iyo kuwa qaangaarka ah).
3. In la diyaariyo barnaamijyo lagu taageerayo
dhibbanayaasha.
4. Laamaha sharci fuliyayaasha ah waa in ay bartaan
xaquuqda aasaasiga ah ee muwaadinka xorta ah
iyo maxbuuska si ay uga feejignaadaan falal xad-
gudub ah.
5. Dhalinyarada maxaabiista ah waa in loola
dhaqmaa si xurmo iyo naxariis ay ku jirto, ayna
helaan adeegyada ay uga baahan yihiin xafiiska.
Ujeedada 2aad ee Istaraateejiga ah:
In la sameeyo Xarumo Dhaqan-celin oo ay
Dhalinyarada Xad-gudubka gaysata ka Bartaan
Xirfado, Laguna hanuuniyo si ay u noqdaan dad
Bisil.
Tallaabooyinka la ma huraanka ah ee la
qaadayo:
1. In Xarumo dhaqan-celin ah loo sameeyo
dhalinyarada.
2. Dhalinyarada dambiilayaasha waxaa ay ka qayb
noqon doonaan oo ay gacan gaysan doonaan
howlaha isxilqaanka ah mudada ay ku jiraan
xarumaha dhaqan celinta ah.
3. In la talin loo sameeyo dhalinta dambiilayaasha
si loo baaro, loona ogaado sababa maskaxeed ee
qofka ku khasbaya samaynta falal noocaasi ah.
4. Xarumaha dhaqan-celinta ah waa in ay noqdaan
goob lagu hanuuniyo dhalinta dambiilayasha iyo
in ay ka helaan adeegyada ay u baahan yihiin oo
 Mawduucyada Mudnaanta Leh & Istaraatajiyadaha Waxqabad

ay ka mid yihiin waxbarashada, caafimaadka iyo

xirfad-barasho.
5. Wacyigalin joogto ah waaa in loo sameeyo
da’yarta si loogala taliyo waxa noloshooda u
wanaagsan iyo waxyaaabaha ay tahay in ay
dheeraadaan ee u horseedaya falal dambiyeedyo
saamayn xun u geysanaya mustaqbalkooda.

SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA

“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
21
22 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
 Kooxaha Mudnaanta Leh

4. Kooxaha Mudnaanta
Leh
Siyaasadda Dhalinyarada Qaranka waa hiigsiga
iyo haykalka horumarinta dhamaan dhalinyarada
Soomaaliya. Sidoo kale, waxay diirada saarysaa
toddoba kooxood oo u baahan fiiro gaar ah iyo
dedaal dheeraad ah, loona xaqiijiyo talaabooyinkii
la ma huraanka ahaa iyo waxqabadyada qorshaysan.
Toddobada kooxood ayaa kala ah:-

yy Dhalinyarada naafada ah (Kuwa Baahiyaha

Gaarka Qaba)
yy Dhalinyarada la nool xanuunka AIDSka
yy Agoonta iyo dhalinyarada nugul
yy Dhalinyarada la takooray
yy Dhalinyarada Gudaha Ku Barakacay
yy Dhalinyarada reer guuraaga ah
yy Dhalinyarada shaqo la’aantu aafeysay

SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA

“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
23
24 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
 Isku-Xirka Iyo Hirgelinta Sqdh

5. Isku-Xirka Iyo Siyaasadani waxay ku mudaysan tahay mudo shan

Hirgelinta Sqdh
Siyaasaddaan Dhallinyarada Qaranku waxay
ku salaysan tahay mabda’a iskaashiga iyo
wada shaqaynta - “ waa waajib in dhammaan
daneeyayaasha horumarinta dhallinyarada -
wasaaradaha dawladda, ururada bulshada rayidka
ah, ganacsiga gaarka ah iyo dadka dhallinyarada
ah - in ay iska kaashadaan kana wada shaqeeyaan
si loo hubiyo natiijada ugu fiican ee horumarinta
dhallinyarada Soomaaliya Wiil iyo Gabarba “.
sano ah, taas oo lagu dedaali doono in la gaaro
ujeedooyinka iyo ka miro-dhalinta talaabooyinka
la ma huraanka ah in lagu talaabsado. Mudada
siyaasadani marka ay dhamaato, dib ayaa wax ka
badal loogu samayn doonaa iyadoo wada-tashiyo
xog lagu ururinayo la sameyn doonaa si loo helo
siyaasad cusub oo la jaanqaada baahiyaha waqtigaa
taagan.

Siyaasaddan Horumarinta Dhallinyarada

Qaranka waxay soo jeedinaysaa:

1. Marka ay Xukuumadda Federaalka Soomaaliya

AY ansixiso Siyaasadda Dhalinyarada Qaranka,
waxaa la dejin doono qorshe hawleedka
Dhalinyarada Qaranka (National Youth Action
Plan) kaas oo si faahfaahsan u sharixi doona
“Maxaa la qabanayaa? Yaa masuuliyad ka saaran
tahay? Sidee loo qabanayaa? Iyo Goorma ayaa la
qabaayaa?”.
2. In la sameeyo Golaha Dhalinyarada Qaranka
(National Youth Council) oo ka qayb qaadan
doona fulinta Siyaasadan, noqona doona
buundada (birriishka) isku xira dhalinyarada iyo
daneeyayaasha Horumarka dhalinyarada.
3. In la magacaabo u qeybsanayaal arrimaha
dhalinyarada oo wasaarad kastaa yeelato (Youth
Focal Points) Kuwaas oo awoodda saaridoona
isku-dubaridka waxqabadka wasaarad kasta
adeega ay u fidinayso dhalinyarada.

SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA

“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
25
26 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
 Xuquuqda & Waajibaadka Dhallinyarada

6. Xuquuqda & yy La dhiirigeliyo ka qayb qaadashada dadka

Waajibaadka
Dhallinyarada
Siyaasadda Dhallinyarada Qaranku waxay taageeri
doontaa in dhamaan dhalinyarada iyadoon loo
eegin da’da, jinsiga, kartida, xaaladda bulsho-
dhaqaale ama deegaanka uu ku noolyahay xaq u
leeyihiin inay ku naaloodaan:
dhallinyarada ah ee horumarinta bulshada iyo
dalka
yy La siiyo fursado isku mid ah si ay dhallinyarada
iyada oon loo eegin jinsigooda
yy La caawiyo dadka dhalinyarada ah in ay
himilooyinkooda gaaraan
yy La dhiirigeliyo dhalinyarada in ay si firfircoon uga
qayb qaataan dhammaan dhinacyada bulshada
iyo horumarka qaranka

yy Dhalinyarnimadooda iyaga oo xor ka ah nooc Dhaliyarada Soomaaliyeed waxaa ay ku jiraan

kasta oo rabshado, dagaal, xadgudub, dhiig-
miirasho iyo bahdilaad ah
yy Waxbarasho tayo leh iyo fursado shaqo
yy Daryeel caafimaad oo wanaagsan; iyo
yy Ka qaybgalka dejnta go’aamada ku saabsan
arrimaha saameynaya noloshooda
wakhti uu socdo isbadal. waxaa ay yihiin qaybta
ugu muhiimsan bulshada, balse ugu nugul marka
ay timaado shaqo helista, caafimaadka, rabshadaha,
xagjiraynta iyo falalka argagaxiso.

Sidoo kale, waxa ay Siyaasaddan Dhallinyarada

Qaranka ku baaqaysaa dhalinyarada wiil iyo gabar-
ba in ay gutaan masuuliyada iyo in ay ka go’an tahay
ka shaqaynta nabadda, baraaraha iyo Soomaaliya
loo dhan yahay. Dhalinyaradu waxay ku gaari kartaa
marka la sameeyo:

yy Ixtiraamka iyo barashada diinka islaamka

yy Xoojinta midnimada, hiddaha iyo dhaqanka
dadka iyo dalka Soomaaliya
yy Ka fogaanshaha duufsashada iyo falalka
argagixisada
yy Ixtiraamida sharciga iyo kala dambaynta iyo
hantida muwaadiniinta kale
yy Taageeridda xubnaha dhalinyarada nugul ama
kuwa kasoo jeeda reeraha la takooro si looga
hortago dhamaan noocyada kala duwan ee
takoorka
yy Ilaalinta iyo dhawrista deegaanka

Ugu dambeyn, Siyaasada Dhalinyaradda Qaranku

waxay ugu baaqaysaa dhamaan ummadda
Soomaaliyeed in:

SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA

“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
27
28 SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”

7. Gunaanud
Mudaddii ay socotay samaynta iyo xog-ururinta
Siyaasadda Qaran ee Dhalinyarada ee Dowladda
Federalka ee Soomaaliya, waxay da’yartu wiilal iyo
gabdhaba sheegeen caqabadaha ay la darsaan
iyo baahiyaha ay qabaan ee ka hortaagan in ay si
buuxda uga qayb qaataan dib-u-dhiska dalkooda.
Waxaana ka mid ahaa:
yy Helitaanka adeegyada dhalinyarta muhiimka u
ah sida waxbarashada, shaqada, iyo caafimaadka
oo yar
yy Dadka waaweyn oo aan dhalinta u u qirin
afkaarooda iyo tabarrucaadooda
yy Takoorka iyo qaybsanaanta bulsho ee ay
sababtay qabiilka iyo jinsiga (Lab/Dhadig)
yy Sharci iyo Siyaasad dhalinyaro oo hagta
adeegyada iyo horumarinta dhalinyarada oo aan
jirin
yy Wasaaradaha muhiimka ah ee dowladda oo
aanan ajendo mudnaan ah aanan siin arimaha
dhalinyarada
SIYAASADDA QARAN EE DHALINYARADA DOWLADDA FEDERAALKA EE SOOMAALIYA
Gunaanud
yy Arrimaha Siyaasada oo aan laga qayb galinin
yy Dhalinyarada oo aan door muuqda ku lahayn
fulinta adeegyada lagu horumarinayo Dalka
yy Ka qaybgal La’aanta dhallinyarada ee dejinta
siyaasadaha hay’adaha dawlada (Wada-tashiyada
laguma daro) iyo fulintooda (Hayadaha dawladu
ka ma faaidaystaan xooga dihin ee Dhallinyarada)
Waxaan rajeynaynaa, Siyaasadan Dhallinyarada
Qaranku in ay kor u qaadi doonto fahamka baahida
iyo rabitaanka gabdhaha iyo wiilasha dhallinyarada
ah ee Soomaaliya iyo sidii ay si haboon uga qayb
qaadan lahaayeen bulshada iyo horumarinta
qaranka.
Isku soo wada duuboo, waxaa la filayaa in siyaasaddani
qaran ee dhalinyarada ay noqon doonto buundo
isku xirta dhamaan qaybaha bulshada ee ku aadan
horumarinta ragga iyo dumarka dhalinyarada ah ee
Soomaaliya.
“Dhalintu waa horseedka horumarka iyo xasiloonida”
29