ఆగమప్రామాణ్యమ్ ।

శ్రీపఞ్చరాత్రతన్త్రప్రామాణ్యవ్యవ్స్థాపన్త్పరమ్ ।

శ్రీభాష్యకారాణాం పరమగురుణ

శ్రీయామునాచారయస్థామినా ప్రణీతమ్ ।

సతసాంప్రదాయాచారయసరాతన్త్రసాతన్త్ర పాం౦
స్థామిశ్రీరామమిశ్రశాస్త్రిణ పరిశోధితాం క్ాచిద్వాష్మే
విశదీక్ృతాం చ ।

॥ శ్రీీః ॥

శ్రీయై న్త్మీః ।

శ్రీపతయే న్త్మీః ।

శ్రీమతే రామానుజాయ న్త్మీః ।

న్త్మోన్త్మో యామునాయ యామునాయ న్త్మోన్త్మీః ।

న్త్మోన్త్మో యామునాయ యామునాయ న్త్మోన్త్మీః ।

యస్మి/శ్చచరన్త్తన్త్గిరామిహ తతపరతా-
తతతత్రపరలమభన్త్విమూరిచితశోక్హాన్త్మ్ ।
ఆయతతమస్మత భవ్వారిధిపోతపాదో
రామానుజారయమునిరేష్ జయతయఽజస్రమ్ ॥
శ్రీీః

శ్రీయై న్త్మీః

శ్రీధరాయ న్త్మీః

భగవ్తే యామున్త్మున్త్యే న్త్మీః

శ్రీమతే రామానుజాయ న్త్మీః ॥

శ్రీ౬మదాయమున్త్మునివిరచితమాగమప్రామాణ్యమ్ ।

జగజజన్త్ిస్మాతిధాాంసమహాన్త్న్దైక్హేతవే ।
క్రామలక్వ్ద్వాశాాం పశయతే విష్ణ్వే న్త్మీః ॥

యేఽమీ కేచన్త్ మతసరాతసవ్యసో దురాిన్త్స్థరా న్త్రాీః ।

గమీభరాాం గుణ్శాలినీమపి గిరాం నిన్త్ైనిత నిన్త్ైనుత తే ॥

స్థరాస్థరవిచారకౌశలదశాపారే పరేఽవ్స్మాతీః ।
సన్త్తససన్త్తయన్త్సూయవోఽపి బహవ్ీః శాంసనిత యే మద్విరమ్ ॥

అభినివేశవ్శీక్ృతచేతస్థాం బహువిదామపి సమభవ్తి భ్రమీః ।

తద్వహ భాగవ్తాం గతమతసరా మతమిదాం విమృశనుత విపశ్చచతీః ॥

ఇహ కేచిద్
యతసతతోఽవ్గతక్తిపయకుతరకక్లకవిసూూరిజితవిజితమన్త్సస్త్రయీమారిస్
అాంరక్షణ్వాయజేన్త్ నిజవిమరశకౌశలాతిశయముపదరశయన్త్తీః
పరమపురుష్విరచితనిరతిశయనిశ్రేయసగోచరపఞ్చరాత్రతన్త్రప్రామా.
న్యయ విప్రతిపదయన్యత ।

వ్దనిత చ ।

ద్వాధా ఖలు ప్రమాణ్తాాం వ్చస్థమవ్సీయతే ।

ఏక్మాినాన్త్తరాపేక్షమన్త్పేక్షమథేతరత్ ॥

తత్రాపి ।

న్త్ తవ్త్పపరుషాధీన్త్రచన్త్ాం వ్చన్త్ాం క్ాచిత్ ।

ఆసీదతి ప్రమాణ్తామన్త్పేక్షతాలక్షణ్మ్ ॥

పౌరుష్ణ్యాం హి వ్చీః
ప్రమాణన్త్తరప్రతిపన్త్నవ్సూతపస్థాపనాయోపాదీయమాన్త్ాం
వ్కుతసతదరాస్మద్విమనురుధయమాన్త్మేవ్ ప్రమాణ్భావ్మనుభవ్తి ।
న్త్ చ
పఞ్చరాత్రతన్త్రప్రతిపాదయమాన్త్విలక్షణ్దీక్షాపూరాక్భగవ్దార
అధ-నాభిలషితసారాిపవ్రాిద్వస్థధయస్థధన్త్సాంబన్త్ిాం
ప్రతయక్షాదీనాయవేదయిత్పాం క్షమన్యత । న్త్ హి ప్రతయక్షేణ్
దీక్షారాధనాదీని నిరీక్షమాణస్తతషాాం నిశ్రేయసస్థధన్త్తాం
ప్రతిపదాయమహే ।
న్త్ చారాాచీనాీః
కేచిదతిమానుష్శక్తయోఽమీష్మభిలషితస్థధన్త్తమధయక్షితవ్న్త్త
ఇతి ప్రమాణ్మస్మత, యతస్తతషామపి చక్షురాదీన్ద్ైరయాం
దృశయమాన్త్మిన్ద్ైయ
ర సాభావ్ాం నాతిితుమిత్పముతసహతే ।
న్త్ను చ ।

ప్రక్ృష్యమాణ్ాం ప్రతయక్షాం దృష్టమాశ్రయభేదతీః ।

అతసతదాశ్రయే కాాపి ధ్రువ్ాం పరినితిష్ఠతి ॥

సరాాం హి స్థతిశయాం నిరతిశయదశామనుభవ్ద్ దృష్టాం

వియతీవ్ పరిమాణ్ాం, స్థతిశయాం చ కాకోలూక్గృధ్రాద్వషు
ప్రతయక్షమీక్షితమితి తదపి తథా భవిత్పమరహతి । ఇయాం చ జాఞానన్త్సయ
పరా కాషాఠ యా సరాగోచరత, అధిక్విష్యతయైవ్ హి జగతి జానాని
పరసపరమతిశేరతే ।

ఇతామైశారయవైరాగయస్థమరాాయద్వగుణ అపి ।
నిరస్థతతిశయాీః పుాంస్మ క్ాచితసనీతతి సూరయీః ॥

అతో
యస్దయతదఖిలభువ్నావ్లమిిభావ్భేదస్థక్షాతకరిప్రతయక్షాం స
తతసమీక్షితదీక్షారాధనాద్వధరిభావో భగవాన్యవ్ాం వాయచష్ణ్టతి
కిమనుపపన్త్నమితి ।

తన్త్న ప్రతయక్షవిజాఞానన్త్ప్రక్రషీః క్లిపతోఽపి వ్ీః ।

సాగోచరమతిితుమయ నాన్త్యదాసకనిైత్పాం క్షమీః ॥

తథా హి ।

రూపరూపితద్వకారాసమవాయిషు చాక్షుష్ీః ।
ప్రక్ర్షష భవిత్పాం యుకోత దృశయమాన్త్ప్రక్రషవ్త్ ॥
ఏవ్మ్, ।

ఇన్ద్ైరయాన్త్తరవిజాఞానన్త్ాం విశాాం గోచరయేన్త్న త్ప ।

క్థాం ప్రతయక్షవిజాఞానన్త్ాం విశాాం బోధయిత్పాం క్షమమ్ ॥
న్త్ను తతకౢపతస్థమరాయాం విదయమానోపలమభన్య ।

అసతి హి సాభావానుబనిిని విదయమానోపలమభన్త్తేా

ప్రతయక్షతైవ్ పరావ్రతతే, న్త్ హయజాతమతివ్ృతతాం
వాఽగమయదనుమానాద్వ ప్రతయక్షపక్షనిక్షేపాం, తేన్త్
అశేష్విష్యితలక్షణ్ప్రతయక్షప్రక్రషీః
సాభావ్నియమనిరూిలితోదయ ఇతి న్త్ హృదయమధిర్షహతి । ఇదమపి
స్థతిశయేన్త్ నిరతిశయమనుమిమాన్త్ీః పృష్టట వాయచషాటాం స్థతిశయ ఏవ్
కినున తాం దశామనుభవ్తి యతీః పరాం న్త్ సాంభవ్తి
మహిమేతయభినివిశస్త బాల ఇవ్ సావిరభావ్మ్ ।
అథైక్స్మిన్ స్థతిశయే కేనాపయన్యయన్త్ నిరతిశయేన్త్ భవితవ్యమితి
ఆహోస్మాతసమాన్త్జాతీయేనాన్యయన్త్ నిరతిశయదశామధిరూఢేన్త్
భవితవ్యతి ।

న్త్ తవ్దగ్రిమీః క్లపీః క్లపతేఽనుపలమభతీః ।

న్త్ హి దృష్టాం శరావాద్వ వోయమేవ్ ప్రాపతవైభవ్మ్ ॥

యద్వ చ తద్వవ్ స్థతిశయమసాంభావ్నీయపరప్రక్రషాం

పరినితిష్ణ్ఠత్, హన్త్తీః ? తరేహయకైకేన్త్ ఘటమణికాద్వనా
బ్రహాిణ్డోదరవివ్రమాపూరితమితి
తత్రపరతిహతతయేతరభావ్భఙ్ిప్రసఙ్ి

వోయమ్దనవ్ లబిస్థధయతతేన్త్ిధయమీః స్మదిస్థధన్త్ీః ।

క్లాపన్త్తరేఽపి దురాారాం ప్రాగుదీరితదూష్ణ్మ్ ॥

విభుసతమాభన్త్తఖ్యయపతసతమభస్థసతిశయో న్త్ హి ।
దృష్టపూరాసతథాఽనోయవాయఘాతీః స్మాత ఏవ్ సీః ॥

యదపి వియతి పరిమాణ్మిహ నిదరిశతాం తదపి విమరశనీయమేవ్

పరిమాణ్ాం హి నామ ద్వశావ్చేేదీః ఇయతత పరితోభావ్వేష్టన్త్మితి
యావ్త్ ।
న్త్ చ న్త్భస్మ తదసీతతి క్థమివ్ తద్వహ నిదరశన్త్తయా నిరిైశయతే ।
యద్వ చ న్త్భస్మ తదనుమనీాత తదపి తరిహ
సమాభవ్యమాన్త్పరప్రక్రషమితి పున్త్రపి స్థధయవిక్లత ।
న్త్ చ అతిశయితేన్త్ ప్రతతయక్షేణ్ దీక్షారాధనాదయో ధరితయా
అవ్బోధిత ఇతయపి ప్రమాణ్మస్మత తస్థిదసిదాద్వషు
అనాలోచితపరచేతనాతిరేక్పరిక్లపనాఽల్పపయసీతి
నాభిప్రేతస్థధయస్థధన్త్సమిన్యి ప్రతయక్షాం ప్రమాణ్ాం, న్త్తరాాం
తన్మిలతయా పఞ్చరాత్రసిృతిీః ప్రమాణ్మ్ ।
న్త్ చ క్రణ్పథదూరవ్రితని ప్రస్తతతవ్స్తతన్త్యవినాభావా-
ధారణధీనోదయమనుమాన్త్ముతపత్పతమలాం, న్త్
హయష్టచరవ్హాయసతదవినాభావితయా ధూమమనుసాందధతి ।
న్త్ చాగమస్థసతాతసమయస్మదిక్రియాక్లాపక్రతవ్యతోపస్థాపన్త్-
పరీః పరిదృశయతే, యేన్త్ తన్మిలతయా పఞ్చరాత్రసిృతీః ప్రమాణ్ాం
స్తయీః, న్త్ చాదృశయమానోఽపయనుమాన్త్గోచరీః, యథైవ్ హి
తన్త్రప్రస్మదిదీక్షారాధన్త్తతూలాభిమతసారాిద్వస్థధయస్థధన్త్-
భావో నానుమాన్త్గోచరీః సమినాివ్ధారణ్విరహాత్, ఏవ్ాం
తన్మిలాగమోఽపి తత ఏవ్ నాను మాత్పాం శక్యీః ।
న్త్ చాగమేనాపి ప్రస్తతతసిరణ్మూలభూతగమావ్గమీః
సమభవ్తి స హి ద్వాధా పౌరుష్ణ్యాపౌరుష్ణ్యభేదాత్ ।
న్త్ తవ్త్పపరుష్ణ్యేణ్ వ్చస్థ తసయ సమభవాీః ।
విప్రలబ్ధిమపి బ్రూయురిృషైవ్ పురుషాీః యతీః ॥
అదయతేాఽపి హి దృశయన్యత కేచిదాగమిక్చేలాత్ ।
అనాగమిక్మేవారాాం వాయచక్షాణ విచక్షణీః ॥

తద్వహ పఞ్చరాత్రగ్రన్త్ాప్రబన్త్ైధృణమపి
తన్మిలభూతగమావ్గమపురీఃసరీ కిాం సానిబన్త్ినానాాం
వేదమూలతతేప్రతిజాఞాన, కిాం వా యథారుచి రచయతాం ప్రర్షచనాయ
తథా వ్చన్త్మితి శఙ్కకమహే ।

తవ్త చ ప్రమాణ్తాాం వాయహన్యయత సమీహితమ్ ।

న్త్ హి నితయగమీః క్శ్చచదస్మత తదృశగోచరీః ॥
న్త్ చోపమానాతతన్మిలశ్రుతిస్మద్విరసమభవాత్ ।
క్థాం హయదృష్టపూరాా స్థ సదృశజాఞానన్త్గోచరా ॥
న్త్ చారాాపతితతసతన్మిలశ్రుతిస్మద్విీః, అనుపపతతయభావాత్,
సిరణ్న్త్యథాఽనుపపతతయ హి తతకలపనా ప్రాదురభవ్తి । సమరనిత హి
పఞ్చరాత్రప్రణేతరీః-దీక్షారాధనాద్వ ధరితయాఽష్టకాదీనివ్
మనాాదయీః ।
న్త్ చాన్త్నుభూతే వ్స్తతని సిరణ్శకితరావిరభవ్తి,
అనుభవ్శేచన్ద్ైయ
ర లిఙ్ిశబైసదృశానుపపదయమానారాపూరాక్ీః,
ఈదృశవిష్యేఽనుభవ్ీః ప్రమాణన్త్తరేభ్యయఽనావిరభవ్/శోచదనామేవ్
మూలముపక్లపయతీతి స్మధ్యయదపయయాం మనోరరాీః యద్వ హి
యథారాతానియమోఽనుభవానాాం ప్రామాణిక్ీః స్థయత్, యదా
పునారాగద్వాషాభినివేశాద్వవ్శోక్ృతన్త్తీఃక్రణనామయథారాాను-
భవ్భావిత భావ్నాీః స్థానురూపాీః సిృతీరారచయనిత క్థమివ్
తదా సిరణనుపపతితతీః ప్రమాణ్భూత శ్రుతిరుపక్ల్ప్పయత
అన్త్యథాఽపి సిరణ్డపపతేతీః, మనాాద్వసిరణేషిాదానీాం కా వారాత ।
న్త్ను తత్రాపి ప్రాగుకాత యుక్తయీః పరాితుమన్యత న్త్ హయష్టకాాం
దృష్టవ్తమిష్టస్థధన్త్మితి మతిరావిరస్మత ।
న్త్ చానుమాన్త్ాం, సబనాిదరశనాత్, న్త్ చ శబైీః,
తదనుపలమాభత్, న్త్ చానుపలబోిఽనుమాత్పాం శక్యీః,
సాంబనాిదరశనాద్వవ్, న్త్ చోపమేయీః, సదృశానిరూపణత్, న్త్ చ
క్లపయిత్పాం శక్యీః, అన్త్న్త్తర్షక్తతాత్ సిృతయన్త్యథోపపతేతీః ।

వేదసాంయోగిపురుష్సిరణనుపపతితతీః ।
క్లపయతే చేచ్ శ్రుతిసతత్ర తతోఽన్త్యత్రాపి క్లపయతమ్ ॥
యతోనారదశాణిోలయప్రముఖ్యీః పరమరషయీః ।
సిరయన్యత పఞ్చరాత్రేఽపి సాంప్రదాయప్రవ్రతకాీః ॥

తతశచ ।

త్పలాయక్షేపసమాధాన్య పఞ్చరాత్రమనుసిృతీ ।
ప్రమాణ్మప్రమాణ్ాం వా స్థయతాం భేదో న్త్ యుకితమాన్ ॥
తయజయతాం వా ప్రమాణ్తాాం మనాాద్వసిృతిగోచరమ్ ।
విశేష్ీః పఞ్చరాత్రసయ వ్క్తవోయ వా స ఉచయతే ॥
అపి వా క్రతృస్థమానాయత్ ప్రమాణ్మితి సూత్రయన్ ।
సూత్రకారీః స్తూటీచక్రే వైలక్షణ్ణ్యాం వివ్క్షితమ్ ॥

తథా హి
థ్రుతివిహితనామగినహోత్రదరశపూరవమాసజ్యయతిష్టటమాద్వక్రిణాం
సిృతివిహితనామష్టకాచమన్త్ –సాంధ్యయపాసనాద్వక్రిణాం చ
పిత్రాదుయపద్వష్టతాత్ పరమహితబ్ధదాియ త్రైవిదయవ్ృదాినాాం
నిరిాశేష్మనుషాఠన్త్ాం దృష్టాం, తేన్త్
తదృశశ్చష్టత్రైవ్రివక్పరిగ్రహద్రఢిమాన
సపష్టదృషాటష్టకాద్వక్రతవ్యతప్రతీతిీః సోాపపాదన్త్పటీయసీాం
శ్రుతిమేవ్ భూలభూతమవ్లమితే ।
న్త్ చైవ్మాచమనోపన్త్యనాదీనివ్
శ్రుతివిహితగినహోత్రాద్వపదారాానుషాఠయిన్త్స్థతనిరకాచారానుపచరతీః
పశాయమీః ।

ప్రత్పయతైనాన్ విగరహన్యత కురాాణన్ వేదవాద్వన్త్ీః ।

తస్థిద్ యతకరతృస్థమానాయత్ ప్రామాణ్యాం సిృతిషూద్వతమ్ ॥
నైవ్ తతపఞ్చరాత్రాద్వ బాహయసిరణ్మరహతి ।
న్త్ హి త్రైవ్రివకాీః శ్చషాటసతదుకాతరాానుపాసతే ॥
న్త్ను తత్రాపి శ్రుతిసిృతిప్రాపతశ్చఖ్యయజ్యఞానపవీతద్వధారయద్వభర్-
భాగవ్తబ్రాహిణ్రైహరహరనుష్ఠఠయమానారాతేాన్త్
చోదనామూలతేతే సాంభావ్య మాన్య క్థమివ్
ప్రామాణ్యప్రతయనీక్భూత భ్రమవిప్రలమాభదయీః
సిరణ్కారణ్తయా క్లపయన్యత ।

ఉచయతే ।

హన్దతవ్ాంవాద్వనా స్థధు ప్రామాణ్యముపపాద్వతమ్ ।

యత్ త్రైవ్రివక్విద్వాషాటశ్చశష్టట భాగవ్త ఇతి ॥

న్త్ను తే క్థమశ్చషాట యే త్రైవ్రివకాగ్రగణయ బ్రాహిణీః

తన్త్న తేషాాం త్రైవ్రివక్తామేవ్ నాస్మత దూరే బ్రాహిణ్భావ్ీః, న్త్
హీన్ద్ైయ
ర సాంప్రయోగసమన్త్న్త్తరాం కేషుచిద్వవ్ ద్వహవిశేష్ణ్షు
అనువ్రతమాన్త్మన్త్యతో వాయవ్రతమాన్త్ాం న్త్రతాతిరేకిణ్ాం
బ్రాహిణ్యాం నామ జాతివిశేష్మపర్షక్షయామీః,
శ్చఖ్యయజ్యఞానపవీతదయస్తత బ్రాహిణ్దీనాాం విధీయమానా న్త్
తదాభవ్మాపాదయిత్పాం క్షమన్యత, నాపయవ్గమయనిత,
దుష్టశూద్రాద్వషు వ్యభిచారదరశనాత్,
అతోనిరిావాదస్మదివ్ృదివ్యవ్హార ఏవాత్రావ్గమనిదాన్త్మ్ ।
న్త్ చ భాగవ్తేషు బ్రాహిణ్పదమవిశఙ్కాం లౌకికాీః
ప్రయుఞ్జతే । భవ్తి చ భేద్వన్త్ వ్యపద్వశీః –ఇతో బ్రాహిణ ఇతో
భాగవ్త ఇతి । స్థయద్వతద్ బ్రాహిణేష్ణ్ావ్ కుతశ్చచద్ గుణ్యోగాత్
స్థతాతభాగవ్తద్వవ్యపద్వశీః యథా తేష్ణ్ావ్ పరిబ్రాజకాద్వశబాై ఇతి
తన్త్న ।

రూఢ్యయ స్థతతేతశబ్దైన్త్ కేచిత్ కుతిసతయోన్త్యీః ।

ఉచయన్యత తేషు సతేసేష్ శబోై నాన్త్యత్ర వ్రతతే ॥
రూఢిశకితప్రతిదానిైేయోగశకితపరిగ్రహీః ।
అయుక్త ఇతి యుకితజాఞాన రథకారపద్వ తథా ।

అపరథా క్థమివ్
రథకారశబోైఽధయయన్త్స్మదిబ్ధదియఙ్ితాభఙ్గినాపి యౌగికాం
వ్ృతితమపహాయ జాతివిశేష్మభినివిశతే । సనిత చ స్థతాత నామ
ఉపన్త్యనాద్వసాంస్థకరహీనా వైశవ్రాతయన్త్ాయినోఽవ్రజనాిన్త్ీః కేచిద్
యథాఽహ మనుీః ।

వైశాయత్పత జాయతే వ్రాతయత్ స్తధనాాచారయ ఏవ్ చ ।

భారుష్శచ నిజఙ్ఘశచ మైత్రస్థతాత ఏవ్ చ ॥

ఇతి,

భాగవ్తశబైశచ స్థతాతేషు వ్రతతే ఇతి నాత్ర క్శ్చచద్ వివాదీః ॥

సిరనిత చ ।

పఞ్చమీః స్థతాతో నామ విష్టవరాయతనాని సీః ।

పూజయేదాజఞానయా రాజాఞానాం స త్ప భాగవ్తీః సిృతీః ॥ ఇతి

తథాచోదీరితవ్రాతయప్రసూతివ్ృత్పతయపాయతయేదమేవ్ సిరనిత యదమీ

హ ప్రతయక్షమేవ్ వ్ృతతయరామనుతిష్ఠనోత దృశయన్యత తథా చోశనా
సరేాషాాం క్ృషి శసోరపజీవ్న్త్మ్ ఆచారయస్థతతేతయోరేైవ్పూజన్త్మ్ ఇతి,
తథా బ్రాహేి పురాణ్డ విష్టవరాయతనాని స పూజయేదాజఞానయా రాజాఞానమ్
। ఇతి, తథాఽన్త్యత్రాపి స్థతాతనాాం చ ద్వవాయతన్త్శోధన్త్ాం
నైవేదయశోధన్త్ాం ప్రతిమాసాంరక్షణ్మ్ ఇతి, తథా
చేదృశసాంద్వహవ్యయదాస్థయ మనోరాచీః ।

ప్రచేనాన వా ప్రకాశా వా వేద్వతవాయీః సాక్రిభిీః ।

ఇతి ।

అపి చాచారతస్తతషామబ్రాహిణ్యాం ప్రతీయతే ।

వ్ృతితతో ద్వవ్తపూజా దీక్షానైవేదయభక్షణ్మ్ ॥
గరాభధానాద్వదాహాన్త్తసాంస్థకరాన్త్తరస్తవ్న్త్మ్ ।
శ్రౌతక్రియాఽన్త్నుషాఠన్త్ాం ద్వాజైససమిన్త్ివ్రజన్త్మ్ ॥
ఇతయద్వభిరనాచారైరబ్రాహిణ్యాం స్తనిరవయమ్ ।

సిరనిత హి వ్ృతితతో ద్వవ్పూజాయా

బ్రహిక్రిసాన్త్ధికారహేత్పతాాం యథా ।

యేషాాం వ్ాంశితుమాద్వవ్ ద్వవారాచవ్ృతితతో భవేత్ ।

తేషామధయయన్య యజేఞాన యాజన్య నాస్మత యోగయత ॥ ఇతి ।

తథా చ పరమసాంహితయాాం

తేషామేవ్ వ్చీః ।

ఆపదయపి చ క్షాటయాాం భీతో వా దురితోఽపి వా ।

పూజయేన్దనవ్ వ్ృతతయరాాం ద్వవ్ద్వవ్ాం క్దాచన్త్ ॥ ఇతి ।

యదపి సమసతవిశ్చష్టవిగరిహతనిరాిలయధారణ్నైవేదయ-
భక్షణదయనుషాఠన్త్ాం తదపి తేషామబ్రాహిణ్యమేవాభిదోయతయతి
ఇతి ।
అపి చ యదవ్లోక్నాదావ్పి
విశ్చషాటశాచన్ద్ైరయణద్వప్రాయశ్చచతతని విదధతి క్థాం తతపరిగ్రహీః
శ్రుతిమూలతామవ్గయతీతి సాంభావ్యామీః । సిరనిత హి
ద్వవ్లకావ్లోక్న్య ప్రాయశ్చచతతాం ద్వవ్లకాశాచమీ ద్వవ్కోశోప జీవితాద్
వ్ృతతయరాాం ద్వవ్పూజనాత్ । తథా చ ద్వవ్లీః ।
ద్వవ్కోశోపజీవీ యసస ద్వవ్లక్ ఉచయతే । ఇతి,

తథా, వ్ృతతయరాాం పూజయేద్వైవ్ాం త్రీణి వ్రావణి యో ద్వాజీః ।

స వై ద్వవ్లకో నామ సరాక్రిస్త గరిహతీః ॥

ఇతి ।

అమీ పున్త్రాాంశానుపరమపరయా వ్ృతతయరామేవ్

ద్వవ్మారాధయనోత దృశయన్యత, అతో
ద్వవ్లక్తతేమకామేనాపయభయనుజాఞానతవ్యాం తథా చ ।
విడ్ారాహాం చ ష్ణ్ోాం చ యూపాం ద్వవ్లక్ాం శవ్మ్ ।
భుఞ్జజనో న్యక్షయేద్వాప్రో దృషాటే చాన్ద్ైయ
ర ణ్ాం చరేత్ ॥

ఇతి ప్రాయశ్చచతతాం సిరనిత, తథా చ

విష్దతరమమీషామేవోపబ్రాహిణ్యాం వ్రవయతయత్రీః । అవాలుకా
ద్వవ్లకాీః క్లపద్వవ్లకా గణ్భ్యగద్వవ్లకా భాగవ్తవ్ృతితరితి
చత్పరాీః ఏతే ఉపబ్రాహిణ ఇతి, తథా చ భగవాన్ వాయసీః ।

ఆహాాయకా ద్వవ్లకా న్త్క్షత్రగ్రామయాజకాీః ।

ఏతే బ్రాహిణ్చణోలా మహాపథిక్పఞ్చమాీః ॥

ఇతి, ఏవ్ాం జాతయ క్రిణ చ

త్రయీమారాిదపభ్రష్టభాగవ్తజన్త్పరిగ్రహా ఏవ్
పఞ్చరాత్రశాస్త్రప్రామాణ్యప్రతిక్షేపాయ పరాయపోత హేత్పీః, తథా హి ।

వివాదాధాయస్మతాం తన్త్రాం న్త్ మాన్త్ాం పుణ్యపాపయోీః ।

త్రయీవాహ్దయరిృహీతతాచ్ చైతయవ్న్త్ైన్త్వాక్యవ్త్ ॥

అపి చ తేషాాం త్రయీమారితయగపురససరీః సరాధర్షిపద్వశ ఇతి

సావాకాయన్యయవ్ ఉపఖ్యయపయనిత చత్పరుష వేద్వషు పరాం శ్రేయోఽలబాిే
శాణిోలయ ఇదాం శాస్త్రమధీతవాత్ ఇతయదీన్ తద్వహ క్థాం
చత్పరావమపి వేదానాాం నిశ్రేయసస్థధనావ్బోధక్తావ్యయదాస్తన్త్
ఆరభమాణ్ీః తత్రపరస్థదావ్గతమరాాం పుమరాతయా
క్థయతీత్పయత్రేపరక్షేయత ।
మనాాదయో హి వివ్క్షితసక్లసమీహితస్థధనావ్బోధక్మాగ-
మైక్మూలమభిదధానా దృశయన్యత ।
వేదోఽఖిలో ధరిమూలాం సిృతిశీల్ప్ చ తద్వాదామ్ ।
శ్రుతిసిృతివిహితో ధరిీః । స సర్షాఽభిహితోవేద్వ సరాజాఞానన్త్మయో
హి సీః । ఇతి చ ।

యదపరమ్ ఉపన్త్యనాద్వసాంసకృతనామధిక్ృతనాాం చ
అగినహోత్రాద్వసమసతవైద్వక్క్రిస్త పున్త్రపి
భగవ్దారాధనాధికారస్మదియే దీక్షాలక్షణ్సాంస్థకరవ్రవన్త్ాం
తదవైద్వక్తమేవానుకారయతి, వైద్వక్తేా హి
తైరేవ్సాంస్థకరైరభగవ్దారాధనాదావ్పయధిక్రియేరన్ ।
యదపి ధరిప్రమాణ్తయా సమస్థతస్మతక్జన్త్పరిగృహీతేషు
చత్పరైశవిదాయస్థాన్యష్ాపరిగణ్న్త్ాం తదపయవైదకతేతే లిఙ్ిమ్
అన్త్యథా హీదమపి తదన్త్యతమతేాన్త్ సిరేయత । న్త్ చ సిరయతే, తదవ్సీయతే
అవైద్వక్మేవేదాం పఞ్చరాత్రసిరణ్మితి । అత ఏవ్ చ భగవ్త
బాదరాయణేన్త్
త్రయీమారిప్రతయనీక్భూతక్ణ్భుగక్షచరణ్స్తగతమతద్వబాహయసమ్
అయనిరాస్థవ్సరేఽసయ తన్త్రసయ నిరాసీః । ఉతపతతయసాంభవాత్ ఇతి ।

త్రయీవిదామితామసఙ్గిరహేణ్ తథా త్రయీబాహయపరిగ్రహేణ్ ।

అన్త్న్త్తర్షక్దతరపి హేత్పభిసతన్త్న మాన్త్వాద్వసిరణైససమాన్త్మ్ ॥

ఏవ్ాం సతి యాన్త్యపి లోక్ాం వాయమోహయిత్పాం

విద్వాష్ణ్డచాచటన్త్వ్శీక్రణద్వక్షుద్రవిదాయప్రాయమేవ్
బహులముపద్వశద్వభరభగవ్దారాధనాద్వక్తిపయవైద్వక్క్రాిణి
పాఞ్చరాత్రకైరినరిైశయన్యత తన్త్యనుపయోగాయన్త్యవిస్రమభణీయాని చ
శాదృతినిక్షిపతక్షీరవ్ద్వతి మనాయమహే ।

అతో న్త్ వేదమూలతతేాం పఞ్చరాత్రసయ యుజయతే ।

ప్రామాణ్యాం ప్రతిపద్వయత యేన్త్ మనాాద్వశాస్త్రవ్త్ ॥

అత్ర క్శ్చచదాహ కామాం క్క్షాయన్త్తరితప్రామాణేయషు

మనాాద్వసిరణేషు కారణ్తయా వేదాీః పరిక్లపయనాతాం,
పఞ్చరాత్రసిరణ్సయ త్ప కిాం వేద్వన్త్ తన్మిలతయాఽవ్లమిితేన్త్
వేదానామపి యదనుభవ్నిబన్త్ిన్త్ాం ప్రామాణ్యాం తదనుభవ్ ఏవ్ హి
పఞ్చరాత్రసిరణ్సయ నిదాన్త్ాం, న్త్ ఖలు
త్పలయమూలయోరష్టకాచమన్త్సిరణ్యోరిిథోమూలమూలిభావ్ీః ।

పరసపరమపేక్షేతే త్పలయక్క్షేయ న్త్ హి సిృతీ ।

పఞ్చరాత్రశ్రుతీ తదానానపేక్షతే పరసపరమ్ ॥
వేదమూలతాహాన్యన్త్ పఞ్చరాత్రేఽవ్సీదతి ।
కుతసతన్మిలతహానాదాగమో నావ్సీదతి ॥

ఆహ కిమేవ్ాం వేదా అపి పురుషానుభవాధీన్త్ప్రామాణయీః

పౌరుష్ణ్యా ఏవ్ క్ససాంశయీః, వాక్యతాాం హి
పరాధీన్త్రచన్త్తాసాభావ్ముపలభయమాన్త్ాం
క్థమపరథాఽవ్తిష్ణ్ఠత వేదనామోన గ్రన్త్ాస్థయయాం మహిమా
యతేకన్త్చిద్ అసన్త్ైృబోిఽపి వాక్యతేానావ్తిష్ఠత ఇతి చేత్, హన్త్త తరిహ
పరాతవ్రితనో ధూమస్థయయాం మహిమా
యజజబలన్త్మన్త్తరేణనుచిేన్త్నసనాతనో గగన్త్తలమధిర్షహతీతి కిమితి న్త్
స్థయత్ ।

న్త్ను క్థమతిక్రాన్త్తమానాన్త్తరావ్తరే ధరేి గ్రన్త్ాీః

సన్త్ైృభయతే, మైవ్ాం యతససహజసాంవేదన్త్స్థక్షాతకృతధరాిధరి
ఏవ్ భగవాన్ జగదనుక్మపయా వేదనామాన్త్ాం గ్రన్త్ామారచయతీతి ।
కిమస్మత ధరాిధరిగోచరమపి ప్రతయక్షాం, బాఢాం
క్థమన్త్యథా తనుభువ్నాద్వకారయముపజన్త్యతి, స హి తత్ర క్రాత భవ్తి
యో యసోయపాదాన్త్ముపక్రణ్ఞ్చ స్థక్షాతకరుతాం ప్రభవ్తి
ధరాిధర్మి చ జగదుపక్రణ్మితి మీమాాంసకానామపి
సమితమేవ్ । అతసతతసక్షాతకరీ కోఽపాయశ్రయణీయీః స చ
వేదానాదౌ నిరమిమీతేతి । యస్తత బ్రూతే గిరిభువ్నాదయో భావా న్త్
కారాయ ఇతి ప్రతిబ్రూయాద్వన్త్మ్ ।

వివాదగోచరా భావాీః కారాయ విశామభరాదయీః ।

విచిత్రసనినవేశతాన్త్నరేన్దైభ
ర వ్నాద్వబత్ ।
తథా స్థవ్యవ్తేాన్త్ వినాశోఽపయవ్సీయతే ॥
విన్త్శయనిత చ యే భావాస్తత తతసధన్త్వేద్వనా ।
వినాశయన్యత యథా తజ్జదైజ రస్థిభిీః క్రకాదయీః ॥

యే పున్త్రపరిదృష్టబ్ధద్విమదధిషాఠన్త్తరుపతనాద్వశక్లిత
భావాీః తేఽపి విమతయక్రానాత ఇతి నానైకానితక్తామావ్హనిత । కిాం చ ।

మహతతయా సనాథేన్త్ సపన్త్ైమాన్త్తాహేత్పనా ।

ఉతపతితభఙ్గి భావానామనుమాత్పమిహోచిత్ప ॥

తద్వవ్ముదీరితనాయయప్రస్మద్వి విశామభరాద్వకారయతేా స్మధయతేయవ్

భగవ్తసతదుపక్రణ్ధరాిధరిస్థక్షాతకరితామ్ । తథా హి ।

వివాదాధాయస్మత భావా యేఽమీ భూభూధరాదయీః ।

తే యథోకాతవ్బోధ్యన్త్ క్రార కేనాపి నిరిితీః ॥
ఉతపతితనాశభాగితాదయదుతపతితవినాశవ్ద్ ।
దృష్టన్త్తతతదృశా క్రార నిరిితన్త్తదయథా గృహమ్ ॥
న్త్ చ వాచయాం క్రిణమేవ్ స్థానుషాఠతృ పురుష్సమీహితని
సాంపాదయతమన్త్తరా నాన్త్తరీయక్ాం తనుభువ్నాద్వకారయనిరాిణ్మితి
యతశేచతనాన్త్ధిషిఠతని తని న్త్ కారాయణి జన్త్యిత్పముతసహన్యత
అచేతన్త్తాద్ వాసీవ్త్, న్త్ హి చేతన్యన్త్ తక్షావఽన్త్ధిషిఠత వాసీ
సాయమేవ్ యూపాదీనాయపాదయిత్పమలమ్ ।

న్త్ చా పూరాాణ్యధిషాఠయ వ్యాం నిరాిత్పమీశారాీః ।

న్త్ హి క్ర్షిదయాత్ పూరాాం స్థక్షాతకరుతాం క్షమామహే ॥

ఉక్తాం హి ఉపాదానోపక్రణ్స్థక్షాతకరిణ్ ఏవ్ తత్ర తత్ర

క్రతృతామితి ।
న్త్ చ క్రిజనాయపూరాస్థక్షాతకరక్షమీః క్షేత్రజఞానీః క్శ్చచత్
ప్రజాఞానయతే ప్రతిజాఞానయతే వా, అతీః
క్షేత్రజఞానతదుపభ్యగతతసధన్త్ధరాిధరాిద్వనిఖిలలోకావ్లోక్న్త్చ
త్పరీః కోఽపి నిరతిశయశకితవైచిత్రయీః పురుష్టభుయపగన్త్తవ్యీః తసయ
చాప్రతిఘజాఞానన్త్తాదయససహజాీః ।

యథాఽహుీః ।

జాఞానన్త్మప్రతిఘాం తసయ వైరాగయఞ్చ జగతపతేీః ।

ఐశారయఞ్దచవ్ ధరిశచ సహస్మదిాం చత్పష్టయమ్ ॥

ఇతి, ఇమమేవారాాం మనారరావాద్వతిహాసపురాణ్వాదా

ఉపోదాలయనితదాయవాపృథివీ జన్త్యన్ ద్వవ్ ఏక్ీః । ప్రజాపతిరేాదాన్త్సృజత ।
ఇతేయబమాదయీః ।
స చాయ (ప్రలయకాల్ప్)మాద్వకాల్ప్ భగవాన్
ప్రల్పన్త్నిఖిలక్రణ్క్ల్ప్వ్రాద్వభ్యగోపక్రణ్చేతన్యత (యథా హి
జడాసతథైవ్ చేతనా అపి క్రణ్క్ల్ప్వ్రవిక్లా
భ్యగభాజ్యనాభూవ్నినతి తే చేతన్యతరాయమాణ ఇత్పయచయన్యత
।)రాయమాణ్జీవ్జాలావ్లోక్న్త్జనితమహానుగ్రహీః సక్లమపి
జగదుపజన్త్యయ
తదభిలషితసమసతస్థాంస్థరిక్సమపత్రాపరపుతయపాయప్రకాశాన్త్బహులా.
మ్ త్రయీమేక్తో నిరాియ పున్త్రపి వివిధదురితపరమపరాకరవభవారవ-
వ్నిమగననుద్వాగాననుద్వాగానవ్లిక్యన్ పరమక్రుణ్తయా తపతమాన్త్సీః
పరమనిశ్రేయసస్థధన్త్స్థారాధానావ్బోధస్థధనీభూతీః
పఞ్చరాత్రసాంహితీః సన్త్త్పకమార-నారదాద్వభ్యయఽభయవోచద్వతి
త్రయీసమాన్త్సాతనారనుభవ్మూలాని తనారణి క్థమివ్
యాదృశతదృశమనాాద్వసిరణ్గోష్ఠఠమధితిష్ఠనిత ।

స్థయద్వవ్ాం యద్వ వేదానాాం నిరాితఽపి ప్రమాణ్తీః ।

కుతశ్చచదుపలభేయత న్త్ చాస్థవ్యపలభయతే ॥
న్త్ చ వాక్యతాలిఙ్గిన్త్ వేదకార్షఽనుమీయతే ।
అభిప్రేతవిశేషాణాం విపరాయసప్రసఙ్ితీః ।
వాక్యాం హి యత్ పరాధీన్త్రచన్త్ాం సాంప్రదృశయతే ॥
శరీరిణైవ్ తతసరాముచయమాన్త్ాం విలోక్యతే ।
పుణ్యపాపనిమితతఞ్చ శరీరాం సరాద్వహినామ్ ॥
ఏవ్ాం పుణేయతరాధీన్త్స్తఖదుీఃఖసయ ద్వహిన్త్ీః ।
అనీశారసయ నిరాిణ్ాం వాక్యతామనుమాపయేత్ ॥
అపి చైవ్ాం ప్రమాణ్తాాం వేదానామపి దురలభమ్ ।
న్త్ హి మానాన్త్తరాపూరేా ధరేి తస్థయస్మత సాంభవ్ీః ॥

న్త్ను క్థాం మానాన్త్తరాపూర్షా ధరిీః, ఉక్తాం హి స్థక్షాతకర్షతి

ధరాిధర్మి క్థమన్త్యథా తదుపక్రణ్ాం జగజజన్త్యతి ఇతి,
సతయముక్తాం కోఽపి నిరాిత తద్ విశాసయ జగతో న్త్ హి ।
విదయతే కోఽపి నిరాిత యేనైవ్మపి క్లపయతే ॥
విచిత్రసనినవేశతాయుకాతయ యదపి స్థధితమ్ ।
తత్రోచయతే త్రధా భావా లౌకికైీః పరిలోకితీః ॥
ప్రతయక్షదృష్టక్రాతరీః కేచిద్వతే ఘటాదయీః ।
అవిదయమాన్త్నిరాిణసతథాఽన్యయ గగనాదయీః ॥
సనిైహయమాన్త్నిరాిణీః కేచిద్ విశామభరాదయీః ।

తత్ర ప్రథమసన్త్ైరిశతరాశ్చదాయేఽన్త్వ్కాశ
ఏవేశారవాయపారీః । అదయవ్ద్వవ్ విశామభరాదయీః
ితుమప్రాపాతగనుతకోపచయాపచయయోరన యుగపదుదయవిలయభాగిన్త్ీః
ఈదృశోతపతితభఙ్గి మీమాాంసకానామపి సమితవేవేతి
స్మదిస్థధన్త్తామ్ ।

బ్ధద్విమతకరతృత యాఽపి ప్రయాస్తన్త్ సమరిాత ।

స్థధయతే స్థఽపి స్మద్దివ్ బ్ధద్విమనోత హి చేతనాీః ॥
యాగాద్వభిీః సాభ్యగాయ తతతదుతపదయనిత న్త్ీః ॥
యుక్తఞ్చచభయస్మదాినాాం తత్రాధిషాఠన్త్క్లపన్త్మ్ ।
వ్యఞ్చ యాగదానాద్వ స్థక్షాతకరుతాం క్షమా యతీః ॥
క్రిణ్ీః శకితరూపాం యదపూరాాద్వపదాసపదమ్ ।
మాభూత్ ప్రతయక్షత తసయ కిన్యతనాధయక్షితేన్త్ న్త్ీః ॥

న్త్ ఖలు కులాలాదయీః కుమాభద్వకారయమారిపసమానాీః

తదుపాదానోపక్రణ్భూతమృదైణ్ోచక్రాద్వకార్షయతపదన్త్శకితాం
స్థక్షాతకృతయ తతతదారభన్యత ।
యద్వ పరాం శకితమవిదుషామభిలషితస్థధనాయ
తదుపాదానాద్వవ్యవ్హార్షఽనుపపన్త్నీః ఇహ త్ప నితతయగమజన్త్ినా
ప్రతయయేన్త్ సాంప్రతయక్లితయాగాద్వతతతదుతపదన్త్పాటవాీః
పురుషాస్దతరేవ్ విశామభరాద్వభావానావిరాభవ్యనిత,

తథా చ ।

ప్రతయక్షప్రక్ృతిక్రణ్ీః క్రిక్రణ్ప్రవీణ్డ ।
నైవాన్త్యీః క్షమ ఇతి చ నాసతయత్ర నియమీః ॥
అపశయన్యనవాయాం ప్రక్ృతిక్రణే స్థాతిమన్త్స్మ ।
న్త్ను జాఞానన్య క్రాత భవ్తి పురుష్సతతకథమివ్ ॥
వినాశీదాం విశాాం జగదవ్యవితాద్వతి చ యత్ ।
బల్పయీః ప్రతయక్షప్రతిహతముఖతేాన్త్ తదసత్ ॥
స ఏవాయమేిరురిైవ్సక్రమ్మిఞ్చ తద్వదమ్ ।
ధరిత్రీ సైవేతి స్తూటమిహ యతోధీరుదయతే ॥

శకోనతి హి ప్రతయభిజ్జదవ్
ఞాన
సమసతకాలసమిన్త్ిమేషామవ్గమయిత్పాం, సనిత హి
పూరాాపరకాలయోరషి తదృశాీః పురుషాీః ప్రాదుీఃష్నిత
యేషామీదృశప్రతతయయాీః, ప్రయోగశచ భవ్తి ।

మహీశైలపతఙ్కిద్వప్రతయభిజాఞానన్త్వ్న్త్నరీః ।
అతీతకాలీః కాలతాద్వదానీన్త్తన్త్కాలవ్త్ ॥
ఏవ్మనాగతేఽపి ప్రయోగో దరశయితవ్యీః ।
న్త్ చేదృశప్రయోగేణ్ ఘటాద్వరపి నితతయత ।
ప్రసజయతే యతసతత్ర ప్రతయక్షౌ భఙ్ిసమభవౌ ॥
విర్షధ్య సతి యేనాతి హేత్పనా నైవ్ లభయతే ।
న్త్ లభయతే విర్షధ్యఽపి తేనాతేితతయసతయసమభవ్ీః ॥
మహతేతే సతి సపన్త్ైమాన్త్తాయుకాతయ
జగజజన్త్ిభఙ్ిశచ యీః ప్రతయపాద్వ ।
స చ ప్రతయభిజాఞానబలధాసతహేత్పరన
హృదయతామదయ ప్రపద్వయత యుకాతయ ॥

అపి చ ధరిివిశేష్విరుదిశాచయాం హేత్పీః కారయతాద్వతి

కారయతాాం హి సాభావ్దృష్టవిగ్రహవ్తతేనాపతకామతానీ-
శారతాస్థరాజాఞానయద్వవాయపితవిత్పతయపయుక్తతరాన్యక్విశేషానుష్క్తాం
క్థమివ్ తత్రపరతయనీక్భూతశరీరనితతయతృపతసరరజఞానతాదయభిమత-
విశేషాన్ స్థధయధరిిణ్యవ్గమయతి, సాశరీరప్రేరణ్మపి
శరీరసమినాిసమవాయికారణ్క్ప్రయతనవ్తో నాన్త్యస్తయతి న్త్
క్థాంచిదశరీరిణ్ీః క్రతృతాసాంభవ్ీః ॥

అథైతదోైష్హానాయ ద్వహవానిత్పయపేయతే ।
స ద్వహో జన్త్ివాన్ మా వా జన్త్ివ్తేతేఽన్త్వ్స్మాతిీః ॥
నితయతేాఽవ్యవితాఞ్చ స్థయదనైక్కానితక్న్త్తవ్ ।
యదపేయతేఽవోచన్త్నధిక్రణ్స్మదాిన్త్తబలతో-
విశేషాస్మసధయనీతతయయమపి చ పనాా న్త్ ఘటతే ।
స హి నాయయో జీవేదపి యద్వ చ మానాన్త్తరక్ృతో ।
విర్షధ్యఽస్థయదృష్టీః పున్త్రపి విర్షధీః స్తూటతరీః ॥

న్త్ను చ అవ్ధృతవినాభావ్నియమమపి యద్వ న్త్

విశామభరాద్వబ్ధద్విమనినమితతతమవ్గమయతి
ప్రతయస్మతమితసతరహయనుమేయవ్యవ్హారీః, అథావ్గమయతి,
అవ్గమయతేతయవాస్థవ్ఖిలత్రైలోక్యనిరాిణ్ప్రవీణ్న్త్తమపి క్రాతరాం,
న్త్ బ్రూమో నావ్గమయతీతి కినుత యావ్నోత విశేషాీః
వాయపితగ్రహణ్సమయసాంవిద్వతీః తన్త్పయవిశేష్ణ్ణ్డపస్థాపయతీతి ।
న్త్ చ తవ్తఽతిప్రసఙ్ిీః ప్రమాణన్త్తరగోచరే హి లిఙ్గిని
లిఙ్ిబలాదాపతతోవిపరీతవిశేషా/సతత్రపరమాణ్మేవ్ ప్రతిరుణ్ద్వి అత్ర
పున్త్రతిపతితమానాన్త్తరక్రిభావే భగవ్తి స్మషాధయిషితే
యావ్నోతఽన్త్ాయవ్యతిరేకావ్ధారితవినాభావ్భాజ్య ధరాిస్థతన్త్-
పయవిశేష్ణ్ణ్డపస్థాపయతీతి, తథా చ ప్రాఙ్ిణ్నిక్టవ్రితదూరాాఙ్-
కురాద్వష్ాన్త్వ్స్మతపురుష్వాయపారజన్త్ిసానైకాన్త్తీః,
తత్రాపయతీన్ద్ైయ
ర పురుషాధిషాఠన్త్క్లపనా క్లపనామాత్రమేవ్ ।

క్ా వా ద్వశే తిష్ఠన్త్నవ్ర (తిష్ఠన్త్నన్త్వ్రతతృపత) తతృపితీః కిమితి వా ।

క్దా వా నిశేశష్ఞ్జన్త్యతి తద్వతద్వామృశత్ప ॥
క్ాచితితష్ఠనినష్టాం కిమపి ఫలముద్వైశయ క్రణైీః ।
క్దాచిదయతికఞ్చచజజన్త్యతి కులాలాద్వరఖిలీః ॥
క్ృతరాతాత్రీకరడా న్త్ చ భవ్తి హేత్పరయద్వ ఖలు ।
సాభావ్స్థాతన్త్రయాం ప్రక్టితమహో సమ్పపరతి విభ్యీః ॥
అభిప్రేతాం కిఞ్చచదయదయమసమీక్ష్యయవ్ కురుతే ।
జగజజన్త్ిస్తామప్రవిలయమహాయాసమవ్శీః ॥
అనుక్మాపప్రయుకేతన్త్ సృజయమానాశచ జన్త్తవ్ీః ।
స్తఖిన్త్ీః కిన్త్న సృజయన్యత తతకరాిపేక్షయా యద్వ ॥
తతీః సాతన్త్రతహానిీః కిఞ్చ తైరేవ్ హేత్పభిీః ।
ఉపపన్యనఽపి వైచిత్రేయ కిన్త్తతకలపన్త్యాఽన్త్యా ॥

అతో నాస్మత తదృశీః పురుష్ీః యససమసతజగనినరాిణ్క్షమీః

స్థక్షాతకృతధరాిధర్షి వేదానారచయతి ।
అపి చ యద్వ వేదాీః కేన్త్చిదసృజయన్త్త తతస్తతనామీ విరచిత ఇతి తతకరాత
సిరేయత ।
న్త్ చ జీరవకూపాదవివాసిరణ్ాం యుక్తాం, యుజయతే హి తత్ర
ప్రయోజనాభావాత్ క్రుతురసిరణ్ాం, వేద్వ
తాన్యక్ద్రవ్యతయగాతిక్బహుతరాయాసస్థధాయని క్రాిణి
ప్రతయయితతరనిరాితృసిరణ్మన్త్తరేణ్ కే వా శ్రదైధీరన్, తథా హి
నితయ వేదాీః అసిరయమాణ్సిరణరహక్రతుృక్తాద్ యే
యథోక్తస్థధాయ న్త్ భవ్నిత తే యథోక్తస్థధనా అపి న్త్ భవ్నిత యథా
భారతదయీః, అమీ త్ప యథోక్తస్థధనా ఇతి యథోక్తస్థధాయ ఏవ్,
తస్థిదపౌరుష్ణ్యా వేదా ఇతి ।
సాస్మదాినాతభినివేశవాయముగిబ్ధద్విభిరభిహితమిదమ్ ।
యదనుభవ్నిబన్త్ిన్త్ాం వేదప్రామాణ్యాం తదనుభవ్నిబన్త్ిన్త్ాం
పఞ్చరాత్రప్రామాణ్యమితి ।
న్త్ను చ కిమిదమపౌరుష్ణ్యతాాం వేదానాాం, యద్వ
నితయవ్రావరభైతాాం సమాన్త్మిదాం పఞ్చరాత్రతనారణమ్ ।
అథ పదానాాం నితయత, స్థపి సమానైవ్, న్త్ చానుపూరీా నితయత,
న్త్ హి నితయనామానుపూరీా సాభావ్ ఉపపదయతే,
ఉచాచరణనుపూరాాయదానుపూరీా వ్రావనామితి చేత్ స్థ తరిహ
తదనితయతాద్వవ్ అనితేయతి క్ీః ఖలు విశేష్ీః పఞ్చరాత్రశ్రుతోయీః ।
అయమమేవ్ విశేష్ట యద్వక్త్ర సాతన్త్ర ఏవ్ పురుష్స్థతాం
తమానుపూరీా రచయతి ఇతరత్ర పరతనోర నియమేన్త్
పూరాాధ్యయతృస్మదాిమేవ్ వివ్క్షతి, ితుమావాన్త్తరజాతిశచ
ప్రతయభిజాఞానబలప్రతిషిఠత నాపలాపమరహతీతతయలాం ప్రవిసతరేణ్ ।
స్మదిమిదాం న్త్
విలక్షణ్పురుషానుభవ్నిబన్త్ిన్త్ప్రామాణ్యవ్రవన్త్ాం స్థధీయ ఇతి ।

యతో న్త్ స్థక్షాతకృతపుణ్యపాపీః పుమాన్ ప్రమాణ్ప్రతిపన్త్నసతతేీః ।

అతో జగనోిహయిత్పాం ప్రణీతాం న్త్రేణ్ కేనాపి హి తన్త్రమేతత్ ॥
న్త్ను చ కేవ్లతరకబలాదయాం యద్వ స్మషాధయిషాపదమీశారీః ।
భవ్త్ప నామ తథా సతి దూష్ణ్ాం శ్రుతిశ్చరీఃప్రమితో హి మహేశారీః ॥
యదా త్ప సక్లభువ్న్త్నిరాిణ్క్షమసరాజఞానసరేాశారపరమ-
పురుష్ప్రతిపాదకాని నితతయగమవ్చనాన్యయవ్ బహులముపలభయన్యత
క్థాం తదా తదనుభవ్మూలసిరణ్ప్రామాణయన్త్ఙ్గిక్రణ్మ్ ।
న్త్ చ పరినిష్ఠతవ్స్తతగోచరతయా తని
ప్రమాణ్మరాయదామతిపతనిత తదృశామపి
ప్రమాణన్త్తరసమేభదాతిదూరగోచరాణాం పౌరుష్ణ్యవ్చస్థాం
సారససమాస్థద్వతప్రామాణ్యవారణయోగాత్ ।
న్త్ చ స్మద్వి వ్స్తతని స్థధక్బాధక్యోరన్త్యతర్షపనిపాతసమభవ్-
ప్రసకేతరాభవితనుబాదవిపరయయపరాయలోచన్త్యా తదోిచరవ్చసీః
ప్రామాణ్యప్రచ్యయతిీః కారయనిష్ఠస్థయపి తత్రపరసఙ్కిత్, కారయమపి హి
మానాన్త్తరవేదయమేవ్ లౌకిక్ాం సమిదాహరణద్వ, తచచ
మానాన్త్తరేణపి వేదమోదన్త్పాక్వాద్వతయభుయపగమాత్ ।
అథ
విలక్షణగినహోత్రాద్వవిష్యకారయస్థయసమాభవితమానాన్త్తరతయా
తత్రపరతిపాదయదాచీః ప్రమాణ్ాం, హన్త్త తరిహ
నిరతిశయావ్బోధైశారయమహాన్త్న్త్ైసనోైహవ్పుషి భగవ్తి న్త్
మానాన్త్తరగన్త్ిసమిన్త్ి ఇతి సరాాం సమాన్త్మన్త్యత్రాభినివేశాత్ ।

అపి చ ప్రవ్ృతతప్రమాణన్త్తరమపి సాగోచరాం తదోిచరతయా

నావ్భాసయతీతి పరమపి ప్రమాణ్మేవ్
కుతసతదుపనిపాతసమాభవ్న్త్యాఽనువాదతాాం, క్థాం వా
ప్రతయసతమితసమసతపురుషాశయదోష్సాంసపరశనితయగమభువ్ీః
ప్రతతయయసయ పూర్షాపమరైక్తయోనినయమాన్త్సయ
సమాభవ్యమాన్త్వివిధవిపలవైీః ప్రమాణన్త్తరరైపవాదాపాదన్త్మితి
యతికఞ్చచద్వతత్ ।
ఇతాఞ్చ శ్రుతిశతసమధిగతవివిధబోధైశారాయద్వవైభవే
భగవ్తి స్థమాన్త్యదరశనావ్స్మతస్థరాక్షయవిగ్రహవ్తతదయో దోషా
నావ్కాశమశ్ననవ్తే హుతభుజీవ్ శైతయదయీః ।

తతశచ ।

శ్రుతిమూరిిి ప్రస్మద్విన్త్ సరాజేఞాననైవ్ నిరిితమ్ ।

తన్త్రాం మిథేయతి వ్కుతాం న్త్ీః క్థాం జిహాా ప్రవ్రతతే ॥
అహో మన్త్ైసయ మీమాాంస్థశ్రమహానిరిాజృమభతే ।
మీమాాంస్థమాాంసలఞ్చచతీః క్థమితాాం ప్రమాదయతి ॥
కారేయ మానాన్త్తరాపూరేా సమసతాం వైద్వక్ాం వ్చీః ।
ప్రమాణ్మితి హి ప్రాజాఞానీః మన్త్యన్యత మాన్త్యబ్ధదియీః ॥
పదానాాం తతపరతేాన్త్ వ్యయతపతేతరవ్ధారణత్ ।
న్త్ ఖలాన్త్యపరే శబ్దై వ్యయతపతేతరస్మత సమభవ్ీః ॥

తథా హి వ్ృదియోరాయవ్హరతోరేక్తరవ్ృదిప్రయుక్తశబై-
శ్రవ్ణ్సమన్త్న్త్తరజనితన్త్యతరవ్ృదిసమవేతచేషాటాం దృషాటే
అన్త్యథాఽనుపపత్పతయనీనయమానా
శబైశకితసతదుపపాదక్కారయపరయవ్స్థయిన్యయవావ్సీయతే, ప్రతీత హి
సాకారయసనాతన్య కారయసాంవిద్వవ్ తతతద్వాశ్చష్టచేషాటహేత్పతయా
తదయమిహాపి తదృశీాం ప్రవ్ృతితాం పశయన్యనవ్మాక్లయతి ।
న్మన్త్మితససకాశాదసయ కారయసాంవిదావిరాసీత్ యదయమేతదన్త్న్త్తరాం
ప్రవ్రతత ఇతి, ఏవ్ాం చ
సమసతవ్యవ్హారానుగతప్రవ్ృతితనిమితతకారయప్రతిపాదన్త్పరతయా
వ్యయతపన్యన శబ్దై యతపదావాపోదాిరానుయాయినోయేఽరాభాగాస్తత
ప్రథమావ్గతప్రధాన్త్భూతకారాయనుగుణ్తయా తైస్దతరభిధీయన్యత
ఇతయధయవ్సయతి, తత్ర చ లిఙ్కదయోఽవ్యభిచరితకారయసాంవిదీః
కారయశరీరమేవ్ స్థక్షాతసమరపయనిత తిఙ్కదయస్తత
తదపేక్షితధికారాదయనుబన్త్ిప్రతిపాదన్త్ముఖేన్త్
తతసమన్త్ాయమనుభవ్నీతతి ।
న్త్ చ పుత్రజన్త్నాద్వసారూపావేదన్త్పరయవ్స్థయిన్త్ీః
పదనిచయస్థయవిరలపులకోదయవ్దన్త్వికాస్థద్వభిరభిమతస్తతజనాిద్వ-
ప్రతిపాదన్త్శకితనిశచయీః
అజాతతివ్ృతతప్రత్పతయతపన్త్నవివిధహరషహేతూపనీపాతేయమముయేతి
నిరిృతతయ ప్రతిపత్పతమశక్యతాత్ ।
ఏతేన్త్ వ్యయతపన్యనతరపదసమభివాయహృతవ్రతమాన్త్నిరేైశేఽపి
కార్దయదమపరయవిరహితపదశకితనిశచయప్రతివిధిరనుసాంధాతవ్య ।

పదాన్త్తరాణి యాదృఙ్గి వ్యయతపదయన్యత చ తదృశమ్ ।

ఇదఞ్చ పదమితేయవ్ తత్ర వ్యయతపదయతే న్త్రీః ॥
తని కారాయనిాతస్థారాబోధకానీతి స్థధితమ్ ।
అథ తదుిద్విహేత్పతాత్ ప్రామాణ్యాం భూతగోచరమ్ ॥
ఇష్యతే తదన్యకాన్త్తాం పద్వషిాతి న్త్ శోభతే ।
అథ తతపరత హేత్పసతతశచ స్థయదస్మదిత ॥
న్త్ హయకారయరూపే వ్స్తతని క్ాచిదపి శాబ్దై బ్ధద్విీః ప్రరయవ్సయతి ।

యాీః పున్త్ర్మలకిక్శబైశ్రవ్ణ్సమన్త్న్త్తరభావినోయఽన్త్ాయావ్-
గతయస్థత ఆనుమానికోయఽభిహితీః న్త్ శాబైయ ఇత్పయపపదయత ఏవ్
తస్థమతతపరయవ్స్థన్త్మ్ ।

యద్వ తతపరతగ్రాహీః శబాైనాాం నైవ్ విదయతే ।

అగినహోత్రఞ్జజహోతీతి విధిీః క్స్థిదుపేయతే ॥
అథ తత్ర ప్రమాణ్తేా సాంవ్ృతేతఽపి చ తవ్త ।
పురుషారాతాలాభాయ విధిరభుయపగమయతే ॥
తదసన్త్న ప్రమాణనాాం ప్రయోజన్త్వ్శానుగా ।
ప్రవ్ృతితీః కినుత తన్మిలీః ప్రయోజన్త్పరిగ్రహీః ॥
న్త్ ఖలు క్న్త్క్మభిలష్తీః శ్చలావ్లోక్న్త్మన్త్భిమతమితి
క్న్త్కావ్లోక్న్త్తఽశ్రయిత్పముచిత ।

తతపరయమేవ్ శబాైనాాం యావ్తకరేయ న్త్ క్లిపతమ్ ।

న్త్ తవ్దారతమానాద్వ నిరేైశే విధిక్లపన్త్మ్ ॥

ఏవ్ఞ్చచపనిష్దామపి
తత్రతత్రామానయమాన్త్జాఞాననోపాసనాద్వవిధిశేష్తయాఽర్షా
వాయక్రణీయీః, తదయమరాీః సరాజాఞానమాన్త్న్త్ైమాతిన్త్ాం
జానీయాత్ ఇతి ।
న్త్ చ తవ్త సారూపమపి స్మధయతీతయధయవ్స్తయమ్ అసతేయవ్ రూపే
తదృశ్చ తథా విధానోపపతేతీః । యథైతదపితరేయవ్ పితరఞ్జజనీయాద్వతి
తథా చానుదీిథ ఓఙ్కకర ఉదీిథవిధాన్త్మితి ।
యాని పున్త్రాతిసతయతానితయతావాదీని వాకాయని
తన్త్యవిశేషితకాలక్రివిధానాక్షిపయమాణముషిిక్ఫలభ్యగో-
చితచేతన్త్క్రతృప్రతిపాదన్త్పరాణి అతో న్త్ కిఞ్చచదపి వ్చో భూతేఽరేా
ప్రమాణ్మ్ ।
అతీః (అత ఏవారావాదానామమీతి పా. ।) సరాారావాదానామపి
పరినిషిఠతరుద్రర్షదనాద్వప్రతిపాదన్త్పరతవారణ్డపపాదన్యన్త్
విదూరతరవ్రితవిధిపదాన్త్ాయస్థతవ్క్తయాఽపి ప్రదరిశతీః
తస్థిదపరాయలోచితపూరాాపరపదతతపరాయణమాపాతయాత-
శ్రదాివిరచితవిగ్రహోఽయముద్రాిరహితీః పురుష్ ఇతయలమతివిసతరేణ్ ।
స్మదిమిదాం న్త్ శ్రుతితోఽపయభిమతపురుషాతిశయీః స్మధయతీతి ।
అపి చ భవ్త్ప భూతమపి వ్స్తత శాస్త్రసయ విష్యీః, అథ చ
క్థమివ్ చోదనాజనితధియమవ్ధీరయ ధరాిధర్మి విజానాతి
క్శ్చచద్వతయభుయపేయతే సరాజఞానత హి ప్రస్మద్దిరేవ్ ప్రమాణైీః
యథాయథమరాాన్త్వ్గచేతోఽపి సాంగచేతే, న్త్ హి తదస్మత వ్చన్త్ాం
యదసయ ప్రస్మదిబ్ధదుియతపదన్త్హేత్పహాన్త్ముఖేన్త్ స్థరాజఞానయాం
జాఞానపయతి ।
యదయపి కిఞ్చచదభవిష్యత్ తథాఽపి
పరసపరాన్త్ాయాఽనుచితపదారాతయాఽరావాదతయైవ్ సమరానీయాం
ప్రమాణన్త్తరావ్గతయోగయతద్వపురససరీ పద్వభ్యయ
వాకాయరాబ్ధద్విరుపజాయమానా
ప్రథమతరనిపతితపేక్షితప్రమాణన్త్తరవిర్షధ్య క్థమివ్
జనిమనుభవ్తీతి సమాభవ్యామీః ।

ప్రతయక్షాద్వప్రతిక్షిపతగోచరాం వ్చన్త్ాం యద్వ ।

అపి కో ను తదాతియాం విహనాతయద్వతయయూపయోీః ॥
అపి చాస్మత న్త్రీః క్శ్చచత్ తదృశాతిశయాశ్రయీః ।
స్మషాధయిషితగ్రన్త్ాప్రామాణ్యసయ కిమాగతమ్ ॥

న్త్ను చ తదృశపురుష్ణ్ణ్ విరచితమిదమితి

పఞ్చరాత్రగోత్రానుస్థరిణ్ీః సిరనిత । పాశ్నపత వా కిన్త్న సిరనిత,
తేఽపి సాదరశనాదరశక్మఖిలజగదధయక్షమాచక్షతే
తథాఽన్యయఽపి ।
న్త్ చ సరేాఽమీ సరాజాఞాన విరుదాిర్షప
ా ద్వశానుపపతేతీః ।
య ఏవ్ చ వాద్వనామేక్సయ వాద్వన్త్ీః సరాజఞానస్మదౌి హేత్పరభవ్తి స
సరేాషాాం స్థధారణ్ీః తద్వహ బహుషు
పరసపరవిరుదిమరామహమహమిక్యోపద్వశత్పస క్తమాం
సరాజఞానమధయవ్స్థమీః ।

యథాఽహ ।
సరాజేఞానషు చ భూయస్తస విరుదాిర్షప
ా ద్వశ్చషు ।
త్పలయహేత్పషు సరేాషు కో నామైకోనిరూపయతమ్ ॥

ఇతి, ।

సాతనారధిగమాధీన్త్ాం సరాజఞానపరిక్లపన్త్మ్ ।
పరసపరప్రతీఘాతతసరాాప్రామాణ్యమావ్హేత్ ॥
న్త్ను, శ్రుతిసిృతిప్రస్మద్విన్త్ వాస్తద్వవేన్త్ భాషితమ్ ।
క్థాం తనారన్త్తరైరేతత్ త్పలయక్క్షాయాం నివేక్షయతే ॥
తథా హి పౌరుష్ణ్ సూకేత శ్రూయతే తసయ వైభవ్మ్ ।
పదాభయాం భూమిరిైశశ్శ్శరత్రాద్వతయదీదన్త్తథా పరమ్ ॥
సూరాయచన్దైరమసౌ ధాత యథాపూరామక్లపయత్ ఇతి, ।
తథా స బ్రహాి స శ్చవ్ ఇతి, తద్వాష్టవీః పరమమపదమ్ ।
న్త్ తసయ క్శ్చచత్ పతిరస్మత లోకే
న్త్ చేశ్చత తసయ చ నైవ్ లిఙ్ిమ్ ।
ఇతీరయనిత శ్రుతయోఽసయ భూతిాం
జగజజనిస్తామపిధాచినాహమ్ ॥

విష్టవససకాశాదుదూభతాం జగతతత్రైవ్ చ స్మాతమ్ ।

స్మాతిసాంయమక్రాతఽస్థవితయహ సి పరాశరీః ॥
ఇతాాం తమేవ్ సరేాశాం మనురపాయహ తదయథా ।
నారాయణ్ీః పర్షఽవ్యకాతదణ్ోమవ్యక్తసమభవ్మ్ । ఇతి,
ఇతాాం నానాశ్రుతిమునివ్చససన్త్తతసూతయమాన్త్-
జాఞాననైశారయీః పరమపురుష్ీః పఞ్చరాత్రాం వ్యధతత ।
తచేచద్వతచ్యేతిపథపరిభ్రష్టతన్దీఃర సమాన్త్ాం
పాతృతేాన్త్ ప్రసజతి తదా సోమపస్తత స్తరాపీః ॥
నైతజాజయయీః కిమఙ్ి శ్రుతిషు భగవ్తో న్త్ ప్రస్మదాి విశ్నది-
జాఞాననైశారాయద్వధరాిస్త్రిపురవిజయిన్త్స్తతన్త్ యతికఞ్చచద్వతత్ ।
యదాా ద్వవ్సస ఏవ్ త్రభువ్న్త్భవ్న్త్త్రాణ్విధాాంసహేత్పీః ।
వేదాన్దతక్ప్రమాణ్ీః క్థయతి స క్థాం వేదగోష్ఠఠబహిీఃష్ఠమ్ ॥

తథా హి భగవ్తీః పశ్నపతేరపి

స్థరాజఞానయసర్దాశారాయవేద్వకాీః శ్రుతయో బహులముపలభయన్యత
యససరాజఞానసస సరావిత్ । తమీశారాణాం పరమాం మహేశారమ్
ఇతయదాయీః ।

సరాజేఞానశారశబ్దై చ న్త్రేత ద్వవాతిపనాకిన్త్ీః ।

ఉతపతితశకాతయ వ్రేతతే సతయపయన్త్యత్ర తదాతి ॥
కిఞ్చ సరాజఞానశబ్దైన్త్ సరాజేఞాన ప్రతిపాద్వతే ।
పౌన్త్రుక్తయాం ప్రసజేయత సరావిద్రిహ
ర ణ్సయ వ్ీః ॥
అతీః సరాజఞానశబోైఽయాం మహాద్వవైక్గోచరీః ।
తథా చ సకన్త్ైలిఙ్కిద్వపురాణని పినాకిన్త్ీః ॥
ఉపక్షీణని స్థరాజఞానయసర్దాశార్షయపపాదన్య ।
తతశచ తత్రపరణీతతాత్ ప్రామాణ్యమన్త్యా ద్వశా ॥
ప్రాపతాం పాశ్నపతాం తన్త్రాం తత్రానోయన్త్యవిర్షధతీః ।
సరాతన్త్రప్రమాణ్తావిపరాయసీః ప్రసజయతే ॥

అపి చ భవ్త్ప భగవాన్ వాస్తద్వవ్ ఏవౌపనిష్దీః పురుష్ీః, అథ చ

స క్థమివ్ శ్రుతిపరిపనిాతన్త్రమేతత్రపరణ్యేతేత్పయత్రేపరక్షేయత య ఏవ్మాహ
శ్రుతిసిృతీ మమైవాజేఞాన ఇతి తతశచ ।

వాస్తద్వవాభిధాన్యన్త్ కేన్త్చిద్ విప్రలిపుసనా ।

ప్రణీతాం ప్రస్తతతాం తన్త్రమితి నిశ్చచనుమో వ్యమ్ ॥
అస్తత వా సమసతజగదధయక్షో వాస్తద్వవ్ ఏవాసయ తన్త్రసయ ప్రణేత
తథాఽపి ।

మాయామోహన్త్విగ్రహేణ్ హరిణ ద్వవ్ద్రుహాాం సాంహతిమ్ ।

హనుతాం మోహయతఽహితన్త్యభిహితనాయహురిహ తచేదినా ॥
ఏవ్ాం కినున న్త్యన్త్నయనినజమహామాయాగుహాగవ్హరమ్ ।
వాయజహే? కిమిదాం న్త్ వేతి విశయే జాతే క్థాం నిరవయీః ॥
ప్రత్పతయత భ్రమయన్యనవ్ వాయజహారేతి గమయతే ।
వైద్వకైరగృహీతతతేత్ తథాఽరహతమతీః యథా ॥

వైద్వకాపరిగ్రహశచ ప్రాగేవ్ ప్రపఞ్చచత ఇతి, తస్థిన్త్న

సాతనారనుభవ్మూలతయా ప్రమాణ్మ్ ।

నాపి మనాాద్వసిరణ్వ్ద్వతయనుపపన్త్నాం పఞ్చరాత్రసిరణ్మ్ ।

యద్వ మనాాద్వవ్ద్వైవ్ీః శ్నశ్రూషాపరితోషితత్ ।

ఆచారాయలలబవే
ి దారాసతన్త్రమేతదచీక్లపత్ ॥
స్థాతన్త్రయక్లపనాఽముష్య వ్యరాా మిథాయ తథా సతి ।
అన్త్ధీతోఽపి వేదోఽసయ ప్రతిభాతీతయలౌకిక్మ్ ॥
అత్ర వారితక్
ు కారేణ్ యే దోషాససముదీరితీః ।
తే చ సరేాఽనుసాంధ్యయాీః పురుషాతిశయాదయీః ॥

కిఞ్చ ।

శైవ్ాం పాశ్నపతఞ్దచవ్ బ్దదిమపాయరహతాం తథా ।

కాపాలాం పఞ్చరాత్రఞ్చచతేతయవ్ాం పాష్ణ్ోత సిృతేీః ॥
వైద్వక్ాం తనిరక్ాం చేతి విభాగక్రణదపి ।
గమయతే పఞ్చరాత్రసయ వేదబాహయతానిశచయీః ॥
శైవ్ాం పాశ్నపతాం సౌమయాం లాగుడ్ఞ్చ చత్పరిాధమ్ ।
తన్త్రభేదీః సముద్వైష్టీః సఙ్కరాం న్త్ సమాచరేత్ ॥ ఇతి , ।

తథా ।

భాక్తాం భాగవ్తఞ్దచవ్ స్థతాతాం చ త్రధా మతమ్ ।

ఇతేయవ్ాం తన్త్రభేదోకితీః పఞ్చరాత్రేఽపి దృశయతే ॥

కిఞ్చ ।

శ్రుతిసిృతిప్రతిక్షిపతజీవ్జనాిద్వగోచరమ్ ।
నాయయహీన్త్ాం వ్చసతథయమితి హాసయమిదమిహత్ ॥
తథా చ శ్రుతిీః అవినాశీ వా అరేఽయమాతి అనుచిేతితధరాి
మాత్రాసాంసరిసతసయ భవ్తి ఇతి తథా జీవాపేతాం వాబ కిల్ప్దమ్మ్ిరయతే
న్త్ జీవో మ్మ్యతే ఇతి ।
స్థయద్వతత్ ఉచేేదాభావ్మాత్రప్రతిపాదక్మేతదాచన్త్ాం న్త్
జనాిభావ్మవ్గమయతీతి ।

న్త్, అనుచేేదాభిధాన్యన్త్ జనాిభావోఽవ్సీయతే ।

న్త్ హయస్మత సాంభవో భావో జాతో నైవ్ క్షరేద్వతి ॥

న్త్ను చ, సద్వవ్ సౌమేయదమితి సద్వక్తావ్ధారణత్ ।

ప్రాక్సృషిటకాలాజీజవానామభావోఽధయవ్సీయతే ।

యద్వ జీవాీః పృథగ్భభతీః ప్రాక్ సృష్ణ్టీః స్తయీః పరాతివ్త్ ।

క్థమేతతసద్వవేతి తద్వక్తావ్ధారణ్మ్ ।
అత్రోచయతే సద్వవే?తి యద్వక్తావ్ధారణ్మ్ ।
తతిససృక్షితవాయాముివియత్రపరభృతిగోచరమ్ ॥
పరుయదాస్మష్యతఽన్యన్త్ వ్చస్థ చేతనో యద్వ ।
గగనాద్వరివాస్థయపి జన్త్న్త్ాం నిరద్వక్షయత ॥
న్త్ చ నిరిైశయతే తేన్త్ న్త్ జీవో జనిమృచేతి ।
తతేతజ్యఽసృజతేతతయదౌ జీవ్సర్షి హి న్త్ీః శ్రుతీః ॥

న్త్ను చ యతో వా ఇమాని భూతని ఇతయత్ర జీవానామేవ్

జన్త్న్త్జీవ్న్త్ప్రాయణభిసాంవేశనాని ప్రతీయన్యత ।

తథా హి భూతశబోైఽయాం జీవానామభిధాయక్ీః ।

భ్రామయన్ సరాభూతనీతేయవ్మాద్వషు దరశనాత్ ॥
జీవ్నీతతి హి శబోైఽయాం జీవేష్ణ్ావావ్క్లపతే ।
తేన్త్ జాయన్త్త ఇతేయతజ్ జాఞానయతే జీవ్గోచరమ్ ॥

తద్వదమనుపపన్త్నాం భూతశబోై విహాయీః-

పవ్న్త్హుతభుగమోభమేద్వనీషు ప్రస్మదిీః ।
పదమిదమితరస్మిాంలలక్షణవ్ృతిత తేషాాం
బహువిధపరిణమో గీయతే జీవ్న్త్ఞ్చ ॥
ప్రథమమధిగత యే ఖ్యదయో భూతశబాై-
తతదనుగుణ్తయాఽరాాం వ్కిత జీవ్నిత శబైీః ।
యద్వ చ భవ్తి జీవే భూతశబైసతదానీ-
మపి వ్దతి తదీయఞ్జన్త్ి ద్వహానుబనిి ॥
అతో జీవ్పరతేతేఽపి భూతశబైసయ యుజయతే ।
జాయన్త్త ఇతి శబోైఽయాం గౌరాజితో గచేతీతి వ్త్ ॥
తథాజ్యహేయక్ ఇతతయదాయీః శ్రుతయోఽనాయశచ సనిత న్త్ీః ।
జీవానుతపతితవాద్వన్త్యసతథా భగవ్తోవ్చీః ॥
ప్రక్ృతిాం పురుష్ఞ్దచవ్ విదియనాదీ ఉభావ్పి । అజ్య
నితతయశాశశాతోఽయాం పురాణ్ీః । న్త్ జాయతే మ్మ్యతే వా క్దాచిత్ । ఇతయద్వ ।

నాయయశచ ।

వివాదాధాయస్మతో జీవో న్త్ జాత్ప జనిమృచేతి ।

ద్రవ్యతేా సతతయమూరతతాచిచద్రూపతాతపరాతివ్త్ ॥
పశయన్త్తీః పౌరుష్ణ్యతేా దూష్ణనుయక్తయా ద్వశా ।
అన్త్న్త్యగతయీః కేచిత్ తన్త్రాం నితయమతిషిఠపన్ ॥
తద్వతత్ సాహృదయనిహితవిశదతరక్రరసిరణ్ప్రతిహతమభిధీయత
ఇత్పయపేక్షణీయమ్ ।

కిఞ్చ ।

ఇతాాం పాశ్నపతదీనాాం నాయయీః కిాం దణ్ోవారితీః ।

తథాఽస్మతేతి యద్వ బ్రూయాద్ వాయఘాతస్థసయత్ పరసపరమ్ ॥
సరాలోక్ప్రస్మదాి చ వాస్తద్వవ్ప్రణీతత ।
న్త్ హాత్పాం శక్యతే యదాద్వాదస్థయపౌరుష్ణ్యత ॥

అథో క్శ్చచద్ బ్రూయాదనుదయవిపరాయసవిశయైస్త్రిరూపే ప్రామాణేయ

క్తరద్వహ జ్యఘుష్యత ఇతి । స వ్క్తవ్యీః కినున తాదభిలషితాం లాగుడ్మతే
తద్వవేతి జాఞానతా నియమితమదశాశమయత్ప భవాన్ ।
తద్వవ్ముదీరితనాయయశ్రుతిసిృతీతిహాసపురాణ్నాయయవిరుదాిభి-
ధాన్యన్త్, సమసతశ్చష్టజన్త్పరిగ్రహవిరహేణ్ చ,
సారాిపవ్రాివ్స్థనోపద్వశవాయజేన్త్ కేనాపి జగదాఞ్చయిత్పాం
విరచితని పఞ్చరాత్రతనారణీతి మనాయమహే ।
ఈదృశాపసిృతివిష్యమేవ్ తదాచీః ।

యా వేదబాహాయీః సిృతయో యాశచ కాశచ కుదృష్టయీః ।

సరాాస్థత నిష్ూలాీః ప్రేతయ తమోనిషాఠ హి తీః సిృతీః ॥

ఇతి ।

ఈదృశదురాిరాినుగామిన్త్ ఏవ్ తేఽపి ఏషాాం వాఙ్కిత్రేణపి

అరచన్త్ాం నిషిధయతే, ఉక్తఞ్చ ।

ఏత ఏవ్ చ తే యేషాాం వాఙ్కిత్రేణపి నారచన్త్మ్ ।

పాష్ణిోనో విక్రిస్థాన్త్ వైడాలవ్రతికాాంఞ్ేఠాన్ ॥
హైత్పకాన్ బక్వ్ృతితాంశచ వాఙ్కిత్రేణపి నారచయేత్ ।

ఇతి ।

ఇత్పయపన్త్యసతయా నీతయ పఞ్చరాత్రమశేష్తీః ।

అప్రమాణ్మితి ప్రాపతమేవ్ాం ప్రపేతఽభిధీయతే ॥
వివాదాధాయస్మతాం తన్త్రాం ప్రమాణ్మితి గృహయతమ్ ।
నిర్షైష్జాఞానన్త్జన్త్ితాజ్ జ్యయతిష్టటమాద్వవాక్యవ్త్ ॥
న్త్ తవ్దనుమాన్యఽస్మిన్ నాయయశాస్త్రపరీక్షితీః ।
దోషా మృగయిత్పాం శకాయసతత్ర పక్షీః పరీక్షయతమ్ ॥
పక్షో నామ ప్రతిజాఞానఽరాీః స చ స్మద్విన్త్ కేన్త్చిత్ ।
సాయాం స్మదోి విశ్చష్టససన్ యీః స్థధయిత్పమీపిసతీః ॥

తత్ర న్త్ తవ్దప్రస్మదివిశేష్ణ్ీః పక్షీః, ప్రామాణ్యనామనీః

పదారాసయ ఉభయవాద్వస్మదితాత్ ప్రతయక్షాదౌ,
నాపయప్రస్మదివిశేష్యీః పఞ్చరాత్రశాస్త్రసయ సరాలోక్ప్రస్మదితాత్,
నాపి స్మదిస్థధన్త్ీః, ప్రస్తతతశాస్త్రప్రామణ్యసయ
ప్రతివాద్వనోఽస్మదితాత్, న్త్ చ ప్రతయక్షవిరుదిీః
అప్రామాణ్యస్థయతీన్ద్ైయ
ర తాత్, నాపయనుమాన్త్విరుదిీః, అనుపలమభనాత్
।
న్త్న్మపలభయత ఏవానుమాన్త్మ్ –పఞ్చరాత్రశాస్త్రమప్రమాణ్మ్
వేదబాహయతాత్ బ్దదాిగమవ్త్ ।

అత్ర బ్రూమీః క్తరద్వహాప్రామాణ్యాం స్మషాధయిషితాం యద్వ

జాఞాననానుతపతితలక్షణ్ాం తతీః ప్రతయక్షవిర్షధీః, ప్రతయక్షాం హి
విద్వతపదతదరాసఙ్ితేీః శ్శ్త్పీః
పఞ్చరాత్రశాస్త్రవాక్యశ్రవ్ణ్సమన్త్న్త్తరముపజాయమాన్త్ాం
తదరావిష్యాం జాఞానన్త్మ్ ।
నాపి సాంశయలక్షణ్ాం తత ఏవ్ విర్షధాత్ న్త్ ఖలు పదిమధ్యయ
చత్పరాిహుాం పూజయేత్పపరుష్టతతమమ్ ఇతీదాం వ్చన్త్ాం పూజయేన్త్న వేతి
సాంశయితాం ప్రతయయముతపదయతి, నాపి విపరయపలక్షణ్ాం
యోగాయనుపలమాభభావాత్, అనాగతవిపరయయోత్రేపరక్షాయాీః
ప్రతయక్షవిర్షధాత్ అశేష్వ్యవ్హార్షచేేదహేత్పతాచచ, ప్రపఞ్చయిష్యతే
చైతదుపరిషాటత్ ।
ఆగమవిరుదిఞ్చ ।

పఞ్చరాత్రాగమే స్థారాసతథైవేతయవ్బోధనాత్ ।
అథ తస్థయప్రమాణ్తేా తద్వార్షధ్య న్త్ దూష్ణ్మ్ ॥

హన్త్త ఏవ్ాం సతి తదప్రామాణేయఽనుమాన్త్ప్రామాణ్యమ్

అనుమాన్త్ప్రామాణేయ తదప్రామణ్యమితయనోయనాయశ్రయణ్మ్ ।
అపి చ కిమిదాం వేదబాహయతాాం యద్వ వేదాన్త్యతాాం తతీః
ప్రతయక్షాద్వభిరనైకాన్త్తీః । అథ శబైతేా సతీతి హేత్పరిాశేష్యతే తతో
నిగ్రహస్థాన్త్ాం, యథాఽహుీః నిరిాశేష్హేత్పప్రయోగే
పున్త్రిాశేష్ణ్డపాదాన్త్ాం నిగ్రహీః, ఇతి, అనైకానితక్శచ మనాాద్వవాక్దయ
।

అథైతదోైష్హానాయ వేదబాహయతాశబైతీః ।
ఆవేదమూలతాం మన్త్ై మన్త్యస్త కినున తరికక్ ? ॥

తేనాయమరాీః శబైతేా సతయవేదమూలతాద్వతి, తతో వేదైరనైకాన్త్తయమ్,

అథవా అవేదతేా సతి శబైతేా సతి అవేదమూలతాద్వతి హేత్పీః, తథాపి ।

సనిత న్త్దాయసతటే వ్ృక్షా ఇతయదాయపోతపద్వశనైీః ।

అవేదమూలైరుైరాారమనైకాన్త్తయాం ప్రసజయతే ॥

అథ అవేదతేా సతి శబైతేా సతి కారయవిష్యతేా సతి అవేదమూలతాాం

హేత్పీః, అత్రాపి అజీరేవ మన్త్ైమశీనయాద్వతయదౌ వ్యభిచారిత ।
అథోక్తవిశేష్ణ్విశ్చష్టతేా ధరాిధరివిష్యతేాఽపి
సతతయవేదమూలతాద్వతి హేత్పీః, తతో భాగాస్మదోి హేత్పీః, న్త్ హి
పఞ్చరాత్రశాస్త్రాం క్ృతసిాం ధరాిధరివిష్యమ్ ।
బ్రహివిష్యాణమేవ్ వ్చస్థాం బాహులాయత్ ।
అథ ప్రమాణన్త్తరాయోగాయరాతేా సతీతి విశేష్ీః తత్రాపి
సైవాస్మద్విీః, భగవ్త్రపరతయక్షసయ
ధరాిధరాిద్వసమసతవ్స్తతగోచరసయ శ్రుతిశతప్రస్మదితాత్
తచ్దచతదన్త్న్త్తరమేవ్ వ్క్షాయమీః,
తదలమన్యనాశ్చక్షితక్షపాదమతనామప్రతిషిఠతప్రతిభావిజృమిభతే
న్త్ ।
సాంభావ్యమానాన్త్యపయనుమానాన్త్తరాణి పరస్థతదుపన్త్యసయ
నిరసయన్యత అతో నానుమాన్త్విరుదిీః పక్షీః ।
నాపాయగమవిరుదిీః
పఞ్చరాత్రశాస్త్రప్రామాణ్యప్రతిపాదక్సయ ఇదమిహోపనిష్దమ్
ఇతయదాయగమశతసయ ప్రదరశయిష్యమాణ్తాత్ ।
సావ్చన్త్ –స్థాభుయపగమ –
సరాలోక్ప్రస్మద్వివిర్షధాశశబైవిర్షధప్రకారాసతేనాశఙ్కనీయా
ఏవ్, తథా హి న్త్ తవ్త్ సావ్చన్త్విర్షధీః, స హి త్రేధా ఉకితమాత్రవిర్షధీః,
ధర్షికితవిర్షధీః, ధరుియకితవిర్షధశేచతి, తత్ర న్త్
తవ్దుకితమాత్రవిరుదోిఽయాం పక్షీః, న్త్ హి పఞ్చరాత్రశాస్త్రాం
ప్రమాణ్మితి ప్రతిజాఞానవ్చన్త్ాం స్థారాాం వాయహనిత యథా
యావ్జీజవ్మహాం మౌనీ ఇతి, నాపి ధర్షికితవిర్షధీః, న్త్ హి ప్రామాణ్యాం
పఞ్చరాత్రోద్వైశేన్త్ విధీయమాన్త్ాం పక్షాం ప్రతిక్షిపతి
సరావాకాయనామివ్ మిథాయతావ్చన్త్మ్, నాపి ధరుియకితవిర్షధీః,
సతయపి ధరిిణి ధరాిన్త్ాయస్థయఽవిరుదితాత్, న్త్ హి జన్త్నీతామివ్
వ్నాియతేాన్త్ పఞ్చరాత్రశాస్త్రతాాం ప్రామాణేయన్త్ విరుదిమ్, (ప్. ౩౨)
న్త్ హి వివాదాధాయస్మతసయ ప్రామాణ్యప్రతిజాఞానన్య తత్ర
శ్రుత్పయక్తధరిివిశేష్విర్షధీః ।
విహితరిహస్థనామివాధరితాప్రతిజాఞానన్య
వివాదాధాయససోయపలక్షతాత్, అతో వా నాగమవిర్షధీః, తద్వవ్ాం
ప్రతిపన్త్నీః పక్షీః ।
నాపి హేతోరనైకానితక్తాదయో దోషాీః । తథా హి న్త్
తవ్దనైకానితక్ీః, స హి ద్వాధా స్థధారణస్థధారణ్భేదాత్ యథా
పృథివీ నితయతాస్థధన్య ప్రమేయతాాం స్థధారణ్ీః,
అస్థధారణ్సయతత్రైవ్ గన్త్ివ్తతేాం, తత్ర న్త్
తవ్నినర్షైష్జాఞానన్త్కారణ్తాాం ప్రమాణప్రమాణ్స్థధారణ్ాం
యేన్త్ స్థధారణనైకానితక్ాం స్థయత్, న్త్ హి
నిర్షైోష్జాఞానన్త్కారణ్తామప్రమాణ్భూతవిప్రలమభక్వ్చనాద్వషు
విపక్షేషు దృష్టచరమ్ ।
నాపయస్థధారణ్ీః జ్యయతిష్టటమాద్వవాక్యదృషాటనాతభిధాన్యనైవ్
సపక్షాన్త్ాయసయ ప్రదరిశత్ ।
నాపి విరుదిీః, విపరీతవాయపతయభావాత్, న్త్ హి
నిర్షైోష్జాఞానన్త్కారణ్తామప్రామాణేయన్త్ వాయపతమ్ ।
న్త్ చ కాలాతయయాపద్వష్టీః ప్రతయక్షవిర్షధాభావాత్
ఆగమానుగుణయచచ ।
న్త్ చాస్మదితామ్, అస్మద్విరిహ ఆశ్రయతీః సారూపతో వా
తవ్దాశ్రయాస్మద్విీః, పఞ్చరాత్రశాస్త్రస్థయశ్రయతాత్, నాపి
సారూపాస్మదిీః, సోఽపి త్రేధా అజాఞానన్త్ –సన్యైహ –విపరయయభేదాత్, న్త్
తవ్దజాఞాననాస్మద్విీః, తత్రపరతిపాదక్శబోైచాచరణత్, నాపి
సాంద్వగాిస్మదిీః, నిర్షైష్తాసయ వాద్వన్త్ీః సాయాం స్మదితాత్,
ప్రతివాద్వనోఽపి దోషానుపలమాభద్వవానాయాసస్మదితాత్,
విపరయయాస్మద్విస్తత దూర్షతసరితైవ్ ।
న్త్ను క్థాం పౌరుష్ణ్యతాస్థమానాయదాపతనీత దోష్సాంభావ్నా
అపనీయతే పఞ్చరాత్రమనారణాం క్థాం
వాక్యతాస్థమానాయదాపతనీత వేద్వషు స్థ వారయతే, అపౌరుష్ణ్యతాద్వతి
చేతతద్వహాపి సరాజాఞానవాపతకామపరమపురుష్ప్రణీతతయేతయవ్గమయ
శామయత్ప భవాన్ ।

ఏతదుక్తాం భవ్తి ।

నైవ్ శబ్దై సాతో దోషాీః ప్రామాణ్యపరిపనిాన్త్ీః ।

సనిత కినుత సాతసతసయ ప్రమాణ్తామితి స్మాతిీః ॥
వ్కుతరాశయదోష్ణ్ణ్ కేషుచితతదపోదయతే ।
అఙ్గిలయగ్రేఽస్మత మాతఙ్ియూథమితేయవ్మాద్వషు ॥
ప్రస్తతతగ్రన్త్ాసాందరేభ వ్కుతరాశయగామినీమ్ ।
దోష్శఙ్కకాం త్రయీమూరైధధానిరేవాపమారిషి న్త్ీః ॥
వ్దనిత ఖలు వేదానాతీః సరాజఞానాం జగతీః పతిమ్ ।
మహాకారుణిక్ాం తస్మిన్ విప్రలమాభదయీః క్థమ్ ॥

న్త్ను చ ।

స్మద్వి వ్స్తతని శబాైనాాం ప్రామాణ్యాం న్యతయవాద్వష్మ్ ।

తతపరేషు ప్రయోగేషు వ్యయతపతతయగ్రహణద్వతి ॥
తదసతిసదిమపయరామాచక్షాణీః ప్రయోగతీః ।
లౌకికాీః ప్రతిపదయన్యతీః శకితాం కారయపరాద్వవ్ ॥

తదయథా పుత్రస్తత జాత ఇతి

వ్చన్త్శ్రవ్ణన్త్న్త్తరజనితవిశ్చష్టవ్దన్త్వికాస్థవ్స్థన్త్సమన్త్న్త్తరాం
హృష్టటఽయమితి ప్రతిపదయ హర్షషఽయాం ప్రియారాావ్గమనిబన్త్ిన్త్ ఇతి
స్థాతినాయక్లయన్ మధయమవ్ృదిస్థయపి తనినబన్త్ిన్త్మేవ్
హరషమనుమిమాన్త్సతదాభవ్భావితయా శబైస్దయవ్
ప్రియారాాఽవ్బోధక్తమవ్యవ్సయతి ।
తత్రాపయతీతనాగతద్వభేదభిన్యనషు
హరషహేత్పషూపపలవ్మాన్యషు క్సయ వ్కాతఽయమితి విచికితోసదయే సతి ।

తదన్త్న్త్తరసాంజాతజాతక్రాివ్బోధతీః ।
తద్విత్పభూతీః కోఽపీతి నిశ్చచన్త్ానానతిన్త్ీః పురా ॥
క్రతవ్యాం జాతక్రేితి ప్రతీతేీః కినున కారణ్మ్ ।
ప్రతీతాం ప్రియమితేయవ్ాం విమృశన్త్నవ్గచేతి ॥
పుత్రజన్దివ్ నివాన్త్యద్వతి వ్యయతిపత్పసరరభక్ీః ।
తత్ర చ ।

ఆవాపోదాిరభేద్వన్త్ పదానాాం శకితనిశచయీః ।

ఉపపదయత ఇతేయవ్ాం స్మదాిస్మదాిరావాచిత ॥

న్త్ను న్త్ తదాభవ్భావితమాత్రేణ్ కారయకారణ్భావ్ీః, అతి ప్రసఙ్కిత్

।
న్త్ చ జాతక్రిక్రతవ్యతఽవ్గతిరినయమేన్త్
ప్రియారాావ్గమపురససరీ, దృశయతే హి
కుటుమిభరణయాసవిదూయమాన్త్మన్త్సోఽప్రీతిపూరిాకాపి
తతకరతవ్యతవ్గతిీః, కారాయవ్గతిీః కిాం శబైకారణికా దృషాట యేన్త్
గామాన్త్యేతయదౌ గవాన్త్యనాద్వక్రతవ్యతవ్గతిీః
శబైకారణికాఽభుయపేయతే ।
అథ ఆక్స్మిక్తానుపపతేతీః సనినహితశబై ఏవ్ తదవ్గమహేత్పరితి
చేత్ సమానోఽయాం విధిరితరత్రాపి ।

యాపి ప్రవ్ృతితహేతారాప్రతిపాదక్త క్ాచిత్ ।

లిఙ్కద్వప్రతయయావాపహైత్పక స్థఽవ్సీయతే ॥
యశచ కారయపరతమేవాఖిలపదానామాతిష్ఠతే,
తేనాపాయవాపోదాిరవినిరాైధరితసాంసృష్టశరీరాణమేవ్
గవాశాాదీనాాం తతపదారాత సమరానీయా, సమరాయమానాపి
కారాయన్త్ాయిన్యయవ్ సమరాయత ఇతి చేత్ అలాం వ్యసన్యన్త్
అనాయనిాతభిధాన్యనాపి వ్యవ్హార్షపపతేతీః ।

అవ్శాయశ్రయణీయేయమనిాతరాాభిధాయిత ।
కారాయనిాతభిధాయితామన్త్యథా దురాచాం యతీః ॥
అవాయపతఞ్దచతత్ కారాయనిాతమేవ్ సరాత్ర పదాభిధ్యయమితి
లిఙ్కద్వషు వ్యభిచారాత్, లిఙ్కదయో హి
పరినిషిఠతధికారాదయనుబన్త్ిసాంబనిిన్త్మేవ్ స్థారామభిదధతి
।
అథ తేషాానిాతభిధాన్త్మితరత్ర కారాయనిాతభిధాన్త్మితి చేత్
తదరైధజరతీయాం, తతో వ్రాం సరాత్రానిాతభిధాన్త్మేవాశ్రీయతమ్ ।

తస్థిదాకాఙ్గితసన్త్నయోగాయరాాన్త్తరసఙ్ితేీః ।
స్థారేా పదానాాం వ్యయతపతితరాస్తాయా సరావాద్వభిీః ॥
యదయపి ప్రవ్ృతతయనుపపతితసమధిగమనీయైవ్ శబైశకితసతథాఽపి ।
తటసోాపాయతమాత్రాం శబైశకితవినిశచయే ।
కారయస్థయశ్రయిత్పాం యుక్తాం ప్రయోకారకాశద్వశవ్త్ ॥
అన్త్న్త్యలభయశశబాైరా ఇతి నాయయవిదస్మసితీః ।
తస్థినోనపాయభూతసయ కారయస్థయస్మత సమన్త్ాయీః ॥
వ్యయతపన్త్నవ్యవ్హారేషు పయీఃప్రతరణద్వవ్త్ ।

యథైవ్ హి బ్రహిజాతీయాద్వవ్జ్రవిశేషావ్ధారణ్డపయోగినోఽపి
పయీఃప్రతరణద్వరవ్ధృతరతనసతతేసయ న్త్
వ్యవ్హారదశాయాముపయోగీః, ఏవ్ాం
వ్యయతపతితగ్రహణ్సమయసముపయుక్తస్థయపి కారయసయ న్త్
వ్యయతపన్త్నదశాయాముపయోగీః ॥
యద్వ చ కారాయనిాతమేవారాాం శబాైీః ప్రతిపాదయనిత క్థాం
తేభయీః పరినిషిఠతన్త్దీతరఫలాద్వసాంసరాివ్గమీః, నాయాం
ముఖ్యయ లాక్షణిక్ ఇతి చేత్ క్ా వా శబాైనాాం ముఖయప్రయోగీః ।
మానాన్త్తరాపూరేా కారయ ఇతి చేన్త్న తత్రావ్యయతపన్త్నతేాన్త్
ప్రయోగానుపపతేతీః ।
న్త్ హి మానాన్త్తరాపూరేా వ్యయతపతితరుపపదయతే ।
న్త్ చావ్యయతపన్త్నశబ్దైభయీః ప్రతయయోఽతిప్రసఙ్ితీః ॥

యోఽపి మన్త్యతే లోకే కిరాయకారేయ వ్యయతపన్త్నశబైీః

ఫలపదసమభివాయహారబలప్రతిలబితతసధన్త్భావ్భఙ్గిరయాగ్
ఆద్వధాతార్షాతీతరావపూరాకారాయభిధాన్త్శకితరేాద్వ మోదతే, లోకే త్ప
సాం (సమముగేిన్యతి పా. ।)ముగేినాపి వ్యవ్హార్షపపతేతరన
శబాైరాతతతేవ్ధారణ్మాద్రియతే ఇతి ।
తస్థయపీదాం మనోరథమాత్రాం, న్త్ హి క్రియాకారేయ
వ్యయతపన్త్నస్థాయికారయాం ప్రతిపాదయతి అతిప్రసఙ్కిత్ ।
యద్వ వ్ృదివ్యవ్హారే
సమధిగతపదస్థమరేాయఽనురుధయమాన్యఽన్త్ాయావ్గతిర్షనపపదయతే,
మోపపాద్వ న్త్ న్త్ త్ప తదనుపపతతయ క్ౢపతశకితపరితయగేన్త్
శబైశక్తయన్త్తరాం భజతే కామాం లక్షణఽశ్రీయతమ్ ।
న్త్ హి విరుదాిరాపదసమభివాయహారే
పదానామభిధాన్త్మేవాన్త్యథా నీయతే,
సరాశబాైరేాష్ానాశాాసప్రసఙ్కిత్ ।

కిఞ్చ మానాన్త్తరాపూరాకారయబోధన్త్శక్తత ।
న్త్ క్రిఫలసమిన్త్ిస్మద్దియ తవ్దుపేయతే ॥
నైయోగిక్సస సమినోి న్త్ పున్త్ర్దానియోగిక్ీః ।
ధాతార్షాతీతరవకారాయతి న్త్ క్రిఫలసఙ్ిమాత్ ॥
ఋతే స్మధయతి సబన్త్ిసస చ తస్థిదృతే న్త్ హి ।

తతశచ దురుతతరమితరేతరాశ్రయణ్మ్ ।

స్థధయసారివిశ్చష్టసయ పురుష్సయ ప్రవ్రతక్ీః ।

న్త్ స్థయద్వతి తద్వషాటరాస్థధన్త్ాం న్త్ భవేద్వాధిీః ॥
భఙ్గిర్ష న్త్ చ ధాతారాీః క్రణ్తేాన్త్ క్లపతే ।
ఇతి తద్వభన్త్నకారాయరాబోధక్తాాం యదుచయతే ॥
తదసన్త్న హి స్థధ్యయన్త్ సారేిణయాం విశేష్యతే ।
సారిాం కామయమానో హి పురుష్టఽత్ర నియుజయతే ॥

న్త్ హి సార్షిఽధికారివిశేష్ణ్ాం స్థధయతాత్ ।

స్మదిమేవ్ హి సరాసయ నియోజయసయ విశేష్ణ్మ్ ।

జీవ్నాద్వ తథైవేహ కామనైవ్ విశేష్ణ్మ్ ॥

అపి చ నియోజయవిశేష్ణ్తమనుభవ్తీః సారాిద్వీః కదృశాం

స్థధయతామ్ ।

యద్వ స్థధన్త్సాంబన్త్ియోగయతాాం నైవ్ తవ్త ।

సారేిణ్ స్మధయత భావ్యాం యావ్దోయగమజన్త్ితీః ॥
స్మద్విపరయన్త్తత తసయ నియోగైక్ప్రమాణికా ।
నియోగసతత్రపరమాణ్శేచతతయనోయనాయశ్రయణ్ాం ధ్రువ్మ్ ॥
యద్వ సారిసయ స్థధయతాాం న్త్ నియోగసయ స్థధయత ।
స్థధయదాయఞ్చ నైక్స్మిన్ వాకేయ సమిన్త్ిమరహతి ॥

సాతన్త్రాం హి స్థధయదాయమేక్వాక్యతాం నిరణద్వి

నానుగుణ్మ్, అనుగుణ్ఞ్దచతతసధయదాయాం
నియోగస్మద్వినాన్త్తరీయక్తాత్ సారిస్మద్విీః, యదాహ నియోగస్మదౌి
సరాాం తదనుగుణ్మ్ ఇతి కేన్త్ న్యష్యతే నియోగస్మధయరాా ఫలస్మద్విరితి చ,
తస్థిదవిర్షధ ఇతి చేతతన్త్న ।
సారిస్మద్విాం వినా కినున నియోగసయ న్త్ స్మధయతి ।
నాధికార్ష న్త్ విష్యో న్త్ చాన్త్యద్వాధయపేక్షితమ్ ॥
న్త్ హి నితయధికారేషు నియోగస్థతమపేక్షతే ।
న్త్ చాన్త్యద్వచేతోఽన్త్యత్ర నియుకితర్షనపపదయతే ॥
నియోగస్దయవ్ మాహాతియాం నితోయషిావ్ నియుజయతే ।
నియోగో హి
ప్రధాన్త్తయాఽధిగమయమాన్త్సారిమభిలష్న్త్తమపాయతినాయక్రషతి
యథా అనిచేన్త్తమపి నితేయ క్రిణి నిష్ూల్ప్ ప్రవ్రతయతి ॥

కిఞ్చ ।

సారిాం కామయమానో హి నిమిష్త్పయనిిష్తయపి ।

న్త్ చ తే సారిస్మదియరాా యాగీః కిన్దనవ్మిష్యతే ॥
తతసధన్త్తయా నైకే గృహయన్త్త ఇతి చేన్త్ితమ్ ।
యాగాదయీః కిాం తదుిద్విగ్రాహాయ విధిబహిష్కృతీః ॥

తత్ర చ ।

స్థధయస్థధన్త్సాంబన్త్ిప్రతిపాదన్త్తతపరాీః ।
యావ్న్త్న విధయస్థతవ్న్దనష్ూలయాం సరాక్రిణమ్ ॥

తస్థిలిలఙ్కద్వభయీః ప్రథమమిష్టస్థధన్త్తఽవ్గమీః,
తతోరాగతీః ప్రవ్ృతితరితేతయవ్ యుక్తాం, తదపూరాకారాయభిధాన్త్ ఏవ్
ముఖ్యయ శకితీః ఇతరత్ర లాక్షణికతయనుపపన్త్నమ్, అత ఏవ్ యథాయథాం
లౌకిక్శబ్దైభయసతతిసదాిరాగోచరా బ్ధదియో జాయన్యత ।
న్త్ను న్త్ తీః శబైమహిమభువ్ీః ఆనుమానికోయ హి తీః, తథా హి
వ్యయతపతితసమయసాంవిద్వతరాప్రతిపాదన్త్స్థమరాాయన్త్యపి పదాని క్ాచిద్
వ్యభిచారదరశన్త్జనితసాంశయప్రతిబధాని న్త్ శ్రుతమాత్రాణ్యరాాం
నినశాచయయనిత న్త్ చానిశ్చచతోఽర్షాజాఞానతో భవ్తి
అనిశచయాతినోజాఞానన్త్స్థయభావాత్ ।

తత్రాజాఞానతేఽపి వాకాయరేా శ్శ్తైవ్ాం విచికితసతే ।

బ్రవీతయనోయన్త్యసాంబన్త్ియోగాయరాాని పదాన్త్యయమ్ ॥
న్త్ చావిజాఞానతసాంబనాిన్ శబాైనాపాతీః ప్రయుఞ్జతే ।
తేన్యదృశాన్త్ాయజాఞానన్త్మస్థయసీతతయవ్గచేతి ॥
ఏవ్మన్త్ాయజాఞానన్య అనుమితే తదుపదరిశతోఽర్షా న్త్
శబైమాకాఙ్ితి అతో లౌకిక్సయ వ్చసో వ్క్రనుభవ్పరతన్త్రతయా
తత్రైవ్ పరయవ్స్థన్త్మితి ।
తదసత్, న్త్ హి సాభావ్తోఽరామవ్గమయన్ శబైీః
క్ాచిదాకారశయదోష్వ్శీకారాద్వాతథ ఇతయన్త్యత్రాపి
తతసాంభావ్న్త్యా స్థారస్మకమరాావ్బోధక్తముఞ్చిత్పమరహతి, న్త్ హి
మన్త్రప్రతిహత (అత్ర మన్త్రప్రతిహతిదశాయామితి యుక్తీః పాఠోఽథవా
హతశబ్దై భావే క్తప్రతయయ ఇతయనుసాంధ్యయమ్ ।)దశాయాాం హుతవ్హో న్త్
దహతీతతయన్త్యత్రాపి తదృశదశాశఙ్కకయ న్త్ దహతి, నాపి
శ్నకితరజతధియమరావ్యభిచారిణీమిన్ద్ైరయాం దోష్వ్శాదుపలబిమితి
ఘటాద్వక్మపి నావ్గమయతి, అతో విద్వతపదపదారాసఙ్ితేీః
శ్శ్త్పససహసైవ్ శబోైఽరామవ్బోధయతి మూలజాఞానన్త్ాం న్త్ ప్రతీక్షతే ।

మూలజాఞానన్త్పరిజాఞాననాదరాాగరేాఽపి చోద్వతే ।
క్థమేవ్మయాం వేద్వతయనుమాన్త్ాం ప్రవ్రతతే ॥
కిమజాఞానసీదయాం వ్కాత కిఞ్చచద్వతయనుమితసమే ।
విశ్చషాటరాాన్త్ాయజాఞానన్త్మనుమాత్పమథేచేస్మ ॥
న్త్ తవ్దయమజాఞానసీద్ వ్కాత కిఞ్చచద్వతీయత ।
వాయహారవ్యవ్హార్మ వా స్థయతాం వాకాయరాగోచర్మ ॥
విశ్చషాటరాాన్త్ాయగోచరచేతోఽనుమాన్త్నుత
ప్రథమతరప్రవ్ృతతతద్వాష్యశేముష్ఠమన్త్తరేణనుపపన్త్నమితి ప్రాగేవ్
శబాైర్షాఽవ్గన్త్తవ్యీః, న్త్ హయనాస్థద్వతవిష్యవిశేష్సాంసరాిీః
సాంవిదీః పరసపరతో వ్యతిభిదయన్యత ।
న్త్ చ తథాఽనుమితభిరరావిశేష్ీః స్మధయతి
యాదృశాన్త్ాయప్రతిపాదన్త్యోగాయ పదరచనా స్థ
తదన్త్ాయజాఞానన్త్మాపాదయతీతి చేత్, అవ్గతసతరిహ
ప్రాగేవారాానామన్త్ాయీః, న్త్ హి బ్ధదాివ్నార్షపిత ఏవాన్త్ాయీః
ప్రయోగాం వ్యవ్చిేన్త్తిత,

తస్థిదస్మత న్త్దీతీరే ఫలమితేయవ్మాద్వషు ।

యా స్మదివిష్యా బ్ధద్వి స్థ శాబ్దై నానుమానిక ॥
తతశచ అపూరాకారయగోచర ఏవ్ శబైీః ప్రమాణ్మితి ।
సాస్మనాిన్త్తచిరాభాయసవాయ (వాయముగాిబలబ్ధద్విభిరితి పా్స్తత న్త్
యుక్త ఇతి మనాయమహే ।) ముగిబలమ్ద్విభిీః ॥
ఉక్తముకేతన్త్ మారేిణ్ యుకాతఽన్త్యత్రాపి శక్తత ॥

తతశచ యాన్యయతని విలక్షణ్పురుష్ప్రతిపాదకాని

వేదాన్త్తవ్చాాంస్మ స ఏష్ సరాాధపతిీః సరాస్తయశాన్త్ీః సరామిదాం
ప్రశాస్మత తస్థయధయక్షమిదాం సరామ్ ఇతయదీని తన్త్యపి తత్ర ప్రమాణ్ాం
తద్వాష్యాసాంద్వగాివిపరయయజాఞానన్త్హేత్పతాత్ ।

న్త్ చ పరినిషిఠతవ్స్తతని స్థధక్బాధక్యోరన్త్యతర్షపనిపాత-

సాంభావ్నాభావితనువాదవిపరయయపరాయలోచన్త్యా
తదోిచరవ్చస్థాం ప్రామాణ్యప్రచ్యయతిీః, కారయగోచరాణమపి
తత్రపరసఙ్కిత్, కారయమపి మానాన్త్తరవేదయమేవ్ సమిదాహరణద్వ, తచచ
మానాన్త్తరేణపి వేదయమోదన్త్పాక్వ్ద్వతయభుయపగమాత్ ।
అథ
విలక్షణగినహోత్రాద్వవిష్యకారయస్థయసాంభావితమానాన్త్తరతయా
తత్రపరతిపాదయదాచీః ప్రమాణ్ాం, హన్త్త తరిహ
నిరతిశయావ్బోధైశారయమహాన్త్న్త్ైసాందోహవ్పుషి భగవ్తి న్త్
మానాన్త్తరసాంబన్త్ిగన్త్ి ఇతి సరాాం సమాన్త్మన్త్యత్రాభినివేశాత్ ।

అపి చ ।

ప్రమాణన్త్తరదృషాటరవి
ా ష్యిణ్యపి శేముష్ఠ ।
ప్రమాణ్మేవ్ తతూపరాాం న్త్ చేతసేరాాం విగాహతే ॥
తసయ సాంభావ్నామాత్రాదప్రామాణ్యమలౌకిక్మ్ ।

తస్థితపరినిషిఠతనిష్ణ్ఠయాద్వభేదశూన్త్యమసనిైగావి
ి పరయస్త
అవిజాఞానన్త్ాం ప్రమాణ్మేష్టవ్యమ్, అత ఇదమపాసతమ్ ।
ప్రస్మద్దిీః క్రణైరేవ్ స్థరాజఞానయాం నాన్త్యథేతి యత్ । యతీః
శ్రుతిరేవ్ తత్ర పరిపనిానీ పశయతయచత్పసస శృణ్డతయక్రవీః
యశచక్షుషా న్త్ పశయతి యశచక్షాంషి పశయతి । న్త్ తసయ కారయాం
క్రణ్ాం చ విదయతే । స్థాభావిక జాఞానన్త్బలక్రియా చ ఇతయద్వకా ।

న్త్ చాస్థాం గుణ్వాదతాాం ప్రమాణభావాత్ ।

అలబిముఖయవ్ృతీతనాాం గుణ్వాదసమాశ్రయీః ॥
న్త్నిాహాపి ముఖ్యయరాభఙ్ికారణ్మస్మత ప్రమాణన్త్తరవిర్షధీః ।
కుతీః ప్రమాణన్త్తరాత్, న్త్ తవ్త్రపరతయక్షాత్, న్త్ హి
ప్రతయక్షముదీరితపురుషాభావావ్భాసక్ముదీయమాన్త్ాం దృష్టాం,
యోగాయనుపలమాభదభావ్నిశచయ ఇతి చేన్త్న ప్రమాణ్గోష్ఠఠజేయష్ణ్ఠన్త్
శాస్తరణైవోపలమభనాత్, నాపయనుమానాత్ తద్వి
శీఘ్రజనాిగమిక్ప్రతయయప్రక్షిపతప్రతిబన్త్ిాం క్థమివ్
మన్త్ారప్రవ్ృతిత ప్రాదురభవ్తి ।

కిఞ్దచవ్ాం సతి యాగాద్వీః సారాిపూరాాద్వసఙ్ితిీః ।

క్రియాతేాన్త్ విరుధ్యయత శాస్త్రాం చేతతన్త్న బాధతే ॥
యూపాద్వతయద్వతదాతియాం ప్రతయక్షేణైవ్ వాధితమ్ ।
విసపష్టదృష్టభేదతాత్ కాష్ఠస్థవిత్రమ్మియోీః ॥

అపి చ తత్ర సనినహితయూపాఞ్జన్త్విధ్యయక్వాక్యతయా

అరావాదతాదుయక్తాం గుణ్వాదతాశ్రయణ్ాం, న్త్ చేహ తథా
విధయన్త్తరమస్మత యచేేష్తయా అరావాదీః స్థయత్ ।

అథ విధయన్త్ాయాభావే పురుషారాతాహాన్త్తీః ।
అధాయహృతయ విధిాం తత్ర శేష్తాాం పరిక్లపయతే ॥

యదాహుీః ।

యావ్త్ ఖలు ప్రమాతౄణాం ప్రవ్రతన్త్నివ్రతన్య ।

శబాై న్త్ కురాతే తవ్న్త్న నిరాకాఙ్ిబోధన్త్మ్ ॥ ఇతి, తన్త్న
ఋతేఽపి విధిసాంబనాిద్ దృష్దవ్
ట హి పుమరాత ।
పుత్రస్తత జాత ఇతయదౌ తథేహాపి భవిష్యతి ॥

న్త్ చ తత్ర విధయధాయహారీః, అన్త్తరేణపి విధిాం

పుత్రజన్త్నావ్గమాద్వవ్ హర్షషతపతేతీః ।
తథా కా క్రియా పాక్ ఇతయద్వప్రశోనతతరవ్యవ్హారేషు
ప్రషుటజన్త్జిజాఞానస్మతక్రియావిశేష్ప్రతిపాదన్త్మాత్రనిరాకాఙ్ిశశబ్దై
ఓ న్త్ విధయధాయహారమపేక్షతే ।

ఇహ త్ప బ్రహివిజాఞానన్త్ాం మహాన్త్న్త్ైఫలాం శ్రుతమ్ ॥

బ్రహాివిద్ బ్రహి భవ్తి ప్రాపోనతి బ్రహివిత్ పరమ్ ।

అశ్ననతే బ్రహిణ్ స్థరైధాం సరాాన్ కామాన్ స స్థమగీః ॥

ఇదమాద్వత్రయీవాక్దయరాయకాత తసయ పుమరాత ।
తద్వవ్ముదీరితశ్రుతిశతసమధిగతవితథసహజసరాస్థక్షాతకర్
అకారుణయద్వక్లాయణ్గుణైక్రాశౌ భగవ్తి స్మధయతి, స్మధయతేయవ్
తదనుభవ్మూలతయా తన్త్రప్రామాణ్యమ్ ।
న్త్ను విరచితనీతయ
క్శ్చచదామానయమూరైధప్రమితసహజసరాజాఞానన్త్వాన్త్స్తత నామ । స చ
హరిరితి యావ్నానవ్గమేయత సమయక్ న్త్ ఖలు భవ్తి తవ్తపఞ్చరాత్రాం
ప్రమాణ్మ్ ॥
అతయలపమేతత్ న్త్ హయత్ర త్రయీవిదో వివ్దన్యత యదాాస్తద్వవ్ీః
పరమాతి అఖిలజగతకరణ్మితి ।

శ్రూయతే హి స వేదాన్యతషాాతి నారాయణ్ీః పరీః ।

సతతయాం జాఞానన్త్మన్త్న్త్తఞ్చ తద్వాష్టవీః పరమాం పదమ్ ॥
పరా ప్రక్ృతిరధయక్షో వాస్తద్వవ్సతథా పరీః ।
ఏక్ీః పరస్థతదయ ఇదాం బభూవ్ యస్థిత్ పరాం నాపరమస్మత కిఞ్చచత్ ।
ఇత్పయక్తవాచాయనుగుణ్ాంయతో వా ఇమాని భూతని సద్వవ్ సౌమయ ॥
ఇతయద్వవాక్యఞ్చ తతసస విషువస్త్రయీశ్చరీః స్మదివిశ్నదిబోధీః ।
న్త్ చాన్త్యస్థిజజగజజన్త్ిస్మాతిధాాంస్థశ్రుశరత్ప శ్రుతీః ।
యతశ్దచతే స సరాజఞానీః పరమాతేితి సమితమ్ ॥
అముమేవ్ పరమాతిన్త్ాం ద్దాపాయన్-పరాశర-
నారదప్రభృతిమహరిషవ్చన్యభయీః ప్రతిపదాయమహే తథా హి ।
విష్టవ జగతిసితాం సరామితి విద్వి పరన్త్తప ।
సృజతేతయష్ మహావిషువరూభతగ్రామాం చరాచరమ్ ॥
ఏష్ చాక్షిపతే కాల్ప్ కాల్ప్ విసృజతే పున్త్ీః ।
అస్మిన్ గచేనిత విలయమస్థిచచ ప్రభవ్నుతయత ॥
అనాద్వనిధన్త్ీః శ్రీమాన్ మునిరానరాయణ్ీః ప్రభుీః ।

స వై సృజతి భూతని స్థావ్రాణి చరాణి చ ।

స బ్రహి పరమాం చేతి తథాఽన్త్యత్రాపి ప్యతే ॥
కేశవో భరతశ్రేష్ఠ ! భగవానీశారీః పరీః ।
పురుష్ీః సరామితేతయతచ్ఛ్ేరయతే బహుధా శ్రుత్ప ॥

ఇతి,

తతతేాం జిజాఞానసమానానాాం హేత్పభిీః సరాతో ముఖీః ।

తతతేమేకో మహాయోగీ హరిరానరాయణ్ీః ప్రభుీః ॥ ఇతి,

తథా దాన్త్ధరేి ।

పరమాతి పరీః శాన్త్తీః పదినాభీః పరాయణ్ీః ।

ఇతి వేదరహసయనుత కిన్త్న వేతిస పురన్త్ైర ॥
తత్రపరస్థదాదాయాం సరేా లోకానాాం స్మాతిహేతవ్ీః ।
ఆపాతశాచమరముఖ్యయశచ ద్వవాశచ స్థానినో మతీః ॥
యద్వ విషువరుదాసీనో నాస్థిక్ాం విదయతే శ్నభమ్ ।
ఇతి రుద్రసయ వ్చన్త్ాం తథా భారతమాతసయయోీః ॥
తత్ర యీః పరమాతి హి స నితోయ నిరుిణ్శ్నశభీః ।
స వై నారాయణ్డ జేఞానయీః సరాాతి పురుష్ట హి సీః ॥ ఇతి,
తథా వ్రాహే ।

యసయ ద్వవ్సయ చరితాం వ్రతాం సమభవ్దుభవి ।

కోఽన్త్యసతస్థిదభయధికో ముకాతే నారాయణ్ాం ప్రభుమ్ ॥

ఇతి,

నారాయణతపర్ష ద్వవో న్త్ భూతో న్త్ భవిష్యతి ।

ఏతద్రహసయాం వేదానాాం పురాణనాాం చ సతతమాీః ॥ ఇతి ।

తథా లైఙ్గిీః ।

స ఏక్ీః పురుష్ీః శ్రేష్ఠీః పరమాతి జనారైన్త్ీః ।

యస్థిద్ బ్రహాి తతో రుద్రీః తతశ్దచవాఖిలాం జగత్ ॥

తథా ।

విష్టవససకాశాదుదూభతాం జగతతత్రైవ్ చ స్మాతమ్ ।

స్మాతిసాంయమక్రాతఽస్థవితి పారాశరాం వ్చీః ॥

తథా మాన్త్వే ।

నారాయణ్ీః పర్షఽవ్యకాతదణ్ోమవ్యక్తసాంభవ్మ్ ।
అణ్ోస్థయన్త్తస్మతేమే లోకాీః సపతదీాపా చ మేద్వనీ ॥
తస్థిదీదృశశ్రుతిసిృతీతిహాసపురాణ్పరాయలోచన్త్యా
అఖిలజగతకరణ్ాం పరమాతి వాస్తద్వవ్ ఇతి నిశీచయతే ।
న్త్ చైవ్ పరమాతితాాం రుద్రాద్వీః శ్రుతిషూద్వతమ్ ।
ప్రత్పయతోతపతిమేవాహుసతస్దయకాయన్త్శాఖిన్త్ీః ॥
తమో వా ఇదమితయదౌ తథా వేద్వఽపి దృశయతే ।
యతో హి రుద్రససఞ్జజేఞాన తచ్ఛ్ేరష్ఠాం భువ్న్యషిాతి ॥
తద్వదాస భువ్న్యషు జేయష్ఠమితి ।
తథా ర్మద్రాం పదాం సపష్టాం క్రిజన్త్యాం ప్రతీయతే ॥
మహిమాన్త్ాం నిజాం ల్ప్భే విష్టవరభయరచనాద్వతి । అసయ ద్వవ్స్తయతి
లలాటాదభవ్ద్వినుైసతస్థిద్రుద్రోవ్యజాయత ।

ఇతయద్వకాశచ శ్రుతయో రుద్రోతపతితాం వ్దనిత వై ।

ఏవ్ఞ్చ సతి రుద్రాద్వమహిమావేద్వకా ఇవ్ ॥
యా వాచస్థతస్తసుతిపరాీః శ్శ్త్రాం బ్రహేితి గీరివ్ ।
ఏతేన్త్ రుద్రాదీనాాం పరమాతితాప్రతిపాదక్పురాణ్వాదాీః ।
ప్రతయక్షశ్రుతివిర్షధాన్త్న ముఖ్యయరాాీః ।

యదాా తయజయతయా తన్త్రస్మదాిన్త్తప్రతిపాదకాీః ।

అవైద్వకేషు తన్యరషు తనాిహాతియాం హి క్థయతే ॥
వేదస్మదాిన్త్తమారేిషు విషువరేవ్ పరీః సిృతీః ।

తదయథా వైష్వవే ।

పరమాతి చ సరేాషామాధారీః పరమేశారీః ।

విషువనామా స వేద్వషు వేదాన్యతషు చ గీయతే ॥

వారాహే ।
విషువరేవ్ పరాం బ్రహి త్రభేదమిహ ప్యతే ।
వేదస్మదాిన్త్తమారేిషు తన్త్న జాన్త్నిత మోహితీః ॥
నారాయణతపర్ష ద్వవో న్త్ భూతో న్త్ భవిష్యతి ।
ఏతద్రహసయాం వేదానాాం పురాణనాఞ్చ సతతమాీః ॥ ఇతి ।

తథా మాతేసయ ।

స్థతితేకేషు త్ప క్ల్ప్పషు విష్టవరాిహాతియముచయతే ।

అగేనశ్చశవ్సయ మాహాతియాం తమస్తషు ప్రకరతయతే ॥ ఇతి, ।

తథా లైఙ్గి ।

న్త్ హి విషువమృతే కాచిద్ గతిరనాయ విధీయతే ।

ఇతేయవ్ాం సతతాం వేదా గాయన్యత నాత్ర సాంశయీః ॥

ఇతి, తథా వాయవీయే ।

సహస్రబాహుీః పరమీః ప్రజాపతిీః ।

త్రయీపథేయీః పురుష్ట నిరుచయతే ॥

ఇతి, తథా భవిష్యతి ।

వేదస్మదాిన్త్తమారేిషు విషువరేవ్ పరీః సిృతీః ।

విషువరేవ్ న్త్రశ్రేష్టఠ మహిష్ఠీః ప్రుష్టతతమీః ॥

ఇతి, సరాాం చైతత్పపరుష్ (పురుష్నిరవయనామా

భగవ్న్త్ిహిమప్రతిపాదన్త్పురీఃసర్షద్వవ్తన్త్తరవాయవ్రతన్త్ముఖేన్త్
విషువపరతతతేప్రతిపాదన్త్పర్షగ్రన్త్ాీః పరమాచారయప్రణీతీః
।)నిరవయే నిపుణ్తరముపపాద్వతమితి న్యహ ప్రపఞ్చయతే ।

తతశచ ।

శ్రుతిమూరిిి ప్రస్మద్విన్త్ వాస్తద్వవేన్త్ భాషితమ్ ।

తన్త్రాం మిథేయతి వ్కుతన్త్నీః క్థాం జిహాా ప్రవ్రతతే ॥
న్త్ హి
సహజసాంవేదన్త్స్థక్షాతకృతదీక్షారాధనాద్వధరిసారిపుత్రాద్వవైష్
అయిక్స్తఖమన్యక్దుీఃఖసాంభిన్త్నాం, న్త్ చాతిచిరమనువ్రతత ఇతి తదపి
దుీఃఖపక్ష ఏవ్ నిక్షిపయ మోక్షాయ గృహేభయీః ప్రవ్రజదభయీః
శాణిోలయనారదాద్వపరమ-
ఋషిభయసతదభిలషితనిరతిశయనిశ్రేయసైక్స్థధన్త్స్థావ్గమారాధన్త్
అవ్బోధినీాం పఞ్చరాత్రసాంహితాం నిరమిమీతేతి నిశీచయతే ।

న్త్ చ తనారన్త్తరేష్ణ్ాష్ నాయయీః ప్రసరమరహతి ।

యతసతతతనినబన్త్ైధృణాం విభ్రమాదయపి సాంభవి ॥
ప్రతయక్షాద్వప్రమాణనాాం న్త్ హి మూలతాసమభవ్ీః ।
తనారన్త్తరేషు శాస్త్రనుత మూలాం తైరేవ్ న్యష్యతే ॥
అన్త్యచచ వేదస్మదాిన్త్తవిరుదాిరాాభిధాన్త్తీః ।
ప్రతయక్షశ్రుతిమూలతాక్లపనా తేషు బాధయతే ॥
యథా మాహేశారే తన్యర విరుదిాం బహు జలిపతమ్ ।
చత్పరిాధా హి తతిసదిచరాయమారాినుస్థరిణ్ీః ॥
యథా కాపాలికాీః కాలాముఖ్యీః పాశ్నపతసతథా ।
శైవాసతత్ర చ కాపాలాం మతమే ప్రచక్షతే ॥
ముద్రికాష్టకవిజాఞాననాత్ పున్త్సతస్దయవ్ ధారణత్ ।
అపవ్రిఫలప్రాపితరన బ్రహాివ్గమాద్వతి ॥
తథాఽహుీః ।

ముద్రికాష్టకతతతేజఞానీః పరముద్రావిశారదీః ।
భగాసన్త్సామాతిన్త్ాం ధాయతా నిరాాణ్మృచేతి ॥

తథా ।

క్రివకా రుచక్ఞ్దచవ్ కుణ్ోలఞ్చ శ్చఖ్యమణిమ్ ।

భసి యజ్యఞానపవీతఞ్చ ముద్రాష్టకాం ప్రచక్షతే ॥
క్పాలమథ ఖటాాఙ్ిముపముద్రే ప్రకరితతే ।
ఆభిరుిద్రితద్వహస్తత న్త్ భూయ ఇహ జాయతే ॥

న్త్ చేదృశముద్రికాష్టకపరిజాఞానన్త్ –తదాిరణ్ –

నినిైతభగాసన్త్సాద్వహధాయన్త్స్థయపవ్రిస్థధన్త్తాాం శ్రుతయో
మృష్యనిత, త హ్దయహికాముషిిక్సక్లవిష్యాభిలాష్విముఖసయ
అఖిలజగతకరణ్వాస్తద్వవాతిభావైక్లభయాం మోక్షమాచక్షతే ।
తమేవ్ విద్వతా అతిమృత్పయమేతి నాన్త్యీః పనాా అయనాయ విదయతే ఇతయదాయీః,
ఏవ్ాం కాలాముఖ్య అపి సమసతశాస్త్రప్రతిషిదిక్పాలభ్యజన్త్ –
శవ్భసిస్థనన్త్ తత్రాపరశన్త్ –లగుడ్ధారణ్ స్తరాకుమభస్థాపన్త్ -
తతసిద్వవ్తరచనాద్వరేవ్ దృషాటదృషాటభీష్టస్మద్విమభిదధానాీః
శ్రుతిబహిష్కృత ఏవ్ ।

యదపి పాశ్నపతశైవాభాయాం విరుధావిరుదిసమముగిాం

కిఞ్చచదభిహితాం తదపి శ్రుతిబహిష్కృతమేవ్ ।

తత్రైషా పాశ్నపతప్రక్రియా ।
జీవాీః పశవ్ ఉచయన్యత తేషామధిపతిశ్చశవ్ీః ।
స తేషాముపకారాయ పఞ్జచధాయయీమచీక్ౢపత్ ॥
తత్ర పఞ్చ పదారాాస్తత వాయఖ్యయతీః కారణదయీః ।
కారణ్ాం కారయాం విధిర్షయగో దుీఃఖ్యన్త్తీః ॥ ఇతి,
ఉపాదాన్త్ాం నిమితతఞ్చ వాయఖ్యయతాం కారణ్ాం ద్వాధా ।
నిమితతకారణ్ాం రుద్రసతతకలా కారణన్త్తరమ్ ॥
మహయన్త్తాం మహదాద్వకారయముద్వతాం తదాద్వాధిరీియతే ।
గ్భఢ్యచారముఖసిశాన్త్భస్మతస్థననావ్స్థన్త్ీః పరీః ॥
యోగో ధారణ్ముచయతే హృద్వ ధియామోఙ్కకరపూరాన్త్తథా ।
దుీఃఖ్యనోత హి మతోఽపవ్రి ఇతి తే పఞ్జచపి సాంకరితతీః ॥

ఆతయనితక దుీఃఖనివ్ృతితరుఖ్య
ై న్త్తశబ్దైనోకాత తమేవ్
నిశేశష్వైశేషికాతిగుణ్డచేేదలక్షణాం ముకితాం మన్త్యతే ఇయమేవ్
చేశారక్లపనా శైవానామన్యయషాాం చ ।

స్తయాం సరాా శ్రుతివిరుదాి క్లపనా యతీః ।

జగనినమితోతపాదాన్త్ాం పరాం బ్రహి శ్రుత్ప శ్రుతమ్ ।
మహాన్త్నాైతికో మోక్షసతత్రతత్రాసక్ృచ్యేతీః ॥
పరసపరవిర్షధ్యన్త్ వాయహతైషాాం ప్రమాణ్త ।
త్రయీదణ్ోప్రతిక్షేపాం కిఞ్చచన్దనవ్ ప్రతీక్షతే ॥
కిఞ్చ శైవాదయోవేదస్మదివ్రావశ్రమాదిహిీః ।
క్లపయనాతయశ్రమాదీని తతోఽపి శ్రుతిబాహయత ॥

యదాహుీః ।

దీక్షాప్రవేశమాత్రేణ్ బ్రాహిణ్డ భవ్తి క్షణత్ ।

కాపాలాం వ్రతమాస్థాయ యతిరభవ్తి మాన్త్వ్ీః ॥

ఇతి ।

న్త్ చ వాచయమ్ అప్రమాణ్భూతమియన్త్తాం గ్రన్త్ారాశ్చాం క్థాం

ప్రతయయితతర్ష రుద్రీః ప్రణ్యతీతి ।
న్త్ చ సమాన్త్న్త్మనిరాితృసిరణ్నిబన్త్ిన్త్మితి యుక్తమ్ అతి
ప్రసఙ్కిద్వతి, యతీః-

నామైక్తాక్ృతభ్రానితక్లపనాఽపుయపపదయతే ।
వేదబాధాన్త్న చాన్త్యత్ర తవ్తఽతిప్రసజయతే ॥
ప్రమాదోఽపి చ నాతయన్త్తాం రుద్రాద్వషు న్త్ సమభవీ ।
యదాా రుద్రసయ మోహశాస్త్రప్రణేతృతయాఽవ్గతతాద్
వాయమోహయిత్పమేవ్ హీదృశశాస్త్రప్రణ్యన్త్ముపపదయత ఇతి నావ్శయాం
ప్రమాద ఏవాశ్రయితవ్యీః,

తథా చ వారాహే ।

తాాం హి రుద్ర ! మహాబాహో ! మోహశాస్థరణి కారయ ।

కుహకాదీన్దైరజాలాని విరుదాిచరణని చ ॥
దరశయితాఽలపమాయాసాం ఫలాం శీఘ్రాం ప్రదరశయ ।
దరశయితా జన్త్ాం సరాాం మోహయాశ్న మహేశార ! ॥

ఇతి ।

తథా తత్రైవ్ భగవాన్ రుద్రీః ప్రస్తతతశైవాదాయగమానాాం

సాయమేవ్ వేదవాహయతాాం వేదమారాిపభ్రష్టజనాధికారితాాం
తదాాయమోహైక్ప్రయోజన్త్తాం చ దరశయతి ।

యే వేదమారినిరుికాతస్తతషామోిహారామేవ్ చ ।
న్త్యస్మదాిన్త్తమారేిణ్ మయా శాస్త్రాం ప్రదరిశతమ్ ॥
తస్థిదారభయ కాలాత్పత మత్రపరణీతేషు సతతమాీః ।
శాస్తరష్ాభిరతో లోకో న్త్ వేదాన్ బహు మన్త్యతే ।
తథా పాశ్నపతదీని ప్రవ్రతన్యత క్లౌ యుగే ॥

తథా చ భగవ్తపరివారతావ్యతిరేకేణ్ సాప్రధాన్త్పూజాాం

పాశ్నపతద్వతన్త్రస్మదాిాం వేదబాహాయాం దరశయతి ।

తద్వాదబాహయాం క్ర్షిక్తాం మాముద్వైశోయపస్తవ్యతే ।

తద్దా పాశ్నపతాం నామ మనిష్ఠమోిహన్త్ాం న్త్ృణమ్ ॥
మాాం విషువవ్యతిరేకేణ్ పూజయనిత న్త్రాధమాీః ।
ఇతయద్వవాక్యజాతని న్త్ లిఖయన్యతఽతిగౌరవాత్ ॥
వ్యక్తఞ్చ వేదబాహయతామేతచాేస్థరనుగామినామ్ ।

యథా తత్రైవ్ ।

శశాప తఞ్జటాభసిక్పాలవ్రతధారిణ్ీః ।
భవిష్యథ త్రయీబాహాయ వేదక్రిబహిష్కృతీః ॥
క్లౌ తద్రూపిణ్ససరేా జటాలగుడ్ధారిణ్ీః ।
సాచేన్త్ైవ్రతవేషాశచ మిథాయలిఙ్ిధరాసతథా ।
బ్రహిశాపాగిననిరైగాి రుద్రభకాత జటాధరాీః ॥ ఇతి,
ప్రస్మదిఞ్దచతచ్దేవాగమేషు ।
రుద్రాక్షాం క్ఙ్కణ్ాం హస్తత జటా చైకా చ మసతకే ।
క్పాలాం భసినా స్థనన్త్మ్ ఇతయద్వ ।
తథా చైతేషామాద్వతయపురాణేఽపి భగవ్తతయగేన్త్ సమాం
వేదతయగాం క్థయతి ।

అన్యయ భసిజటోపేత యథోకాత గౌతమాత్ పురా ।

శాపాతసనాతయజిత వేదాం ద్వవ్ాం నారాయణ్ాం తథా ॥

ఇతి ।

కిఞ్దచతే వాస్తద్వవ్సయ మనాై నినాైాం వితన్త్ాతే ।

తే చ పాష్ణిోనో జేఞానయా యథా లైఙ్ది సమీరితమ్ ॥
యే త్ప స్థమాన్త్యభావేన్త్ మన్త్యన్యత పురుష్టతతమమ్ ।
తే వై పాష్ణిోనో జేఞానయా వేదమారిబహిష్కృతీః ॥

ఇతి, తతశచ ।

ఏత ఏవ్ చ తే ఏషాాం వాఙ్కిత్రేణపి నారచన్త్మ్ ।

పాష్ణిోనోవిక్రిస్థానితయద్వసిృతిషూద్వతమ్ ॥
యా వేదబాహాయ ఇతేతయతదపి చేదృశగోచరమ్ ।
తస్థిన్త్న వేదమూలతాాం నాపి ప్రతయక్షమూలత ॥
తనారన్త్తరాణాం యుకేతతి క్లపయతే కారణన్త్తరమ్ ।
న్త్ను మూలాన్త్తరాపేక్షా యద్వ స్థయదస్తత దూష్ణ్మ్ ॥
సాతీఃప్రమాణ్ాం విజాఞానన్త్ాం భవ్తాం న్త్ను దరశన్య ।
సతయాం తద్వవ్ విజాఞానన్త్ప్రామాణ్యమపనీయతే ॥
బాధకారణ్దోషాభాయాం తవ్పి దాావిహ స్తూటౌ ।
ఏవ్ాం శ్రుతివిరుదిసయ స్తూటమూలాన్త్తరసయ యత్ ॥
పఞ్చరాత్రేణ్ స్థధరి్యాం తన్త్రతేానాభిధితిసతమ్ ।
క్రియాతేాన్త్ త్ప స్థధరి్యాం బ్రహిహతయఽశామేధయోీః ॥
శ్రుతిప్రతయక్షయోసతత్ర యతోమూలతానిశచయీః ।
న్త్ను చ శ్రుతిమూలతేా వేదాద్వవారాస్మద్వితీః ॥
తత్రపరణేతృసాతన్త్రతాక్లపనా న్యతయచూచ్యదమ్ ।
నైవ్ాం న్త్ క్లపయతే పుాంస్మ స్థాతన్త్రయాం శ్రూయతే హి తత్ ॥
తస్థయధయక్షమిదాం సరాాం భీషాఽస్థిద్వదమాద్వషు ।

న్త్ను వేదమూలా ఏవ్ చేద్వతీః పఞ్చరాత్రసిృతయీః కిాం తరిహ

తదరాసిరణ్వ్తతన్మిలభూతవేదవాక్యసిరణ్ాం నానువ్రతతే
పాఞ్చరాత్రకాణమ్ । న్త్ చారాసిరణ్సయ ప్రయోజన్త్వ్తతేత్ తసయ
విఫలతాత్ తదనాదరణీయమితి యుక్తాం, న్త్ హి యతీః ప్రామాణ్యాం
తద్వవ్ విసిరుతాం యుక్తమ్ ।
అథ విసిరణ్డపపతతయే ప్రల్పన్త్నితతయనుమేయశాఖ్యమూలత
ఆశ్రీయతే తదా యద్వవ్ యేన్త్ ప్రమాణ్తయా పరిగృహీతాం స
తత్రపరల్పన్త్శాఖ్యమసతకే నిక్షిపయ ప్రమాణీకురాయత్
నితయనుమేయప్రల్పన్త్శాఖయోస్తత సారూపస్మద్విరేవ్ దురలభా ।
అథ విదయమాన్త్శాఖ్యమూలా ఏవ్ తీః సిృతయీః తదా
తత్రపరణేతృవ్దన్యయఽపి తత ఏవోపలభేరన్ ఇతి
గ్రన్త్ాప్రణ్యన్త్ప్రయాసవైయరాయమ్ ।
అత్రోచయతే స ఖలు భగవాన్ అమోఘసహజసాంవేదన్త్స్థక్షాద్-
భవ్దఖిలవేదరాశ్చరిాప్రకరవవివిధవిధయరావాదమనారతి-
కాన్యక్శాఖ్యధయయన్త్ధారణద్వష్ాధీరధియో భకాతన్త్వ్లోక్య
తదనుక్మపయా లఘునోపాయేన్త్ తదరాాం సాంక్షిపోయపద్వద్వశేతి న్త్
కిఞ్చచదనుపపన్త్నమ్ ।

యథాఽహుీః ।

వేదాన్యతషు యథాస్థరాం సఙ్ిృహయ భగవాన్ హరిీః ।

భకాతనుక్మపయా విదాాన్ సఞ్చచక్షేప యథాస్తఖమ్ ॥

ఇతి, ఏతే చ మనాాద్వసమసతసిరణ్స్థధారణీః

పరయనుయోగాసతన్త్రటీకాక్ృతపరిశ్రమాణమనాయాసపరిహారాయ ఇతి
న్యహ ప్రపఞ్చయతే ।
న్త్ను చేదాం వేదమూలతాాం పఞ్చరాత్రతనారణమనుపపన్త్నాం
వేదనినాైదరశనాత్, ఉక్తాం హి చత్పరుష వేద్వషు
పురుషారామలభమాన్త్ీః శాణిోలయ (ప్. ౫౨) ఇదాం శాస్త్రమధీతవాన్
ఇతి, అన్త్వ్గతవ్చన్త్వ్యకేతరయాం పరయనుయోగీః, న్త్ హి నినాై నిన్త్ైయాం
నినిైత్పాం ప్రవ్రతతే అపి త్ప ।
నినిైతద్వతరత్రపరశాంస్మత్పాం యథైతరేయక్బ్రాహిణే ప్రాతీః
ప్రాతరన్త్ృతాం తే వ్దనిత ఇతయనుద్వతహోమనినాై ఉద్వతహోమప్రశాంస్థరేాతి
గమయతే మాన్త్వే ।

ఋగేాదో ద్వవ్దైవ్తోతయ యజురేాదస్తత మానుష్ీః ।

స్థమవేదస్తత పిత్రయీః స్థయత్ తస్థితతస్థయశ్నచిరిేనిీః ॥
ఇతి స్థమవేదనినాై ఇతరవేదప్రశాంస్థరాా, యథా వా భారతే ।
చతార ఏక్తో వేదా భారతాం చైక్మేక్తీః ।
సమాగతైస్తత ఋషిభిస్తతలయాఽర్షపితాం పురా ॥
మహతేతే చ గురుతతేచచ చ ధ్రియమాణ్ాం యతోఽధిక్మ్ ।
మహతతేచచ గురుతతేచచ మహాభారతముచయతే ॥

ఇతి మహాభారతప్రశాంస్థరేాతి గృహయతే న్త్ వేదనిన్యైతి । ఏవ్ాం

పఞ్చరాత్రప్రశాంస్తతి గమయతే ।

అథానుద్వతహోమాద్వరన్త్యత్ర స్తతతిదరశనాత్ ।
అతతపరతాాం నినాైయాసతథాత్రాపి భవిష్యతి ॥
వేదప్రశాంస్థ బహుశీః పఞ్చరాత్రేఽపి దృశయతే ।
న్త్ హి తేభయీః పరాం కిఞ్చచద్ వాఙ్ియాం క్మలాసన్త్ ? ।
వేదాన్దతరిదమేవోక్తాం తతతేజాఞాననోపపాదైీః ॥ ఇతయదౌ ।
అపి చ చత్పరుష వేద్వషు ఇతి నాయమరాీః వేద్వషు పురుషార్షా నాసీతతి
కినుత యస్తతషు పురుషారాసతమలభమాన్త్ ఇతి ।
న్త్ను పురుషారామలభమాన్త్ ఇతయన్త్ాయో న్త్ వేద్వషు పురుషారామిత,
మైవ్ాం వాయవ్రాతయభావాత్, న్త్ హి వేద్వష్ణ్ావాయాం పురుషార్షా న్త్
లభయతే అతో వేద్వషు యీః పురుషారాసతమలభమాన్త్ీః తదభిలాష్ఠ
పఞ్చరాత్రశాస్త్రమధీతవానితి పఞ్చరాత్రశ్రుతోతయరైకారాయమేవ్
ప్రతీయతే ।
యత్పపన్త్రుక్తముపన్త్యనాద్వసాంసకృతనాాం
భగవ్దారాధనారాతయా
దీక్షాలక్షణ్సాంస్థకరవిధానాదవైద్వక్తామితి తదయుక్తాం న్త్
హుయపన్త్యనాద్వసాంసకృతనాాం జ్యయతిష్టటమాద్వక్రాిఙ్ితయా
దీక్షాద్వసాంస్థకరవిధాయక్మ్ ఆగానవైష్వవ్మ్
ఇతయద్వవాక్యమవైద్వక్ాం భవ్తి ।
అథ వైద్వక్సాంస్థకరాత్ సాంస్థకరాన్త్తరవిధాన్త్ాం హేత్పీః,
తదనుపపన్త్నాం స్మద్వి హి పఞ్చరాత్రశాస్త్రసయ అవైద్వక్తేా తసయ
సాంస్థకరాన్త్తరతతేస్మద్విీః తతిసదౌి చ
తస్థయవైద్వక్తాస్మద్విరితతయనోయనాయశ్రయణత్ ।
కిఞ్చ సమసతవైద్వక్సాంస్థకరేభయీః సాంస్థకరాన్త్తరతాాం వా
హేత్పీః, ఉతక్తిపయేభయీః సాంస్థకరేభయీః, న్త్ తవ్దన్త్న్త్తరీః క్లపీః
ఉపన్త్యనాద్వసాంస్థకరస్థయపి చౌలాద్వసాంస్థకరాత్
సాంస్థకరాన్త్తరతేానావైద్వక్తాప్రసఙ్కిత్, న్త్ చాన్త్తయీః క్లపీః,
ఉక్తదోషాన్త్తివ్ృతేతీః, న్త్ హుయపన్త్యన్త్ాం సమసతవైద్వక్సాంస్థకరేభయీః
సాంస్థకరాన్త్తరమస్మదిశచ సమసతవిద్వక్సాంస్థకరవ్యతిరేక్ీః
పఞ్చరాత్రశాస్త్రస్థయపి వైద్వక్తాద్వత్పయక్తమేవ్ ।
యదపి
ధరిప్రమాణ్తాభిమతచత్పరైశవిదాయస్థాన్యష్ాపరిగణితతాత్
పాశ్నపతద్వతన్త్రవ్త్ త్రయీబాహయతతేమితి తదపి ద్దాపాయన్త్ –
వాల్పికిప్రణీతభారతరామాయణద్వగ్రన్దారనైకానితక్మ్ ।
యత్పత భగవ్త బాదరాయణేన్త్ నిరసతతాద్వతి తదసత్, క్థాం హి
భగవాన్ ద్దాపాయన్త్ీః సక్లలోకాదరశభూతపరమభాగవ్తో
భాగవ్తాం శాస్త్రాం నిరసయతీత్పయత్రేపరక్షేయత ।

య ఏవ్మాహ ।

ఇదాం శతసహస్రాద్వి భారతఖ్యయన్త్విసతరాత్ ।

ఆవిధయ మతిమనాాన్త్ాం దఘ్నన ఘృతమివోదిృతమ్ ॥
న్త్వ్నీతాం యథా దఘ్నన ద్వాపదాాం బ్రాహిణ్డ యథా ।
ఆరణ్యక్ాం చ వేద్వభయ ఓష్ధీభ్యయ యథాఽమృతమ్ ॥
ఇదాం మహోపనిష్దాం చత్పరేాదసమనిాతమ్ ।
స్థఙ్్యయోగక్ృతన్యతన్త్ పఞ్చరాత్రానుశమ్ైతమ్ ॥
ఇదాం శ్రేయ ఇదాం బ్రహి ఇదాం హితమనుతతమమ్ ।
ఋగయజుస్థసమభిరుజష్టమథరాాఙ్గిరసైసతథా ॥
భవిష్యతి ప్రమాణ్ాం వై ఏతద్వవానుశాసన్త్మ్ ।

ఇతి, భీష్ిపరాణ్యపి ।

బ్రహిణైీః క్షత్రయైర్దాశ్దయీః శూద్రైశచ క్ృతలక్షణైీః ।

అరచనీయశచ స్తవ్యశచ పూజనీయశచ మాధవ్ీః ॥
స్థతాతాం విధిమాస్థాయ గీతససాంక్రషణేన్త్ యీః ।
దాాపరసయ యుగస్థయన్యత ఆదౌ క్లియుగసయ చ ॥
ఇతి ।

తథా శానితపరాణ్యపి ।

అవ్శయాం వైష్వవో దీక్షాాం ప్రవిశేత్ సరాయతనతీః ।

దీక్షితయ విశేష్ణ్ణ్ ప్రసీద్వనానన్త్యథా హరిీః ॥
వ్సన్యత దీక్షయేద్వాప్రాం గ్రీష్ణ్ి రాజన్త్యమేవ్ చ ।
శరదీః సమయే వైశయాం హేమన్యత శూద్రమేవ్ చ ॥
స్త్రియాం చ వ్రాషకాల్ప్ త్ప పఞ్చరాత్రవిధాన్త్తీః ॥

తథా ।

వేదైశచత్పరిభసస (సమ –శబాైతతద్వితేన్త్ ఇతచ్పపరతయయేన్త్ వ్యయతపన్త్నీః

సమితశబోై భవ్తి త్పలాయరాీః ।)మితాం మేర్మ మహాగిర్మ ।
ఏవ్మాద్వవ్చోభఙ్గిశతైస్థసదరమీరితైీః ॥
వేదాన్త్తస్థరసరాసామాతీియాం పరమాం మతమ్ ।
పఞ్చరాత్రాం నిరాకురాయత్ క్థాం ద్దాపాయన్త్ీః సాయమ్ ।
క్థాం తరీహదాం సూత్రమ్ ఉతపతతయసాంభవాత్ ఇతి కిాం వాఽసయ
సూత్రసయ హృదయమ్ ఇదమసయ సూత్రసయ, భాగవ్తశాస్తర జీవోతపతేతీః
ప్రతిపాదయమాన్త్తాత్ తస్థయశచ
శ్రుతినాయయవిర్షధ్యనాసమభవాదసమీచీన్త్ాం శాస్త్రమితి, యద్వయష్
సూత్రారాసతరిహ పఞ్చరాత్రశాస్త్రనిరాక్రణ్పరాం సూత్రాం, న్త్ హి
పఞ్చరాత్రశాస్తరషు జీవోతపతితరఙ్గిక్ృత యేనైవ్ముచయతే ।
న్త్న్త్ాసీతదాం వ్చన్త్ాం వాస్తద్వవ్ీః పరా ప్రక్ృతిీః పరమాతి
తతససాంక్రషణ్డ నామ జీవో జాయతే సఙ్కరావత్ ప్రదుయమనసాంజఞానాం
మనో జాయతే తతోఽనిరుదినామా అహఙ్కకర్ష జాయతే । ఇతి,
అపి త్ప వ్యయహరూపేణ్ వ్యకితరేైవ్సయ కరతయతే ।
తత్ర సాంవ్యవ్హారారాాం జీవ్-శబైీః ప్రయుజయతే ॥
వ్రావనామానులోమేయన్త్ పూజయభేదప్రస్మదియే ।

యథాఽహుీః ।

వ్ర్దవశచత్పరిభశచతారీః పూజనీయా యథాితుమమ్ । ఇతి, అపి చ

జీవ్మనోఽహఙ్కకరశబాై న్త్ తనాిత్రవ్చనా అపి త్ప
తతతదధిషాఠనాధిక్ృతవిలక్షణ్విగ్రహవ్త్పపరుషాభిధానా ఇతి ।

విచిత్రద్వహసాంపతితరజన్యితి వ్యపద్వశయతే ।
తోయేన్త్ జీవానితేయతదయజురూిరిైధి యథా వ్చీః ॥

అపి చ జీవోతపతితప్రలయాద్వగోచరాీః శ్రుతిసిృతిలోక్వాదాీః

చరాచరవ్యపాశ్రయస్తత స్థయత్ తదాయపద్వశో
భాక్తసతదాభవ్భావితాద్వతయత్రైవ్ సూత్రకారేణ్ క్ృతనిరాాహాీః ॥
కిఞ్చనామాతి శ్రుతేరినతయతతేచచ తభయీః ఇతయత్రైవ్ బ్రహిణ్డ
జీవోతపతితీః శ్రుతిసిృతినాయయవిర్షధ్యన్త్ నిరస్థత సతీ న్త్ పున్త్రుపనాయసాం
ప్రయోజయతీతి అన్త్ధిక్రణీయమధిక్రణ్మాపద్వయత, ఏతేన్త్ న్త్ చ క్రుతుీః
క్రణ్మ్ ఇతి సూత్రాం వాయఖ్యయతాం, న్త్ హయత్ర క్రుతుీః సఙ్కరషణత్
క్రణ్సయ మన్త్స ఉతపతితరుచయతే, ఉక్తాం హి విలక్షణ్పురుష్వ్చనా ఏతే
శబాై ఇతి,

కిమితి వా క్రుతీః క్రణ్నోనతపదయతే ద్వవ్దతతద్వీః క్రుతీః

పరశ్నప్రభృతిక్రణ్డతపతతయదరశనాద్వతి చేత్, హన్త్త హతసతరిహ
అపగతసక్లక్రణ్క్లాపసామహిమప్రతిష్ఠబ్రహిణ్ీః
ప్రాణ్మన్త్ీఃప్రభృతినిఖిలక్రణ్డతతపతయభుయపగమీః, ఏతస్థిజాజయతే
ప్రాణ్డ మన్త్ీఃసరేాన్ద్ైరయాణి చ ఇతి,

అథ శ్రుతిప్రస్మదితాతతతతథైవాభుయపేయతే ।
పఞ్చరాత్రప్రస్మదితాద్వదాం కినానభుయపషి భ్యీః ॥
న్త్ హి సిృతిప్రస్మదాిరాపరితయగోఽతిశోభన్త్ీః ।
నిర్షైష్జాఞానన్త్జన్త్ితాత్ ప్రామాణ్యాం హి సమాం దాయోీః ॥
యత్పత చతార ఏతే కిాం సమానైశారయభాగిన్త్ీః ।
సాతనారీః కిముతైక్సయ స్తాచాేమూరితచత్పష్టయీ ॥

ఇతి విక్లపయ ।

సమానైశారయభాగితేా త్పలయతాన్దనవ్ కారయత ।

ఏక్సయ మూరితభేదశేచత్ కిాం భేద్వన్త్ ప్రయోజన్త్మ్ ॥

ఇతి దూష్యతీతి వాయఖ్యయతాం విజాఞాననాద్వభావే వా తదప్రతిష్ణ్ధ

ఇతి ।

తదుయుక్తమ్ అసమాభవ్నీయతాద్వాక్లపసయ, న్త్ హి

కేన్త్చిదీశారవాద్వనా అన్యకేశారాం జగదభుయపగతాం విశేష్తశచ
పాఞ్చరాత్రకైీః వాస్తద్వవ్ ఏవైక్ీః పరా ప్రక్ృతిరితి వ్దద్వభీః, కినుత స
ఏవ్ భగవాన్ ల్పలావిరచితచత్పరేభదీః సక్లమపి జగతసాంరక్షతీతి ।
న్త్ చేదమనుపపన్త్నాం బల –
భారతవ్రజాగ్రజాద్వప్రాదురాభవ్వ్దుపపతేతీః, యథైవ్ హి భగవ్తీః
సాల్పలావిరచితగగన్త్ –పవ్న్త్ –హర –విరిఞ్జచయద్వప్రపఞ్చసయ
అచిన్త్తయమహిమల్పలైక్ప్రయోజన్త్సయ రామ –లక్ష్ణ్ భరత –
శత్రుఘానద్వసాచేనాైవిగ్రహా న్త్ విర్షతసయన్యత ఏవ్ాం
సఙ్కరషణ్ప్రదుయమానద్వభేదా ఇతి ।
యతపరాం విప్రతిష్ణ్ధాత్ ఇతి చత్పరుష వేద్వషు ఇతి శ్రుతివిప్రతిష్ణ్ధాత్
తనారణాం పరసపరవిప్రతిష్ణ్ధాదాా । అప్రమాణ్మితి తత్ర
శ్రుతివిప్రతిష్ణ్ధస్తత ప్రాగేవ్ ప్రయుక్తీః, పరసపరవిప్రతిష్ణ్ధస్తత
ప్రధాన్త్గుణ్స్థమాన్త్యవిశేషాద్వనాయయసాంపాద్వతవ్చన్త్వ్యకతనాాం
తనారణాం నాస్తతయవ్ నాయయానుగ్రహరహితనానుత వ్చస్థాం న్త్ క్ాచిదపి
పరినిశాచయక్తాాం, యథాఽహ నాయయసాంపాద్వతవ్యకిత
పశాచదాాకాయరాబోధక్మ్ ఇతి, తస్థితూసత్రకారేణ్ ఇదాం
మహోపనిష్దమ్
ఇతయద్వవ్చనైరేాద్వభ్యయవిశేష్ణ్ణభిమతతరప్రామాణేయషు
పఞ్చరాత్రతన్యరష్ావిదయమాన్త్జీవోతపతితప్రతిపాదనాధాయర్షపేణ్
తనినరాక్రణ్పరతయా సూత్రాం వాయఖ్యయయమాన్త్ాం
వాయఖ్యయతౄణమేవాఖ్యయతి ఖ్యయపయతీతయలాం ప్రబన్యిన్త్ ।
తత్రైష్ సూత్రారాీః పూరాాం స్థాభిప్రేతసమయపరిపనిాక్పిల –
కాశయపస్తగత జిన్త్ –పశ్నపతిమతనాాం
శ్రుతినాయయవిఓర్షధాదస్థమఞ్జసయాం ప్రతిపాదయ అధునా
స్థాభిప్రేతపఞ్చరాత్రతనారణమపి ఇతరసమయసమాన్త్పరిగణ్నాద్
బ్ధదౌి సనినహితనామితరసమయవ్దస్థమఞ్జసయమాశఙ్కయ
ప్రామాణ్యాం (సూాణనిఖన్త్న్త్నాయయేన్యతయరాీః యథా హి సూాణాం
ద్రఢయిత్పమిచేవ్స్థతాం సాయమేవ్ హస్తతన్త్ పరిచాలయ పరీక్షన్యత
।)వ్యయతపదయతే ।
తత్రాద్వయన్త్ సూత్రదాయేన్త్ పూరాపక్ష ఉపక్షిపయతే తథా హి
పఞ్చరాత్రశాస్త్రమప్రమాణ్మ్ ఉతపతతయసాంభవాత్
ప్రతిపాదయమానాయాీః సాంక్రషణదుయతపతేతరసాంభవాత్,
క్థమసాంభవ్ీః, ఉభయథాఽపయనుపపతేతీః తథా హి ।

కినుత చతార ఏవైతే సమానైశారయభాగిన్త్ీః ।

ఏకో వా స్థయచచత్పరేభద్వ ద్వాధా వ్యయతపతతయసాంభవ్ీః ॥
సమానైశారయభాగితేా త్పలయతాన్దనవ్ సృజయతే ।
ఏకాతితేాఽభుయపేతేఽపి తథోతపతేతరసాంభవ్ీః ।
స్రష్టృసృజయవిభాగో హి నైక్స్మిన్త్నవ్క్లపతే ।
తథా న్త్ చ క్రుతుీః క్రణ్మ్ ఇతశచ అప్రమాణ్ాం క్రుతీః
సఙ్కరషణ్ సాంజాఞానజిజవాత్ క్రణ్సయ ప్రదుయమనసాంజఞానసయ మన్త్స
ఉతపతతయసాంభవాత్, న్త్ హి ద్వవ్దతతతపరశ్నరుతపదయత ఇతి ।
ఏవ్ాం వా న్త్ చ క్రుతుీః క్రణ్మ్ ఇతశచ క్రుతుీః సాంక్రషణత్ న్త్
క్రణ్ముతపదయతే బ్రహిణ్ ఏవ్ సమసతక్రణ్డతపతితశ్రుతేీః,
ఏతస్థిజాజయతే ప్రాణ్డమన్త్ీఃసరేాన్ద్ైరయాణి చ ఇతి, విజాఞాననాద్వభావే వా
తదప్రతిష్ణ్ధ ఇతి, వా –శబాైతపక్షో విపరివ్రతుతే ।
యదుక్తముభయథాఽపి
సాంక్రషణదుయతపతేతరసాంభాదప్రామాణ్యమితి నైతదస్మత
తస్థయససఙ్కరషణదుయతపతేతరప్రతిష్ణ్ధీః ।

యద్వ హి విజాఞాననాదయ ఏతే న్త్ భవేయుీః స్థయదుతపతితప్రతిష్ణ్ధీః ।

విజాఞానన్త్ఞ్జచద్వ (ఆదీయతే –ఉపాదీయతే ఉపయుజయతే
సరాకారాయరామితయద్వ సరాజగనినదాన్త్ాం బ్రహి, అత్ర యదయపి ఉపసరేి
ఘ్నీః కిరితి పాణినీయేన్త్ కిప్రతయయానాతద్వ-శబైసయ నితయపు/సతేాం
ప్రాపోనతి తథాపీహ ఔణద్వక్ప్రతయయేన్త్ స్థధిభావోఽవ్గన్త్తవ్యీః
శ్చష్టప్రయోగే సాంజాఞానస్త ధాత్పరూపాణీతయద్వనా తథైవానుశ్చష్టతేాన్త్
శ్చష్టశ్చష్ణ్టరేవ్ చ ప్రయోగమూలతయా అనౌణద్వక్స్దయవ్పు/సతేక్లపనాత్
॥
అథవా విజాఞానన్త్ాం చాద్వశేచతేయవ్ పా్ీః । తతశచ విజాఞానన్త్ాం
చాద్వశచ విజాఞాననాద్వ ఇతి సమాహారదాన్త్ైేీః,
విజాఞాననాదీతిక్ృతసమాహారదాన్త్ైేకే విజాఞాననాద్వపద్వ
నిరిాసరిక్పాఠావ్లోక్న్త్భ్రానితత ఏవ్ ప్రాచీన్త్కోశేష్ాపి విజాఞానన్త్ాం
చాద్వశేచతి వివ్క్షణీయే విజాఞానన్త్ాం చాద్వ చేతి లిలిఖురితి కేచిన్త్ిన్త్యన్యత । ఇత
ఏవాసారస్తన్త్ క్లాపన్త్తరమవ్లలమిిరే గ్రనాాచారాయీః ఏవ్మేవ్ చ
విజాఞాననాద్వసూత్రే శ్రీభాష్ణ్యఽపి శఙ్కకసమాధయభూయహన్త్మితి
క్ృతాం కుసృషాటయ వాచామితి చాపరే । వ్స్తతతస్తత శ్రీభాష్యకోశేషు
ఆగమప్రామాణ్యకోశేషు చ ప్రాయశో ద్వశవిశేష్నైరపేక్షేయణ్
విజాఞాననాద్వసూత్రే (విజాఞానన్త్ాం చాద్వ చ విజాఞాననాద్వ –బ్రహి తదాభవే)
ఇతేయవ్ ప్రామాణిక్ీః పా్ ఇతయవ్శయాం తతపరయవిశేష్ణ్ణ్ స ప్రయోగో
వ్క్తవోయ న్త్ త్ప యథాశ్రుతరాకాద్వ –పద్వనాచరమారేాన్త్
అబ్రహిస్థధారణేన్త్ । అత్రైవ్మాచాచక్ష్హే ఆ –సమనాతదత్పత
శీలమస్తయతయద్వన్ పరమాం బ్రహి స్తపయజాత్ప ణినిస్థతచీేల్ప్య । ఇతి
పాణినీయేన్త్ తచీేల్ప్యఽరేాణినిీః, ఆఙ్కి చాస్థధారణ్యాం వివ్క్షయతే
తచచ అతత చరాచరగ్రహణద్వతయధిక్రణ్డక్తరీతయ
బ్రహాిస్థధారణ్ాం క్రేితి తదృశారాకాద్వపద్వన్త్
నిఖిలజగదదన్త్క్రతృ పరాం బ్రహాిభిహితాం భవ్తి తచచ
స్థఙ్క్యదుయక్తద్వశా ప్రధాన్త్ధర్షి మాభూద్వతి విజాఞానన్త్పద్వన్త్
విశేష్యతే । ఏవ్ాం చ జనాిదయసయ యత ఇతి సూత్రే ఆద్వపద్వన్త్
జగతిసితిప్రణశహేత్పతయా లక్షణ్తేానాభిమతతయా
లక్షణేన్యతరభేదస్థధన్య జనాిద్వత్రతయసయ సాంహతయ హేత్పతయాాం
వాయపయతాస్మదాియ ప్రతేయక్మేవ్ హేత్పతయా వాచయతేాన్త్
స్థాస్థధారణ్రూపేణద్వన్ పద్వన్త్ బ్రహోిపస్థాపితాం భవ్తీతి । సతి
చైవ్ాం (విజాఞానన్త్ాం చాద్వ చ విజాఞాననాద్వ బ్రహి) ఇతి
శ్రీభాషాయచారాయణాం పరమాచారాయణాం శ్రీ౬యామున్త్మునీనాాం
చాభిధాన్త్మఞ్జస్థ సమఞ్జసమితి యథాశ్రుతరాగ్రాహిణాం
కేషాచిదమీషామాచారయతతపరాయన్త్బోధనిబన్త్ిన్త్మేవానుపపతతయభ్
ఇధాన్త్మ్ । పరే త్ప సాంపదాద్వతాత్ కిాపాం క్ృతా తస్థితసేరేా విధాయ
ఆద ఇతి ప్రస్థధయ తతో మతారీాయేనినా ఆద్వన్త్పదాం స్మషాధయిష్నిత ।
తద్వదమపి ప్రకిరాయగౌరవ్పరాహతమితి నాతితృపతయే విదుషామ్ । కిాం చ
అచేబైసయ సాంపదాద్వకిాబన్త్తసయ నితయస్త్రీతేా తతోఽణి జాతే అణ్న్త్తతేాన్త్
ఙ్గపిఽవ్శయాం భావేన్త్ ఆదీ ఇతి స్థయద్వతి తతోఽపి
న్యష్టస్మద్విసాంభావ్నా । యదపి అదన్త్మాద ఇతి భావే ఇతి సూత్రేణ్
భావే ఘఞ్ాం క్ృతా భావ్ఘఞ్నాతచచ మతారీాయేనినా
ఆద్వన్త్పదప్రస్థధన్త్ాం తద్వదాం ఘఞ్పోశేచతి
పాణినీయానుశాసన్త్విసిరణ్నిబన్త్ిన్త్ాం ఘఞ్చ
ఘస్థలద్వశవిధానాత్ ।)చేతి విజాఞాననాద్వ బ్రహి తదాభవే బ్రహిభావే
ఉతపతేతరప్రతిష్ణ్ధీః ।
ఏతదుక్తాం భవ్తి ఏక్స్దయవ్ పరమాతినో
వాస్తద్వవ్స్థయపరిచిేన్త్నశకేతీః స్థామాయావేశవ్శాత్
కారయకారణ్భావోపపతితరితి ।
యత్పత న్త్ సఙ్కరషణన్త్ిన్త్ ఉతపదయతే బ్రహిణ్ ఏవ్ ఉతపతితశ్రుతేరితి
తదపి తసయ విజాఞాననాద్వతేాన్త్ పరిహృతమ్ ।
అపి చ న్త్ చ క్రుతుీః క్రణ్మ్ ఇతి కిముక్తాం భవ్తి కిాం యస్థయీః
క్రియాయా యతకరణ్ాం తత్రకరయాక్రుతుర్షనతపదయతే, ఉత యద్ యత్ర కాాపి
క్రణ్ాం తత్ కుతశ్చచదపి క్రుతుర్షనతపదయత ఇతి వా ।
తత్రాద్వయ క్ల్ప్ప స్మదిస్థధన్త్తయా అనుమాన్త్సయ విప్రతిష్ణ్ధీః, న్త్
హయత్ర సఙ్కరషణతకరుతరు
ు తపదయమాన్త్ాం మన్త్ీః సోాతపదన్య క్రణ్ాం
క్రితాత్, నాపి సోాతపత్పత క్రతృతాత్ ।
అపరేఽపి క్ల్ప్ప ప్రతయక్షవిప్రతిష్ణ్ధీః ఉదకాహరణదౌ
క్రణ్భూతనామపి ఘటాదీనాాం క్రుతుీః కులాలాద్వరుతపతితదరశనాత్ ।

తద్వదమాహ విప్రతిష్ణ్ధాద్వతి ।
యదాా సూత్రదాస్థయసయ వాయఖ్యయనాన్త్తరముచయతే ।
విజాఞాననాద్వీః ప్రామాణ్తాహేతోరాభవేన్త్ యుజయతే ॥
పఞ్చరాత్రప్రమాణ్తానిష్ణ్ధ్యఽతిప్రసఙ్ితీః ।
తత్రానువాదసాంద్వహజాఞాననానుతపతితలక్షణ్మ్ ॥
నిరసతమప్రమాణ్తాాం విజాఞానన్త్గ్రహణద్వహ ।
వ్కారశయవ్శప్రాపతమిథాయశాంకాఽపనుతతయే ॥
ఆద్వశబ్దైన్త్ తనారణమాపోతక్తతాాం వివ్క్షితమ్ ।

తథా హి ।

యస్థసక్షాత్ కురుతే సదా సహజయా బ్ధదాియ సమసతాం జగత్ ।

యీః పుాంస్థమభివాఞ్చేతని ద్వశతి ధాయనైక్సాంతరిపతీః ॥
నితయవాపతసమసతకామ ఇతి యాం ప్రాహుస్త్రయీపారగాీః ।
తస్మిన్ విభ్రమవిప్రలమభన్త్ముఖ్య దోషా భవేయుీః క్థమ్ ॥
ఉతపతతయసమభవో యశచ పూరాసూత్రదాయోద్వతీః ।
సాంక్రషణద్వమూరీతనాాం తత్ర ప్రతివిధీయతే ॥

విప్రతిష్ణ్ధాత్ ఇతి
పఞ్చరాత్రసమరణనుమితభగవ్త్రపరతయక్షవిప్రతిష్ణ్ధాత్
తదనుమితశ్రుతివిప్రతిష్ణ్ధాద్వాతి ।
యదాా సూత్రాణాం నాయయప్రదరశన్త్పరతాత్
పఞ్చరాత్రశ్రుతోయరసన్త్తమపి విర్షధాం క్ృతాఽత్ర చితయన్యత తథా ।

సతి వేదావిరుదితేా కినున మనాాద్వవాక్యవ్త్ ।

అప్రమాణమిదాం శాస్త్రాం ప్రమాణ్ాం వేతి సాంశయే ॥
అప్రమాణ్ాం విరుదాిరాప్రమిత్పయతపతతయసమభవాత్ ।
అసమభవ్శచ స్థపేక్షనిరపేక్షతాహేత్పక్ీః ॥

యావ్ద్వి స్థపేక్షాం పఞ్చరాత్రసిరణ్ాం న్త్

మూలప్రమాణ్డపస్థాపన్త్ముఖేన్త్ స్థారాాం ప్రమాత్పముపితుమతే
తవ్నినరపేక్షాపౌరుష్ణ్యాగమభువా ప్రతయయేన్త్ తదరాస్థయన్త్యథా
పరిచేేదాతతద్వారుదాియాీః ప్రమితేరుతపతతయసమభవాత్ ।
తవ్ద్వి పఞ్చరాత్రసయ మూలశ్రుతయవ్బోధన్త్మ్ ।
ప్రతయక్షశాస్త్రశస్తరణ్ యావ్న్మిలాం న్త్ లూయతే ॥

న్త్ను క్థాం వేదా వా నిరపేక్షా యావ్త తేషామపి

భగవ్దనుభవ్స్థపేక్షమేవ్ ప్రమాణ్తాాం తతకరణ్తాత్, యథైవ్
హి పఞ్చరాత్రసిృతయీః తదనుభవ్స్థపేక్షాీః ఏవ్ాం వేదా అపీతి
తత్రోచయతే న్త్ చ క్రుతుీః క్రణ్ాం న్త్ క్రుతురీశారసయ క్రణ్ాం వేదాీః
క్రియన్త్త ఇతి క్రణ్ాం, క్రివ లుయట్, అపౌరుష్ణ్యా వేదా ఇతి యావ్త్ ।
విజాఞాననాద్వభావే వా తదప్రతిష్ణ్ధ, న్త్ చేదస్మత
పఞ్చరాత్రశాస్త్రమప్రమాణైతి కిన్త్తరిహ తదప్రతిష్ణ్ధీః
ప్రమిత్పయతపతేతరప్రతిష్ణ్ధీః విరుదాిరిమపి విక్ల్ప్పన్త్
ప్రమాణ్మితయరాీః
అసమభవ్ద్రభరమవిప్రలమభగవ్దనుభవ్మూలతాద్,
విజాఞాననాద్వభావే విజాఞానన్త్ాం –విశ్చష్టాం జాఞానన్త్మ్
అసమభవ్తసఖలన్త్మితి యావ్త్, అన్యయషాాం హి
సరాధరిశాస్త్రనిబన్త్ిణాం స్థాంస్థరిక్తేతేనాస్థరాజాఞానయత్
అన్త్వాపతకామతాచచ సమాభవ్యమాన్త్వివిధవిపలవ్ాం జాఞానన్త్ాం,
భగవ్తస్తత స్థాభావిక్నిరఙ్గకశైశారయసయ
శ్రుతిశతసమధిగతవితథసహజసమసతధరాిధరాిద్వస్థక్షాతకర
ంాం జాఞానన్త్మితి విజాఞానన్త్మిత్పయక్తాం, తదృశసయ (అస్మిన్త్నరేా
విజాఞానన్త్స్థయద్వభావోవిజాఞాననాద్వభావ్ ఇతి ష్ష్ఠఠతత్పపరుష్ట
జేఞానయీః)తస్థయద్వభావే మూలతేా సతి తదప్రతిష్ణ్ధీః ప్రమాణ్మేవేతి ।
న్త్ను క్థాం శ్రుతివిరుదిసయ తన్త్రసయ ప్రామాణయభుయపగమీః
తత్రాపరమాణేయ హి శ్రుతయ సహ విక్లపీః ప్రాపోనతి, విక్లపశచ
అష్టదోష్దుష్టీః, స చ
క్ాచిదన్త్యతరపరితయగకారణభావాదగతయఽభయనుజాఞానయతే, యథా
వ్రీహిభిరయజేత్ యవైరయజేత ఇతి, న్త్ హి తత్రాన్త్యతరదపహరుతాం శక్యమ్
ఉభయోరపయన్త్పేక్షతావిశ్చష్టతాత్ ।
న్త్ చైవ్మపి పఞ్చరాత్రశ్రుతోయరిాక్ల్ప్పన్త్ భవితవ్యమ్ అత్పలయతాత్,
నిరపేక్షాం హి వైద్వక్ాం వ్చన్త్ాం అపౌరుష్ణ్యతాత్, స్థపేక్షాం చ
పఞ్చరాత్రవ్చన్త్మితి క్థమన్త్యోరిాక్లపీః ।

శ్రూయతాం పఞ్చరాత్రశాస్త్రస్థయపి నిరపేక్షతాద్వవ్ ।

క్థనున పౌరుష్ణ్యసయ వ్చసో నిరపేక్షత ।
ఇతి చేద్వదమాచషాటాం పృష్టససన్యనష్ తరికక్ీః ॥
కిమసయ బోధక్తాయ పరాపేక్షాఽభుయపేయతే ।
కిాం వా నిశాచయక్తతేయ యథారాజాప
ఞాన నాయ వా ॥
పుమరాతాయ వా తత్ర చత్పరావమపయసమభవ్ీః ।

న్త్ ఖలు చితువ్రుతుయపచారేణ్ భగవ్న్త్తాం సమరచయేద్వతీదాం

వ్చన్త్ాం శ్రూయమాణ్ాం బోధక్తాయ కిఞ్చచదపేక్షతే అన్త్యత్ర
వ్యయతపతితగ్రహణత్, న్త్ చ తవ్త స్థపేక్షతేాన్త్ దౌరిలయాం శ్రుతవ్పి
దౌరిలయప్రసఙ్కిత్ ।
నాపి నిశచయజన్త్నాయ, న్త్ హి అరచయేద్వతేయతత్ అరచయేన్త్న వేతి
సాంశయితాం ప్రతయయముతపదయతి వ్యయతపతితప్రతిపతితవాయకోపప్రసఙ్కిత్ ।
నాపి యథారాతాయ, న్త్ హుయతపన్త్నాం జాఞానన్త్ాం
సాకారణ్వ్యతిరేకేణ్ యథారాతాయ అపరమపేక్షతే గుణ్తీః
ప్రామాణ్యస్థయయుక్తతాత్ అన్త్భుయపగమాచచ ।
న్త్ చ పురుషారాతాయ పరాపేక్షా
శాస్త్రశరీరపరాయలోచనాద్వవ్ తతిసద్విీః, ఇహ హి
యథోక్తసాంస్థకరవ్తాం శాస్త్రశ్రవ్ణత్ తదరాజాఞానన్త్ాం
తతసతదరాాంపాఞ్చకాలికానుషాఠన్త్ాం, తతో
నిరతిశయసాంపత్రాపరపితరితి శాస్థరద్వవావ్గమయతే ।
అథోచేయత సతయపి పఞ్చరాత్రతనారణాం సాతీఃప్రామాణేయ
యావ్తతదాకుతరాపితనిశచయపురససరాం దోషాభావో నావ్ధారయతే న్త్
తవ్త్రాపరమాణ్యాం నిషాపదయత ఇతి తదసత్, న్త్ హి దోషాభావాజాఞానన్త్ాం
ప్రామాణ్యాం నిషాపదయతి నిర్షైష్జాఞానన్త్కారణద్వవ్ తదుతపతేతీః ।
న్త్ చ నిర్షైష్తాయాపతతాద్వగుణ్నిశచయీః సతతమాత్రేణ్
తతిసద్విీః, యథాహ వారితక్కారీః । తదా న్త్ వాయప్రియన్యత త్ప
జాఞానయమాన్త్తయా గుణీః । ఇతి, దోషాభావ్జాఞానన్యఽపి గుణనాాం
సతతయోపయోగో దరిశతీః, దోషాభావే త్ప విజేఞానయే సతతమాత్రోపకారిణ్ీః ।
ఇతి, న్త్ చోతపన్త్నమపి ప్రమాణ్ాం
హానోపాదానాద్వవ్యవ్హారాయాపరమమేక్షతే
సిరణభిలాషాభాయమేవ్ తతిసద్విీః, యథాహుీః
సిరణదభిలాషాచచ వ్యవ్హారీః ప్రవ్రతతే ఇతి ।
అపి చ సాతీఃప్రాపతప్రామాణయనాాం వేదానామపి
యావ్తకరతృభావ్నిశచయపురససరాం దోషాభావో నావ్ధారయతే న్త్
తవ్త్రాపరమాణ్యాం ప్రతిషిఠతీతి సమాన్త్ాం స్థపేక్షతామ్ ।

అథ యోగాయనుపలమాభద్వవానాయాసస్మద్వి వ్క్తృభావే
నిరాశ్రయదోషాణ్మసమభవాదప్రామాణ్యశఙ్దకవ్ వేద్వ నాస్మత ఇతి చేత్
యథాహుీః ।

తత్రాపవాదనిరుికితరాక్తృభావాలలఘీయసీ ।
వేద్వ తేనాప్రమాణ్తాాం న్త్ శఙ్కకమధిగచేతి ॥

ఇతి ।

హన్త్త తరిహ పఞ్చరాత్రతన్యరఽపి సరాజఞానసరేాశారవ్క్తృభావాద్వవ్

అయతనస్మద్వి దోషాభావే అప్రామాణ్యశఙ్కక నావ్తరతీతి
సమాన్త్శచరచీః ।
ఏతదుక్తాం భవ్తి ఉభయోరపి సాతీఃప్రామాణ్యయోరేక్త్ర
దోషాభావ్నిశచయీః తదాశ్రయపురుషాభావ్నిశచయాత్, అన్త్యత్ర
తద్వారుదిగుణ్వ్క్తృక్తా నిశచయాద్వతి ।
యథా ఔషావయభావ్నిశచయో న్త్భస్మ
తదాధారాభావ్నిశచయాజజల్ప్ త్ప తద్వారుదిశైతోయపలమాభద్వతి ।

కిఞ్చ ।

స్థపేక్షనిరపేక్షతేా న్త్ హి బాధసయ కారణ్మ్ ।

శ్నకౌత రజతబోధసయ నిరపేక్షసయ బాధక్మ్ ॥
న్యదాం రజతవిజాఞానన్త్ాం తతసపేక్షమపీష్యతే ।
స్తయాం జాాల్ప్తి సాంవితేతస్దతలవ్రితవినాశజా ॥
అనుమా బాధికా దృషాట స్థపేక్షాఽపయక్షజన్త్ిన్త్ీః ।
అతో నిరవ్కాశేన్త్ స్థవ్కాశాం నిషిధయతే ॥
న్త్ చేహ స్థవ్కాశతాాం భగవ్చాేస్త్రవేదయోీః ।
అథ శ్రుతివిరుదిసయ తన్త్రభాగసయ దుశశక్మ్ ॥
వాస్తద్వవ్ప్రణీతతాాం నిశేచత్పమితి మన్త్యస్త ।
పఞ్చరాత్రవిరుదిసయ వేదభాగసయ వా క్థమ్ ॥
అపౌరుష్ణ్యతజాఞానన్త్మావిరభవ్తి బాధితమ్ ।
తస్థయపి వేదభాగతాత్ తథాభావోఽభుయపేయతే ॥
అస్థయపి పఞ్చరాత్రతాత్ తత్రపరణీతతామిష్యతమ్ ।
క్రుతరసిరణతతత్ర యద్వ చాపౌరుష్ణ్యత ॥
తతకరతృక్తాసిృతయఽత్ర కిన్త్న స్థయతతత్రపరణీతత ।
అస్మత హాయస్త్రీకుమారాం స్థ దృఢ్య సిృతిపరమపరా ॥
పఞ్చరాత్రసయ నిరాిత కేశవో భగవానితి ।
తత్రపరణీతతావిశాాస్థద్ గజాన్త్శాాన్ ధన్త్ాం బహు ॥
దక్షిణాం వివిధాాం దతతే ప్రతిషాఠదీని కురాతే ।
స్థఙ్్యసయ క్పిలో వ్కాత పఞ్చరాత్రసయ కేశవ్ీః ॥
ఇతి సకన్త్ైపురాణేఽపి ప్యతే భారతే తథా ।
పఞ్చరాత్రసయ క్ృతసిసయ వ్కాత నారాయణ్ీః సాయమ్ ॥
ఇదాం మహోపనిష్దాం చత్పరేాదసమనిాతమ్ ।
స్థఙ్్యయోగక్ృతన్యతన్త్ పఞ్చరాత్రానుశమ్ైతమ్ ॥
నారాయణ్ముఖ్యదీితాం నారదోఽశ్రావ్యనుినీన్ ।
బ్రహిణ్ససదన్య తత ! యథాదృష్టాం యథాశ్రుతమ్ ॥
ఏవ్మాద్వపురాణ్డక్దతీః సహస్రైరానయయవ్ృాంహితైీః ।
వాస్తద్వవ్ప్రణీతతాాం పఞ్చరాత్రసయ నిరాయథమ్ ॥
కినుత వేదసయ నితయతేా వివ్దన్యై విపశ్చచతీః ।
తేన్త్ నిర్షైష్విజాఞానన్త్కారణ్తాద్ దాయోరపి ॥
నిరిాశఙ్కాం ప్రమాణ్తాాం భగవ్చాేస్త్రవేదయోీః ।
తతశచ త్పలయశ్చష్టతాద్ విక్ల్ప్పన్త్ ప్రమాణ్త ॥
ఇతి మత్దాతదాచష్ణ్ట సూత్రకార్ష మహామనాీః ।
విజాఞాననాద్వభావే వా తదప్రతిష్ణ్ధ ఇతి ॥

న్త్ను చ భగవ్తససరాజఞానతేానాసాంభావ్యమానాయామపి
భ్రానౌత సరాశకితతేాన్త్ విప్రలబిమపి భవ్తీతి కిమిదమపి శాస్త్రాం
వాయమోహయిత్పమభిహితమ్ ఉత వ్స్తతతోఽవ్హితబ్ధదాియ
నిబదిమితయన్త్యతరపక్షావ్లమిన్త్విక్లబమన్త్స్థాం క్ ఇవ్
నిరవయోపాయీః, ప్రత్పయత వేదవిర్షధాద్వవ్
విపలవ్న్త్ఫలమితయధయవ్స్థయమ ఇతి ।
తత్రోచయతే విప్రతిష్ణ్ధాత్ ఇతి,
సమసతశ్రుతీతిహాసపురాణ్లోక్విప్రతిష్ణ్ధాద్ యద్వ వినా కారణేన్త్
భగవ్తీః సరాశకితతామాత్రాద్ విపాలవ్న్త్శఙ్కక ।
హన్దతవ్ాం సరాశకితతాన్త్నరకే ధారిికాన్త్పి ।
పాతయేన్యనతి సన్యైహానినశేచష్టాం జగదాపతేత్ ॥

అపి చాయాం సరాశకితతేాన్త్ విప్రలిపసమాన్త్ీః

కిమతీన్ద్ైయా
ర సతయరాాన్ వేదానాదౌ నిరాియ సా
సానిరాిణ్సిరణ్శకితమపి హిరణ్యగరాభద్వరపహృతయ తత్రపరభృతి
స్థాధాయయపరమపరామిమాాం ప్రవ్రితతవాన్త్న వేతి సాంశయానాీః
క్థాం విశాస్మమీః । అథాసయ సతయపి సరాశకితతేా యావ్చేకిత క్రణే
ప్రమాణభావాత్ అన్త్వ్స్థానాద్ భగవ్తశచ సాభావాపతకామతయా
విప్రలమభప్రయోజన్త్విరహాద్ వైష్మయనైరఘృణయద్వదోషైరాిత్రయాపి
చాసాంసపృష్టతాత్ సరాప్రాణిజాతసయ సాభావ్సౌహృద్వన్త్
వ్యవ్స్థానాద్ విప్రలబ్ధిాం ప్రణీతతేా చ విదుషామదయ యావ్త్
స్థాధాయయాధయయన్త్ –తదరాానుషాఠన్త్వ్తాం
తతకరతృదోష్విసిరణనుపపతేతస్థతదృశాశఙ్కక నాసీతతి
చేతతద్వతతసరామన్త్యత్రాపి సమాన్త్మ్ ।

తథా హి ।

కిమస్థయవాపతకామసయ సరాజఞానసయ దయానిధ్యీః ।

అలపసత్దతేరలబాిర్దారిాప్రలబదీఃి ప్రయోజన్త్మ్ ॥
విప్రలబ్ధిాం క్ృతాం తన్త్రాం క్థాం వా పరమరషయీః ।
ఇతసతతీః ప్రశాంసనిత త్పలయవ్చ్ఛ్ేరతిమూరైధభిీః ॥
తథా హి వేదైససహ నిరిాశేష్ాం వారాహ –రామాయణ్ –భారతదౌ ।
అముష్య తన్త్రసయ రహసయభావ్ాం వ్ (ప్నీతతి ద్రవిడ్పా్ీః ।)దనిత
సన్త్తసతమిమాం వ్దామీః ॥

వేద్వన్త్ పఞ్చరాత్రేణ్ భకాతయ యజేఞానన్త్ చ ద్వాజ ? ।

ప్రాపోయఽహాం నాన్త్యథా ప్రాపోయ వ్రషలక్షశతైరపి ॥
పఞ్చరాత్రాం సహస్రాణాం యద్వ క్శ్చచద్ గ్రహీష్యతి ।
క్రిక్షయే చ మదభకోత యద్వ క్శ్చచద్ భవిష్యతి ॥
తసయ వేదాీః పఞ్చరాత్రాం నితయాం హృద్వ వ్(వ్తసయ ప్రాపేత
వ్స్మష్యతీతయరషమ్ ।)స్మష్యతి ।
యద్వదాం పఞ్చరాత్రమేి శాస్త్రాం పరమదురలభమ్ ॥
తద్ భవాన్ వేతసయతే సరాాం మత్రపరస్థదాదసాంశయమ్ ।
పురాణైశ్దచవ్ వేదైశచ పఞ్చరాత్రసతథైవ్ చ ॥
ధాయయనిత యోగినో నితయాం ితుత్పభిశచ యజనిత తమ్ ।
ఏవ్మేక్ాం స్థఙ్్యయోగాం వేదారణ్యక్మేవ్ చ ।
పరసపరాఙ్కిన్యయతని పఞ్చరాత్రఞ్చ సతతమ ? ॥
వేద్వన్త్ పఞ్చరాత్రేణ్ యీః పశయతి స పశయతి ।
ఇదమిహోపనిష్దాం చత్పరేాదసమనిాతమ్ ॥
వ్చస్థమేవ్మాదీనామాన్త్నాతయదుపరమయతే ।
ఇతాాంభూతసయ తన్త్రసయ విపలవ్ాం యద్వ శఙ్కస్త ॥
సరాత్ర స్థయదనాశాాస ఇతేయతదుపద్వశయతే ।
విప్రతిష్ణ్ధాత్ । ఇతి,

ఏవ్ఞ్చ ।

విర్షధ్యఽపి విక్లపీః స్థయద్ భగవ్చాేస్త్రవేదయోీః ।

విర్షధ ఏవ్ నాసీతతి ప్రాగేవ్ ప్రతయపాదయమ్ ॥

న్త్న్త్ాత్ర భవ్తాం భాషాయ(భాష్యకారపద్వన్యహ ద్రమిడాచార్షయ,

భిధితిసతీః । శ్రీభాష్యకారాీః శ్రీ౬రామానుజాచారాయస్తత, శ్రీ
౬యామున్త్మునీనాాం శ్చష్యశ్చషాయ ఇతి శ్రీభాష్యసయ
శ్రీ౬యామున్త్మునుయతతరకాలప్రణీతతేాన్త్ తద్వహ భాష్యాం న్త్
వివ్క్షిత్పాం శక్యమ్ ।) కారాణాం
విరుదాిాంశప్రామాణయభిధాన్త్ాం క్థమివ్, యదయపి విర్షధీః
క్ృతా చిన్త్తయా పరిహృతసతదపి
గమీభరనాయయస్థగరమవ్గాఠుగ్రపరిబృఢ్యనాాం కోమలమన్త్స్థాం
వేదానాదర్ష మాభూద్వతేయవ్మపరమ్, యథైవ్ హి భగవ్తో జైమిన్యీః
క్రిఫలోపనాయసీః క్రిశ్రదాిసాంవ్రైధనాయేతి ।

వేదబాహయగృహీతతతేదప్రామాణ్యమవాద్వ యత్ ।
ఏతదాాహయగృహీతతాద్ వేదానాాం వా కుతో న్త్ తత్ ॥

అపి చ ।

కిాం చేదాం వేదబాహయతాాం కా వా స్థయతతదృి హీతత ।

కిమఙ్ి వేదాదన్త్యతా వేదబాహయతాముచయతే ॥
తనినషిదాిరాకారితామాహో తద్వైేష్శీలత ।

తథా ।

గృహీతతామధీతతాాం జాఞానతతాాం వా విచారయతమ్ ।

క్రియమాణ్రాత వా స్థయద్విత్పీః సరాత్ర దుష్యతి ॥

తత్ర తవ్ద్ ।

యద్వ వేదాద్వాభిన్త్నతాాం బాహయతాాం స్థఽపయధీతత ।

వేదాదన్దయస్త్రిభిరార్దవరధీతాం వైద్వక్ాం వ్చీః ।
ప్రమాణ్మితయనైకాన్త్తయాం హేతోసతత్ర ప్రసజయతే ॥
జాఞానతతేాఽపి గృహీతతేా దోషాదస్థిన్త్న ముచయస్త ।
పూర్షాక్తాం వేదబాహయతాాం క్రియమాణరాత యద్వ ॥
గృహీతతఽపి వేదైీః స్థయతతథైవ్ వ్యభిచారిత ।
ప్రతిషిదాిరాక్రతృతేా వేదబాహయతాలక్షణే ॥
వ్యభిచారస్త్రయీవాక్దయీః ప్రాయశ్చచతతవిధాయకైీః ।

ప్రాయశ్చచతతవిధాయకాని వాకాయని కూషాిణ్దోరుజహుయాత్ ఇతయదీని

ప్రతిషిదికారిభిరధీతగృహీతనుష్ఠఠయమానారాాన్యయవ్
ప్రమాణనీతి తదృశవేదబాహయగృహీతతామనైకానితక్మ్ ।
నాపి వేదద్వాషిజన్త్పరిగృహీతతాదప్రామాణ్యాం
పఞ్చరాత్రతనారణాం, హేతోరస్మదితాత్, అపి చ న్త్
వేదద్వాషిజన్త్పరిగ్రహీః ప్రామాణ్యాం ప్రతిహనిత, యద్వ హి
ప్రతిహనాయనినరరిలసతరిహ నాస్మతకానాాం పనాాీః, తే హి
వేదప్రామాణ్యప్రోతసదనాయ ప్రయసయన్త్తీః ।

క్థఞ్చచద్వాదవాకాయని గృహీతా విప్రలమభనాత్ ।

అనాయాస్తన్త్ మిథాయరాాన్ వేదాన్ కురుయరిైగమిరాీః ॥

అథ తత్రాన్త్ధికారిణమధ్యయతౄణమేవ్ న్త్ చాభివాయహరేద్

బ్రహిసాధానిన్త్యాదృతే । ఇతయద్వవ్చన్త్పరాయలోచన్త్యా దోష్ట న్త్
నిర్షైష్వేదవాకాయనామితి చేత్
తత్రపరస్తతతతన్యరష్ాపయన్త్ధికారిశ్శ్తృజనానామేష్ దోష్ీః, న్త్
నిర్షైష్తనారణమితి సరాాం సమాన్త్మన్త్యత్రాభినివేశాత్ । అథ మతాం
వేదబాహయతాాం నామ వైద్వక్క్రాిన్త్ధికారితాాం
తదన్త్ధికారిభిరేాదబాహ్దయరిృహీతతాత్ చైతయవ్న్త్ైన్త్వాక్యవ్త్
అప్రమాణ్మితి తత్రాపి
కిమఖిలవైద్వక్క్రాిన్త్ధికారిజన్త్పరిగృహీతతాాం హేత్పీః, ఉత
క్తిపయవైద్వక్క్మ్రాన్త్ధికారిగృహీతతామితి వివిచయ వాయచషాటమ్ ।
న్త్ తవ్దగ్రిమీః క్లపీః క్లపతే హేతాస్మద్వితీః ।
న్త్ హి సోఽస్మత మనుష్ణ్యషు యీః శ్రౌతే కాాపి క్రిణి ॥
నాధికురాయదహిాంస్థదౌ న్త్ృమాత్రస్థయధికారీః ।
అన్త్యథా హి బ్రాహిణ్హన్త్న్త్=తదినాపహరణ్-
వ్రావఙ్ినాసాంగమ-వేదాధయయనాద్వ కురాాణశచణోలాదయో న్త్
దుష్ణ్యయుీః । తదన్త్ధికారితాద్, యసయ హి యన్త్న క్రతువ్యాం తసయ హి
తతకరణ్ాం ప్రతయవాయాయ, అతీః సరేాషామీదృశవైద్వక్రిణి అధికార్ష
విదయత ఏవేతయస్మదోి హేత్పీః, స్థధన్త్విక్లశచ దృషాటన్త్తీః ।
నాపి
క్తిపయవైద్వక్క్రాిన్త్ధికారిభిరిృహీతతాదప్రామాణ్యాం
సమసతవేదవాకాయనామప్రామాణ్యప్రసఙ్కిత్, అస్మత హి సరేాషాాం
క్తిపయవైద్వక్క్రాిన్త్ధికారీః, బ్రాహిణ్స్తయవ్ రాజసూయే,
రాజన్త్యస్తయవ్ సోమపాన్య, అతో
వ్యవ్స్మాతవ్రావధికారిగృహీతవేదవ్చనైరనైకానితకోహేత్పీః,
అప్రయోజక్శచ ।

చైతయవ్న్త్ైన్త్తీః సార్షి భవ్తీతీదృశీ మతిీః ।

న్త్ తతపరిగ్రహానిిథాయ కినుత కారణ్దోష్తీః ॥

ఉక్తశచ వైద్వక్సమస్థతస్మతక్ప్రవ్రభృగు –భరదాాజ –

ద్దాపాయన్త్ప్రభృతి –మహరిషజన్త్పరిగ్రహీః, అదయతేాఽపి హి
పఞ్చరాత్రతన్త్రవిహితమారేిణ్ ప్రాస్థదక్రణ్ –
ప్రతిమాప్రతిషాఠపన్త్ –ప్రణమ –ప్రదక్షిణ్డతసవాదీని
ప్రతయక్షశ్రుతివిహితగినహోత్రాద్వవ్త్ శ్రేయసకరతరబ్ధదాియఽనుతిష్ఠతీః
శ్చషాటన్ పశాయమీః, న్త్ చైతదాచరణ్ాం నిరూి్లమితి యుక్తాం
సనాియవ్న్త్ైనాష్టకాచరణద్వరపి నిరూిలతాప్రసఙ్కిత్, ఉక్తాం చ
శ్చషాటచారసయ ప్రామాణ్యమ్ అపి వా కారణగ్రహణే ప్రయుకాతని
ప్రతీయేరనినతి ।
అథ భాగవ్తజన్త్పరిగృహీతతాద్వతి హేత్పీః, హన్త్త తరిహ
తతపరిగృహీతతాద్ వాజసన్యయకైకాయన్త్శాఖ్యవ్చస్థాం
ప్రతయక్షాదీనాాం చాప్రామాణ్యప్రసఙ్ిీః ।
అథ తైరేవ్ పరిగృహీతతాద్వతి హేత్పీః తదస్థధారణనైకానితక్మ్,
అస్మదిఞ్చ ।
కిమితి వా తతపరిగ్రహాదప్రామాణ్యమ్ అత్రైవ్రివక్తాద్వతి చేత్ కిాం
భ్యీః త్రైవ్రివకేతరసవ్రవరథకారనిషాదాద్వపరిగృహీతనుష్ఠఠయ-
మానారాానామాథరాణ్వ్చస్థాం రథకార ఆదధీత ఏతయా
నిషాదసాపతిాం యాజయేత్ ఇతయద్వవ్చస్థాం ప్రామాణ్యాం నాస్మత ।
అస్తతవాఽత్రవ్రివక్పరిగ్రహోఽప్రామాణ్యహేత్పీః, ఏతేషాాం త్ప
భగచాేస్థరనుగామినాాం భాగవ్తనాముతకృష్టబ్రాహిణ్యాం
సరాప్రమాణ్సమవ్గతమితి తతపరిగ్రహీః ప్రామాణ్యమేవ్ ద్రఢయతి ।
ఆహ కేన్త్ పున్త్ీః ప్రమాణేనైషాాం బ్రాహిణ్యమవ్గతాం, కేన్త్
వాఽన్యయషామ్ ।

న్త్ను చక్షురిాస్థూరణ్సమన్త్న్త్తరాం శ్చఖ్య –యజ్యఞానపవీత –

పాలాశదణ్ో –మౌఞ్జజయుజ్య ద్వాజకుమారకాన్ పశయనోత బ్రాహిణ
ఇతయవ్గచేనిత ఇహ వా
కిమహరహరధీయమాన్త్వాజసన్యయకైకాయన్త్శాఖ్యన్
విలసదుపవీతోతతరీయశ్చఖ్యశాలినోఽధాయపయతో యాజయత ప్రతిగృహవతో
విదుష్ీః పశయనోత బ్రాహిణ ఇతి నావ్యనిత ।

అథ యాజన్త్ –ప్రవ్చన్త్ –పాలాశదణోదీనాాం

దుష్టశూద్రాద్వషు వ్యభిచారసాంభవాద్ బ్రాహిణ్యస్మదివ్తకరేణ్
ప్రవ్ృతేతశచ న్త్ తేభ్యయ బ్రాహిణ్య నిరవయీః,
తదాభగవ్తేతరవిప్రాణ్మపి సమాన్త్మ్ ।
అథ సతయపి తేషాాం క్ాచిదాయభిచారే తతసమానాయదన్త్యత్ర
వ్యభిచారశఙ్కకయాాం శ్నకౌత రజతధియో వ్యభిచారాత్ రజతే
రజతధియాాం వ్యభిచారశఙ్కకవ్త్ ప్రతయక్షవిర్షధాత్ అన్త్వ్స్థానాచచ
అనుపలభయమాన్త్వ్యభిచార్షదాహరణేషు తథాతానిశచయసతదన్త్యత్రాపి
సమాన్త్మ్ ।
అథ మతమ్ అన్యయషాాం బ్రాహిణ్యాం
తదస్థధారాంఅగోత్రసిరణద్వతి, తద్ భాగవ్తనామపి సమాన్త్మ్,
సిరనిత హి భాగవ్తీః । వ్యాం భారదాాజాీః వ్యాం కాశయపాీః
వ్యాం గౌతమాీః వ్యమౌపగవా ఇతి ।
న్త్ చేదాం గోత్రసిరణ్ాం నిరూిలాం స్థమ (ఆధునిక్మ్)యిక్ాం వా
సరాగోత్రసిరణనాాం తథాభావ్ప్రసఙ్కిత్ ।

సాంభావ్యమాన్త్దోష్తాద్ వ్ాంశానాాం యద్వ సాంశయీః ।

తద్రాిరహిణేయ తతో లోక్ాం సరాాం వాయకులయేదయమ్ ॥

తథా హి ।

జన్త్నీజారసన్యైహజాతశచణోలసాంశయీః ।
నిరిాశఙ్కీః క్థాం వేదమధీష్ణ్ స్థధు సతతమ ? ॥

తేన్త్ భాగవ్తనామవిచిేన్త్నపరమపరాప్రాపతవిచిత్రగోత్రసిరణ్-
పరయవ్స్థాపితాం బ్రాహిణ్యమన్త్పోద్వతమాస్తత ఇతి న్త్
భాగవ్తనామమేయషాఞ్చ బ్రాహిణేయ క్శ్చచద్వాశేష్ీః ।
యద్వ పరాం తే పరమపురుష్మేవాశ్రిత ఏకానితన్త్ీః, అన్యయ
క్షుద్రదైవ్తికా (తాంస్తత భగవాన్యవ్ తేషిప మామేవ్ కౌన్యతయ
యజన్త్తయవిధిపూరాక్మితి వినినిన్త్ై ।)స్థసధారణ ఇతి, కిాం పున్త్రేతేషాాం
బ్రాహిణేయ ప్రమాణ్మభిహితాం యద్వవాన్యయషాాం, కేన్త్ వా తేషాాం
బ్రాహిణ్యమవ్గతమ్ కిన్త్న (న్త్ కేవ్లాం మమైవ్
బ్రాహిణ్యనిరూపణ్యనిరుపణ్భార ఆవ్యోరుభయోరేవ్ తసయ
నిరూపణీయతేాన్త్ సమతాద్వతి భావ్ీః ।) ఏతేన్త్, యద్వ చ కౌతూహలమ్ ।

శ్రూయతముభయత్రాపి బ్రాహిణ్యస్థయవ్ధారక్మ్ ।
ప్రతయక్షాం వాఽనుమాన్త్ాం వా యదాాఽరాాపతితరేవ్ వా ॥

న్త్ను క్థాం ప్రతయక్షాం బ్రాహిణ్యమవ్గమయతి, న్త్ హి

ప్రథమాక్షసనినపాతసమన్త్న్త్తరమదృష్టపూరావిప్ర –
క్షత్రసమాన్త్వ్యోవేష్పిణ్ోదాయసనినధావ్జగజమహిషాద్వవిశేష్వ్ద్
అయాం బ్రాహిణ్ీః అయాం క్షత్రయ ఇతి విభాగేన్త్ ప్రతిపదాయమహే ।
న్త్ చ తతిపత్రాద్వబ్రాహిణ్యసిరణ్స్థపేక్షమక్షమేవ్
సనినహితవ్యకితవ్రిత బ్రాహిణ్యమవ్గమయతీతి స్థమ్పపరతాం,
తతస్రస్దయవ్ పూరాానుభవ్విరహేణ్
బనాియస్తతసిరణ్వ్దనుపపతేతీః ।

న్త్ చానుమానాతతత్రపరతిబదిలిఙ్కిదరశనాత్ ।
న్త్ చ శమ దమ తపశౌశచాదయో బ్రాహిణేయ లిఙ్ిాం, తేషాాం
బ్రాహిణేన్త్ సత సాంపాదయతాద్ వ్యభిచారాచచ ।

న్త్ చారాాపతతయ బ్రాహిణ్యనిరవయీః, అనుపపతతయభావాత్, న్త్ చ

వ్సన్యత బ్రాహిణ్డఽగీననాదధీత ఇతయద్వవాకాయరాానుపపతతయ
బ్రాహిణ్యనిరవయీః, బ్రాహిణయద్వపదారాావ్గమపూరాక్తాత్
తదాాకాయరాావ్గమసయ, నాయాం దోష్ీః, న్త్ హి
ప్రథమాక్షసాంప్రయోగసమయ ఏవ్ భాసమాన్త్ాం ప్రతయక్షాం
నాన్త్యద్వతయస్మత నియమీః, యద్వవేన్ద్ైయ
ర వాయపారానువ్ృత్పత
సతయమపర్షక్షమవ్భాసతే తత్రపరతయక్షాం తథా చ బ్రాహిణ్యమితి
తదపి ప్రతయక్షాం, ప్రతీమో హి వ్యమునీిలితలోచనాీః
తతసన్త్తతివిశేషానుసాంధాన్త్సమన్త్న్త్తరాం వ్స్మష్ఠ –కాశయపీయ –
శ్మరషణ్ప్రభృతివిచిత్రగోత్రకులశాలిషు సమాచారశ్నచిషు
విలసదుపవీతోతతరీయశ్చఖ్యమౌఞ్జజబన్యిషు స్తూటతరసాందధద్
బ్రాహిణ్యమ్ ।
న్త్ చైతదలౌకిక్ాం
యతసన్త్తతివిశేషానుసాంధాన్త్స్థపేక్షమక్షాం బ్రాహిణ్యాం
గ్రాహయతీతి, సరాత్ర
ద్వశకాలసాంస్థానాద్వతిక్రతువ్యతనుగృహీతమేన్ద్ైరయాం
సాగోచరపరిచేేదోతపద్వ కారణ్మభవ్తి క్రణ్మాత్రస్థయయాం
సాభావో యద్వతిక్రతువ్యతపేక్షణ్మ్ ।

యథాహ ।

న్త్ హి తతకరణ్ాం లోకే వేద్వ వా కిఞ్చచదీదృశమ్ ।

ఇతి క్రతవ్యతస్థధ్యయ యసయ నానుగ్రహేఽరిాత ॥ ఇతి,
తతశచ సన్త్తతిసిృతయనుగృహీతేన్త్ చక్షుషా ।
విజాఞానయమాన్త్ాం బ్రాహిణ్యాం ప్రతయక్షతాాం న్త్ ముఞ్చతి ॥
తథా చ దృశయతే నానా సహకారివ్యపేక్షయా ।
చక్షుష్టజాతివిజాఞానన్త్క్రణ్తాాం యథోద్వతమ్ ॥
స్తవ్రవాం వ్యజయతే రూపాత్ తమ్పతాద్వరసాంశయమ్ ।
తైలాద్ ఘృతాం విల్పన్త్ఞ్చ గన్యిన్త్ త్ప రస్తన్త్ వా ॥
భసిప్రచాేద్వతో వ్నిహీః సపరశన్యనోపలభయతే ।
అశాతాదౌ చ దూరస్తా నిశచయో జాయతే ధాన్యీః ॥
సాంస్థాన్యన్త్ ఘటతాద్వ బ్రాహిణ్తాద్వయోనితీః ।
క్ాచిదాచారతశాచపి సమయగ్రాజాయనుపాలితత్ ॥
ఇతి ॥

యతసమాన్త్వ్యోవేష్పిణ్ోదాయవిలోక్న్య ।
తతిణదక్షతో భేదో నావ్భాతీతి భాషితమ్ ॥
నైతవ్త విభాగసయ ప్రతయక్షతాాం నివ్రతతే ।
స్థదృశయదోషాతతత్ర స్థయద్ విభాగస్థయన్త్వ్గ్రహీః ॥
సమాన్త్రూపసాంస్థాన్త్శ్నకితకా –క్లధౌతయోీః ।
వివేక్ీః సహస్థ నాభాద్వతి కాలాన్త్తరేఽపి కిమ్ ॥
ప్రతయక్షో న్త్ భవేద్వవ్ాం విప్రక్షత్రవిశాాం భిదా ।

యదాా సాంతతివిశేష్ప్రభవ్తామేవ్ బ్రాహిణ్యాం,

తచాచన్త్ాయవ్యతిరేకాభాయాం యథాలోక్ాం
కారాయన్త్తరవ్దవ్గన్త్తవ్యమేవ్, కే పున్త్ీః సనిత విశేషా యేషు
బ్రాహిణ్శబైాం ప్రయుఞ్జతే వ్ృదాిీః కేషు వా ప్రయుఞ్జతే, ।

ఉక్తాం గోత్రారేషయాద్వసిృతిమతిసేతయన్యక్శీః ।
ఆస్థతమప్రస్తతత చినాత ప్రాచీ ప్రసూతయతే క్థా ॥
స్మదిాం గోత్రాద్వయుక్తతాద్ విప్రా భాగవ్త ఇతి ।
వైశయవ్రాతయన్త్ాయే జన్త్ి యద్వషాముపవ్రివతమ్ ॥
పఞ్చమస్థసతాతో నామ విష్టవరాయతనాని సీః ।
పూజయేదాజఞానయా రాజఞానీః స త్ప భాగవ్తీః సిృతీః ॥
వైశాయత్పత జాయతే వ్రాతయద్వతి వాక్యదాయేక్షణత్ ।
అత్ర బ్రూమీః కిమేతభాయాం వ్చనాభాయాం ప్రతీయతే ॥
అభిధానాన్త్ాయో వా స్థయనినయమో వాఽభిధీయతమ్ ।

న్త్ తవ్త్ స్థతతేత్ –భాగవ్త –శబ్దై

వైశయవ్రాతయభిధాయకావేవేతి నియనుతాం శకౌయ అప్రతీతేీః,
అతిప్రసఙ్కిచచ, న్త్ హి పఞ్చమీః స్థతాత ఇతయత్ర స్థతాత –భాగవ్త –
శబైయోరరాాన్త్తరాభిధాన్త్ప్రతిష్ణ్ధీః ప్రతీయతే
శ్రుతహాన్త్యశ్రుతక్లపనాప్రసఙ్కిత్ ఇహ హి వ్రాతయవైశాయన్త్ాయజనాి
యీః పఞ్చమీః స్థతాత ఇతి తసయ స్థతతేతసాంజాఞానన్త్ాయోఽవ్గమయతే
పఞ్చమ శబైసయ ప్రథమ నిరిైష్టతేానోద్వైశ
(ఉద్వైశయసమరాక్ృతాద్వతయరాీః)క్తాత్ ।
న్త్ చ పఞ్చమసయ స్థతాతతేా స్థతాతేనాపి
వైశయవ్రాతయపఞ్చమేన్త్ భవితవ్యాం, న్త్ హి ఉద్వైశయమాన్త్స్థయగినమతేతే
ఉపాదీయమాన్త్స్థయగేన ధూమవ్తేతేన్త్ భవితవ్యమ్ అతో
న్యదృశసిృతిపరాయలోచన్త్యా స్థతాత –భాగవ్త –శామ్ైతనాాం
వ్రాతయతానిశచయీః ।
యద్వ పున్త్రన్త్యోరాజతయన్త్తరేఽపి ప్రయోగో దృష్ట ఇతి ఏతవ్త
తచేబాైభిధ్యయతయా భగవ్చాేస్థరనుగామినామపి విప్రాణాం
తజాజతీయతానిశచయీః, తతసతత్రైవ్ సహపఠితచారయశబైస్థయపి
నిక్ృష్టవ్రాతయపతేయ ప్రయోగదరశనాత్
స్థఙ్ిసరహసయవేదదాత్పరిైేజపరస్థయపి వ్రాతయతాాం స్థయత్ ।
అథ తసయ వ్రాతయవాచకాచారయ –శబాైభిధ్యయతేాఽపి
ప్రమాణన్త్తరేణపులతబ్రాహిణ్యనిశచయాత్ ఆచారయ –శబైసయ
ఆచినోతయసయ బ్ధద్విమ్ ఇతయద్వగుణ్యోగేనాపి వ్ృతితసాంభవాన్త్న
వ్రాతయతాశఙ్కక తదత్రాపి జాతయన్త్తరవాచక్స్థతాత –భాగవ్త –
శబాైభిధ్యయతేాఽపి భగవ్చాేస్థరనుగామినామమీషామతి-
సపష్టవిశ్చష్టగోత్రారేషయాద్వసిరణ్దృఢ్యవ్గతతాద్ బ్రాహిణ్యసయ
స్థతాత –భాగవ్త –శబైయోశచ సతతేవ్తి భగవ్తి భకితయోగేనైవ్
వ్ృతితసమభవాన్త్న వ్రాతయతాశఙ్కకవ్తరీః, ఏతదుక్తాం భవ్తి ।

న్త్ చైక్శబాైవాచయతాద్వక్జాతీయత భవేత్ ।

మా భూదాచారయశబైతాద్ బ్రాహిణ్సయ మణ్డోక్వాచిత ।
ఇతి తచేబైవాచయతాత్ స్మాంహో మణ్డోక్ ఏవ్ కిమ్ ॥
తథా గో –శబైవాచయతాచేబైశాచపి విషాణ్వాన్ ।

తతశచ ।

స్తధనాాచారయ ఇతయదాయ యథాఽరాాన్త్తరవాచకాీః ।

వ్రాతయన్త్ాయే ప్రయుజయన్యత తథైవైతో భవిష్యతీః ॥

యదుక్తాం యోగరూఢిశకితదాయోపనిపాతే స్థతాత –

భాగవ్త=శబైయోరూఢిశకితరేవాశ్రయిత్పముచితేతి ।
తదయుక్తాం క్ౢపాతవ్యవ్శ్దకయు వాభిధానోపపత్పత
సతయమక్ౢపాతఖణ్ోశకితక్లపనాఽనుపపతేతీః ।
యోఽపి హి స్థతాత –భాగవ్త-
శబైయోర్దాశయవ్రాతయన్త్ాయజన్త్ిని రూఢిశకితమభుయపగచేతి
అభుయపగచేతేయవ్ అస్థవ్న్త్యత్ర సతతేవ్దభగవ్చేబైయోీః
ప్రక్ృతిభూతయోసతదుతపన్త్నసయ చ
తద్వితప్రతయయస్థయరాాన్త్తరాభిధాన్త్స్థమరాయాం స్థతతేతాం
విధిమాస్థాయ, జనాిన్త్తరక్ృతైీః పుణ్దయరనర్ష భాగవ్తో
భవేద్వతయదౌ తద్వహాపి తదోయగేనైవ్ వ్రాతయన్త్ాయజన్త్ిని
వ్ృతితసమభవేన్త్ శక్తయన్త్తరక్లపనాయాాం ప్రమాణ్ాం ితుమతే,
సాంభవ్తి చైతేషామపి స్థక్షాదభగవ్దారాధనాభావేఽపి
వాస్తద్వవ్స్థయయతన్త్శోధన్త్ –బలినిరహరణ్ –
ప్రతిమాసాంరక్షణద్వక్రియాయోగేనైవ్ స్థతతేత –భాగవ్త –
శబాైభిధ్యయతాాం, తస్తయదమ్ ఇతి సాంబన్త్ిమాత్రేఽపి
చాణ్పపరతయయసిరణత్, ఉక్తశచ వైశయవ్రాతయన్త్ాయజన్త్ినోఽపి
భగవ్దాయతనాద్వశోధనాద్వక్రియాయోగీః, స్థతాతనాఞ్చ
ద్వవాయతన్త్శోధన్త్ాం నైవేదయభ్యజన్త్ాం ప్రతిమాసాంరక్షణ్మ్ ఇతి,
తథా విష్టవరాయతనాని సాంపూజయేతి ।
ఏతేన్త్ ఇదమపయపాసతాం యద్వషామపి వ్ృతితస్థమాయద్ వ్రాతయతామితి
అన్త్యద్వవ్ హి ద్వవాయతన్త్శోధన్త్బలినిరహరణ్ప్రతిమాసాంరక్షణద్వక్మ్
। అన్యయ చాభిగమనోపాదాన్యజాయ –స్థాధాయయయోగా
భాగవ్తైరహరహరనుష్ఠఠయమానాీః క్రియాక్లాపా ఇతి
జ్యయతిష్టటమాదావివ్ తథైవ్ జ్యయతిష్టటమే
గ్రహచమసజుహాాద్వపాత్రక్రణ్తక్షావద్వషు తక్షోవ వాయపారీః,
ఋతిాజస్తత విశ్చష్టమనోరచాచరణ్ద్వవ్తభిధాయనాఽభిష్టవ్ప్రభృతిషు ।
న్త్ చ తవ్త తేషాాం తక్షావఞ్దచక్జాతితాసాంశయీః, ఏవ్మిహాపి
భగవ్చాేస్త్రస్మదిపాఞ్చకాలికానుషాఠతౄణమన్యయషామాయ-
తన్త్శోధనాద్వ కురాతాం ప్రాస్థదపాలకావ్రనామానమనాతయనాాం
చేతి ।
యత్పపన్త్రుక్తాం స్థతాత –భాగవ్త –శబైయోర్మయగిక్తేా
రథకార ఆదధీత ఇతయత్రాపి రథకార –శబైసయ రథక్రణ్యోగేన్త్
త్రైవ్రివక్వ్ృతితప్రసఙ్ి ఇతి తదనుపపన్త్నాం, యుక్తాం హి
తత్రాధానోతపతితవాకాయవ్గతవ్సనాతద్వకాలబాధప్రసఙ్కిత్,
సౌధన్త్ానా ఋభవ్ీః సూరచక్షస ఇతి
మన్త్రవ్రావవ్గతజాతయన్త్తరవ్ృతితబాధప్రసఙ్కిచచ ।

మాహిష్ణ్యణ్ క్రిణయాం త్ప రథకారీః ప్రజాయతే ।

ఇతి సిృతయవ్గతజాతయన్త్తరతేాఽపి క్షత్రయవైశాయనులోమోతపనోన
రథకారసతస్తయజాయధానోపన్త్యన్త్క్రియాశాచప్రతిషిదాి ఇతి
శఙ్్వ్చనాద్ విదాయస్థధ్యయఽపి క్రిణి అధికారావిర్షధాత్,
త్రైవ్రివకానాఞ్చ శ్చలోపపజీవితాసయ ప్రతిషిదితేాన్త్ తేషు
రథకారశబైస్థయనుచితతాచచ జాతయన్త్తరవాచితాధయవ్స్థన్త్ాం, న్త్
చేహ తథా విర్షధ్యఽస్మత ।
అపి చ ।

క్ౢపాతవ్యవ్శక్దతయవ్ లబ్ది స్థారాావ్బోధన్య ।

న్త్షాటవ్యవ్మాన్త్తాాం ప్రతయచష్ట చ సూత్రక్ృత్ ॥

ప్రోక్షణీష్ారాసాంయోగాత్ ఇతి ।

తతశచ సతతేదభగవాన్ భజయతే యైీః పరీః పుమాన్ ।

తే స్థతాత భాగవ్త ఇత్పయచయన్యత ద్వాజ్యతతమాీః ॥

సిృతయన్త్తరాణి చ
భాగవ్తనాముతకృష్టబ్రాహిణ్యప్రతిపాదకానీతి పరస్థతత్
ప్రదరశయిష్యన్యత ।
యత్ పున్త్రుక్తాం సమాన్య బ్రాహిణేయ కిమితి స్థతాత –
భాగవ్తైకానితక్ –శబదైరేవైతేషాాం నియమేన్త్ వ్యపద్వశ ఇతి
తతపరివ్రాజక్నిగదాద్వవ్ద్వతయదోష్ీః ।
యథైవ్ హి సమాన్య బ్రాహిణేయ యజుష్ణ్టే చ కేచిద్వవ్ బ్రాహిణీః
కానిచిద్వవ్ యజాంషి పరివ్రాజక్నిగదశబాైభాయమధీయన్యత
తిష్ఠనుత బ్రాహిణీః పరివ్రాజకా ఆనీయనాతాం, యజాంషి వ్రతున్య న్త్
నిగదాీః, నిగదా వ్రతున్యత న్త్ యజాంషి ఇతి చ తథేహాపి భవిష్యతి,
నిగదాశచత్పరామిన్త్రజాతాం యజాంషి వా తద్రూపతతేత్ ఇతి
నాయయాభిధానాత్ ।

వ్ృతతయరాాం ద్వవ్తపూజానైవేదయప్రాశనాద్వభిీః ।
దౌర్బ్ిరహిణ్యాం యదపుయక్తాం తత్ర ప్రతివిధీయతే ॥
న్త్ హి భాగవ్తైససర్దారాృతతయేఽభాయరిచతో హరిీః ।
దృషాట హి బహవ్ససవారాాం పూజయనోతఽపి స్థతాతీః ॥
కేచిదయద్వ పరాం సన్త్తీః స్థతతేత వ్ృతితకారిశతీః ।
యాజయనిత మహాభాగైర్దాష్వవైరాృతితకారణత్ ॥
న్త్ తవ్తైషాాం బ్రాహిణ్యాం శక్యాం నాసీతతి భాషిత్పమ్ ।
న్త్ ఖలాాధారయవ్ాం కురాఞ్ జ్యయతిష్టటమే పతిష్యతి ॥
యద్వ న్త్ ప్రతిగృహీవయుీః పూజైవ్ విఫలా భవేత్ ।
పూజాస్థదుిణ్యస్మదియరామతస్తత ప్రతిగృహవతే ॥
అరచనాన్యత హిరణ్యఞ్చ తస్ది ద్వయాం సాశకితతీః ।
అన్త్యథా పూజక్స్దయవ్ తత్ర పూజాఫలాం భవేత్ ॥
హన్త్తయలపదక్షిణ్డ యజఞాన ఇతయద్వసిృతిదరశనాత్ ।
ఋతిాజా ద్రవ్యలుబ్దిన్త్ సాయాం యాఞ్జచపురససరమ్ ॥
యదారితేజయాం క్ృతాం క్రి తద్వవ్ హి నిషిధయతే ।

తదయథా యదాశాంసమాన్త్మారితేజయాం కారయనిత ఉత వామే

దదాయత్ ఉత వా మా వ్ృణీత ఇతి తది తతపరాగేవ్ యథా జగిాం న్త్
హైవ్ాం తయజయమాన్త్ాం భున్త్కిత । ఇతి,

శ్రదాిపూతదక్షిణదాన్త్ాం తూభయోరపి శ్రేయసకరమేవ్ ।

యోఽరిచతాం ప్రతిగృహావతి దదాయదరిచతమేవ్ చ ॥
త ఉభౌ గచేతీః సారిమితయద్వసిృతిదరశనాత్ ।

యదపి వ్ృతతయరాాం ద్వవ్పూజనాద్ ద్వవ్కోశోపజీవితాచచ

ద్వవ్లక్తతేప్రాపితరితి తదషి ద్వవ్తన్త్తరవ్ృతతయరాారాధన్త్
తతోకశోపజీవ్న్త్విష్యమితి ద్రష్టవ్యమ్ ।

తథా చ భగవాన్ వాయసీః ।

భవేద్వైవ్లకో యో వై రుద్రకాదుయపజీవ్క్ీః ఇతి,
అపి భవ్తి శాణిోలయవ్చన్త్మ్ ।
వ్ృతతయరాాం యాజిన్త్ససరేా దీక్షాహీనాశచ కేవ్లమ్ ।
క్రిద్వవ్లకా ఏతే సిృత హయత్ర పురా మున్య ॥
తాంశచ సాంవ్తసరాదూరిేాం న్త్ సపృశేన్త్న చ సాంవిశేత్ ।

తథా ।

క్లపద్వవ్లకాీః కేచిత్ క్రిద్వవ్లకా అపి ।

అథ త్రవ్రాషదూరిేమయోగాయ ద్వవ్క్రిణి ॥
యే క్లోపక్తాం ప్రకురానిత దీక్షాహీనా ద్వాజాతయీః ।
వ్ృతతయరాాం వా యశోఽరాాం వా క్లపద్వవ్లకాస్తత తే ॥
వ్ృతితాం క్ృతా త్ప విప్రేణ్ దీక్షితేన్త్ విధాన్త్తీః ।
అన్యయన్త్ యూజయేద్వైవ్మశక్తీః సాయమరచన్య ॥
యజన్త్ాం ముఖయమేవైతద్ గౌణ్మేవాన్త్యథా భవేత్ ।
అన్త్యథా ఇతి –అదీక్షితేన్యతయరాీః, తద్వవ్ సపష్టయతి
అదీక్షితేన్త్ విప్రేణ్ యేన్త్కేన్త్ విధాన్త్తీః ।
వ్ృతతయరాాం యతకృతాం క్రి తజజఘన్త్యముదాహృతాం ॥

ఇతయద్వసిృతిశతపరాయలోచనాత్
పఞ్చరాత్రస్మదిదీక్షాసాంస్థకరవిరహితనాాం బ్రాహిణనాాం
ద్వవ్కోశోపజీవ్న్త్వ్ృతతయరాపూజనాద్వక్ముపబ్రాహిణ్తాద్వవ్లక్తా-
వ్హమితి నిశీచయతే, యత్పపన్త్ీః శ్చష్టవిగరిహతనిరాిలయనివేదోయపయోగాద్
భాగవ్తనామశ్చష్టతామితి ।

తత్ర బ్రూమీః కిమిదాం నిరాిలయాం నివేదయాం చాభిప్రేతాం శ్శ్త్రయసయ ।

పుష్టపదనాద్వమాత్రాం చేత్ సరాలోకావిరుదిత ।
పుష్టపదన్త్పరితయగాం న్త్ హి లోకోఽనుమన్త్యతే ॥
విశ్చష్టప్రతిష్ణ్ధ్యఽపి న్త్ యుక్తసతదస్మద్వితీః ।

న్త్ హయనిరూపితవిశేష్ణ విశ్చష్టబ్ధద్విరావిరస్మత, న్త్ చేహ

విశేష్ణ్ాం నిరూపయిత్పాం శక్యతే, కిమితి న్త్ శక్యతే యావ్త
ద్వవోద్వైశేన్త్ పరితయగో విశేష్ణ్ాం, కిమిదానీాం
పఞ్చరాత్రశాస్త్రమపి ప్రమాణ్మఙ్గిక్ృతాం భవ్త యేన్త్
పఞ్చరాత్రతన్త్రవిహితమన్త్రప్రతిషాఠపితప్రతిమాస్త ద్వవ్తమభుయపేతయ
తదుద్వైశేన్త్ తయగో విశేష్ణ్మభిలష్యతే, క్థాం హి
తత్రాపరమాణయన్త్భుయపగమే తత్రపరతిపాదయమానాయా ద్వవ్తతాాం,
క్థన్త్తరాఞ్చ తదుద్వైశేన్త్ తయక్తసయ నిరాిలయనివేదయభావ్ీః, న్త్ హి
కాచిజాజతయ ద్వవ్త నామాస్మత, యైవ్ హి హవిీః ప్రతియోగితయా
ప్రమాణ్భూతచేబాైదవ్గమయతే స్థ తత్ర ద్వవ్త ఇతి హి వ్ీః
స్మదాిన్త్తీః ।
అథ పఞ్చరాత్రకైరేైవ్తోద్వైశేన్త్
పరితయక్తతాభుయపగమానినరాిలయనివేదయభావ్ీః, హన్త్త తరిహ, తైరేవ్
పరమపావ్న్త్తయాఽపి నిరాిలయనివేదోయపయోగస్థయఙ్గిక్ృతతాత్
తదాద్వవ్ పావ్న్త్తామఙ్గిక్రియతమ్ ।
అథాపావ్న్త్మేవ్ తైీః పావ్న్త్బ్ధదాియ పరిగృహీతమితి న్త్
తత్రాపరశతయమఙ్గిక్రియతే, హన్త్త తరహయద్వవ్తైవ్ ద్వవ్తబ్ధదాియర్షపేణ్
తైీః పరిగృహీతేతి న్త్ తదుద్వైశేన్త్ తయక్తసయ
నిరాిలయనివేదయభావోఽఙ్గిక్రియతమ్ ।
ఏతదుక్తాం భవ్తి
పుష్టపదనాద్వసారూపమాత్రతయగస్థయనిష్టతాత్ సాదరశనానుస్థరేణ్
చ విశేష్ణసాంభవాత్ పరదరశనానుస్థరేణ్ విశేష్ణ్నిరూపణే
తస్దయవ్ పరమపావ్న్త్తాపాతత్ తత్ర
ప్రామాణ్యమభుయపగచేద్వభరన్దయశచ
నిరాిలయనివేదోయపయోగోఽవ్శాయఙ్గిక్రణీయ ఇతి ।

ఆహ క్థాం పున్త్సతత్ర ప్రామాణ్యమఙ్గికురాత

నిరాిలయాం నివేదయఞ్చ న్త్ పరిహరణీయమ్ ।
నిషిధయతే హి తన్యరషు నిరాిలయప్రాశనాద్వక్మ్ ।
యథా సన్త్త్పకమారీయసాంహితయాముదీరితమ్ ।
నివేద్వతాం త్ప యదివ్యాం పుష్పమ్ ఫలమథాపి వా ।
తనినరాిలయమితి ప్రోక్తాం తత్రపరయతేనన్త్ వ్రజయేత్ ॥

తథా ప్రద్వశాన్త్తరే ।

నిరాిలయాం భక్షయిత్దావ్ముచిేష్టమగుర్షరపి ।
మాసాం పయోవ్రతో భూతా జపన్త్నషాటక్షరాం సదా ॥
బ్రహికూరచాం తతీః పీతా పూతో భవ్తి మాన్త్వ్ీః ।

ఇతి, తథేన్దైరరాత్రే ।

న్త్ చోపజీవేద్వైవేశాం న్త్ నిరాిలాయని భక్షయేత్ ।

తథా ।

న్త్ చోపయో (న్త్ చోపభ్యగయోగాయనీతి పా. ।)గయోగాయని నిరాిలాయని

క్దాచన్త్ ।

ఇతి, తథా సాంహితన్త్తరే ।

నిరాిలాయని న్త్ చాశీనయాన్త్న జిఘ్రేన్త్న చ లఙ్ఘయేత్ ।

ఇతి, తద్వవ్మన్యక్సాంహితసమధిగతనిష్ణ్ధసయ
నిరాిలోయపభ్యగసయ క్థమివ్ పావ్న్త్తాఙ్గికారీః, ।

అత్రాహ ద్వవ్ముద్వైశయ తయక్తస్థయపి చ వ్స్తతన్త్ీః ।

నాడికాదశకాదరాాగుపయోగో న్త్ నిన్త్ైయతే ॥

తథేన్దైరరాత్ర ఏవ్ ।

దశనాడాయధిక్ాం పూరాం స్థాపయేత్పత విచక్షణ్ీః ।

కాలయోగససముద్వైష్టట రాత్రావ్హని చైవ్ హి ॥
కాలయోగాతిరిక్తాం త్ప నిరాిలయాం పరిచక్షతే ।
తతసతదపుస చైవాగ్రౌ క్షిపేదూభమౌ ఖన్యత్పత వా ॥

ఇతి ।

ఉచయతే నాత్ర నిరాిలయప్రాశనాద్వ ప్రశసయతే ।

కినుత పూరణ్పూజాయాాం వినియుక్తసయ వ్స్తతన్త్ీః ॥
నాడికాదశకే పూరేవ పశాచతతయగో విధీయతే ।

స్థమాన్యయన్త్ నివేద్వతసయ పుష్టపదనాద్వీః క్ృతకారయతయా

నిరాిలయతేానాపన్త్యే ప్రాపేత నాడికాదశపూరణ్ాం పూజాఙ్ితయా
స్థాపన్త్ాం విధీయతే దశనాడాయధిక్ాం పూరాం స్థాపయేద్వతి ।

తతశచ తన్త్రస్మదాిన్త్తపరాయలోచన్త్యాపి వ్ీః ।

హరిద్రాచూరవ –నైవేదయ –పాదాముిసపరశనాద్వక్మ్ ॥
న్త్ స్మద్వియత్ తన్త్రస్మదాిన్త్తీః క్ా ను యూయాం క్ా చాలపకాీః ।
అహో విదాయలవోలాలస్మజిహాాగ్రసతవిచేతసీః ॥
స్మతస్మతాం వ్చో భాతి సక్లఙ్గకనుైమ్మివ్త్ ।
యే హి యుష్ిద్వాధా మూరా్స్తతషామేవ్ నిష్ణ్ధగీీః ॥
స్తవ్యమాన్త్ీః హి తతసరాాం వైష్వవైరధికారిభిీః ।
అఘౌఘధాాంసనాయాలాం సోమపాన్త్మివాధారే ॥
అన్యయషాాం హి తదసపృశయాం పుర్షడాశీః శ్ననామివ్ ।

తదయథేశారసాంహితయామ్ ।

దురలభ్య భగవ్దభకోత లోకేస్మిన్ పురుష్ీః స్తత ? ।

తత్రాపి దురలభతర్ష భావో వై యసయ తతతేతీః ॥

పాదోదక్ాం ప్రతి శ్నభస్మసదాిన్దన (శ్రీమదాభగవ్తే యథాఽహ

భగవ్న్త్తాం శ్రీక్ృష్వముదివ్ీః –తవోచిేష్టభుజ్య దాస్థసతవ్
మాయాాం జయేమహి ఇతి ।) చ నివేద్వతే ।
స్రగాద్వకే చోపభుకేత హుయపభ్యగారామేవ్ చ ॥
అతశచ భావ్హీనానామభకాతనాాం చ ష్ణ్ముఖ ? ।
నిషిదిాం భగవ్న్త్ిన్త్రదృకూపతమఖిలాం హి యత్ ॥ ఇతి,

తథా ప్రద్వశాన్త్తరే ।

కుఙ్గకమాం చన్త్ైన్త్ఞ్దచతత్ క్రూపరమనుల్ప్పన్త్మ్ ।

విషువద్వహపరామృష్టాం తద్దా పావ్న్త్పావ్న్త్మ్ ॥

ఇతి, తథా పదోిదభవే ।

విషువద్వహపరామృష్టాం యశూచరవాం శ్చరస్థ వ్హేత్ ।

సోఽశామేధఫలాం ప్రాపయ విషువలోకే మహీయతే ॥

తథేశారసాంహితయామ్ ।

ఉపభుక్తసయ సరాసయ గన్త్ిపుషాపద్వక్సయ చ ।

స్థననాదావ్యపయుక్తసయ దధిక్షీరాద్వక్సయ చ ॥
దూష్ణ్ాం న్త్ ప్రయోక్తవ్యాం శబదైరప్ర
(నినాైఽసూయాదాయవిషాకరకారకైరితయరాీః ।)తిపతితజైీః ।
నిరాిలయబ్ధదాియ ద్వవీయాం పావ్న్త్ాం దూష్యనిత యే ॥
తే యానిత న్త్రక్ాం మూఢ్యసతత్రపరభావాపలాపిన్త్ీః । ఇతి,

యాని పున్త్రీైక్షితమేవాధిక్ృతయ సమయానుశాసన్త్సమయే

నిరాిలోయపయోగనిష్ణ్ధపరాణి వ్చనాని తని
పా(భగవ్తపరిష్దాన్త్మీశోవిష్ాకేసన్త్సతదుపయోగాన్త్న్త్తరకాల్ప్
నిష్ణ్ధపరాణి ద్రష్టవాయని ।)రిష్ద్వశోపయోగోతతరకాలాభిప్రాయేణ్
ద్రష్టవాయని ।

యతో భగవ్దరేాన్త్ తయక్తాం స్రక్చన్త్ైనాద్వక్మ్ ।

పశాచదభ్యగయతాం యాతి విష్ాకేసన్త్నివేదనాత్ ॥
అత ఏవ్ నివేదాయద్వ తతోఽరాాగేవ్ స్థతాతైీః ।
స్తవ్యతే తేన్త్ తతేతషాముతకరషస్దయవ్ కారణ్మ్ ॥

అపి చ ।

ద్వవ్తన్త్తరనిరాిలయాం శ్చష్దటరిష్టాం విగరిహతమ్ ।

ఇదనుత వైద్వక్తేాన్త్ సోమపాన్త్వ్ద్వష్యతే ॥
యే నామ భగవ్చాేస్త్రప్రామాణ్యాం నానుజాన్త్తే ।
న్త్ నిరూపయిత్పాం శక్యాం తైరినరాిలయమితీరితమ్ ॥
నిరూపణేఽపి భగవ్నినరాిలయమతిపావ్న్త్మ్ ।
సమసతవైద్వకాచారయవ్చనైరవ్సీయతే ॥
శబైప్రమాణ్కే హయరేా యథాశబైాం వ్యవ్స్మాతిీః ।
న్త్ చాత్ర శబోై నాసీతతి వ్క్తవ్యాం బధిరేతరైీః ॥

యథా బ్రహిపురాణే చ ప్యతే ।

విష్టవర్దనవేదయక్ాం శ్నదిాం మునిభిర్షభజయముచయతే ।

అన్త్యనినవేదయ నిరాిలయాం ముకాతే చాన్ద్ైరయణ్ఞ్చరేత్ ॥
విషువద్వహపరామృష్టమాిలయాం పాపహరాం శ్నభమ్ ।
యో న్త్రశ్చశరస్థ ధతేత స యాతి పరమాఙ్ితిమ్ ॥

ఏతేన్త్ ।

నిరాిలయఞ్చ నివేదయఞ్చ భుకాతే చాన్ద్ైరయణ్ఞ్చరేత్ । ఇతి సిరణ్మపి

రుద్రకాలాయద్వవిష్యమితయవేద్వతవ్యాం, తథా మహాభారతే ।

హృద్వ ధాయయన్ హరిాం తస్ది నివేదాయన్త్నాం సమాహితీః ।

మధయమాఽనామికాఙ్గిష్దఠరృి హీతాన్త్నమితాం పున్త్ీః ॥
ప్రాణయ చేతయపానాయ వాయనాయ చ తతీః పరమ్ ।
ఉదానాయ సమానాయ స్థాహేతి జుహుయాత్ ితుమాత్ ॥

ఇతి, తథా ప్రద్వశాన్త్తరే ।

నివేద్వతనుత యద్వైవే తదైదాయద్ బ్రహిచారిణే । ఇతి ।

తథా మహాభారతే ।

పఞ్చరాత్రవిదో ముఖ్యయసతసయ గేహే మహాతిన్త్ీః ।

ప్రాపణ్ాం భగవ్దుభక్తాం భుఞ్జతే చాగ్రభ్యజన్త్మ్ ॥

ఇతి, తథా చ భగవాన్ శౌన్త్క్ీః నైవేదయాం సాయమశీనయాత్ ఇతి, ।

ఇతయద్వసిృతిశతస్మదిశ్నద్వి విష్టవర్దనవేదయాం భవ్భయభేద్వ
యో వినిన్యైత్ । నాస్మతకాయత్
సిృతివ్చనానుయపేక్షమాణ్సతజిజహాావిశసన్త్మేవ్ యుక్తమత్ర ।

న్త్ను ప్రాణగినహోత్రసయ నైవేదయాం స్థధన్త్ాం క్థమ్ ।

నిరిష్టక్ాం న్త్ శ్చషాటనామిష్టాం హోమాద్వస్థధన్త్మ్ ॥
న్త్ చ ద్రవాయన్త్తరాక్షేపో హోమాయేతాక్లపతే ।
రాగతీః ప్రాపతమేవాన్త్నాం యతస్తతనోపజీవ్యతే ॥
నాపి భుక్తయన్త్తరాక్షేపో నైవేదాయయోపపాదయతే ।
స్థయాం ప్రాతరిైేజాతీనామశన్త్ాం శ్రుతిచోద్వతమ్ ॥
నాన్త్తరా భ్యజన్త్ాం కురాయద్వతి తత్రపరతిష్ణ్ధనాత్ ।
నైష్ దోష్ట యతీః ప్రాణ్ప్రభృతిరేైవ్తగణ్ీః ॥
గుణ్భూతీః శ్రుతో విష్టవరిాషువపారిష్ద్వశవ్త్ ।
యథైవ్ హి భగవ్నినవేద్వతమపి పుష్టపదనాద్వవిష్ాకేసనాయ
దీయమాన్త్ాం నానౌచితతయమావ్హతి ।

యథా వా హోత్పరుచిేష్ట ఏవ్ సోమరసోఽధారే ।

అధారాయేద్వరిాశ్నద్దియ స్థయద్వవ్మత్ర భవిష్యతి ॥

అపి చ ।
భ్యజాయభ్యజయవ్యవ్స్థాయాీః శాస్త్రమేవ్ నిబన్త్ిన్త్మ్ ।
తచేచదోభజయమిదాం బ్రూతే కిాం వ్యాం విదధీమహి ॥
యథాఽనుషాఠన్త్తన్త్రతాాం నితయకామాయగినహోత్రయోీః ।
ఏవ్ాం ప్రాణగినహోత్రేఽపి నైవేదాయశన్త్తన్త్రత ॥

యదపుయక్తాం గరాభధానాద్వదాహాన్త్తసాంస్థకరాన్త్తస్తవ్నాద్
భాగవ్తనామబ్రహిణ్యమితి తత్రాపయజాఞానన్త్మేవాపరాధయతి, న్త్
పున్త్రాయుష్ితో దోష్ీః, యద్వతే వ్ాంశపరమపరయా
వాజసన్యయశాఖ్యమధీయానాీః కాతయయనాద్వగృహోయక్తమారేిణ్
గరాభధానాద్వసాంస్థకరాన్ కురాతే ।

యే పున్త్ీః స్థవిత్రయనువ్చన్త్ప్రభృతిత్రయీధరితయగేన్త్
ఏకాయన్త్శ్రుతివిహితన్యవ్ చతతేరిాంశత్ సాంస్థకరాన్ కురాతే తేఽపి
సాశాఖ్యగృహోయక్తమరాాం యథావ్దనుతి (యదయపి
అన్మపసృషాటతితష్ఠతేరానతిన్యపదాం ప్రాపోనతీతి అనుతిష్ఠన్త్త ఇతేయవ్
స్థయతతథాపి అనుషాఠన్త్శీలా అనుషాఠన్త్పరాయణ ఇతయరాసయ
ప్రతిపిపాదథియితతేాన్త్ తచీేలయవ్యోవ్చన్త్శకితషు చాన్త్శ్ ఇతి
పాణినీయేన్త్ చాన్త్శ్రపరతయయో న్త్ త్ప శాన్త్చ్పపరతయయ ఇతయవ్ధారయనుత
నిపుణీః ।)ష్ఠమానాీః న్త్ శాఖ్యన్త్తరీయక్రాిన్త్నుషాఠనాద్
బ్రాహిణయత్ ప్రచయవ్న్యత, అన్యయషామపి పరశాఖ్యవిహితక్రాిన్త్-
నుషాఠన్త్నిమితతబ్రాహిణ్యప్రసఙ్కిత్ సరాత్ర హి జాతి –చరణ్ –
గోత్రాధికారాద్వవ్యవ్స్మాత ఏవ్ సమాచారా ఉపలభయన్యత । యదయపి
సరాశాఖ్యప్రతయయమేక్ాం క్రి తథాఽపి న్త్ పరసపరవిలక్షణధి-
కారిసాంబదాి ధరాిీః క్ాచితసముచీచయన్యత, విలక్షణశచ
త్రయీవిహితసారిపుత్రాద్వవిష్యోపభ్యగస్థధనైన్ద్ైరగేనయాద్వక్రాిధిక్
అరిభ్యయ ద్వాజేభయస్త్రయయన్యతకాయన్త్శ్రుతివిహితవిజాఞాననాభిగమనోపాదా-
న్యజాయప్రభృతిభగవ్త్రాపరపేతయకోపాయక్క్రాిధికారిణ్డముముక్షవో
బ్రాహిణ ఇతినోభయేషామపయనోయన్త్యశాఖ్యవిహితక్రాిన్త్నుషాఠన్త్-
మబ్రాహిణ్యమాపాదయతి, యథా చైకాయన్త్శాఖ్యయా
అపౌరుష్ణ్యతాాం తథా కాశీిరా (కాశీిరాగమపద్వన్త్ కిాం
వివ్క్షితమితి న్త్ విశ్చష్య జానీమీః కాశీిరాగమప్రామాణ్య-
నిరూపణ్పర్షగ్రనోాఽపి చాసిదృష్ణ్టరగోచర ఇతి న్త్ కిాంచిదీశిహే
వ్కుతమ్ । యతేనన్త్ త్ప తతసరామాస్థసయ సమయే ప్రకాశయిష్యతే
।)గమప్రామాణేయ ప్రపఞ్చచతమితి న్య ప్రసూతయతే । ప్రక్ృ(ఏతేనైతి
శ్రీసాంప్రదాయే సరావేదరహస్థయరాానుయాయిని
కేనాపయజాఞానతతస్తక్ృతేన్త్ సముతపదాయపి శ్చష్యసాంజివ్ృక్షయా వా,
శ్చషాయన్ వాయమోహాయరాలిపసయా వా, శాస్త్రతతతేరాాన్త్భిజాఞానన్యన్త్
వా, దురభిమాన్త్గరిమావ వా, లోక్ధన్త్ినారాాం వా,
పూరాాచారయవ్చససేశ్రదియా వా,
తదీయచరమతతపరయజాఞాననాశక్తతయా వా, క్లిక్లిష్క్లుష్తయా వా,
సీాయదురదృషాటక్ృష్టతయా వా,
వాద్వనిగ్భఢ్యతిప్రౌఢభావారాాన్త్భిజఞానతయా వా లికే
సాప్రౌఢిమఖ్యయపనాయ వాద్వనీ ముధైవ్ సాంనిన్త్తసయా వా, అథవా
సాంభూయైతైీః సరారేహత్పభిరేవ్ ఓతతసద్వతి నిరేైశో బ్రహిణ్స్త్రివిధీః
సిృత ఇతి భగవ్దుక్తరీతయ బ్రహాిస్థధారణ్ –తదాద్వపదఘటితే
పరబ్రహాిస్థధారణ్ –శ్రీరామాయణరమభణ్రూపే గాయత్రీమన్యర
సరావాదయవిప్రతిపన్త్నపరద్వవ్తప్రస్థదకే ద్వవ్తన్త్తరారాక్తాాం
బలాదధాయర్షపయ స్థధారణ్మన్త్రతప్రస్థధన్యన్త్ తసయ
క్షుద్రద్వవారాధన్త్పరతాాం వా ద్వాజానామనావ్శయక్తాఖ్యయపన్త్ాం
వా క్షుద్రమన్త్రస్థమయసాంభావ్న్త్ాం వా కురాన్త్తీః పరాస్థతీః ।
ప్రక్ృతనాాం భాగవ్తనాాం తదతయగబోధన్యన్త్ తయజతాం చ
వ్రాతయతబోధన్యన్త్ పూరాాచారాయణాం గాయత్రీమన్యర
ద్వాజతాప్రస్థధక్తయాీః సపష్టమనుమతతేాన్త్ తనినతయతేా
వివ్దమానానామాచారాయరావైముఖయసయ బాల్ప్నాపి స్తజాఞానన్త్తాత్ ।
యదపి క్ాచిత్ సిృతిషు గాయత్రాయ రవిద్వవ్తక్తాాం సవితృద్వవ్తక్తాాం
వా శ్రూయతే ఇతి న్త్ తస్థయ భగవ్న్త్ిన్త్రతామితి సముతాన్త్ాం తత్పత
రవిీఃంీః స్తలోచన్త్ీః సూరయీః సవిత రవిలోచన్త్ీః ఇతి
శోలక్సాభగవ్నానమాన్త్భిజాఞానన్త్నిబన్త్ిన్త్మేవ్ । యత్ర
బ్రహాిస్థధారణ్లిఙ్ిదరశన్యన్త్
భౌతికాకాశాద్వవాచకాకాశాద్వపదానామాకాశసతలిలఙ్కిద్వతి
పరబ్రహోిపస్థాక్తామాస్మతష్తచారాయీః కిము తత్ర
భగవ్నానమగణన్త్తీఃపాతినో
రవిసవితృపదయోరభగవ్దాాచక్తావిప్రతిపతితసముతాన్త్శఙ్కకఽపి
విదుషామ్ । న్త్ చ యాని నామాని గౌణని విఖ్యయతని మహాతిన్త్ీః ।
ఇతయద్వనా సహస్రనామాచారయ ఏవ్ గౌణ్నామతమవోచద్వతి న్త్
తయోరభగవ్ద్రఢతాాం కినుత రవి –సవితృపదయోీః కోశాద్వనా ద్వవాక్ర
ఏవ్ రూఢిరితి క్థాం భగవ్దస్థధారణ్యసాంభావ్నాపీతి వాచయమ్ ।
న్త్ హయత్ర గౌణనీత్పయకాతయ గుణ్వ్ృతతయ
భగవ్దభినిరేైశక్తామభిధితిసతాం కినుత అవ్యవ్శకాతయ
భగవ్దభిధాయక్తేాన్త్ డితాక్పితాద్వశబాైనామి
భగవ్నానమగణన్త్తీః పాతిశబాైనాాం న్త్ యదృచాేశబైతాాం,
కినుత లోక్వేదయోస్తతషాాం శబాైనాాం తదరేా
శకితభ్రమవిధురైరలక్షణగ్రరహితైశచ ఋషిభిరూభశాం పరస్మిన్
బ్రహిణి వాస్తద్వవేఽభిహితతాతతదాాచకా ఏవ్ తే శబాై ఇతయయమరాీః ।
అత ఏవ్ త్ప ప్రయోగభూయస్థతేభిధితసయా విఖ్యయతనీ త్పయక్తమ్ ।
పరిగీతనీతయత్ర పరిపదమపి సహస్రనామానాం రూఢతాముపోదాలయతి ।
కిాంచ
సరాధీప్రేరయితృతాలక్షణన్త్తరాయమిక్ృతయలిఙ్గిపలమభస్థమరేాయన్త్
అపి తస్థయ బ్రహాిస్థధారణ్యస్మద్విీః । కిాం చ ప్రియ ఏవ్ హి సరాథా
వ్రణీయో భవ్తి నాప్రియ ఇతి వ్రణీయతాలిఙ్ిలిఙ్గితతేానాపి
నిరతిశయప్రియతమతేాన్త్ బ్రహాిస్థధారణ్యస్మద్విరితి ప్రవ్యక్తమ్ ।
తతశచరీషణాం లక్షణగ్రహాజన్త్యభూయీఃప్రయోగయోగేన్త్ నామానాం
రూఢతాస్మదాియ స్థవిత్రాద్వద్వవ్తక్తాాం
పరబ్రహాిస్థధారణ్ద్వవ్తక్తాస్థధక్మితి స్తపుష్కలమవ్శ్చష్టాం
చాసిచిేష్దయీః స్తనిరూపితమన్త్యత్రేతి
క్ృతమన్త్భిజఞాననిగ్రహసాంన్త్హన్యన్త్
వైద్వక్మారినిష్కణ్ఠకక్రణ్ప్రవ్ృతతనాాం స్తదూరదృశామ్
॥)తనాాం త్ప భాగవ్తనాాం స్థవిత్రయనువ్చనాద్వత్రయీధరిబన్త్ిసయ
స్తూటతరముపలబ్దిరన తతతయగనిమితతవ్రాతయతాద్వసాంద్వహాం సహతే ॥

తతతతకలిపతయుకితభిసశక్లశీః క్ృతా తదీఅాం మతాం ।

యచిేష్దయరుదమరిై స్థతాతమతసపరాైధవ్తముదితిీః ॥
యచేచతతసతాం ముకున్త్ైచరణ్దానాైేసపదాం వ్రతతే ।
జీయానానథమునిససేయోగమహిమప్రతయక్షతతతేత్రయీః ॥
ఆక్లపాం విలసనుత స్థతాతమతప్రసపరిైధదుష్పదితి-
వాయముగోిదితదురిాదగిపరిష్ద్దాదగియవిధాాంస్మన్త్ీః ।
శ్రీమనానథమునీన్దైరవ్రిైధతధియోనిరూితవిశాాశ్చవాీః
సన్త్తససన్త్తతగదయపదయపదవీహృదాయన్త్వ్దోయక్తయీః ।
ఇతి శ్రీ౬యామున్త్మునివిరచితమాగమప్రామాణ్యమ్ ॥