Όριο θραύσης και … κατακόρυφη κίνηση!

Σώμα μάζας m = 2 kg βρίσκεται ακίνητο σε σημείο

Α λείου οριζοντίου δαπέδου. Στο σώμα είναι
δεμένο αβαρές και μη εκτατό νήμα. Τη χρονική
στιγμή t = 0 στο τεντωμένο νήμα αρχίζει να
ασκείται κατακόρυφα προς τα πάνω δύναμη F το
μέτρο της οποίας μεταβάλλεται σύμφωνα με τη
σχέση F = 30 + 0,48y (S.I.), όπου y η κατακόρυφη
μετατόπιση του σώματος από το έδαφος. Αν το
όριο θραύσης του νήματος είναι ίσο με 42 Ν και η
επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10 m/s2, να βρείτε:
α. Σε πόση απόσταση από το έδαφος σπάει το νήμα;
β. Ποια είναι η επιτάχυνση του σώματος τη στιγμή που σπάει το νήμα;
γ. Ποιο είναι το μέτρο της ταχύτητας του σώματος τη στιγμή που σπάει το νήμα;
δ. Πόση είναι η μέγιστη βαρυτική δυναμική ενέργεια του σώματος κατά τη
διάρκεια της κίνησής του;
ε. Μετά από πόσο χρόνο από τη στιγμή που σπάει το νήμα το σώμα επιστρέφει
στο έδαφος;
στ. Ποια είναι η κινητική ενέργεια του σώματος τη στιγμή που φτάνει στο
έδαφος;
Θεωρήστε ως επίπεδο μηδενικής βαρυτικής δυναμικής ενέργειας το έδαφος.

Λύση

α. Στο σώμα ασκούνται η τάση του νήματος T1 και το βάρος του w .

Επειδή το νήμα είναι αβαρές ισχύουν: F = T2 = T1, δηλαδή η τάση του
νήματος είναι κάθε χρονική στιγμή ίση κατά μέτρο με το μέτρο της
δύναμης F που ασκείται.
Όταν το μέτρο της δύναμης F γίνει ίσο με το όριο θραύσης του
νήματος, το νήμα σπάει. Άρα:
F = Tθρ  30 + 0,48y1 = 42  y1 = 25 m

β. Η επιτάχυνση με την οποία κινείται το σώμα, ελάχιστα πριν σπάσει

το νήμα και εφόσον στο σώμα ασκούνται οι δυνάμεις T  και w , είναι:

T   42  20
ΣF = mα     m / s2  α = 11 m/s2
m 2

Επιμέλεια: Νεκτάριος Πρωτοπαπάς

γ. Εφόσον το σώμα κινείται με την επίδραση της τάσης του
νήματος (που είναι κάθε χρονική στιγμή ίση με τη
μεταβλητή δύναμης F ) και του βάρους του w , για τον
υπολογισμό της ταχύτητας τη στιγμή που σπάει το νήμα θα
εφαρμόσουμε το θεώρημα μεταβολής της κινητικής
ενέργειας από το σημείο Α μέχρι το σημείο Γ.
Θ.Μ.Κ.Ε. (Α → Γ): ΔΚ = ΣW        WW  W1 (1)

Για το έργο του βάρους κατά τη μετακίνηση του σώματος

κατά y1 = 25 m ισχύει:
Ww  w  y1    20  25 J  Ww  500 J

Για τον υπολογισμό του έργου της τάσης

του νήματος T1 , δηλαδή του έργου της
δύναμης F εφόσον F = T2 = T1 φτιάχνουμε
το διάγραμμα του μέτρου της δύναμης F
σε συνάρτηση με την κατακόρυφη
μετατόπιση y, όπως φαίνεται στο διπλανό
σχήμα. Είναι:

 42  30 
WF  E  WF    25  J  900 J
 2 

Αντικαθιστώντας στη σχέση (1) προκύπτει:

1
m 2  0  900 J  500 J  υΓ = 20 m/s
2

δ. Όταν σπάσει το νήμα, το σώμα κινούμενο κατακόρυφα προς τα πάνω,

επιβραδύνεται ομαλά λόγω του βάρους μέχρι τη στιγμή που μηδενίζεται η ταχύτητά
του (σημείο Δ). Από εκεί και μετά το σώμα θα κινηθεί κατακόρυφα προς τα κάτω.
Επομένως μέγιστη δυναμική ενέργεια το σώμα έχει στο σημείο Δ, όπου απέχει τη
μέγιστη απόσταση από το επίπεδο μηδενικής βαρυτικής δυναμικής ενέργειας.
Για την κίνηση από το Γ στο Δ ισχύoυν:
υ = υΓ – gt1  0 = 20 – 10t1  t1 = 2 s
1  1 
και y2   t1  gt12   20  2   10  22  m  20 m
2  2 
Επομένως η μέγιστη δυναμική ενέργεια του σώματος είναι ίση με:
Umax = mg(y1 + y2) = (2∙10∙45) J  Umax = 900 J

ε. Το σώμα από το σημείο Δ στο σημείο Α εκτελεί ελεύθερη πτώση, οπότε για το
χρόνο αυτής της κίνησης θα ισχύει:
1 2(y1  y 2 ) 2   25  20 
 y1  y2   gt 22  t 2   s  t2  3 s
2 g 10
Επομένως ο συνολικός χρόνος κίνησης του σώματος, από τη στιγμή που σπάει το
νήμα (σημείο Γ) μέχρι να επιστρέψει στο έδαφος (σημείο Α), είναι:
tολ = t1 + t2  tολ = 5 s

Επιμέλεια: Νεκτάριος Πρωτοπαπάς

 στ. Για τον υπολογισμό της κινητικής ενέργειας του σώματος τη στιγμή που
επιστρέφει στο έδαφος εφαρμόζουμε το θεώρημα μεταβολής της κινητικής ενέργειας
από το σημείο Α μέχρι το σημείο Α.
Θ.Μ.Κ.Ε. (Α → Δ → Α): ΔΚ = ΣW        WW  WF (2)

Το έργο του βάρους είναι ίσο με το μηδέν, καθώς το έργο του βάρους για κλειστή
διαδρομή είναι μηδέν. Το έργο της δύναμης F έχει ήδη βρεθεί σε προηγούμενο
ερώτημα και είναι ίσο με 900 J.
Αντικαθιστώντας στη σχέση (2) προκύπτει:
K  0  900 J  0 J  Kτελ = 900 J

Σχόλια:
1. Για τον υπολογισμό της μέγιστης βαρυτικής δυναμικής ενέργειας στο γ ερώτημα θα
μπορούσε εκτός από την «κινηματική» μελέτη να χρησιμοποιηθεί και η «ενεργειακή»
μελέτη (θεώρημα μεταβολής της κινητικής ενέργειας). Επιλέχτηκε η κινηματική
μελέτη καθώς στο επόμενο ερώτημα ζητούνταν ο χρόνος που μπορεί να
προσδιοριστεί μόνο με τη χρήση των κινηματικών εξισώσεων.
2. Ο υπολογισμός του χρόνου κίνησης του σώματος μετά το σπάσιμο του νήματος θα
1
μπορούσε να γίνει απευθείας με τη χρήση της σχέσης: y   t   gt 
2
,
2
αντικαθιστώντας y = -y1 = -25 m καθώς η τελική θέση του σώματος βρίσκεται 25 m
κάτω από την αρχική θέση (σημείο Γ). Στην περίπτωση αυτή βέβαια θα
αναγκαζόμασταν να λύσουμε δευτεροβάθμια εξίσωση.
3. Ο υπολογισμός του έργου της μεταβλητής δύναμης είναι το κύριο σημείο επίλυσης
της άσκησης, καθώς η δύναμη αυτή είναι υπεύθυνη για τη μη διατήρηση της
μηχανικής ενέργειας του σώματος. Βρήκαμε λοιπόν ότι το έργο αυτής της δύναμης
είναι ίσο με 900 J. Έτσι: Στο ανώτερο σημείο (σημείο Δ) όπου το σώμα σταματά
επειδή ξεκινώντας την κίνησή του από το σημείο Α δεν είχε μηχανική ενέργεια,
φτάνοντας στο σημείο Δ αύξησε τη μηχανική του ενέργεια τόσο όσο η ενέργεια που
προσέφερε στο σώμα η δύναμη F , δηλαδή κατά 900 J. Αυτή η ενέργεια στο σημείο Δ
θα εμφανιστεί μόνο ως δυναμική ενέργεια, καθώς στο σημείο αυτό δεν έχει κινητική
ενέργεια.
4. Από το σημείο Δ μέχρι το σημείο Α το σώμα κινείται με την επίδραση μόνο του
βάρους του, επομένως το έργο του βάρους μετατρέπει την δυναμική ενέργεια του
σώματος στη θέση Δ σε κινητική ενέργεια του σώματος στη θέση Α, δηλαδή ΚΑ = UΔ
= 900 J.
Επιμέλεια:
Νεκτάριος Πρωτοπαπάς
nprotopapas@avgouleaschool.gr

Επιμέλεια: Νεκτάριος Πρωτοπαπάς