AKDENİZ KENT PORTRELERİ

Akdeniz Kent Portreleri / Mediterranean Urban Portraits

XIX. Yüzyılda Selanik ve İzmir Kentlerinin Tarihlerine Çapraz Bakışlar
Entangled Perspectives on the History of Salonica and Smyrna in the Nineteenth Century
İzmir Akdeniz Akademisi, Akdeniz’in tarihi liman kentlerini birlikte ele almak amacıyla Akdeniz
Kent Portreleri Projesini hayata geçirdi.
Projenin amacı; Akdeniz’in tarihi liman kentlerinin sosyo-ekonomik yapıları, birbirleriyle iliş-
kileri ve tarihi süreçte yaşadıkları dönüşümleri hem kendilerine özgü yönleri hem de karşılaş-
tırmalı olarak ele almaktır. 2016 yılında uluslararası bir çalıştayla başlayan projede ilk olarak,
Selanik ve İzmir kentleri masaya yatırıldı. Bu çalıştayda ortaya çıkan ‘sergi’ fikri, 4 Ekim 2019
tarihinde Tarihi Havagazı Fabrikası Sergi Galerisi’nde açılan ‘Ah Kardeşim Selanik İzmir Sergi-
si’yle hayata geçmiş oldu.* Bu panelimizdeyse, Selanik ve İzmir’in XIX. yüzyılda yaşadıkları
dönüşüm ele alınacaktır.
Moderatörlüğünü Dr. Dilek Akyalçın Kaya’nın yapacağı panelin konuşmacıları ve konu içerikleri
şu şekildedir:

The Mediterranean City Portraits Project, initiated by the Izmir Mediterranean Academy, aims to
consider the historical port cities of the Mediterranean from a comparative perspective.
The project dwells on the historical port cities of the Mediterranean in their own pecularities and
from a comparative perspective, focusing on their socio-economic structures, their transformations
through history and their relations with each other. The project was launched with an international
workshop in 2016, which focused on Salonica and Izmir. The idea of an exhibition that emerged from
this workshop was realized with the opening on 4 October 2019 of the “Oh My Sister Selanico Izmir
Exhibition” at the Historical Gas Factory Exhibition Gallery.* The topic of this panel discussion will be
the transformations that Selanico and Izmir went through in the nineteenth century.
The panel will be chaired by Dr. Dilek Akyalçın Kaya. The panel participants and the topics are as
follows:

Moderatör: Dilek Akyalçın Kaya Kimdir?

Bağımsız araştırmacı, tarihçi. “Selanikli Dönmeler [1845-1912]: Geçiş Sürecindeki Bir Kentsel
Toplumda Çoğul Bireyler” adlı tez çalışmasıyla; 2013 yılında EHESS-Paris’te Tarih ve Medeni-
yetler Bölümü’nden doktorasını aldı. Osmanlı İmparatorluğu İktisadi ve Toplumsal Tarihi

*Ah Kardeşim Selanik İzmir Sergisi, 30 Kasım 2019 tarihine kadar Tarihi Havagazı Fabrikası Sergi Galerisi’nde gezilebilir.
*Oh My Sister Salonica-Izmir Exhibition will be open to public viewing between 4 October and 30 November 2019 at the His-
toric Gas Factory Exhibition Gallery.
 MEDITERRANEAN URBAN PORTRAITS

üzerine çalışmaktadır. Araştırmalarında, XV.-XX. yüzyıllar arasında yaşanan iktisadi ve sos-

yal dönüşümlerin Doğu Akdeniz’deki yansımalarını toplumsal ilişkiler ve bireyler bağlamında
incelemektedir.

Chair: Who is Dilek Akyalçın Kaya?

Independent researcher, historian. Received her PhD in 2013 from EHESS-Paris, Department of His-
tory and Civilizations with a dissertation entitled, “Sabbatéens saloniciens (1845-1912): Des Individus
pluriels dans une société urbaine en transition”. Research interests include the economic and social
history of the Ottoman Empire. Her current research focuses on the analysis of the impact of economic
and social transformations that occurred between the 15th and the 20th century on the Eastern Me-
diterranean within the context of social relations and individuals.

XX. Yüzyıla Geçişte İzmir ve Selanik:

İki Kentin İkonografilerinde Süreklilikler ve Kopuşlar
Vassilis Colonas [Prof. Dr., Mimarlık Tarihi, Thessaly Üniversitesi Mimarlık Bölümü, Volos, Yunanistan]

Günümüzün İzmir’i ve Selanik’i, ziyaretçilerine parçalanmış bir resim sunar. Geleneksel ticari
merkezden yukarı yerleşimlere, oradan Punta ya da Campagnes’e yüründüğü zaman –zaman
ve mekan içinde çıkılan bu yolculukta– kentsel mekandaki süreksizlik içinde iki kentte de son
tarihsel çekirdeğin yokluğu keşfedilir. Kentin kalbinde, ayrılışı, olmayışı ve kaybı hatırlatan bir
boşluk vardır… Yalnızca rıhtım ve yeni bir ‘Quais’ ya da ‘paralia’ [liman] yaratılışıdır ki, su ele-
menti üzerinden bu eski kozmopolitan Akdeniz liman kentlerinin kimliğini birleştirir ve modern
‘megapolis’ yüzeyin altında, onların ilelebed kalıcı ve büyülü imgesini, farkedilmesi güç, bir ye-
niden yazılmış parşömen gibi yansıtarak yeniden yaratır.
Yalnızca kıyı şeridi, İzmir ve Selanik’in arketipik imgesi, aynı deniz manzarasını sağlamaya de-
vam etti. Deniz ve mamur çevre arasındaki uyumlu denge, günümüzde de iki kentin ikonografisi
içinde ebedi sembol olmayı sürdürür.

Smyrna and Thessaloniki At The Turn of the 20th Centurıes

Continuities and Discontinuities In Their Iconography
Vassilis Colonas [Architectural Historian, Professor, Department of Architecture, University of Thessaly, Volos, GREECE]

Modern-day Smyrna and Thessaloniki present a fragmented picture to the visitor. Moving from the
traditional commercial center to the upper city, and from there to “Pounta” or the “Campagnes”–
embarking on a journey through time and space– one discovers within the discontinuity of the urban
space the absence of their last historical nucleus; there is a void at the heart of the city, redolent of
departure, absence and loss… It is only the waterfront and the creation of a new ‘Quais’ or ‘para-
lia’ which unifies and re-creates, through the element of water, the identity of these ex-cosmopolitan
AKDENİZ KENT PORTRELERİ

Mediterranean port-cities, projecting their image like a palimpsest just discernible beneath the mo-
dern ‘megapolis’, forever indelible, for ever magical.
Only the seafront, this archetypal image of both Smyrna and Thessaloniki, continued to provide the
same vista of the sea, while the harmonious balance between the sea and the built environment rema-
ins the eternal symbol in the cities’ iconography.

Vassilis Colonas Kimdir?

Selanik’te doğdu. Aristoteles Üniversitesi Mimarlık Okulu’ndan mezun oldu. Akademik eğitimi
ve çalışmalarını Paris’te Tarihsel Bina ve Anıtların Korunması ve Restorasyonu, Sanat Tarihi ve
Müzecilik [Paris Üniversitesi I] alanlarında sürdürdü. 2003 yılından beri, Volos Thessaly Üni-
versitesi Mimarlık Okulu’nda, XIX.-XX. Yüzyıl Mimarlık Tarihi profesörüdür.
Birçok bilimsel konferansa katıldı; XIX.-XX. Yüzyıl Doğu Akdeniz ve Karadeniz Ülkelerinde Mi-
mari Miras üzerine Yunanca ve yabancı dillerde kitap ve süreli yayınlarda çalışmaları yayınlan-
dı. ABD, Kanada ve Fransa üniversitelerinde dersler verdi.
1999’da, Osmanlı İmparatorluğu’nda XIX. Yüzyıl İtalyan Mimarları üzerine çalışmaları nede-
niyle, kendisine İtalya Cumhuriyeti Liyakat Düzeni Şövalyesi ünvanı verildi.
İngilizce yayımlanan kitapları: A Hundred Years of Hospitality, The Hotels of Thessaloniki 1914-
2014, [University Studio Press] Thessaloniki, Greek Architects in the Ottoman Empire, [Olkos,
Athens 2005], Italian Architecture in the Dodecanese Islands [1912-1943],[Olkos, Athens 2002.]

Who is Vassilis Colonas?

Born in Thessaloniki, was graduated from the School of Architecture of the Aristotle University. Con-
tinued his studies in Paris, in the fields of Conservation and Restoration of Historic Buildings and Mo-
numents, Art History and Museology [University of Paris I]. Since 2003, Professor of Architectural
History of 19th-20thc. in the School of Architecture of the University of Thessaly in Volos.
Has taken part in numerous scientific conferences and published studies in Greek and foreign books
and periodicals related to the architectural heritage in the Eastern Mediterranean and Black Sea
countries of the 19th-20th centuries. He has taught in Universities in the USA, Canada and France.
In 1999 he was awarded the title of the Chevalier of the Order of Merit of the Italian Republic for his
work on 19th century Italian architects in the Ottoman Empire.
His books in English: A hundred years of Hospitality, the hotels of Thessaloniki 1914-2014, University
Studio Press, Thessaloniki, Greek Architects in the Ottoman Empire, [Olkos, Athens 2005] Italian
architecrure in the Dodecanese islands [1912-1943], [Olkos, Athens 2002.]
 MEDITERRANEAN URBAN PORTRAITS

Bir Şehrin İhtişam ve Sefaleti, İzmir

Erkan Serçe [Dr. Öğretim Üyesi Dokuz Eylül Üniversitesi]

İzmir, 1840’lardan itibaren yeni bir gelişme sürecine girdi. Sahip olduğu limanın olanaklarını
sonuna kadar değerlendiren İzmir, kapitalizmin yeni yapılanmasına uygun olarak yeniden bi-
çimlendi. Demiryolları şehrin iç kesimlerle bağlantısını sağlarken, 1870’lerde inşa edilen rıh-
tımla dış dünyayla bağlantı daha da kolaylaştı. Uluslararası ticaret payı gittikçe artan İzmir,
buna paralel olarak toplumsal, fiziksel ve kültürel olarak büyük bir değişim geçirdi. Kent bu
süreçte, hem Batı dünyasında hem de Osmanlı bünyesinde kazandığı imgelemle ayrıcalıklı bir
yer kazandı; Batılılar için “Doğu’nun Kapısı”, Doğulular içinse “Gâvur” sıfatı birlikte anılmaya
başlandı. Konuşmada, İzmir’in söz konusu imgeleminin oluşmasını sağlayan süreçler hakkında
bilgi verilecek ve kent, bu imgeleme dâhil olmayan yönleriyle birlikte ele alınmaya çalışılacaktır.

The Glory and Misery of A City: Izmir

Dr. Erkan Serçe [Dokuz Eylül University]
Izmir entered into a new process of development from 1840s onwards. Enjoying the advantages of
having a port, Izmir reconstructed herself according to the new structuration of capitalism. While the
railways maintained the city’s connection with her hinterland, the contact with the outer world was
faciliated further with the construction of the quay in 1870s. In paralel to her progressively increasing
share in international trade, Izmir experienced a large scale physical and cultural transformation. In
this process, the city’s image gained an exceptional place both in the Western world and in Ottoman
society. The westerners referred to Izmir as the “Gate of the East”, while the easterners labelled her
“Gâvur” (Infidel). In this presentation, the processes that led to the formation of this image of Izmir
will be reviewed and the city will be considered together with her features that do not fit in this image.

Erkan Serçe Kimdir?

Ege Üniversitesi Tarih Bölümü mezunu olan Serçe, yüksek lisans ve doktorasını Dokuz Eylül
Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü’nde yaptı. Otuzdan fazla makalesi ve
ondan fazla kitabı olan Serçe’nin araştırma alanı, İzmir tarihidir. Karşıyaka Tarihi, Tanzimattan
Cumhuriyet’e İzmir’de Belediye, Eski İzmir’den Anılar, 120. Yılında İzmir Ticaret Borsası Tarihi
kitaplarından bazılarıdır.

Who is Erkan Serçe?

Following his graduation from Ege University History Department, Serçe received his Master’s degree
and PhD from Dokuz Eylül University, Atatürk’s Principles and History of Revolution Institute. Serçe
published more than thirty articles and more than ten books in the field of Izmir’s history. History of
Karşıyaka, Izmir Municipality from Refors to Republic, Memoirs from the Old Izmir, History of Izmir
Stock Exchange in Its 120th Anniversary are the titles of some of his boks.
AKDENİZ KENT PORTRELERİ

Osmanlı Kabuğu Altında Roma ve Bizans İzleri

Yiannis Epaminondas [Mimar, Yunanistan Ulusal Bankası Selanik Kültür Merkezi Müdürü, MIET]

Nadir bulunabilen fotoğraf materyalini kullanan bu sunum, Osmanlı Selanik’te Roma ekseninin
ve Bizans yapılarının sırasıyla geç XIX. yüzyıl ve erken XX. yüzyıla kadar nasıl yaşamayı sürdür-
düğünü gösteriyor. İlk olarak, IV. yüzyılda Constantine Limanı ile dönemin yönetsel merkezini
birbirine bağlayan geç Roma dönemine ait önemli bir eksen üzerindeki Osmanlı Bankası Cad-
desi’ni ele alıyor. Günümüze kadar varlığını koruyan Yılan Mermer Dikili Taşı, 1917 Büyük Yan-
gını sonrası Hebrard Planı ile ortadan kaldırılışına kadar önemini koruyan bu caddenin varlığına
kanıt oluşturmaktadır. İkinci olarak, bugünkü kentin Osmanlı sembolü Beyaz Kule ele alınıyor.
Beyaz Kule’nin aynı yerde daha önce bulunan bir Bizans Kulesi’nin yerini almış olduğuna ina-
nılır. Fotoğraf ve haritalar, durumun böyle olmadığını gösteriyor. Bizans kulesi, XVI. Yüzyılda
Bizans surlarına eklenen Osmanlı surlarına entegre edilmiş ve 1870-73 yıllarında deniz surları
ile birlikte yıkılışına kadar bozulmadan varlığını korumuştur.

Roman and Byzantine Traces Under Ottoman Crust

Yiannis Epaminondas [Architect, Director of the MIET Thessaloniki Centre National Bank of Greece Cultural Foundation]

Using rare photographic material, this presentation demonstrates how a Roman axis and a Byzantine
edifice survived all through Ottoman Thessaloniki till the late 19th and the early 20th centuries respe-
ctively. First it focuses on the Ottoman Bank Street which followed up an important late Roman axis
that connected the Constantine port of the 4th century with what was probably the administrative
centre of the city at that time. The Yilan Mermer stele that survives today is evident to the existence of
this street that was prominent till the Hebrard Plan had it vanished after the Great Fire of 1917. Second-
ly it focuses on the White Tower, Ottoman symbol of today’s city, which was believed to have replaced
a pre-existing Byzantine tower on the same site. Photos and maps show that this was not the case; the
Byzantine tower had been rather incorporated into the Ottoman fortification added to the Byzantine
walls in early 16th century and survived intact till its demolition along the sea walls in 1870-73.

Yiannis Epaminondas Kimdir?

1960 yılında doğdu. 1970’te Selanik’e yerleşti. Aristoteles Üniversitesi’nde mimarlık okuduk-
tan sonra yirmibeş yıl serbest mimar ve sergi küratörü olarak çalıştı. 2010 yılından bu yana
direktörü olduğu Yunanistan Ulusal Bankası Selanik Kültür Merkezi’nde önemli sergilerin
küratörlüğünü yapmıştır: Batıya Yönelen Şark [Selanik’ten Osmanlı Kartpostalları], Selanik
1863-1873 [Şark Demiryolları Şirketinin En Eski Selanik Fotoğrafları ve Haritaları]. Bu konular-
la ilgili kitaplar yazmıştır; birincisi Ioannis Stefanidis ve ikincisi Aleka Yerolympos ile birlikte.
Yakın dönem sergileri: Eski Kentimizin Alacakaranlığı, Selanik 1870-1917 [Büyük Yangın Ön-
cesi ve Sonrası Kentin Evrimi], Kapanaca’dan Haghios Minas Caddesi’ne [Selanik’te bir Büyük
 MEDITERRANEAN URBAN PORTRAITS

Osmanlı Caddesinin Tarihi] ve Kiracılar [Villa Kapandji’nin Dikilişinden MIET Merkezi’nin Bi-
nası Olarak Kullanımına Kadarki Tarihi]. Selanik Aristo Üniversitesi’nde Tarih yüksek lisansı
eğitimi gördü.

Who is Yiannis Epaminondas?

Yiannis Epaminondas, Born in 1960, is settled in Thessaloniki since 1970. He studied architecture at the
Aristotle University and worked for 25 years as a free lance architect and exhibition curator. Since 2010
he is the director of the Thessaloniki Centre of the National Bank of Greece Cultural Foundation where
he has curated significant exhibitions: The Westering Orient [Ottoman Postcards of Thessaloniki], Thes-
saloniki 1863-1873 [The Oldest Thessaloniki Photos and The Maps of Oriental Railroads Company] ha-
ving written the relevant books, the first with Ioannis Stefanidis and the second with Aleka Yerolympos.
More recent exhibitions: The Dusk of Our Old City, Thessaloniki 1870-1917 [The Evolution of the City
Prior and After the Great Fire], From Kapanaca to Haghios Minas Street [history of a great Ottoman
street of Thessaloniki] and The Tenants [History of Villa Kapandji, From its Erection to its use as seat
of the MIET Centre]. He has attended a master’s on History at the Aristotle University of Thessaloniki.
 İ Z M İ R A K D E N İ Z A K A D E M İ S İ

İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından kurulmuş, demokratik bir

platform ve düşünce kuruluşudur. Amacı, hümanist, barışçı, tarihle
tutarlı yeni bir Akdeniz bakış açısı geliştirmek ve hayata geçirmektir.

www.izmeda.org | info@izmeda.org

İzmir Akdeniz Akademisi

Mehmet Ali Akman Mah. Mithatpaşa Cad. No:1087
Güzelyalı 35290 Konak-İzmir, Tel: 0232 293 46 13