అగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రమ్

అన్తర్విషయాః

1 ప్రథమాః ప్రశ్ిాః
1.1 ప్రథమోఽధ్యయయాః
1.2 ద్వితీయోఽధ్యయయాః
1.3 తృతీయోఽధ్యయయాః
1.4 చతుర్థోఽధ్యయయాః
1.5 పఞ్చమోఽధ్యయయాః
1.6 షష్ఠోఽధ్యయయాః
1.7 సపతమోఽధ్యయయాః
2 ద్వితీయాః ప్రశ్ిాః
2.1 ప్రథమోఽధ్యయయాః
2.2 ద్వితీయోఽధ్యయయాః
2.3 తృతీయోఽధ్యయయాః
2.4 చతుర్థోఽధ్యయయాః
2.5 పఞ్చమోఽధ్యయయాః
2.6 షష్ఠోఽధ్యయయాః
2.7 సపతమోఽధ్యయయాః
3 తృతీయాః ప్రశ్ిాః
3.1 ప్రథమోఽధ్యయయాః
3.2 ద్వితీయోఽధ్యయయాః
3.3 తృతీయోఽధ్యయయాః
3.4 చతుర్థోఽధ్యయయాః
3.5 పఞ్చమోఽధ్యయయాః
3.6 షష్ఠోఽధ్యయయాః
3.7 సపతమోఽధ్యయయాః
3.8 అషటమోఽధ్యయయాః
4 న్వమోఽధ్యయయాః
5 దశ్మోఽధ్యయయాః
5.1 ఏకాదశోఽధ్యయయాః
5.2 ద్విదశోఽధ్యయయాః

ప్రథమాః ప్రశ్ిాః
ప్రథమోఽధ్యయయాః

ఉపన్యన్ం వ్యయఖ్యయస్యయమాః సపతమే వర్షే బ్రాహ్మణముపన్యీతైకాదశ్వర్షే రాజన్యం ద్విదశే వర్షే

వైశ్యమ్ । వసన్తత బ్రాహ్మణం గ్రీష్మమ రాజన్యం శ్రద్వ వైశ్యమ్ । ఆపూరయమాణపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రే శేశేష్మణ
పుంనామధేయే యుగ్మమన్ బ్రాహ్మణాన్న్తిన్ పర్వశేషయ పుణాయహ్ం సిసతయయన్మృద్విమితి వ్యచయిత్వి
అశితసయ కుమారసయ కేశాన్ వ్యపయిత్వి స్యితయలఙ్కృతమహ్తం వ్యసాః పర్వధ్యపయ ప్రాచీన్ప్రవణ
ఉదీచీన్ప్రవన్త ప్రాగుదక్ప్రవణ్య సమే వ్య దేశే ఉదిత్వయవోక్షయ సికత్వభాః సోణ్డిలం కృత్విల్లిఖ్యయగ్నిం
మథిత్వి లౌకికం వ్యహ్ృతయ నిధ్యప్యయపసమాదధ్యతి । ప్రాగగ్రైరదర్భాః పర్వసతృణాతయపివోదగగ్రాః పశాచత్
పురస్యతచచ భవనిత । దక్షిణానుతతరాన్ కర్థతుయతతరాన్ధరాన్ యద్వ ప్రాగుదగగ్రాః । దక్షిణ్యనాగ్నిం
బ్రహ్మమయతన్త దరాభన్ సఁస్తతరయ మయి గృహ్మామి యో నో అగ్నిాః ఇతి ద్విభ్యయమాత్వమన్మగ్నిం
గృహీత్వితతర్షణాగ్నిం దరాభన్ సఁస్తతరాయథాసయ ద్రవ్యయణ్డ ప్రయున్కిత । అశామన్మహ్తం వ్యసోఽజిన్ం
మౌఞ్జీమేఖలం త్రివృత్వం బ్రాహ్మణసయ జ్యం రాజన్యసయ ఆశేకం వైశ్యసయ బైలిం పాలశ్ం వ్య
దణిం బ్రాహ్మణసయ నైయగ్రోధం రాజన్యస్యయదుమబరం
వైశ్యస్్యకశేంశ్తిద్వరుమిధమమస్యయత్వయహుతిపర్వమాణం వ్య । ఏతసిమన్ శ్మాయాః పర్వధీనిధమ
ఉపసన్ిహ్యతి । దర్ిం కూరచమాజయస్యోలం ప్రణీత్వప్రణయం యేన్ చానాయని ప్రోక్షయతే తచచ
సకృదేవసరాిణ్డ యథోపపదం వ్య ఏతసిమన్ కాలే బ్రహ్మమ యజ్ఞోపవీతం కృత్విప ఆచమాయపర్షణాగ్నిం
దక్షిణాతిక్పమయ బ్రహ్మమసనాత్ తృణం నిరస్యయప ఉపస్ృశాయగ్నిమభముఖముపశేశ్తి ।
సమావప్రచ్ఛినాిగ్రౌ దర్భభ ప్రాదేశ్మాత్రే పశేత్రే కృత్వి అన్తయన్ న్ఖ్యచ్ఛిత్వతాద్వభరనుమృజయ
పశేత్రాన్తర్వితే పాత్రేఽప ఆనీయోపబిలం పూరయిత్వి ఉదగగ్రభ్యయం పశేత్రాభ్యయం
త్రిరుత్ప్యోతతర్షణాగ్నిం దర్షభషు స్యదయిత్వి దర్భరపిదధ్యతి । తిరాఃపశేత్రం ప్రోక్షణీాః సంసకృతయ
యథా పురస్యతద్ బిలవనుతయత్వతనాని కృత్వి శేషాయేధమం త్రిాః సరాిభాః ప్రోక్షతి । దర్ిం నిషటపయ
సమమృజయ పున్ర్విషటపయ నిదధ్యతి । సమాగ్రన్భ్యయక్ష్యయగ్మివ్యదధ్యతి । ఆజయం శేలపయ
పశేత్రాన్తర్విత్వయమాజయస్యోలయమాజయం నిరుప్యయదీచోఽఙ్గారానిిరూహ్య తేషిధిశ్రితయ అవద్యయతయ
దరభతృణాభ్యయం ప్రతయసయ త్రిాః పరయగ్ని కృత్వి ఉదగుద్విస్యయఙ్గారాన్ ప్రత్పయహ్య ఉదగగ్రభ్యయం
పశేత్రాభ్యయం పున్రాహ్మర మాజయం త్రిరుత్ప్య పశేత్రే అగ్మివ్యదధ్యతి । శ్మాయభాః పర్వధిభాః
పర్వదధ్యతయపర్షణాగ్నిజుదీచీన్కుమాభం మధయమాం నిదధ్యతి । దీణేనణ్యనాగ్నిం సంస్ృషాటా మధయమయ
ప్రాచీన్కుమాబమ్ ఉతతర్షణాగ్నిం సంస్ృషాటా మధయమయ ప్రాచీన్కుమాబమ్ అపర్షణాగ్నిం ప్రాఙ్మమఖ
ఉపశేశ్తి । దక్షిణత్వ యజ్ఞోపవీత్వయచాన్తాః కుమార ఉపశేశాయనాిరభతే । అథ పర్వషిఞ్చతి ।
అద్వతేఽనుమన్యసి ఇతి దక్షిణతాః ప్రాచీన్మ్ అనుమతేఽనుమన్యసి ఇతి పశాచదుదీచీన్ం
సరసితేఽనుయన్యసి ఇతి ఉతతరతాః ప్రాచీన్ం దేవ సశేతాః ప్రసువ ఇతి సరితాః ప్రదక్షిణం
పర్వషిచ్యయధయమాజ్యయనాభయజ్యభ్యయదధ్యతి । అయం త ఇధమ ఆత్వమ జ్తవేదస్యతన్తధయసి వరిసి చ్యది
వరియ చాస్యమన్ ప్రజయ పశుభాః బ్రహ్మవరచస్యనానాిదేయన్ సమేధయ స్యిహ్మ ఇతి అథ దరాియ
జుహోతి । ఉతతరం పర్వధిసనిిమన్ివహ్ృతయ ప్రజ్పతయే యన్స్య స్యిహ్మ ఇతి మన్స్య ధ్యయయన్
దక్షిణాప్రాఞ్చముదఞ్చమృజుం సన్తతం జుహోతి । దక్షిణం పర్వధిసనిిమన్ివహ్ృతయ ఇన్ద్దరయ స్యిహ్మ
ఇతి ప్రాఞ్చముదఞ్చమృజుమ్ ఆఘారావ్యఘారాయజయభ్యగౌ జుహోతి । అగియే స్యిహ్మ
ఇతుయతతరారిపూరాిర్షి । సోమాయ స్యిహ్మ ఇతి దక్షిణారిపూరాిర్షి । త్వవన్తర్షణ్యతరాహుతీరుీహోతి ।
యుక్తత వహ్ జ్తవేదాః పురస్యతదగ్ని శేద్వి కరమ క్రియమాణం యథేదమ్ । తిం భషగ్ భేషజస్యయసి
కరాత తియ గ్మ అశాిన్ పురుషాన్ సన్తమి స్యిహ్మ । య తిరశ్చచ నిపదయస్యఽహ్ం శేధరణీ ఇతి ।
త్వం త్వి ఘృతసయ ధ్యరయగౌి సఁరాధన్్య యజ్య స్యిహ్మ । సంరాధన్్య దేవ్్య స్యిహ్మ । ప్రస్యధన్్య
దేవ్్య స్యిహ్మ । భాః స్యిహ్మ । భ్యవాః స్యిహ్మ । సిాః స్యిహ్మ । భరుభవాఃసిాః స్యిహ్మ ఇతి ।
సరిదర్ిహోమానామేష కల్ాః 1 మనాాన్తత నితయాః స్యిహ్మకార్థఽమనాాసిముష్్మ స్యితితి ।
యథాదైవతమ్ భరుభవస్ార్వతి వ్యయహ్ృతిభరుీహోతేయకైకశ్ాః సమస్యతభశ్చ । ఆయురాద అగి ఇతేయషాః ।
ఆయురాద దేవ జరసం గృణానో ఘృతప్రతీక్త ఘృతపృష్ఠో అగ్ని । ఘృతం పివన్ిమృతం చారు
గవయం పితేవ పుత్రం జరస్య న్యేమం స్యిహ్మ ఇతి । ఇమం మే వరుణ తత్వతాయమి తినోి అగ్ని స
తినోి అగ్ని తిమగ్ని అయసయయసన్మన్స్య హితాః అయసన్ హ్వయమూహిష్మ అయనో ధేహి
భేషజం స్యిహ్మ । ప్రజ్పతయ ఇతేయషా । యదసయ కరమణోఽతయర్ర్వచం యద్వి న్యయన్మిహ్మకరమ్ ।
అగ్నిషటత్ సిిషటకృద్విద్విన్ సరిం సిిషటం సుహుతం కర్థతు మే । అగియే సిిషటకృతే సుహుతహుతే
సరిహుతే సరిప్రాయశిచత్వతహుతీనాం కామానాం సమరియిత్రే స్యిహ్మ ।
ఇతుయతతరారిపూరాిర్షిఽసంసకాతమితరాభరాహుతిభరుీహోతి । అత్రైకే జయభ్యయత్వనాన్ రాష్ట్రభృత
ఇతుయయజుహ్ితి పురస్యతత్ సిిషటకృతాః । చ్ఛతతం చ స్యిహ్మ చ్ఛతితశ్చ స్యిహ్మ । ఇతి జయఞ్జీహోతి ।
చ్ఛత్వతయ స్యిహ్మ । చ్ఛతతయే స్యిహ్మ ఇతి వ్య । అగ్నిరూభత్వనామధిపతిస్ మావతు ఇతయభ్యయత్వనాన్ ।
అసిమన్ బ్రహ్మన్ిసిమన్ క్షత్ర ఇతయభ్యయత్వన్తషినుయుఞ్ీతి । పితరాః పిత్వమహ్మాః పర్షఽవర్ష ఇతి
ప్రాచీనావీతీ జుహోతుయపతిషోతి । ఋత్వషాడ్ ఋతధ్యమా ఇతి రాష్ట్రభృతాః । పరాయయమనుద్రుతయ
తస్్మ స్యిహ్మ ఇతి పూరాిమాహుతీం జుహోతి । త్వభయస్య్ాహ్మ ఇతుయతతరామ్ । అగ్రేణోతతరం
పర్వధిసనిిమశామన్ం నిధ్యయ దక్షిణ్యన్ పాదేన్ కుమారమాస్యోపయతి ఆతిష్మోమమశామన్మశేమవ తిఁ
సిోర్థ భవ । ప్రమృణీహి దురసూయన్ సహ్సి పృతనాయతాః । ఇతేయతేన్ । అహ్తం వ్యసాః
పర్వధ్యపయతి పూరిం నిధ్యయ య అకృన్తన్ివయన్ య అతన్ిత యశ్చ
దేవీరనాతన్భత్వఽదదన్త । త్వస్యతా దేవీరీరస్య సంవయయనాతాయుషామనిదం పర్వధత్ా వ్యసాః । పర్వధతత
ధతత వ్యససైన్ం శ్త్వయుషం కృణుత దీరఘమాయుాః । బృహ్స్తిాః ప్రాయచిద్విస ఏతత్ సోమాయ
రాజ్యో పర్వధ్యతవ్య ఉ । జరాం గచాిసి పర్వధత్ా వ్యసో భవ్య కృష్టటనామభశ్సితపావ్య । శ్తం చ జీవ
శ్రదాః సువరాచ రాయశ్చ ప్యషముపసంవయయసి ఇతి । పర్వధ్యపాయభమన్ాయతే పర్దం వ్యసో
అధిత్వ సిసతయేఽభరాపీనామభశ్సితపావ్య । శ్తం చ జీవ శ్రదాః పురూచీరిసూని చార్థయ
శేభజ్సి జీవన్ ॥ ఇతేయన్ం మేఖలయ త్రిాః ప్రదక్షిణం పర్వదధ్యతి । ద్విర్వతేయకే । య దుర్వత్వత్
పర్వబాధమానా శ్రమ వరూథం పున్తీ న్ ఆగ్మత్ । ప్రాణాపానాభ్యయం బలమావహ్నీత సిస్య దేవ్యనాం
సుభగ్మ మేఖలేయమ్ । ఇతుయతతరత్వ నాభేస్త్రివృతం గ్రనిోం కృత్వి దక్షిణత్వ నాభేాః పర్వకరేతి ।
అథాస్యమ అజిన్ముతతర్యం కర్థతి । మిత్రసయ చక్షురిరుణం బలయస్యతజ్ఞ యశ్సిి సోశేరం సమిదిమ్
। అనాహ్న్సయం వసన్ం జర్వషుా పర్దం వ్యజయజిన్ం దధత్ా । అస్యవద్వతిస్యత కక్ష్యయం వధ్యితు
వేదస్యయనువకతవై మేధ్యయై శ్రద్వియ అన్యకతస్యయనిరాకరణాయ బ్రహ్మణ్య బ్రహ్మవరచస్యయ ఇతి ।
కృషాాజిన్ం బ్రాహ్మణసయ ర్భరవం రాజన్యసయ వస్యతజిన్ం వైశ్యసయ । అథైన్ం పర్వదద్వతి ।
పర్యమిన్దదరం బ్రహ్మణ్య మతి శ్రోత్రాయ దధయసి । యథైన్ం జర్వమాణ్య యో జ్ఞయ శ శ్రోత్రే
అధిజ్గరత్ । ఇతి బ్రాహ్మణమ్ । పర్మమిన్దదరం బ్రహ్మణ్య మతి రాషాాయ దధమసి । యథైన్ం
జర్వమాణ్య యో జ్ఞయగ్రష్మా అధిజ్గరత్ । ఇతి రాజన్యమ్ । పర్మమిన్దదరం బ్రహ్మణ్య మతి ప్యషాయ
దధమసి । యథైన్ం జర్వమాణ్య యో జ్ఞయ శ ప్యష్మ అధిజ్గరత్ । ఇతి వైశ్యమ్ అప్రేణాగ్నిముదఞ్చమ్
ఉపవేశాయహుత్వచ్యిషం ప్రాశ్యతి । తియి మేధ్యం తియి ప్రజ్ం తియయగ్నిస్యతజ్ఞ దధ్యతు । ఇతేయతైాః
సన్ిద్ిాః । పృషద్వజయమేకే ప్రాశ్యతి । యోగ్న యోగ్న తవసతరమ్ । ఇమమగి ఆయుష్మ వరచస్య కృధి
ఇతి ప్రాశ్ిన్తం సమీక్షతే । ప్రాశ్యతేయకే । ఆచాన్తముపస్రశయిత్విభమన్ాయతే శ్తమినుి శ్రద్య
అనిత దేవ్య యత్రాన్శ్చక్రా జరసమ్ తన్యనామ్ । పుత్రాసో యత్ర పితర్థ భవనిత మా నో మధ్యయ
ర్ర్వషత్వయురానోతాః । ఇతి 2 ఆగమాా సమగన్మహి ప్రసుమృతుయం యుయోతన్ । అర్వషాటస్ఞ్చర్షమహి
సిసిత చరత్వద్వహ్ సిస్యతయ గృతిభయాః ఇతి ప్రదక్షిన్మగ్నిమ్ పర్వక్రామన్తమభమన్ాయతే ।
అథైన్మభవ్యయహ్మరయతి బ్రహ్మచరయమాగ్మమ్ ఉప మా న్యసి । బ్రహ్మచార్ భవ్యని దేవేన్ సశేత్రా
ప్రసూతాః ఇతి । తం పృచితి । క్త నామాసి ఇతి । అస్య ఇత్వయచష్మట యథానామా భవతి । సిసిత దేవ
సశేతరహ్ం యేనామునా ఋచమధీయ ఇతి నామ నిగృహ్మాతి । శ్నోి దేవీరభషటయ ఆప్య భవనుత
పీతయే శ్ంయోరభస్రవనుత న్ాః ఇతయద్వభరామరీయతే 3 అథాసయ దక్షిణ్యన్ హ్స్యతన్
దక్షిణమంసమనాిరభయ సవేయన్ సవయం వ్యయహ్ృతిభాః స్యశేత్రేయతి దక్షిణం బాహుమధ్యయసయ
నుిపన్యతే । దేవసయ త్వి సశేతుాః ప్రసవేఽశిినోరాబహుభ్యయం పుష్ఠా హ్స్యతభ్యయముపన్యేఽస్య ఇతి
చ । అథాసయ దక్షిణ్యన్ హ్స్యతన్ దక్షిణం హ్సతం స్యఙ్మాషోం గృహ్మాతి । అగ్నిస్యత హ్సతమగ్రహీత్ । సోమస్యత
హ్సతమగ్రహీత్ । సశేత్వ తే హ్సతమగ్రహీత్ । సరసితీ తే హ్సతమగ్రహీత్ । పూషా తే హ్సతమగ్రహీత్ ।
బృహ్స్తిస్యత హ్సతమగ్రహీత్ । మిత్రస్యత హ్సతమగ్రహీత్ । వరుణస్యత హ్సతమగ్రహీత్ । తిషాట తే
హ్సతమగ్రహీత్ । ధ్యత్వ తే హ్సతమగ్రహీత్ । శేషుాస్యత హ్సతమగ్రహీత్ । ప్రజ్పతిస్యత హ్సతమగ్రహిత్ ।
ఇతి మన్్ారదక్షిణ్యన్ హ్స్యతన్ కుమారసయ దక్షిణం హ్సతం స్యఙ్మాషోం ప్రతిమన్ాం గృహ్మాతి । సశేత్వ
త్విభరక్షతు । మిత్రసతామసి శ్రమణా । అగ్నిరాచారయసతవ । దేవేన్ సశేత్రా ప్రసూత్వ
బృహ్స్తేర్బబరహ్మచార్ భవ్యస్య । అప్యఽశాన్ సపిధ ఆధేహి కరమ కురు మా ద్వవ్య స్యిపీ్ాః ఇతేయన్ం
సంశాసిత ॥ అథాసయ దక్షిణ్యన్ హ్స్యతన్ దక్షిణమంసముపరుయపర్వ అన్ివమృశ్య
హ్ృదయదేశ్మభమృశ్తి మమ హ్ృదయం హ్ృదయం తే అసుత । మమ చ్ఛతతం చ్ఛతేతనాన్తిహి ।
మమ వ్యచమేకమనా జుషసి । బృహ్స్తిస్యతా నియున్కుత మహ్యం మామేవ్యనుసంగృహ్సి ।
మయి చ్ఛత్వతని సనుత తే । మయి స్యమీచయమసుత తే । మహ్యం వ్యచం నియచిత్వత్ । ఇతి । ప్రాణానాం
గ్రనిోరసి । స మా శేస్రస ఇతి నాభదేశ్మ్ । భరుభవాఃసిాఃసుప్రజ్ాః ప్రజయ భయసమ్ । సువీర్థ
వీరాః సువరాచ వరచస్య సుప్యషా ప్యషాః సుమేధ్యాః మేధయ సుబ్రహ్మమ బ్రహ్మచార్వభాః ।
ఇతేయన్మభమన్ాయ భరృక్షు త్వి అగౌి పృథివ్యయం వ్యచ్ఛ బ్రహ్మణ్డ దదేఽస్య । భ్యవో యజుషుే త్వి
వ్యయవన్తర్వక్షే ప్రాణ్య బ్రహ్మణ్డ దదేఽస్య । సిస్య్మసు త్వి సూర్షయ ద్వశే చక్షుషి బ్రహ్మణ్డ దదేఽస్య ।
శేషుాతస్యత ప్రియోఽస్యన్యస్య । అన్లసయ తే ప్రియోఽస్యన్యస్య । ఇదం వత్వ్యవాః । ప్రాణ ఆయుషి
వత్వ్యవాః । ప్రాణ ఆయుషి వస్యస్య ఇతి చ । అథాసయ దక్షిణ్యన్ హ్స్యతన్ దక్షిణం హ్సతం స్యఙ్మాషోం
గృహ్మాతి అగ్నిరాయుషామన్ ఇతి పఞ్చభాః పరాయయైాః । ఆయుష్మట శేశ్ిత్వదధ్యద్ ఇతి దక్షిణ్య కర్షా
జపిత్వి । ఆయురాద అగి ఇతుయతతర్ష । అగౌి పృథివ్యయం ప్రతితిషో వ్యయవన్తర్వక్షే సూర్షయ ద్వశే యఁ
సిసితమగ్నిరాియురాద్వతయశ్చన్దదరమా ఆప్యఽనుసఞ్చరనిత త్వం సిసితమనుసఞ్చరాస్య ప్రాణసయ
బ్రహ్మచారయ భరస్య ఇతుయభయత్రానుషజతి । మేధ్యం మ ఇన్ద్దర దధ్యతు మేధ్యం దేవీ సరసితీ
మేధ్యం మే అశిినావుభ్యవ్యధత్వతం పుషకరస్రజౌ ఇతి తసయ ముఖేన్ ముఖం సనిిధ్యయ జపతి ।
అథైన్ం పర్వదద్వతి కశ్కాయ త్వి పర్వదద్వమి । అన్తకాయ త్వి పర్వదద్వమి । అఘోరాయ త్వి
పర్వదద్వమి । యమాయ త్వి పర్వదద్వమి । గద్వయ త్వి పర్వదద్వమి । మఖ్యయ త్వి పర్వదద్వమి ।
వశిన్్య త్వి పర్వదద్వమి । పృథివ్్య త్వి సవైశాిన్రాయై పర్వదద్వమి । అదభయస్యతా పర్వదద్వమి ।
ఓషధీభయస్యతా పర్వదద్వమి । వన్స్తిభయస్యతా పర్వదద్వమి । శేశేిభయస్యతా భతేభయాః పర్వదద్వమి ।
సర్షిభయస్యతా దేవేభయాః పర్వదద్వమి । సరాిభయస్యతా దేవత్వభయాః పర్వదద్వమి । అత్ర స్యశేత్రం వ్యచయతి
యద్వ పురస్యతదుపేత్వ భవతి । యదయనుపేతస్త్ర్యతి పరయపేతే । సదయాః పుషకరస్యద్వాః ।
అప్రేణాగ్నిముదగగ్రం కూరచం నిధ్యయ తసిమన్ ప్రాఙ్మమఖ ఉపశేశ్తి రాష్ట్రభృదస్యయచారాయసనీద మా
తిద్యయషమ్ ఇతి । ఆద్వత్వయయఞ్ీల్లం కృత్వి ఆచారయమ్ ఉపసంగృహ్య దక్షిణతాః కుమార ఉపశేశ్య
అధీహి భాః ఇతుయకాతా । అథాస్య స్యశేత్రం భ అనుబ్రూహి ఇతి । గణానాం త్వి గణపతిఁ
హ్వ్యమహ్ ఇతేయన్మభమన్ాయ అథాస్్మ పచోిఽగ్రేఽనాిహ్మథారిరచశోఽథ సన్తత్వమ్ । భాః తత్
సశేతురిర్షణయమ్ । భ్యవాః భర్థా దేవసయ ధీమహి । సిాః ధియో యో న్ాః ప్రచోదయత్ । భరుభవాః తత్
సశేతురిర్షణయం భర్థా దేవసయ ధీమహి । సిాః ధియో యో న్ాః ప్రచోదయత్ । భరుభవాః సిాః తత్
సశేతురిర్షణయం భర్థా దేవసయ ధీమహి । ధియో యో న్ాః ప్రచోదయత్ ఇతి 3 అథ సపత పాలశ్చాః
సమిధ ఆర్ద్దర అప్రచ్ఛినాిగ్రాః ప్రాదేశ్మాత్రా ఘృత్వకాత అభ్యయధ్యపయతి । అగియే సమిధమాహ్మరేం
బృహ్తే జ్తవేదస్య । యథా తిమగ్ని సమిధ్య సమిధయస ఏవం మాం మేధయ ప్రజోయ ప్రజయ
పశుభర్బబరహ్మవరచస్యనానాిదేయన్ సమేధయ స్యిహ్మ ఇతేయకామ్ । అగియే సమిధౌ ఇతి దేి । అగియే
సమిధ ఇతి చతస్రాః । అథ పర్వషిఞ్చతి యథా పురస్యతద్ అన్ిమంస్యోాః మాస్యవీాః ఇతి మనాానాతన్
సన్ిమయతి । అథ దేవత్వ ఉపతిషోతే అగ్ని వ్రతపతే వ్రతం చర్వషాయమి ఇతయగ్నిం వ్యయో వ్రతపత
ఇతి వ్యయుమ్ ఆద్వతయ వ్రతపత ఇత్వయద్వతయం వ్రత్వనాం వ్రతపత ఇతి వ్రతపతిమ్ । అత్ర గురవే వరం
దద్వతి । ఉద్వయుషా ఇతుయత్వోపయ సూర్యష తే పుత్రసతం తే పర్వదద్వమి ఇతి పర్వద్వయ
తచచక్షుర్షదవహితం పురస్యతచ్ఛిక్పముచచరత్ । పశేయమ శ్రదశ్శతమ్ । జీవేమ శ్రదశ్శతమ్ । న్నాదమ
శ్రదశ్శతమ్ । మోద్వమ శ్రదశ్శతమ్ । భవ్యమ శ్రదశ్శతమ్ । శ్ృణవ్యమ శ్రదశ్శతమ్ ।
ప్రబ్రవ్యమ శ్రదశ్శతమ్ । అజీత్వాః స్యయమ శ్రదశ్శతమ్ । జ్ఞయ శ చ సూరయం దృశే
ఇత్వయద్వతయముపతిషోతే । అగ్నిషట ఆయుాః ప్రతరాం కృణోతు । అగ్నిష్మట పుషిటం ప్రతరాం దధ్యతు । ఇన్ద్దర
మరుద్వభర్వహ్ తే దద్వతు । ఆద్వతయస్యత వసుభరాదధ్యతు । ఇతి దణిం ప్రద్వయమత్రం ప్రయచితి ।
అథాహ్ భక్ష్యచరయం చర ఇతి । స మాతరమేవ్యగ్రే భక్షేత । అత్వఽన్తయషు రాతికులేషాిహ్ృతయ
భైక్షమితి ప్రాహ్ । యసయ తే ప్రథమవ్యసయం హ్రామసతం త్వి శేశేి అవనుత దేవ్యాః । తం త్వి భ్రాతరాః
సువృధో వరిమాన్మనుజ్యనాతం బహ్వసు్జ్తమ్ ఇతి ప్రథమవ్యసయమస్యయదతేత । ఉపసిోతేఽన్ి
ఓదన్స్య్పూపానాం సకూతనాం సమవద్వయ సర్వ్ర్వమశ్రసయ జుహోతి । అగియే స్యిహ్మ । సోమాయ
స్యిహ్మ । అగియేఽనాిద్వయ స్యిహ్మ । అగియేఽన్ిపతయే స్యిహ్మ । ప్రజ్పతయే స్యిహ్మ ।
శేశేిభయ దేవేభయాః స్యిహ్మ । సరాిభయ దేవత్వభయాః స్యిహ్మ । అగియే సిిషటకృతే స్యిహ్మ ఇతి ।
సరిత్రైవమనాద్వషటదేవతమముష్్మ స్యిహ్మ అముష్్మ స్యితితి । యథాదైవతమాద్వషటదైవతమ్ ।
ఏతేషామేవ్యస్యం సమవద్వయ ప్రాగగ్రేషు దర్షభషు బల్లం కర్థతి వ్యసుతపతయే స్యిహ్మ ఇతి । త్రివృత్వ
అన్తిన్ బ్రాహ్మణాన్ పర్వశేషయ పుణాయహ్ం సిసతయయన్మృద్విం వ్యచయిత్వి త్రయహ్వ్రతం
చరతయక్ష్యరలవణమశ్మీధ్యన్యం భ్యఞ్జీన్ాః అధశాశయీ అమృణమయపాయీ
అశూద్రోచ్ఛిషటమధుమాంస్యశ్చ అద్వవ్యస్యిపీ ఉభౌ కాలౌ భక్ష్యచరయముదకుమభమిత్వయహ్రన్ిహ్రహ్ాః
కాషోకలమ్ । ఉభౌ కాలౌ స్యయం స్యయం వ్య సమిధోఽభ్యయదధ్యతి । యథాహ్ తదిసవో గౌరయమ్
ఇతి ప్రదక్షిణమగ్నిం పర్వమృజయ పర్వషిఞ్చతి । యథా పురస్యతద్వియహ్ృతీభాః సమిధోఽభ్యయదధ్యగ్న
ఏకైకశ్ాః సమస్యతభశ్చ । ఏషా తే అగి సమితతయ వరిసి చాపాయయసి వర్విషిమహి చ వయమా చ
పాయసిష్టమహి స్యిహ్మ । మేధ్యం మ ఇన్ద్దర దధ్యతు మేధ్యం దేవీ సరసితీ । మేధ్యం మే
అశిినావుధ్యవ్యధత్వతం పుషకరస్రజౌ స్యిహ్మ । అప్రాసు చ య మేధ్య గన్ిర్షిషు చ యన్మన్ాః । దైవీ
మేధ్య మనుషయజ్ స్య మాం మేధ్య సురభరుీషత్వం స్యిహ్మ । ఆ మాం మేధ్య సురభర్విశ్ిరూపా
హిరణయవరాా జగతీ జగమాయ । ఊరీసితీ పయస్య పిన్ిమానా స్య మాం మేధ్య సుప్రతీకా జుషనాతం
స్యిహ్మ ఇతి । తథైవ పర్వమృజయ పర్వషిఞ్చతి యథా పురస్యతత్ । యతేత అగ్ని తేజ ఇతేయతైాః మన్్ాఃా
ఉపతిషోతే మయి మేధ్యం మయి ప్రజ్మ్ ఇతి చ । త్రయతి పరయపేతే తథైవ త్రివృత్వన్తిన్ బ్రాహ్మణాన్
పర్వశేషయ పుణాయహ్ం సిసతయయన్మృద్విమితి వ్యచయిత్వి వ్రతం శేసృజతే అగ్ని వ్రతపతే
వ్రతమచార్వషమ్ ఇతేయతైరమన్్ాాః । ఏతద్ వ్రతమేవ్యత ఊరిామ్ ఆచారయకులవ్యసయ
శాితయక్ష్యరలవణమశ్మీధ్యన్యమితి । దణీి జీ మేఖల శిఖ్యజో వ్య స్యయత్ । కాషాయమజిన్ం వ్య
వస్యత న్ స్త్రియముపైతయషాటచత్విర్వంశ్దిరాేణ్డ ద్విదశ్ యవద్రాహ్
ర ణం వ్య న్ తేివ్యవ్రతాః స్యయత్ ।
కాణోిపాకరణ్య కాణిశేసర్షా చ సదసస్తిమదుభతం ప్రియమిన్దదరసయ కామయమ్ । సనిం
మేధ్యమయసిషం స్యిహ్మ ఇతి కాణిర్వేద్వితీయమ్ ఇమం మే వరుణ తత్వతాయమి తినోి అగ్ని స
తినోి అగ్ని తిమగ్ని అయసి ప్రజ్పతే యదసయ కరమణోఽతయర్ర్వచమ్ ఇతి చ । అథైకే
జయభ్యయత్వనాన్ రాష్ట్రభృత ఇతుయపజుహ్ితి యథా పురస్యతత్ 4 ఉపన్యన్ం మనాాన్త
ఆగనాాసమగన్మహి అయసపత చత్విర్వ ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ప్రథమప్రశేి ప్రథమోఽధ్యయయాః
ద్వితీయోఽధ్యయయాః

శ్రవణాపక్షసయ ఓషధీషు జ్త్వసు హ్స్యతన్ పౌరామాస్యయం వ్యధ్యయయోపాకరమ । అగ్నిముపసమాధ్యయ

వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి పఞ్చ కాణిఋష్టన్ జుహోతి ప్రజ్పతయే కాణిఋషయే స్యిహ్మ ।
సోమాయ కాణిఋషయే స్యిహ్మ । అగియే కాణిఋషయే స్యిహ్మ । శేశేిభయ దేవేభయాః కాణిఋషిభయాః
స్యిహ్మ । సియముభవే కాణిఋషయే స్యిహ్మ ఇతి । కాణినామాని వ్య స్యశేత్రమృగ్నిదం యజుర్షిదం
స్యమవేదమ్ అథరివేదం సదసస్తిమితి హుత్వి త్రయహ్మేకాహ్ం వ్య క్షమయ
యథాధ్యయయమధేయతవయమితి వదనిత । అథాతాః కాణాినుయచయన్తత పౌర్థడాశికం యజమాన్ం హోత్వరం
హౌత్రం పితృమేధమితి సబ్రాహ్మణాని స్యనుబ్రాహ్మణాని ప్రాజ్పత్వయని । ఆధిరయవం గ్రహ్ద్వక్షిణాని
సమిషటయజంషి అవభృథయజంషి వ్యజపేయశుశక్రియణ్డ సవ్య ఇతి సబ్రాహ్మణాని
స్యనుబ్రాహ్మణాని స్యమాయని । ఆగ్మియధేయం పున్రాధేయమ్ అగ్నిహోత్రమగుియపస్యోన్ం స్యశేత్రం
నాచ్ఛకేతం చాతుర్థిత్రయం వైశ్ిసృజమారుణకేతుకమాగ్నికమితి సబ్రాహ్మణాని
స్యనుబ్రాహ్మణానాయగ్నియని । రాజసూయం పశుబనాి ఇషటయో న్క్షత్రేషటయో వ్య
ద్వవశేశయన్యోఽపాఘాాః స్యత్రాయణ ఉపహోమాాః
సూకాతన్యయపానువ్యకాయయజ్యశ్ిమేధపురుషమేధస్యత్రామణయచ్ఛిద్రాణ్డ పశుహౌత్రమ్ ఉపనిషద ఇతి
సబ్రాహ్మణాని స్యనుబ్రాహ్మణాని వైశ్ిదేవ్యని । స్యియంభ్యవం స్యిఙ్గకఙ్కక పఠిత్వ శేధిర్వతి
సియంభశాచత్ర దైవతం సరిభతపతిర్వతి । అథ కార్ర్వవ్రతం
చత్పరాత్రమక్ష్యరలవణమశ్మీధ్యన్యం భమౌ భ్యఞ్జీత పశువద్వతి । అథ కార్ర్వరాాం మారుతం
దేవ్య వసవ్యయ అగ్ని మారుతమితి దేవ్యశ్శరమణాయ ఇత్వయద్యయషధయనువ్యకమధీయనో నాత్ర భ్యఞ్జీత
పశువద్వతి । అథ కార్రావ్రతమ్ యుఞ్జీన్ాః ప్రథమమారభయ ఔషధయనువ్యకం ప్రథమమధీయనో
నాత్ర భమౌ భ్యఞ్జీత పశువద్వతి యద్వ వ్య క్పమమధీయన్ాః 1 తైష్టపక్షసయ ర్థహిణాయం
పౌరామాస్యయం వోత్రాాః । సగణాాః ప్రాచీముదీచీం వ్య ద్వశ్ముపనిష్కకరమయ యత్రాపాః సుఖ్యాః
సుఖ్యవగ్మహ్మసతదవగ్మహ్మయఘమరేణ్యన్ త్రన్ ప్రాణాయమాన్ ధ్యరయిత్వి సపశేత్రైాః పాణ్డభాః ఆప్య హి
షాో మయోభ్యవ ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్
ఇతేయతేనానువ్యకేన్ మారీయన్తత । స్యిత్వి దరాభన్నోయన్యస్్మ సమ్ప్రయచినోత ద్వత్న్త ఇవ్యనోయన్యమ్ ।
తతాః శుచౌ సమే దేశే ప్రాచీన్ప్రవణ్య ప్రాగగ్రైరదర్భరుదగపవరాాణాయసనాని కల్యనిత । బ్రహ్మణ్య
ప్రజ్పతయేఽగియే వ్యయవే సోమాయ సూరాయయ చన్దదరమస్య న్క్షత్రేభయ ఇన్ద్దరయ రాజ్యో యమాయ
రాజ్యో వరుణాయ రాజ్యో సోమాయ రాజ్యో వైశ్రవణాయ రాజ్యో వసుభయ రుద్రేభయ ఆద్వతేయభయ శేశేిభయ
దేవేభయాః స్యధేయభయ ఋభ్యభయ భృగుభయ మరుద్యభయఽథరిభయఽఙ్గార్థభయ ఇతి దేవగణానామ్ ।
శేశాిమిత్రో జమదగ్నిరభరద్విజ్ఞ గౌతమోఽత్రిరిసిషోాః కాశ్యప ఇతేయతే సపత ఋషయాః । నివీతిన్
ఉతతరత ఉదీచీన్ప్రవణ ఉదగగ్రైరదర్భాః ప్రాగపవరాాణాయసనాని కల్యనిత శేశాిమిత్రాయ జమదగియే
భరద్విజ్య గౌతమాయత్రయే వసిషాోయ కాశ్యపాయ । వసిషోకాశ్యపయోరన్తరాళే అరున్ిత్్య
కల్యనిత । దక్షిణత ఏకవేదయన్తత అగస్యతయయ కల్యనిత । ఉతతరతాః కృషాద్ిపాయనాయ జతుకరాాయ
తరుక్ష్యయ తృణశేన్దవే వర్వమణ్య వరూథిన్త వ్యజిన్త శ్రవస్య సత్రశ్రవస్య సుశ్రవస్య సుతతశ్రవస్య
సోమశుషామయణాయ సన్త్వినాయ బృహ్దుకాోయ వ్యమదేవ్యయ వ్యజరాజ్ోయ హ్ర్వతరాజ్ోయ
ఉదమాయయ గౌతమాయ ఋణంజయయ ఋతంజయయ కృతంజయయ ధన్ంజయయ
సతయంజయయ వభ్రవే త్రివరాాయ త్రివరాేయ త్రిధ్యతవే పరాశ్రాయ శేషావే రుద్రాయ సకనాదయ
కాశ్చశ్ిరాయ జరాయ ధరామయ అరాోయ కామాయ క్రోధ్యయ వసిషాోయ ఇన్ద్దయ
ర తిష్మా కర్షా ధర్షా
ధ్యత్రే శేధ్యత్రే మృతయవే సశేత్రే స్యశేత్రైయ ఋగ్నిద్వయ యజుర్షిద్వయ
స్యమవేద్వయథరివేద్వయేతిహ్మసపురాణ్యభయ ఇతి । దక్షిణతాః ప్రాచీనావీతినో దక్షిణాప్రవణ్య
దక్షిణాగ్రైరదర్భాః ప్రతయగపవరాాణాయసనాని కల్యనిత । వైశ్మా్యనాయ ఫల్లఙ్ావే తితితరాయోఖ్యయయ
ఆత్రేయయ పదకారాయ కౌణ్డినాయయ వృతితకారాయ సూత్రకార్షభయాః సత్వయషాఢాయ ప్రవచన్కరతృభయ
ఆచార్షయభయ ఋషిభయ వ్యన్ప్రస్యోభయ ఊరిార్షత్వభయ ఏకపతీిభయ ఇతి । సిం సిం పితృభయాః
పిత్వమతిభయాః మాతృభయాః పిత్వమహీభయాః ప్రపిత్వమహీభయాః మాత్వమతిభయ మాతుాః పిత్వమతిభయ
మాతుాః ప్రపిత్వమతిభయ మాత్వమహీభయ మాతుాః పిత్వమహీభయ మాతుాః ప్రపిత్వమహీభయాః
కల్యమయముం కల్యమయముం కల్యమీత్వయసన్తన్ అముం తర్యమి అముం
తర్యమీతుయదకేన్ అముష్్మ న్మోఽముష్్మ న్మ ఇతి గన్ిపుష్ధూపదీపైాః అముష్్మ స్యిహ్మ
అముష్్మ స్యితితయన్తిన్ అముం తర్యమయముం తర్యమయముం తర్యమీతి
ఫలోదకేనాముష్్మ న్మోఽముష్్మ న్మోఽముష్్మ న్మ ఇతుయపస్యోయపర్షణ వేద్వం సోణ్డిలం
కల్యిత్విగ్నిముపసమాధ్యయ వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి పఞ్చ కాణిఋష్టన్ జుహోతి ।
కాణినామాని వ్య స్యశేత్రమృగ్నిదం యజుర్షిదం స్యమవేదమథరివేదం సదసస్తిమితి హుత్వి
ప్రథమోతతమానువ్యకావధీతే కాణాిదీన్ వ్య సరాిన్ । జయద్వ ప్రతిపదయతే । సిిషటకృదన్తం హుత్వి
త్రయహ్మేకాహ్ం వ్య క్షమయ యథాధ్యయయమధేయతవయమితి వదనిత । కాణాిత్వకణాిత్ ప్రర్థహ్నీత ఇతి
ద్విభ్యయమ్ ఉదకాన్తత దూర్ి ర్థపయేత్ । ఉదధిమూర్వమమన్తం కృత్వి ప్రాచీముదీచీం వ్య ద్వశ్మ్
ఆతమిత్వరాజిం ధ్యవనిత । ప్రతేయత్వయపూపైాః సకుతభర్థదన్తన్ బ్రాహ్మణాంశ్చ తర్యనిత । ఏవం
పారాయణసమాపౌత కాణాిద్వదూరాిర్థపణాన్తముదధిధ్యవన్వరీం నితయమేవ్యద్వభర్షదవ్యన్ృష్టన్
పిత ంశ్చ తర్యనిత తర్యనిత 2 అథాత్వఽవ్యన్తరదీక్ష్యం వ్యయఖ్యయస్యయమాః ।
ఉదగయనాపూరయమాణపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రే కేశాన్ వ్యపయిత్వి స్యిత్విశిత్వి
అగ్నిమౌదుమబర్శ్చతస్రాః సమిధోఽహ్తం వ్యసో దరాభనాజయం చ ఉదకుమభమితేయత్వన్ సమాద్వయ
బహిర్ద్ారమాద్ ఉతతరాం ద్వశ్ముపనిష్కకరమాయఛద్వరదర్షశఽగ్నిముపసమాధ్యయ పర్వస్తతరయ మదనీతరధిశ్రితయ
పూరాిం శానితం కుత్విథ పర్వషిచాయభయజయ సమిధోఽభ్యయదధ్యతి పృథివీ సమిత్ ఇతేయత్వభశ్చతసృభాః ।
అథ పర్వషిచయ అగ్ని వ్రతపతే శుక్రియేభయ వ్రతం చర్వషాయమి ఇతి దేవత్వ ఉపస్యోపాయహ్తేన్ వ్యసస్య
శిరాః సముఖమభవేషటయతి చ్ఛతాః సో పర్వచ్ఛతాః పర్వత్వి గ్నరిణో గ్నర ఇమా భవనుత శేశ్ితాః ।
వృద్వియుమనువృదియో జుషాట భవనుత జుషటయాః । ఇన్దదరసయ సూయరసి ఇన్దదస
ర య ధ్రువమసి ఐన్దదరమసి
ఇన్ద్దరయ త్వి ఇతుయతతరాం శానితం కృత్వి వ్యచో యమయ గ్రమం ప్రశేశ్తి । తిషోనాిస్తనో వ్య
జ్గరణమ్ । అథ శోిభతే ఏత్వమేవ ద్వశ్ముపనిష్కకరమాయఛద్వరదర్షశఽగ్నిముపసమాధ్యయ పర్వస్తతరయ
మదనీతరధిశ్రితయ పూరాిం శానితం కృత్వి వయాః సుపరాా ఇతి శేసృజయ వ్యస ఆద్వతయముపతిషోతే
ఉదూయం తమసస్ర్వ ఉదుతయం చ్ఛత్రం తచచక్షుర్షదవహితం య ఉదగ్మద్ ఇతి ।
ఏత్వన్నువీక్షయన్తయగ్నిమాద్వతయమశామన్ముదకుమభం హిరణయం గ్మం భమిమితి । ఉతతరాం శానితం
కృత్వి సంవత్రం వ్రతం చరతి ద్విదశ్రాత్రమేకాహ్ం వ్య । అషటమాయం పరిణ్డ కాలస్యిన్మ్ । అథ
యదయమేధయం పశేయద్ అబదిం మనో దర్వద్రమ్ ఇతి అథ యదయభవర్షేయుాః ఉన్దతీరబలం ధతత ఇతి
జపతి । అధశ్శయయ గురుశుశ్రూషా । శుక్రియణయధీయీత । ఏత్వమేవ
ద్వశ్ముపనిష్కకరమాయఛద్వరదర్షశఽగ్నిముపసమాధ్యయ పర్వస్తతరయ మదనీతరధిశ్రితయ పూర్థి శానితం కృత్వి
ద్యయాః సమిద్ ఇతేయత్వభశ్చతసృభాః ఔదుమబర్ాః సమిధ ఆధ్యయథ పర్వషిచయ ఆద్వతయ వ్రతపతే
శుక్రియేభయ వ్రతమచార్వషమ్ ఇతేయత్వభర్షదవత్వ ఉపస్యోయ గురవే గ్మం దద్వతి । ఉతతరాం శానితం
కృత్వి వ్రతసమాప్యత భవతి 3 శ్రవణాపక్షసయ తైష్టపక్షసయ అథాత్వఽవ్యన్తరదీక్ష్య త్రణ్డ
ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ప్రథమప్రశేి ద్వితీయోఽధ్యయయాః
తృతీయోఽధ్యయయాః

వేదమధీతయ స్యిసయనుిపకల్యతే ఏరకాం చోపబరిణం చ నాపితం చ క్షురం చ పాలశ్చం చ

సమిధం ద్వరూణ్డ చోపసతరణం వృకలంశ్చ దన్తధ్యవన్ం చ శ్చత్వశోచషాాశాచపాః సరిసురభపిషటం
చన్దన్ం చాహ్తం వ్యసాః స్యన్తరం చ ప్రావ్యరం వ్యదరమణ్డం సిర్థాపహితం సూత్రమ్ చ ప్రవర్భత
చాజయం చ దర్ి చ మాలం చాదరశం చాఞ్ీన్ం చ దణిం చ ఛత్రం చోపాన్హౌ చాన్డుహ్ం చరమ
సరిలోహితమితేయతేఽసయ సమాభరా ఉపకౢపాత భవనిత । స్యిన్సయ మీమాంస్య । ర్థహిణాయం
స్యియద్వతేయకమ్ । ప్రాజ్పతయం వ్య ఏతన్ిక్షత్రం తదసయ ప్రాజ్పతేయ ఏవ న్క్షత్రే స్యితం భవతి
అథో సరాిన్ ర్థహ్మన్ ర్థహ్తి ఇతి । తిష్మయ స్యియద్వతేయకమ్ । బారిస్తయం వ్య ఏతన్ిక్షత్రం తదసయ
బారిస్తయ ఏవ న్క్షత్రే స్యితం భవతి అథో బృహ్స్తిప్రసూత్వఽస్యని ఇతి । ఉతతరయోాః ఫల్గానోయాః
స్యియద్వతేయకమ్ । భగసయ వ్య ఏతన్ిక్షత్రం తదసయ భగయ ఏవ న్క్షత్రే స్యిరతం భవతి అథో
భగ్యయఽస్యని ఇతి । హ్స్యత స్యియద్వతేయకమ్ । స్యశేత్రం వ్య ఏతన్ిక్షత్రం తదసయ స్యశేత్ర ఏవ న్క్షత్రే
స్యితం భవతి అథో సశేతృప్రసూత్వఽస్యని ఇతి । చ్ఛత్రాయం స్యియద్వతేయకమ్ । ఐన్దదరం వ్య
ఏతన్ిక్షత్రం తదస్్యన్దదర ఏవ న్క్షత్రే స్యితం భవతి అథో చ్ఛత్రోఽస్యని ఇతి । శేశాఖ్యయోాః
స్యియద్వతేయకమ్ । ఐన్ద్దరగిం వ్య ఏతన్ిక్షత్రం తదస్్యన్ద్దరగి ఏవ న్క్షత్రే స్యితం భవతి అథో
శేశాఖోఽస్యనీతి ప్రజయ పశుభాః ఇతి । ఏతేషామ్ ఏకతమసిమన్ న్క్షత్రే 1 పురాద్వతయసోయదయద్
వ్రజం ప్రపదేయత । నైన్మేతదహ్రాద్వత్వయఽభతపేత్ । తదహ్ాఃస్యిత్వనాం ముఖం వ్య ఏతతేతజస్య
యశ్స్య తపతి । అన్తర్థమా
ి ి చరమణా వ్రజమభనిఘితే తమ్ । పూరాిర్షి వ్రజస్యయగ్నిముపసమాధ్యయ
అథాహ్ర్షదేత్వన్ సమాభరాన్ సకృదేవ సరాిన్ యత్ సహ్ సరాిణ్డ మానుషాణ్డ ఇతేయతతస్యమద్
బ్రాహ్మణాత్ । పర్వస్తతర్థయతతరతాః పాలశ్చం సమిధముపస్యదయ దక్షిణత్వ నాపితసితషతి
ో । ఆమధయనిదన్ం
భక్ష్యం దద్వయత్ । అపీహ్ గ్మం పచ్యద్ వశా చ్యత్ స్యయద్ అత్రైత్వమ్ । పాలశ్చం సమిధమాజ్యయనాకాతా
మధయనిదన్తఽభ్యయదధ్యతి ఇమం సోతమమరితే జ్తవేదస్య రధమివ సమమతిమా మనీషయ । భద్రా హి
న్ాః ప్రమతిరసయ సంసదయగ్ని సఖేయ మా ర్వషామా వయం తవ స్యిహ్మ ఇతి
అథాపర్షణాగ్నిముదీచీప్రతిష్మవణామేరకామాసతృణాతి । తస్యయముదీచీన్శిరా నిపదయతే త్రాయయుషం
కశ్యపస్యయగసతయసయ త్రాయయుషం జమదగ్నిస్యాయయుషం యదేదవ్యనాం త్రాయయుషం తన్తమ అసుత
త్రాయయుషమ్ ఇతి । ఉదయమాన్మనుమన్ాయతే శివ్య మే భవ శ్ఙ్కరా ఇతి । క్షురమనుమన్ాయతే
క్షుర్థ నామాసి సిధితిస్యత పిత్వ న్మస్యత అసుత మా మా హింస్తాః ఇతి ఉపయమాన్మనుమన్ాయతే
యతుుర్షణ వృశ్చయసి వపాత వపసి కేశ్శ్మశ్రు వరచయ మే ముఖం మా మ ఆయుాః ప్రమోష్టాః ఇతి ।
శ్మశ్రూణయగ్రే వపాతాథోపపక్ష్యవథ కేశాన్ యథోపపాదమఙ్గాని । తదేియషా జరస్య పూరాి ఆయుష్మ
ప్రయనిత । పూరాియుష్మఽనాిద్వ భవనిత । యస్యమదేవం శేద్వింసో లోమాని వపన్తత తస్యమనుి తితుయ
శేద్విన్ కామమేవ లోమాని వ్యపయేత్ । కామం ను న్ఖ్యని నికృతయ లోమాని వ్యపయేత్ । స యద్వ
లోమాని వ్యపయిషయమాణో భవతి త్వని బ్రహ్మచార్వణ్య ప్రయచినాిహ్ ఇమాని ప్రాచీం హ్ృత్వి
గ్యష్మో వ్య దరభసతమేబ వ్య నిధత్వతద్ ఇతి । త్వని స నిదధ్యతి 2 అథాపర్షణాగ్నిం ప్రాగుపశేశ్య మేఖలం
శేస్రంసయతి ఇమం శేషాయమి వరున్సయ పాశ్మ్ ఇతి । స యసతత్ర రాతిాః స్యయత్ తస్్మ
ప్రయచినాిహ్ ఇమాం ప్రాచీం హ్ృత్వి న్యగ్రోధే వౌదుమబర్ష వ్య నిధత్వతద్ ఇతి । త్వము స తత్ర
నిదధ్యతి ఇదమహ్మముషాయముషాయయణసయ పాపామన్మపగూహ్మముయతతరసయ ద్విషదభయ ఇతి వృకలాః
ప్రధ్యవయ దనాతన్ ప్రధ్యవతే । అనాిద్వయయ యూహయహ్ధేి భగ్య రాజ్ యమాగమత్ । స మే ముఖం
ప్రసర్తు ఆయుష్మ చ భగ్మయ చ ఇతి । అథోభయీరపాః సనిిషిఞ్చతి ఉషాాసు శ్చత్వ ఆన్యతి
దేవమానుషసయ వ్యయవృత్వతయ ఇతి త్వస్యమఞ్ీల్లనా త్రిరభషిఞ్చతి ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి
తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః ష్ఠఢా శేహిత్వ వై పురుష ఇతేయతస్యమద్
బ్రాహ్మణాత్ । నిధ్యయ ఏతద్విసాః స్యి మా తన్యరాశేశ్ ఇతి స్యన్తరం వ్యసాః పర్వధతేత । అథైతసయ
సరిసురభషాః సముద్వయుత్వయఞ్ీల్లనా త్రిాః పర్వషిఞ్చతి న్మాః శాకజఞ్ీభ్యభ్యయం న్మస్యతభయ
దేవత్వభయ వ్య అభగ్రహిణీాః ఇతి । ఏవం చన్దన్సయ । ఏవమేవ్యత ఊరిాం నిధ్యయ ఏతద్విసాః స్యి
మా తన్యరాశేశ్ ఇతయహ్తం వ్యసాః పర్వధతేత । ఏవమాసఙ్ాయమేవముష్టాషమేవమేవ్యత ఊరిామ్ ।
అథైన్ం బాదరమణ్డం సువర్థాపహితం మూత్రే ప్రోతయ దరాియమాద్వయ దర్ిదణిసూత్రేణ పరయసయ
జుహోతి 3 ఇయమోషధే త్రాయమాణా సహ్మానా సహ్సితీ । స్య మా పితుర్వవ నామాగ్రహ్ం స్య
మా కర్థతు సోమవరచసం కర్థతు సూరయవరచసం బ్రహ్మవరచసిన్మనాిదం కర్థతు స్యిహ్మ ఇతి ।
అథైన్ముదపాత్రే పర్వపాివయతి శేశాి ఉత తియ వయమ్ ఇతి । అపాశోఽసి ఇతుయకాతాక్షణయ
పర్వహ్రతి । వధయం హి ప్రతయఞ్చం ప్రతిముఞ్చనిత వ్యయవృత్్తయ ఇతేయతస్యమద్ బ్రాహ్మణాత్ । అథైతౌ
ప్రవర్భత సూత్రే ప్రోతయ దరాియయధ్యయ దర్ిదణ్యి సూత్రేణ పరయసయ జుహోతి ఆయుషయం వరచసయం
రాయసో్షముద్వభదమ్ । ఇదం హిరణయం వరచస్య జైత్రాయయశేశ్త్వద్వమం రయిం స్యిహ్మ ఇతి ।
ద్విత్వయం జుహోతి శున్మివ్యహ్ం హిరణయసయ పితుర్వవ నామాగ్రహ్మ్ । తం మా కర్థతు
సోమవరచసం కర్థతు సూరయవరచసం బ్రహ్మవరచసిన్మనాిదం కర్థతు స్యిహ్మ ఇతి । తృతీయం
జుహోతి ఉచ్్చరాిజి పృతనాస్యహ్ం సభ్యస్యహ్ం ధన్ఞ్ీయమ్ । సరాిాః సమృదీిరృదియ హిరణ్యయ
యాః సమాహిత్వాః స్యిహ్మ ఇతి । చతుర్ో జుహోతి శేరాజం చ సిరాజం చ అభశ్రీరాయ చ నో గృతి ।
శ్రీ రాష్ట్రసయ య ముఖే తయ మా సంసృజ స్యిహ్మ ఇతి । పఞ్చమీం జుహోతి యశో మా కురు
బ్రాహ్మణ్యషు యశో రాజసు మా కురు । యశో శేశేయషు శూద్రేషిహ్మసిమ యశ్సతపాాః స్యిహ్మ ఇతి ।
అథైనావుదపాత్రే పర్వపాివయతి శేశాి ఉత తియ వయమ్ ఇతి । అపాశోఽసి ఇతుయకాతాన్యతరం
ప్రవరతం ప్రక్ష్యలయ దక్షిణ్య కర్షా ఆమూహ్తి 4 ఆయుషయం వరచసయమ్ ఇతేయత్వభాః పఞ్చభాః సహ్మనుకర్థతి
ఋతుభస్యతారతవైాః సంవత్రసయ ధ్యయస్య తైస్యతా సహ్మనుకర్థమి ఇతి । ఏవమేవోచరమ్ । అపాశోఽసి
ఇతుయకాతాక్షణయైవ స్రజం పర్వహ్రతి శుభకే శిర ఆర్థహ్ శోభయనీత ముఖం మమ । ముఖం హి మమ
శోభయ భయంసం చ భగం కురు । యం మే జహ్మర జమదగ్నిాః శ్రద్వియై రాగ్మయన్్య ।
ఇమాం త్వం మతిముఞ్చచఽహ్మాయుష్మ చ భగ్మయ చ ఇతి । ఆదర్షశ సమవేక్షతే యన్తమ మన్ాః
పరాగతమాత్వమన్మాదర్షశ పర్వపశ్యతి । ఇదం తతు్న్రాదదేఽహ్మాయుష్మ చ భగ్మయ చ ఇతి ।
అథాఞ్ీన్తనారుకేత యద్వఞ్ీన్ం గ్రైకకుదం జ్తం హిమవత ఉపర్వ । తేన్ మాం చాయుషయం వరచసయం
మే అసుత ఇతి । దణిమాదతేత సఖ్య మే గ్యపాయ ఇతి । ఛత్రమాదతేత ద్యయరసి సుపర్థాఽన్తర్వక్ష్యనామ
గ్యపాయ ఇతి । అథోపాన్హ్మవుపముఞ్చతే ద్యయరసి ఇతి దక్షిణాం పృథివయసి ఇతుయతతరామ్ ।
ద్వశ్ముపనిష్కకరమయ ద్వశ్ముపతిషోతే దేవీషేడుర్ిరురుణాః కృణోత శేశేి దేవ్యస ఇహ్ వీరయధిమ్
ఇతి। మా హ్మసమహి ప్రజయ మా తన్యభరామ రధ్యమ ద్విషతే సోమ రాజన్ ఇతి
చన్దదరమసముపస్యోయైవ ద్వశో యత్ర కామయతే తదేతి 5 వేదమధీతయ పురాద్వతయసోయదయద్
అథాపర్షణాగ్నింప్రాగుపశేశ్య ఇయమోషధే త్రాయమాణా ఆయుషయం వరచసయమితేయత్వభాః పఞ్చభర్వతి
। ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ప్రథమప్రశేి తృతీయోఽధ్యయయాః
చతుర్థోఽధ్యయయాః

ఇతరత్ సమావరతన్మ్ । అథేతరత్ త్పష్టామేవ తీర్షో స్యిత్విదేతి ।

అథాస్యమయర్థయపవేశ్న్మాహ్మర్థయదకమాహ్మరయతి । తత్ ప్రతీక్షతే ఆ మా గ్మతేతజస్య వరచస్య
యశ్స్య సంసృజ పయస్య చ ఇతి । తదుపస్ృశ్య ప్రా శ స్యకతవ్య ఇత్వయహ్ । తస్యమదన్యద్వహ్మరయతి ।
తేనాసయ పాద్య ప్రక్ష్యళ్యయథాస్్మ మధ్యిహ్మరయతి । తత్ ప్రతీక్షతే । యన్మధునో మధవయం ప్రియం
పరమమనాిద్య రూపం తేనాహ్ం మధునో మధవేయన్ ప్రియేణ పర్షణానాిద్యఽస్యని ఇతి ప్రతిగృహ్మాతి
। ప్రియాః ప్రజ్నామధిపతిాః పశూనామ్ ఇతి బ్రాహ్మణమ్ ప్రియాః పశూనామధిపతిాః ప్రజ్నామ్ ఇతి
రాజన్యమ్ । తదశాితి బ్రహ్మ త్విశాితు బ్రహ్మ త్విశాితు ఇతి । అథాస్్మ దధ్యయహ్మరయతి ।
తదశాితి బ్రహ్మ త్విశాితు బ్రహ్మ త్విశాితు ఇతి । అస్యమ ఓదన్మాహ్మరయతి । తదశాితి బ్రహ్మ
త్విశాితు బ్రహ్మ త్విశాితు ఇతి । అథాస్్మ మన్ోమాహ్మరయతి । తదశాితి బ్రహ్మ త్విశాితు బ్రహ్మ
త్విశాితు ఇతి । అథాస్్మ గ్మముపాకర్థతి త్వముద్రాసృజత కురుతేతి వ్య । అథాస్్మ తదహ్ం పుత్రో
వ్య భ్రాతర్థ వ్యన్తతవ్యస్త వోపన్యేతేయం వ్య సైవ సహ్తే । యద్వ వ్య రథం లభతే రథన్తరమసి ఇతి
దక్షిణం చక్పమభమృశ్తి బృహ్దసి ఇతుయతతరం వ్యమదేవయమసి ఇతి మధయమమ్ । ఆరుహ్య
ప్రవరతమాన్మనుమన్ాయతే అయం వ్యమశిినా రథో మా దుాఃఖే మా సుఖే ర్వషద్ ఇతి । స యద్వ
శ్బదం కురాయత్ ప్రతిబుధయ యజ్ఞోపవీతం కృత్వి అప ఆచమయ భమిమభమృశ్తి మయి ధృతిం
మయి శేధృతిం మయి సిధృతిం మయి రనితం మయి రమతిం మయి పుషిటం పుషిటపతిరదధ్యతు ఇతి 1
ఇతరదేకమ్ ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ప్రథమప్రశేి చతుర్థోఽధ్యయయాః
పఞ్చమోఽధ్యయయాః

అన్ృక్షరా ఋజవాః సనుత పనాో యేభాః సఖ్యయో యనిత నో వర్షషయమ్ । సమరయమా సంభగ్య నో
నినీయత్ సఞ్జీస్తయం సుయమమసుత దేవ్యాః । అయం కూరచాః । మయి గృహ్మామయగ్రే అగ్నిం
రాయసో్షాయ సుప్రజ్స్యతాయ సువీరాయయ । మయి ప్రజ్ం మయి వర్థచ దధ్యమయర్వషాటాః స్యయమ
తనువ్య సువీరాాః । యో నో అగ్నిాః పితర్థ హ్ృత్ాన్తరమర్థతయ మరాతయ ఁ! ఆశేవేశ్ । తమాతమన్
పర్వగృహీామతి వయం మా సో అస్యమఁ అవహ్మయ పరాగ్మత్ । భరుభవాఃసిాః । ప్రజ్పతిాః స్త్రియం
యశో ముషకయోరదధ్యత్ సపమ్ । కామసయ తృపితమాన్న్దం తస్యయగ్ని భ్యజయేహ్ మా । మోదాః
ప్రమోద ఆన్నోద ముషకయోర్విహితాః సపాః । సృతేివ కామసయ తృపాయణ్డ దక్షిణానాం ప్రతిగ్రతి ।
మన్సశిచతతమాకూతిం వ్యచాః సతయమశ్చమహి । పశూనాం రూపమన్ిసయ యశ్ాః శ్రీాః శ్రయత్వం
మయి । యథాహ్మస్యయ అతృపం స్త్రియై పుమాన్ యథా స్త్రీ తృపయతి పుంసి ప్రియే ప్రియ । ఏవం
భగసయ తృపాయణ్డ యజోసయ కామయాః ప్రియమ్ । దద్వమీతయగ్నిరిదతి । తథేతి వ్యయురాహ్ తత్ ।
హ్న్తతతి సతయం చన్దదరమాాః । ఆద్వతయాః సతయమోమితి । ఆపసతత్ సతయమాభరన్ । యశో యజోసయ
దక్షిణామ్ । అస్య మే కామాః సమృధయత్వమ్ । ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః
శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్ాః ఇతేయతేనానువ్యకేన్ । య అకృన్తన్ివయన్
య అతన్ిత యశ్చ దేవీరనాతన్భత్వఽదదన్త । త్వస్యతా దేవీరీరస్య సంధయయనాతాయుషమతీదం
పర్వధత్ా వ్యసాః । పర్వధతత ధతత వ్యససైనాం శ్త్వయుష్టం కృణుత దీరఘమాయుాః । బృహ్స్తిాః
ప్రాయచిద్విస ఏతత్ సోమాయ రాజ్యో పర్వధ్యతవ్య ఉ । జరాం గచాిసి పర్వధత్ా వ్యసో భవ్య
కృష్టటనామభశ్సితపావతీ । శ్తం చ జీవ శ్రదాః సువరాచ రాయశ్చ ప్యషముపసంవయయసి । పర్దం
వ్యసో అధిధ్యాః సిసతయేఽభరాపీనామభశ్సితపావతీ । శ్తం చ జీవ శ్రదాః పురూచీరిసూని చార్థయ
శేభజ్సు జీవతీ । అన్య సహ్ మయ కరామణ్డ కరతవ్యయని । ప్రజ్శోచత్వ్దయితవ్యయాః ।
తదరోమేనాం పర్వణ్యష్మయ । ఇన్ద్దరయ న్మాః । అగియే న్మాః । యమాయ న్మాః । నిరృతయే న్మాః ।
వరుణాయ న్మాః । వ్యయవే న్మాః । సోమాయ న్మాః । ఈశానాయ న్మాః । బ్రహ్మణ్య న్మాః । అద్యభయ
న్మాః అగియే న్మాః । ఆతమన్త న్మాః । అద్వతేఽనుమన్యసి । అనుమతేఽనుమన్యసి ।
సరసితేఽనుమన్యసి । దేవసశేతాః ప్రసువ । అయం త ఇధమ ఆత్వమ జ్తవేదస్యతన్తధయసి వరిసి చ్యది
వరియ చాస్యమన్ ప్రజయ పశుభర్బబరహ్మవరచస్యనానాిదేయన్ సమేధయ స్యిహ్మ । ప్రజ్పతయే స్యిహ్మ
। ఇన్ద్దరయ స్యిహ్మ । అగియే స్యిహ్మ । సోమాయ స్యిహ్మ । భాః స్యిహ్మ । భ్యవాః స్యిహ్మ । సిాః స్యిహ్మ
। భరుభవాఃసిాః స్యిహ్మ య తిరశ్చచ నిపదయస్యఽహ్ం శేధరణీ ఇతి । త్వం త్వి ఘృతసయ ధ్యరయ
జుహోమి వైశ్ికరమణ్డ స్యిహ్మ । యన్యచీ నిపదయస్యఽహ్ం శేధరణీ ఇతి । త్వం త్వి ఘృతసయ
ధ్యరయ అగౌి సంరాధన్్య దేవ్్య స్యిహ్మ । ప్రస్యధన్్య దేవ్్య స్యిహ్మ 1 యుక్తత వహ్ జ్తవేదాః
పురస్యతదగ్ని శేద్వి కరమ క్రియమాణం యథేదమ్ । తిం భషగ్ భేషజస్యయసి కరాత తియ గ్మ అశాిన్
పురుషాన్ సన్తమి స్యిహ్మ । శేరూపాక్ష్యయ స్యిహ్మ । దనాతన్ జయే స్యిహ్మ । శేరూపాక్షమహ్ం యజ్య
నిజఙ్ఘం శ్బళోదరమ్ । యో మాయం పర్వబాధతే శ్రియై పుష్్టయ చ తస్్మ స్యిహ్మ । పర్వబాధ మా
శేబాధిషాో మా శేబాధ శేబాధిథాాః నిరృత్్య త్వి పుత్రమాహుాః స న్ాః కరామణ్డ స్యధయ స్యిహ్మ ।
సదసస్తిమదుభతం ప్రియమిన్దదరసయ కామయమ్ । సనిం మేధ్యపయసిషం స్యిహ్మ । యవనోత
వేద్వసతాయి జ్తవేదాః స్త్రియం చోదఘననిత పురుషసయ కరమ తేభయ ఏతదూభయతే భ్యగధేయం తే మా
తృపాతసతర్యనుత కామాః స్యిహ్మ । ఆకూత్్య త్వి కామాయ త్వి సమృధే త్వి । పుర్థ దధే
అమృతత్వియ జీవస్య స్యిహ్మ । ఆకూతిమస్యయవస్య । కామమసయ సమృద్ియ । ఇన్దదరసయ యుఞ్ీతే ధియాః
స్యిహ్మ । ఆకూతిం దేవీం మన్సాః పుర్థ దధే । యజోసయ మాత్వ సుహ్వ్య మే అసుత । యద్వచాిమి
మన్స్య స కామాః । శేదేయమేన్దిృదయే నిశేషటం స్యిహ్మ । ఇష్మటభయాః స్యిహ్మ । వషట్నిష్మటభయాః స్యిహ్మ ।
భేషజం దుర్వష్్ోయ స్యిహ్మ । నిషకృత్్య స్యిహ్మ । ద్యరాధ్్య స్యిహ్మ । దేవీభయసతన్యభయాః స్యిహ్మ । ఋద్ియ
స్యిహ్మ । సమృద్ియ స్యిహ్మ । చ్ఛత్వతయ స్యిహ్మ । చ్ఛతతయే స్యిహ్మ । ఆకూత్వయ స్యిహ్మ । ఆకూత్్య
స్యిహ్మ । శేజ్ోత్వయ స్యిహ్మ । శేజ్ోనాయ స్యిహ్మ । మన్స్య స్యిహ్మ । శ్కిర్భయాః స్యిహ్మ । దరాశయ
స్యిహ్మ । పూరామాస్యయ స్యిహ్మ । బృహ్తే స్యిహ్మ । రథన్తరాయ స్యిహ్మ । ప్రజ్పతిరీయనిన్ద్దయ
ర
వృష్మా ప్రాయచిదుగ్రాః పృతనాజ్యయషు । తస్్మ శేశ్ాః సయన్మన్త సరాిాః స ఉగ్రాః స హి హ్వోయ బభవ
స్యిహ్మ । అగ్నిరూభత్వనామధిపతిాః స మావతు స్యిహ్మ । పితరాఃపిత్వమహ్మాః ఇన్ద్దర జ్యయషాోనామధిపతిాః
స మావతు స్యిహ్మ । యమాః పృథివ్యయ అధిపతిాః స మావతు స్యిహ్మ । వ్యయురన్తర్వక్షస్యయధిపతిాః స
మావతు స్యిహ్మ । సూర్థయ ద్వవోఽధిపతిాః స మావతు స్యిహ్మ । చన్దదరమా న్క్షత్రాణామధిపతిాః స
మావతు స్యిహ్మ । బృహ్స్తిర్బబరహ్మణోఽధిపతిాః స మావతు స్యిహ్మ । మిత్రాః సత్వయనామధిపతిాః స
మావతు స్యిహ్మ । వరుణోఽపామధిపతిాః స మావతు స్యిహ్మ । సముద్రాః స్రోత్వయనామధిపతిాః స
మాయతు స్యిహ్మ । అన్ిఁ స్యమ్రాజ్యనామధిపతి తనామవతు స్యిహ్మ । సోమ ఓషధీనామధిపతిాః స
మావతు స్యిహ్మ । సశేత్వ ప్రసవ్యనామధిపతిాః స మావతు స్యిహ్మ । రుద్రాః పశూనామధిపతిాః స
మావతు స్యిహ్మ । తిషాట రూపాణామధిపతిాః స మావతు స్యిహ్మ । శేషుాాః పరిత్వనామధిపతిాః స
మావతు స్యిహ్మ । మరుత్వ గణానామధిపతయస్యత మావనుత స్యిహ్మ । పితరాః పిత్వమహ్మాః పర్షఽవర్ష
తత్వసతత్వమహ్మ ఇహ్ మావత । అసిమన్ బ్రహ్మన్ిసిమన్ క్షత్రేఽస్యయమాశిషయస్యయం పుర్థధ్యయమసిమన్
కరమన్ిస్యయం దేవహూత్వయం స్యిహ్మ । ఋత్వషాడృతధ్యమాగ్నిరాన్ిరిసతస్యయషధయోఽపసరస ఊర్థీ
నామ స ఇదం బ్రహ్మ క్షత్రం పాతు త్వ ఇదం బ్రహ్మ క్షత్రం పానుత తస్్మ స్యిహ్మ । త్వభయాః స్యిహ్మ ।
సఁహిత్వ శేశ్ిస్యమా సూర్థయ గన్ిరిసతసయ మర్చయోఽప్రస ఆయువో నామ స ఇదం బ్రహ్మ
క్షత్రం పాతు త్వ ఇదం బ్రహ్మ క్షత్రం పానుత తస్్మ స్యిహ్మ । త్వభయాః స్యిహ్మ । సుషుమిాః
సూరయరశిమశ్చన్దదరమా గన్ిరిసతసయ న్క్షత్రాణయప్రసో బేకురయో నామ స ఇదం బ్రహ్మ క్షత్రం పాతు
త్వ ఇదం బ్రహ్మ క్షత్రం పానుత తస్్మ స్యిహ్మ । త్వభయాః స్యిహ్మ । భ్యజుయాః సుపర్థా యజ్ఞో గన్ిరిసతసయ
దక్షిణా అప్రసాః సతవ్య నామ స ఇదం బ్రహ్మ క్షత్రం పాతు త్వ ఇదం బ్రహ్మ క్షత్రం పానుత తస్్మ
స్యిహ్మ । త్వభయాః స్యిహ్మ । ప్రజ్పతిర్విశ్ికరామ మనో గన్ిరిసతసయరాకామాన్యప్రసో బహ్ియో నామ
స ఇదం బ్రహ్మ క్షత్రం పాతు త్వ ఇదం బ్రహ్మ క్షత్రం పానుత తస్్మ స్యిహ్మ । త్వభయాః స్యిహ్మ । ఇషిర్థ
శేశ్ివయచా వ్యత్వ గన్ిరిసతస్యయప్యఽప్రసో ముద్వ నామ స ఇదం బ్రహ్మ క్షత్రం పాతు త్వ ఇదం
బ్రహ్మ క్షత్రం పానుత తస్్మ స్యిహ్మ । త్వభయాః స్యిహ్మ । అగ్నిర్షతు ప్రథమో దేవత్వనాం సోఽస్్య ప్రజ్ం
ముఞ్చతు మృతుయపాశాత్ । తదయఁ రాజ్ వరుణోఽనుమన్యత్వం యథేయం స్త్రీ పౌత్రమఘం న్
ర్థద్వత్ స్యిహ్మ । ఇమామగ్నిస్యాయత్వం గ్మరిపతయాః ప్రజ్మస్్య న్యతు దీరఘమాయుాః ।
అశూనోయపస్యో జీవత్వమసుత మాత్వ పౌత్రమాన్న్దమభప్రబుదియత్వమియం స్యిహ్మ । మా తే గృతి నిశి
ఘోష ఉత్వోదన్యత్ర తిద్రుదతయాః సంశేశ్నుత । మా తిం శేకేశుయర ఆవధిషాో జీవపతీి పతిలోకే శేరాజ
పశ్యనీత ప్రజ్ం సుమన్సయమానాం స్యిహ్మ 2 సతన్న్ియతస్యత పుత్రాన్ సశేత్వభరక్షతు । ఆ వ్యససాః
పర్వధ్యనాద్ బృహ్స్తిర్విశేిదేవ్య అభరక్షనుత పశాచత్ స్యిహ్మ । అప్రజస్యతం పౌత్రమృతుయం
పాపామన్ముత వ్యఘమ్ । శ్చరేణాః స్రజమివోనుమచయ ద్విషదభయాః ప్రతిముఞ్జచమి పాశ్ం స్యిహ్మ ।
బ్రాహ్మణం దేవకృతం కల్మాన్ం తేన్ హ్న్తయ నిషదాః పిశాచాత్ । క్పవ్యయద్య మృతుయరధరాన్
పాతయమి దీరఘమాయుసతవ జీవనుత పుత్రాన్ స్యిహ్మ । శ్నోి దేవీరభషటయ ఆప్య భవనుత పీతయే
శ్ంయోరభస్రవనుత న్ాః దేవసయ త్వి సశేతుాః ప్రసవేఽశిినోరాబహుభ్యయం పూష్ఠా హ్స్యతభ్యయమ్ । హ్స్యతన్
హ్సతం గృభ్యామి స్యభగత్వియ మయ పత్వయ జరదషిటరయథాసత్ । భగ్య అరయమా సశేత్వ పురనిిస్యత
త్వి దేవ్య అదురమహ్యం పతీిమ్ । అఘోరచక్షురపతిన్యేియధి శివ్య పశుభయాః సుమనాాః సువరాచాః ।
యం పూషన్ శివతమామేరయసి యస్యయం బీజం మనుషాయ వపనిత । య న్ ఊరూ ఉశ్తీ
శేస్రయతై యస్యయముశ్న్తాః ప్రహ్ర్షమ శేఫమ్ । సోమోఽదద్వద్ గన్ిరాియ గన్ిర్థిఽగియేఽదద్వత్
। పశూంశ్చ మహ్యం పుత్రాంశ్చ దద్వతిగ్నిరథో త్వి అస్యవహ్మ్ । సోమాః ప్రథమో శేశేదే గన్ిర్థి
శేశేద ఉతతరాః । తృతీయో అగ్నిష్మట పతిసుతర్థయఽహ్ం మనుషయజ్ాః । సరసితి ప్రేదమవ సుభగ్న
వ్యజినీవతి । త్వం త్వి శేశ్ిసయ భతసయ ప్రగ్మయమసయగ్రతాః । ఆతిష్మోమమశామన్మశేమవ తిం సిోరా
భవ । ప్రమృణీహి దురసూయన్ సహ్సి పృతనాయతాః । శేశాి ఉత తియ వయం ధ్యరా ఉదనాయ
ఇవ । అతిగ్మతిమహి ద్విషాః । 3 ఇమాన్ లజ్నావపామి సమృద్వికరణాన్మమ మమ తుభయం చ
సంవన్న్ం తదగ్నిరనుమన్యత్వమ్ । భగ్నన్ త్వి సంసృజ్మి మాసర్షన్ సురామివ । ఇయం
నారుయపబ్రూతే అగౌి లజ్నావపనీత । దీరాఘయురసుత మే పతిర్షధనాతం జ్ోతయో మమ స్యిహ్మ ।
ఇమం మే వరుణ శ్రుధీ ఇవమద్వయ చ మృడయ । త్విమవసుయరాచకే స్యిహ్మ । తత్వి యమి
బ్రహ్మణా వన్దమాన్సతద్వశాస్యత యజమానో హ్శేర్వభాః । అతిడమానో వరుణ్యహ్ వోధుయరుశ్ంస మా న్
ఆయుాః ప్రమోష్టాః స్యిహ్మ । తినోి అగ్ని వరుణసయ శేద్విన్ దేవసయ తిడోఽవయసిస్తషాోాః । యజిష్ఠో
వహిితమాః శోశుచానో శేశాి దేిషాఁసి ప్రముముగియసమత్ స్యిహ్మ । స తిం నో అగ్నిఽవమో భవోతీ
న్తద్వష్ఠో అస్యయ ఉషసో వుయష్టట । అవయక్షా నో వరుణం రరాణో వీహి మృడీకం సుహ్వో న్ ఏధి
స్యిహ్మ । తిమగ్ని అయసయయసన్మన్స్య హితాః । అయసన్ హ్వయమూహిష్మఽయనో ధేహి భేషజం
స్యిహ్మ । ప్రజ్పతే న్ తిదేత్వన్్నోయ శేశాి జ్త్వని పర్వత్వ బభవ । యత్వకమాస్యత జుహుమసతనోి
అసుత వయఁ స్యయమ పతయో రయీణాం స్యిహ్మ । యన్మ ఆతమనో
మినాదభదగ్నిసతతు్న్రాహ్మరాీతవేద్వ శేచరేణ్డాః స్యిహ్మ । పున్రగ్నిశ్చక్షురద్వత్ పున్ర్వన్ద్దర బృహ్స్తిాః ।
పున్ర్షమ అశిినా యువం చక్షురాధతతమక్ష్యాః స్యిహ్మ । అనాజ్ోతం యద్వజ్ోతం యజోసయ క్రియతే
మధు । అగ్ని తదసయ కల్య తిం హి వేతో యథాతథం స్యిహ్మ । పురుషసమిమత్వ యజ్ఞో యజోాః
పురుషసమిమతాః । అగ్ని తదసయ కల్య తిం హి వేతో యథాతథం స్యిహ్మ । యత్వ్కత్రా మన్స్య
దీన్దక్ష్యన్ యజోసయ మన్ితే మరాతాసాః । అగ్నిషటదీిత్వ క్పతుశేద్విజ్న్న్ యజిష్ఠో దేవ్యఁ క్పతుశో
యజ్తి స్యిహ్మ । పాహి నో అగి ఏన్స్య స్యిహ్మ । పాహి నో శేశ్ివేదస్య స్యిహ్మ । యజోం పాహి
శేభ్యవసో స్యిహ్మ । సరిం పాహి శ్తక్పత్వ స్యిహ్మ । భరగియే చ పృథివ్్య చ మహ్తే చ స్యిహ్మ ।
భ్యవో వ్యయవే చాన్తర్వక్ష్యయ చ మహ్తే చ స్యిహ్మ । సువరాద్వత్వయయ చ ద్వవే చ మహ్తే చ స్యిహ్మ ।
భరుభవాః సిశ్చన్దదరమస్య చ న్క్షత్రేభయశ్చ ద్వగభయశ్చ మహ్తే చ స్యిహ్మ । న్మో దేవేభయాః సిధ్య
పితృభయ భరుభవాఃసిరమహ్రఓం స్యిహ్మ । ఓం స్యిహ్మ । భాః స్యిహ్మ । భ్యవాః స్యిహ్మ । సిాః స్యిహ్మ
। భరుభవాఃసిాః స్యిహ్మ । యదసయ కరమణో ఽతయర్ర్వచం యద్వి న్యయన్మిహ్మకరమ్ । అగ్నిషటత్
సిిషటకృద్విద్విన్ సరిం సిిషటం సుహుతం కర్థతు మే । అగియే సిిషటకృతే సుహుతహుతే సరిహుతే
సరిప్రాయశిచత్వతహుతీనాం కామానాం సమరియిత్రే స్యిహ్మ అద్వతేఽన్ిమంస్యోాః ।
అనుమతేఽన్ిమంస్యోాః । సరసితేఽన్ిమంస్యోాః । దేవ సశేతాః ప్రాస్యవీాః । అగ్ని వ్రతపతే వ్రతమ్
చర్వషాయమి తచికేయం తన్తమ రాధయత్వమ్ । వ్యయో వ్రతపతే వ్రతం చర్వషాయమి తచికేయం తన్తమ
రాధయత్వమ్ । ఆద్వతయ వ్రతపతే వ్రతం చర్వషాయమి తచికేయం తన్తమ రాధయత్వమ్ । వ్రత్వనాం వ్రతపతే
వ్రతం చర్వషాయమి తచికేయం తన్తమ రాధయత్వమ్ । అమూహ్మసిమ స్య తిం స్య తిమసయమూహ్మ్
ఋగహ్మసిమ స్య తిం ద్యయరహ్ం పృథివీ తిమ్ । మమ హ్ృదయే హ్ృదయం తే అసుత । మమ చ్ఛతేత
చ్ఛతతమసుత తే । మమ వ్యచమేకమనాాః శ్ృణు । మామేవ్యనువ్రత్వ సహ్చ్రయ మయ భవ ।
చాక్పవ్యకం సంవన్న్ం యన్ిదీభయ ఉద్వహ్ృతమ్ । యదేదవగన్ిర్థి శేతతాః సంవన్న్ం తేన్ సంవనిన్య
సిాః । ఏకమిష్మ శేషుాస్యతాన్తితు దేి ఊర్షీ శేషుాస్యతాన్తితు త్రణ్డ వ్రత్వయ శేషుాస్యతాన్తితు చత్విర్వ
మాయోభవ్యయ శేషుాస్యతాన్తితు పఞ్చ పశుభయ శేషుాస్యతాన్తితు షడ్ రాయసో్షాయ శేషుాస్యతాన్తితు
సపత సపతభయ హోత్రాభయ శేషుాస్యతాన్తితు । సఖ్యయౌ సపతపద్వవభవ సఖయం తే గమేయం సఖ్యయతేత
మా యోషం సఖ్యయన్తమ మాం యోషాోాః । సపతఋషయాః ప్రథమాం కృతితకానామరున్ితీమ్ । ధ్రువత్వం
యే హ్ నినుయాః । షట్ కృతితకా ముఖయయోగం వహ్నీతయమస్యమకం భ్రాజతిషటమీ । ధ్రువం
న్మస్యయమి మన్స్య ధ్రువేణ ధ్రువం నో సఖయం దీరఘమాయుశ్చ భయత్ । అద్రుగ్మివసిమంశ్చ పర్ష చ
లోకే ధ్రువం ప్రశేష్టట స్యయమ శ్రణం సుఖ్యర్భత । శ్న్ి ఏధి ద్విపదే శ్ం చతుష్దే । ఇహ్ గ్మవో
నిష్టదనితాద్వదశాి ఇహ్ పూరుషాాః । ఇహో సహ్స్రదక్షిణో అధిపూషా నిష్టదతు 4 అగ్ని ప్రాయశిచతేత
తిం దేవ్యనాం ప్రాయశిచతితరసి బ్రాహ్మణస్యతా నాథకామ ఉపధ్యవ్యమి యస్్య పతిఘ్ని
తన్యస్యతమిత్వ నాశ్యమసి స్యిహ్మ । వ్యయో ప్రాయశిచతేత తిం దేవ్యనాం ప్రాయశిచతితరసి యస్్య
పుత్రఘ్ని తన్యస్యతమిత్వ నాశ్యమసి స్యిహ్మ । ఆద్వతయ ప్రాయశిచతేత తిం దేవ్యనాం ప్రాయశిచతితరసి
బ్రాహ్మణస్యతా నాథకామ ఉపధ్యవ్యమి యస్్య పశుఘ్ని తన్యస్యతమిత్వ నాశ్యమసి స్యిహ్మ । సరి
ప్రాయశిచతేత తిం ప్రాయశిచతితరసి బ్రాహ్మణస్యతా నాథకామ ఉపధ్యవ్యమి యస్్య పతిఘ్ని పుత్రఘ్ని
పశుఘ్ని నినిదత్వ తన్యస్యతమిత్వ నాశ్యమసి స్యిహ్మ । అగ్ని వ్రతపతే వ్రతమచార్వషమ్ ఇత్వయద్వ
వ్రత్వనాం వ్రతపతే వ్రతమచార్వషమ్ ఇతయన్తమ్ । ఆవ్యభ్యయం దమ్తిభ్యయం సిసిత భవనోత బ్రువనుత ।
యువ్యభ్యయం దమ్తిభ్యయం సిసిత । తశిన్త త్విభమృశామి హ్స్యతనాశేద్విషాణ్డనా । యథా న్
శేదిష్మమహి న్ హి యే చ కద్వచన్ । ఋషభేణ సకనాదమి వయసయ యోనిం పతిర్షత్వ గృహ్మణ ।
పుమాంస్త్రీ జ్యత్వం గర్థభ అన్తాః । ఆ తే యోనిం గరభ ఏతు పుమాంసం గరభమాధత్ా ।
యనుతభయం శిమివ్యససి పుమాంస్యత పుత్రో నార్వతం పుమాన్నుజ్యత్వమ్ । స

సంవధత్వం గర్థభ దశ్మే మాసి సూతవే 5

అన్ృక్షరాఋజవాఃసనుతపనాో యుక్తతవ
హ్జ్న్వేద సతన్న్ియతస్యతపుత్రాన్ ఇమాలిఁజ్నావపామి అగ్రేప్రాయశిచతేత పఞ్చ ।
ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ప్రథమప్రశేి పఞ్చమోఽధ్యయయాః
షష్ఠోఽధ్యయయాః

అథ సమావృతేత భ్యరాయముపయచ్యిత । ప్రజ్న్నుతం మా వయవచ్యితీ్ాః । ఇతి గురుశాసనాత్

సరాిఙ్గానీం మనోజ్ోం యవీయస్తం బ్రహ్మచార్వణీం కనాయమ్ అసగ్యత్రాం మాతురసపిణాిమ్
అనుకాతమగర్విత్వం న్క్షత్రన్దీవృక్ష్యభధ్యనాసంయుకాతమ్ । అథ దూత్వన్ ప్రహిణోతి అన్ృక్షరా
ఋజవ ఇతి । వధూమన్తం యచయతి అముష్్మ అముకగ్యత్రాయ అమూమముకగ్యత్రం
ధరమప్రజ్రోం వధూం దద్వతు ఇతి । తథేతుయకేత వధూమ్ । ఆపూరయమాణపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రే
శోభనాన్యగ్మరాణ్డ కల్యిత్వి బదికౌతుకాః కృతమఙ్ాలసిసతయయన్ాః పద్వతిరిధూగృహ్ం గత్వి
గృహీతమధుపరకాః ఉదిన్నాదయసమాభరసమభరణాన్ కృత్వి లజ్న్శామన్మహ్తం వ్యసశ్చ
సంభృతయ బ్రహ్మప్రవేశ్నాద్వయపర్వధ్యనాన్తం కర్థతి । ఏతసిమన్ కాలే వధూం బదికౌతుకాం
కృతపురాాయనినీం యజ్ఞోపవీతినీమాచానాతమగ్నిరుతతర్షణ పర్షణ చ గత్వి దక్షిణతాః ప్రాచీం తిషోనీతం
వర్థఽగ్నిరుతతర్షణ పూర్షిణ చ గత్వి పురస్యతత్ ప్రతయ శ తిషోన్ సపశేత్రేన్ పాణ్డనా వ్యయహ్ృతిభాః
ప్రజ్పతిాః స్త్రియమ్ ఇతి షడ్భభర్షనాం దక్షిణత ఉదఙ్మమఖసితషోన్ అమూమ్ అముకగ్యత్రమ్ అముష్్మ
అముకగ్యత్రాయ తుభయం ప్రజ్సహ్తికరమభయాః ప్రతిపాదయమి ఇతి వధూమత్వద్వభరదత్వతం
ప్రతిగృహ్మాతి స్త్రీధన్ం చ । ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా
ఇతి చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్ ఇతేయతేనానువ్యకేన్ మారీయిత్వి
యథాప్రపన్ిమపర్షణాగ్నిముపవేశాయథైనామహ్తం చాసాః పర్వధ్యపయతి పూరిం నిధ్యయ య
అకృన్తన్ివయన్ ఇతి తిసృభాః । పర్దం వ్యస ఇతేయతయ అభమన్ాయతే । అథైనామాచానాతం
దక్షిణతాః ప్రాచీముపవేశ్య తస్యయమనాిరబాియం గనాిద్వనాగ్నిమలఙ్కృతయ పర్వషిఞ్చతి
అద్వతేఽనుమన్యసి ఇతి దక్షిణతాః ప్రాచీన్మ్ అనుమతేఽనుమన్యసి ఇతి పశాచదుదీచీన్ం
సరసితేఽనుమన్యసి ఇతి ఉతతరతాః ప్రాచీన్ం దేవ సశేతాః ప్రసువ ఇతి సరితాఃప్రదక్షిణం పర్వషిచయ
ఊర్షిా సమిధ్యవన్యయజ్రోం చాదధ్యతి । ఇధ్యమదేవోదిృతయ దక్షిణం పర్వధిమగ్నిం చాన్తర్షణ ఉతతరం
పర్వధిం చాగ్నిం చాన్తర్షన్ ప్రణీత్వప్రణయన్తఽన్యయజ్రోం చాదధ్యతి । అయం త ఇధమమ్
అకాతాభ్యయదధ్యతి । అప ఉపస్ృశ్య ఇధమసయ మూలముపసంస్ృశ్య దరాియ జుహోతి ప్రజ్పతయే
స్యిహ్మ ఇతుయదఞ్చమ్ ఇన్ద్దయ
ర స్యిహ్మ ఇతి ప్రాఞ్చమ్ ఆఘారాచాఘారయ । ఆజయభ్యగౌ జుహోతి
అగియే స్యిహ్మ ఇతి ఉతతరతాః సోమాయ స్యిహ్మ ఇతి దక్షిణతాః । మధేయ వ్యయహ్ృతిభరుిత్వి య
తిరశ్చచ నిపదయస్యఽహ్మ్ ఇతి త్రయోదశ్హుతీరుీహోతి 1 అథాష్టట సమృద్విహోమాన్ జుహోతి
ఇష్మటభయాః స్యిహ్మ ఇతి । అథ జయఞ్జీహోతి చ్ఛతతం చ చ్ఛతితశ్చ ఇతేయవం వ్య జుహోతి ।
నానాస్రువ్యహుతీాః చ్ఛత్వతయ స్యిహ్మ చ్ఛతతయే స్యిహ్మ ఇతేయవమ్ । అథాభ్యయత్వనాఞ్జీహోతి
అగ్నిరూభత్వనామధిపతిాః స మావతు స్యిహ్మ ఇతి । అథ ప్రాచీనావీతం కృత్విధివదతే పితరాః
పిత్వమహ్మ ఇతి । ఉపవీతీ భయో భవతి । స ఏవమేత్వన్ సపతదశాభ్యయత్వనాన్ స్యధివ్యద్వన్
జుహోతి । అథ స్యిహ్మకృత్వాః షడ్ రాష్ట్రభృత్వ జుహోతి । ఋత్వషాడృతధ్యమా ఇతి । అగ్నిర్షతు
ప్రథమ ఇతి షట్ ప్రధ్యనాహుతీరుీహోతి । శ్నోి దేవీరభషటయ ఇతుయభౌ మారీయతే । అథాసయ
దక్షిణ్యన్ హ్స్యతన్ దక్షిణం హ్సతం స్యఙ్మాషోం గృహ్మాతయభీవలోమాని దేవసయ త్వి ఇతి । అథోప్యత్వోపయతి
భగ్య అరయమా ఇతేయత్వభాః పఞ్చభాః । అత్రాస్యశ్బదప్రథమయ నామ గృహీాయత్ ।
ఉతతర్షణోతతరారిపర్వధిసనిిపశాయన్ం నిధ్యయ దక్షిణ్యన్ పాదేన్ వధూమాస్యోపయతి ఆతిష్మోమమశామన్మ్
ఇతి । శేశాి ఉత తియ వయమ్ ఇతి ప్రదక్షిణమగ్నిం పర్వక్రామతాః । అథాస్యయ అఞ్ీలవుపస్తతరయ
ద్విరాిజ్నావపతి । త్రిాః పఞ్జచవతితనామ్ । ఇమాన్ లజ్నావపామి ఇతి । అభఘారయ దరాియ
సంసృజతి భగ్నన్ త్వి సంసృజ్మి ఇతి । అథ జుహోతి ఇయం నార్ ఇతి 2 ఏవం
ద్వితీయమాస్యోపయ పర్తయ జుహోతి । తథా తృతీయమ్ । యథాయతన్ముపవేశ్య
అన్యయజసమిధమాద్వయ దరాియ వ్యరుణ్యయ చాగ్నివ్యరుణ్యయ మేషజవన్స్తిం ప్రాజ్పతయం
స్యశేషటకృతం చ హుత్వి పురస్యతత్ సిిషటకృతం ప్రాయశిచతతం జుహోతి యన్మ ఆతమన్ ఇతి పఞ్చ ।
పాహి నో అగి ఏన్స ఇతి చైష్ఠఽనువ్యకాః । అత్ర మహ్మవ్యయహ్ృతిభరుిత్వి భరగియే చ పృథివ్్య చ
మహ్తే చ స్యిహ్మ ఇతి అత్రైవ ప్రణవం జుహుయద్ వ్యయహ్ృతిభాః సమస్యతభశ్చ । అథ మధయమం
పర్వధిమకాతా దక్షిణార్షి చ అప ఉపస్ృశ్య ఉతతరారిం చ పర్వసతరణ్యభయఽరిమరిమాద్వయ
దరాియమగ్రయన్కిత మధయం చ ఆజయస్యోలయం మూలమన్కిత । పున్రపి దరాియమగ్రం మధయం చ
ఆజయస్యోలయం మూలమన్కిత । పున్రపి ఆజయస్యోలయం మూలం మధయం చాగ్రం చ దరాియమ్ । అథైకం
తృణం నిధ్యయప ఉపస్ృశ్య శిషటమగౌి ప్రహ్ర్షత్ । నాతయగ్రం ప్రహ్ర్షత్ యదతయగ్రం ప్రహ్ర్షద్ ఇతి
బ్రాహ్మణమ్ । త్రిరుదయతయ తృణమపయనుప్రహ్ర్షత్ । అఙ్మాల్లం త్రిరుదయమయ ప్రాణస్యోన్ం చక్ష్యిద్వ
సంమిశ్య పర్వధీనాద్వయ మధయమం ప్రథమం ప్రహ్ర్షత్ । యుగపద్ దక్షిణముతతరం చ । ఊర్షిా
సమిధౌ ప్రహ్రతి । ఉతతరారిమఙ్గార్షషూప్యహ్తి । సంస్రావేణాభజుహుయత్ । అథ పర్వషిఞ్చతి ।
యథా పురస్యతద్ అన్ిమంస్యోాః ప్రాస్యవీాః ఇతి మనాానాతన్ సన్ిమతి ।
ప్రణీత్వప్రణయన్మాద్వయగ్రేణాగ్నిం పర్వహ్ృతయ దక్షిణ్యనాగ్నిం చాపర్షణాగ్నిం చాశ్మనో దేశే
నిధ్యయ యథాశ్కిత దక్షిణాం బ్రహ్మణ్య దత్వతా ప్రాగ్మద్వ ప్రతిద్వశ్ం త్పష్టాం మారీయతే । కిఞ్చచదవసిచయ
హ్స్యతన్ మారీయేత్ । ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి
చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్ ఇతేయతేనానువ్యకేన్ కయన్శిచత్ర ఆభ్యవద్ ఇతి తిసృభాః ప్రాజ్పతయం
పశేత్రమ్ ఇతి ద్విభ్యయమ్ । ఏతసిమన్ కాలే బ్రహ్మమ యథాప్రపన్ిముపనిష్క్కరమణమితి । ప్రాయశిచత్వతద్వ
ఆ బ్రహ్మణ ఉపనిష్క్కరమణాత్ సరిదర్ిహోమానామేష సమాన్మ్ । అత్ర గురవే వరం దద్వతి । అథ
దేవత్వముపతిషోతే అగ్ని వ్రతపతే వ్రతం చర్వషాయమి ఇతేయతైాః । అమూహ్మసిమ ఇతయథాస్యయ దక్షిణ్య కర్షా
జపతి । అథాస్యయ దక్షిణ్యన్ హ్స్యతన్ దక్షిణమంసముపరుయపర్వ అవమృశ్య హ్ృదయదేశ్మభమృశ్తి
మమ హ్ృదయే హ్ృదయం తే అసుత ఇతి ద్విభ్యయమ్ । అథాపర్షణాగ్నిమిదంశేషుాక్పమాత్ ప్రక్రామతి
ఏకమిష్మ శేషుాస్యతాన్తితు ఇతి । మనాగ్ దక్షిణం పూర్షి పాదం ప్రహ్రతి । సవేయనానునిష్క్కరమతి ।
అత్రైవ సపతమం పదం శేక్పమతే । నాగ్నిమతి ప్రచయవతే । సఖ్యయౌ సపతపద్వవభవ ఇతి సపతమే పదే
జపతి । అథాపర్షణాగ్నిముదఙ్మమఖసితషోన్ సపతఋష్టనుపనిషోతే సపత ఋషయాః ప్రథమాం కృతితకానామ్
ఇతి । అథ ధ్రువముపతిషోతే ధ్రువం న్మస్యయమి ఇతి । ముహూరతముపశేశ్య
ఔపాసనాగ్నిమాహ్వనీయకార్ష కుణ్యి నిధ్యయత్ర సదస్యయ ఆశ్చరాయదం కురయనిత । అథ వ్రజం ప్రపదయతే
। అథాస్యయ దక్షిణ్యన్ హ్స్యతన్ దక్షిణం పాణ్డం పర్వగృహ్య దక్షిణాం ద్విర్షయీమభమృశ్తి శ్న్ి ఏధి
ద్విపదే శ్ం చతుష్ద ఇతి । ఏవముతతరామ్ । అగ్మరం ప్రశేశాయన్డుతి చరమణుయతతర్ష
లోముియపశేశ్తి ఇహ్ గ్మవో నిష్టదనుత ఇతి । జ్ోతిసమాభషావ్యస్యతే । బ్రహ్మచార్వణావలంకురిణ్య
త్రయహ్ం వ్రతం చర్షయత్వమక్ష్యరలవణమశ్మీధ్యన్యం భ్యఞ్జీనావధాఃశాయినావసంవరతమాన్య
సహ్చరాయత్వమ్ । స్యయంప్రాతర్భపాసన్త జుహోతి వ్రీహిభరయవైరాి । స్యయం
ప్రథమమగ్నిముపసమాధ్యయ పర్వస్తతరయ ప్రక్ష్యళ్య స్యోలం నిషటపయ సమమృజయ ఏకముషిటం వ్రీహీనోపయ
పరయగ్ని కృత్వి గన్ిపుష్్్రగ్నిమలంకృతయ ఇన్ద్దయ
ర గ్రయే యమాయ నిరృత్్య వరుణాయ వ్యయవే
సోమాయేశానాయేతి ప్రాగ్మద్వ ప్రతిద్వశ్ం పశాచద్వత్వమన్మలంకృతయ అప ఉపస్ృశ్య సపశేత్రపాణ్డాః
అద్వతేఽనుమన్యసి ఇతి పర్వషిచయ సమిధమభ్యయధ్యయ ప్రజిలయిత్వి హ్స్యతన్ వ్రీహీన్ జుహుయద్
అగియే స్యిహ్మ ప్రజ్పతయే స్యిహ్మ ఇతి స్యయం సూరాయయ స్యిహ్మ ప్రజ్పతయే స్యిహ్మ ఇతి
ప్రాతాః । అద్వతేఽన్ిమంస్యో ఇతి పర్వషిచయ కనీయసతసయ పూరిం హుత్వితతరం భయో జుహుయద్
ఇతి బ్రాహ్మణమ్ । ఏవమౌపాసన్త జుహోతి । అథాపరం పతీిం భజయేత్ । తస్యమనిిత్వయ
ధ్యర్థయఽనుగత్వ మన్ోయాః శ్రోత్రియగ్మరాద్విహ్మరయాః । ప్రాయశిచతతం జుహోతి అయశాచగ్నిరన్భశ్స్తతశ్చ
సతయమితిమయ అసి । అయస్య మన్స్య ధృత్వఽయస్య హ్వయమూహిష్మఽయనో ధేహి భేషజం
స్యిహ్మ ఇతి త్రయతి పరయపేతే నిశ్యగ్నిప్రతిషాోపనాద్వ ప్రసిదిం ద్వర్విహోమికమా రాష్ట్రభృద్యభయ
శేవ్యహ్ప్రకృతిం న్యేలిజ్ద్వసమాభరవరీం ప్రతితదదమారీన్వ్యమాఃపర్వధ్యన్వరీమ్ ఏవమేష
సర్షిషాం శేవ్యహ్ప్రకృతిమ్ । ఆకాలం ప్రాయశిచతతం జుహోతి అగ్ని ప్రాయశిచతత ఇతి చతసృభాః ।
వ్యరుణాయద్వ సమాన్మ్ । వ్రతశేసరాాః । అథ వ్రతం శేమృజతే అగ్ని వ్రతపతే వ్రతమచార్వషమ్ ఇతేయతైాః
। అథ పుణాయహ్ం వ్యచయిత్వి ఆవ్యభ్యయం దమ్తిభ్యయం సిసిత భవనోత బ్రువనుత ఇతి । యువ్యభ్యయం
దమ్తిభ్యయం సిసిత ఇతి ప్రతివచన్మ్ । అథాస్యయ ఉపసోమభమృశ్తి శివేన్ త్విభమృశామి ఇతి ।
ప్రతిసంశేశ్తి ఋషభేణ సకనాదమి ఇతి । రతయన్తం కృత్వి జపేత్ ఆ తే యోనిం గరభ ఏతు ఇతి
తిసృభాః । ఏవమేవ మాసి మాసయృతుబేలలయం సంతిషోతే భ్యర్థయపయమన్మ్ 3
అథసమావృతేతభ్యరాయముపయచ్యిత అథాష్టటసమృద్విహోమాఞ్జీహోతి ఏవంద్వితీయమాస్యోపయ త్రణ్డ
ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ప్రథమప్రశేి షష్ఠోఽధ్యయయాః
సపతమోఽధ్యయయాః
అథాతాః స్యోగరమలఙ్గకరం వక్ష్యయమాః । ఆదరశం చాఞ్ీన్ం చాహ్తం వ్యసాః సరిసురభతం వ్రీహీన్
దృషదుపలే ఇతేయతేఽసయ సమాభరా ఉపకౢపాత భవనిత । పాణ్డగ్రహ్ణాదూరిాం శోిభతే శ్ిశ్రూరాి
శ్ిశుర్థ వ్య స్యయలో వ్య గ్యమయేన్ గ్యచరమమాత్రం చతురశ్రం సోణ్డిలముపల్లపయ ప్రోక్షయ
లక్షణముల్లిఖ్యయద్వభరభ్యయక్షయ శుచ్ఛ శుకిమనార్బదరమాచాిదయ సుప్రక్ష్యళితపాణ్డపాద్వవప ఆచమయ
పశేత్రపాణీ సోణ్డిలస్యయపరార్షి దమ్తీ ఉపశేశ్త । పూరాిర్షి వ్రీహీన్వకీరయ దృషదుపలే
ప్రతిషాోపాయహ్తేన్ వ్యసస్య పర్వవేషటయతి । గన్ిపుష్ధూపదీపైాః యవ్యక్షతతణుిలరభయరచయ పురస్యతద్
దశ్హోత్వరం సగృహ్ం జపతి చ్ఛతితాః స్రుగ్ ఇతి చతుర్థిత్వరం దక్షిణతాః పృథివీ ఇతి పఞ్చహోత్వరం
పశాచద్ అగ్నిర్థిత్వ ఇతి షడోోత్వరముతతరతాః సూరయం తే చక్షుాః ఇతి సపతహోత్వరముపర్వషాటద్
మహ్మహ్శేర్థిత్వ ఇతి । ఏతసిమన్ కాలే వరసయ భగ్నన్యపర్షణ దృషదుపలభ్యయం ప్రాఙ్మపశేశ్య
సరిసురభతం పిషాటా దేవత్వభయ నివేద్వయఞ్ీన్తనాఙ్కకా । ఆదరశమవేక్షత్వి శేష్మణ దుహితరమలఙ్కృతయ
ముఖే అగ్నిరయజుర్వభాః స్యన్తన్దదస
ర య ఇతి పశాచజ్ీమాతరమ్ । యచాచత్ర స్త్రియ ఆహుసతత్ కురినిత । స్య
ప్రియ భవతి । ప్రియో హైవ భవతి ఇతి బ్రాహ్మణమ్ 1 అథ వైశ్ిదేవస్యయన్ిస్యవౌపాసన్తఽగౌి
జుహుయత్ । గృతియఽగౌి వ్య । అగియే స్యిహ్మ ఇతి స్యయమ్ । సూరాయయ స్యిహ్మ ఇతి ప్రాతాః ।
సోమాయ ధన్ిన్తరయేఽనుపతయే ప్రజ్పతయే శేశేిభయ దేవేభయాః సరాిభయ దేవత్వభయఽగియే
సిిషటకృతే స్యిహ్మ ఇతి । అథ బల్లహ్రణం యథాద్వశ్ం హ్ర్షత్ బ్రహ్మణ్య బ్రహ్మపురుష్మభయ
ఇన్ద్దరయేన్దదరపురుష్మభయఽగియే యమాయ యమపురుష్మభయ నిరృత్్య వరుణాయ వరుణపురుష్మభయ
వ్యయవే సోమాయ సోమపురుష్మభయ ఈశానాయ ఇతి । అథ గృహ్దేవత్వభయ బల్లం హ్రతి ।
ఉలూఖలముసలభ్యయమ్ ఇతి ఉలూఖలముసలే దృషదుపలభ్యయమ్ ఇతి దృషదుపలే ఉదధ్యనాయ
ఇతుయదధ్యనాయమ్ ఓషధివన్స్తిభ్యయమ్ ఇతి ద్విర్ష అన్తర్వక్షే ద్వవ్యచార్వభయ ఇతి ద్వవ్య న్కతంచార్వభయ ఇతి
న్కతమ్ । దక్షిణతాః ప్రాచీనావీతీ పితృభయాః పిత్వమతిభయాః ప్రపిత్వమతిభయాః సిధ్య పితృభయ ఇతి ।
శేషం దక్షిణా నిన్యేత్ 2 అథాతాః పఞ్చదశాయం ప్రాతర్థిమం హుత్వి ఇధ్యమబర్విశ్చ సమభృతయ
ఉకతలక్షణ్యన్తధమమిధమప్రవ్రశ్చన్ం చ యోకేాణ సన్ిహ్య యత్ర భ్యకతం మన్యతే
తనిిదధ్యతయగ్నిమనాిదధ్యతి । అపర్షణాగ్నిం ప్రాచీనాగ్రశ్చతస్రాః సమిధ ఆదధ్యతి । త్వవుభ్యభ్యయం
హ్త్వభ్యయమాద్వయయగ్మివ్యదధ్యతి । త్పష్టాముపస్యోయపర్ష సమిధ్యవ్యదధ్యతి । శోి యజ్ోయ
రమత్వం దేవత్వభయ యజ్ోయ త్వి గృహ్మామి దేవయజ్యయ ఇతుయపస్యోయపకాలహోమం
హుత్వి అగ్నిం పర్వస్తతరయ త్వం రాత్రిమన్శ్ిన్ిపర్షణాగ్నిముదకిచిరాాః సంశేశ్తి । శోిభతే
యథోద్వతం స్యిన్ం కృత్వి ప్రాతర్థిమం చ ప్రాగ్మద్వప్రతిద్వశ్ం దర్భాః పర్వసతృణాతి ప్రాగుదగగ్రైాః ।
దక్షిణానుతతరాన్ కర్థతుయతతరాన్ అధరాన్ । తతాఃప్రభృతి సమాభరసమభరణాన్ కృత్వి వ్రీహీన్
చరుస్యోలం జుహూం చ మేక్షణం చ సమభృతయ బ్రహ్మప్రవేశ్నాద్వయ ప్రణీత్వభయాః కృత్వి ప్రోక్షణీం చ
సంసకృతయ వ్రీహీన్ నిరిపతి అపర్షణాగ్నిం తిరాఃపశేత్రం జుహ్మిాః । దేవసయ త్వి సశేతుాః
ప్రసవేఽశిినోరాబహుభ్యయం పూష్ఠా హ్స్యతభ్యయమగియే జుషటం నిరిపామి అనీషిష్ఠమాభ్యయమ్ ఇతి
పౌరామాస్యయమ్ అగియే జుషటం నిరిపామి ఇన్ద్దరగ్నిభ్యయమ్ ఇతయమాచాస్యయయం త్రన్ ముష్టటన్
యజుషా త్పష్టాం చతురోమ్ । పతియవహ్నిత । త్రిషఫలకృతయ త్రిాః ప్రక్ష్యళ్య తిరాఃపశేత్రం స్యోలయమావపతి
। తసిమన్ిగౌి శ్రపయిత్వి దర్ినిషటపన్కాలే జుహూం చ నిషటపయ నిదధ్యతి । ఆజయం చ
సంసకృత్వయభఘారయ చరుముద్విస్యయభఘారయతి । పర్వధ్యన్ప్రభృతి వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి
హ్శేషా జుహోతి । ఆగ్నియమనీషిష్ఠమీయం స్యశేషటకృతమ్ ఇతి పౌరామాస్యయమ్ । ఆగ్నియమన్ద్దరగిం
స్యశేషటకృతమ్ ఇతయమావ్యస్యయయమ్ । ఆజ్యయన్ జుహూముపస్తతరయ ద్విరవదయతి సకృదభఘారయతి ।
త్రిాః పఞ్జచవతితనామ్ । స్యశేషటకృతం సకృదుపసతృణాతి సకృదవదయతి । ద్విాః పఞ్జచవతితనామ్ ।
ద్విరభఘారయతి । అవతేత సిిషటకృతి పారిణహోమౌ జుహోతి ఋషభం వ్యజిన్ం వయం
పూరామాసం యజ్మతి । స నో ద్యహ్త్వం సువీరయం రాయసో్షఁ సహ్స్రిణం ప్రాణాయ
సురాధస్య పూరామాస్యయ స్యిహ్మ పూరాా పశాచదుత పూరాా ఇతి పౌరామాస్యయమ్ । అమావ్యస్యయ
సుభగ్మ సుశేవ్య ధేనుర్వవ భయ ఆపాయయమానా । స్య నో ద్యహ్త్వం సువీరయం రాయసో్షఁ
సహ్స్రిణమపానాయ సురాధస్యఽమావ్యస్యయయై స్యిహ్మ యతేత దేవ్య అదధురాభగధేయమ్
ఇతయమావ్యస్యయయమ్ । ఉతతరారిపూరాిర్షిఽసంసకాతమితరాభ్యయమాహుతిభ్యయం జుహోతి । మేక్షణం
చానుఇప్రహ్ృత్వయప ఉపస్ృశ్య జుహూమద్వభాః పూరయిత్వి ప్రాచీనావీతయవ్యచీన్పాణ్డాః
దక్షిణాపవరాం సకృదన్తరపర్వధిసంక్ష్యళ్న్ం నిన్యతి వైశాిన్ర్ష హ్శేర్వదం జుహోమి
స్యహ్స్రముత్ం శ్తధ్యరమేతమ్ । తసిమన్తిష పితరం పిత్వమహ్ం ప్రపిత్వమహ్ం సిర్షా
లోకేఽబిభరత్ పిన్ిమాన్ం స్యిహ్మ ఇతి । నిర్వాజయ స్రువం చ నిషటపయ బహిాఃపర్వధయపాం పూరాాం స్రుచం
జుహోతుయ తతరాపవరామ్ ఇమం సముద్రం శ్తధ్యరముత్ం వయచయమాన్ం భ్యవన్సయ మధేయ । ఘృతం
దుహ్మనామద్వతిం జనాయగ్ని మా హింస్తాః పరమే వోయమన్ స్యిహ్మ ఇతి । ఇధమసన్ిహ్న్మప
ఉపస్ృశ్య జుహుయత్ । వ్యరుణాయద్వజయప్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । పురస్యతత్
సిిషటకృతమిధమప్రవ్రశ్చన్ం ప్రక్షిపేత్ । సనితషోతే దరశపూరామాసాః సనితషోతే దరశపూరామాసాః 3
వ్రీహ్మయగ్రయణ్యన్ వ్య యక్షయమాణో భవతి ఆశ్ియుజ్యం పౌరామాస్యయం కార్వతాకాయం శాతభషజ్యం వ్య
। అనాిధ్యన్కాలే యజ్ోయ రమత్వం దేవత్వభయ యజ్ోయ త్వి గృహ్మామి దేవయజ్యయ
ఇతుయపస్యోయ సమాభరసమభరణకాలే న్వధ్యన్యం సంభృత్వయకూపత్వయేన్ ప్యషితం నిరిపణకాల
ఇన్ద్దరగ్నిభ్యయం జుషటం నిరిపామి శేశేిభయ దేవేభయ ద్వయవ్యపృథివీభ్యయం జుషటం నిరిపామి ఇతి
హోమకాల ఐన్ద్దరగిం వైశ్ిదేవం ద్వయవ్యపృథివయం స్యశేషటకృతమ్ ఇతి । వరప్రద్వన్కాలే ప్రథమజం
వత్ం దక్షిణాం దద్వతి । శేషం ప్రసిదిం స్యోలపాకవత్ । హుతశేషమన్ిం ప్రాశాితి భద్రాన్ిాః శ్రేయాః
సమనైషట దేవ్య ఇతి । ఏవమేవ సంవత్రసయరుతషు తదృతుఫలమిశ్రేణాన్తిన్ ప్రతయృతు హోతవయమ్ ।
ప్రధ్యన్కాలే మధుశ్చ మాధవశ్చ శుక్పశ్చ శుచ్ఛశ్చ న్భశ్చ న్భసయశ్చ ఇషశోచరీశ్చ సహ్శ్చ
సహ్సయశ్చ తపశ్చ తపసయశ్చ ఇతి షడృతుదిన్దాం యజ్యత । సిిషటకృత్ర్రభృతివత్ శేషం చ 4
అథాతాఃస్యోగరమలఙ్గకరం అథవైశ్ిదేవసయ అథాతాఃపఞ్చదశాయం వ్రీహ్మయగ్రయణ్యన్ చత్విర్వ
ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ప్రథమప్రశేి సపతమోఽధ్యయయాః ప్రథమాః ప్రశ్ిాః సమాపతాః
ద్వితీయాః ప్రశ్ిాః
ప్రథమోఽధ్యయయాః

అథాతాః పుంసవన్మ్ । తృతీయమాస్యయపూరయమాణపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రేఽగ్నిముపసమాధ్యయ పర్వస్తతరయ

వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి ధ్యత్వ దద్వతు నో రయిమ్ ఇతి చతస్రో ధ్యత్రరుీహోతి । ఇమం మే వరుణ
తత్వియమి తినోి అగ్ని స తినోి అగ్ని తిమగ్ని అయసి ప్రజ్పతే యదసయ కరమణోఽతయర్ర్వచమ్
ఇతి చ । అత్రైకే జయభ్యయత్వనాన్ రాష్ట్రభృత ఇతుయపజుహ్ితి । యథా పురస్యతద్ బ్రాహ్మణాన్న్తిన్
పర్వశేషయ పుణాయహ్ం సిసతయయన్మృద్విమ్ ఇతి వ్యచయిత్వి స్యిత్వం ప్రయతవస్యామలఙ్కృత్వం
బ్రాహ్మణసమాభషామ్ పతీిమ్ అపర్షణాగ్నిం మణిలకార్ష ప్రాచీముపవేశ్య వృషాసి ఇతి దక్షిణ్య పాణ్య
యవమాదధ్యతి ఆణ్యి సో ఇతయభత్వ యవసరేపౌ ధ్యన్యమాష్ట వ్య । శాిపృతద్ ఇతి దధిద్రప్ం
తదైనాం ప్రాశ్యతి । ఆచానాతయ ఉద్రరమభమృశ్తి ఆభషాటాహ్ం దశ్భరభమృశామి
దశ్మాస్యయయ సూతవే ఇతి । న్యగ్రోధశ్ృఙ్ాం వ్య ఘృతేన్ క్తశ్కార్ం వ్య ప్రైయఙ్ావేణ సంయవేన్
యూపశ్కలం వోతతరపూరిస్యయభష్మటరగ్నిం వ్య నిరమథయ మూరమపధ్యనాయ ఇతి తస్యయ దక్షిణ్య
నాసికాచ్ఛిద్రే ప్రణయేత్ । యద్వ గరభాః స్రవేద్వర్ద్దరణాస్యయాః పాణ్డనా త్రిరూరిాం నాభేరునామర్వేి ।
పరాఞ్చం త్వి నారాిఞ్చం తిషాట బధ్యితు బన్ిన్త । స ఋత్పనుపశేషాి దశ్ మాసో అవీరహ్మ ఇతి
1 అథాతాః స్తమనోతన్ియన్మ్ । ప్రథమగరాభయశ్చతుర్షో మాస్యయపూరయమాణపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రే
అగ్నిముపసమాధ్యయ వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి ధ్యత్వ దద్వతు నో రయిమ్ ఇతి చతస్రో
ధ్యత్రరుీహోతి । ఇమం మే వరుణ తత్వియమి తినోి అగ్ని స తినోి అగ్ని తిమగ్ని అయసి
ప్రజ్పతే యదసయ కరమణోఽతయర్ర్వచమ్ ఇతి చ । అత్రైకే జయభ్యయత్వనాన్ రాష్ట్రభృత
ఇతుయపజుహ్ితి । యథా పురస్యతద్ బ్రాహ్మణాన్న్తిన్ పర్వశేషయ పుణాయహ్ం సిసతయయన్మృద్విమితి
వ్యచయిత్వి స్యిత్వం ప్రయతవస్యామలఙ్కృత్వం బ్రాహ్మన్సమాభషామపర్షణాగ్నిం మణిలకార్ష
ప్రాఙ్మమఖముపవేశ్య త్రైణాయ శ్లలయ శ్లల్గద్రప్ముపసంగృహ్య పురస్యతత్ ప్రతయఙ్ తిషోన్
వ్యయహ్ృతిభీ రాకామహ్ం యస్యత రాక ఇతి ద్విభ్యయమూరిాం స్తమన్తమునీియభమన్ాయతే సోమ
ఏవ నో రాజ్యత్వయహుర్ద్బరహ్మణీాః ప్రజ్ాః । శేవృతతచక్రా ఆస్తనాస్తతర్ష తుభయం గఙ్కా । శేశాి ఉత తియ
వయం ధ్యరా ఉదనాయ ఇవ । అతిగ్మతిమహి ద్విషాః ఇతి 2 శేజన్న్కాలే క్షిప్రం సువన్మ్ । శిరసత
ఉదకుమభం నిధ్యయ పతతసూతరయనీతమ్ అథాస్యయ ఉదరమభమృశ్తి । యథైవ వ్యయుాః పవతే యథా
సముద్ర ఏజతి । ఏవం తే గరభ ఏజతు సహ్ జరాయుణాపసర్తు ఇతయద్వభరామర్వేి । జ్తే అశ్మని
పరశుం నిధ్యయోపర్వషాటద్వర
ి ణయం తేషూపర్వషాటత్ కుమారం ధ్యరయతి । అశామ భవ పరశురభవ
హిరణయమసతృతం భవ । వేద్య వై పుత్రనామాసి జీవ తిం శ్రదాః శ్తమ్ । అఙ్గాదఙ్గాత్ సమభవసి
హ్ృదయదధి జ్యస్య ఆత్వమ వై పుత్రనామాసి స జీవ శ్రదాః శ్తమ్ ఇతి । యదయపరా న్ పతేత్
తదఞ్ీల్లనా ఉదకమాద్వయ మూరాిన్మస్యయ శేసిఞ్చచత్ తిలదేఽవపదయసి న్ మాంసమసి నో
దలమవపదయసి సిస్యతయ ఇతి । ఉపనిరిరన్యతయపాసనాగ్నిమతిహ్రనిత సూతకాగ్నిమ్ । స ఏష
ఉతతపనీయ ఏవ । నాసిమన్ కిఞ్చన్ కరమ క్రియతేఽన్యత్రోదూిపనాత్ । అథైన్ం కణాః
సరేపమిశ్రైరూిపయతి । శ్ణోి మరక ఉపవీరాః శాణ్డికేర ఉలూఖలాః । చయవనో న్శ్యత్వద్వతాః స్యిహ్మ ।
ఆల్లఖశేల్లఖన్ినిమిషన్ కిం వదన్త ఉపశ్రుతి స్యిహ్మ । అరయమాాః కుమిభశ్త్రం పాత్రపాణ్డం నిపుణ్డం
స్యిహ్మ । ఆన్ాముఖం సరేపాణ్డరుణో న్శ్యత్వద్వతాః స్యిహ్మ । కేశినీ సిలోమినీ ఖజ్ప్యజ్ఞపకాశినీ
అపేత న్శ్యత్వద్వతాః స్యిహ్మ । కౌవేర్వకా శేశ్ివ్యస్య రక్ష్రాజ్యన్ ప్రేషిత్వాః । గ్రమం సజ్న్యో
యనీతప్నోతఽపర్వజ్కృత్వన్ స్యిహ్మ । ఏత్వన్ ఘితైత్వన్ బధీితేతయయం బ్రహ్మణో దూతాః । త్వన్గ్నిాః
పరయసరత్ త్వనిన్దదరస్యతన్ బృహ్స్తిాః । త్వన్హ్ం వేద బ్రాహ్మణాన్ ప్రమృశ్తాః కూటదనాతన్ శేకేశాన్
లమబన్సతనాన్ స్యిహ్మ । న్కతంచార్వణ ఉరస్య్శాన్ శూలహ్స్యతన్ కపాలపాన్ స్యిహ్మ ।పూరి ఏషాం
పితేతుయచ్్చాఃశ్రావయకరాకాః । మాత్వ జఘనాయ గచినీత గ్రమే మిథున్మిచినీత స్యిహ్మ । న్కతంచార్వణీ
సిస్య సనిినా ప్రేక్షతే కులమ్ । య సిపతు్ జ్గర్వత తస్్య శేజ్త్వయం మన్ాః స్యిహ్మ । త్వస్యం
తిం కృషావరతమన్త క్తిమాన్ం హ్ృదయం యకృత్ । అగ్ని అీణేనణ్డ నిరదహ్ స్యిహ్మ ఇతి
ప్రతిమన్ామఙ్గార్షషాివపతి । తతాః పాణ్డం ప్రక్ష్యళ్య భమిమాలభతే యతేత సుస్తమే హ్ృదయం ద్వశే
దన్దదరమసి శ్రితమ్ । తస్యయమృతసయ నో ధేహి మాహ్ం పౌత్రమఘం రుదమ్ । వేదస్య భమి
హ్ృదయం ద్వశే చన్దదరమసి శ్రితమ్ । తస్యయమృతసయ నో ధేహి మాహ్ం పౌత్రమఘం రుదమ్ ఇతి 3
అథాత్వ మేధ్యజన్న్మ్ । అథ దర్షభణ హిరణయం ప్రవధయ తదన్తరాియ ప్రాఞ్చం ధ్యరయమాణం ఘృతం
ప్రాశ్యతి భరృచసతాయి జుహోమి స్యిహ్మ । భ్యవో యజఁషి జుహోమి స్యిహ్మ । సిాః స్యమాని
తియి జుహోమి స్యిహ్మ । భరుభవాఃసిాః అథరాిఙ్గారససతాయి జుహోమి స్యిహ్మ ఇతి ।
అథైన్ముషాశ్చత్వభరద్వభాః స్యిపయతి క్షేత్రియై త్వి నిరృత్్య త్వి ద్రుహో ముఞ్జచమి వరుణసయ పాశాత్
। అనాగసం బ్రహ్మణ్య త్వి కర్థమి శివే తే ద్వయవ్యపృథివీ ఉభే ఇమే । శ్ం తే అగ్నిాః సహ్మద్వభరసుత శ్ం
ద్వయవ్యపృథివీ సహౌషధీభాః । శ్మన్తర్వక్షం సహ్ వ్యతేన్ తే శ్ం తే చతస్రాః ప్రద్వశో భవనుత ।
సూరయమృతం తమసో గ్రహ్మయ యద్ దేవ్య అముఞ్చన్ిసృజన్ వేయన్సాః । ఏవమహ్మిమం
క్షేత్రియజ్యమి శ్ంస్యద్ ద్రుహో ముఞ్జచమి వరుణసయ పాశాద్ ఇతి । అథైన్ం మాతురుపసో
ఆదధ్యతి య దేవీశ్చతస్రాః ప్రద్వశో వ్యతపతీిరభ సూర్థయ శేచష్మట । త్వస్యం త్వి జరస ఆదధ్యమి
ప్రయక్షమ ఏతు నిరృతిం పరాచైాః ఇతి । ఆధ్యయభమన్ాయత్రే మా తే పుత్రం రక్ష్ హింస్తరామ
ధేనురతిధ్యర్వణీ । ప్రియ ధన్సయ భయ ఏధమానా స్యి వశే ఇతి । ప్రక్ష్యళ్య దక్షిణం
సతన్మాధ్యపయతి అయం కుమార్థ జరాం ధయతి సరిమాయుర్షతి । యస్్మ తిఁ సతన్
ప్రపాయయయుాః కీర్వతరిర్థచ యశో బలమ్ ఇతి । ఏవం సవయం సతన్ం చ । నామయతి న్ రుదతి యత్ర
వయం వద్వమసి । యత్ర చాభమృశామ ఇతి మాత్వపితర్భ కుమారమభమృశ్తాః । ఆప్య గృతిషు
జ్గ్రత । యథా దేవేషు జ్గ్రత । ఏవమస్్య సుపుత్రాయై జ్గ్రత ఇతి సమూ్రయ మాతుాః శిరాఃస్యోన్త
అపిహితముదకుమభం నిదధ్యతి । ప్రతిద్వవసం కణరుదూిపన్ం కరతవయమ్ 4 ద్విదశాయం
మాత్వపుత్రయోాః స్యినాన్న్తరం గృహ్మలఙ్కర్థతి । సృతకాగ్నిముద్రాస్యయపాసనాగ్నిం నిధ్యయ
జ్తసయ కుమారసయ నామ ధ్యస్యయవాః ఇతి మాత్వపితర్భ సఙ్కల్ం కురుతాః ।
అన్న్తరమౌపాసనాగ్నిముపసమాధ్యయ వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి ధ్యత్వ దద్వతు నో రయిమ్ ఇతి
చతస్ర ఆహుతీాః స్తమన్తవద్ హుత్వి అను నోఽద్వయనుమతిరయజోం దేవేషు మన్యత్వమ్ । అగ్నిశ్చ
హ్వయవ్యహ్నో భవత్వం ద్వశుష్మ పయాః స్యిహ్మ । అనుమత్వయ ఇదమ్ । అనిిదనుమతే తిం మనాయసై
శ్ం చ న్ాః కృధి । క్పతేి దక్ష్యయ నో హిను ప్రణ ఆయూఁషి త్వర్వషాః స్యిహ్మ । అనుమత్వయ ఇదమ్ ।
అనుమన్యత్వమనుమన్యమానా ప్రజ్వన్తఁ రయిమీణేనయమాణమ్ । తస్్య వయఁ తిడసి మాపి
భమ స్య నో దేవీ సుహ్వ్య శ్రమ యచితు స్యిహ్మ । అనుమత్వయ ఇదమ్ । యస్యయమిదం ప్రద్వశి
యద్ శేర్థచతేఽనుమతిం ప్రతిభషనాతయయవాః । యస్యయ ఉపసో ఉరిన్తర్వక్షఁ స్య నో దేవీ సుహ్వ్య
శ్రమ యచితు స్యిహ్మ । అనుమత్వయ ఇదమ్ । రాకామహ్ఁ సుహ్వ్యఁ సుషుటతీ హువే శ్ృణోతు న్ాః
సుభగ్మ బోధతు తమనా । స్తవయతిపాః సూచాయచ్ఛిదయమాన్య దద్వతు వీరఁ శ్తద్వయముకక్యం
స్యిహ్మ । రాకాయ ఇదమ్ । యస్యత రాకే సుమతయాః సుపేశ్సో యభరదద్వసి ద్వశుష్మ వసూని ।
త్వభర్థి అదయ సుమనా ఉపాగహి సహ్స్రప్యషఁ సుభగ్మ రరాణా స్యిహ్మ । రాకాయ ఇదమ్ ।
సినీవ్యల్ల పృథుషుటకే య దేవ్యనామసి సిస్య । జుషసి హ్వయమాహుతం ప్రజ్ం దేవీ ద్వద్వడ్భో న్ాః
స్యిహ్మ । సినీవ్యలయ ఇదమ్ । య సుపాణ్డాః సిఙ్మార్వాః సుషూమా బహుమూవర్ । తస్్య శేశ్్త్్ియ
హ్శేాః సినీవ్యల్్య జుహోతన్ స్యిహ్మ । సినీవ్యలయ ఇదమ్ । కుహూమహ్ఁ సుభగ్మం
శేదమనాపసమసిమన్ యజ్యో సుహ్వ్యం జ్ఞహ్వీమి । స్య నో దద్వతు శ్రవణం పిత ణాం తస్యయస్యత దేశే
హ్శేషా శేధేమ స్యిహ్మ । కుహ్మి ఇదమ్ । ఇతి ద్విదశ్ త్రయోదశ్ వ్యహుతీరుిత్వి ఇమం మే వరుణ
తత్వి యమి తినోి అగ్ని స తినోి అగ్ని తిమగ్ని అయసి ప్రజ్యతే యదసయ
కరమణోఽతయర్ర్వచమ్ ఇతి చ । అత్రైకే జయభ్యయత్వనాన్ రాష్ట్రభృత ఇతుయపజుహ్ితి । యథా
పురస్యతత్ బ్రాహ్మణాన్న్తిన్ పర్వశేషయ పుణాయహ్ం సిసతయయన్మృద్విమిత్రి వ్యచయిత్వి పుత్రసయ నామ
దద్వయత్ । దియక్షరం చతురక్షరం వ్య ఘోషవద్వదయన్తరన్తసోం దీరాఘభనిషాటనాన్తమ్ । యత్ర వ్య
సిితుయపసరాాః స్యయత్ తద్వి ప్రతిషిోతమ్ ఇతి శేజ్ోయతే । పిత్వ మాతేతయగ్నిఽభవ్యయహ్ర్షయత్వమ్ ।
శేజ్ోయతే చ మమ నామ ప్రథమం జ్తవేద ఇతి । దేి నామనీ కురాయత్ । శేజ్ోయతే చ తస్యమద్
ద్వినామా బ్రాహ్మణోఽరుిక ఇతి । న్క్షత్రనామ ద్వితీయం స్యయత్ । అన్యతరద్ గుహ్యం స్యయత్ ।
అన్యతర్షణన్మామన్ాయేరన్ । సోమయజీ తృతీయం నామ కుర్ిత ఇతి శేజ్ోయతే । ప్రవ్యస్యదేతయ
ఆగతం వ్య పుత్రమభమృశ్తి సోమసయ త్వి దుయమేినాభమృశామయగ్నిస్యతజస్య సూరయసయ వరచస్య ఇతి ।
పశూనాం త్వి హిఙ్గకర్షణాభజిఘ్రామయస్య । ఆయుష్మ వరచస్య హుతమ్ ఇతి మూÞరయభఘ్రాయథాసయ
దక్షిణ్యన్ హ్స్యతన్ దక్షిణం హ్సతం స్యఙ్మాషోం గృహ్మాతి అగ్నిరాయుషామన్ ఇతి పఞ్చభాః పరాయయైాః ।
ఆయుష్మట శేశ్ిత్వ దధద్ ఇతి దక్షిణ్య కర్షా జపతి యథా పురస్యతత్ । 5 అథాతాఃపుంసవన్మ్
అథాతాఃస్తమనోతన్ియన్ం శేజన్న్ కాలే అథాత్వ మేధ్యజన్న్ం ద్విదశాయం పఞ్చ ।
ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ద్వితీయప్రశేి ప్రథమోఽధ్యయయాః
ద్వితీయోఽధ్యయయాః

సంవత్ర్ష సంవత్ర్ష షట్స్ షట్స్ మాస్యషు చతురుే చతురుే మాసి మాసి వ్య జన్మన్క్షత్రే క్రియేత ।
అథ దేవయజనోలేిఖన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి పకాిజుీహోతి అగ్నిరూమరాి భ్యవ ఇతి ద్విభ్యయమ్ ।
అథ న్క్షత్రదేవత్వభ్యయమ్ ఋగ్మభయం జుహోతి యథాల్లఙ్ామ్ అను నోఽద్వయనుమతిాః అనిిదనుమతే
ఇతి ద్విభ్యయమ్ । అవతేత సిిషటకృతయథాజ్యహుతీరుపజుహోతి । న్క్షత్రదేవత్వభయ హుత్వి చన్దదరమస్య
స్యిహ్మ । ప్రతీదృశాయయై స్యిహ్మ । అహోరాత్రేభయాః స్యిహ్మ । అరిమాస్యభయాః స్యిహ్మ । మాస్యభయాః స్యిహ్మ
ఇతి మాసి మాసి వ్య ఋతుభయాః స్యిహ్మ ఇతయృత్వవృతౌ సంవత్రాయ స్యిహ్మ ఇతి సంవత్ర్ష ।
సిిషటకృత్ర్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । ఆయురసి ఇతి ప్రాగన్ిప్రాశ్నాద్వజయశేషం ప్రాశ్యతి
। ఆచామతి జఠరమభమృశ్తి యత ఇన్దదర భయమతి తత్వ నో అభయం కృధి సిసితద్వ శేశ్స్తిాః
ఇతి ద్విభ్యయమ్ । ఏతద్వయుషయమాయుషయమ్ 1 అత ఊరిాం సంవత్ర్ష సంవత్ర్ష జన్మన్క్షత్రే
క్రియేత । అథ దేవయజనోలేిఖన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి పకాిజుీహోతి అగ్నిరూమరాి భ్యవ ఇతి
ద్విభ్యయమ్ । అథ న్క్షత్రదేవత్వభ్యయమృగ్మభయం జుహోతి యథాల్లఙ్ాం న్వో న్వో భవతి జ్యమాన్
ఇతేయతేనానువ్యకేన్ । ప్రతయృచం ద్విభ్యయం ద్విభ్యయమాగ్నియమప్యదిృత్వయనుమతీం జుహోతి । అవతేత
సిిషటకృత్యథాజ్యహుతీరుపజుహోతి న్క్షత్రదేవత్వభయ హుత్వి చన్దదరమా వ్య అకామయత
ఇతేయతేనానువ్యకేన్ స్యిహ్మకారాః । సిిషటకృత్ర్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । ఆయురసి ఇతి
హుతశేషమన్ిం ప్రాశ్యతి । ఆచామతి జఠరమభమృశ్తి యత ఇన్దదర భయమతి సిసితద్వ
శేశ్స్తిాః ఇతి ద్విభ్యయమ్ । ఏతద్వయుషయమాయుషయమ్ 2 అత ఊరిాం చతుర్షో
మాసుయపనిష్క్కరమణం షష్మోఽషటమే వ్య హ్స్యత తిషయపున్రిసిన్యరాధ్యశిిర్షవత్వయమేకతమసిమన్ న్క్షత్రే
కృతసిసతయయన్మపద్వతిం శిశుం మాత్రా ఛత్రిణం చతుష్థే న్యేత్ । యచాచత్ర స్త్రియ ఆహుసతత్
కురినిత 3 అథ షష్మో మాసయన్ిప్రాశ్న్మ్ । ఆపూరయమాణపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రేఽగ్నిముపసమాధ్యయ
వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి జుహోతి ఇమం మే వరుణ తత్వి యమి తినోి అగ్ని స తినోి అగ్ని
తిమగ్ని అయసి ప్రజ్పతే యదసయ కరమణోఽతయర్ర్వచమ్ ఇతి చ । అత్రైకే జయభ్యయత్వనాన్
రాష్ట్రభృత ఇతుయపజుహ్ితి । యథా పురస్యతద్ బ్రాహ్మణాన్న్తిన్ పర్వశేషయ పుణాయహ్ం
సిసతయయన్మృద్విమితి వ్యచయిత్వి అథైన్ం దధి మధు ఘృతమితి త్రివృత్ ప్రాశ్యతి భసతాయి
దద్వమి భ్యవసతాయి దద్వమి సిసతాయి దద్వమి భరుభవాఃసిసతాయి దద్వమి ఇతి । అథైన్మన్ిం
ప్రాశ్యతి అపాం తౌిషధీనాం రసం ప్రాశ్యమి । శివ్యసత ఆప ఓషధయో భవనుత । అన్మీవ్యసత
ఆప ఓషధయో భవనుత ఇతి 4 తృతీయే వర్షే చౌళ్కరమ । ఆపూరయమాణపక్షే పుణ్యయ
న్క్షత్రేఽగ్నిముపసమాధ్యయ వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి జుహోతి ఇమం మే వరుణ తత్వి యమి
తినోి అగ్ని స తినోి అగ్ని తిమగ్ని అయసి ప్రజ్పతే యదసయ కరమణోఽతయర్ర్వచమ్ ఇతి చ ।
అత్రైకే జయభ్యయత్వనాన్ రాష్ట్రభృత ఇతుయపజుహ్ితి । యథా పురస్యతద్ బ్రాహ్మణాన్న్తిన్ పర్వశేషయ
పుణాయహ్ం సిసతయయన్మృద్విమితి వ్యచయిత్వి అపర్షణాగ్నిం ప్రాఙ్మమఖాః కుమార ఉపశేశ్తి ।
ఉతతరత్వ మాత్వ బ్రహ్మచార్ వ్య ఆన్డుహ్ం శ్కృతి్ణిం ధ్యరయతి యేనాసయ కేశాన్ ప్రతిగృహ్మాతి ।
అథోషాాాః శ్చత్వభరపాః సంసృజతి । శ్చత్వసూషాా ఆనీయ ఆప ఉన్దనుత జీవస్య దీరాఘయుత్వియ వరచస్య
ఇతి దక్షిణం గ్యద్వన్మన్కిత । ఓషధే త్రాయస్్ిన్మ్ ఊరాిాగిమోషధీరన్తరదధ్యతి । సిధితే మన్ఁ
హింస్తాః ఇతి క్షుర్షణాభనిదధ్యతి । దేవశ్రూర్షత్వని ప్రవపే ఇతి ప్రవపతి । ఏవమితరాన్ ప్రదక్షిణమ్ ।
యేనావపత్ సశేత్వ క్షుర్షణ సోమసయ రాజ్ఞో వరుణసయ శేద్విన్ । తేన్ బ్రహ్మమణో వపతేదమసోయజ్యమం
రయయ వరచస్య సఁసృజ్థ ఇతి పశాచత్ యేన్ పూషా బృహ్స్తేరగ్నిర్వన్దదరసయ చాపుష్మఽవపత్
తేన్దేఽహ్ం వపామయస్య ఇతుయతతరతాః యథా జ్ఞయ శ సుమనా అస్యాః । జ్ఞయ శ చ సూరయం దృశే ఇతి
పురస్యతద్ ఉపాతా యథోద్వతం చౌళ్ం కారయతి । యథఋషి వ్య । సన్ియసయ కేశాన్ యత్ర పూషా
బహ్స్తిాః సశేత్వ సోమో అగ్నిాః । తేభయ నిధ్యన్ం బహుధ్య వ్్యచిన్ిన్తరా ద్వయవ్యపృథివీ అపాః సువాః
ఇతి గ్యష్టోదుమబర్ష దరభసతమేబ వ్య నిఖన్తి యోఽసయ రాతిరభవతి । యథాశ్రదిం బ్రాహ్మణాయ దద్వతి
। సర్వ్షమన్తమోదన్ం నాపిత్వయ ప్రయచితి । ఇతేయవం శేహితం ష్ఠడశే వర్షే గ్యద్వన్కరమ సశిఖం
వ్యపయతే । శిఖ్యమాత్రమతిశిన్షిట ఇతేయకేషామ్ । అగ్నిగ్యద్వనో వ్య భవతి । గురవే గ్మం దద్వతి 5
సంవత్ర్షసంవత్ర్ష అతఊరిాం చతుర్షోమాసుయపనిష్క్కరమణమ్ అథషష్మో మాసయన్ిప్రశ్న్ం
తృతీయేవర్షే పఞ్చ । ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ద్వితీయప్రశేి ద్వితీయోఽధ్యయయాః
తృతీయోఽధ్యయయాః

అథ శుచౌ సమే దేశేఽగ్మియయతన్త శ్కలేన్ త్రిాః సముదితయ శ్కలం నిరస్యయప

ఉపస్ృశాయగ్నిమద్వభరవోక్ష్యదినిత । యదేవ్యస్యయమేధయం తదపహ్న్తయప్యఽవోక్షతి శానాతయ ఇతి
బ్రాహ్మణమ్ । పఞ్చప్రసోం శుచ్ఛ శుకిం సికతమనార్బదరం శేశేచయ సోణ్డిలం కృత్వి
సమచతురశ్రమరతిిమాత్రమ్ ఉదక్రా్రక్ప్రవణం ప్రాదేశ్మాత్రం వ్రీహిభరదక్షిణతాః ప్రాచీం లేఖ్యం
ల్లఖతి ఏవం మధయమమేవముతతరతాః । వ్రీహిభాః పశాచదుదీచీం లేఖ్యం ల్లఖతి ఏవం మధయమమేవం
పురస్యతత్ । వ్రీహీన్ప్యహ్మయప ఉపస్ృశాయద్వభరవోక్షయ ఓం భరుభవాఃసిరఓం ప్రతిషో
ఇతయగ్నిముపసమాధ్యయ బర్విరరతిిమాత్రం షట్నాంశ్దఙ్మాలం తిస్రాః శ్మాయాః పర్వధయో
మధయమాఙ్మాలయనామికయ కనిషిోకయేతి సోశేష్ఠో మధయమోఽణీయన్ దక్షిణత్వఽణ్డష్ఠో హ్రసిషో
ఉతతరతాః సమిద్వదాదశాఙ్మాషమ
ో షాటదశ్ యజిోకం కాషోం ప్రోక్షణీమాజయస్యోలం ప్రాజ్పతయభ్యజన్ం
ప్రసోచతురాభగం పూరాప్రసోద్విభ్యగం ప్రణీత్వప్రణయన్ం ప్రసోచరుస్యోలం
వద్వన్ప్రమాణమఙ్మాషోపర్థికతమ్ ఆహుతిప్రమాణం చతురఙ్మాలం దర్ిప్రభ్యణమేకశేంశ్తిమఙ్మాషోం
తస్యయశ్చతురదశాఙ్మాషోం పూరిభ్యగం తసయ దియఙ్మాషోమున్ితం పఞ్జచఙ్మాషోం బిలమేవం స్రు శ
ప్రాదేశ్మాత్రం పశేత్రమేవముపవేషణమితి హోమప్రమాణనిర్షదశో వ్యయఖ్యయతాః 1 అథాత్వ
నానీదముఖేభయాః పితృభయాః పూర్షిదుయాః కరమ వ్యయఖ్యయస్యయమాః । ఆపూరయమాణపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రే శ్ిాః
కర్వషాయమీతి శోి భతే వ్యన్ిం సంసకృతయ శుచీన్ శ్రోత్రియన్ బ్రాహ్మణానామన్ాయతే । శుచ్ఛ
శుకిమనార్బదరమాచాిదయ యజ్ఞోపవీతయప ఆచమయ చతురాిరం శుకాిన్ వలన్ హ్రతి
దధితణుిలసురభశుకాిాః సుమన్స ఇతి అగ్మియయతన్త ప్రాగగ్రన్ దరాభన్ సంస్తతరయ తేషిష్టట బలన్
దద్వతి అగియే సోమాయ ప్రజ్పతయే శేశేిభయ దేవేభయాః ఋషిభయ భతేభయాః పితృభయాః సరాిభయ
దేవత్వభయ న్మాః ఇతి । హ్శేషయమన్ిం బ్రాహ్మణ్యభయాః ప్రద్వపయతి । దధ్యి
మాషమత్యమాంసభక్ష్యయశ్న్మితయపరమ్ । అథ చతుషటయమాద్వయ వ్రీహియవపుషయసరేపాణీతి
సహ్ తైర్షవోదకుమభమాద్వయ ఓం మన్ాః సమాధీయత్వం ప్రస్తదన్ భవన్తాః ఇతుయకాతా
సప్రణవనానీదముఖ్యాః పితరాః ప్రీయనాతమ్ ఇతేయవం యథారోయితర్ష ప్రతిబ్రూయుాః । అసయ కరమణాః
పుణాయహ్ం వక్ష్యయమాః । సోణ్డల
ి దుయపనానిదం కృత్విపఆద్వశిఖ్యనితకం కర్థతి ।
పున్ాఃకల్నాద్వయన్మస్యకరం కృత్వినాిహ్మరాయద్వప్రణవ్యద్వకం కర్థతి । అన్యత్ర
జ్తకరమనామకరణయోాః పూర్షిదుయాః సనితషోతే నానీదశ్రాదిాః సనితషోతే నానీదశ్రాదిాః 2

తత్ర తత్ర శేనిర్వదషటం పుణాయహ్మద్వశేవ్యచన్మ్

కరామఙ్ాం చ శేశుదియరోం శేసతర్షణ మయోచయతే
పుణాయహ్ం వ్యచయిషయన్ హి శుకాిమబరధరాః శుచ్ఛాః
పశేత్రపాణ్డరాచాన్తాః తతాః కరమ సమారభేత్
శ్రోత్రియన్ క్ష్యళితపద్వనాచానాతంశ్చ ద్విజ్ఞతతమాన్
దర్థభపకౢపాతసన్తషు శుచీన్ యుగ్మమన్ ప్రవేశ్యేత్
ఉపశేశ్య న్వం కుమభమద్వభాః ప్రక్ష్యళ్య పూరయేత్
శుభ్యన్న్మకలమషమాఢకాపూర్వతం తతాః
అరచయేద్ గన్ిపుషా్ద్యరక్షతైశ్చ ఫలనిితైాః
స్యదయిత్విథ దర్షభషు సకూరచం పిహిత్వన్న్మ్
అరచయేతుత తతాః సమయగుపశేషాటన్ ద్విజ్ఞతతమాన్
ఆప్య గనాిాః సుమన్స ఇతి దద్వయజీలద్వకమ్
శివ్య ఆపాః సనితాతి చ సుమనాిాః పానితాతీతి చ
స్యమన్సయమితి బ్రూయురసతాన్తమితర్ష ద్విజ్ాః
శివం కర్షమతి చ్యతుయకాతా బ్రాహ్మణానాం దద్య జలమ్
ఆపాః సిసిత శివం కర్షమతయసతాన్తమితర్ష ద్విజ్ాః
భజయం దద్వయత్ తతస్యతభయ అనాిహ్మరయ ఇతి ద్విజాః
ఓదన్ం తణుిలం వ్యపి సినాిహ్మర్థయఽసితాతీతర్ష
గృహీాయురదక్షిణాం దద్వయద్ దక్షిణా ఇతి చ ద్విజ్ాః
సిస్యతయద్వ దక్షిణాాః పానుత బహు దేయమితీతర్ష
అసతాన్తం ప్రతిగృహీాయురదద్వయదక్షతమక్షతమ్
ఇతయక్షతం చార్వషటం చ్యతయసతాన్తం బ్రూయురర్వచత్వాః
వ్యచయేతుత కరస్యోనా నామే భ్యకతవతాః శ్రితే
ఉతితష్మోయుసతతాః పశాచన్మన్ాః సమాధీయత్వమితి
సమాహితమన్సాః సమాః ప్రస్తదనుత భవనితాతి
ప్రసనాిాః సమ ఇతి బ్రూయుాః శానితపుష్టటతి చోచయతే
తుషిటఋదీి అశేఘిమసితాతి ఆయుషయమితి చోచయతే ఆర్థగయం శివం కరామసుత

ఇత్పయచ్ఛర్ద్బరహ్మణా నిశ్మ్ । సప్రణవమ్ అసుత ఇతి బ్రూయుాః । ప్రజ్పతిాః ప్రీయత్వమ్ । ప్రీయత్వం

భగవ్యన్ ప్రజ్పతిాః । ఏవం తతతతకరమణ్డ శేహిత్వ వ్యచాయాః । పుణాయహ్ం భవనోత బ్రువనుత । ఓం
పుణాయహ్మ్ ఇతి ఓం పురమస్యిమినామిిాః సిసితం భవనోత బ్రువనుత । ఓం సిసిత । ఓం ఋద్విం భవనోత
బ్రువనుత । ఓం ఋదియత్వమ్ । ఓం త్రిాః । పుణాయహ్సమృద్విరసుత శివం కరామసుత । ఏవం ప్రతివచన్మ్ ।
నానీదముఖ్యాః పితరాః ప్రీయనాతమ్ । భగవనోత నానీదముఖ్యాః పితరాః ఇతి ప్రతివచన్మ్ ।
ఆప్యహిషాోద్వభరమన్్ాఃా ప్రణీత్వప్రోక్షణవద్ ఆత్వమన్ం ప్రోక్షయేత్ । పుణాయహ్ం సమాపతమ్ 4

అథ కౌతుకం వ్యయఖ్యయస్యయమాః పరమస్యిమిశ్రమణాః కుమారసయ కౌతుకబన్ిం కర్వషయ ఇతి సఙ్కల్య

తణుిలముదకుమభం వరాహ్శేషాణం చ కణటకిన్ం చ శ్ఙ్ఖమాదరశమఞ్ీన్ం కౌతుకతనుతం చాద్వయ
ఏకత్ర నిధ్యయ నిశాయం గృహ్ం సభ్యచాిదన్శేధ్య నాద్యరలఙ్కృతయ గ్యమయేనోపల్లపయ వ్రీహిభాః
సోణ్డ!డ్భలం కృత్వి సోణ్డిలోతతర్ష కుమభం నిధ్యయ కుమభసయ దక్షిణతాః సమాభరాన్ నిధ్యయ
సుప్రక్ష్యళితపాణ్డపాద్వన్ చతుర్థ బ్రాహ్మణాన్ ప్రతిద్వశ్ముపవేశ్య దర్షభషాిస్తన్ాః కర్థమపక్పమం కర్థతి
। సంస్యకరయం కుమారమాతమనో దక్షిణత ఉపవేశ్య ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి తిసృభాః
సిహ్ృదయం ప్రోక్షయ బ్రాహ్మణాః సహైత్వన్నువ్యకాన్ జపతి కృణుషి పాజాః ప్రసితిం న్ పృథ్విమ్
ఇన్దదరం వో శేశ్ితస్ర్వ హ్వ్యమతి ఆశుాఃశిశాన్ ఇతి । మమాగ్ని వర్థచ శేహ్వేషిసుత అగ్నిరమన్తి
ప్రథమసయ ప్రచ్యతసాః ఇన్ద్దర దధీచో అసోభాః చక్షుష్ఠ తితే మన్సో తితే భ్రాతృవయం పాతయమసి
ఇతయన్తమ్ । ఏత్వన్నువ్యకాన్ జపిత్వి మాతులాః కుమారసయ సమీప ఉపశేశ్య త్రణ్డ
శ్లలయద్వశ్ఙ్ఖపరయనాతనాయద్వయ కుమారసయ దక్షిణం బాహుమన్ివహ్ృతయ త్రిాః ప్రదక్షిణమావరతయతే ।
అథాఞ్ీన్మాద్వయ దక్షిణ్యనాఙ్కకా । ఆదరశమాద్వయ ముఖం దరశయతి । తనుతమాద్వయ రక్ష్హ్ణం
వ్యజిన్మాజిఘర్వమ మిత్రం ప్రయిషోముపయమి శ్రమ । శిశానో అగ్నిాః క్పతుభాః సమిదిాః స నో ద్వవ్య స
ర్వషాః పాతు న్కతమ్ శేశేిత్వతతే సవన్తషు ప్రవ్యచాయ య చకరో మఘవనిిన్దదర సున్ితే । పారావతం
యతు్రుసంభృతం వసిపావృణోాః శ్రభ్యయ ఋషిబన్ివే ఇతి తనుతం ప్రబధయ బృహ్త్వ్మ
క్షత్రభృద్ వృదివృషిాయం త్రిషుటభౌజాః శుభతముగ్రవీరమ్ । ఇన్దదరసోతమేన్ పఞ్చదశేన్ మధయమిదం
వ్యతేన్ సగర్షణ రక్ష ఇతి రక్ష్యం కర్థతి । అథ తణుిలమాద్వయ వసవస్యతా రుద్రాః పురస్యతత్ పానుత
సర్వ్ర్గ్ారవీ పీవరయసయ జ్య ఆశిషమేవైత్వమాశాస్యత పూరాపాత్రే న్వో న్వో భవతి జ్యమాన్ాః
త్రియమబకం యజ్మతి శేష్ఠా తినోి అన్తమాః శేష్ఠారుికం వీరాయణ్డ ప్రవోచమ్
ఇతేయవమాద్వఋగయజుర్వభాః రక్ష్యం కర్థతి । ఏవం స్యాయపాః సవయం బాహుమను పరాయవృతయ
ప్రదక్షిణమావరతయతే । యత్ర నానీదశ్రాదిం తత్ర కౌతుకమిత్వయహ్ భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 5
అథశుచౌసమేదేశే అథాత్వనానీదముఖేభయాః తత్రతత్ర అథవైభవతిశ్రదియ అథకౌతుకం పఞ్చ ।
ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ద్వితీయప్రశేి తృతీయోఽధ్యయయాః
చతుర్థోఽధ్యయయాః

శాలం కర్వషయనుిదగయన్ ఆపూరయమాణపక్షే ర్థహిణాయం మృగశిరసి తిషయ ఉతతరయోాః ఫల్గానోయరిస్యత

చ్ఛత్రాయం శేశాఖయోర్షతేషు స్యియత్ । యత్రాపసతద్ గత్విగ్నిముపసమాధ్యయ
వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి జుహోతి ఇమం మే వరుణ తత్వతా యమి తినోి అగ్ని స తినోి అగ్ని
తిమగ్ని అయసి ప్రజ్పతే యదసయ కరమణోఽతయర్ర్వచమ్ ఇతి చ । అత్రైకే జయభ్యయత్వనాన్
రాష్ట్రభృత ఇతుయపజుహ్ితి । యథా పురస్యతద్ బ్రాహ్మణాన్న్తిన్ పర్వశేషయ పుణాయహ్ం
సిసతయయన్మృద్విమితి వ్యచయిత్విహ్తం వ్యసాః పర్వధ్యయప ఉపస్ృశ్య దేవసయ త్వి
ఇతయగ్నిమాద్వయ పర్వల్లఖితమ్ ఇతి త్రిాః ప్రదక్షిణం పర్వల్లఖయ యథారోమ్ అవటాన్ ఖ్యత్విభయన్తర్ష
పాంసూన్ కర్థతి । హైవ ధ్రువ్యం నిమినోమి శాలం క్షేమే తిషోతు ఘృతముక్షమాణామ్ । త్వం త్వి
శాలే సరివీరాాః సువీరా అర్వషటవీరా అనుసఞ్చర్షమ ఇతి దక్షిణాం ద్విరసూోణాముచ్రిరయతి । హైవ
ధ్రువ్య ప్రతితిషో శాలేఽశ్ివతీ గ్యమతీ సూన్ృత్వవతీ । ఊరీసితీ పయస్య పిన్ిమానోచ్రిరయసి
మహ్తే స్యభగ్మయ ఇతుయతతరామ్ । ఆ త్వి కుమారసతరుణ ఆవత్వ్ జగతాః సహ్ । ఆ త్వి
హిరణమయాః కుమభ ఆదధిాః కలశ్చరయన్ ఇతి సమిమతేఽభమృశ్తి । ఏవమేవ సూోణావుచ్రిరయతి ।
ఏవమభమృశ్తి । ఋతేన్ సూోణావధిర్థహ్ వంశోగ్రో శేరాజన్ిపస్యధ శ్త్రూన్ । అథాసమభయం
సహ్వీరాం రయిం ద్వ ఇతి పృషోవంశ్ణర్థపయతి । మా న్ాః సపతీి శ్రణా సోయనా
దేవీర్షదవేభర్విమిత్వసయగ్రే । తృణం వస్యనా సుమనా సతాం శ్న్ి ఏధి ద్విపదే శ్ం చతుష్దే ఇతి
ఛనాిమభమృశ్తి । తత్వ రురాళే వ్యసుతశ్మం నిశాయమన్తరాగ్మర్షఽగ్నిముపసమాధ్యయ
వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి జుహోతి వ్యసోతష్తే వ్యసోతష్తే ఇతి దేి 1 వ్యసోతష్తే ప్రతరణో న్ ఏధి
గయస్యఫనో గ్యభరశేిభర్వనోద । అజరాసస్యత సఖేయ స్యయమ పితేవ పుత్రాన్ ప్రతి నో జుషసి స్యిహ్మ ।
అపైతు మృతుయరమృతం న్ ఆగన్ వైవసిత్వ నో అభయం కృణోతు । పరాం వన్స్తేర్వవ్యభాః న్ాః
శ్రీయత్వఁ రయిాః సచత్వం న్ాః శ్చీపతిాః స్యిహ్మ । పరం మృత్వయ అనుపర్షహి పనాోం యస్యత సి ఇతర్థ
దేవయనాత్ । చక్షుష్మమా శ్ృషితే తే బ్రవీమి మా న్ాః ప్రజ్ఁ ర్ర్వష్ఠ మోత వీరాన్ స్యిహ్మ । ఇమం మే
వరుణ తత్వతా యమి తినోి అగ్ని స తినోి అగ్ని తిమగ్ని అయసి ప్రజ్పతే యదసయ
కరమణోఽతయర్ర్వచమ్ ఇతి చ । అత్రైకే జయభ్యయత్వనాన్ రాష్ట్రభృత ఇతుయపజుహ్ితి ఇత్వయహ్
భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 2 అథ తటాకకల్ం వ్యయఖ్యయస్యయమాః నాభయరచయ యూపముపతిషోతే । తద్విష్ఠాాః
పరమం పదం సద్వ పశ్యనిత సూరయాః । ద్వవీవ చక్షురాతతమ్ ఇతి । అథ ప్రదక్షిణమావృతయ
ప్రతయగధిశ్రితయ జఘన్తన్ యూపం సోణ్డిలం కృత్విగ్నిముపసమాధ్యయ సంపర్వస్తతరాయగ్నిముఖ్యత్
కృత్వి జుహోతి ఇమం మే వరుణ తత్వతా యమి ఇతి ద్విభ్యయమ్ । ఓషధివన్స్తిభ్యయం
పకాిజుీహోతి య జ్త్వ ఓషధయ ఇతి ద్విభ్యయమ్ । అథ ప్రాస్యద్వత్ పకాిజుీహోతి వ్యసోతష్తే
వ్యసోతష్త ఇతి ద్విభ్యయమ్ । అథాజ్యహుతీరుపజుహోతి । బ్రహ్మణ్య స్యిహ్మ । రుద్రాయ స్యిహ్మ ।
యమాయ స్యిహ్మ । వరుణాయ స్యిహ్మ । నిరృత్్య స్యిహ్మ । శ్రియై స్యిహ్మ । యశ్సకరాయ స్యిహ్మ ।
అతిి స్యిహ్మ । రాత్రైయ స్యిహ్మ । సూరాయయ స్యిహ్మ । చన్దదరమస్య స్యిహ్మ । న్క్షత్రేభయాః స్యిహ్మ ఇతి
ద్విదశాహుతీరుీహోతి । కూపాయభయాః స్యిహ్మ అదభయాః స్యిహ్మ ఇతేయతమభయనువ్యకమ్ । సిిషటకృత్ర్రభృతి
సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । పాయసతిలచూరాం పయోమిశ్రం సలక్షణం సమూ్రాం బల్లం కృత్వి
బలన్ సంప్రకీరయ యమసూకతం పురుషసూకతం వ్యచయిత్విర్వమమన్తమ్ ఉదధిం కృత్వి
స్యిత్విచమాయహ్తం వ్యసాః పర్వధ్యయ దక్షిణాం దద్వతి । హిరణయం ధ్యన్యం బ్రాహ్మణ్యభయ దద్వతి ।
న్ృతతనీషతవ్యద్వయదీని ఘోషయిత్వి సరిలోకమలఙ్కృతయ శేషుాలోకం గచితీత్వయహ్ భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః
3 అథ కూశామణ్్ిరుీహుయద్ యఽపూత ఇవ మన్తయత యథా స్యతనో యథా భ్రూణహైవమేష భవతి
యోఽయోన్య ర్షతాః సిఞ్చతి । అత్ర సిపాిన్తర్ష ర్షతాః పతేదపివ్య స్త్రీకామో వ్య । అమావ్యస్యయయం
పౌరామాస్యయం వ్య కేశ్శ్మశ్రులోమన్ఖ్యని వ్యపయిత్వి స్యితాః శుదివ్యస్య బ్రహ్మచార్వకలే్న్
వ్రతముపైతి వత్రం మాసం చతుర్విం శ్తిమహోరాత్రం ద్విదశ్రాత్రం షడ్రాత్రం త్రిరాత్రం వ్య । న్
మాంసమశ్చియన్ి స్త్రియముపేయనోిపరాయస్తత జుగుపే్త్వన్ృత్వత్ । పయోభక్ష ఇతి ప్రథమాః
కల్ాః । యవకం వోపయుఞ్జీన్ాః కృచ్రిరం ద్విదశ్రాశ్ం చర్షత్ । భక్షేద్వి । యవ్యగూం రాజనోయ
వైశ్య ఆమిక్ష్యమ్ । పూరాితిా పాకయజిోధర్షమణాగ్నిం ప్రణీయోపసమాధ్యయ యదేదవ్య దేవదేదళ్న్ం
యదదీవయన్ిృణమహ్ం బభవ ఆయుష్మట శేశ్ిత్వ దధద్ ఇతేయతైస్త్రిభరనువ్యకైాః ప్రతయృచమాజ్యయన్
హుత్వి సింతి వ్యయఘ్ర ఉత య పృద్వకౌ ఇతి చతస్ర ఆహుతీాః అగ్నిఽభ్యయవర్వతన్ అగ్ని అఙ్గారాః
పున్రూరాీ సహ్ రయయ ఇతి చతస్ర ఆహుతీరుిత్వి సమిత్వ్ణ్డాః యజమాన్ ఆయతన్తఽవస్యోయ
వైశాిన్రాయ ప్రతివేదయమ ఇతి ద్విదశ్ర్షచన్ సూకేతనోపస్యోయ యన్తమ మన్స్య వ్యచా కృతమేన్ాః
కద్వచన్ । సరిస్యమత్ తస్యమన్తమళిత్వ మోగ్ని తిఁ హి వేతో యథాతథం స్యిహ్మ ఇతి సమిధమాధ్యయ
వరం దద్వతి । జయప్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । ఏకసిమన్తివ్యగౌి పర్వచరయ అథాగ్మియధేయే
యదేదవ్య దేవతిళ్న్మ్ యదదీవయన్ిృణమహ్ం బభవ ఆయుష్మట శేశ్ిత్వ దధద్ ఇతి పూరాాహుతిం
హుత్విగ్నిహోత్రమారప్యమానో దశ్హోత్వరం హుత్వి
దరశపూరామాస్యవ్యరప్యమాన్శ్చతుర్థిత్వరం హుత్వి చాతురామసయమారప్యమాన్ాః పఞ్చహోత్వరం
హుత్వి పశుబన్ిం షడోోత్వరం సోమే సపతహోత్వరమ్ । కరామద్వష్మితైరుీహుయద్వతి శేజ్ోయత ఇతి
హి బ్రాహ్మణమ్ ఇతి బ్రాహ్మణమ్ 4 అథాతాః పూతకామోఽనీషినాధ్యసయమానో వ్యన్యతుత మహ్త్ కరమ
సమారభేద్వి । పూరిపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రే పూరికాలముప్యష్ఠయపవుయషసి గ్రమాత్ ప్రాచీముదీచీం వ్య
ద్వశ్ముపనిష్కకరమయ కృతశౌచాః కృత్వచమనో యథోద్వతం స్యిన్ం కృత్వి న్దీషు వ్య శుదిజలశ్యే
వ్య గృహ్ం ప్రతేయతయ శుచ్ఛాః శుకిమనార్బదరమాచాిద్వయగ్నిముపసమాధ్యయ దరశవత్ కృత్వి
నిరిపణకాలే దేవసయ త్వి ఇతయనుద్రుతయ గణాయ జుషటం నిరిపామి ఇతి త్రన్ ముష్టటన్ యజుషా
త్పష్టాం చతురోమ్ । ఆజ్యయన్ శ్రపయతి । ఆ అగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి ఘృత్వన్తిన్ జుహుయత్ ।
క్ష్యమపశేత్రాః సహ్స్రాక్ష్ మృగ్మరాంహోముచౌ గణ్య । పావమాన్యం చ కూశామణోియ వైశాిన్రయ
ఋచశాచయాః ప్రతయృచం జుహుయత్ । ఇమం మే వరుణ తత్వతా యమి తినోి అగ్ని స తినోి
అగ్ని తిమగ్ని అయసి ప్రజ్పతే యదసయ కరమణోఽతయర్ర్వచమ్ ఇత్వయహుతీరుీహుయత్ ।
జయప్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । అత్ర గురవే మాం దత్వతా పతీిభాః సహ్
కృతమఙ్ాళ్శ్చతుష్థం గత్వి గ్యమయేన్ గ్యచరయమాత్రం చతురశ్రం సోణ్డిలముపల్లపయ పాత్రం
నిధ్యయ పర్వస్తతరాయద్వభాః పూరయసయవేక్షమాణాః పాపామనో శేధత్వియతి సింతి మే మనుయాః
ఇత్వయనాతదనువ్యకమ్ । అథ పాత్రమాద్వయ ప్రాఙ్మమఖసితషోన్ అపేహి పాపమన్ పున్రపనాశినో భవ్య న్ాః
పాపమన్ సుకృతసయ లోకే పాపమన్ ధేహ్యశేహ్ృత్వ యో న్ాః పాపమన్ి జహ్మతి తము త్వి జహి నో
వయమ్ । అన్యత్రాసిమనిిశేశ్త్వత్ సహ్స్రాక్ష్ అమరతయాః । యో నో దేిషిట స ఋషయనిత యము
ద్విషమసతము జహి ఇతి పృషోత్వ నిధ్యయప ఉపస్ృశ్య ప్రదక్షిణమావరతయేత్ । ఏవమేవ సపాతహ్ం
సవన్త్రయమ్

కురాయన్యమనీ హ్శేషాయశ్చ నిగృహీతేద్రిదయ

ర క్రియాః
ముచయతే సరిపాపేభయ మహ్తాః పాతకాదపి
వృదితేి యౌవన్త బాలేయ వ్య కృతాః పాపసఞ్చయాః
పూరిజన్మసు వ్య జ్తసతస్యమదపి శేముచయతే
భజ్నాన్తత ద్విజ్తీనాం పాయస్యన్తిన్ సర్వ్షా
గ్యభతిలహిరణాయని భ్యకతవదభయాః ప్రద్వపయేత్
ఏవం కృత్వి సరాిన్ లోకాన్ జయతీత్వయహ్ భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 5

అథ శ్త్వభష్మకం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । సహ్స్రమాసం పరయవసితమితి చ్యచితసంవత్ర

ఉదగయనాపూరయమాణ్య పుణ్యయ న్క్షత్రే బ్రాహ్మణాన్న్తిన్ పర్వశేషయ పుణాయహ్ం సిసతయయన్మ్
ఋద్విమితి వ్యచయిత్వి అథ దేవయజనోలేిఖన్ప్రభృత్వయ ప్రణీత్వభయాః కృత్విప్యత్వోయగ్రేణాగ్నిం
ప్రతిద్వశ్ం వ్రీహితణుిలాః సరాిసు ద్వక్షు చతురశ్రం సోణ్డిలం కృత్వి ఫలాః పుష్్్సతణుిలరక్షతైరయవైసితలాః
సంప్రకీరయ ప్రాదేశ్మాత్రే సమే ప్రాచీనాగ్రే కూర్షచ కృత్వి ప్రాగగ్రైాః కూర్చాః సోణ్డిలం నిధ్యయథ సిరాం
రజతం త్వమ్పం మృణమయం వ్య పఞ్చశేంశ్తిం కలశాన్ సూత్రేణ పర్వవేషటయిత్వి సోణ్డిలేషు నిధ్యయ
సంపర్వస్తతరయ జలపశేత్రం నిధ్యయ సరిగన్్ిాః ఫలాః పుష్్్సితలాః సంయుకేత జలపశేత్ర ఉదకమాన్యతి ।
కూరచం నిధ్యయక్షతగన్ిపుష్ధూపదీపాద్యాః కలశాన్లఙ్కృతయ సరాిస్యం ద్వశాం
కలశేషాివ్యహ్యతి । అథాసయ మధేయ బ్రహ్మమణమావ్యహ్యమి । ప్రజ్పతిమావ్యహ్యమి ।
పరమేషిోన్మావ్యహ్యమి । హిరణయగరభమావ్యహ్యమి । సియంభ్యవమావ్యహ్యమి । ఇతి
ఆవ్యహ్య పురస్యతదనుక్పమేణ ఇన్ద్దరదీన్ కలశేషాివ్యహ్యమీత్వయవ్యహ్య
పర్వధ్యన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి దైవతమరచయిత్వి అరియపాద్వయద్వభరారాధయ యథాశేధయయైన్ం
స్యిపయతి । ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః
పవమాన్ాః సువరీన్ాః ఇతేయతేనానువ్యకేన్ మారీయిత్్ితైర్షవ నామధేయైాః అముష్్మ న్మోఽముష్్మ
న్మ ఇతి తర్యతి । గన్ిపుషా్క్షతధూపాన్ దద్వయద్ అహ్తేన్ వ్యసస్య ప్రచాిదయ । దిదశ్కలశ్ం
వరుణసూకతం శేషత్వదన్తాః శాపధేత్రిక్తదకేన్ యద్వవ్య పర్షపర్షతీతాః ఇతి చతసృభరనుచిన్దసమ్
అగ్నిరాయుషామన్ ఇతి పఞ్చభాః పరాయయైాః । అథైతైాః అభష్మచన్ం కర్థతి । అథ ప్రక్ష్యళితపాణ్డపాద
ఆచమయ అహ్తేన్ వ్యసస్య పర్వధతేత । ఏవమేవోరిాం సరిగన్్ిాః చన్దనాగరుసంయుతం సరాిన్నులేపయ
అథాద్వత్వయ ముదీక్షయతి ఆ సతేయన్ ఇతి । అథైన్మ్ ఉపతిషోతే ఉదూయం తమసస్ర్వ ఉదుతయం
చ్ఛత్రం తచచక్షుర్షదవహితం య ఉదగ్మత్ ఇతి । ఏరకామాస్తతరయ తస్యయం ప్రాఙ్మమఖ
ఉపశేశాయథాజ్యహుతీరుపజుహోతి బ్రహ్మ జజ్ోన్మ్ ఇతి షడ్భభాః । సిిషటకృత్ర్రభృతి సిదిమా
ధేనువరప్రద్వనాత్ । అథాగ్రేణాగ్నిం దరభసతమేబ హుతశేషం నిధ్యయ ఆయుష్మట శేశ్ిత్వ
దధదయమగ్నిరిర్షణయాః ఆయురాద అగ్ని ఇతి ద్విభ్యయమ్ అథాజయశేష్మ హిరణయం నిధ్యయ ఇన్ద్దయ
ర త్వి
తేజసితే తేజసిన్తమ్ ఇతి చతసృభాః అనుచిన్దసైశాచరిర్చాః ఆజయశేష్మ ప్రతిచాియం దరశయతి ।
మమాగి ఆయుష్మ వరచస్య కృధి ఇతయన్తన్ బ్రాహ్మణాయ దద్వతి । ఆయురసి శేశాియురసి ।
సరాియురసి సరిమాయురసి । యత్వ వ్యసో మనోజవ్యాః
ఇతయన్్తశ్చతసృభరనుచిన్దసైరనుబ్రాహ్మణరాశ్చరాిచన్మాహ్ । త్రివృత్వన్తిన్ బ్రాహ్మణాన్
భజయిత్విశిష్ఠ వ్యచయిత్వి బ్రాహ్మణ్యన్ ప్రీయత్వమ్ ఇతి । అథాశామాయుష గ్రమం ప్రదక్షిణం
కర్థతి । అథాచాిదన్శేశేషరుపసరీనైశాచమరస్యతలవృన్్తరిహ్తి। అథ శ్ఙ్్ఖర్షాయద్వనిర్థఘషయుతై్తశ్చ
రయవ్యహ్న్మార్థపయ సిసితసూకతం జపేత్ సిసిత నోఽమిమీత ఇత్వయద్వ సిసిత సమాబధేషిభయం నో
అసుత ఇతి సమాన్మ్ । అథ ద్విరబల్లం కర్థతి । అథ గ్నహ్మన్తరం గత్వి బ్రాహ్మణాన్ సమూ్జ్యశిష్ఠ
వ్యచయిత్విథ బాలనామాహుాః । సహ్స్రమాయుాః సహ్స్రమాససతరుణ్యనుదం దరశయిత్విథ
పుత్రపౌత్రైాః బ్రాహ్మణాః స్యయుజయం సలోకత్వం
ప్రాప్యితి ఇత్వయహ్ భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 6
అథ బ్రాహ్మణసయ మహ్మపాతకాద్వపతితకరామణ్డ భవనిత చ్యదత్ర సపిణిాః కిం కురాయద్వతి ।
నినిదతేఽహిి స్యయతిి సపిణాిాః సహ్ తిషోనిత
చతుష్థే తథా కారయం గ్యమయేనోపలేపన్మ్
నినిదతం చైవ శ్చత్వషాముదకుమభం ప్రతిషిోపేత్
అసయద్వస్త తతాః పశాచదద్వభాః కుమభం ప్రపూరయేత్
ఉతితషోన్తాః సపిణాిసతమిదం వచన్మబ్రువన్
సమాభషణం చ సంయన్ం సభ్యశ్యన్మేవ చ
అశ్న్ం చ తథా తేన్ న్ చ కురాయద్వతాః పరమ్
ఇతి వ్యచం శేసృజ్్యవ కురాయత్ కుమభం ప్రదక్షిణమ్
త్వడయేద్ వ్యమపాదసయ పారాేణయ తత్ తసయ సనిిధౌ
అన్వేక్షమాణాస్యత సర్షి గత్వి పశాచద్ యథోద్వతమ్
ప్రాయశిచతతం యథాశాస్త్ర్ం శేశేధం చాథ చ్యత్ కృతమ్
ఏవం పూతసతతాః పశాచత్ స్యిత్వి శుదేి జలశ్యే
పుణాయహ్ం వ్యచయిత్వి తు ప్రశేశేచచ చతుష్థమ్
గ్యమయేనోపల్లపాయథ న్వకుమభం ప్రతిషిోపేత్
ద్వస్యరాద్వభాః ప్రపూరాయథ సపిణాిన్ పరుయపాసయేత్
సిసితవ్యకయం తతాః కృత్వి కుమభం కురాయత్ ప్రదక్షిణమ్
ఉదం పీత్విథ కుమభసోం సిగ్నహ్ం తు ప్రవేక్షయేత్
బ్రాహ్మణాన్ భజయిత్విథ సపిణ్్ిాః సహ్ భజయేత్

ఏవం హి శుద్విత్వమన్ం పితృపిత్వమహ్ప్రపిత్వమహ్మ అసయ కులవృద్విశాచశిష్ఠ వ్యచయిత్వి అత

ఊరిాం సరాిన్ కామాన్ స హి కురాయద్వతి కురాయద్వతి 7 అథ శుభ్యశుభనిమిత్వతనాం వ్యయస్యనాం
బల్లశేధిం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । గ్రమాత్ ప్రాచీముదీచీం ద్వశ్ముపనిష్కకరమయ గ్యమయేన్ గ్యచరమమాత్రం
చతురశ్రం సోణ్డిలముపల్లపయ ప్రోక్షయ లక్షణముల్లిఖ్యయద్వభరవోక్షయ ప్రదక్షిణం వ్యయస్యనామాసన్ం
కల్యతి । అఙ్కతేభయాః కల్యమి । కఙ్కతేభయాః కల్యమి । కద్రుపుత్రేభయాః కల్యమి ।
వ్యస్యభయాః కల్యమి । బ్రహ్మపుత్రేభయాః కల్లయమి । అథైత్వనావ్యహ్యతి । న్ కపిలన్ న్
క్తకిలన్ నార్వషాటన్ న్ మహ్మర్వషాటన్ వ్యయసమాత్రకాన్ । ఆయనుత శ్కునాాః శ్చఘ్రం వ్యయస్య
బల్లభజిన్ాః । అఙ్కత్వనామాహ్యమి । కఙ్కత్వనావ్యహ్యమి । కద్రుపుత్రానావ్యహ్యమి ।
వ్యయస్యనావ్యహ్యమి । బ్రహ్మపుత్రానావ్యహ్యమి ఇత్వయవ్యహ్య ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి
తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్ ఇతేయతేనానువ్యకేన్
మారీయిత్వి అముష్్మ న్మోఽముష్్మ న్మ ఇతి గన్ిపుషయధూపదీపైరభయరచయ అముష్్మ స్యిహ్మముష్్మ
స్యిహ్మ ఇతి పాయసోదన్తన్ పిణిం ప్రదక్షిణం దద్వయత్ । అముష్్మ

న్మోఽముష్్మ న్మ ఇతుయపస్యోయ

సత్వయాః సో సతయం వదత సతేయ రమత వ్యయస్యాః
తత్తయమిహ్ నో బ్రూయన్ి మిథాయబల్లమశ్చియత్
ఇత్వయహ్
అథైన్ం మాతృఘాతేన్ పితృఘాతేన్ వ్య పున్ాః
తద్ దుషకృతం ప్రతిగృహీాయద్ యో మిథాయబల్లమశ్చియత్
కపిలనాం శ్తం హుత్వి బ్రాహ్మణానాం శేశేషతాః
దుషకృతం ప్రతిగృహీాయద్ యో మిథాయబల్లమశ్చియత్
ఇతి బ్రూయత్
భ్యవ్యయ పూరిం గృహీాయదభ్యవ్యయ తు దీణేనణమ్
నాస్తతతయపరం చైవ భశేషయతయపి వోతతరమ్

మధేయ సరాిరోలభ్యయ ఇత్వయహ్ । ఏవం జ్ోత్వి సరికరామణాయరభేత్ సరికరామణాయరభేద్వతి 8

అథ యజ్ఞోపవీతశేధిం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । ఆపూరయమాణపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రే బ్రాహ్మణకనాయ

బ్రాహ్మణశేధవ్య వ్య సుప్రక్ష్యళితపాణ్డపాద్వ శుచ్ఛాః శుకిమనార్బదరమాచాిదయ యత్ర కారా్ససితషోతి తత్ర
గత్వి పకఫలం పర్వగృహ్య గ్యమయేన్ గ్యచరమమాత్రం చతురశ్రం సోణ్డిలముపల్లపయ తన్మధేయ యన్ాం
ప్రతిషాోపయ ప్రాఙ్మమఖీ ఉదఙ్మమఖీ వ్య ఉపశేశ్య ఉపరుయపర్వ తనుతం తతయ న్ కద్వచన్ నీచం కర్థతి ।
బ్రాహ్మణాయ దద్వతి । అథ బ్రాహ్మణో హిరణ్యయన్ పర్వక్రీయ వ్య ధ్యన్తయన్ వ్య ధన్తన్ వ్య
సుప్రక్ష్యళితపాణ్డపాద అప ఆచమయ పశేత్రపాణ్డాః ప్రాఙ్మమఖ ఉదఙ్మమఖో వోపశేశ్య దక్షిణహ్స్యతఙ్మాలభాః
శిిషాటభాః షడధికేన్ న్వత్వయ పర్వగణయ త్రిగుణీకృతమథాద్వభరామరీయతి ఆప్య హి షాో మయో భ్యవ ఇతి
తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్ ఇతేయతేనానువ్యకేన్ ।
బ్రాహ్మణానాహూయ ప్రాగ్నకాః సిోత్వి ప్రతయగ్ ద్యి సిోత్వి దక్షిణహ్సతం పర్వవ్రాజ్యన్ భరుభవాఃసిాః ఇతి
సూత్రం కృత్వి త్రిగుణీకృతయ యజిోకే వృక్షే శేసృజతి । తృణ్యన్ త్వడయతి । హ్స్యతన్ హ్సతం
సూత్రమాద్వయ జ్నుభ్యయం పర్వవేషటయతి భరగ్నిం చ పృథివీం చ మాం చ । త్రంశ్చ లోకాన్
సంవత్రం చ । ప్రజ్పతిస్యతా స్యదయతు । తయ దేవతయఙ్గారసిద్ ధ్రువ్య స్తద ఇతి అథ
ద్వితీయం భ్యవో వ్యయుం చాన్తర్వక్షం చ మాం చ । త్రంశ్చ లోకాన్ సంవత్రం చ । ప్రజ్పతిస్యతా
స్యదయతు । తయ దేవతయఙ్గారసిద్ ధ్రువ్య స్తద ఇతి అథ తృతీయం సిరాద్వతయం చ ద్వవం చ
మాం చ । త్రంశ్చ లోకాన్ సంవత్రం చ । ప్రజ్పతిస్యతా స్యదయతు । తయ దేవతయఙ్గారసిద్
ధ్రువ్య స్తద ఇతి అథ గ్రనిోం కృత్వి భరుభవాఃసిశ్చన్దదమ
ర సం చ ద్వశ్శ్చ మాం చ । త్రంశ్చ లోకాన్
సంవత్రం చ ప్రజ్పతిస్యతా స్యదయతు । తయ దేవతయఙ్గారసిద్ ధ్రువ్య స్తద ఇతి । అథ
యజ్ఞోపవీతీ భవతి యజోసోయపవీతేన్ ఉపవయయమి దీరాఘయుషాటాయ సుప్రజ్స్యతాయ సువీరాయయ
సర్షిషాం వేద్వనామాధిపత్వయయ శ్రియై యశ్స్య బ్రహ్మణ్య బ్రహ్మవరచస్యయ ఇతి । ఆచాన్తాః

సరికరామర్థి భవతి సరికరామర్థి భవతి 9

అథ దేవత్వరాధన్ం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । శుచ్ఛ శుకిమనార్బదరమాచాిదయ పశేత్రపాణ్డరాచాన్తాః
సనాియముపాస్యయథ కృత్వగ్నికార్థయ దేవమావ్యహ్యేత్
మణిలే సోణ్డిలే వ్యపు్ హ్ృద్వ దీపేత చ పావకే
తథైవ ప్రతిమాయం వ్య హ్ర్వమావ్యహ్య పూజయేత్
హ్ృదయభయన్తర్ష పదమం మన్స్య చ్ఛన్తయేద్ బుధాః
పదమసయ కర్వాకామధేయ తసయ జ్ఞయతిరియవసిోతమ్
జ్ఞయతిరమధేయ మహ్మశేషుాాః శ్ఙ్ఖచక్పగద్వధరాః
ఏవం ద్విదశ్నామభరావ్యహ్య కేశ్వ్యయేతి
చన్దనాద్వ ప్రదీపాన్్తాః పూజయేచచ తతాః పరమ్
మణిళే చ తథా సరిం సోణ్డలే
ి చ తథైవ చ
తథైవ పావకే దీపేత హ్ర్వమావ్యహ్య పూజయేత్
అథ చ్యత్ ప్రతిమాం కురిన్ సిరామయేన్ వ్య లోహ్మయేన్ వ్య అశ్కౌత శిలమయేన్ వ్య
శ్ఙ్ఖచక్పగద్వధరం చతురుభజం కృత్వి అగ్మర్ష వ్య శేమాన్త వ్య ప్రతిషాోపయ ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ
ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్
ఇతేయతేనానువ్యకేనాభష్మకం కర్థతి । అథ దేవమావ్యహ్యమి ఇతి కేశ్వ్యద్వనామభరావ్యహ్య అథ
వస్త్ర్ం ప్రద్వయ యువం వస్యాణ్డ ఇతి అథ గన్ిం ప్రద్వయ గన్ిద్విరామ్ ఇతి అథ పుష్ం ప్రద్వయ
యోఽపాం పుష్ం వేద ఇతి అథ ధూపం ప్రద్వయ ధూరసి ఇతి అథ దీపం ప్రద్వయ ఉదీదపయసి ఇతి
తచ్యిష్మణానులేపన్ం కర్థతి । అరిణీయముదకమ్ ఇతయథారఘయం పాదయముదకమ్ ఇతి పాదయం దద్వయద్
ఆచమనీయముదకమ్ ఇత్వయచమనీయమ్ । అథ చరుం శ్రపయతి । ఆఢకేన్ ఆఢకార్షిన్ వ్య ప్రస్యోన్
వ్యజ్యయన్ వ్య పయసి శ్రపయతి । అథాన్ిం భవతి । ప్రద్వయ సతయం తిర్షతాన్ పర్వషిఞ్జచమి ఇతి ఋతం
త్వి సతేయన్ పర్వషిఞ్జచమి ఇతి పర్వష్మచన్ం కర్థతి । అథాన్ిమభమృశ్య అహ్మసిమ ప్రథమజ్
ఋతసయ ఇతి దశ్ర్షచన్ సూకేతన్ అమృత్వపసతరణమసి ఇతి ఉపసతరణం కర్థతి । అథ ప్రాణాహుతిాః ।
ప్రాణ్య నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి । శివో మా శేశాప్రద్వహ్మయ । ప్రాణాయ స్యిహ్మ ఇతి ప్రాణాయ
అపాన్త నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి । శివో మా శేశాప్రద్వహ్మయ । అపానాయ స్యిహ్మ ఇతయపానాయ
వ్యయన్త నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి । శివో మా శేశాప్రద్వహ్మయ । వ్యయనాయ స్యిహ్మ ఇతి వ్యయనాయ
ఉద్వన్త నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి । శివో మా శేశాప్రద్వహ్మయ । ఉద్వనాయ స్యిహ్మ ఇతుయద్వనాయ
సమాన్త నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి శివో మా శేశాప్రద్వహ్మయ సమానాయ స్యిహ్మ ఇతి సమానాయ
ఏవం పఞ్చశేధ్యం ప్రాణాహుతిం కర్థతి । అథ దేవముపస్యోయ కేశ్వ్యద్వద్విదశ్నామభాః
శేష్ఠారుికం వీరాయణ్డ ప్రవోచమ్ ఇతి జపతి । అథావరణం కర్థతి అమృత్వపిధ్యన్మసి ఇతయప ఆనీయ
పిధ్యయ యోఽపామాయతన్ం వేద । ఆయతన్వ్యన్ భవతి ఇత్వయచమనీయం కర్థతి । అథ
త్వమూబలం ప్రద్వయ దేవముద్రాసయతి । ీణేనరారావే వ్య మేర్భ వ్య ఆద్వతయమణిలే వ్య కేశ్వముద్విసయ
నైవేదయమపు్ నిధ్యయ చతురాోశ్ం బ్రాహ్మణాయ దద్వతి ఇత్వయహ్ భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 10 అథాత్వ
రశేకల్ం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । ఆయుషాకమసయ వ్య తేజస్యకమసయ వ్య యశ్స్యకమసయ వ్య భతికామసయ
వ్య పుత్రకామసయ వ్య రూపకామసయ వ్య భవతి । న్ న్కతమశ్చియత్ మృచియశ్చ మథున్వరీమ్ ।
శుచ్ఛ శుకిమనార్బదరమాచాిదయ ప్రయతాః శుచ్ఛరభవతి । అథ శోిభతే ఆద్వతయవ్యర్ష
ఆద్వతేయఽభ్యయద్వతమాత్రే గ్యమయేన్ గ్యచరమమాత్రం చతురశ్రం సోణ్డిలముపల్లపయ మధేయ సిరామథవ్య
రజతం వ్య పదమం నిధ్యయ అథవ్య భమౌ
శేల్లఖేదషటపత్రం సకర్వాకమ్
పూరిపత్రే న్యస్యత్ సూరయమాగ్నియయం చ ద్వవ్యకరమ్
న్యసయ యమేయ శేవసిన్తం నైరృత్వయం తు భగం న్యస్యత్
వరుణం పశిచమే పత్రే వ్యయవేయ చ్యన్దదరమేవ చ
సశేత్వరమథైశానాయమాద్వతయం చోతతర్ష న్యస్యత్
సకర్వాకాపూరిపత్రే న్యస్యదరకం సవ్యజిన్మ్
సహ్స్రాంశుం దక్షిణ్య చ మారాతణిం పశిచమే ద్వశి
ఉతతర్ష తు రశేం దేవం తన్మధేయ భ్యసకరం న్యస్యత్

ఏవం ద్విదశాద్వత్వయన్ యథాక్పమం శేన్యసయ మధేయ సరాిద్వతయరూపం శేన్యస్యయథాద్వభరామరీయతే ఆప్య

హి షాో మయో భ్యవ ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః పవమాన్ాః
సువరీన్ ఇతేయతేనానువ్యకేన్ । అథ రకతచన్దన్తన్ రకతపుష్మ్ణ రకతవరా ఆచారయాః అముష్్మ న్మోఽముష్్మ
న్మాః ఇతి గన్ిపుష్ధూపదీపైరభయరచయ పాదమముదకం న్మస్యకరం కృత్వి అముష్్మ న్మోఽముష్్మ
న్మ ఇతి అథ దైవత్వనుద్విసయతి । ద్విదశ్నామభరయథా పూరిమావ్యహ్న్ం కర్థతి
తథోద్విసన్మ్ । గురవే యథాశ్కిత దక్షిణాం దద్వయత్ । ఏవం సంవత్రస్యయరకవ్యర్షషు పూజ్ం
కృత్వి బ్రాహ్మణాన్ భజయిత్వి ఆయుషాకమీ దీరఘమాయురవ్యపుియత్ । తేజస్యకమీ తేజస్తి
యశ్స్యకమీ యశ్స్తి భతికామీ భతిమాన్ భవతి పుత్రకామీ పుత్రం లభతే । సరికామీ సరిం
లభతే । ఇత్వయహ్ భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 11

ప్రణవం చాగ్నిదైవతయం పరబ్రహ్మసిరూపిణమ్

ఛన్దసుత దేవీ గ్మయత్ర ఋషిర్బబరతిమతి కీర్వతతాః
ప్రణవం న్మసకర్థమి సరిదేవత్వమయం శ్ృణు శేషుామబ్రవీద్వతి ప్రణవం త్రయక్షర్షణ

అకార్థకారమకారాక్షర్షణ । అకార్థఽగ్నిాః ఉకారాః సూరయాః మకారశ్చన్దదరాః । అకార్థ బ్రహ్మమ ఉకార్థ

శేషుాాః మకార ఈశ్ిరాః । అకార్థ న్పుంసకాః ఉకారాః పుల్లిఁఙ్ాాః మకారాః స్త్రీల్లఙ్ాాః । అకార్థ మిశ్రవరాాః
ఉకార్థ రకతవరాాః మకారాః శేితవరాాః । ఉపమారహిత్వాః ఔమకారాతమకాాః కాలత్రయతమకాాః
లోకత్రయతమకాాః ఋగయజుస్య్మాతమకాాః అవస్యోత్రయతమకాాః ప్రణవోచాచరణ్యన్
మహ్దైశ్ిరయద్వయకాాః మూలధ్యరానాహ్తభ్రూమధేయ సిోత్వాః అకార్థకారమకారాాః
ఉద్వత్వతనుద్వతతసిర్వత్వాః వక్ష్యయమ్య తిరహ్సయమితి । ఋగ్నిదే ప్రణవం యజుర్షిదే ప్రణవం స్యమవేదే
ప్రణవం త్రిాః బ్రూయత్ । తసోయతతరా భయస్య నిరిచనాయ 12 అథశాలంకర్వషయన్ వ్యసోతష్తే
అథతటాకకల్ంవ్యయఖ్యయస్యయమాః అథకూశామణ్్రు
ి ీహుయద్ అథాతాఃపూతకామాః అథశ్త్వభష్మకమ్
అథబ్రాహ్మణసయమహ్మపాతకాద్వ అథశుభ్యశుభనిమిత్వతనామ్ అథయజ్ఞోపవీతశేధిమ్
అథదేవత్వరాధన్మ్ అథాత్వరశేకల్ంవ్యయఖ్యయస్యయమాః ప్రణవంచాగ్నిదైవతయం ద్విదశ్
ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ద్వితీయప్రశేి చతుర్థోఽధ్యయయాః
పఞ్చమోఽధ్యయయాః

అథాత్వ గ్రహ్మతిథయబల్లకర్థమపహ్మరాన్ వ్యయఖ్యయస్యయమాః

అశ్రదదధ్యన్మహుతమజపం తయకతమఙ్ాలమ్
గ్రహ్మ న్యనిత సువయకతం పురుషం యమస్యదన్మ్
గ్రహ్మణాముగ్రచ్యషాటనాం న్క్షత్రపథచార్వణామ్
ఉపహ్మరాన్ ప్రవక్ష్యయమి శాన్తయరోం తు యథాశేధి
మాసి మాసయృత్వవృత్వవయన్త చన్దదరగ్రతి సూరయగ్రతి జన్మన్క్షత్రే శేషువే శుభ్యశుభే వ్య
తద్రారహ్మణామాతిథయం సంవత్రాదపి ప్రయుఞ్జీన్ాః సరాిన్ కామాన్వ్యమోతీతి । ఉకతమేకాగ్నిశేధ్యన్ం
కృత్వి
భ్యసకరాఙ్గారకౌ రకౌత శేితౌ శుక్పనిశాకర్భ
సోమపుత్రగురూ చైవ త్వవుభౌ పీతకౌ సమృతౌ
కృషాం శ్నైశ్చరం శేద్వయద్ రాహుకేత్ప తథైవ చ
గ్రహ్వరాాని పుషా్ణ్డ ప్రాజోసతత్రోపకల్యేత్
బల్లం చైవోపహ్మరం చ గన్ిమాలయం తథైవ చ
యథాక్పమేణోపహ్ర్షత్ సర్షిషామనుపూరిశ్ాః । ఇతి

అరకసమిధమాద్వత్వయయ పాలశ్ం సోమాయ స్యిద్వరమఙ్గారకాయ అపామారాం బుధ్యయ అశ్ితోం

బృహ్స్తయే ఔదుమబరం శుక్రాయ శ్మీం శ్నైశ్చరాయ రాహోాః దూరాిం కేత్వాః కుశ్మితి । మధేయ
వృతతమాద్వత్వయయ ఆగ్నియయం చతురశ్రం సోమాయ దక్షిణ్య త్రిక్తణమఙ్గారకాయ ఈశానాయం
వ్యణాకారం బుధ్యయ ఉతతర్ష దీరఘచతురశ్రం బృహ్స్తయే ప్రా శ పఞ్చక్తణం శుక్రాయ పశిచమే
ధనురాకారం శ్నైశ్చరాయ నిరృత్వయం శూరా్కారం రాహ్వే వ్యయవ్యయం ధిజ్కారం కేతుభయాః ।
పర్వధ్యన్ప్రభృతయగ్నిముఖ్యన్తం కృత్వి పకాిజుీహోతి । ఆ సతేయన్ అగ్నిం దూతం వృణీమతి
ఏషామీశే ఇత్వయద్వత్వయయ । ఆపాయయసి అపు్ మే సోమో అబ్రవీత్ గౌర్ మిమాయ ఇతి సోమాయ ।
అగ్నిరూమరాి సోయనా పృథిశే క్షేత్రసయ పతినా ఇతయఙ్గారకాయ । ఉదుబధయసి ఇదం శేషుాాః శేష్ఠా
రరాటమసి ఇతి బుధ్యయ । బృహ్స్తే అతి ఇన్దదర మరుతిాః బ్రహ్మ జజ్ోన్మ్ ఇతి బృహ్స్తయే । ప్ర
వాః శుక్రాయ ఇన్ద్దణీ
ర మ్ ఇన్దదరమ్ వో శేశ్ితస్ర్వ ఇతి శుక్రాయ । శ్నోి దేవీాః ప్రజ్పతే న్ తిత్ ఇమం
యమ ప్రసతరమా హి స్తద ఇతి శ్నైశ్చరాయ । కయ న్శిచత్ర ఆభ్యవత్ ఆ యం గౌాః యతేత దేవీ
నిరృతిరావబన్ి ఇతి రాహ్వే । కేతుం కృణిన్ బ్రహ్మమ దేవ్యనాం సచ్ఛత్ర చ్ఛత్రం చ్ఛతయన్తమస్్మ ఇతి
కేతవే । ఘృత్వన్ికాతనాం సమిధ్యమషటసహ్స్రమషటశ్తమషాటశేంశ్తిం వ్య ప్రతయృచం హ్శేషా
జుహుయత్ । ప్రతయృచమాజ్యయన్ జుహుయత్ । హ్శేషాయన్ిమాద్వత్వయయ ఘృతపాయసం సోమాయ
గుళౌదన్మఙ్గారకాయ ీణేనర్భదన్ం బుధ్యయ దధోయదన్ం బృహ్స్తయే ఘృతౌదన్ం శుక్రాయ
తిలమిశ్రపిషటమాష్టదన్ం శ్నైశ్చరాయ రాహోరామస్యదన్ం కేత్వశిచత్రౌదన్మ్ ఇతుయపహ్మరాః
సర్షిషామలభే హ్శేషయమ్ । అరయమణం సోమం రాజ్న్మ్ ఇతి సిిషటకృతం జుహోతి ।
జయప్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । అగ్రేణాగ్నిం గ్రహ్మన్భయరచయతి । ఆప్య హి షాో మయో
భ్యవ ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్
ఇతేయతేనానువ్యకేన్ మారీయిత్వి స్యిన్ స్యిన్ మన్తాణ గన్ిపుష్ధూపదీపైరభయరచయ బల్లముపహ్ృతయ
న్మసకృతయ ప్రవ్యహ్య జఘన్తనాగ్నిం ప్రాఙ్మమఖ ఉపశేశ్య అద్వభరామరీయతే ఆప్య హి షాో మయో భ్యవ
ఇత్వయద్వభాః । అథ దక్షిణాం దద్వతి । కపిలం ధేనుమాద్వత్వయయ శ్ఙ్ఖం సోమాయ
రకతమన్డాిహ్మఙ్గారకాయ కాఞ్చన్ం బుధ్యయ వ్యసో బృహ్స్తయే రజతం శుక్రాయ కృషాాం
గ్మం శ్నైశ్చరాయ రాహోశాిగం కేత్వాః కుఞ్ీరమితి । సర్షిషామలభే హిరణయం

వ్య యేన్ వ్య తుషయత్వయచారయాః

యథా సముతిోతం యన్ాం యన్తాణ ప్రతిహ్న్యతే
ఏవం సముతిోతం ఘోరం శ్చఘ్రం శానితం న్యేత్ సద్వ
యథా శ్స్త్ర్ప్రహ్మరాణాం కవచం భవతి వ్యరణమ్
ఏవం దైవోపఘాత్వనాం శానితరభవతి వ్యరణమ్
అహింసకాసయ ద్వన్తసయ ధరామర్వీతధన్సయ చ
నితయం చ నియమసోసయ సద్వ స్యనుగ్రహ్మ గ్రహ్మాః
గ్రహ్మ గ్మవో న్ర్షన్ద్దరశ్చ బ్రాహ్మణాశ్చ శేశేషతాః
పూజిత్వాః పూజయన్తతయతే నిరదహ్న్తయవమానిత్వాః
దేవత్వ గ్రహ్రూపేణ దరశయనిత శుభ్యశుభమ్
దరశయనిత శుభ్యశుభమితి 1
అథ యదయకాలే సూోణా శేర్థతిత్ వ కప్యత్వ

వ్యగ్మరమధేయఽధిపతేద్ గౌరాి గ్మం ధయేత్ గౌరాత్వమన్ం ప్రతయఙ్ ధయేత్ అన్డాినాి సముల్లిఖేత్

అన్గౌి వ్య ధూమో జ్యేత అన్గౌి వ్య దీపేయత మధు వ్య జ్యేత నిరాయసం వోపజ్యేత
ఛత్రాకం వోపజ్యేత మణ్డిక్త వ్య భమౌ దదృశే శాిన్ాః ప్రసూతే వ్య గృహ్పతిం జ్యం
వోపతపతి అన్తయషు చాదుభత్వత్వ్తేషు । అథ దేవయజనోలేిఖన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి జుహోతి
వ్యసోతష్తే ఇతి దేి । వ్యసోతష్తే శ్ం న్ాః ఇన్ద్దరనీషి కయ న్శిచత్ర ఆ భ్యవత్ క్త అదయ యుఙ్కకా భవతం
న్ాః సమన్స్య ఇతి । సిిషటకృత్ర్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । అపర్షణాగ్నిం శ్మీపర్షాషు
హుతశేషం నిదధ్యతి శ్ం నో దేవీరభషటయ ఇతి । స్యోలసంక్ష్యళ్న్మాజయశేషముదకశేషం చ పాత్రాయం
సమానీయైతేషూత్వ్తేషు నిన్యేత్ । ప్రోక్షయేద్వి తచింయోరా వృణీమతి ఇతి । అన్ిం
సంసకృతయ బ్రాహ్మణాన్ సమూ్జ్యశిష్ఠ వ్యచయతి శివం శివమ్ ఇతి । అదుభత్వ వ్యయఖ్యయతాః 2
ఆహుత్వనుకృతిరాయుషయహోమచరుాః సంవత్ర్ష సంవత్ర్ష షట్స్ షట్స్ మాస్యషు చతురుే చతురుే
మాస్యషు మాసి మాసి వ్య జన్మన్క్షత్రే క్రియేత । అథ దేవయజనోలేిఖన్ప్రభృత్వయ ప్రణీత్వభయాః కృత్వి
వ్రీహీన్ నిరిపతి అగియ ఆయుషమతే వో జుషటం నిరిపామి ఇతి । త్పష్టాం వ్య । అథ ధ్యనాయన్
నిరిపతి ప్రాణాయ వో జుషటం నిరిపామి ఇతి । త్పష్టాం వ్య । త్వన్భ్యయక్ష్యయవహ్తయ త్రిషఫలకృతయ త్రిాః
ప్రక్ష్యళ్య నిదధ్యతి । అథ తిరాఃపశేత్రం స్యోలయమపాః పయో వ్యనీయధిశ్రితయ తిరాఃపశేత్రం
తణుిలనావపతి । అథాజయమధిశ్రిత్వయభయం పరయగ్ని కృత్వి మేక్షణం చ స్రువం చ సంమార్వేి।
అథైతం చరుం శ్రపయిత్విభఘార్థయదఞ్చముద్విసయ ప్రతిషిోతమభఘారయతి । స ఏష ఏవ సర్షిషాం
స్యోలపాకానాం చరుకల్ాః । పర్వధ్యన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి పకాిజుీహోతి ఆయుష్మట శేశ్ిత్వ
దధద్ ఇతి పుర్థనువ్యకాయమన్యచయ ఆయురాద అగ్ని హ్శేష్ఠ జుషాణాః ఇతి యజయయ జుహోతి ।
ఆజ్యహుతీరుపజుహోతి । అథాన్తర్షణాగ్నిం చాజయస్యోలం చరుస్యోలం నిదధ్యతి ।
సహ్స్రసంపాత్వభహుతం కర్థతి । యో బ్రహ్మమ బ్రహ్మణ ఉజీహ్మర ప్రాణ్యశ్ిరాః కృతితవ్యస్యాః పినాకీ ।
ఈశానో దేవాః స న్ ఆయురదధ్యతు తస్్మ జుహోమి హ్శేషా ఘృతేన్ స్యిహ్మ । శేభ్రాజమాన్ాః సర్వరసయ
మధ్యయద్రోచమానో ఘరమరుచ్ఛరయ ఆగ్మత్ । స మృతుయపాశాదపనుదయ ఘోరాద్వహ్మయుష్మ నో
ఘృతమతుత దేవాః స్యిహ్మ । బ్రహ్మజ్ఞయతిర్బబరహ్మపతీిషు గరభం యమాదధ్యత్ పురురూపం జయన్తమ్
। సువరారమభగ్రహ్మరకమరచం తమాయుష్మ వరియమో ఘృతేన్ స్యిహ్మ । శ్రియం
లక్ష్మీమౌపలమమిబకాం గ్మం షష్టోం జయమిన్దదరస్యన్తతుయద్వహుాః త్వం శేద్వయం బ్రహ్మయోనిం
సరూపామిహ్మయుష్మ తర్యమో ఘృతేన్ స్యిహ్మ । ద్వక్ష్యయణయాః సరియోన్యాః సయోన్యాః సహ్స్రశో
శేశ్ిరూపా శేరూపాాః । ససూన్వాః సపతయాః సయూథాయ ఆయుష్మణో ఘృతమిదం జుషనాతం స్యిహ్మ
। ద్వవ్యయ గణా బహురూపాాః పురాణా ఆయుశిిద్య న్ాః ప్రమన్ోనుత వీరాన్ । తేభయ జుహోమి బహుధ్య
ఘృతేన్ మా న్ాః ప్రజ్ఁ ర్ర్వష్ఠ మోత వీరాన్ స్యిహ్మ । ఏకాఃపురస్యతదయ ఇదం బభవ యత్వ బభవ
భ్యవన్సయ గ్యపాాః । యమపేయతి భ్యవన్ఁ స్యంపరాయే స నో హ్శేరఘృతమిహ్మయుష్మఽతుత దేవాః స్యిహ్మ
। వసూన్ రుద్రానాద్వత్వయన్ మరుత్వఽథ స్యధ్యయన్ ఋభన్ యక్ష్యన్ గన్ిరాిశ్చఁ పిత ంశ్చ శేశాిన్
। భృగూన్ సరా్ఁశాచఙ్గారసోఽథ సరాిన్ ఘృతం హుత్వి స్యియుషాయ మహ్యమ శ్శ్ిత్ స్యిహ్మ
। ఇతి షడ్భింశ్తిశ్తం కృత్వి తద్వహుతీనామషటసహ్స్రం సంపదయతే । ఇతరస్యమత్ పకాిత్
స్యశేషటకృతం జుహోతి । హ్వయవ్యహ్మభమాతిషాహ్మ్ ఇతి పుర్థనువ్యకాయమన్యచయ సిిషటమగి ఇతి
యజయయ జుహోతి । జయప్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । అథాగ్రేణాగ్నిం దూరాిసతమేబ
హుతశేషం నిదధ్యతి మా నో మహ్మన్తం మా న్సోతక ఇతి ద్విభ్యయమ్ । అపర్షణాగ్నిం ప్రాఙ్మమఖ
ఉపశేశ్య వ్యగయతాః స్యోలపాకం సగణాః ప్రాశాితి ఆయురసి శేశాియురసి సరాియురసి
సరిమాయురసి సరిం మ ఆయురూభయత్ సరిమాయుర్షాషమ్ ఇతి । ప్రాశాయచమయ
జఠరమభమృశ్తి యత ఇన్దదర భయమతి సిసితద్వ శేశ్స్తిాః ఇతి ద్విభ్యయమ్ । కుమారాణాం
గ్రహ్గృహీత్వనామాయుష్మయణ ఘృతసూకేతనాహ్రహ్ాః సిసతయయనారోం స్యిధ్యయయమధీయీత ।
ఏతైర్షవ మన్్ారాహుతీరుీహుయత్ । ఏతైర్షవ మన్్ర
ా బల్లం హ్ర్షత్ । అగత్వ హైవ భవతి ।
తదేతదృదిమయన్ం భత్వపసృషాటనాం రాష్ట్రభృతాః పఞ్చశోడాయ సరా్హుతిరాన్ిరాిహుతిర్వతి ।
అగత్వ హైవ భవతి । తదేతదృదిమయన్ం హుత్వహుత్వనుకృతయోఽన్తయ హోమా
ఆశ్రమానుకృతయాః సంశ్రయ ఇతి 3

అథాత్వఽపమృతుయఞ్ీయకల్ం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । పుణ్యయ న్క్షత్రే జన్మన్క్షత్రే జన్మవ్యర్ష వ్య

కృషాాషటమాయం చతురదశాయం వ్య దేవ్యలయే న్దీతీర్ష గ్యష్మో పుణయతమే సోలే వ్య సిగృతి వ్య
గ్యమయేనోపల్లపయ పుణాయహ్ం సిసతయయన్మృద్విమితి వ్యచయిత్వి అథ
దేవయజనోలేిఖన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి ఓం భరుభవాఃసిాః స్యిహ్మ ఇతి ప్రాయశిచతతం హుత్వి
శేితదూరాిాః పాలశ్సమిధోఽషటసహ్స్రమషటశ్తమషాటశేంశ్తిం వ్య దధిమధుఘృతపయంసి
సముద్వయుతయ త్రియమబకం యజ్మతి ఇతి మన్తాణ హుత్విథ అపైతు మృతుయాః పరం మృత్వయ
మా నో మహ్మన్తం మా న్సోతకే త్రియమబకమ్ యే తే సహ్స్రమ్ ఇతి హుత్వి
సిిషటకృతమవద్వయథాజ్యహుతీశోచపజుహోతి న్క్షత్రే రాశౌ జ్తసయ శ్రమణాః
మృతుయరిశ్యత్వియురిరిత్వం భాః స్యిహ్మ పూరివత్ శ్రమణాః మృతుయరిశ్యత్వియురిరిత్వం భ్యవాః
స్యిహ్మ పూరివత్ శ్రమణాః మృతుయరిశ్యత్వియురిరిత్వం సిాః స్యిహ్మ పూరివత్ శ్రమణాః
మృతుయరిశ్యత్వియురిరిత్వం భరుభవాఃసిాః స్యిహ్మ ఇతి । అథ సిిషటకృతం
హ్వయవ్యహ్మభమాతిషాహ్మ్ ఇతి పుర్థనువ్యకాయమన్యచయ సిిషటమగి ఇతి యజయయ జుహోతి ।
జయభ్యయత్వనాన్ రాష్ట్రభృతాః ఇతి హుత్వి తన్ాశేషం సమాపయ దరభసతమేబ హుతశేషం నిదధ్యతి
తచింయోరా వృణీమతి ఇతి । అథ దక్షిణాం దద్వయత్ । యథాచారయసుతషటాః ప్రసన్ిహ్ృదయో భవేత్
తథా దద్వయత్ । శేష్మభయఽపి యథాశ్కిత దత్వతా బ్రాహ్మణాన్ భజయేత్ 4 అథ జయనామేవ హోమో
జయతి నాషటయం తు కల్యతే । వ్యధాఃస్రువం చ స్రుచశ్చ వ్యధక ఏవైన్ం
వైభీతకమిధమమభయజ్యబాధకేన్ స్రువేణోపసృజయ బాధకాయం స్రుచ్ఛ చతురాృహీతేన్ జుహోతి ।
చతుషా్దాః పశ్వాః । పశూన్తవ్యవరున్తి । చ్ఛతతం చ చ్ఛతితశాచకూతం చాకూతిశ్చ శేజ్ోన్ం చ శేజ్ోతం
చ మన్శ్చ శ్కిర్శ్చ దరశశ్చ పూరామాసశ్చ బృహ్చచ రథన్తరం చ ప్రజ్పతిరీయనిన్ద్దయ
ర వృష్మా
ప్రాయచిదుగ్రాః పృతనాజ్యయషు తస్్మ శేశ్ాః సమన్మన్త సరాిాః స ఉగ్రాః స హి హ్వోయ బభవ స్యిహ్మ
ఇతి । అథ వైభీతకమిధమమితి । దేవ్యసురాాః సంయత్వత ఆసన్ స ఇన్దదరాః ప్రజ్పతిముపాఘావత్ తస్యమ
ఏత్వఞ్ీయన్ ప్రాయచిత్ త్వన్జుహోత్ తత్వ వై దేవ్య అసురాన్జయన్ యదజయన్ తజీయనాం
జయతిం స్రిమాన్తనైతే హోతవ్యయ జయతేయవ త్వం పృతనామ్ ఇతి । బ్రాహ్మణమహ్్ివ భవతి
యేన్ కరమణ్యర్షతాత్ తత్ర హోతవ్యయ ఇతి స యతకర్షమర్షతాద్వదం మే సమృదియత ఇతి 5

ప్రజ్ర్వోహోమం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । న్దీతీర్షఽశ్ితోచాియయం వ్య గ్యమయేన్ గ్యచరమమాత్రం

చతురశ్రం సోణ్డిలముపల్లపయ ప్రాచాయం ద్వశి బ్రహ్మమణం ప్రతిషాోపయ పారశాయోరాిత్వరం శేధ్యత్వరం చ
దక్షిణత్వ ధ్యత్వరం వ్యమత్వ శేధ్యత్వరం కృషావరాం ధ్యత్వరం శేితవరాం శేధ్యత్వరం చతురుమఖం
చ్ఛత్రవరాం తతస్యతన్రచయేత్ । పూరిం బ్రహ్మమణమావ్యహ్యేత్ । పరమేషిటన్మావ్యహ్యేత్ ।
హిరణయగరభమావ్యహ్యేత్ ఇత్వయవ్యహ్య ప్రన్వేన్ ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి తిసృభాః
హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్ ఇతేయతేనానువ్యకేన్ మారీయిత్వి
శుద్విన్ిం బ్రహ్మణ్య ముద్వాన్ిం ధ్యత్రే పీత్వన్ిం శేధ్యత్రే । యజమాన్సయథైనాం స్త్రియమాహూయ
తతతామసి జ్ఞయతిరసి శేశేిశాన్ం గత్వ నామద్వ ఇతి అమావ్యస్యయయం పౌరామాస్యయమయన్దియే
చ వయతీపాతే శేషువే తిషయర్థహిణాయం శ్రవణాయం తస్యయ జన్మని ఋతుస్యిత్వయమ్ అహ్తం
వ్యసాః పర్వధ్యపయ హిరణయమాచారాయయ దత్వతాకిిషాని
ట వ్యస్యంసి పర్వధ్యయచమయ
గన్ిశుకిపుష్్్రలఙ్కృతయ అథ దేవయజనోలేిఖన్ప్రభృతయగ్నిముపసమాధ్యయ సంపర్వస్తతరయ సపత తే
అగ్ని సమిధాః సపత జిహ్మి సపతఋషయాః సపత ధ్యమ ప్రియణ్డ ఇతి స్త్రీషు దక్షిణోపశేశ్య
పర్వధ్యన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి పకాిత్ పురుషసూకేతన్ జుహుయత్ । జుహోతి యజ్యం
పుర్థనువ్యకాయమితి ద్యి ద్యి । ప్రతయృచమథాజ్యహుతీరుపజుహోతి । స్యశేత్రాయష్ఠటతతరసహ్స్రం
జుహుయత్ । అప ఉపస్ృశ్య సుదరశన్తనాషటసహ్స్రమ్ అగ్నిబీజ్యనాషటసహ్స్రం సప్రణవం జుహోతి ।
అషటసహ్స్రం సప్రణవమషటశ్తమషాటశేంశ్తిం వ్య । మధయమం జుహోతయషటశ్తమితి కీర్వతతమ్ ।
సిిషటకృత్వత్ ప్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । అథైన్ం సమా్తం మూర్విన జుహోతి । ప్రణవేన్
న్మస్యకరాన్తం యజోవ్యసుత కుర్ిత । తదసయ గర్వభణీ భవతి । ఏవముత్వ్ద్వతపుత్రా న్ ల్గపయన్తత
కద్వచన్ న్ ల్గపయన్తత కద్వచన్తతి । అథ శేషుాం ద్విదశాయం భగవన్తమరచయిత్వి
సుదరశన్తనాషటసహ్స్రం జపాతా త్రిాః పరాయయమ్ ఆవశ్యకాః పుత్రో భవతీత్వయహ్ పుత్రో భవతీత్వయహ్ ।
శైవోకేతషు కాలేషు న్దీషు వ్య శుదిజలశ్యే వ్య మధయమేన్ చ పలశ్పర్షాన్ వ్యషటసహ్స్రేణాషటశ్తేన్
వ్యషాటశేంశ్త్వయ వ్య ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి
చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్ ఇతేయతేనానువ్యకేనాభష్మచన్ం కృత్వి గ్మయత్రాయషటసహ్స్రేణాభష్మచన్ం
కర్థతి । పురుషసూకేతన్ చ సహ్స్రశ్చరాే పురుష ఇతేయతేనానువ్యకేన్ । పుత్రో భవతీత్వయహ్
భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 6

అథ శేషుాబల్లాః । అషటమే మాసి పూరిపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రే ద్విదశాయం సపతమాయం ర్థహిణాయం

శ్రవణాయం వ్య బ్రాహ్మణాన్న్తిన్ పర్వశేషయ పుణాయహ్ం సిసతయయన్మృద్విమితి వ్యచయిత్వి అథ
దేవయజనోలేిఖన్ప్రభృత్వయ ప్రణీత్వభయాః కృత్వి ఉప్యత్వోయగ్రేణాగ్నిం దైవతమావ్యహ్యమి ఓం
భాః పురుషమావ్యహ్యమి ఓం భ్యవాః పురుషమావ్యహ్యమి ఓం సిాః పురుషమావ్యహ్యమి
ఓం భరుభవాఃసిాః పురుషమావ్యహ్యమి ఇత్వయవ్యహ్య పర్వధ్యన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి
దైవతమరచయిత్వి ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి
చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్ ఇతేయతేనానువ్యకేన్ మారీయిత్విథాద్వభసతర్యతే కేశ్వం నారాయణం
మాధవం గ్యశేన్దం శేషుాం మధుసూదన్ం త్రిశేక్పమం వ్యమన్ం శ్రీధరం హ్ృష్టకేశ్ం పదమనాభం
ద్వమోదరం తర్యమి ఇతి । ఏతైర్షవ నామభాః గన్ిపుష్ధూపదీపైాః అముష్్మ న్మోఽముష్్మ న్మ
ఇతి । అథ వైషావ్యహుతీరుీహోతి శేష్ఠారుికం తదసయ ప్రియం ప్ర తద్విషుాాః పర్థ మాత్రయ శేచక్పమే
త్రిర్షదవ ఇతి । జయప్రభృతి సిదిమాధేనువరప్రద్వనాత్ । గుళ్పాయసం ఘృతమిశ్రమథాన్ిసయ బల్ల
ముపహ్రతి అముష్్మ స్యిహ్మముష్్మ స్యిహ్మ ఇతి ద్విదశ్భరయథాల్లఙ్ామ్ । వైషావీభాః
ఋగయజుాఃస్యమాథరిభాః సుతతిభాః సుతవనిత । వ్యయహ్ృతీభాః పురుషముద్విసయతి
పురుషముద్విసయమి ఇతి । అన్ిశేషం పతీిం ప్రాశ్యతి పుమాంసం జన్యతీతి శేజ్ోయతే 7
అథ శూలగవాః సంవత్ర్ష సంవత్ర్ష మారాశ్చరేపౌరామాస్యయం క్రియేత । అపి వ్యర్ద్దరయమ్
అరణ్యయఽగ్నిముపసమాధ్యయ సంపర్వస్తతరాయ ప్రణీత్వభయాః కృత్వి బర్విరాద్వయ గ్మముపాకర్థతి
ఈశానాయ త్వి జుషటముపాకర్థమి ఇతి । త్పష్టామితేయకే । త్వమత్రైవ ప్రతీచీన్శిరస్తమ్ ఉదీచీన్పదీం
సజోపయతి । తస్్య సంజోపాతయ అద్వభరభష్మకమ్ । ప్రాణానాపాయయయ త్పష్టాం వపాముతిఖదయ
హ్ృదయముద్విరయతి । ప్రజ్ోత్వని చావద్వనాని । త్వన్తయ తేష్మివ శూలేషూపనీక్ష్యయతసిమన్తివ్యగౌి
శ్రపయనిత । అథైత్వని శూలేభయఽపర్వక్షిపయ పున్ాః కుమాభయం నిశ్రపయనిత । అథైత్వని
అభఘార్వత్వనుయద్విసయ ప్రతిషిోతమభఘారయతి । పర్వధ్యన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి
దైవతమావ్యహ్యతి ఆ త్వి వహ్నుత హ్రయాః సచ్యతసాః శేితైరశ్ిాః సహ్ కేతుమద్వభాః ।
వ్యత్వజితైరమఘవద్వభరమనోజవైరాయహి శ్చ్ం మమ హ్వ్యయయ శ్ర్థిమ్ ఇతి । అథ
స్రువేణోషస్తతరాాభఘార్వత్వం జుహోతి । సహ్స్రాణ్డ సహ్స్రశ్ ఇతి పుర్థనువ్యకాయమన్యచయ ఈశాన్ం
త్వి భ్యవనానామభశ్రియమ్ ఇతి యజయయ జుహోతి । అథాజ్యహుతీరుపజుహోతి ।
అత్రైత్వన్యవద్వనానీడాసూన్త ప్రచ్ఛిద్యయదన్ం మాంసం యూషమిత్వయజ్యయన్ సముద్వయుతయ
మేక్షణ్యనోపఘాతం పూరాిర్షి జుహోతి । భవ్యయ దేవ్యయ స్యిహ్మ శ్రాియ దేవ్యయ స్యిహ్మ
ఈశానాయ దేవ్యయ స్యిహ్మ పశుపతయే దేవ్యయ స్యిహ్మ రుద్రాయ దేవ్యయ స్యిహ్మ ఉగ్రయ
దేవ్యయ స్యిహ్మ భీమాయ దేవ్యయ స్యిహ్మ మహ్తే దేవ్యయ స్యిహ్మ ఇతి । అథ మధేయ భవసయ దేవసయ
పత్్ియ స్యిహ్మ శ్రిసయ దేవసయ పత్్ియ స్యిహ్మ ఈశాన్సయ దేవసయ పత్్ియ స్యిహ్మ పశుపతేర్షదవసయ పత్్ియ
స్యిహ్మ రుద్రసయ దేవసయ పత్్ియ స్యిహ్మ ఉగ్రసయ దేవసయ పత్్ియ స్యిహ్మ భీమసయ దేవసయ పత్్ియ స్యిహ్మ
మహ్త్వ దేవసయ పత్్ియ స్యిహ్మ ఇతి । అథాపరార్షి జుహోతి । భవసయ దేవసయ సుత్వయ స్యిహ్మ శ్రిసయ
దేవసయ సుత్వయ స్యిహ్మ ఈశాన్సయ దేవసయ సుత్వయ స్యిహ్మ పశుపతేర్షదవసయ సుత్వయ స్యిహ్మ
రుద్రసయ దేవసయ సుత్వయ స్యిహ్మ ఉగ్రసయ దేవసయ సుత్వయ స్యిహ్మ భీమసయ దేవసయ సుత్వయ స్యిహ్మ
మహ్త్వ దేవసయ సుత్వయ స్యిహ్మ ఇతి । అథాజ్యహుతీరుీహోతి । న్మస్యత రుద్ర మన్యవ
ఇత్వయనాతదనువ్యకసయ । సిిషటకృత్ర్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । అథాపర్షణాగ్నిమరకపర్షాషు
హుతశేషం నిదధ్యతి యో రుద్రో అగౌి యో అపు్ య ఓషధీషు యో రుద్రో శేశాి భ్యవనా శేవేశ్
తస్్మ రుద్రాయ న్మో అసుత ఇతి । స్యోలసంక్ష్యళ్న్మాజయశేషముదకశేషం చ పాత్రాయం సమానీయ
వేతసశాఖయవోక్షయ త్రిాః ప్రదక్షిణం గ్మాః పర్షయతి ఆ గ్మవో అగమనుిత భద్రమక్పన్ ఇతేయతేన్ సూకేతన్ ।
మహ్త్ సిసతయయన్మాచక్షతే । అథ యద్వ గ్మం న్ లభతే మేషమజం వ్యలభతే । ఈశాన్స్యోలపాకం
వ్య శ్రపయతి యద్ గవ్య కారయమ్ । స శూలగవో వ్యయఖ్యయతాః । ఏవమేవ్యషటమాయం ప్రద్యష్మ
క్రియేతైత్వవదేవ నానా । నాత్రోపాకరణం పశోాః 8

అథాత్వ గృహ్కరమణో గృహ్వృద్విమిచిన్ మాసి మాసి ఋత్వవృతౌ సంవత్ర్ష సంవత్ర్ష పూరిపక్షే

పుణ్యయ న్క్షత్రే గృహ్శానితమారభేత । అపామారాపాలశ్శిర్ష్టదుమబరసద్వభద్రా
అమృతతృణమిన్దదరవలిభరబద్విా గృహ్మన్ పర్వసంమార్వేి । పర్వసమూహ్మయప్యఽభ్యయక్షయ పఞ్చగవేయన్
దరభముషిటనా సమ్ప్్రక్షయ సరేపాన్ సంప్రకీరాయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి మధేయ వ్యసోతష్తే వ్యసోతష్తే ఇతి
దేి ఆహుతీ హుత్వి స్యశేత్రాయ సహ్స్రం జుహుయత్ । తత్వ దక్షిణపురస్యతత్ తత్వ దక్షిణపశాచత్
తత ఉతతరపశాచత్ మధేయ వ్య । జయప్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । గ్మం వ్యసో హిరణయం
దక్షిణాం దద్వతి బ్రాహ్మణాన్న్తిన్ పర్వశేషయ పుణాయహ్ం సిసతయయన్మృద్విమితి వ్యచయిత్వి । ఏవం
ప్రయుఞ్జీన్ ఆన్తం మహ్మన్తం ప్యషం పుషయతి । బహ్వాః పుత్రా అసయ భవనిత । న్ చ బాలాః ప్రమీయన్తత
। నాగ్నిరదహ్తి । న్ దంష్ట్రిణాః ఖ్యదయేయుాః । న్ తసకరాాః సపత్వి రక్ష్యంసి పిశాచా అపి బాధన్తత ।
యద్వ గ్మవాః ప్రతపేయరన్ గవ్యం మధేయ ఆహుతిసహ్స్రం జుహుయత్ । ఏతేనైవ
కలే్నాశోిష్ట్రఖరాజ్శేకమహిషహ్సితకులమన్యతరద్ ద్విపద్వం చతుష్ద్వం చ వ్యయఖ్యయతమ్ 9
వృషిటకామసయ సమాభరాన్ । కృషాం వ్యసాః కృషాాశ్ిాః కృషాత్పషం కృష్ఠారభ్రాః కృషాాజిన్ం చ
కృషావ్రీహ్యశ్చ కృషామధు చామా చ కుమీభ ఖరూీరసకతవాః కర్రసకతవశ్చ వరాేభణాం స్రజస్తిణ్డ
చ పుషకరపరాాని దశ్సహ్స్రం వైతససమిధ్యమితేయతేఽసయ సంభ్యరా ఉపకౢపాత భవనిత ।
అగ్నిముపసమాధ్యయ యసిమన్ కాలే పశాచద్విత్వ వ్యతి తసిమన్ కాలే కృషాం వ్యసాః కృషాత్పషమ్
పర్వధతేత మారుతమసి మరుత్వమ్ ఓజ్ఞఽపాం ధ్యరాం భనిి రమయత మరుతాః శేయన్మాయిన్ం
మనోజవసం వృషణఁ సువృకితమ్ । యేన్ శ్రి ఉగ్రమవసృషటమేతి తదశిినా పర్వధతతం సిసిత ।
అగ్రేణాగ్నిం కృషామశ్ిం కృషామభ్రం పురస్యతత్ ప్రతయఞ్చం ధ్యరయనోత దక్షిణత ఆమాం కుమీభం
నిమిఞ్చనిత వరాేభణాం స్రజాః పశాచత్ స్యోపయనిత । సంపర్వస్తతరయ నిరిపాన్ కృత్వి దేవసయ త్వి
సశేతుాః ప్రసవేఽశిినోరాబహుభ్యయం పూష్ఠా హ్స్యతభ్యయం వరుణాయ జుషటం నిరిపామి ఇతి త్రన్
ముష్టటన్ యజుషా త్పష్టాం చతురోమ్ । పతియవహ్నిత । త్రిషఫలకృతయ త్రిాః ప్రక్ష్యలయ తిరాఃపశేత్రం
స్యోలయమ్ అప ఆనీయధిశ్రితయ పరయగ్ని కృత్విభఘారయ చరుముద్విస్యయభఘారయతి ।
పర్వధ్యన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి తసిమన్ ఖరూీరసకూతంశ్చ కర్రసకూతంశ్చ కృషామధుషా
సంయౌతి మానాద వ్యశాశుశన్యియరజిరా జ్ఞయతిషమతీసతమసిర్రున్దతీాః సుఫేనాాః ఇతి । త్రన్ పిణాిన్
కృత్్ితేషు పుషకరపర్షాషూపనిన్హ్య కృషామురభ్రమనులేపన్ం కర్థతి । యచ్ఛచద్వి తే యత్ కిఞ్చచదం
కితవ్యసాః ఇమం మే వరుణ తత్వతా యమి తినోి అగ్ని స తినోి అగ్ని తిమగ్ని అయసి అవ తే
తిడ ఉదుతతమం త్రియమబకం యజ్మతి ఇతేయతైరదశ్భరమన్్ాాః శ్తశోఽభయసయ ప్రతిమన్ాం సమిధో
జుహుయత్ । ఏతైరమన్్ార్షవమభయసయ హ్శేష్ఠ జుహుయత్ । తథైవ్యభయస్యయజయసయ జుహుయత్ ।
జయప్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । గురవే గ్మం దద్వతి । కృషామశ్ిమద్వభరభ్యయక్షతి ద్వవ్య
చ్ఛతతమాః కృణినిత పరీన్తయనోదవ్యతిన్ । పృథివీం యదుియన్దనిత ఆ యం న్రాః సుద్వన్వో దద్వశుష్మ
ద్వవాః క్తశ్మచ్ఛచయవుాః । శేపరీనాయాః సృజనిత ర్థదస్త అను ధన్ినా యనిత వృషటయాః ఇతి । సయతి
కృష్ఠాఽశోిద్వభరభ్యయక్షయ ఉదీరయథా మరుతాః సముద్రత్వ యూయం వృషిటం వరేయథా పుర్షిణాః న్
వో దస్రా ఉప దసయనిత ధేన్వాః శుభం యత్వమనురథా అవృత్త ఇతి । సయేతి కృష్ఠారభ్రీ
రద్వభరభ్యయక్షయ ఆధూనుతే వరేతి యద్వ శ్కృతకర్థతి వ్య వరేతి యద్వ పలయతే వోపశేశ్తి వ్య న్
వరేతి ఇతి । ఆమాం కుమీభమద్వభాః సంపూరయతి । సృజ్ వృషిటం ద్వవ ఆద్వభాః సముద్రం పృణ । అబాీ
అసి ప్రథమజ్ బలమసి సముద్రియమ్ అన్ిమభయ పృథివీం భనిి ద్వవయం న్భాః । ఉద్యి ద్వవయసయ నో
దేహీశానో శే సృజ్ దృతిమ్ । స యద్వయమాం కుమీభమద్వభాః సమూ్రాాం భదయతే వరేతి యద్వ
ధ్యరయతే న్ వరేతి । అపాం పూరాాం స్రుచం వరాేహ్ియ జుహోతి ఉన్ిమభయ పృథివీమ్ ఇతి ।
అథ యద్వ న్ వర్షేదేతేషామేవ కృషావ్రీహీణాం స్యోలపాకం శ్రపయిత్వి సపాతహ్ం సవన్త్రయహోమం
కురాయత్ । సనితషోతే వృషిటకామాః సనితషోతే వృషిటకామాః 10

అథ భతబల్లం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । వృషిటకామోఽధికార్ కృషాం వ్యసాః కృషాా గౌాః కృషాయోరభ్రీ కృషాా

వ్రీహ్యశ్చ కృషామధు చామా చ కుమీభ ఖరూీరసకతవశ్చ సర్వ్శ్చ త్రణ్డ పుషకరపరాానీతేయతేఽసయ
సమాభరా ఉపకౢపాత భవనిత । యద్ భతేభయ బల్లం హ్రతి తద్ భతయజోాః సనితషోతే ఇతి
బ్రాహ్మణమ్ । సంవత్ర్ష సంవత్ర్ష షట్స్ షట్స్ మాస్యషు యద్వమావ్యస్యయం శుష్ఠయ భవతి యద్వ
వృష్మటరుదఘాతం శేన్తదదథ భతబల్లం దద్వయత్ । తటాకం గత్వి శుచౌ దేశే ఉదితయమాన్మ్
ఇతుయదితయ శ్నోి దేవీాః ఇతయవోక్షయ దేవయజన్ం పర్వగృహ్య పర్వల్లఖితమ్ ఇతి పర్వల్లఖతి । యసిమన్
కాలే పశాచద్ వ్యత్వ వ్యతి తసిమన్ కాలే బ్రాహ్మణో మారుతమసి మరుత్వమోజ ఇతి కృషాం వ్యసాః
పర్వధ్యయ అప ఉపస్ృశ్య యజ్ఞోపవీతం ధృత్విప ఆచమయ ఉదపాత్రమాద్వయ పశాచద్ భతం
ప్రతిషాోపాయరచయతి । వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్విష్టట వ్యతనామాని జుహోతి పుర్థ వ్యత్వ
వరేఞ్చీన్ిరావృత్ స్యిహ్మ ఇతి । అథ కృషావ్రీహీణాం చరూణాం జుహోతి మిత్రావరుణాభ్యయం స్యిహ్మ
అగియే ధ్యమచిదే స్యిహ్మ మరుదభయాః స్యిహ్మ సూరాయయ స్యిహ్మ అగియే సిిషటకృతే స్యిహ్మ ఇతి ।
వ్యరుణాయద్వసిిషటకృదన్తం హుత్విథ కంస్య వ్య శ్రావే వ్యన్ిశేషం ఖరూీరసకుతం సమవద్వయ సర్వ్షా
మధునా వ్య సంయౌతి । మానాద వ్యశా ఇతి ద్విభ్యయమ్ । అపర్షణాగ్నిం త్రిషు పుషకరపర్షాషు నిరిపేద్
దేవ్య వసవ్యయ ఇతి । తిసృభరన్ిశేషస్యయరిం నివేదయతి దేవసయ త్వి ఇతి । తత ఉదకం గత్వివశిషటసయ
త్రన్ పిణాిన్ శ్రపు్ జుహోతి । ఉద్యి దత్వతదధిం భన్త ఇతి త్రిభాః స్యిహ్మకారాన్్తాః । అథాఞ్ీల్లనాప
ఉపహ్త్వయతిుపేత్ ఉదీరయథా మరుత ఇతి ద్విభ్యయమ్ । అథ వ్యసుతదేవం గత్వి । యే వ్యసుతదైవత్వాః
క్రూరరక్ష్భతగణాశ్చ యే । తేభయ బల్లం వృషిటకామో హ్రామి శానాతాః శానితం కురినుత । న్మాః
సర్షిభయ న్మో భతేభయ న్మో ఇత్వయమాం కుమీభం చాద్వభాః పూరయిత్వి ఉన్ిమభయ పృథివీమ్
ఇతి కృషాాం గ్మం చ । యే దేవ్య ద్వశే భ్యగ్మ ఇతయథ దేవత్వ ఉపతిషోతే । యనుత న్దయో వరేనుత
పరీనాయ ఇతి పరీనాయన్ ఉపతిషోతే పుణాయహ్ం వ్యచయిత్వి బ్రాహ్మణాన్ భజయిత్వి । యద్వ వర్షేత్
త్వవతేయవ హోతవయం యద్వ న్ వర్షేత్ శోిభతే హ్శేర్విరిపేత్ ఇతి బ్రాహ్మణమ్ 11

అథ బీజనివ్యపన్ం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । ర్థహిణాయం తిషయమూయోాః శేశాఖయోరమఘాసు శ్రవణాయం

ర్షవత్వయం మిత్రావరుణయోరమరుత ఉతతరాస్యికసిమన్ న్క్షత్రే బీజ్నాద్వయ దత్విధివ్యసం కర్థతి ।
ఏషు న్క్షత్రేషు ఏకసిమన్ న్క్షత్రే క్షేత్రం గత్వి పూరాియం ద్వశి గనాిద్వభరారాధయ శిర్షపర్ారవకీరయ
గన్ిశేషరాత్వమన్ముపల్లపయ కరేకాయ గనాిద్వ దత్వతా బీజ్ని వపేద్ య జ్త్వ ఓషధయ
ఇతేయతేనానువ్యకేన్ । అథాలహ్మినాత్ పూరిం చరూరీం శ్రపయిత్విథ పుణాయహ్ం వ్యచయిత్వి
అద్వభరామరీయిత్వి ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి
చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్ ఇతేయతేనానువ్యకేనాథ పిణిం దద్వతి క్షేత్రసయ పతే మధుమన్తమూర్వమం
ధేనుర్వవ పయో అస్యమసు ధుక్షా । మధుశుచతం ఘృతమివ సుపూతమృతసయ న్ాః పతయో
మృడయనుత అథ దక్షిణాపురస్యతత్ తత్వ దక్షిణాపశాచత్ తతాః పురస్యతదుతతరతాః పశాచద్ అథ మధేయ
యథోద్వతం లవన్ం కర్థతి । తేన్ ధ్యన్తయన్ పశాచద్వగ్రయణం కర్థతి । 12

అథాత్వగ్రహ్మతిథయబల్లకర్థమపహ్మరాన్ అథయదయగ్మర్షసూోణాశేర్థతిద్ ఆహుత్వనుకృతిాః

అథాత్వఽపమృతుయఞ్ీయకల్ం వ్యయఖ్యయస్యయమాః అథ జయనామేవ ప్రజ్ర్వోహోమమ్ అథశేషుాబల్లాః
అథశూలగవాః అథాత్వగృహ్కరమణో

వృషిటకామసయ అథభతబల్లమ్ అథబీజనివ్యపన్ం ద్విదశ్ ।

ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ద్వితీయప్రశేి పఞ్చమోఽధ్యయయాః
షష్ఠోఽధ్యయయాః

అథాత ఆచమన్శేధిం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । ప్రాఙ్మమఖ ఉదఙ్మమఖో వ్య ద్యి పాణీ ప్రక్ష్యళ్య బదిశిఖో
యజ్ఞోపవీతీ జలే వ్యథ సోలే వ్యన్తరాీను న్శేవరాఙ్మాళీభాః గ్యకరాాకృతివత్ కరం కృత్వి తిషోన్ న్
ప్రణత్వ న్ హ్సన్ి జల్న్ న్ వ్రజన్ నోషాాభరి శేవరాాభరి బుదుబద్వభాః న్ చలో జలం
మాషమగిమాత్రం పిబేత్ । బ్రాహ్మణసయ దక్షిణ్య హ్స్యత పఞ్చ తీరాోని పఞ్చ దైవత్వని భవనిత ।
అఙ్మాలమధేయ దైవం తీరోం అఙ్మాలయగ్రే ఆరేం తీరోమ్ అఙ్మాషోతరీనోయరమధేయ పైతృకం తీరోమ్
అఙ్మాషమూ
ో లసోయతతరత్వ ర్షఖ్యసు బ్రాహ్మం తీరోమ్ మధేయ అగ్నితీరోమ్ । అఙ్మాష్మో అగ్నిాః ప్రదేశినాయం
వ్యయుాః మధేయ ప్రజ్పతిాః అనామికాయం బ్రహ్మమ కనిషిోకాయమిన్దదరాః । అథ త్రిరాచామేత్ ప్రణవేన్ ।
ప్రథమం యత్ పిబతి తేన్ ఋగ్నిదం ప్రీణాతి । ద్వితీయం యత్ పిబతి తేన్ యజుర్షిదం ప్రీణాతి ।
తృతీయం యత్ పిబతి తేన్ స్యమవేదం ప్రీణాతి । ప్రథమం యత్ పర్వమృజతి తేనాథరివేదం
ప్రీణాతి । ద్వితీయం యత్ పర్వమృజతి తేన్ ఇతిహ్మసం ప్రీణాతి । యద్ ఉపస్ృశ్తి తేనాగ్నిం యత్
పాద్వవభ్యయక్షతే తేన్ శేషుాం సహ్యం పిత న్ చ్ఛరస్యయ ఋష్టన్ తేన్ చన్ద్దద్వ
ర తౌయ యనాిసికే తేన్
ప్రాణాపాన్య యచ్ఛ్ిరత్రం తేన్ ద్వశో యద్వబహూ తేన్ ఇన్దదరం యనాిభం తేన్ పృథివీం యద్
హ్ృదయం తేన్ రుద్రం యచ్ఛిరస్యతన్ సపతర్ేన్ ప్రీణాతి । అఙ్మాషాోనామికాభ్యయం తు చక్షుష్ట
సముపస్ృశేత్ ప్రదేశిన్యఙ్మాషాోభ్యయం తు నాసికే అఙ్మాషక
ో నిషిోకాభ్యయం శ్రోత్రే మధయమాఙ్మాషాోభ్యయం
బాహోిాః అఙ్మాష్మోన్ నాభౌ అఙ్మాలయగ్రేణ హ్ృద్వ సర్షిషామఙ్మాలతలనాం తు శిరసి ఇతి సరాిన్
కామాన్ సమరియనుత ఇతి । అథ

ఊరిాం స్యిన్శేధిం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । స్యినారోం మృదముతఖన్తి

మృతితకే హ్న్ మే పాపం యన్మయ దుషకృతం కృతమ్
తియ హ్తేన్ పాపేన్ జివ్యమి శ్రదాః శ్తమ్
మృతితకే దేహి మే పుషిటం తియి సరిం ప్రతిషిోతమ్ । ఇతి
అప ఆన్యతి
గన్ిద్విరాం దురాధరాేం నితయపుషాటం కర్షిణీమ్
ఈశ్ిర్ఁ సరిభత్వనాం త్వమిహోపహ్ియే శ్రియమ్
ఇతి పిణీికర్థతి 1
అథ హ్సతపాద్య ప్రక్ష్యళ్య కమణిల్గం మృతి్ణిం చ సంగృహ్య
తీరోం చ గత్వి త్రిాః పాద్య ప్రక్ష్యళ్యతే । త్రిరాత్వమన్మ్ । అథ హైకే బ్రువతే శ్మశాన్మాప్య
దేవగృహ్ం గ్యషోం యత్ర చ బ్రాహ్మణాాః న్ప్రక్ష్యళ్య పాద్య తత్ర న్ ప్రవేషటవయమ్ ఇతి ।
అథాప్యఽభప్రపదయతే హిరణయశ్ృఙ్ాం వరుణం ప్రపదేయ తీరోం మే దేహి యచ్ఛతాః ।
యన్మయ భ్యకతమస్యధూనాం పాపేభయశ్చ ప్రతిగ్రహ్ాః
యన్తమ మన్స్య వ్యచా కరమణా వ్య దుషకృతం కృతమ్
తన్ి ఇన్ద్దర వరుణో బృహ్స్తిాః సశేత్వ చ పున్నుత పున్ాః పున్ాః । ఇతి
అథాఞ్ీల్లనా అప ఉపహ్రతి సుమిత్రా న్ ఆప ఓషధయాః సనుత ఇతి । త్వం ద్వశ్ం

నిరుక్షతి యస్యయమసయ ద్వశి దేిష్ఠయ భవతి దుర్వమత్రాసతస్్మ భయసుర్థయఽస్యమన్తదాషిట యం చ వయం

ద్విషమాః ఇతి । అథాప ఉపస్ృశ్య త్రిాః ప్రదక్షిణముదకమావరతతే యదపాం క్రూరం యదమేధయం
యదశాన్తం తదపగచిత్వత్ ఇతి । అపు్ నిమజ్ఞీయన్మజీయ నాపు్మతాః ప్రయమణం శేదయతే । న్
వ్యససాః పత్ప్లన్ం నోపస్రశన్ం యదయవరుద్విాః సుయస్యతన్ తేనోపతిషోతే । న్మోఽగియేఽపు్మతే
న్మ ఇన్ద్దరయ న్మో వరుణాయ న్మో వ్యరుణ్్య న్మోఽదభయాః ఇతుయతీతరాయచమయ ఆచాన్తాః
పున్రాచామేత్ ఆపాః పున్నుత పృథివీం పృథివీ పూత్వ పునాతు మామ్ । పున్నుత బ్రహ్మణస్తిాః బ్రహ్మ
పూత్వ పునాతు మామ్ । యదుచ్ఛిషటమభజయం యద్వి దుశ్చర్వతం మమ । సరిం పున్నుత
మామాప్యఽసత్వం చ ప్రతిగ్రహ్ం స్యిహ్మ ఇతి । పశేత్రే కృత్విద్వభరామరీయతే । ఆప్య హి షాో మయో
భ్యవ ఇతి తిసృభాః హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్
ఇతేయతేనానువ్యకేన్ మారీయిత్విన్తరీలగత్వఽఘమరేణ్యన్ త్రన్ ప్రాణాయమాన్ ధ్యరయిత్వితీతరయ
వ్యసాః పీడయిత్వి ప్రక్ష్యల్లత్వపవ్యత్వన్యకిిషాటని వ్యస్యంసి పర్వధ్యయప ఆచమయ దర్షభషాిస్తనో దరాభన్
ధ్యరయమాణాః స్యశేత్రం సహ్స్రకృతి ఆవరతయేచితకృత్వి వ్య దశావరమితి ।
అథాద్వతయముపతిషోతే ఉదియం తమసస్ర్వ ఉదుతయం చ్ఛత్రం తచచక్షుర్షదేవహితం య ఉదకాత్ ఇతి ।
అథాపుయద్వహ్రనిత ప్రణవో వ్యయహ్ృతయాః స్యశేత్ర చ్యతేయతే పఞ్చ బ్రహ్మయజ్ో అహ్రహ్ాః బ్రాహ్మణం
కిల్లబషాత్ పావయనిత । పూతాః పఞ్చభర్బబరహ్మయజ్్ోరథోతతరం దేవత్వసతర్యతీతి 2

అగ్నిాః ప్రజ్పతిాః సోమో రుద్రోఽద్వతిరబృహ్స్తిాః సరా్ ఇతేయత్వని ప్రాగ్మదారాణ్డ దైవత్వని సన్క్షత్రాణ్డ

సగ్రహ్మణ్డ స్యహోరాత్రాణ్డ సముహూరాతని తర్యమి । వసూన్ తర్యమి । పితర్థఽరయమా భగాః
సశేత్వ తిషాట వ్యయుర్వన్ద్దనీష
ర ి ఇతేయత్వని దక్షిణద్విరాణ్డ దైవత్వని సన్క్షత్రాణ్డ సగ్రహ్మణ్డ
స్యహోరాత్రాణ్డ సముహూరాతని తర్యమి । రుద్రాన్ తర్యమి । మిత్ర ఇన్ద్దర మహ్మపితర ఆప్య
శేశేిదేవ్య బ్రహ్మమ శేషుార్వతేయత్వని ప్రతయగ్మదారాణ్డ దైవత్వని సన్క్షత్రాణ్డ సగ్రహ్మణ్డ స్యహోరాత్రాణ్డ
సముహూరాతని తర్యమి । ఆద్వత్వయన్ తర్యమి । వసవో వరుణోఽజ ఏకపాద్ అహిరుబధియాః
పూషా అశిిన్య యమ ఇతేయత్వని ఉదగ్మదారాణ్డ దైవత్వని సన్క్షత్రాణ్డ సగ్రహ్మణ్డ స్యహోరాత్రాణ్డ
సముహూరాతని తర్యమి । శేశాిన్ దేవ్యన్ తర్యమి । స్యధ్యయన్ తర్యమి । బ్రహ్మమణం
తర్యమి । ప్రజ్పతిం తర్యమి । పరమేషిోన్ం తర్యమి । ఓం భరుభవాఃసిాః పురుషం
తర్యమి । ఓం భసతర్యమి । ఓం భ్యవసతర్యమి । ఓం సిసతర్యమి । ఓం
మహ్సతర్యమి । ఓం జన్సతర్యమి । ఓం తపసతర్యమి । ఓం సతయం తర్యమి । ఓం
భవం దేవం తర్యమి । శ్రిం దేవం తర్యమి । ఈశాన్ం దేవం తర్యమి । పశుపతిం
దేవం తర్యమి । రుద్రం దేవం తర్యమి । ఉగ్రం దేవం తర్యమి । భీమం దేవం
తర్యమి । మహ్మన్తం దేవం తర్యమి । భవసయ దేవసయ పతీిం తర్యమి । శ్రిసయ దేవసయ
పతీిం తర్యమి । ఈశాన్సయ దేవసయ పతీిం తర్యమి । పశుపతేర్షదవసయ పతీిం తర్యమి ।
రుద్రసయ దేవసయ పతీిం తర్యమి । ఉగ్రసయ దేవసయ పతీిం తర్యమి । భీమసయ దేవసయ పతీిం
తర్యమి । మహ్త్వ దేవసయ పతీిం తర్యమి । భవసయ దేవసయ సుతం తర్యమి । శ్రిసయ
దేవసయ సుతం తర్యమి । ఈశాన్సయ దేవసయ సుతం తర్యమి । పశుపతేర్షదవసయ సుతం
తర్యమి రుద్రసయ దేవసయ సుతం తర్యమి । ఉగ్రసయ దేవసయ సుతం తర్యమి । భీమసయ
దేవసయ సుతం తర్యమి । మహ్త్వ దేవసయ సుతం తర్యమి । రుద్రాంశ్చ తర్యమి ।
రుద్రపారేద్వంశ్చ తర్యమి । రుద్రపారేదీశ్చ తర్యమి । సన్తుకమారం తర్యమి । సకన్దం
తర్యమి । ఇన్దదరం తర్యమి । షష్టోం తర్యమి । శేశాఖం తర్యమి । సకన్దపారేద్వంశ్చ
తర్యమి । సకన్దపారేదీశ్చ తర్యమి । శేఘిం తర్యమి । శేనాయకం తర్యమి । వీరం
తర్యమి । శూరం తర్యమి । గణపతిం తర్యమి । వరదం తర్యమి । హ్సితముఖం
తర్యమి । శేఘిపారేద్వంశ్చ తర్యమి । శేఘిపారేదీశ్చ తర్యమి । వైవసితం తర్యమి
। యమం తర్యమి । సృతుయం తర్యమి । వైవసితపారేద్వన్ తర్యమి ।
వైవసితపారేదీసతర్యమి । శేషుాం తర్యమి । శ్రియం దేవీం తర్యమి । పుషిటం తర్యమి ।
సరసితీం తర్యమి । శేషుాపారేద్వంసతర్యమి । శేషుాపారేదీసతర్యమి । శేద్వయం తర్యమి ।
మిత్రం తర్యమి । ధన్ిన్తరం తర్యమి । ధన్ిన్తరపారేద్వంసతర్యమి । అథ నివీతీ ।
ఋష్టంసతర్యమి । పరమఋష్టంసతర్యమి । బ్రహ్మర్ేంసతర్యమి । రాజఋష్టంసతర్యమి ।
దేవఋష్టంసతర్యమి । శ్రుతఋష్టంసతర్యమి । తపర్ేంసతర్యమి । సపతర్ం
ే సతర్యమి ।
కాణిర్ేంసతర్యమి । ఋషికాంసతర్యమి । ఋషిపుత్రసతర్యమి । ఋషిపుత్రాంసతర్యమి ।
బోధ్యయన్ం తర్యమి । ఆపసతమబం తర్యమి । సూత్రకారం తర్యమి । సత్వయషాఢం
తర్యమి । హిరణయకేశిన్ం తర్యమి । వ్యయసం తర్యమి । ప్రణవం తర్యమి ।
వ్యయహ్ృతీసతర్యమి । స్యశేత్రం తర్యమి । ఛనాదంసి తర్యమి । ఋగ్నిదం తర్యమి ।
యజుర్షిదం తర్యమి । స్యమవేదం తర్యమి । అథరివేదం తర్యమి ।
ఇతిహ్మసపురాణాంసతర్యమి । సరిదేవజనాంసతర్యమి । సరిభత్వని తర్యమి ।
అథరాిణం తర్యమి । ప్రాచీనావీతీ । పిత న్ సిధ్య న్మసతర్యమి । పిత్వమహ్మన్ సిధ్య
న్మసతర్యమి । ప్రపిత్వమహ్మన్ సిధ్య న్మసతర్యమి । మాత ాః సిధ్య న్మసతర్యమి ।
పిత్వమహీాః సిధ్య న్మసతర్యమి । ప్రపిత్వమహీాః సిధ్య న్మసతర్యమి । మాత్వమహ్మన్ సిధ్య
న్మసతర్యమి । మాతుాః పిత్వమహ్మన్ సిధ్య న్మసతర్యమి । మాతుాః ప్రపిత్వమహ్మన్ సిధ్య
న్మసతర్యమి । మాత్వమహీాః సిధ్య న్మసతర్యమి । మాతుాః పిత్వమహీాః సిధ్య
న్మసతర్యమి । మాతుాః ప్రపిత్వమహీాః సిధ్య న్మసతర్యమి । ఆచారాయన్ సిధ్య
న్మసతర్యమి । ఆచారయపతీిాః సిధ్య న్మసతర్యమి । గురూన్ సిధ్య న్మసతర్యమి ।
గురుపతీిాః సిధ్య న్మసతర్యమి । సఖీన్ సిధ్య న్మసతర్యమి । సఖిపతీిాః సిధ్య
న్మసతర్యమి । జ్ోతీన్ సిధ్య న్మసతర్యమి । జ్ోతపతీిాః సిధ్య న్మసతర్యమి । అమాత్వయన్
సిధ్య న్మసతర్యమి । అమాతయపతీిాః సిధ్య న్మసతర్యమి । సరాిన్ సిధ్య న్మసతర్యమి ।
అనుతీరోమ్ అప ఉతి్ఞ్చనిత ఊరీం వహ్నీతరమృతం ఘృతం పయాః కీలలం పర్వస్రుతం సిధ్య సో
తర్యత మే పిత న్ తృపయత తృపయత ఇతి ॥ నార్బదరవ్యస్య నైకవసోా దైవత్వని కరామణయనుసంచర్షత్ ।
పితృసంయుకాతని చ్యతేయకేషామేకేషామ్ 3 అథాతాః స్యిధ్యయయశేధిం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । ప్రాఙ్మమఖో వ్య
ఉదఙ్మమఖో వ్య గ్రమానిిష్కకరమయ అప ఆపుితయ యజ్ఞోపవీత్వయచానోతఽకిిన్ివ్యస్య దరాభణాం
మహ్దుపస్తతరయ ప్రాకూకలనాం తేషు ప్రాఙ్మమఖ ఉపశేశోయపస్యోన్ం కృత్వి దక్షిణోతతర్భ పాణీ సనాియ
పశేత్రవన్యత శేజ్ోయతేఽపాం వ్య ఏష ఓషధీనాం రసో యద్ దరాభాః సరసమేవ బ్రహ్మ కర్థతి
ద్వయవ్యపృథివోయాః సనిిమీక్షమాణాః సమీమలయ వ్య యథా వ్య యుకతమాత్వమన్ం మన్తయత తథా
యుక్తతఽధీయీత స్యిధ్యయయమ్ । ఓంపూరాి వ్యయహ్ృతయాః । స్యశేత్రమనాిహ్ పచోిఽరిరచశ్ాః
సరాిమితి తృతీయమ్ । అథ స్యిధ్యయయమధీయీత ఋచో యజఁషి స్యమాన్యథరాిఙ్గారసో
బ్రాహ్మణాని కల్న్ గ్మథా నారాశ్ంస్తర్వతిహ్మసపురాణానీతి । యదృచోఽధీతే పయసాః కూలయ అసయ
పిత న్ సిధ్య ఉపక్షరనిత యదయజఁషి ఘృతసయ కూలయ యత్వ్మాని మధిాః కూలయ
యదథరాిఙ్గారసాః సోమసయ కూలయ యద్ బ్రాహ్మణాని కల్న్ గ్మథా
నారాశ్ంస్తర్వతిహ్మసపురాణానీతయమృతసయ కూలయాః । స యవన్మన్తయత త్వవదధీత్్యతయ పర్వదధ్యతి
న్మో బ్రహ్మణ్య న్మో అసతాగ్రయే న్మాః పృథివ్్య న్మ ఓషధీభయ న్మో వ్యచ్య న్మో వ్యచస్తయే
న్మో శేషావే బృహ్తే కర్థమి ఇతి । అత ఊరిాం దేవయజోాః సర్షిషాముపద్వశ్యతే ।
యత్రాత్వమశేర్థధేన్ ప్రతినియత్వనామోషధీనాం క్తద్రవచీన్రాజమాషమమూరకులతోవరకవరీం
నిరిపాణ్డ యవ్యనాం తణుిలనాం ప్రాతాః పతీిం దద్వయత్ । సియం వ్యథ శ్రపయేత్ ।
సుసంమృషటగృహ్ద్విర్థపలేపన్ాః ప్రతినియతాః స్యయంప్రాతాః అన్యద్వవశ్యకాన్ కురాయత్ అగియే
జ్తవేదస్య స్యిహ్మ ఇతయగౌి త్పష్టాం ద్వితీయమ్ । ఉదుతయం జ్తవేదసమ్ ఇత్వయద్వతయముపతిషోతే ।
బ్రహ్మణ్య న్మ ఇతి బ్రహ్మసోలే బల్లం హ్ర్షత్ । సోమాయ ఇతుయదకుమేభ వ్యయవ ఇతి వ్యసుతగృతి
గృహ్పతయ ఇతి గృహ్ద్విర్వ ప్రజ్పతయ ఇతి గరాగృతి శేశేిభయ దేవేభయాః ఇతి దేవగృతి శ్నోి
దేవీాః ఇతయభ్రిణాయద్వక్షు తతు్రుష్మభయ ఇతి ప్రతిద్వశ్ం గృతిభయ ఇతయన్తర్వక్షే సరితాః పశూనాం పతయే
న్మో దేవేభయ ఇతి ప్రాగుదీచాయం బ్రహ్మసోలే వ్య సిధ్య పితృభయ ఇతి దక్షిణ్య నిదధ్యతి । అన్తన్ వ్య
పూర్థికేతన్ వ్యసబల్లహ్రణ్యన్ వ్య బల్లమ్ 4
వైశ్ిదేవం హుత్వి ఆగ్యర్థదహ్మాత్రక్షణమాకాఙ్కు
దతిథ్వన్ । శ్రోత్రియో వేదవ్రతీ యతిరిరమనైషిోకాః సమాన్వృతితాః
మన్సిత్వయహుతిసతసయ ప్రాయశిచతతం శేధీయతే
దియహ్ం త్రయహ్ం వ్య శేచ్ఛిన్తి ప్రమాద్వదకృతేషు చ
తిస్రసతనుతమతీరుిత్వి చతస్రో వ్యరుణీరయజ్యత్
దశాహ్ం ద్విదశాహ్ం వ్య శేచ్ఛిన్తిషు తు సరిశ్ాః
చతస్రోఽభ్యయవరతనీరుిత్వి కారయస్యతనుతమతశ్చరుాః
యసయ స్త్రీ వ్యనుపేత్వ వ్య గృతిషిగ్నిబల్లం హ్ర్షత్
కూశామణియసతత్ర హోతవోయ హుత్వి యజోసమృదియే
ప్రవ్యసం గచిత్వ యసయ గృతి కరాత న్ శేదయతే
పఞ్జచనాం మహ్త్వమేషాం స యజ్్ోాః సహ్ గచితి
ప్రవ్యస్య కురుతే చైనాన్ యదన్ిముపపదయతే
న్ చ్యదుత్దయతే చాన్ిమద్వభర్షనా సమాశేశేత్
అద్వభర్షవ వ్రతం కురాయదయథాలభమనువ్రతమ్
దేవ్యనాం దేవయజ్యోన్ ద్విజ్ఞ గచితి స్యమయత్వమ్
పిత ణాం పితృయజ్యోన్ భత్వనాం యజోభతికైాః
మనోరమనుషయయజ్యోన్ బ్రహ్మణో బ్రహ్మయజోతాః
ఏతేషాం స్యమయత్వం గత్వి దైవత్వనాం శ్తం సమాాః
ఆన్న్దం బ్రహ్మ గచినిత ధ్రువం శాశ్ితమవయయమ్ । ఇతి

అథాస్యయతిథిరభవతి గుర్థాః సమాన్వృతితర్ిఖ్యన్సో యద్వ స్యితక్త వ్య రాజ్ వ్య ధరమయుకతాః ।

తేషామభ్యయత్వోయసన్ం పాదయమరిణమరియం ప్రయచితి । యసతత్ర ఓషధయాః సనిత త్వ దేయాః ।
అనాయం వ్య ప్రక్రియం ప్రకుర్ిత । ఓషధిశేభ్యగసుత శేభవవత్వ కారయాః । అభ్యవే భమిరుదకం
తృణాని కలయ వ్యగ్నతి ఏత్వని వై సత్వఽగ్మర్ష న్ ీణేనయన్తత కద్వచన్ ఇతి । త్వన్తత్వన్ పరం
బ్రతిమత్వయచక్షతే । తేషాం గ్రహ్ణ్య ద్విదశ్రాత్రం వ్రతం చర్షద్ అక్ష్యరలవణభజన్మ్ అధశ్శయన్ం
బ్రహ్మచరయమ్ । త్రిరాత్రోప్యచ్ఛతతాః ఉతేుపణ్య పర్భ గృహీాయత్ । బల్లహ్రణం వ్యయఖ్యయతమ్ 5 అథ
మధుపరకం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । చత్విర్వ పాత్రాణ్డ కాంసయతురాయణ్డ దధి మధు ఘృతం కూరచత్రయం చ
వ్యసస్త కుణిలయుగమం చ దర్షభషు స్యదయిత్వి దర్భరపిదధ్యతి । తిరాఃపశేత్రం ప్రోక్షణీాః
సంసకృతేయమాని ప్రోక్షయ పశేత్రాన్తర్వితే పాత్రేఽప ఆనీయోత్ప్య అరిణీయరాోన్ిధ్యయైవమేవ
పాదయమేవమేవ్యచమనీయకం కంస్య తిరాఃపశేత్రం దధి మధు ఘృతమానీయ పున్రాహ్మరం
త్రిరుత్ప్య మధుపరాకరాోనిిధ్యయచారయశ్ిశురపితృవయమాతులస్యితకాతిథిరాజభయ దద్వయత్ ।
శేవ్యతి వరాయ । అథాదభయాః కరమణ్డ చ దద్వయద్ అయం కూరచ ఇతి కూరచమ్ । తసిమన్ ప్రాఙ్మమఖ
ఉపశేశ్తి రాష్ట్రభృదస్యయచారాయసనీద మా తిద్యయషమ్ ఇతి । అథాస్్మ కూరాచభ్యయం పర్వగృహ్మయరిణీయం
దద్వయద్ అరిణీయముదకమ్ ఇతి । తదభమన్ాయతే ఆ మా గ్మతేతజస్య వరచస్య యశ్స్య సంసృజ
పయస్య చ ఇతి । తదఞ్ీల్లనోఽఅసంగృహ్య ప్రా శ స్యకతవ్య ఇతుయకాతా ప్రాఞ్చం శేసృజతి । ఏవమేవ
పాదయం దద్వయత్ పాదయముదకమ్ ఇతి । తదభమన్ాయతే యశోఽసి యశో మయి ధేహి రాష్ట్రమసి
రాష్ట్రం మయి ధేహి ఇతి । తేనాసయ పాద్వవన్యాః ప్రక్ష్యళ్యతి । అవన్తకుతాః పాణ్డం సంమృశ్తి మయి
మహో మయి భర్థా మయి యశ్ాః ఇతి । ఉపస్ృశ్య మయీద్రిదయ
ర ం వీరయమ్ ఇత్వయత్వమన్ం
ప్రతయభమృశ్తి । ఆచమనీయముదకమ్ ఇతి । తేనాచామతి అమృత్వపసతరణమసి ఇతి । ఆచమయ
అథాస్్మ మధుపరకం దద్వయద్ అయం మధుపరక ఇతి । తదభమన్ాయతే స మావతు స మా పాతు స
మా జుషత్వమ్ ఇతి । వ్యసస్త కుణిలే చ దద్వయత్ । స్యిమా తన్యరాశేశ్ ఇతయహ్తం వ్యసాః
పర్వధ్యయైవమాసంగయం కుణిలే చ గృహ్య యజ్ఞోపవీతం కృత్విప ఆచమయ మధుపరకం గృహ్మాతి
శ్రీరస్యయహి మయి శ్రయసి ఇతి । తదఙ్మాష్మోన్ మహ్మనామ్రాశయరచోపసంగృహ్మయవజిఘ్రతి గ్రణ్యమం తే
బల్లం హ్రామి శ్రైషోయం మ ఆధిపతయం గమయ ఇతి । అప ఉపస్ృశ్య అఙ్మాళీభాః
సముద్వయుత్వయచామతి ప్రియతమో నామాసి దేవయదురమహ్యం త్వి శ్రియై యశ్స్య గృహ్మామి ఇతి
। సోమోఽసి సోమపం మా కురు ఇతి ద్వితీయమ్ । అన్ిమసయనాిదం మా కురు ఇతి తృతీయమ్ ।
పీత్విచ్ఛిషటం నిధ్యయ అమృత్వపిధ్యన్మసి ఇత్వయచమనీయేనాచమయ ఉపవీతం గ్మమభమన్ాయతే
జహి మే పాపామన్ముపవేతుతశ్చ ఇతి । త్వముద్వి సృజత కురుతేతి వ్య బ్రూయత్ । యదుయత్ృజతి
త్వమభమన్ాయతే గౌర్షినురభవ్యయ ఇతి ద్విభ్యయమ్ । తస్యయముత్ృషాటయం మేషమజం వ్యలభతే ।
ఆరణ్యయన్ వ్య మాంస్యన్ । న్ తేివ్యమాంసోఽరఘయాః స్యయత్ । అశ్కౌత వ్య

యవసకుతమిశ్రమోదన్ం యథాలభం దద్వయత్ 6

పఞ్చ యజ్ోన్ తతాః కృత్వి బ్రహ్మయజ్ోదయనుక్పమాత్
దేవయజోం తతాః కృత్వి పితృయజోం తతాః పరమ్
భతయజోం చ కృత్వి తు యజోం మానుషయమేవ చ
కృత్్ివం పఞ్చధ్య యజ్ోన్ యథాశాస్యానుస్యరతాః
గ్యమయం మణిలం కృత్వి గృహ్ద్విర్ష తు దేశ్తాః
పతిత్వయ శునాద్వభయాః పిణాిన్ సమయఙ్ నివేదయేత్
దేవశేహిత్వం పూజ్ం కృత్వి గ్యమయేన్ గ్యచరమమాత్రం చతురశ్రం సోణ్డిలముపల్లపయ
క్షత్రియసయ త్రిక్తణముపల్లపయ వైశ్యసయ వృతతముపల్లపయ భజన్ం కురుతే ।
బ్రహ్మమ శేషుాశ్చ రుద్రశ్చ శ్రీరుిత్వశ్న్ ఏవ చ
మణిలేనోపజీవనిత తస్యమత్ కుర్ిత మణిలమ్
యతుధ్యనాాః పిశాచాశ్చ యక్షరాక్షసకిన్ిరాాః
ఘినిత వై బలమన్ిసయ మణిలేన్ శేవర్వీతమ్ । ఇతి
వచనాత్ ప్రయతిత్వ మణిలం కృత్విర్బదరపాదాః ప్రాఙ్మమఖ ఉపశేశ్య భమౌ సవయం పాదం

ప్రతిషాోపాయధోముఖో వ్యగయతాః పరామయం వ్య కాంసయమయం వ్య పాత్రం సవేయన్ హ్స్యతన్ సంస్ృషాటా
స్యిహ్లవణవయఞ్ీనాదయన్తినాజ్యయనాకూర్థ ద్వతవయాః । తత్వ భకతవయమిత్వయహుాః । ఉదకాయద్వభరి
దర్వశతమన్ిమ్ । దరశన్మాత్రే ఆ మసతకాద్వ హ్ృదయద్వి దక్షిణం పాణ్డముదిర్షత్ ।
ఆజ్యయనాభఘారయతి । అథోదకేన్ ప్రదక్షిణం పర్వషిఞ్చతి । ఋతం త్వి సతేయన్ పర్వషిఞ్జచమి ఇతి
స్యయమ్ । సతయం తిర్షతాన్ పర్వషిఞ్జచమి ఇతి ప్రాతాః । పాణ్డం ప్రక్ష్యళ్యయన్ిసూకేతనాన్ిమభమృశ్తి
అహ్మసిమ ప్రథమజ్ ఋతసయ ఇతి దశ్ర్షచన్ సూకేతన్ । అథ అప ఆచామయతి అమృత్వపసతరణమసి
ఇతి । అథ ప్రాణాహుతీరుీహోతి ప్రాణ్య నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి శివో మా శేశాప్రద్వహ్మయ
ప్రాణాయ స్యిహ్మ ఇతి ప్రాణాయ । అపాన్త నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి శివో మా శేశాప్రద్వహ్మయ
అపానాయ స్యిహ్మ ఇతయపానాయ । వ్యయన్త నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి శివో మా శేశాప్రద్వహ్మయ
వ్యయనాయ స్యిహ్మ ఇతి వ్యయనాయ । ఉద్వన్త నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి శివో మా శేశాప్రద్వహ్మయ
ఉద్వనాయ స్యిహ్మ ఇతుయద్వనాయ । సమాన్త నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి శివో మా శేశాప్రద్వహ్మయ
సమానాయ స్యిహ్మ ఇతి సమానాయ । ప్రాణాయ స్యిహ్మ అపానాయ స్యిహ్మ వ్యయనాయ స్యిహ్మ
ఉద్వనాయ స్యిహ్మ సమానాయ స్యిహ్మ ఇతి వ్య । ఏత్వ ఆహుతీరుిత్వి యథాకామం భ్యఙ్కకా
మూలఫలద్వవయఞ్ీనాని న్ దన్తతన్ ఖ్యదేత్ పాద్యదిృత్వని సరాిణ్డ స్యిహ్ద్రవ్యయణ్డ వయఞ్ీనాని । పున్ాః
పున్ాః పాన్తనాసిత ద్యషాః । దధ్యి హ్శేర్వమశ్రేన్ త్రివృత్వన్తిన్ యథాకరమ హుత్విథాప ఆచమయ
అమృత్వపిధ్యన్మసి ఇత్వయచాన్తాః పున్రాచమయ ప్రాణానాం గ్రనిోరసి స మా శేస్రస ఇతి
నాభదేశ్మభమృశ్తి । ఏవం భజన్త భజన్త కురిన్ అహోరాత్రోపవ్యసఫలమశుితే । యద్వ
శ్యన్మిచ్యినోిదకిచిరా న్ వంశ్వశో న్ ద్విరాయ పాద్వభ్యయం న్ పరిణ్య నోత్వేషు న్ భసి చ న్
గ్రహ్మయతన్భత్వయతనాగ్మియయతన్తషు న్ న్గ్యి నాశుచ్ఛాః న్ సన్ియయోరి శేశ్చరిఖటాియం న్
శ్మశానాయతన్మహ్మవృక్షచాియసు నాన్యత్ ప్రమాదమస్తతతి మన్యతే । ప్రాకిచిరా దక్షిణశిరా వ్య
సంశేశేద్వతి 7

అథాపరాతిా త్వమ్పమయం వ్య మృణమయం వ్య కమణిల్గమాద్వయ గ్రమాత్ ప్రాచీముద్వచీం వ్య

ద్వశ్ముపనిష్కకరమయ తీర్షో గత్విదకం గృహీత్వి శుచౌ దేశే శౌచార్షో మృదం పర్వగృహ్య న్సికతం
న్పుర్షం నోషరం న్వలమకం న్శ్రకరామిశ్రం న్శాడిలమిశ్రం కరాసోబ్రహ్మమూత్రాః పశేత్రమసి ఇతి
తృణరవకీరయ తేషు మూత్రపుర్షం శేసృజతి । న్ చ్ఛత్వయం న్ న్ద్వయం న్
శాడిలోపవన్ద్వవయచాియసు న్ పథి న్ భసమని న్ క్షేత్రమధేయ కృష్మా న్ గ్యమయే న్
శ్మశాన్మహ్మవృక్షవలమకచాియసు । ద్వవ్యసన్ియయోరుదఙ్మమఖాః రాత్రౌ చ్యద్ దక్షిణాముఖాః । శిశ్ిం
గృహీత్విత్వోయ యథా గన్ిలేపక్షయకరం తథాతద్రిదత
ర ాః శౌచం కురాయత్ । ఏకయ చ
కమణిల్గముపస్ృశ్య ప్రక్ష్యళ్య పాణ్డపాద్య చాచమయ ఓంకారం మన్స్య ధ్యయత్వి శుచ్ఛరభవేత్ ।
అథాసతంగతేఽర్షక అద్వభరామరీయతే దధిక్రాశేష్ఠాఽకార్వపమ్ ఇతి । అథాప్యఽశాితి అగ్నిశ్చ మా
మనుయశ్చ ఇతేయతేనానువ్యకేన్ । అప ఆచమాయద్వభరామరీయతే ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇతి తిసృభాః ।
త్పష్టాం ప్రదక్షిణముదకేన్ ప్రవరతయేత్ । అథాఞ్ీల్లనోదకమాద్వయోత్వోయద్వత్వయభముఖసితషటన్
ప్రణవేన్ వ్యయహ్ృతీభాః సహ్ గ్మయత్రాయభమన్ాయ త్రిరూరిాం ప్రక్షిపేత్ । తతాః ప్రదక్షిణం కురాయత్ ।
అథోపశేశాయద్వభసతర్యతే ధ్యత్వరం తర్యమి । అరయమాం తర్యమి । మిత్రం తర్యమి ।
వరుణం తర్యమి । అంశుమన్తం తర్యమి । భగం తర్యమి । ఇన్దదరం తర్యమి ।
శేవసిన్తం తర్యమి । పూషణం తర్యమి । పరీన్యం తర్యమి । తిషాటరం తర్యమి ।
శేషుాం తర్యమి ఇతి । అథోదకసమీపే దర్భరవకీర్థయపశేశ్య పశేత్రపాణ్డాః ప్రతయఙ్మమఖ ఉపశేశ్య
గ్మయత్రం మన్స్యవ్యహ్యేత్ । ఆయతు వరద్వ దేవయక్షరం బ్రహ్మసమిమతమ్ । గ్మయత్ర ఛన్దస్యం
మాతేదం బ్రహ్మ జుషసి న్ాః । ఓజ్ఞఽసి సహోఽసి బలమసి భ్రాజ్ఞఽసి దేవ్యనాం ధ్యమ నామాసి
శేశ్ిమసి శేశాియుాః సరిమసి సరాియుాః అభభరఓం గ్మయత్రమావ్యహ్యమి ।
స్యశేత్రమావ్యహ్యమి । సరసితీమావ్యహ్యమి । ఇత్వయవ్యహ్య ఓం భాః ఓం భ్యవాః ఓం సువాః
ఓం మహ్ాః ఓం జన్ాః ఓం తపాః ఓం సతయం ఓం తత్శేతురిర్షణయం భర్థా దేవసయ ధీమహి ధియో
యో న్ాః ప్రచోదయత్ ఇతేయతమనువ్యకం త్రిరభయసయ త్రన్ ప్రాణాయమాన్ ధ్యరయిత్వి
న్క్షత్రాణాముదయత్ పూరిం ప్రణవేన్ వ్యయహ్ృతీభాః సహ్ స్యశేత్రం సహ్స్రకృతి ఆవరతయేత్
శ్తకృత్వి వ్య దశావరం వ్య । అథ దేవీముద్విసయేత్ ఉతతమే శిఖర్ష ఇతి । అథోత్వోయ వ్యరుణీం
ద్వశ్ముపతిషోతే యచ్ఛచద్వి తే శేశో యథా ఇతి తిసృభాః ఇమం మే వరుణ శ్రుధీ హ్వమ్ ఇతి
ద్విభ్యయమ్ । దక్షిణం బాహుమనుపరాయవృతయ దక్షిణాం ద్వశ్ముపతిషోతే యమాయ ధరమరాజ్య
మృతయవే చాన్తకాయ చ । వైవసిత్వయ కాలయ సరిభతక్షయయ చ । ఔదుమబరాయ దధ్యియ
నీలయ పరమేషిోన్త । వృక్తదరాయ చ్ఛత్రాయ చ్ఛత్రగుపాతయ వై న్మాః । ఇతి । ఏవమేవ ఉతతరాం
ద్వశ్ముపతిషోతే ఋతఁ సతయం పరం బ్రహ్మ పురుషం కృషాపిఙ్ాలమ్ । ఊరిార్షతం శేరూపాక్షం
శేశ్ిరూపాయ వై న్మాః । ఇతి । ఏవమేవ పరాయవృతయ ప్రతయఙ్మమఖాః సిోత్వి యదపు్ తే సరసితి
గ్యషిశేిషు యన్మధు । తేన్ మే వ్యజినీవతి ముఖమఙ్గాి సరసితి ఇతి ముఖమభమృశ్తి ।
పిశ్ఙ్ాభృషిటమంభృణం పిశాచమిన్దదర సంవృణు । సరిం రక్ష్ నిబరియ ఇతి సకన్ిమభమృశ్తి । త్రణ్డ
ప్రదక్షిణాని కృత్విభవ్యదన్ం కర్థతి । ఏవం ప్రాతాఃసనాియముపాస్యయప్యశ్న్కాలే సూరయశ్చ
మామనుయశ్చ ఇతేయతేనానువ్యకేనాభమన్ాయ ప్రాశాితి । ప్రాఙ్మమఖసితషోన్ స్యశేత్రం జపేత్ । ప్రాచీం
ద్వశ్ముపతిషోతే మిత్రసయ చరేణీధృత ఇతి తిసృభాః । ప్రసిదిం స్యిన్ం కృత్వి మధ్యయతిి
సనాియముపాసయ ఆపాః పున్నుత పృథివీమ్ ఇతయప్యఽశాితి । అథోదకమాద్వయ ఆ సతేయన్
ఇతయభమనోాయరిాం ప్రక్షిపాయద్వతయముపతిషోతే ఉదియం తమసస్ర్వ ఉదుతయం చ్ఛత్రమ్ ఇతి తిసృభాః
తచచక్షుర్షదవహితం య ఉదగ్మత్ ఇతి ద్విభ్యయం చ । ద్వశోపస్యోన్మేవ । స్యిన్శేధియుకేతన్ వ్య సనితషోతే
సనోియపాసన్ాః సనితషోతే ఇతి 8

అథాతఆచమన్శేధింవ్యయఖ్యయస్యయమాః అథహ్సతపాద్యప్రక్ష్యళ్య అగ్నిాః ప్రజ్పతిాః

అథాతాఃస్యిధ్యయయశేధిం వైశ్ిదేవంహుత్వి అథమధుపరకంవ్యయఖ్యయస్యయమాః పఞ్చయజ్ోన్
అథాపరాతిా అష్టట ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే ద్వితీయప్రశేి షష్ఠోఽధ్యయయాః
సపతమోఽధ్యయయాః

పున్రుపన్యన్ం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । అగుర్థరుచ్ఛిషటభీణేన మధుమాంసభీణేన భవతి । సనాియకారయ

ఉదకుమేభఽగ్నికార్షయ చ్ఛరలోపీ భవతి । అగుర్థాః స్రే్రతమనుగచ్యిద్ దతిద్వి । ఉభయత్ర దశాహ్మని
కులన్యన్ివేజఞ్చ బ్రహ్మచరయక్షతిరభవతి । ఏతైశాచన్్యశ్చ నిమిత్వతని భవనిత చ్యత్ పూరిపక్షే పుణ్యయ
న్క్షత్రే గ్యమయేన్ గ్యచరమమాత్రం సోణ్డిలముపల్లపయ యమనియమయన్్ాాః వ్రత్వపవ్యసైశ్చ
ప్రాయశిచతతం కృత్వి అగ్నిముపసమాధ్యయ సమ్ర్వస్తతరాయ దణిప్రద్వనాత్ పూరివదుపన్యన్ం
కృత్వి స్యశేత్రం వ్యచయతి

భక్ష్యం న్ కురిన్ిశాితి న్ చ శ్మశ్రూణ్డ వ్యపన్మ్

శిర్థముణిం న్ కురిన్ి వ్యససాః పర్వధ్యపన్మ్
నాలఙ్గకరం తతాః కురిన్ బ్రహ్మసూత్రసయ ధ్యరణమ్
మేఖలధ్యరణం చైవ న్ చైవ్యమబరధ్యరణమ్
న్ చాభమన్ాణం కురిన్ నాజిన్సయ చ ధ్యరణమ్
న్ ప్రద్వన్ం చ దణిసయ న్ భైక్ష్యచరణం తథా
వ్యససో గ్రహ్ణం నాసిత వ్రత్వపన్యన్ం తథా
ఏవం హి శేధివత్ కృత్వి పూత్వ భవతి మాన్వాః
పున్ాఃసంస్యకరం కృత్వి పూత్వ భవతి । తదహ్ర్షవ స్యశేత్రవ్రతం కృత్వి తదహ్ర్షవ
శేసృజ్యద్ ఇత్వయహ్ 1

యాః పాణ్డగ్రహ్మద్వరగ్నిసతమౌపాసన్ ఇత్వయచక్షతే । తసిమన్ గృహ్మాణ్డ కరామణ్డ క్రియన్తత ।

తస్యయపాసన్తనాగ్నిహోత్రితిం యథా పారిణ్యన్ చరూణాం దరశపూరామాసయజితిమ్ । తస్యమనిిత్వయ
ధ్యర్థయఽనుగత్వ మన్ోయాః శ్రోత్రియగ్మరాద్విహ్మరయాః । ఉపవ్యసశాచనుగతే భ్యరాయయాః పతుయరాి ।
ఏత్వశాచహుతీరుీహుయత్ మిత్రాయ స్యిహ్మ వరుణాయ స్యిహ్మ సోమాయ స్యిహ్మ సూరాయయ
స్యిహ్మ అగియే స్యిహ్మ అగియే తపసితే జన్దితే పావకవతే స్యిహ్మ అగియే శుచయే స్యిహ్మ
అగియే జ్ఞయతిషమతే స్యిహ్మ అగియే వ్రతపతయే స్యిహ్మ ఇతి వ్యయహ్ృతీభర్విహ్ృత్వభాః సమస్యతభశ్చ
। అథ యద్వ దియహ్ం త్రయహ్ం వ్య స్యయంప్రాతర్విచ్ఛినోి భవతి అగియే తనుతమతే జుహుయత్ ।
యద్వ స్యోలపాకస్యయతిపాతన్ం భవతి అగియే పథికృతే అగియే వైశాిన్రాయ వ్య జుహుయత్ ।
అస్యయపి వ్యయఖ్యయత్వవ్యగ్రయణపిణిపితృయజౌో । ద్విదశాహ్మని శేచ్ఛిన్ిాః పున్రాధేయాః ప్రతిసంఖ్యయయ
వ్య హోమాన్ జుహుయత్ । పున్రాధ్యన్ం వక్ష్యయమాః । పర్వశ్రితే ఉదిత్వయవోక్షయ సికత్వప్యపత
ఉదుమబరశాఖ్యభాః పిక్షశాఖ్యభాః పాలశ్శాఖ్యభరాి ప్రచాిదయ యజిోకాత్ కాషాోదగ్నిం మథిత్వి
శ్రోత్రియగ్మరాద్విహ్ృతయ సతే కృత్వి ప్రజిలయిత్వి శాఖ్యమ్ అప్యహ్య ఓం భరుభవాఃసిరఓం
ప్రతిషో ఇతి నుయప్యయపసమాదధ్యతి । వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి తిస్రసతనుతమతీరుీహోతి తనుతం తన్ిన్
ఉదుబధయస్యిగ్ని త్రయస్త్రిఁశ్తతన్తవాః ఇతి । అథ చతస్రోఽభ్యయవరతనీరుీహోతి అగ్నిఽభ్యయవర్వతన్ అగ్ని
అఙ్గారాః పున్రూరాీ సహ్ రయయ ఇతి । ఏత్వం ప్రాజ్పత్వయం మన్సితీం స్యపతపతీం చ హుత్వి దేి
మినాదహుతీ జుహోతి యన్మ ఆతమనో మినాదభత్ పున్రగ్నిశ్చక్షురద్వత్ ఇతి । ప్రాయశిచతీతయం
జుహోతి అయశాచగ్నిరన్భశ్స్తతశ్చ సతయమితిమయ అసి । అయస్య మన్స్య ఘృత్వఽయస్య
హ్వయమూహిష్మ అయనో ధేహి భేషజం స్యిహ్మ ఇతి । దశ్హోత్వరం మన్స్యనుద్రుతయ సగృహ్ం
హుత్వి ఇమం మే వరుణ తత్వతా యమి తినోి అగ్ని స తినోి అగ్ని తిమగ్ని అయసి ప్రజ్పతే
యదసయ కరమణోఽతయర్ర్వచమ్ ఇతి చ । అత్రైకే జయభ్యయత్వనాన్ రాష్ట్రభృత ఇతుయపజుహ్ితి । యథా
పురస్యతద్ బ్రాహ్మణాన్న్తిన్ పర్వశేషయ పుణాయహ్ం సిసతయయన్మృద్విమితి వ్యచయిత్వి ప్రసిది ఆగ్నియాః
స్యోలపాకాః । అత్ర గురవే వరం దద్వతి వ్యసస్త ధేనుమన్డాిహ్ం వ్య । యద్వ ప్రవస్యద్ ఓం
భరుభవాఃసిాః ఇతి ఉపస్యోయ ప్రవస్యత్ । యద్వ ప్రయయద్ వ్యయఖ్యయతమాతమన్యరణోయాః
సమార్థపణముపావర్థహ్ణం చ । సమిధి వ్య సమార్థపన్ముపావర్థహ్ణం చ । సమిధి వ్య
సమార్థపయేదరణీకలే్న్ । యత్ర వ్యససతసిమన్ శ్రోత్రియగ్మరాదగ్నిమాహ్ృతయ ఆజుహ్మిన్ాః
ఉదుబధయసి ఇతి ద్విభ్యయమవధ్యయ పర్వస్తతరయ యస్యయం సమారూఢత్వమాదధ్యతి । వ్యయఖ్యయత్వ
హోమకల్ాః । 2 అథ గృహ్సోసయ దేి భ్యర్షయ । అగ్నిముపసమాధ్యయ సంపర్వస్తతరాయజయం బిలపయ
ఉత్ప్య స్రుక్స్్రవౌ నిషటపయ సమమృజయ స్రుచ్ఛ చతురాృహీతం గృహీత్వినాిరబాియం పత్వియం
యజమానో జుహోతి న్మసతర్షే గద । అవయవ్యయై త్వి సిధ్యయై త్వి । మా న్
ఇన్ద్దరభతసతాదృషాిర్వషాటసాః । ఏవ్య బ్రహ్మన్ తవేదసుత స్యిహ్మ ఇతి । అథైన్మగ్నిం సమార్థపయతే
అయం తే యోనిరృతిియ ఇతి । సమార్థపయ పూరాిగౌి సమిధమాధ్యయ ఆజుహ్మిన్ాః ఉదుబధయసి
ఇతి ద్విభ్యయం సంపర్వస్తతరాయజయం శేలప్యయత్ప్య స్రుక్స్్రవౌ నిషటపయ సంమృజయ స్రుచ్ఛ చతురాృహీతం
గృహీత్వినాిరబియోాః పత్వియాః యజమానో జుహోతి యో బ్రహ్మమ బ్రహ్మణ ఉజీహ్మర ఇతేయతేన్
సూకేతనైకైకశ్శ్చతురాృహీతం గృహీత్వి । ఆ ప్రణీత్వభయాః కృత్వి చతుశ్శరావమోదన్ం
శ్రపయిత్విభఘార్థయదఞ్చముద్విసయ ప్రతిషిోతమభఘారయతి । పర్వధ్యన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి
పకాిజుీహోతి । సమితం సంకలే్థామ్ ఇతి పుర్థనువ్యకాయమన్యచయ అగ్ని పుర్షాయధిపా భవ్య తిన్ి
ఇతి యజయయ జుహోతి । అధ్యజ్యహుతీరుపజుహోతి పుర్షయసతామగ్ని ఇత్వయనాతదనువ్యకసయ ।
సిిషటకృత్ ప్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । సనితషోతే ఔపాసన్తన్ాాః సనితషోతే ఔపాసన్తన్ాాః 3

అథ గృహ్యప్రాయశిచత్వతని జుహోతి అనుగతేఽగౌి కాలతిక్పమే హోమయోాః దరశపూరామాసయోశ్చ

ఆగ్రయణమకృత్వి న్వ్యన్ిప్రాశ్న్తఽకృతస్తమనాతయం ప్రసూత్వయం భ్యరాయయం స్త్రీషు గ్యషు చ
యమళ్జన్న్త పరాగమన్త రజసిలగమన్త ద్వవ్యమథున్త కుమారస్యయజ్తసంస్యకర్ష మన్ాశేపరాయస్య
కరమశేపరాయస్య బ్రహ్మచార్వణో వ్రతశేపరాయస్య మేఖలచ్యిదన్త దణిభన్తి యజ్ఞోపవీతస్యయధ్యరణ్య
సనాియలోపే అగ్నికారయలోపే ఉదకుమభలోపే ఇతేయతైశాచన్్యశ్చ కల్దృషటమగ్నిముపసమాధ్యయ
సంపర్వస్తతరయ ఘృతం చతురాృహీతం గృహీత్వి పాహి నో అగి ఏన్స్య స్యిహ్మ ఇతి ।
పురస్యతచోచపర్వషాటచచ మహ్మవ్యయహ్ృతీభరుిత్వి ఏతదేవ్యసయ ప్రాయశిచతతమశేచ్ఛిన్ికరణం సన్తతం
భవతీతి । ఉపన్యనాగ్నిర్వివ్యహ్మగ్నిాః సూతకాగ్నిాః శ్మశానాగ్నిరా చతురహ్మద్వ దశాహ్మద్వ
సఞ్చయనాదుద్వితాః స్యయత్ అపహ్త్వ అసురా రక్ష్యఁసి పిశాచా యే క్షయనిత పృథివీమను ।
అన్యత్రేత్వ గచినుత యత్రైషాం గతం మన్ాః ఇతయద్వభరవోక్షయ క్షిప్రం భసమసమార్థపణమ్ । అయం తే
యోనిరృతిియ ఇతి శ్రోత్రియగ్మరాదగ్నిమాహ్ృతయ ఆజుహ్మిన్ాః ఉదుబధయసి ఇతి ద్విభ్యయమవధ్యయ
పర్వస్తతరయ పర్వషిచయ ప్రాయశిచతతం జుహోతి అయశాచగ్నిాః పఞ్చహోత్వరం బ్రాహ్మణ ఏకహోత్వరం
మన్సితీమినాదహుతీవ్యయహ్ృతీభాః । అథాపివ్య చతురహ్ాఃసదయస్యకలం బ్రహ్మచరయం శేచ్ఛిన్తిత
స్యరసితేన్ హోమేన్ మన్సితీమినాదహుతీమహ్మవ్యయహ్ృతీనాం సప్రణవం జుహుయత్ 4

అథ బ్రహ్మచారయవకీర్ా భవతి యోఽయోన్య ర్షతాఃపాతేన్ వ్య సనాియలోపేన్

వోదకుమభలోపేనాగ్నికారయలోపేన్ వ్య । అనాయని నిమిత్వతని భవనిత చ్యచ్ఛికిమనార్బదరమాచాిదయ
కృత్వపవ్యసాః కృతనియమయనోాఽమావ్యస్యయయం రాత్రాయమగ్నిముపసమాధ్యయ
వ్యయహ్ృతిపరయన్తం కృత్వి ద్విరాజయసోయపఘాతం జుహోతి కామావకీర్థాఽసమయవకీర్థాఽసిమ
కామకామాయ స్యిహ్మ కామాభద్రుగ్యిఽసమయభద్రుగ్యిఽసిమ కామకామాయ స్యిహ్మ ఇతి ।
పున్రామమతిిద్రిదరయమ్ ఇతేయతమనువ్యకమషటశ్తమాజయసయ జుహుయత్ । యదేదవ్య దేవతిళ్న్మ్
ఇతేయతమనువ్యకం ప్రతయృచమాజయసయ జుహుయత్ । వ్యరుణాయద్వజయప్రభృతి సిదిమా
ధేనువరప్రద్వనాత్ । గురవే గ్మం దద్వతి । అథ సిపేి శుకిం పతేద్ వ్యస్యంసి శేసృజ్యన్యత్
పర్వదధ్యతి । ఉపవుయషసి గ్రమాత్ ప్రాచీముదీచీం ద్వశ్ముపనిష్కకరమయ
న్దీషు స్యియత్ ।
సముద్రగ్మన్దీస్యినాత్ త్రిరాత్రం ఫలమశుితే
సముద్రగ్మన్దీస్యినాత్ పక్ష్ప్యషణమేవ చ
సర్వత్తేసతామావ్యస్యయమన్న్తమయన్త శేష్ట
ఇతేయవం స్యిన్ం యథాశేధి తథా కర్థతి । పున్రామమతిిద్రిదయ
ర మ్ ఇతేయతేనానువ్య
కేన్ జపాతా పూత్వ భవతీత్వయహ్ భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 5
అథరుతస్యినాద్ భరుతరుమఖే నానీిక్షమాణా ప్రయత్విద్విహ్రుమఖం దరశయేత్ న్ తదహ్ాః సంవేశ్న్ం
కురాయత్ । యద్వ
సంవేశ్యేత్
తదహ్రాీయతే పుత్రాః సోఽల్యురిన్వర్వీతాః
పఞ్చమాయం తు శ్రమేద్వయ వ్య వనాియం నార్ం ప్రసూయతే
షషాోయం తు య శ్రమేత్ స్యధీి పుత్రపౌత్రవతీ భవేత్
సపతమాయం తు తథా నార్ అషటమాయం షణుమఖోపమాః
పర్వప్రియ న్వమాయం తు దశ్మాయముతతమాః సుతాః
ఏకాదశాయం తు దుషాటత్వమ ద్విదశాయం తు ధన్తశ్ిరాః
త్రయోదశాయం తు ద్యరాభగ్మయ చతురదశ్యఘవ్యన్ సుతాః
లభేత్ పతివ్రత్వం నార్ం పఞ్చదశాయం తథైవ చ
ష్ఠడశాయం లభతే పుత్రం బ్రహ్మకీర్వతాం న్త్వదృశ్మ్
తదూర్థిాపయమం నాసిత కామభగైవ కేవలమ్
తస్యమత్ సరిప్రయతేిన్ ష్ఠడశ్యన్తం ప్రతిశ్రమేత్
శుక్తితకర్షే లభేత్ పుత్రం శోణ్డతసయ స్రియం లభేత్
నినిదతేఽహ్ని సంవేశ్ం న్ కురాయతుత ప్రయతితాః
యద్వ ప్రమాద్వత్ కురాయచ్యచజీపేత్ త్వం వైషావీమృచమ్
కేశ్వ్యదీని నామాని జపేతుత శేశేధ్యని చ
అగియగ్మర్ష తత్వ గత్వి హుత్వి పూరాాహుతిం తతాః
ఏవం జన్మత్రయం వ్యపి శ్రవణం చ న్ సంశేశేత్
పరిదియే చ తతుకరాయత్ శ్రాదిం దత్వతా న్ వ్యహ్ని
సోమవ్యర్షఽరకవ్యర్ష చ భౌమవ్యర్ష శ్నైశ్చర్ష
శేషువే అయన్త చైవ వయతీపాతే చ సఙ్కకరమే
ఏత్వన్యనాయని నినాదయని ద్వవస్యని న్ సంశేశేత్
శేషిటరషటమయథాన్తయ చ పక్షచ్ఛిద్రాసతథైవ చ
ష్ఠడశే ద్విదశే వ్యపి పఞ్చదశాయం తథైవ చ
చతురదశాయం న్వమాయం చ షషాోయమషటమ ఏవ చ
ఏత్వన్యన్యతమం వీక్షయ శౌచం కురాయదయథోద్వతమ్
అభవీక్షయ సున్క్షత్రం పుణయం చైవ గ్రహోదయమ్
ప్రక్ష్యళ్య పాణ్డపాద్య ద్వివ్యచమయ మన్స్య హ్ర్వమ్
ధ్యయత్వి నారాయణం దేవం శ్ఙ్ఖచక్పగద్వధరమ్
అస్యయ దక్షిణహ్స్యతన్ భగం చైవ ప్రదరశయేత్
శివేన్ త్విభమృశామీతి శిశ్ిం యోన్య ప్రవేశ్యేత్
ఏకయ ఋషభేణ్యతి ఋచా సమయగనీక్షణాః
యథా రతయన్తం కృత్వి తథా శౌచం కృత్వి పశాచజీపేదృచాః సమయ శ ఆతే యోనిమ్
ఇతి । య ఏవం జ్ోత్విభమృశ్తి స సతు్త్రం లభతే బుధాః । ఏవమేవ మాసి మాసి
ఋతువేళ్యయం కృత్వి పుత్రం చారుబుద్విమన్తం బల్లషటం లభతే బల్లషోం లభత ఇత్వయహ్
భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 6
బ్రహ్మకూరచం ప్రవక్ష్యయమి కాయశోధన్ముతతమమ్
వేద్వద్వజయహోమం చ మన్ాహీన్మసంసకృతమ్
శుద్రాన్ిభజన్త చైవ వేద్వనాం శేక్పయేషు చ
కాకశాినావలఢే చోతకణోకే మృగపక్షిణామ్
పఞ్చమమేిచిసంస్ర్షశ పఞ్చగవయం శేశోధన్మ్
నీలవరాాయసుత గ్యమూత్రం కృషాాగ్యమయముదిర్షత్
త్వమ్పవర్ాపయశ్చవ శేిత్వయ దధిర్షవ చ
కపిలయ ఘృతం గ్రహ్యం మహ్మపాతకనాశ్న్మ్
అలభే సరివరాానాం కపిలదేకాతుత గ్రహ్యకమ్
గ్యమూత్రైకపలం దద్వయదఙ్మాషాోరిం తు గ్యమయమ్
ీణేనరం సపతపలం దద్వయద్ దధి త్రిపలమేవ చ
ఘృతమేకపలం దద్వయత్ తథైవ చ కుశోదకమ్
స్యశేత్రాయ గ్రహ్య గ్యమూత్రం గన్ిద్విర్షతి గ్యమయమ్
ఆపాయయస్యితి చ ీణేనరం దధిక్రావాణ ఇతి వై దధి
ఆజయం శుక్పమస్తతేయవం దేవసయ త్వి కుశోదకమ్
ఆప్య హి షాో మయోభ్యవ ఇత్వయలోడయ మా న్సోతకే
ఇతయభమన్ాయ ప్రణవేనోదిృతయ ప్రణవేన్ నిరమథయ ప్రణవేనైవ పిబేత్ । అగియే సోమాయ
ఇరావతీ ఇదం శేషుార్విచక్పమే మా న్సోతకే ప్రజ్పతే గ్మయత్రం చ హుత్వి మధయమేన్
పలశ్పర్షాన్ పదమపత్రేణ తత్ పిబేత్
యత్ తిగసిోగతం పాపం దేతి నిషోతి మామకే
బ్రహ్మకూర్థచదకాత్ సర్షి దహ్తయగ్నిర్వవేన్ిన్మ్ । ఇతి 7

అథాత్వ నైమితితకాని ప్రాయశిచత్వతని వ్యయఖ్యయస్యయమాః । సరిత్ర వైషావరచం జపేత్ శేష్ఠారుికం వీరాయణ్డ

ప్రవోచమ్ ఇతి । అథ కరామన్తర్ష యద్వ క్షుధేద్వి నిష్టోవేద్వి సహ్స్రశ్చరాే పురుష ఇతి జపతి । అప
ఉపస్ృశాయఙ్మాషాోనామికాభ్యయం దక్షిణకరాముపస్ృశేత్ యద్వ మూత్రం కురాయత్ పాద్య ప్రక్ష్యళ్యయచమయ
ఓంకారం మన్స్య ధ్యయత్వి శుచ్ఛరూభత్వి పురుష ఏవేదఁ సరిమ్ ఇతి దేి ఋచౌ జపేత్ । యద్వ
మేతిత్ పూరివచౌిచం కృత్వి త్రిపాదూరిా ఉదైతు్రుష ఇతి తిస్ర ఋచో జపేత్ । యదయశుచ్ఛస్ర్షశ
శుదిజలశ్యే స్యిత్విమ ఆచమయ తస్యమదయజ్ోత్రిహుత ఇతి చతస్ర ఋచో జపేత్ । యద్వ
చణాిలపతిత్వద్వదర్షశ అప ఆచమయ ఆద్వతయమభవీక్షయ బ్రాహ్మణోఽసయ ముఖమాస్తత్ । బాహూ రాజన్యాః
కృతాః । ఊరూ తదసయ యద్ిశ్యాః । పద్వభయఁ శూద్రో అజ్యత । చన్దదరమా మన్సో జ్తాః । చక్ష్ాః
సూర్థయ అజ్యత ఇతి తిస్ర ఋచో జపేత్ । యద్వ హోమో మధేయ శేచ్ఛిన్ిాః స్యయద్ వేద్వహ్మేతం
పురుషం మహ్మన్తమ్ ఇతి తిస్ర ఋచో జపేత్ । దేి మినాదహుతీ హుత్వి పున్ాః శేషం సమాపయేత్ ।
యద్వ పాత్రాణ్డ శునాదయవలఢే ద్వరుమయన్యగౌి ప్రక్షిపేత్ మృణమయని చాపు్ ప్రక్షిపేత్
లోహ్మయని భసమనా శుధయనిత । అనాయని న్వ్యని పాత్రాణ్డ సంగృహ్య శేష్ఠా తినోి అన్తమాః
శేష్ఠారుికం వీరాయణ్డ ప్రవోచమ్ ఇతి దేి ఋచౌ జపేత్ । యన్మ ఆతమనో మినాదభత్
పున్రగ్నిశ్చక్షురద్వత్ ఇమం మే వరుణ తత్వతా యమి తినోి అగ్ని ఇతి షడాహుతీరుీహుయత్ ।
యదయగ్నిముదకాయదయవలఢే అగ్నిముద్విసయ పూరివత్ శౌచం కృత్వి అగ్నిం మథిత్వి లౌకికం
వ్యహ్ృతయ స్రుక్స్్రవౌ నిషటపయ సంమృజయ స్రుచ్ఛ చతురాృహీతం గృహీత్వి పూరాాహుతిం హుత్వి
పూరివత్ సంస్యకరం కర్థతి । యదయరణయశుచ్ఛరభవేద్ అనాయమాహ్ృత్్యవ చతురాృహీతం గృహీత్వి
పురుషసూకేతన్ మన్స్యనుద్రుతయ జుహోతి । యద్వ సూతక్త మృతక్త భవేత్ తన్మధేయ హోమం న్ కర్థతి
స్యోలపాకం చ త్వనాయహ్మని । వయతీపాతే తద్రదరవయం బ్రాహ్మణాయ దద్వతీత్వయహ్ భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 8

అథాత్వ గృహ్మయణ్డ ప్రాయశిచత్వతని సమరయన్తత త్వని వక్ష్యయమాః । శేషాణ్డ వైత్వనికాని । య

ఆహిత్వగ్నిరిరమస్ ధర్థమ య ఆహిత్వగ్నిాః లోకస్ ఔషాసనికసయ ఇతి శాటాయయనీయం బ్రాహ్మణం
భవతి । తత్ర యే పుర్థడాశాసత ఇహ్ చరవాః । పయోదధిపృషద్వజ్యనామ్ ఆజయవత్ సంస్యకర్థ న్
దధోిఽధిశ్రయణం ప్రతయసన్ం ప్రతివేషణమ్ అగ్ని
ర్భద్రరాక్షసపైతృకనైరృతచ్యిదన్భేదన్నిరసనాత్వమభమరశనాని చ కృత్వి అప ఉపస్ృశేత్ । సరిత్ర
సకన్తి భన్తి క్ష్యమే దగ్ని శేపరాయస్యఽన్తర్వతే చ దేి మినాదహుతీ జుహుయత్ యన్మ ఆతమనో మినాదభత్
పున్రగ్నిశ్చక్షురద్వద్ ఇతి । సకన్తి సనాతా సిఞ్జచమి ఇతి సకన్ిమభమనాాయప్యహ్మయవసిచయ భాః
ఇతుయపస్యోయ అస్యకన్యదయాః పృథివీమ్ ఇతి దేి ఆహుతీ జుహుయత్ । ఆజయం చ్యద్
దేవ్యఞ్ీన్వన్స్తిమంహ్స ఇతి చానుమన్ాయ కిఞ్చచచచ దద్వయత్ । అథ భన్తి భమిరూభమాి ఇతి
భన్ిమభమన్ాయ ఉన్ిమభయ పృథివీమ్ ఇతయప్యహ్మయవసిచయ త్రయస్త్రింశ్తతన్తవ ఇతేయతయ జుహుయత్
। అగౌి ప్రక్షిపేద్ ద్వరుమయణ్డ । అథ క్ష్యమే నిరృత్్య త్వి ఇతి దగిమభమన్ాయ కిఞ్చచత్ తిం పరాచీ
తిమవ్యచీ తిం రక్ష్యఁసి గచి ఇతి దక్షిణాపరముతతరాపరం వ్య ద్వశ్ం ప్రతినిరసయ అనీషి రక్ష్యఁసి
స్యధతి ఇతి తిస్ర ఆజ్యహుతీరుీహుయత్ । హ్శేషామభగమన్స్్యకదేశ్ం చ్యదుదిృతయ తతకృత్్ితయ
జుహుయత్ । ఏతేనాశ్ృతదుాఃశ్ృతౌ వ్యయఖ్యయతౌ । అప్యఽభయవహ్ర్షత్ । రుద్రాయ త్వి
ఇతయశ్రృతమభమన్ాయ యమాయ త్వి ఇతి దుాఃశ్ృతమథ పర్వసతరణద్వతి అగియే క్ష్యమవతే న్మో
న్మాః క్ష్యమవనామ మా హింస్తాః మా మే గృహ్ం మా మే ధన్ం మా మే పశూన్ ఇతయభమన్ాయ అగియే
క్ష్యమవతే స్యిహ్మ ఇతి జుహుయత్ । ఇన్దదరం వో శేశ్ితస్ర్వ ఇతి పున్ాః పర్వసితరయ ఇన్ద్దరయ స్యిహ్మ
ఇతి జుహుయత్ । అథ పర్వధిద్వతి ప్రద్వవ్యయయగియే న్మో న్మాః ప్రద్వవ్యయయ ఇతి ।
సమాన్మత ఊరిామ్ అగ్నిాః సమిదసి ఇతి పశాచరిం యమసయ సమిదసి ఇతి దక్షిణారిమ్ సోమసయ
సమిదసి ఇతుయతతరారిమ్ । ఇనాినాస్యతా శ్తం హి మా ఇతి దేి ఆహుతీ జుహుయత్ । జుష్మటఽన్యం
పర్వదధ్యయత్ గన్ిర్థిఽసి ఇతి ప్రతిమన్ామ్ । అథ శేపరాయస్య తినోి అగ్ని స తినోి అగ్ని తిమగ్ని
అయసి ప్రజ్పతే ఇతి చతస్ర ఆహుతీరుీహుయత్ । ఏత్వ ఏవ్యన్తర్వతే మనో జ్ఞయతిాః
పఞ్చమీమన్తర్వతం చ కురాయత్ । సంసిోతే చ్యత్ కిఞ్చచచచ దద్వయత్ । ఉతతరసిమన్ కాల ఆగతే హోమశేచద్
అనివృతతాః పూరిసయ స్యయం కాలతిపతితసతస్యయం ప్రాయశిచతతం మనో జ్ఞయతిాః ఇతి పూరిసయ
జుహుయత్ । తథాపరసయ జుహుయత్ । ఏవం ప్రతిహోమమ్ ఆ దశ్రాత్రాత్ ప్రాణాయమాః ।
ఏకాదశ్చప్రభృత్వయ శేంశ్తిరాత్రాదుపవ్యసస్త్రింశ్ద్రాత్రాదత ఊరిాం ప్రాజ్పతయం శేహితమ్ ।
ఏకాదశ్చప్రభృతి తిస్రసతనుతమతీరాదాదశాహ్మని శేచ్ఛిన్ిాః పున్రాధేయ ఇతుయకతమేవం వ్య । అథ
పరిణయతీతే మనో జ్ఞయతిాః అయశాచగ్ని యదసిమన్ సిసిత న్ ఇన్దదర ఇతి చతస్ర ఆహుతీరుిత్విగియే
పథికృతే స్యోలపాకం కురాయత్ ప్రాగషటమాత్ । అత ఊరిాం సోపవ్యసాః కారయాః దేి త్రిషు చ తిస్ర
ఇతేయవమతీతేషు ప్రాయశిచతతం పారిణవద్యిమాః పితృయజ్యోఽతీతే పక్షదియే చోపవ్యసాః కారయ ఇతి
సిదిమ్ । అథ మహ్మయజ్ోనామ్ ఏకసిమన్ిహ్ని మనో జ్ఞయతిాః ఇతి దియోస్త్రిషు చతురుే పఞ్చసు వ్య
షట్స్ ప్రభృతీతి తిస్రసతనుతమతీరుిత్వి చతస్రో వ్యరుణీరీపేత్ ఇమం మే వరుణ తత్వతా యమి
యతికఞ్చ అవ తే తిడ ఇత్వయ న్వరాత్రాత్ । అత ఊరిామా
దశ్రాత్రాచచతస్రోఽభ్యయవర్వతనీరుీహుయత్ । సర్షిషామన్తత్వ వ్యయహ్ృతీభర్వతి సిదిమ్ 9

అత ఊరిాం వ్యన్ప్రసోశేధిం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । అన్వదయం గృహ్ధరమం చర్వత్వి యజ్ోన్ యజతి ।

పుత్రముత్వ్దయ సంసకృతయ వేదమధ్యయపయ వృతితం శేధ్యయ గుణవతి పుత్రే కుడుమబభ్యరం నియోజయ
ఉతతరాయణ్య పూరిపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రే కుశ్చీరచరమవలకలవ్యస్య జీ కృషాాజినోతతర్యాః
కృతప్రస్యోన్ల్లఙ్గాఽగ్నిమాతమసమార్థపణం కృత్వి సపతీిక్త వ్యపయపతీిక్త వ్య వన్మాశ్రయేత్ ।
శ్రమణమగ్నిమాధ్యయ వేణుశాయమాకనీవ్యరాద్వభరారణయమూలఫలర్థషధీభాః స్యయంప్రాతరగ్నిం
పర్వచర్షత్ । ఫాలకృషాటభాః దేవబ్రాహ్మణపితృభతమనుషయయజ్ోన్హ్రహ్రుిత్విరణోయరాి కాలే
శ్కితతాః శ్ర్రం పర్వశోషయేద్ యమనియమమనోాపవ్యస్యద్వభాః । జీరాపరాాహ్మరాః దనోతలూఖల్లకాః
శైలకుో ట యే కాల ఆగచ్యియుస్యతభయఽపి దద్వయత్ । సోణ్డిలశాయీ ఊరిార్షత్వాః అతిథిప్రియాః
అమత్ర్ శేవ్యదపైశున్యమృషావ్యదవజీం సద్వశుచ్ఛాః గ్రమసయ ఛద్వం న్
దర్షశదరణయవ్యసగ్నియోఽభయద్వయీ సరిభత్వనాం పరరభమృషాటనాయశ్రమాన్తరహిత్వని
నాభయవహ్ర్షదేకాగ్నిపరాయణాః అప్రమాదీ సబీజ్ం ప్రోషిత్వం భమిం నాక్పమేత్ । తప్యధికాయ
యజ్ోధికాయ వయోధికాయ ఫలోదకం దద్వయత్ । ఏవం మృగైాః సహ్ చర్వత్విపర్వస్న్దయసహ్వ్యస్త
సికాలం వయప్యహ్య సిరాలోకం గమిషయతీతి । అథవ్య తృతీయమాయురాభగం వ్యన్ప్రసోవ్రతం
చర్వత్వి చతురోమాయురాభగం పర్వవ్రజ్యద్వి 10
అథాతాః సంనాయసశేధిం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । ఉదగయన్ ఆపూరయమాణపక్షే పుణ్యయ న్క్షత్రే
పూరికాలముప్యషయ సంభ్యరానుపకల్యతే । కాపాయవ్యసస్త
పిక్షపశేత్రపాదుకాసన్వైణవదణిశికయకమణిలిలవుపాత్రం
కుశ్బన్ిమితేయవమాద్వసంభ్యరానుపకల్యతే । అగ్నిమార్థపయ వనాద్ గ్రమం ప్రశేశ్య కేశ్శ్మశ్రూణ్డ
వ్యపయిత్వి న్దీషు స్యియత్ శుదేి జలశ్యే వ్య । అప ఆచమయ న్దీతీర్ష దేవగృతి వ్య
బ్రాహ్మణాన్భగమాయక్రోధనోఽదేిషణాః సరికరామణ్డ సంన్యస్యత్ । న్ వేద సంన్యస్యత్ ।
వేదసంనాయస్యచూిద్రో భవతి । తస్యమద్ వేదం న్ సంన్యస్యత్ । బ్రాహ్మణసనిిధౌ మన్ాముకాతాపాః పిబేత్
సంన్యసతం మయ ఇతి । గృహ్స్యోనోపనీత్వన్ వైణవ్యనాతన్ సంభ్యరాన్ పర్వగృహ్య
సశేతృమణిలముదీిక్షమాణాః సంన్యసతం మయ ఇతి త్రిరుచైాః ప్రబ్రూయత్ । అథ బ్రాహ్మణం
నివీతం బహుయజిన్మభగమయ దణాినాదతవ్య ఇతుయకాతా దణాిన్ పర్వగృహ్య
కృతనామానికృత్వఽనుజ్ోత్వ యతేరిరామన్ సమయ శ పర్వచర్షత్ నితయశిఖీ నితయయజ్ఞోపవీతీ
నితయసనోియపాస్త నితయప్రాతాఃస్యియీ నితయం భైక్ష్యశ్చ నితయం యమనియమయన్ావ్రత్వపవ్యస్త
నితయమీశ్రర్థపాస్త నితయం గ్యదేవగృహ్వ్యస్త అపగతభయకామక్రోధలోభమోహ్మదమాత్రయాః ఇతి ।
ఏవమాద్వధరమం చర్వత్వి సిరాలోకం గమిషయతి । అథవ్య బ్రాహ్మణ్యషు ీణేనయమాణ్యషు పూరివచౌిచం
కృత్వి సరికరామణ్డ సంన్యసయ ప్రైషణమప్యఽశాితి । ఈశ్ిరమేవోపాసయ పూత్వ భవతీత్వయహ్
భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 11 పున్రుపన్యన్ంవ్యయఖ్యయస్యయమాః యాఃపాణ్డగ్రహ్మద్వరగ్నిాః
అథగృహ్సోసయదేిభ్యర్షయ అథగృహ్యప్రాయశిచత్వతనిజుహోతి అథబ్రహ్మచారయవకీర్ా భవతి
అథరుతస్యినాత్ బ్రహ్మకూరచం ప్రవక్ష్యయమి అథాత్వనైమితితకాని అథాత్వగృహ్మయణ్డప్రాయశిచత్వతని
అతఊరిాంవ్యన్ప్రసోశేధిమ్ అథాతాఃసంనాయసశేధిమ్ ఏకాదశ్ । ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే
ద్వితీయప్రశేి సపతమోఽధ్యయయాః ద్వితీయాః ప్రశ్ిాః సమాపతాః
తృతీయాః ప్రశ్ిాః
ప్రథమోఽధ్యయయాః

అమావ్యస్యయయమపరాతిా మాసికమ్ అపరపక్షసయ వ్యయుక్షాహ్సు్ పితృభయఽన్ిం సంసకృతయ

దక్షిణాగ్రన్ దరాభనాసనాని కల్యిత్వి బ్రాహ్మణాన్ శుచీన్ మన్ావతాః
సమాఙ్గాన్యుగ్మమనామన్ాయతే । యోనిగ్యత్రమన్ాసమబనాిన్ అరాోపేక్ష్ న్ భజయేత్ ।
అగ్నిముపసమాధ్యయ దక్షిణాప్రాగగ్రైరదర్భాః పర్వస్తతరయ ఏకపశేత్రాన్తర్విత్వయమాజయస్యోలయమాజయం
నిరుపయ సంసకృతయ తతాః అపసవయం పర్వషిఞ్చతి । ఔదుమబరమిధమమభ్యయధ్యయ ఔదుమబరాయ దరాియ
జుహోతి । ఆజయభ్యగ్మన్తం కృత్వి ప్రాచీనావీతీ పిత నావ్యహ్యతి ఆయత పితరాః స్యమాయ గమీభరాః
పథిభాః పూర్ియాః ప్రజ్మసమభయం దదత్వ రయిం చ దీరాఘయుతిం చ శ్తశారదం చ ఇతి । ఏత్వమేవ
ద్వశ్మభయపాః ప్రసిఞ్చతి ఆప్య దేవీాః ప్రహిణుత్వగ్నిమేతే యజోం పితర్థ నో జుషనాతమ్ ।
ఆస్తనామూరీముత యే భజన్తత తే నో రయిం సరివీరాన్ నియచిత్వత్ ఇతి । వ్యయహ్ృతిపరయన్తం
కృత్వి ప్రాచీనావీతీ జుహోతి సోమాయ పితృమతే సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ । యమాయఙ్గారసితే
పితృమతే సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ । యాః ప్రాచీాః సంభవనాతయప ఉతతరతశ్చ యాః । అద్వభర్విశ్ిసయ
భ్యవన్సయ భర్ాభరన్తరన్యం పితురదధే సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ । అన్తరదధే పరితైరన్తరమహ్మయ పృథివ్యయ । ద్వవ్య
ద్వగ్నభరన్నాతభరూతిభరన్తరన్యం పిత్వమహ్మదదధే సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ । అన్తరదధ ఋతుభాః
సర్ిరహోరాత్రైాః ససనిిభాః । అరిమాసైశ్చ మాసైశాచన్తరన్యం ప్రపిత్వమహ్మదదధే సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ।
అథ నామధేయైరుీహోతి అముష్్మ సిధ్య న్మోఽముష్్మ సిధ్య న్మ ఇతి । యన్తమ మాత్వ ప్రల్గలోభ
చరతయన్నువ్రత్వ తన్తమ ర్షతాః పిత్వ వృఙ్గకామాభ్యరనోయఽవపదయత్వం సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ । ఏవం
ద్వితీయమ్ । తథా తృతీయమ్ । యన్తమ పిత్వమహీ యన్తమ ప్రపిత్వమహీ ఇతి మన్ాం సన్ిమతి 1 యే
చ్యహ్ పితర్థ యే చ న్తహ్ యఁశ్చ శేదమ యఁ ఉచ న్ ప్రశేదయ । అగ్ని త్వన్ వేతో యద్వ తే
జ్తవేదసతయ ప్రతతం సిధయ మదనిత కామాః సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ । యదిాః
క్పవ్యయదఙ్ామదహ్లోికాన్న్యన్ ప్రణయన్ జ్తవేద్వాః । తద్యిఽహ్ం పున్రావేదయమయర్వషాటాః
సర్ిరఙ్్ాాః సంభవనుత పితరాః సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ । వహ్మజయం జ్తవేదాః పితృభయ యత్రైత్వన్ వేతో
నిహిత్వన్ పరాకే । ఆజయమసయ కూలయ ఉప త్వం క్షరనుత సత్వయ ఏషామాశిషాః సనుత కామాః సిధ్య
న్మాః స్యిహ్మ । ఏవం ద్వితీయం తథా తృతీయమ్ । పిత్వమతిభయాః ప్రపిత్వమతిభయ ఇతి మన్ాం
సన్ిమతి । ఏవమన్ిసయ జుహోతి । వహ్మన్ిమ్ ఇతి మన్ాం సన్ిమతి । అథ స్యశేషటకృతీం జుహోతి
అగియే కవయవ్యహ్నాయ సిిషటకృతే సిధ్య న్మ ఇతి । దక్షిణారిపూరాిర్షి హుత్వినుప్రహ్ృతయ
దర్ిమథాన్ిమభమృశ్తి పృథివీ తే పాత్రం ద్యయరపిధ్యన్ం బ్రహ్మణస్యతా ముఖే జుహోమి
బ్రాహ్మణానాం త్వి శేద్వయవత్వం ప్రాణాపాన్యోరుీహోమయక్షితమసి మా పిత ణాం క్షేషాో
అముత్రాముషిమన్ లోకే పృథివీం సమన్తస్మేఽగ్నిరుపద్రషాట దతతస్యయప్రమాద్వయ ఋచస్యత మహిమా
। పృథివీ తే పాత్రం ద్యయరపిధ్యన్ం బ్రహ్మణస్యతా ముఖే జుహోమి బ్రాహ్మణానాం త్వి శేద్వయవత్వం
ప్రాణాపాన్యోరుీహోమయక్షితమసి మా పిత్వమహ్మనాం క్షేషాో అముత్రాముషిమన్ లోకేఽన్తర్వక్షం
సమన్తస్మే వ్యయురుపశ్రోత్వ దతతస్యయప్రమాద్వయ యజఁషి తే మహిమా । పృథివీ తే పాత్రం
ద్యయరపిధ్యన్ం బ్రహ్మణస్యతా ముఖే జుహోమి బ్రాహ్మణానాం త్వి శేద్వయవత్వం
ప్రాణాపాన్యోరుీహోమయక్షితమసి మా ప్రపిత్వమహ్మనాం క్షేషాో అముత్రాముషిమన్ లోకే ద్యయాః
సమన్తస్మే ఆద్వత్వయఽనుఖ్యయత్వ దతతస్యయప్రమాద్వయ స్యమాని తే మహిమా ఇతి ।
బ్రాహ్మణానుపస్రశయతి । భ్యకతవత్వఽనువృత్వతయ శేషమ్ అనుజ్ోపయ 2 ఉదకుమభం దరభముషిటం
చాద్వయ దక్షిణాగ్రన్ దరాభన్ పర్వస్తతరయ తేషివ్యచీన్పాణ్డరదక్షిణాపవరాాంస్త్రీనుదపాత్రానుపర్వ నిన్యతి
మారీయనాతం పితరాః స్యమాయసాః మారీయనాతం పిత్వమహ్మాః స్యమాయసాః మారీయనాతం ప్రపిత్వమహ్మాః
స్యమాయసాః ఇతి । అస్యవవన్తనిఙ్ుి అస్యవవన్తనిఙ్ుి ఇతి వ్య తేషివ్యచీన్పాణ్డరదక్షిణాపవరాాన్ త్రన్
పిణాిన్ దద్వతి । ఏతతేత తత అస్య ఇతి పిత్రే పిణిం దద్వతి ఏతతేత పిత్వమహ్ అస్య ఇతి పిత్వమహ్మయ
ఏతతేత ప్రపిత్వమహ్ అస్య ఇతి ప్రపిత్వమహ్మయ । త్పష్టాం చతురోమ్ । స కృత్వకృత్వ వ్య । యద్వ
నామధేయని న్ శేద్వయత్ సిధ్య పితృభయాః పృథివీషదభయ ఇతి పిత్రే పిణిం దద్వతి । సిధ్య
పిత్వమతిభయఽన్తర్వక్షసదభయ ఇతి పిత్వమహ్మయ । సిధ్య ప్రపిత్వమతిభయ ద్వశేషదభయ ఇతి
ప్రపిత్వమహ్మయ । అత్రాఞ్ీనాభయఞ్ీన్త వ్యసశాచనుపిణిం దద్వతి । ఆఙ్గుిస్యవ్యఙ్గుిస్య ఇతి
త్రిరాఞ్ీన్మ్ । అభయఙ్గుిస్యవభయఙ్గుిస్య ఇతి త్రిరభయఞ్ీన్మ్ । ఏత్వని వాః పితర్థ వ్యస్యంసయత్వ
నోఽన్యత్ పితర్థ మా యోఢుమ్ ఏత్వని వాః పిత్వమహ్మ వ్యస్యంసయత్వ నోఽన్యత్ పిత్వమహ్మ మా
యోఢుమ్ ఏత్వని వాః ప్రపిత్వమహ్మ వ్యస్యంసయత్వ నోఽన్యత్ ప్రపిత్వమహ్మ మా యోఢుమ్ ఇతి
దశామూరాాసుతకాం వ్య ఛిత్వతా న్యసయతి పూర్షి వయసి సిం లోమ ఛిత్వతా ఉతతర్ష । అథ పాత్రం
సంక్షిపయ నిన్యతి పుత్రాన్ పౌత్రాన్భతర్యనీతరాప్య మధుమతీర్వమాాః । సిధ్యం పితృభయఽమృతం
దుహ్మనా ఆప్య దేవీరుభయఁసతర్యనుత ఇతి । నుయబీపాత్రం పాణీ వయతయసయ న్మో వాః పితర్థ
రస్యయ ఇతి షడ్భభరిమస్యకరరుపతిషోతే । ఉదకాన్తం గత్వి త్రిరుదకాఞ్ీల్లద్వన్తనోదకాఞ్ీలన్ దద్వతి
ఏష తే తత పితురమధుమాఁ ఊర్వమాః సరస్యిన్ యవ్యన్గ్నిశ్చ పృథివీ చ త్వవతయసయ మాత్రా
త్వవ్యన్సయ మహిమా త్వవన్తమేన్ం భతం దద్వమి యథాగ్నిరక్షిత్వఽనుపదసత ఏవం మే తత్వయ
పిత్రేఽక్షిత్వఽనుపదసతాః సిధ్య భవత్వం తిఁ సిధ్యమక్షితం తైాః సహోపజీవ్యస్య ఋచస్యత మహిమా
ఏష తే పిత్వమహ్ పితురమధుమాఁ ఊర్వమాః సరస్యిన్ యవ్యన్ వ్యయుశాచన్తర్వక్షం చ త్వవతయసయ
మాత్రా త్వవ్యన్సయ మహిమా త్వవన్తమేన్ం భతం దద్వమి యథా వ్యయురక్షిత్వఽనుపదసత ఏవం
మే పిత్వమహ్మయ పిత్రేఽక్షిత్వఽనుపదసతాః సిధ్య భవత్వం తిఁ సిధ్యమక్షితం తైాః సహోపజీవ్యస్య
యజఁషి తే మహిమా । ఏష తే ప్రపిత్వమహ్ పితురమధుమాఁ ఊర్వమాః సరస్యిన్ యవ్యనాద్వతయశ్చ
ద్యయశ్చ త్వవతయసయ మాత్రా త్వవ్యన్సయ మహిమా త్వవన్తమేన్ం భతం దద్వమి
యథాద్వత్వయఽక్షిత్వఽనుపదసతాః ఏవం మే ప్రపిత్వమహ్మయ పిత్రేఽక్షిత్వఽనుపదసతాః సిధ్య భవత్వం
తయఁ సిధ్యమక్షితం తైాః సహోపజీవ్యస్య స్యమాని తే మహిమా ఇతి । ప్రతేయతయ
ప్రతిషిోతముదపాత్రేణాప ఉపప్రవరతయతి పరాయత పితరాః స్యమాయ గమీభరాః పథిభాః పూర్ియాః
ప్రజ్మసమభయం దదత్వ రయిమ్ । అథ మాసి పున్రాయత నో గృహ్మన్ హ్శేరతుతం సుప్రజసాః
సువీరాాః ఇతి । ఏతేన్ అరాఘయవరే వ్యయఖ్యయతతన్ామ్ । మాంసం నియతం మాంస్యభ్యవే శాకమ్ 3
అమావ్యస్యయయమపరాతిా యేచ్యహ్పితరాః ఉదకుమభందరభముషిటం త్రణ్డ ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే
తృతీయప్రశేి ప్రథమోఽధ్యయయాః
ద్వితీయోఽధ్యయయాః

అషటకాం కర్వషయమాణ ఉపకల్యతే ఉక్ష్యణం వ్య వేహ్తం వ్రీహీన్న్ిం మధుశ్చ సర్వ్శ్చ । ప్రసిదిం
శౌచమ్ । అన్యరాధ్యయమగ్నిముపసమాధ్యయ పర్వస్తతరాయపర్షణాగ్నిం వ్రీహీన్తకపశేత్రోఽథ నిరిపతి
ఇమమపూపం చతుశ్శరావం శేరిపామి కేిశాపహ్ం పిత ణాం సంపరాయే । దేవసయ త్వి సశేతుాః
ప్రసవేఽశిినోరాబహుభ్యయం పూష్ఠా హ్స్యతభ్యయం పితృభయస్యతా జుషటం నిరిపామి ఇతి పితృభయస్యతా
పితృభయస్యతా ఇతేయవం చతుశ్శరావం నిరిపతి । ప్రోక్షయ త్పష్టాం హ్శేషకృత్వ వ్యచం శేసృజయ యథా
పుర్థడాశ్మేవమేవైతమపూపం పదకపాలమధిశ్రయతి । ఏకకపాలం వ్య । శ్ృతే తసిమనాిజయం దధి
శేలప్యయత్ప్యథ పర్వషిఞ్చతి అద్వతేఽనుమన్యసి ఇతి దక్షిణతాఃప్రాచీన్మ్ అనుమతేఽనుమన్యసి
ఇతి పశాచదుదీచీన్ం సరసితేఽనుమన్యసి ఇతి ఉతతరతాఃప్రాచీన్ం దేవ సశేతాః ప్రసువ ఇతి సరితాః
ప్రదక్షిణం పర్వషిచాయఘారావ్యఘారయ ఆజయభ్యగౌ జుహోతి । ఆజ్యయన్ ప్రాయశిచతతం జుహోతి య
తిరశ్చచ నిపదయస్యఽహ్ం మరాయద్వ శేధరణీ ఇతి । త్వం త్వి ఘృతసయ ధ్యరయ జుహోమి
వైశ్ికరమణీం కామాః సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి । అథైతస్యయపూపసయ
మధ్యయదవద్వయోపస్తతరాాభఘార్వతమౌదుమబరాయ దరాియ జుహోతి । అపూపం జుహోతి ఘృతవన్తమదయ
సిధ్యవన్తం పిత ణాం తర్ణాయ వహ్ హ్వయం పితృభయ ఆహుతీరుీహోమి కామాః సిధ్య న్మాః
స్యిహ్మ ఇతి అథ పురస్యతదక్షి
ద ణత్వఽవద్వయ పశాచదర్ేయో జుహోతి ఇయమేవ స్య య ప్రథమా
వౌయచిదన్తరస్యయం చరతి ప్రశేషాట । వధూరీజ్న్ న్వగజీనిత్ర త్రయ ఏనాం మహిమాన్ాః సచన్తత కామాః
సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి । తృతీయం జుహోతి ఔలూఖల గ్రవ్యణో ఘోషమక్పత అపాః పితృభయాః
కృణిన్తాః పర్వవత్ర్ణామ్ । ఏకాషటకే సుప్రజ్ వీరవనోత వయఁ స్యయమ పతయో రయీణామ్ కామాః
సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి । చతుర్ోం జుహోతి యం జనాాః ప్రతిన్న్దనిత రాత్రిం ధేనుమివ్యయతీ ।
సంవత్రసయ య నీ పతీి స్య నో అసుత సుమఙ్ాల కామాః సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి । పఞ్చమీం
జుహోతి ప్రజ్పతే న్ తిదేత్వన్యనోయ శేశాి జ్త్వని పర్వత్వ బభవ । యత్వకమాస్యత జుహుమసతనోి
అసుత వయఁ స్యయమ పతయో రయీణాం కామాః సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి । షష్టోం జుహోతి యదసయ
కరమణోఽతయర్ర్వచం యద్వి న్యయన్మిహ్మకరమ్ । అగ్నిషటత్ సిిషటకృద్విద్విన్ సరి ఁ! సిిషటం
సుహుతం కర్థతు మే అగియే సిిషటకృత సుహుతహుతే సరిహుతే సరిప్రాయశిచత్వతహుతీనాం
కామానాం సమరియిత్రే కామాః సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి । దవీం ప్రక్ష్యళ్య నిధ్యయ తథైవ పర్వమృజయ
పర్వషిచయ పిణాివృతైత్వన్ పిణాిన్ దత్వతాత్రైతమపూపం ఘృతవన్తం మధుమన్తం
శ్రద్విభమరశన్తనాభమృశ్తి 2

పృథివీ తే పాత్రం ద్యయరపిధ్యన్ం బ్రహ్మణస్యతా ముఖే జుహోమి బ్రాహ్మణానాం త్వి శేద్వయవత్వం

ప్రాణాపాన్యోరుీహోమయక్షితమసి మా పిత ణాం క్షేషాో అముత్రాముషిమన్ లోకే పృథివీ
సమన్తస్మేఽగ్నిరుపద్రషాట దతతస్యయప్రమాద్వయ ఋచస్యత మహిమా । పృథివీ తే పాత్రం
ద్యయరపిధ్యన్ం బ్రహ్మణస్యతా ముఖే జుహోమి బ్రాహ్మణానాం త్వి శేద్వయవత్వం
ప్రాణాపాన్యోరుీహోమయక్షితమసి మా పిత్వమహ్మనాం క్షేషాో అముత్రాముషిమన్ లోకేఽన్తర్వక్షం
సమన్తస్మే వ్యయురుపశ్రోత్వ దతతస్యయప్రమాద్వయ యజఁషి తే మహిమా । పృథివీ తే పాత్రం
ద్యయరపిధ్యన్ం బ్రహ్మణస్యతా ముఖే జుహోమి బ్రాహ్మణానాం త్వి శేద్వయవత్వం
ప్రాణాపాన్యోరుీహోమయక్షితమసి మా ప్రపిత్వమహ్మనాం క్షేషాో అముత్రాముషిమన్ లోకే ద్యయాః
సమన్తస్మే ఆద్వత్వయఽనుఖ్యయత్వ దతతస్యయప్రమాద్వయ స్యమాని తే మహిమా ఇతేయతేన్ । బ్రాహ్మణాన్
శేద్వయవతాః పర్వశేశ్తి । పర్వశేశోయదకాయ గత్విదకాఞ్ీల్లద్వన్తనోదకాఞ్ీలన్ దద్వతి ఏష తే తత
పితురమధుమాఁ ఊర్వమస్రస్యిన్ యవ్యన్గ్నిశ్చ పృథివీ చ త్వవతయసయ మాత్రా త్వవ్యన్సయ మహిమా
త్వవన్తమేన్ం భతం దద్వమి యథాగ్నిరక్షిత్వఽనుపదసతాః ఏవం మే తత్వయ పిత్రేఽక్షిత్వఽనుపదసతాః
సిధ్య భవత్వం తిఁ సిధ్యమక్షితం తైాః సహోపజీవ్యస్యవృచస్యత మహిమా 3

ఏష తే పిత్వమహ్ పితురమధుమాఁ ఊర్వమస్రస్యిన్ యవ్యన్ వ్యయుశాచన్తర్వక్షం చ త్వవతయసయ

మాత్రా త్వవ్యన్సయ మహిమా త్వవన్తమేన్ం భతం దద్వమి యయ వ్యయురక్షిత్వఽనుపదసత ఏవం
మే పిత్వమహ్మయ పిత్రేఽక్షిత్వఽనుపదసతాః సిధ్య భవత్వం తిఁ సిధ్యమక్షితం తైాః సహోపజీవ్యస్య
యజఁషి తే మహిమా । ఏష తే ప్రపిత్వమహ్ పితురమధుమాఁ ఊర్వమస్రస్యిన్ యవ్యనాద్వతయశ్చ
ద్యయశ్చ త్వవతయసయ మాత్రా త్వవ్యన్సయ మహిమా త్వవన్తమేన్ం భతం దద్వమి
యథాద్వత్వయఽక్షిత్వఽనుపదసత ఏవం మే ప్రపిత్వమహ్మయ పిత్రేఽక్షిత్వఽనుపదసతాః సిధ్య భవత్వం
తిఁ సిధ్యమక్షితం తైాః సహోపజీవ్యస్య స్యమాని తే మహిమా ఇతి । ఏత్వవదేతత్ తదహ్ాఃకరమ భవతి
। ఏతదిసమ వై తద్విద్వింసాః పూరి ఋషయ ఏవమషటకయమపూపం చతుశ్శరావమేవమకల్యంస్యతన్
వైతే పిత న్తర్యంసత ఏనాంసతృపాతాః ప్రజయ పశుభరతర్యంసతత్వ హ్ పితృభర్వమత్రమకురిత
మిత్రం తియషాం సరాిణ్డ భత్వనాయసన్ । స యో హ్ వ్య ఏవం శేద్విన్ ఐతమషటకయమపూపం
చతుశ్శరావమేవం కల్యతి । తేన్ వై స పిత ంసతర్యతి యేన్ తృపాతాః ప్రజయ పశుభసతర్యనిత
। అత్వ హ్ పితృభర్వమత్రం కురుతే । మిత్రం హ్యసయ సరాిణ్డ భత్వని భవనిత । య ఏవం శేద్విన్
ఏతమషటకయమపూపం చతుశ్శరావమేవం కల్యతి 4

శోి జ్యయషాోయమగ్నిముపసమాధ్యయ సంపర్వస్తతరయ తథైవ పర్వషిచాయఘారావ్యఘారాయజయభ్యగౌ

జుహోతి । ప్రాయశిచతీతయం హుత్విపాకరణీయం జుహోతి ఇమాం పితృభయ
గ్మముపాకర్థత్పయరీసితీం సిధ్యవతీం తన్తమ జుషనాతం పితరాః పర్షత్వాః । స్య మే పిత న్ సంపరాయే
ధినోతు కామాః స్యిహ్మ ఇతి । అథైభయ గ్మమృపాకర్థతి పితృభయస్యతా జుషాటముపాకర్థమి ఇతి ।
అథైనాం ప్రోక్షతి పితృభయస్యతా జుషాటం ప్రోక్ష్యమి ఇతి । త్వమత్రైవ ప్రతీచీన్శిరసం దక్షిణాపదీం
సంజోపయనిత । తస్్య సంజోపాతయ అద్వభాః ప్రాణాన్ ఆపాయయయతి త్పష్టామ్ । అథాస్్య వపాముదిృతయ
శేశాలయోపతృణతిత త్పష్టామేవ అథాస్్య హ్ృదయముద్విరయనిత ప్రజ్ోతే చ మతస్యి । త్వన్తయతేష్మివ
శూలేషు సంప్రణీక్ష్యయతసిమన్తివ్యగౌి శ్రపయనిత । శ్ృతేషు త్రేధ్య వపాం శేచ్ఛిద్యయదుమబరదరాియ
ఉపస్తతరాాభఘార్వత్వం జుహోతి వహ్ వపాం జ్తవేదాః పితృభయ యత్రైత్వన్ వేతో నిహిత్వన్ పరాకే ।
మేదసాః కూలయ ఉప త్వన్ క్షరనుత సత్వయ ఏషామాశిషాః సనుత కామాః సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి ।
అథైతసయ మాంససోయపసతరణాభఘార్వతౌదుమబరాయ దర్థియపఘాతం జుహోతి 5

ఏకాషటకాం పశ్యత ద్యహ్మానామన్ిం మాంసవద్ ఘృతవత్ సిధ్యవత్ । తద్

బ్రాహ్మణరతిపూతమన్న్తమక్షయయం స్తఫతిం గచితు కామాః సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి । ద్వితీయం
జుహోతి ఏకాషటకా తపస్య తపయమానా సంవత్రసయ పతీి దుదుతి ప్రపీనా । త్వం
ద్యహ్ముపజీవ్యథ పితరాః సహ్స్రధ్య ముచయమానాం కామాః సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి । తృతీయం
జుహోతి ఏకాషటకా తపస్య తపయమానా జజ్న్ గరభం మహిమాన్మిన్దదరమ్ । తేన్ దసూయన్ వయసహ్న్త
దేవ్య హ్నాతసురాణామభవచిచీభాః కామాః సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి । చతుర్ోం జుహోతి ఔలూఖల
గ్రవ్యణ ఇతి । పఞ్చమీం జుహోతి యం జనాాః ప్రతిన్న్దనిత ఇతి । షష్టోం జుహోతి ప్రజ్పతే ఇతి ।
సపతమీం జుహోతి యదసయ కరమణోఽతయర్ర్వచమ్ ఇతి । దర్ిం ప్రక్ష్యళ్య నిధ్యయ తథైవ పర్వషిచయ
పిణాివృతైత్వన్ పిణాిన్ దత్వతా శ్రద్విభమరశన్తనాభమృశ్తి పృథివీ తే పాత్రమ్ ఇతేయతేన్ । బ్రాహ్మణాన్
శేద్వయవతాః పర్వశేశ్తి । పర్వశేశోయదకాయ గత్విదకాఞ్ీల్లద్వన్తనోదకాఞ్ీల్లం దద్వతి ఏష తే తత పితుాః
ఇతి । ఏత్వవదేవైతదహ్ాఃకరమ భవతి । ఏతదిసమ వైతద్విద్వింసాః పూరి ఆచారాయ ఏవమషటకాయం
గ్మమేవమకల్యంసతయ వైతే పిత న్తర్యంసత ఏనాంసతృపాతాః ప్రజయ పశుభరతర్యన్ తత్వ
హ్ పితృభర్వమత్రమకురిత మిత్రం తియషాం సరాిణ్డ భత్వనాయసన్ । స యో హ్ వ్య ఏవం
శేద్విన్తత్వమషటకాయం గ్మమేవం కల్యతి । తేన్ వై స పిత ంసతర్యతి । తే యేన్ తృపాతాః ప్రజయ
పశుభసతర్యనిత । అత్వ హ్ పితృభర్వమత్రం కురుతే మిత్రం హ్యసయ సరాిణ్డ భత్వని భవనిత । య
ఏవం శేద్విన్తత్వమషటకాయం గ్మమేవం కల్యతి 6

తృతీయేఽహిి భయోఽథ శ్రాదిమన్ిం చ ధన్ం చ కల్యిత్విగ్నిముపసమాధ్యయ పర్వస్తతరయ

తథైవ పర్వషిచాయఘారావ్యఘారాయజయభ్యగౌ హుత్విజ్యయన్ ప్రాయశిచతీతయం
హుత్విథైతస్యయన్ిసోయపస్తతరాాభఘార్వతౌదుమబరాయ దరాియ జుహోతి వహ్మన్ిం జ్తవేదాః పితృభయ
యత్రైత్వన్తితో నిహిత్వన్ పరాకే । అన్ిసయ కూలయ ఉప త్వన్ క్షరనుత సత్వయ ఏషామాశిషాః సనుత కామాః
సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి । ద్వితీయం జుహోతి సంవత్రసయ ప్రతిమాం యం త్వి రాత్రయపాసతే ।
ప్రజ్ం సువీరాం కృత్వి శేశ్ిమాయురియశుివత్ కామాః సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి । తృతీయం
జుహోతి యం జనాాః ప్రతిన్న్దనిత ఇతి । చతుర్ోం జుహోతి ప్రజ్పతే ఇతి । పఞ్చమీం జుహోతి
యదసయ కరమణోఽతయర్ర్వచమ్ ఇతి అనుప్రహ్ృతయ దర్ిం తథైవ పర్వషిచయ పిణాివృతైత్వన్ పిణాిన్
దత్వతా శ్రద్విభమరశన్తనాభమృశ్తి పృథివీ తే పాత్రమ్ ఇతేయతేన్ । బ్రాహ్మణాన్ శేద్వయవతాః పర్వశేశ్తి ।
పర్వశేశోయదకాయ గత్విదకాఞ్ీల్లద్వన్తనోదకాఞ్ీల్లం దద్వతి । ఏష తే తత ఇతి ।
ఏత్వవదేవైతదహ్ాఃకరమ భవతి । ఏతదిసమ వైతద్విద్వింసాః పూర్షి శ్రోత్రియ
ఏవమషటకయమన్ిమేవమకల్యంస్యతన్ వైతే పిత న్తర్యంసత ఏనాంసతృపాతాః ప్రజయ
పశుభరతర్యన్ తత్వ హ్ పితృభర్వమత్రమకురిత మిత్రం తియషాం సరాిణ్డ భత్వనాయసన్ స యో
హ్ వ్య ఏవం శేద్విన్తతమషటకయమన్ిమేవం కల్యతి । తేన్ వై స పిత ంసతర్యతి । తే యేన్
తృపాతాః ప్రజయ పశుభసతర్యనిత । అత్వ హ్ పితృభర్వమత్రం కురుతే మిత్రం హ్యసయ సరాిణ్డ భత్వని
భవనిత । య ఏవం శేద్విన్ తృతీయేఽహిి యథాశ్రదిమన్ిం చ ధన్ం చ దద్వతి తత్వ వై
తస్యయపర్వమిత్వన్ిధనాాః పశ్వో భవనిత । య ఏవం శేద్విన్ తృతీయేఽహిి యథాశ్రదిమన్ిం ధన్ం
చ న్ దద్వతి తస్యయపర్వమిత్వన్ిధనా న్ వై పశ్వో భవనిత 7 అషటకాంకర్వషయమాణాః
అథపురస్యతదదక్షిణత్వఽవద్వయ పృథివీతేపాత్రం ఏషతేపిత్వమహ్పితుాః శోిజ్యయషాోయమ్ ఏకాషటకాం
తృతీయేఽహిి సపత ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే తృతీయప్రశేి ద్వితీయోఽధ్యయయాః
తృతీయోఽధ్యయయాః

అథాతాః శ్రాదిశేషం వక్ష్యయమాః । పూర్షిదుయాః స్యయమౌపాసన్ం హుత్వి ప్రాణాస్యయమయ సంకల్య

శ్ిాః పితృభయ మాసిశ్రాదిం కర్వషయ ఇతి వ్య శోి యజోశ్రమణాః న్క్షత్రశ్రాదిం కర్వషయ ఇతి వ్య శోి
యజోశ్రమణాః త్రిపక్షశ్రాదిం కర్వషయ ఇతి వ్య శోి యజోశ్రమణాః షణామసశ్రాదిం కర్వషయ ఇతి వ్య శోి
యజోశ్రమణాః సంవత్రశ్రాదిం కర్వషయ ఇతి వ్య శోి యజోశ్రమణాః సపిణీికరణశ్రాదిం కర్వషయ ఇతి వ్య
సంకల్య బ్రాహ్మణాన్ శుచీన్ శ్రోత్రియన్ దర్వద్రాన్ వేదజ్ోన్ సమాఙ్గాన్ అగ్యత్రాన్సమానార్షేయన్
క్షణం కర్థతి । ద్యి శేశేిదేవేభయాః త్రయాః పిత ణామ్ । సపిణీిశ్రాదిం చ్యదేక్తఽధికమ్ ।
ప్రేతశ్రాదేిష్మికమేవ వరయేత్ । శ్ిాః పితృభయ మాసిశ్రాదిం భశేతవయం తసయ భవత్వ ప్రస్యదాః
కరణీయ ఇతి ఏవమేవ శ్ిాః పితృభయఽషటకాశ్రాదిం భశేతవయం తసయ భవత్వ ప్రస్యదాః కరణీయ ఇతి
శ్ిాః పితృభయ నితయశ్రాదిమ్ ఏక్తద్వదషటం న్క్షత్రశ్రాదిమితి సరిత్రోకాతా గనాిద్వభరారాధయ
తిలపిషాటద్వభరభక్షయద్రవ్్యరయథావకాశోఽసిత తథారాధయ త్వమూబలద్వ దద్వయత్ । శోిభతే
ప్రాతర్భపాసన్ం హుత్వివటౌ ఖన్తి । ప్రేతశ్రాదేిష్మికమేవ ఖన్తి । సపిణీికరణ్య త్రన్ ఖ్యత్వి అవటే
తిలదరాభన్ ప్రకీరయ బ్రాహ్మణానాహూయ క్షణం కర్థతి । ఉతతర్షఽవటే శేశేిదేవయోాః పాద్వన్ ప్రక్ష్యళ్య
మధయమే పిత ణాం దక్షిణ్య ప్రతసయ పాద్య ప్రక్ష్యళ్య త్వనారాధయ త్వమూబలం దద్వయత్ ।
పాదప్రక్ష్యళ్న్క్పమేణ సరిం కురాయత్ ప్రాచీనావీతీ । అపరాతిా బ్రాహ్మణభజనారోమౌపాసన్త
స్యోలపాకం కురాయత్ । పిత ణామావ్యహ్న్కాలే ప్రాచీనావీతీ దక్షిణాభముఖాః సిోత్వి ఆవ్యహ్య
బ్రాహ్మణానాహూయ యథోకతం ద్వఙ్మమఖముపవేశ్యతి । యథాశేధి హుత్వి యత్ర యత్రోకేతషు
పిణాివృతైత్వన్ పిణాిన్ దద్వతి । పాత్రస్యదన్కాలే ఏకసిమన్ పాత్రే ఆ ప ఆగనుత పితర్థ దేవయనాన్
సముద్రాన్ సల్లలన్ సవరాాన్ । అసిమన్ యజ్యో సరికామాన్ లభన్తతఽీణేనయమాణముపదుహ్యనాతమ్
ఇమాం పితృభయ వోఽరఘయం గృహ్మామి ఇతి పితృభయాః పిత్వమతిభయ వోఽరఘయం గృహ్మామి ఇతి
పిత్వమతిభయాః ప్రపిత్వమతిభయ వోఽరఘయం గృహ్మామి ఇతి ప్రపిత్వమతిభయాః అథాన్యసిమన్ పాత్రే
ప్రేత్వయ తే గృహ్మామి ఇతి ప్రేత్వయ అప ఆన్యతి । తిలోఽసి సోమదేవత్వయ గ్యసవే దేవనిర్వమతాః ।
ప్రతివద్వభాః ప్రతతాః సిధ ఏహి పిత నిమాన్ లోకాన్ ప్రీణయహి న్ాః సిధ్య న్మాః ఇతి తిలనావపతి ।
పిత్వమహ్మన్ ప్రపిత్వమహ్మన్ ఇమాన్ లోకాన్ ప్రీణయహి న్ాః సిధ్య న్మాః ఇతి చ । ప్రేత్వయ
ఇమాన్ లోకాన్ ఇతి చ 1

మధు వ్యత్వ ఋత్వయతే మధు క్షరనిత సిన్ివాః । మాధీిరిాః సనోతాషధీాః । మధు జకతముత్వషసి
మధుమత్వ్ర్వోవఁ రజాః । మధు ద్యయరసుత న్ాః పిత్వ । మధుమానోి వన్స్తిరమధుమాఁ అసుత సూరయాః ।
మాధీిరాావో భవనుత న్ ఇతి మధ్యిన్యతి । కుశ్లవమాద్వయ సోమాసయ తిిషిరసి తవేవ మే
తిిషిరూభయదమృతమసి మృత్వయరామ పాహి ద్వద్యయనామ పాహ్యవేషాట దన్తశూకా ఇతి మథిత్వి నిరసతం
న్ముచ్యాః శిరాఃఇతి ఫేన్ం నిరసయ దర్షభషు స్యదయిత్వి దర్భాః ప్రచాిదయ శ్నోి దేవీాః ఇతయవోక్షయ
గనాిద్వభరలఙ్కృతయ సిధ్యం యత్ర గుపతం మన్యతే తత్ర నిదధ్యతి । పూరివత్ పాదప్రక్ష్యళ్న్ం కృత్వి
యథోదఙ్మమఖ్యనుపవేశ్య శేశేిదేవ్యన్ క్షణం కర్థతి శేశేిదేవ్యాః క్షణాః కరతవయ ఇతి । ప్రతివచన్మ్ ఓం
తథా ఇతుయకాతా ప్రాప్యితు భవ్యన్ ఇత్వయహ్ ప్రాపివ్యని ఇతీతర్ష ప్రత్వయహుాః । మాసిశ్రాదేి క్షణాః కరతవయ
ఇతి మాసి అషటకాశ్రాదేి క్షణాః కరతవయ ఇతయషటకాసు నితయశ్రాదేి క్షణాః కరతవయ ఇతి నితయశ్రాదేి
ఏక్తద్వదషటశ్రాదేి క్షణాః కరతవయ ఇతేయక్తద్వదష్మట న్క్షత్రశ్రాదేి క్షణాః కరతవయ ఇతి న్క్షత్రే త్రిపక్షశ్రాదేి క్షణాః కరతవయ
ఇతి త్రిపక్షే షణామసశ్రాదేి క్షణాః కరతవయ ఇతి షణామస్య సంవత్రశ్రాదేి క్షణాః కరతవయ ఇతి సంవత్ర్ష
సపిణీికరణశ్రాదేి క్షణాః కరతవయ ఇతి సపిణీికరణ్య ప్రతివచన్మ్ ఓం తథా ఇతుయకాతా ప్రాప్యితు భవ్యన్
ఇత్వయహ్ ప్రాపివ్యని ఇతీతర్ష ప్రత్వయహుాః । తేభయ గనాిద్వభరారాధయ సిధ్యపాత్రమారాధయ వస్త్ర్యుగమం
కుణిలమఙ్మాలయకం చ దత్వతాథాన్ిమభమృశ్తి పృథివీ తే పాత్రమ్ ఇతి । భ్యఞ్జీనాన్ సమీక్షతే
ప్రాణ్య నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి ఇతి । బ్రహ్మణ్డ మ ఆత్వమమృతత్వియ ఇతి । పితృల్లఙ్్ాఃా
ఋగయజుర్వభాః శ్రావయేత్ । ఆచాన్తతభయసితలోదకం ప్రద్వయ పశేత్రం పితృహ్స్యత నిధ్యయ
సిధ్యమాన్యతి పితృభయ హ్స్యత సిధ్యసుత ఇతి । అసుత సిధ్య ఇతి ప్రతివచన్మ్ । ఏవం
పిత్వమహ్మయైవమ్ ప్రపిత్వమహ్మయైవం ప్రేత్వయ । తథైవ శుద్యిదకం ప్రద్వయ అసుత శుద్యిదకమ్
ఇతి ప్రతివచన్మ్ । యథాశ్కిత దక్షిణాం దత్వతా ప్రదక్షిణం కృత్వి అన్ిశేషాః కిం క్రియత్వమ్ ఇతి
ఇష్్టాః సహోపభ్యజయత్వమ్ ఇతి ప్రతివచన్మ్ । ప్రతేయతయ శేషం సగణాః ప్రాశాితి । యద్వ నితయశ్రాదిం
కురిన్ శ్శ్ం వ్య మృగం వ్య కూరమం వోపాకర్థతి శ్రపయిత్వి హిరణ్యయన్ పర్వక్రీయ వ్య
యథాషటకాసు ద్వితీయేఽహిి తథా కర్థతి । ఏక్తద్వదషవ
ట త్ త్రిపక్షశ్రాదిం కురినిత । త్రిపక్షవత్
షణామసశ్రాదిం కురినిత । షణామసవత్ సంవత్రశ్రాదిం కురినిత । ఏవమా సంవత్రాత్ ప్రేతసయ
దహ్న్న్క్షత్రేష్మివమేవం కురినిత 2 అథా తాః శ్రాదిశేషంవక్ష్యయమో మధువ్యత్వఋత్వయతే ఇతి దేి ।
ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే తృతీయప్రశేి తృతీయోఽధ్యయయాః
చతుర్థోఽధ్యయయాః

అథాత్వ దహ్న్శేధిాః । ఆహిత్వగ్నిరనాహిత్వగ్నిాః స్త్రియశ్చవ మరణసంశ్యే శుచౌ సమే దేశే

గ్యమయేనోపల్లపయ అవోక్షయ సికత్వభరవకీరయ త్వసు దక్షిణాగ్రన్ దరాభన్ సంస్తతరయ తేషు
దక్షిణాశిరసమేన్ం నిధ్యయసిధ్యయుకాత బ్రహ్మమణయభశ్రావయేత్ ఆయుషాః ప్రాణఁ సన్తను ఇతి । అథ
ప్రాణ్యషూత్రాకరన్తతషు ప్రాచీనావీతయవ్యచీన్పాణ్డాః హిరణయశ్కలమాస్యయ ప్రతయస్యయఙ్మాషోబన్ిం ప్రబధయ
గ్రమేయణాలఙ్గకర్షణాలఙ్కృతయ పత్వతదశేనాహ్తేన్ వ్యసస్య ప్రచాిదయ స్యయమాహుతిం హుత్వి
మాతరాహుతిం హుత్వి పౌరామాస్యయన్తషాటామావ్యస్యయన్తషాటాథ గ్మరిపతయ ఆజయం శేలప్యయత్ప్య
స్రుచ్ఛ చతురాృహీతం గృహీత్వి ప్రాగుదేతయ సమిదిత్వయహ్వనీయే జుహోతి మృత్వయరధిషాోనాయ
స్యిహ్మ ఇతి । చతుర్థ బ్రాహ్మణాన్ బాహ్యిత్వి గ్రమాభముఖేన్ చతుష్థే నిధ్యయ ముఖం
దరశయిత్వి శ్మశానాభముఖేన్ వ్యహ్యిత్వి శ్మశాన్ం నిరిృతయ సహ్మగ్నిభాః ప్రేతం తత్రైన్ం నిధ్యయ
దహ్న్ం జ్ఞషయేత్ దక్షిణాప్రతయక్ప్రవణమభఙ్మారమనిర్వణమసుషిరం సమం వ్య । అపేత వీత శే చ
సర్త్వత్వ యేఽత్ర సో పురాణా యే చ న్యతనాాః । అహోభరద్వభరకుతభరియతై్తరయమో
దద్వతివస్యన్మస్్మ ఇతి హ్ర్వణాయ పలశ్శాఖయౌదుమబరశాఖయ వ్య సతం సమమృజయ దక్షిణతాః
శాఖ్యం నిరసయ అప ఉపస్ృశాయద్వభరవోక్షయ హిరణయశ్కలమవధ్యయ అపసర్త ప్రేత్వ యే కే చ్యహ్
పూరిజ్ాః సిసిత న్ాః కురుత మాశ్రుపాతాః పున్రాగమత్ ఇతి దక్షిణాపవరాాాః స్యఫయన్ పరశునా వ్య
తిస్రాః కరూేాః ఖ్యత్విద్వభరవోక్షయ తిలతణుిలనాం ముషిటం పూరయిత్వి యమాయ పితృపతయే
పితృభయాః సిధ్య న్మ ఇతి ప్రథమాయం నివపతి । ఏవం ద్వితీయయం తథా తృతీయయమ్ ।
శేషాంసితలతణుిలన్ యద్వయహిత్వగ్నిరభవతి తసయ కృషాాజిన్ం ఛిత్వతా దక్షిణాగ్రీవమధరలోమాసతృణాతి
। ఏతసిమన్ కాలే స్యిత్విదకేన్యషధీభశ్చ కుమభం పూరయిత్వి తేన్ దశ్హోత్రా పత్వతగ్రత్ స్యిపయేత్
। అథాహ్తం వ్యసాః పర్వధ్యపాయలఙ్కృతయ తతశిచత్వమార్థపాయథ సపతప్రాణాయతన్తషు సపత
హిరణయశ్కలన్ ప్రతయస్యయలభ ఆజయబిన్యదనాి ముఖే ప్రథమమాస్యయ దధితణుిలంశ్చ తిలంశ్చ
జుహోతి ఇదం త ఆతమన్ాః శ్ర్రమయం త ఆతమన్సత ఆత్వమన్ం శ్ర్రాద్ బ్రహ్మ నిర్వభన్ద్వమ
భరుభవాఃసిరస్య సిరాాయ లోకాయ స్యిహ్మ ఇతి । దశ్హోత్వరం చ్ఛతితాః స్రుగ్ ఇత్వయద్వ
గ్రహ్వరీమేవమేవ్యగ్రే నాసికాచ్ఛిద్రయోర్వదారీపేత్ । ఆస్తద్వతి సర్షిషు హోతృపదేషినుషజతయన్యత్ర
షడోోతృపదేభయాః । ఆస్యతమితి ద్వివచనాద్వషు । చతుర్థిత్వరం పృథివీ హోత్వ ఇతి ముఖే
సృకికకటయోర్వదాాః పఞ్చహోత్వరమ్ అగ్నిర్థిత్వ ఇతి కరాయోర్వదాషేడోోత్వరం సూరయమ్ త ఇతి కీకస్యసు
ద్విస్పతహోత్వరం మహ్మహ్శేర్థిత్వ ఇతి 1

అథాజ్యని గృహీాతే దరశపూరామాసవత్ త్పష్టాం జుహ్మిం ఘృతం దధుయపభృతి దధి మధు

ఘృతమితి ధ్రువ్యయం పయోఽగ్నిహోత్రహ్వణాయమ్ । అపివ్యజయమేవ సరాిసు । అత్ర
పాత్రాణుయపచ్ఛనోతి । యని పాత్రాణాయస్యచన్వనిత త్వని సమూ్రయిత్విభ్యయక్షతీతరాణయర్వకతత్వయ
ఇతి శేజ్ోయతే । తసయ దక్షిణహ్స్యత జుహూం సఫయం చాదధ్యతి । సవయ ఉపభృతమురసి
ధ్రువ్యముపవేషమరణీం చ ముఖేఽగ్నిహోత్రహ్వణీం నాసికయోాః స్రువ్యవ్యజయస్రువౌ వ్య కరాయోాః
ప్రాశిత్రహ్రణం భత్్తాకైకమ్ । హ్నోిరులూఖలముసలే దతు్ గ్రవ్యణో భవనిత । శిరసి కపాలని ।
లలట ఏకకపాలముదర్ష డ్భేిసంయవనీం పాత్రం నాభ్యయమాజయస్యోలం పతత ఉపావహ్రణీయం
కూరచం శిరసత ఉపస్యదనీయం కూరచం పారశాయోాః శూర్ం ఛిత్్తాకైకం వ్య ఘ్రాణయోాః
స్యనాియయకుమౌభయ యద్వ సన్ియన్ భవతి అణియోరదృషదుపలే శిశేి వృషరవం శ్మాయం చ
పృషోయోరగ్నిహోత్రస్యోలమనాిహ్మరయస్యోలమ్ ఇడాపాత్రం వేదం శిఖ్యయమ్ । అథవ్యవశిషాటన్యన్తర్షణ
సకిోనీ నివపతి । తసయ కృషాాజిన్శేష్మణ దక్షిణాగ్రీవముతతరలోమాి ప్రచాిదయ బాన్ివ్యాః
సిగ్మితేనోపవీజయనిత । త్రయాః సిగ్మిత్వ భవనిత గ్రమే పథి చ్ఛత్వయం చ । వ్యత్వస్యత వ్యనుత పథి
పుణయగనాి మన్ాఃశుభ్య గ్మత్రశుభ్య అనులోమాాః । తిచసు్ఖ్య మాంససుఖ్య అసిోస్యఖ్యయ వహ్నుత త్వి
మరుతాః సుకృత్వం యత్ర లోకాాః ఇతి 2

యద్వయహిత్వగ్నిరభవతి అప న్ాః శోశుచదఘమ్ ఇతయఙ్మాషోబన్ిం శేసృజయ

పతుియదకుమభమాద్వయధిరుయరాి శ్చరేన్ిధినిధ్యయ త్రిరపసలాః పర్వషిఞ్చన్ పర్షయతి । కిఞ్చచత్
పరశునా ప్రహ్రతి । అథ ధ్యరామనుమన్ాయతే ఇమా ఆప్య మధుమత్వయఽసిమంస్యత లోక
ఉపదుహ్యనాతమ్ ఇతి । ద్వితీయం పర్వగత్వయం పశాచత్ ప్రహ్రతి ఇమా ఆప్య మధుమత్వయఽన్తర్వక్షే
తే లోక ఉపదుహ్యనాతమ్ ఇతి । తృతీయం పర్వగత్వయం పశాచత్ ప్రహ్రతి ఇమా ఆప్య మధుమతయాః
సిర్షా తే లోక ఉపదుహ్యనాతమ్ ఇతి । భన్తిత కృమభమ్ । యద్వ పురస్యతత్ పతతి పాపీయన్ భవతి
యద్వ పశాచత్ పతతి వస్తయన్ భవతి ఇతి । అథ కపాలశేషా అపాః ప్రేతసయ ప్రాణస్యోన్తషు నిన్యతి
ద్వశే జ్త్వ అపు్ జ్త్వ ఇతి । ఆర్ద్దర ఓషధీరాలభయతితషోతి । గ్మం పశ్యతి । బ్రాహ్మణాన్ పశ్యతి ।
హిరణయమాలభతే । అత్ర గురవే వరం దద్వతి 3

అథాస్యమ అధిరుయరదక్షిణపూరిస్యయం ద్వశాయహ్వనీయమాదీపయతి నైరృత్వయమనాిహ్మరయపచన్ం

వ్యయవ్యయం గ్మరిపతయముతతరతాః సభ్యయవసకౌోయ । సంభ్యరాః అగ్నిరయజుర్వభాః పతీిభాః స్యన్తన్దదరసయ ఇతేయతైాః
ఉప్యషయేత్ । గ్రహైాః వ్యచస్తే శేధే నామన్ వ్యచస్తే వ్యచో వీర్షయణ సోమాః సోమసయ
వ్యచస్తేఽచ్ఛిద్రయ వ్యచా వ్యచస్తే హ్ృద్వధే నామన్ ఇతేయతైాః ఋతుముఖీయేన్ వ్యగ్యఘత్వ
ఇతేయతేన్ బ్రాహ్మణ ఏకహోత్వ ఇతి చోపస్యోన్మ్ । ఆహ్వనీయ ఏకేషాం కపాలాః । సన్తపనాగ్నినా
వ్యజసన్తయిన్ాః సమామన్నిత । తమభనివరతతే యం ఘర్థమఽగ్నిరభజిహ్ర్వతా యం గతిం యనిత యుధి
యుదిశూరా శేధృతపాపా శేరజ్ శేశోకాస్యతం గతిం యహి సురభరాికపృషోాః సిధ్య న్మ ఇతి ।
యదయనాహిత్వగ్నిరభవతి యం గతిం యనిత యుధి యుదిశురాసతనుతయజ్ఞ మోక్షశేద్య మనీషిన్ాః
సుకృతినోఽగ్నిహోత్రహ్శేషాోస్యతం గతిం యహి సురభరాికపృషోాః సిధ్య న్మ ఇతి । తత్వ
యజ్ఞోపవీతీ సం త్వి సిఞ్జచమి యజుషా ఇతి శానితం కృత్వి జ్ఞయతిషమత్వయ ఆద్వతయముపతిషోతే
ఉదియం తమసస్ర్వ ఉదుతయం చ్ఛత్రమ్ ఇతి । పుత్రభ్రాతృసపిణాిాః సంశేశ్నిత ।
అన్వేక్షమాణాస్తతరోమాయనిత । రాజపురుష్ఠ వ్య త్వన్సగ్యత్రో వ్య పరాశాఖయ
శ్మీశాఖయౌదుమబరశాఖయ వ్యరయతి మా తరత ఇతి । న్ పున్రాగమిషాయమహ్
ఇతుయకాతాతురవయఞ్ీనాని కృత్వి కేశాన్ సంప్రకీరయ పాంసూనోప్్యకవ్యససోఽహ్తవ్యససో వ్య
దక్షిణాముఖ్యాః సకృదున్మజ్ఞీయతీతరయ సవయం జ్నుం భమౌ నిధ్యయ వ్యసాః
పీడయిత్విత్వోయఞ్ీల్లనోదకమాద్వయ తిలమిశ్రా అపసతం ప్రతి అస్యవేతతత ఉదకమ్ ఇతి ఏవం
ద్వితీయం తృతీయం చ కృత్వి అథాప్రతీక్ష్య గ్రమమాయనిత । కనిషోప్రథమాాః పిపీల్లకా యనిత ।
నివేశ్న్ద్విర్ష నిమబపత్రం ప్రాశాయప ఆచమయ గ్యమయం హిరణయమప్యఽగ్నిం
సరేపాంస్్తరాిమతుయపస్ృశ్య శిరాః ప్రాణాన్ సంమృశాయశామన్మాక్పమయ గృహ్ం ప్రశేశ్య యత్ స్త్రియ
ఆహుసతత్ కురినిత । యత్ర ప్రాణా ఉత్రాకరనాత భవనిత తసిమన్ గ్యమయేనోపల్లపయ వత్ం ప్రతిషాోపయ
తిలతణుిలనుయదకమిశ్రాణ్డ సంప్రకీరయ సిసతయసుత గృహ్మణాం శేష్మ శివమాస్యతమ్ ఇతి పవన్ం
కృత్విపకాిశ్చ స్త్రియ అత ఊరిాం బ్రహ్మచరయమా దశ్రాత్రాత్ । స్యయంప్రాతాః సకృదుదకముతి్చయ
దశ్మేఽహ్ని త్రిరుదకముతి్చయ దశ్మాయం శేకృత్వహ్మరమ్ 4
అథాత్వఽసిోసంచయన్ం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । అనివృతేతఽగౌికరణ్య దియతి త్రయతి చతురతి పఞ్జచతి
సపాతతి వ్య న్వకుమభమాద్వయ శ్మశాన్ం నీత్వి పాలశ్శ్ఙ్మకనా శ్మీశ్ఙ్మకన్యదుమబరశ్ఙ్మకనా
వ్యఙ్మాష్ఠోపకనిషిోకాభ్యయం వ్య సరాిభరఙ్మాలభరాిస్తోని సముద్వయుతయ ీణేనర్షణ పాివయిత్వి ఘృతం
నిన్యేద్ ఇదం త ఆతమన్ాః శ్ర్రమయం త ఆత్వమ ఆతమన్సత ఆత్వమన్ం శ్ర్రాద్ బ్రహ్మ నిర్వభన్ద్వమ
భరుభవాఃసిరస్య సిరాాయ లోకాయ స్యిహ్మ ఇతి । అథ యద్వ న్ దతియురుల్గమకమాద్వయ
పున్రదతిద్ అస్యమతతామధిజ్త్వఽసయయం తిదధిజ్యత్వమ్ । అగియే వైశాిన్రాయ సిరాాయ
లోకాయ స్యిహ్మ ఇతి । అథాస్యోయద్వయ న్దీతీర్షషు వ్య సముద్రతీర్షషు వ్యపాహ్ర్షయుాః । అపి వ్య
గజసమిమతం పురుషసమిమతం వ్య గరతం ఖ్యత్విసిోకుమభమవధ్యయ పున్రభయజయ పుర్ష్మణ పూరయేత్
యవదేవ తద్ భవతి త్వవత్ సిర్షా లోకే మహీయతే ఇతి 5 అథాత్వదహ్న్శేధిాః అథాజ్యనిగృహీాతే
యద్వయహిత్వగ్నిరభవతి అథాస్యమ అధిరుయాః అథాత్వఽసిోసంచయన్ం పఞ్చ ।
ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే తృతీయప్రశేి చతుర్థోఽధ్యయయాః
పఞ్చమోఽధ్యయయాః

అథ యద్వయహిత్వగ్నిర్విరామరం గచితి ఉపతపత్వ వ్య జరయ వ్య అగ్నిషో ఏవ్యసయ

యజమానాయతన్త శ్యన్ం కల్యేయురీఘన్తన్ వ్య గ్మరిపతయమ్ । తదస్్మ భక్ష్యనాహ్రనిత
యవదలం భక్ష్యయ మన్యతే । స యదుయహ్మగద్య భవతి పున్ర్షతి । యదుయ వై ప్రైతి న్ పయాః
సమాసిఞ్చతి । అథేదమగ్నిహోత్రం స్యయముపక్పమం ప్రాతరపవరామాచారాయ బ్రువతే ।
తత్రోద్వహ్రనిత । స యద్వ స్యయంహుతేఽగ్నిహోత్రే ప్రేయత్ ప్రతికృషయ ప్రాతరగ్నిహోత్రం
జుహుయత్ । అథ యద్వ ప్రాతరగ్నిహోత్రే హుతే కుశ్లమ్ । అథేమౌ దరశపూరామాస్య
పౌరామాసయమావ్యస్యయసంస్యోవ్యచారాయ బ్రువతే । తత్రోద్వహ్రనిత । స యద్వ పౌరామాస్యయం వృత్వతయం
ప్రేయత్ ప్రతికృషాయమావ్యస్యయం యజ్యతేతి । అథ యదయమావ్యస్యయయం వృత్వతయం కుశ్లమ్ ।
అథ యసోయభే పరిణీ అతిపన్తి స్యయత్వమ్ అతిపన్ిప్రాయశిచతతం కుర్ిత । అథ
యద్వయరతస్యయగ్నిహోత్రం శేచ్ఛిదేయత యదయసయ పుత్రో వ్యన్తతవ్యస్త వ్యలం కరమణయాః స్యయత్
సోఽరణోయరగ్నిం సమార్థప్యయదవస్యయ మథిత్వినీషినిిహ్ృత్వయగియే తనుతమతే
పుర్థడాశ్మషాటకపాలం నిరిపతి । శ్రావం దక్షిణాం దద్వతి । స్య ప్రసిదేిషిటాః సనితషోతే । ద్వశే ప్రక్రాన్తత
ప్రేయత్ త్పష్టామేతత్ తన్ామ్ సంస్యోపాయప్యభక్ష్యన్భయవహ్ర్షయుాః । అప్యభక్ష్యన్భయవహ్రనిత ఇతి
శేజ్ోయతే । అథైన్మాద్వయన్తర్షణ వేదుయతకరావుదఙ్మమఖముపనిరిృత్వయథైన్ం పర్వశ్రయనిత । తసయ
దక్షిణా ద్విరం కురినిత । అథాసయ కేశ్శ్మశ్రూణ్డ వ్యపయిత్వి లోమాని సంహ్ృతయ న్ఖ్యని
నికృన్తయీత । అథాసయ దక్షిణం కుక్షిముపాకృషయ నిసు్ర్షం కృత్విద్వభాః ప్రక్ష్యళ్య సర్వ్షానాాణ్డ
పూరయిత్వి దర్భాః సంస్తవయతి । తదు తథా న్ కురాయత్ క్ష్ధుకా అసయ ప్రజ్ భవనిత ఇతి శేజ్ోయతే ।
అపివ్య సపుర్షమేవ్యపాివ్యయచాిద్వయలఙ్కృత్వయథైన్మాద్వయన్తర్షణ వేదుయతకర్భ ప్రపాదయ జఘన్తన్
గ్మరిపతయముపస్యదయన్తయత్ర హ్శేర్విరుపయత ఇతి । అథైన్మ్ ఆద్వయన్తర్షిద్వ
ప్రాకిచిరసమాస్యదయన్తయత్ర హ్శేరాస్యదయత ఇతి । అథ గ్మరిపతయ ఆజయం శేలప్యయత్ప్య స్రుచ్ఛ
చతురాృహీతం గృహీత్వి ప్రాగుదేతయ సమిదిత్వయహ్వనీయేఽధ్యసయ దక్షిణం బాహుమనాిరభయ
జుహోతి 1

పర్షయువ్యంసం ప్రవత్వ మహీరను బహుభయాః పనాోమన్పస్శాన్మ్ । వైవసితం సంగమన్ం

జనానాం యమం రాజ్న్ం హ్శేషా దువసయత స్యిహ్మ ఇతి । ఏతేనైవ గ్మరిపతేయ జుహోతి ।
త్పష్టామనాిహ్మరయపచన్త హుత్విథైన్మాద్వయన్తర్షణ వేదుయతకర్భ ప్రపాదయ జఘన్తన్
గ్మరిపతయమాసనాదయం కృషాాజిన్త దక్షిణాశిరసం సంవేశ్య శిరసోత న్ళ్దమాలం ప్రతిముచయ
పత్వతదశేనాహ్తేన్ వ్యసస్య ప్రోర్థాతి ఇదం త్వి వస్త్ర్ం ప్రథమం నాిగన్ ఇతి అథైతదప్యహ్తి
అపైతదూహ్ యద్వహ్మబిభాః పురా । ఇషాటపూరతమనుసంపశ్య దక్షిణాం యథా తే దతతం బహుధ్య
శేబనుిషు ఇతి । తదసయ పుత్రో వ్యన్తతవ్యస్త వ్య పతీి వ్య పర్వదధీత । తదు హ్మజరసమేవ
వస్తత్వహ్శేశషం వ్య । అథ త్రఞ్ికలనుపకల్యతే । అథ యద్వ న్ శ్కల భవనిత అన్తర్షిద్వ
పరాగవహ్త్వనాం కృషాానాం వ్రీహీణామ్ అనాిహ్మరయపచన్త త్రన్ చరూన్ శ్రపయతేయకం వ్య ।
గ్మరిపతయ ఆమిక్ష్యం శ్రపయతి । అథైనాన్ సంభ్యరానుపకల్యతే దధి చ సర్వ్ర్వమశ్రమాజయం
చోదకుమభం చ దరాభశ్చ పర్వసతరణీయన్ హిరణయం చాజం చ శాసం చ్యడసూన్ం చ కుమీభం చ
ప్రచాయవనీం సికత్వశ్చ శులేబ చ తిస్రాః పరాశాఖ్యశ్చ । కథము ఖలేిన్ం దతియుాః ఇతి । యో
బహుయజీ స్యయత్ తం పూరాిగ్నినా దతియుర్వతేయతదేకమ్ । అజస్రైర్షన్ం దతియుర్వతేయతదేకమ్ ।
నిరమన్్ోయర్షన్ం దతియుర్వతేయతదేకమ్ । అపివ్య తిస్ర ఉలపరాజీరాదీపయ యత్రాగియాః సంగచ్యిరన్
తత్రోల్గమకమాద్వయ తేనైన్ం దతియుర్వతేయతదేకమపరమ్ 2

అథాత్వఽనుసతరణీకల్ాః । ఆన్యన్తతయత్వం కృషాాం కూటాం జరతీం మూరాఖం

తజీఘనాయమనుసతరణీం ప్రతిబద్విమ్ । సవయప్రతిబద్వి భవతి ఇతి శేజ్ోయతే । ఏతసిమన్
కాలేఽస్యయమాత్వయాః ప్రకీరాకేశాసితసృభరఙ్మాలభాః ఉపహ్తయ పాంసూన్ంస్యషాివపన్తత ఖలిఘం నాసయ
ఖలోి ఏవ్యఘమ్ ఇతి । అథాసయ భ్యరాయాః కనిషోప్రథమాాః ప్రకీరాకేశోయ వ్రజ్యయుాః
పాంసూన్ంస్యషాివపమానాాః ఖలిఘం నాసయ ఖలోి ఏవ్యఘమ్ ఇతి । ఏతసిమన్ కాలే గ్మరిపతేయ
పాలశ్ం కాషోమాతపాయథోల్గమకప్రథమాాః ప్రతిపదయన్తత । సిధితిరథాగియోఽథ పాత్రాణ్డ దధ్యయజయం
దరాభ రాజగవీతి । అథైన్మేతయసనాదయ తలే్న్ వ్య కటేన్ వ్య సంవేషటయ ద్వస్యాః ప్రవయసో వ్య
వతియుాః । అథైన్మన్స్య వహ్నిత ఇతేయకేషామ్ । అన్శేచద్ యుఞ్జీయద్ ఇమౌ యున్జిమ తే వహీి
అసునీథాయ వోఢవే । యభ్యయం యమసయ స్యదన్ం సుకృత్వం చాపి గచిత్వత్ ఇతి
సమార్థపాయనీషిన్ హ్రనిత । సమార్థపయ వ్యన్తర్షణ వ్య కృత్వినీషిన్ హ్రనిత 3

అథైన్మాదదతే । ఆదీయమాన్మనుమన్ాయతే పూషా తేితశాచయవయతు

ప్రశేద్విన్న్షటపశురుభవన్సయ గ్యపాాః । స త్్ితేభయాః పర్వదద్వత్ పితృభయఽగ్నిర్షదవేభయాః సుశేదత్రేభయాః
ఇతి । తృతీయమేతస్యయధినో గత్వి నిదధతి । అథైతేషాం శ్కలనామేకమశ్స్యాణ పిక్ష్ాతి । అథ యద్వ
న్ శ్కల భవనిత చరుం మేక్షణ్యన్ ప్రయౌతి । అథవ్య ఏక ఏవ స భవతి చర్థసతృతీయం మేక్షణ్యన్
ప్రయౌతి । లోషాటనుపసంహ్ృతయ తేషూపమృజయ కనిషోప్రథమాాః ప్రకీరాకేశాస్త్రిరపసలాః పర్వయనిత
సిగ్నభరుపవ్యతయన్తాః । ఏవమమాత్వయ ఏవం స్త్రియాః సంయమయ కేశాన్ యథేతం త్రిాః పున్ాః పర్వయనిత ।
అథైన్మాదదతే । ఆదీయమాన్మనుమన్ాయతే పూష్మమా ఆశా అనువేద సరాిాః సో అస్యమఁ
అభయతమేన్ న్తషత్ । సిసితద్వ అఘృణ్డాః సరివీర్థఽప్రయృచిన్ పుర ఏతు ప్రశేద్విన్ ఇతి ।
అరిమేతస్యయధినో గత్వి నిదధతి । అథైతేషాం శ్కలనామేకమశ్స్యాణ పిక్ష్ాతి । అథ యద్వ న్ శ్కల
భవనిత చరుం మేక్షణ్యన్ ప్రయౌతి । లోషాటనుపసంహ్ృతయ తేషూపమృజయ కనిషోప్రథమాాః
ప్రకీరాకేశాస్త్రిరపసలాః పర్వయనిత సిగ్నభరుపవ్యతయన్తాః । ఏవమమాత్వయ ఏవం స్త్రియాః సంయమయ కేశాన్
యథేతం త్రిాః పున్ాః పర్వయనిత । అథైన్మాదదతే । ఆదీయమాన్మనుమన్ాయతే ఆయుర్విశాియుాః
పర్వపాసతి త్వి పూషా త్వి పాతు ప్రపథే పురస్యతత్ । యత్రాసతే సుకృత్వ యత్ర తే యయుసతత్ర త్వి
దేవాః సశేత్వ దధ్యతు ఇతి । సమసతమేతస్యయధినో గత్వి నిదధతి । అథైతేషాం శ్కలనామేకమశ్స్యాణ
పిక్ష్ాతి । అథ యద్వ శ్కల న్ భవనిత చరుం మేక్షణ్యన్ ప్రయౌతి । యదుయ వ్య ఏక ఏవ భవతి
చర్థరవశిషటం మేక్షణ్యన్ ప్రయౌతి । లోషాటనుపసంహ్ృతయ తేషూపమృజయ కనిషోప్రథమాాః ప్రకీరాకేశాాః
త్రిరపసలాః పర్వయనిత సిగ్నభరుపవ్యతయన్తాః । ఏవమమాత్వయ ఏవం స్త్రియాః సంయమయ కేశాన్ యథేతం
త్రిాః పున్ాః పర్వయనిత । అథైత్వం చరుస్యోలం సుభనాిం భన్తిత యథాస్్య కపాలేషూదకం న్ తిష్మోద్వతి ।
యచాచత్ర స్త్రియ ఆహుసతతుకరినిత 4 అథాస్యయవకాశ్ం జ్ఞషయతే ।
పశాచదుదకమన్యషరమనుపహ్తమస్రుతహ్మరయమనిర్వణమభఙ్మారమవలమకమజ్గర్వతబహులౌషధి
యత్ర ీణేనర్వణో వృక్ష్య ఓషధయో వయతిషకాతాః సుయాః యస్యమద్ దక్షిణాప్రతీచయ ఆపాః శ్నైాః ప్రతిష్మోరన్ త్వాః
ప్రదక్షిణమభపరాయవృతయ మహ్మన్దీమభ్యయపేతయ ప్రాచయాః సంపదేయరన్ । దక్షిణాప్రతయక్ప్రవణమితేయకేషామ్
। అపివ్య య సమా సుభమిాః । తస్యమదీిరుధ ఉద్విరయనిత । కాళ్యం చ పృశోిపణీం చ తిలికాం
చాపాఘాం చాపామారాం చ శుణీోం చ బహుపుత్రం చ శేస్రంసినీకాం చ రాజక్షపణీం చ
యశాచనాయ ీణేనర్వణయ ఓషధయో భవనిత । అథైన్ముదిత్వయవోక్షయ హిరణ్యయన్ పర్వక్రీయ
పరాశాఖయప్యహ్తి అపేత వీత శే చ సర్త్వత ఇతి । ద్వరుచ్ఛత్వం కురినిత దక్షిణాప్రాచీమ్ ఏషా హి
పితృణాం ప్రాచీ ద్వగ్ ఇతి శేజ్ోయతే । జఘన్తన్ చ్ఛత్వం దక్షిణాప్రాచీం శేహ్మరం కల్యిత్వి
దర్భరగ్నిం ప్రేతం చ్ఛత్వం చ పర్వస్తతరయ దక్షిణ్యన్ శేహ్మరం దక్షిణాగ్మిన్ దరాభన్ సంస్తతరయ తేష్మికైకశో
న్యఞ్చచ పాత్రాణ్డ స్యదయతి । ఏకపశేత్రేణ ప్రోక్షణీాః సంసకృతయ పాత్రాణ్డ ప్రోక్షయ ప్రేతం చ్ఛత్వం చాజయం
నిరుపాయధిశ్రితయ పరయగ్నికృత్విద్విసోయత్ప్య త్పష్టాం దర్భాః పాత్రాణ్డ సంమృజయ త్పష్టాం త్పష్టాం
ద్వరశపూరామాసికాజ్యని గృహీత్వి 5

అథాసయ రాజగవీముపాకర్థతి భ్యవన్సయ పతే ఇతి । తస్యయం నిపదయమానాయం సవ్యయని

జ్న్యనుయపనిఘితే పురుషసయ సయవరయపేదఘాని మృజమతి । యథా నో అత్ర నాపరాః పురా జరస
ఆయతి ఇతి । త్వమత్రైవ శ్స్యాద్ ఘినిత । అథైతస్్య ప్రాణాన్ శేస్రసయమానాన్నుమన్ాయతే పురుషసయ
సయవర్వ శే తే ప్రాణమసిస్రసమ్ । శ్ర్ర్షణ మహీమిహి సిధ ఏహి పిత నుప
ప్రజయస్యమనిహ్మవహ్ ఇతి । ఉప్యత్వోయ పాంసూన్మవమృశ్న్తత మవం మాంస్యత ప్రియేఽహ్ం దేవీ
సతీ పితృలోకం యదైషి । శేశ్ివ్యరా న్భస్య సం వయయనుతయభౌ నో లోకౌ పయస్యభ్యయవవృత్ా ఇతి ।
అథైన్ం సంశాసిత అఙ్గాదఙ్గాదన్సిోకాని పిశిత్వని ప్రచ్ఛిద్వయసంశ్రావయనోతఽప్రచాయవయన్త ఏక్తల్గమకేన్
శ్రపయన్తాః ప్రజ్ోత్వం వపాం నిధతత ప్రజ్ోతం హ్ృదయం ప్రజ్ోత్వం జిహ్మిం ప్రజ్ోతం చరమ
సశ్చరేవ్యలపాదం ప్రజ్ోతే చ మతస్రే ప్రజ్ోతం మేద ఇతి । అథాసయ భ్యరాయముపసంవేశ్యతి ఇయం
నార్ పతిలోకం వృణానా నిపదయత ఉప త్వి మరతయప్రేతమ్ । శేశ్ిం పురాణమను పాలయనీత తస్్య
ప్రజ్ం ద్రశేణం చ్యహ్ ధేహి ఇతి । త్వం పతిహితాః సవేయ పాణ్య గృహీత్విత్వోపయతి ఉదీరేా నారయభ
జీవలోకమిత్వసుమేతముపశేష ఏహి । హ్సతగ్రభసయ ద్వధిష్ఠసతామేతత్ పతుయరీనితిమభ సంబభవ
ఇతి । అథాసయ సిర్షాన్ హ్స్యత నిమృజతే సిర్షా హ్స్యతద్వదద్వనా మృతసయ శ్రియై బ్రహ్మణ్య తేజస్య
బలయ । అత్రైవ తిమిహ్ వయం సుశేవ్య శేశాి స్ృధో అభమాతీరీయేమ ఇతి బ్రాహ్మణసయ
ధనురిస్యతద్వదద్వనా మృతసయ శ్రియై క్షత్రాయౌజస్య బలయ । అత్రైవ తిమిహ్ వయం సుశేవ్య శేశాి
స్ృధో అభమాతీరీయేమ ఇతి రాజన్యసయ మణ్డం హ్స్యతద్వదద్వనా మృతసయ శ్రియై శేశే పుష్్టయ
బలయ । అత్రైవ తిమిహ్ వయం సుశేవ్య శేశాి స్ృధో అభమాతీరీయేమ ఇతి వైశ్యసయ । యచాచత్ర
స్త్రియ ఆహుసతతుకరినిత । అథైన్మేతయసనాదయ సహ్ చ్ఛత్వవ్యదధ్యతి । అపకృషయ
రజీరాసనీదమపశేధయనిత । కృషాాజిన్త చైవ రజుీషు చోత్వతన్ాః శేతే । తసయ ప్రాణ్యషు హిరణయశ్కలన్
ప్రతయసయతి । నానా చతురాృహీత్వభ్యయమక్ష్ారుహో
ీ తి చ్ఛత్రం దేవ్యనాముదగ్మదనీకమ్ ఇతయరిరాచభ్యయం
జుహోతీతి శేజ్ోయతే 6

కథము ఖలిసయ పాత్రాణ్డ యుఞ్జీయద్వతి । దధ్యి సర్వ్ర్వమశ్రేణ పూరయిత్వి ముఖేఽగ్నిహోత్రహ్వణీం

నాసికయోాః స్రువౌ అక్ష్ాాః హిరణయశ్కలౌ ఆజయస్రువౌ వ్య కరాయోాః ప్రాశిత్రహ్రణం భత్్తాకైకం
హ్నోిరులూఖలముసలే శిరసి కపాలని లలటే ఏకకపాలం శిరసతాః ప్రణీత్వప్రణయన్ం చమసం
నిదధ్యతి ఇమమగ్ని చమసం మా శేజీహ్ిరాః ప్రియో దేవ్యనాముత స్యమాయనామ్ । ఏష యశ్చమసో
దేవపాన్సతసిమన్ దేవ్య అమృత్వ మాదయనాతమ్ ఇతి । దక్షిణ్య హ్స్యత జుహూం సవేయ ఉపభృతమురసి
ధ్రువ్యముపవేషమరణీం చ దక్షిణ్య అంస్య మేక్షణం సవేయ పిష్ఠటదిపనీం పృష్మో సఫయముదర్ష ద్వరుపాత్రం
కుక్షౌ చమస్య స్యనాియయపిధ్యన్ం చ్యడోపవహ్న్ం చ వఙ్ుాయోాః స్యనాియయకుమౌభయ
పాదయోరగ్నిహోత్రస్యోలమనాిహ్మరయస్యోలం చోర్థిరులూఖలముసలే అణియోరదృషదుపలే శిశేి
వృషారవం శ్మాయం చ పారశాయోాః శూర్ం ఛిత్్తాకైకం శిరసత ఉపస్యదనీయం కూరచం నిదధ్యతి ।
పతత ఉపావహ్రణీయం కూరచమ్ । అథావశిషాటన్యన్తర్షణ సకిోనీ నివపేయుాః । అప్య
మృణమయన్యభయవహ్ర్షయుాః । అప్య మృణమయన్యభయవహ్రనిత ఇతి శేజ్ోయతే । అత్రైవోపనిదధుయాః ।
బ్రాహ్మణ్యభయఽయసమయని లోహ్మయని చ దదుయాః । తేషాం యనాయస్యచన్వనిత త్వని దధ్యి
సర్వ్ర్వమశ్రేణ పూరయేత్ । సంస్ృశేద్వతరాణ్డ । అర్వకాతని భవనిత ఇతి శేజ్ోయతే ।
అత్రైవ్యధయసయనుతయపవ్యజిన్ం ఖ్యర్ం న్లిమ్ । అథాస్యయద్వమక్ష్యముదిృతయ పాణోయరాదధ్యయత్
మిత్రావరుణాభ్యయం త్వి ఇతి । అథాసయ మతస్యిముల్లిఖయ పాణోయరాదధ్యయత్ శాయమశ్బళ్యభ్యయం త్వి
ఇతి । దక్షిణ్య దక్షిణం సవేయ సవయం హ్ృదయే హ్ృదయమాస్యయ జిహ్మిం యథాఙ్ామఙ్్ార్వతరాణ్డ
సంప్రచాిదయ వపయసయ ముఖం ప్రచాిదయతి । మేదస్య స్రుచౌ ప్రోర్థాతి ఇతి శేజ్ోయతే । అథైన్ం
చరమణా సశ్చరేవ్యలపాదేనోతతరలోమాి ప్రర్థాతి అగ్నిరిరమ పర్వగ్యభరియయసి సంప్రోరుాషి మేదస్య
పీవస్య చ । న్తత్వి ధృషుారర
ి స్య జరిృషాణో దధద్విధక్షయన్ పరయఙ్ఖయతై ఇతి 7 అథ యదయనుసతరణీం
నానుసతర్వషయనోత భవనుతయత్ృజ్యద్ినామ్ । బ్రాహ్మణ్యభయ వ్య దద్వయత్ । దత్వతాత్రైవ శ్రేయస్య భవనిత ఇతి
శేజ్ోయతే । అథ యదుయత్ర్రక్షయన్ భవతి త్వమపసలాః పరాయణయతి అపశాయమ యువతిమాచరనీతమ్
ఇతి తిసృభస్త్రిాః పరాయణీయోతతరతాః ప్రతిషిోత్వమనుమన్ాయతే యే జీవ్య యే చ మృత్వ ఇతేయతయ ।
అథాస్యయాః కరాలోమానుయత్వ్టయ పాణోయర్షవ్యదధ్యయత్ శాయమశ్వళ్యభ్యయం త్వి ఇతి । దక్షిణ్య దక్షిణం
సవేయ సవయమ్ । అథైనాముత్ృజతి మాత్వ రుద్రాణాం దుహిత్వ వసూనాం సిస్యతిత్వయనామ్
అమృతసయ నాభాః । ప్రణువోచం చ్ఛకితుష్మ జనాయ మాగ్మమనాగ్మమద్వతిం వధిషట । పిబత్పదకం
తృణాన్యతుత । ఓముత్ృజత ఇతి । అథైన్ముప్యషయతి పురస్యతద్వహ్వనీయేన్
దక్షిణత్వఽనాిహ్మరయపచన్తన్ పశాచద్ గ్మరిపతేయనోతతరతాః సభ్యయవసకాోయభ్యయమ్ । అత్రాపుయత్రే్రక్ష్య భవనిత
। తం యద్వయహ్వనీయాః ప్రథమమభ్యయజీాలేద్ దేవలోకమభయజైష్టద్వతేయన్ం జ్నీయత్ । అథ
యదయనాిహ్మరయపచన్ాః పితృలోకమ్ । అథ యద్వ గ్మరిపతయాః సిరాలోకమ్ । అథ యద్వ సభ్యయవసకౌో
సపతర్ేణాం లోకమ్ । అథ యద్వ సరి ఏవ సహ్మభ్యయజీాలేద్ బ్రహ్మలోకమభయజైష్టద్ ఇతేయన్ం
జ్నీయత్ । యచాచత్ర స్త్రియ ఆహుసతతుకరినిత 8

అథయద్వయహిత్వగ్నిాః పర్షయువ్యంసమ్ అథాత్వఽనుసతరణీకల్ాః

అథైన్మాదదతేఆదీయమాన్మనుమన్ాయతే అథాస్యయవకాశ్ంజ్ఞషయతే
అథాసయరాజగవీముపాకర్థతి కథముఖలిసయపాత్రా ణ్డయుఞ్జీయత్ అథయదయనుసతరణీమ్ అష్టట ।
ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే తృతీయప్రశేి పఞ్చమోఽధ్యయయాః
షష్ఠోఽధ్యయయాః

అథైన్మాదీపయతే । ఆదీపయమాన్మనుమన్ాయతే మన్మగ్ని శేదహో మాభశోచో మాసయ తిచం

చ్ఛక్షిప్య మా శ్ర్రమ్ । యద్వ శ్ృతం కరవో జ్తవేద్యఽథేమేన్ం ప్రహిణుత్వత్ పితృభయాః ఇతి ।
ప్రజిల్లతమనుమన్ాయతే శ్ృతం యద్వ కరసి జ్తవేద్యఽథేమేన్ం పర్వదత్వతత్ పితృభయాః । యద్వ
గచాితయసునీతిమేత్వమథా దేవ్యనాం వశ్నీరభవ్యతి ఇతి । అత్ర షడోోత్వరం వ్యయచష్మట సూరయం తే
చక్షురాచితు వ్యతమాత్వమ ద్వయం చ గచి పృథివీం చ ధరమణా । అప్య వ్య గచి యద్వ తత్ర తే
హితమోషధీషు ప్రతితిషాో శ్ర్రాః ఇతి । అత్రైన్మజం చ్ఛతయన్తతఽబలేన్ శులేబన్ బధ్యితి అజ్ఞ
భ్యగసతపస్య తం తపసి తం తే శోచ్ఛసతపతు తం తే అర్వచాః । యస్యత శివ్యసతనువో
జ్తవేదస్యతభరితిమం సుకృత్వం యత్ర లోకాాః ఇతి । స యదయహో ద్రవతి నైన్మావరతయతి ।
ప్రాగు హైక ఉప్యషణాత్ । ఉదకుమేభన్ త్రిరపసలాః పర్వయనిత వ్యరుణీభాః । తత్ర్రచాిదేయన్ పరామయేన్
స్రువేణోపఘాతం జుహోతి య ఏతసయ పథో గ్యపాతరస్యతభయాః స్యిహ్మ ఇతి న్వ స్రువ్యహుతీాః ।
అథానాయం జుహోతి అయం వై తిమస్యమదధి తిమేతదయం వై తదసయ యోనిరసి । వైశాిన్రాః పుత్రాః
పిత్రే లోకకుజ్ీతవేద్య వతిమం సుకృత్వం యత్ర లోకాాః స్యిహ్మ ఇతి । అత్రైవ స్రువమను ప్రహ్రతి
। అత్రైత్వన్యవద్వనానీడమూన్త ప్రచాిద్యయదుమబరాయ దర్థియపఘాతం జుహోతి అగియే రయిమతే
స్యిహ్మ ఇతి । అత్రైవ దర్ిమనుప్రహ్రతి జఘన్తన్ చ్ఛత్వమ్ । అథైన్ం న్వర్షచన్ యమేయన్
సూకేతనోపతిషోతే ప్రకేతునా బృహ్త్వ భ్యతయగ్నిాః ఇతి । ఆస్తన్ాః పరాచానుశ్ంసతి । జఘన్తన్ దహ్న్ం
తిస్రో దక్షిణాాః కరూేాః కురినిత । అథైనా అద్వభరనుపాివయ సికత్వభరవకీరయ సంగ్మహ్న్తత యవీయన్
యవీయన్ పూరిాః సంగ్మహ్న్తత । అశ్మన్ితీ ర్షవతీాః సంరభధిముతితషోత ప్రతరత్వ సఖ్యయాః । అత్రా
జహ్మమ యే అసన్ిశేవ్యాః శివ్యన్ వయమభ వ్యజ్నుతతర్షమ ఇతి । జఘన్తన్ కరూేాః పరాశాఖే
నిహ్త్వయబలేన్ శులేబన్ బద్విా శేనిసర్నిత యద్ి దేవసయ సశేతుాః పశేత్రం సహ్స్రధ్యరం
శేతతమన్తర్వక్షే । యేనాపునాద్వన్దదరమనారతమార్తయ తేనాహ్ం మాం సరితనుం పునామి ఇతి । జఘనోయ
వుయదసయతి య రాషాాత్ పనాిదపయనిత శాఖ్య అభమృత్వ న్ృపతిమిచిమానాాః । ధ్యతుస్యతాః సరాిాః
పవన్తన్ పూత్వాః ప్రజయస్యమన్ రయయ వరచస్య సంసృజ్థ ఇతి । యత్రాపసతదయన్తయన్వేక్షమాణాాః ।
అపాః సచ్యల దక్షిణాముఖ్యాః సమృతితకాాః పివన్తత ధ్యత్వ పునాతు సశేత్వ పునాతు ఇతి । నామగ్రహ్ం
త్రిరుదకముతి్చోయతీతరాయచమాయద్వతయముపతిషోతే ఉదియం తమసస్ర్వ ఇతి । అథ గృహ్మనాయనిత ।
యచాచత్ర స్త్రియ ఆహుసతత్ కురినిత 1

ఏతసిమన్ కాలేఽస్యయమాత్వయాః ప్రకీరాకేశాాః కేశ్శ్మశ్రూణ్డ వ్యపయన్తత యే సనిిధ్యన్త భవనిత । శేకల్

ఇతర్షషు । వ్యపయేరన్ నివరతయేరనాి । శ్రుతవత్వ తు వపతవయమేవ్యసనిిధ్యన్తఽపీతి మతం
బోధ్యయన్సయ కలే్ । న్ సమావృత్వత వపేరన్ిన్యత్ర శేహ్మరాద్వతేయకే । మాతర్వ పితరాయచారయ ఇతి
త్రిరాత్రం క్ష్యరలవణవర్వీతభజన్మధాఃశ్యన్ం బ్రహ్మచరయం త్రయహ్ం షడహ్ం ద్విదశాహ్ం
సంవత్రం యవద్రాహ్
ర ణం ద్విదశాహ్మపరారిమ్ పరమగురుష్మివమఘోదకమ్ ఇతర్షషు త్రిరాత్రమ్
యవజీీవం ప్రేతపతీి । అథ యద్వయహిత్వగ్నిరన్యత్ర ప్రేయద్వదీపయమానైరాహూయమానైరిస్తరన్
యవదసయ శ్ర్రమగ్నిభాః సమాగమయేరన్ । అథైతదభవ్యనాయయై పయో ద్యహ్యిత్వి గ్మరిపతేయ
ఽభశేషయన్దయిత్విహ్వనీయేఽభశేషయన్దయేత్ । అధస్యతత్ సమిధమాహ్రనుతయపర్వషాటద్వి దేవేభయ హ్రనిత
ఇతి శేజ్ోయతే । అథైన్మాద్వయన్తర్షణ వేదుయతకరావుదగుపనిరిృతయ ప్రసిదిముప్యష్మయుాః । అథ
యద్వయహిత్వగ్నిరన్యత్ర ప్రేయదుదకాన్తత త్రన్గియగ్మరానాల్లఖయ సకృత్ ప్రశేశ్య నిమీలయ నిగృహ్య
సకన్దక్షిణానాతనాద్వతయముదీక్షేత్ । పర్వకుర్ిత చ । అన్తనైవ త్రిర్విదేశ్స్యో । అథ యద్వ దగిాః
స్యయదస్తోనాయహ్ృత్వయన్తర్షిద్వ శ్ర్రాణాం కృషాాజిన్త పురుషాకృతిం కృత్వి తేషూపర్వ పాత్రాణ్డ చ్ఛత్వి
కుశ్తరుణకైాః ప్రతిచాిదయ ప్రసిదిముప్యష్మయుాః । అథ యదయస్తోని న్ శేన్తదత త్రయణాం షషిటశ్త్వనాం
పరాత్రూణామేవ కృషాాజిన్త పురుషాకృతిం కృత్వి తేషూపర్వ పాత్రాణ్డ చ్ఛత్వి కుశ్తరుణకైాః
ప్రతిచాిదయ ప్రసిదిముప్యష్మయుాః । ఆహిత్వగ్నిమగ్నిభరదహ్నిత యజోపాత్రైశ్చ ఇతి శేజ్ోయతే ।
పురుషాహుతిరియసయ ప్రియతమా ఇతేయత్వమనుఖ్యయత్వం దహ్న్సయ బ్రువతే । అథాపుయద్వహ్రనిత
శ్ర్రద్వయద్వ హ్ వ్యగియో భవనిత ఇతి । తదపి ద్వశ్తయే శేజ్ోయతే శ్తమినుి శ్రద్య అనిత
దేవ్య యత్రా న్శ్చక్రా జరసం తన్యనామ్ । పుత్రాసో యత్ర పితర్థ భవనిత మా నో మధ్యయ
ర్ర్వషత్వయురానోతాః ఇతి 2

అథాతాః సంచయన్మ్ । ఏకస్యయం వుయషాటయం తిసృషు వ్య పఞ్చసు వ్య సపతసు వ్య న్ధస్యికాదశ్సు
వ్యయుగ్నమషిహ్సు్ అరిమాస్యషు మాస్యషు ఋతుషు సంవత్ర్షషు వ్య సమా్దయ సఞ్చచనుయుర్వతి ।
స ఉపకల్యతే సతం చ ీణేనరం చాజయం చ ఉదకుమభం చ దరాభంశ్చ పర్వసతరణీయన్ నీలలోహితే
సూత్రే బృహ్తీఫలం చాశామన్ం చాపామారాం చ వైతసశాఖ్యం చ సికత్వశ్చ శులేబ చ తిస్రశ్చ
పరాశాఖ్యశ్చ । అత ఏవ దహ్నాదఙ్గారానిిరిరతయ తిస్రో అవసరీనీయ జుహోతి అవసృజ పున్రగ్ని
పితృభయాః సంగచిసి పితృభాః యతేత కృషాాః శ్కున్ ఆతుత్వద ఇతి । ఏతసిమన్ సతే ీణేనరం చోదకుమభం
చ నిక్షిపయ వైతసశాఖయవోక్షయ సమా్దయతయప్రకాథయన్ శ్ర్రాణ్డ యం తే అగ్నిమమనాోమ ఇతి
షడ్భభాః । ప్రథమాం వోతతమాం ద్విరభ్యయవరతయేయుాః । అథైతద్వదహ్న్ముదకుమ్భాః సివోక్షితమవోక్షయ
య అసయ స్త్రీణాం ముఖ్యయ స్య సవేయ పాణ్య బృహ్తీఫలం నీలలోహిత్వభ్యయం మూత్రాభ్యయం
శేశ్రథాయశామన్మనాిస్యోయపామార్షాణ సకృదుపమృజ్యన్నీిక్షమాణా పతతాః శిరసోత వ్యస్తోని గృహ్మాతి
ఉతితషాోతసతనువం సంభరసి మేహ్ గ్మత్రమవహ్మ మా శ్ర్రమ్ । యత్ర భమ్య వృణస్య తత్ర గచి
తత్ర త్వి దేవాః సశేత్వ దధ్యతు ఇతి । ఇదం త ఏకమ్ ఇతి ద్వితీయమ్ । పర ఊత ఏకమ్ ఇతి
తృతీయమ్ । తృతీయేన్ జ్ఞయతిషా సంశేశ్సి ఇతి చతురోమ్ । సంవేశ్న్సతనువై చారుర్షధి ఇతి
పఞ్చమమ్ । ప్రియో దేవ్యనాం పరమే సధస్యో ఇతి షషోమ్ । అథైన్ం సుసఞ్చచతం సంచ్ఛతయ పిణీికర్థతి
। తం తథా కర్థతి యథాసయ కప్యతాః ఛాయయం నోపశేశేద్వతి । అథైన్మ్ అపర్వమితైాః
క్షుద్రమిశ్రైరశ్మభాః పర్వచ్ఛనోతి న్ తేన్ పర్వచ్ఛనుయద్ యథాసయ కప్యతాః ఛాయయముపశేశేత్ ।
అథైత్వన్యస్తోన్యద్వభాః ప్రక్ష్యళ్య కుమేభ వ్య సతే వ్య కృత్విప్యతితషోతి ఉతితషో ప్రేహి ప్రద్రవౌకాః కృణుషి
పరమే వోయమన్ । యమేన్ తిం యమాయ సంశేద్వనోతతమం నాకమధిర్థతిమమ్ ఇతి । సంప్రవేశ్ం
కుమభం నిధ్యయ అథాత్వ హ్శేరయజిోయం నివపన్మ్ యం కామయేత్వన్న్తలోకాః స్యయత్ ఇతి ।
తమస్యయ ఉదితే సికత్వప్యపేత పర్వశ్రితే నిదధ్యతి పృథివ్యయస్యతా అక్షిత్వయ అపామోషధీనాం రస్య సిర్షా
లోకే నాకసయ త్వి పృష్మో బ్రధిసయ త్వి శేషటపే స్యదయమయముమస్య ఇతి । అన్న్తలోక్త హ్వై భవతి
ఇతి శేజ్ోయతే । జఘన్తన్ కుమభం తిస్రో దక్షిణాాః కరూేాః కురినిత । తత్ పురస్యతద్ వ్యయఖ్యయతమ్ ।
జఘన్తన్ కరూేాః పరాశాఖే నిహ్త్వయబలేన్ శులేబన్ బద్విా శేనిసర్నిత । తత్ పురస్యతత్ వ్యయఖ్యయతమ్ ।
యత్రాపసతదయన్తయన్వేక్షమాణాాః । అపాః సచ్యల దక్షిణాముఖ్యాః సమృతితకాాః పివన్తత ధ్యత్వ పునాతు
సశేత్వ పునాతు ఇతి । నామగ్రహ్ం త్రిరుదకముతి్చోయతీతరాయచమాయథాద్వతయముపతిషోతే ఉదియం
తమసస్ర్వ ఇతి । అథ గృహ్మనాయనిత । యశాచత్ర స్త్రియ ఆహుసతత్ కురినిత 3 అథ యద్వ
పున్రిక్షయనోత భవనిత పురస్యతదేవ్యవశేషయేయురుీహూం చారణీం చ కృషాాజిన్ం దృషదుపలే
శ్మాయమితి । అథ యదయనుహ్ృత్వాః సుయరయసయకసయచ్ఛదశ్ితోస్యయరణీ గృహీత్వి
మథిత్విగ్నిముపసమాధ్యయ పర్వస్తతరయ కృషాాజిన్త శ్మాయయం దృషదుపలే యుకాతాస్తోన్తయవ్యఞ్ీన్ం
పిషాటా పురాణ్యన్ సర్వ్షా సముద్వయుతయ జుహ్మి ప్రస్యకం జుహోతి అస్యమతతామధిజ్త్వఽసమయం
తిదధిజ్యత్వమ్ । అగియే వైశాిన్రాయ సిరాాయ లోకాయ స్యిహ్మ ఇతి । అత్రైవ్యనుప్రహ్రతి
జుహూం చారణీం చ కృషాాజిన్ం దృషదుపలే శ్మాయమితి । అత్రాపుయత్రే్రక్ష్య భవనిత । తం యద్వ
జ్ిలోరిామభ్యయజీాలేద్ దేవలోకమభయజైష్టద్వతేయన్ం జ్నీయద్ అథ యద్వ ముహూరతముదేతయ వ్య
భ్రమేదన్తర్వక్షమభయజైష్టద్వతేయన్ం జ్నీయద్ అథ యదీమామనుశేన్మేద్వహైవేతేయన్ం జ్నీయత్ ।
యచాచత్ర స్త్రియ ఆహుసతత్ కురినిత । న్ చాస్యయత ఊరిాం శ్మశాన్ం కరుతమాద్రియేత । కృతీరాిసయ
దహ్న్త వపేదపస్యయభరాి పర్వచ్ఛనుయత్ । తమభేయవ్యద్వతయసతపతి అభ వ్య వ్యతాః పవతే స నాద్వతయసయ
సకాశాన్ి వ్యయోరాిపాం స్రాశచ్ఛిదయతే । యమేవం నిదధుయరయ ఉ చైన్మేవం శేదుర్షవము హ్మహీనా
హ్మయనా వ్యశ్ితోం నిదధుయసతం హో ఏవం చక్రే తసోయ తిమేఽహీనా హ్మయనా శ్రేయస్త శ్రేయస్త
హ్యస్్మ వసయస్త వసయస్త ప్రజ్ భవతి । యమేవం నిదధుయరయ ఉ చైన్మేవం శేదుర్షత్వం హ్
కౌష్టతకిర్విద్వంచకార । తసోయ తిమే కౌష్టతకిన్ాః శ్రేయస్త శ్రేయస్త హ్యస్్మ వుయచినీత వుయచిన్తయస్్మ
వసయస్త వసయస్త ప్రజ్ భవతి యమేవం నిదధుయరయ ఉ చైన్మేవం శేదురయ ఉ చైన్మేవం శేదుాః 4
అథైన్మాదీపయతే ఆదీపయమాన్మనుమన్ాయతే ఏతసిమనాకలే అస్యయమాత్వయ అథాతాః సంచయన్మ్
అథయద్వపున్రిక్షయన్తాః చత్విర్వ । ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే తృతీయప్రశేి షష్ఠోఽధ్యయయాః
సపతమోఽధ్యయయాః

అథ గృహ్మన్తషయనుిపకల్యతే వ్యరణం స్రుచం చ స్రువం చ వ్యరణాన్ పర్వధీన్ కుశ్మయం బర్విాః

పరామయమిధమం ర్థహితం చరామన్డుహ్ం న్వం చ సర్వ్రాఞ్ీన్ం చాశామన్ం చాన్డాిహ్ం చ
శ్మీశాఖ్యం చ కుశ్తరుణకాని చ దరభసతమభం చాజం చ యవ్యంశ్చ ఇతి । అథాన్తర్షణ గ్రమం చ
శ్మశాన్ం చ తదిృధ్యగ్నిముపసమాధ్యయ కృశ్మయం బర్విస్తతరాతా వ్యరణాన్ పర్వధీన్ పర్వధ్యయ
పరామయమిధమమభయజయ స్యిహ్మకార్షణాభ్యయధ్యయథైతద్రోహితం చరామన్డుహ్ం జఘన్తనాగ్నిం
ప్రాచీన్గ్రీవముతతరలోమోపసతృణాతి । తద్వర్థహ్నిత యవనోతఽసయ జ్ోతయో భవనిత
ఆర్థహ్త్వయురీరసం గృణానా అనుపూరిం యతమానాయ తిషట । ఇహ్ తిషాట సుజనిమా సురత్వి
ద్వరఘమాయుాః కరతు జీవస్య వ ఇతి । అథైనాన్నుపూరిం కల్యనిత యథాహ్మన్యనుపూరిం భవనిత
యథరతవ ఋతుభరయనిత కౢపాతాః । యథా న్ పూరిమపర్థ జహ్మతేయవ్య ధ్యతరాయూఁషి కల్యైషామ్
ఇతి । అథ వ్యరణ్యన్ స్రువేణ వ్యరణాయం స్రుచ్ఛ చతురాృహీత్వి జుహోతి న్ హి తే అగ్ని తనువై క్రూరం
చకార మరతయాః । కపిరబభసిత తే జన్ం పున్రీరాయుగౌర్వవ । అప న్ాః శోశుచదఘమగ్ని శుశుధ్యయ
రయిమ్ । అప న్ాః శోశుచదఘం మృతయవే స్యిహ్మ ఇతి । అథ వ్యరణ్యన్ స్రువేణోపఘాతం జుహోతి
అప న్ాః శోశుచదఘమ్ ఇతి ద్విదశ్ స్రువ్యహుతీాః । అథోప్యత్వోయ అనుడాిహ్మనాిరభన్తత
అన్డాిహ్మనాిరభ్యమతి సిసతయే । స న్ ఇన్దదర ఇవ దేవేభయ వహిిాః సంపారణో భవ ఇతి ।
ప్రాఞ్చచ యనిత ఇమే జీవ్య శేమృతైరావవర్వతన్ిభద్ భద్రా దేవహూతిం నో అదయ । ప్రాఞ్చచ
గ్మమాన్ృతయే హ్స్యయ ద్రాఘ్నయ ఆయుాః ప్రతరాం దధ్యనాాః । మృత్వయాః పదం యోపయనోత
యదైమ ద్రాఘ్నయ ఆయుాః ప్రతరాం దధ్యనాాః । ఆపాయయమానాాః ప్రజయ ధన్తన్ శుద్విాః పూత్వ
భవథ యజిోయసాః ఇతి 1 అథాన్తర్షనాగ్నిం చ గ్రమం చాశామన్మవదధ్యతి ఇమం జీవేభయాః పర్వధిం
దధ్యమి మా నోఽనుగ్మదపర్థ అరిమేతమ్ । శ్తం జీవనుత శ్రదాః పురూచీసితర్థ మృతుయం దదమతి
పరితేన్ ఇతి । అథైత్వాః పతియో న్వేన్ సర్వ్షా సంమృశ్న్తత ఇమా నార్రశేధవ్యాః సుపతీిరాఞ్ీన్తన్
సర్వ్షా సంమృశ్నాతమ్ ఇతి । కుశ్తరుణకైాః త్రైకకుదేనాఞ్ీన్తనాఙ్కకా యద్వఞ్ీన్ం త్రైకకుదం జ్తం
హిమవతస్ర్వ । తేనామృతసయ మూలేనారాతీరీమభయమసి ఇతి । అథైత్వని కుశ్తరుణకాని
సముచ్ఛచతయ దరభసతమేబ నిదధ్యతి । యథా తిముద్వభన్త్వ్యషధే పృథివ్యయ అధి । ఏవమిమ ఉద్వభన్దనుత
కీరాతాయ యశ్స్య బ్రహ్మవరచస్యన్ ఇతి । ప్రతేయతయ గృహ్మనాసనీదం ప్రేషోనీత్వయర్థహ్నిత అన్శ్రవో అన్మీవ్యాః
సుశేవ్య ఆర్థహ్నుత జన్యో యోనిమగ్రే ఇతి । అజం చైతదహ్ాః పచన్తత । యవౌదన్ం చ । అజం
చాశాితి । అజ్ఞఽసయజ్సమదధ్యద్ దేిషాఁసి ఇతి । యవౌదన్సయ ప్రాశాితి । యవోఽసి
యవయసమదఘాద్ దేిషాఁసి ఇతి । అథాసయ శ్రాదిం కురినిత । ఏకస్యయం వ్య వుయషాటయం తిసృషు
వ్య పఞ్చసు వ్య సపతసు వ్య న్వసు వైకాదశ్సు వ్యయుగ్నమషిహ్సు్ అరిమాస్యషు వ్య దద్వయత్ ।
కామమహ్రహ్ర్షకాదశ్మాస్యన్ దద్వయత్ । న్ ద్విదశ్మాసమభ్యయర్థహ్యేత్ । సంవత్ర్ష సంవత్ర్ష
వ్య ఏతసిమన్ిహ్ని దద్వయత్ । స ఏష ఏవం శేహితాః । ఏవమనాహిత్వగ్నిాః స్త్రియాః పుల్లిఙ్గాాః
పాత్రచయేషటకాాః కేశ్వపన్వరీం పితురామతురాచారయసయ వ్య క్రియేత । సహ్స్రదక్షిణో వ్యపయన్యత్ర ।
సనితషోతే పితృమేధాః సనితషతే
ో పితృమేధాః 2

యథో ఏతద్వహిత్వగ్నిర్విరామరం గచితాః ప్రతికృషయ ప్రాతరగ్నిహోత్రం జుహుయత్

ప్రతికృషాయమావ్యస్యయం యజ్యతేతి । తయైతే కరమణీ అభసఞ్చర్షదయథా వ్య జీవతాః కృతే స్యయత్వమ్ । సో
చ్యదహుతే ప్రాతరగ్నిహోత్రేఽవుయషాటయమమావ్యస్యయయం ప్రేయత్ తద్వనీమేవ్యసయ త్పష్టాం
ప్రాతరగ్నిహోత్రం యదృ శ కీదృ శ చ హోతవయం తద్వనీమేవ్యసయ త్పష్టామమావ్యస్యయయం
యదృశ్చం కీదృశ్చం వ్య యజ్యత । సో చ్యత్ పున్రగదాః స్యయత్ పున్ర్షవ్యసయ ప్రాతరగ్నిహోత్రం
కాలయమవ్యయపన్ిం హోతవయమ్ । పున్ర్షవ్యస్యయమమావ్యస్యయయం కాలయమవ్యయపనాిం యజ్యతేతి ।
యథో ఏతన్ి పయాః సమాసిఞ్చత్వయమిక్ష్యరోం పయోఽవశేషయేద్వతేయవేదముకతం భవతి । యథో
ఏతద్వసనాదయమితేయవేదముకతం భవతి । యథో ఏతదన్తర్షిద్వ శ్ర్రాణాం కృషాాజిన్త పురుషాకృతిం
కృత్వి తేషూపర్వ పాత్రాణ్డ చ్ఛత్వి కుశ్తరుణకైాః ప్రతిచాిదయ ప్రసిదిముప్యష్మయుర్వతి శేజ్ోయతే ।
పాత్రచయన్ప్రభృతి సిదిమత ఊరిామ్ । ఏత్వవదేవ నానా నాత్ర గ్యరాలమోభఽనుసతరణీకాలే
కుశ్తరుణకైాః శుషకమోమయైరఘృతేన్తతయనుసతృణీయద్ అగ్నిరిరమ పర్వ గ్యభరియయసి ఇతేయతదేవ
పరాత్రుషు । అపి వ్య యథేషిటకలే్ । అపి వ్య త్పష్టామేవ సరిం క్రియేత్వన్యత్ర చైవ గ్యరాలమాభద్వతి ।
అథ వై భవతి । ప్రజ్పతిాః ప్రజ్ాః సృషాటా వృత్వతఽశ్యత్ । తం దేవ్య బ్రాహ్మణం రసం
తేజస్మభృతయ తేనైన్మభషజయనిితి । చతుర్థిత్వరమితేయవం బ్రూయత్ । తసయ సగ్రహైాః
హోతృభర్థిమాః భరుతాః సూకేతన్ భరణం పతీిభరుపసంవేశ్న్ం దక్షిణాప్రతిగ్రహైర్విరామర్థా
హ్ృదయైర్విరణయశ్కలన్ సమాభరశ్చ పాత్రచయో వోయతిషయతీభరుప్యషణం నారాయణాభ్యయం
బ్రాహ్మణ ఏకహోత్వ ఇతి చోపస్యోన్ం ప్రయస్యయ స్యిహ్మ ఇత్వయజ్యహుతీాః చ్ఛతతం సనాతన్తన్ ఇతి
పిశితహోమో మృతుయసూకేతనానుశ్ంసన్ం స్యమయయ సంగ్మహ్న్మ్ ఈయుషాటయవగ్మహ్న్ం
స్యర్షయణాద్వతయసోయపస్యోన్మితి । త్వన్తత్వన్ పరం బ్రతిమత్వయచక్షతే । త్వన్ి స్యధ్యరణ్య శ్మశాన్త
ప్రయుఞ్జీత నానాచారాయయ నాశ్రోత్రియయ నాగురవే । పథో ఏతదిశేరయజిోయం నివపన్ం
పున్రదహ్న్ం చ్యతి యదహ్ాః సంచ్ఛనుయత్ తదహ్ర్షవైతత్ కురాయత్ । కుమాభన్తమనాహిత్వగ్నిశ్చ
స్త్రియశ్చ । నివపనాన్తం హ్శేరయశ్యజిన్ాః పున్రదహ్నాన్తం సోమయజిన్ాః చ్ఛతయన్తమగ్నిచ్ఛతాః ।
యదీతరం యద్యతరమఘోదకముతి్చయ దశ్రాత్రమాశౌచం కృత్వి శానితాః । అథ యద్వ చ్ఛతిశిచతయన్తత
శౌచమ్ । చ్ఛత్వయాః ప్రా శ కరూేభయాః కృత్వి శోిభతే ధువన్తనైవ ప్రతిపదయతే । సిదిమత ఊరిామ్ 3

అథైతేషాముదకసపిణాినాం వ్యన్ివ్యనాం మాతుశ్చ యోనిసమబన్తిభయాః పితుశ్చ సపతమాత్

పురుషాద్వచారాయన్తతవ్యసినోశ్చ సపతీికానాం స్యపత్వయనాం సపిణాినాం దశ్రాత్రమ్ ।
త్రిరాత్రమితర్షషామ్ । బాలే దేశాన్తరస్యయ చ సదయాః శౌచమితేయకే । ఏవం నిత్వయదకతర్ణ్యఽనుసమరణం
స్త్రీయజయశిషాయణామ్ । న్ ప్రా శ చౌళ్యత్ ప్రమీత్వనాం దహ్న్ం శేదయతే । ఆపశుయజినాం
గ్యరాలమభాః నాసన్ియత్వమామిక్ష్య నాగ్నిచ్ఛత్వం చ్ఛతిాః । న్ స్త్రీణాం కేశ్వపన్ం శేదయతే న్ చ్ఛతిర్షిషటకా
న్ పున్రాదహ్ాః । ద్వరువత్ స్త్రీణాం పాత్రాణ్డ భవనిత । బహ్ిృచాం పితృమేధే స్త్రీణామిమాన్
మనాాన్ప్యదిర్షత్ । ఇయం నార్ పతిలోకమ్ ఉదీరేా నారయభ జీవలోకం సిరాం హ్స్యతద్వదద్వనా
మృతసయ ధనురిస్యతద్వదద్వనా మృతసయ మణ్డం హ్స్యతద్వదద్వనా మృతసయ మన్మగ్ని శేదహో
మాభశోచాః మృతం యద్వ కరసి జ్తవేదాః అజ్ఞ భ్యగసతపస్య తం తపసి అయం వై తిమస్యమదధి
తిమేతత్ ఇదం త ఏకం పర ఊత ఏకం యౌ తే శాిన్య యతేత కృషాాః శ్కున్ ఆతుత్వద ఉతితషో ప్రేహి
ప్రద్రవౌకాః కృణుషి అస్యమతతామధిజ్త్వఽసి అపేత వీత శే చ సర్త్వతాః ఉచిమఞ్చసి పృథిశే మా
శేవ్యధియ ఇతి । మృతపతీికాః క్పత్పనాహ్ర్వషయన్ జ్యముపయమాయనీషినాదధ్యయత్ । శేజ్ోయతే చ
తస్యమదేక్త దేి జ్యే శేన్దత ఇతి । మృతపతికాయ ఔపాసన్తన్ పితృమేధాః । న్హ్యస్యయ అపతిత్విత్
పున్రగ్మియధేయం శేదయతే । శేజ్ోయతే చ తస్యమన్్ికా ద్యి పతీ శేన్దతే ఇతి । ఆహిత్వగ్నిమగ్నిభరదహ్నిత
యజోపాత్రైశేచతయశేశేషాద్ జ్యపత్వయరాహిత్వగ్యియర్వతేయవేదముకతం భవతి । తయోరయాః పూర్థి
మ్రియేత తస్యయగ్నిత్రేతయ యజోపాత్రైశ్చ పితృమేధాః యాః పశాచత్ తస్యయపాసన్తన్ ।
సహ్ప్రమీతయోాః సహైకాః పితృమేధాః । ఔపాసన్ం చోల్గమకారోం స్యయత్ । ఔపాసన్తనానాహిత్వగ్నిాః
స్త్రియశ్చ నిరమన్తోయన్ । ఉతతపనీయేనైకే సమామన్నిత । నిరమన్తోయన్ స్త్రీకుమారం దతియుర్వతేయకేషామ్ ।
మృతపతీికసమాగ్నిభరాీయయం దగ్మియమౌపాసన్తన్ కా ప్రతిపతితర్వతి । క్పతుం చ్యద్వహ్ర్వషయన్
స్యయద్ బ్రాహోమదనికమేన్ం కురాయత్ । వన్ం చ్యద్వతిష్మోద్ ఔపాసన్మేవోపాసయం స్యయత్ । అథ చ్యత్
సంన్యస్యన్్ిన్మాద్రియేత । నాశుచ్ఛాః కామయం తప ఆతిష్మోన్ి యజ్యన్ి
స్యిధ్యయయమధీయీత్వన్యత్రాగ్నిహోత్రదరశపూరామాస్యభ్యయం దద్వయత్ । కామమృతిిగ్యభయ దద్వయత్ ।
యథో ఏతద్ గృహ్మన్తపయనుిపకల్యతే ఇతి స్యిన్ గృహ్సోధరామన్ ప్రతిపత్యనిితేయవేదముకతం భవతి
। కథము ఖల్గ ప్రాచీనావీతినా పితృమేధాః కార్థయ యజ్ఞోపవీతిన్తతి । ప్రాచీనావీతిన్తతేయవం బ్రూయత్
। పితృణాం వ్య ఏష మేధో దేవ్యనాం వ్య అన్తయ మేధ్య ఇతి । నివీతిన్శ్చవేదమ్ హ్ర్షయుశిచత్వయం
చాదధుయశిచత్వయం చాదధుయాః 4 అథగృహ్మన్తషయనుిపకల్యతే అథాన్తర్షణాగ్నించగ్రమంచ
యథోఏతద్వహిత్వగ్నిాః అథైతేషాముదకసపిణాినాం చత్విర్వ ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే తృతీయప్రశేి
సపతమోఽధ్యయయాః
అషటమోఽధ్యయయాః

ఏకాహ్ం ధునుపుస్త్రీణయహ్మని ధునుయుాః పఞ్చసపతన్వైకాదశారిమాస్యన్ ధునుయుాః

అయుగమరాత్రరరిమాస్యన్ మాస్యన్ృత్పన్ సంవత్రం వ్య సంపాదయ ధునుయుర్వతి । స
ఉపకల్యతే దధి చ వ్యజిన్మిశ్రం కుమీభం చ శ్త్వతృషాాం తిస్రాః పాలశోయ మేధోయ ర్థహితం
చరామన్డుహ్మ్ ఆహ్న్నారోమపసలవృతతరజుీం పర్వవయయణీం చ షటచిత్వనీషటకా ఆమమయ
అపర్వమిత్వశ్చ లోకంపృణా దియ ధ్యనాసితలమిశ్రాశాచతిలభశ్రాశాచభవ్యనాయయై దుగిమరిపాత్రం
సమూలం బర్విరిలేషికాం భ్యకతభగం చ వ్యసాః క్షేత్రశేత ణీాం చతుర్థ లోషాటన్ పఞ్చ చరూన్
పఞ్జచపూపాన్ ఘృతేనైకాః ీణేనర్షణక్త దధ్్ిక్త మధునైకాః చతురాః సతమాబన్ అరుీన్సతమబం
దూరాిసతమబం కాశ్సతమబం కుశ్సతమబం చతుర్థ నానావృక్ష్యయన్ పర్వధీన్
పరామయవ్యరణవేతసశ్మీమయన్ దేి దేి వ్యరణశాఖ్యం చ క్షేత్రశేతృణీాం శేధృతిం యవమయం
సర్భిషధం చ సికత్వశ్చ శులబఞ్చ తిస్రశ్చ పలశ్శాఖ్యాః । అథాన్తర్షణ వ్య గ్రమం చ శ్మశాన్ం
చాగ్మరం వ్య శేమితం వ్య కార్వతం వ్య భవతి । తదిృధ్యగ్నిముపసమాధ్యయపర్షణాగ్నిం తిస్రాః
పాలశోయ మేధోయ నిహ్తయ త్వస్యమన్తర్షణాసిోకుమభం నిధ్యయ తదుపర్వషాటచిత్వతృణాామధుయదయమయ
దధ్యి వ్యజిన్మిశ్రేణ పూరయతి వైశాిన్ర్ష హ్శేర్వదం జుహోమి ఇమం సముద్రం శ్తధ్యరముత్మ్
ఇతి ద్విభ్యయమ్ । అనుమన్ాయతే ద్రపసశ్చసకన్ద ఇతి । అథైతతు్రస్యతద్రోహితేన్
చరమణాన్డుతినాభఘాతం త్రిరపసలాః పర్వయనిత । అజిన్మౌ అజిన్మౌ ఇతి । త్రిస్త్రిర్షవ రాత్రేాః
పర్వయనిత త్రిరహ్ిాః । ఏవమమాత్వయ ఏవం స్త్రియాః । తదను న్రతకయశాచనున్ృతేయయుాః । యశాచహ్న్యతే
స్యిరాయం వ్య పలిలే వ్య సమవశ్మయన్తత । యదేషాం సమవశ్మయితం సమభవతి తే న్ తథా
ప్రయయురయదహ్రి పురస్యతన్ి పశాచచచన్దదరమసం పశేయయుాః । తే మహ్మరాత్ర ఉత్వోయ
ప్రయయురాీాత్వి శ్మశాన్కరణమ్ । అథైతే బ్రాహ్మణాశ్చత్విర్థఽభ్రిమాద్వయోతతరత్వ గత్వి
లోషాటనుపసంహ్రనీతషటకా వ్య । అథైతద్వదహ్న్ముదకుమ్భాః సివోక్షితమవోక్షతి అపేత వీత శే దచ
సర్త్వతాః ఇతి । యథాజీవముపసర్ష్ స్యయత్ న్ జీవన్తమభదధ్యయజీీవత్వ తియష ప్రాణాన్భనిదధ్యయత్
ఇతి । పరిశాఖయ పీడయిత్వి అపసలవృతతయ రజ్ీా పర్వయనిత ప్రేమాం మాత్రాముపసుిహి ఇతి
। తసయ మాత్రా యద్వ గ్రీవదఘిం పురస్యతనాిభదఘిం పశాచదయద్వ జ్నుదఘిం పురస్యతద్
గులఫదఘిం పశాచదయద్వ గులఫదఘిం పురస్యతత్ సమం భమేాః పశాచత్ పురుషమాత్రం భవతీతి
శేజ్ోయతే । ఉకతశేధ్యభ్యయం సమను స్నాదయం లేఖ్యం ల్లఖతి । అప్యదితయ స్నాదయం కరూేాః ఖ్యన్యనిత ।
ఉచ్రిరయన్తయస్యయ దక్షిణతాః పశాచద్ భయస్తాః కురినిత 1

అథ ద్విభ్యయమ్ ఆతమన్యగ్నిం గృహీాతే మయి గృహ్మామయగ్రే అగ్నిమ్ యో నో అగ్నిాః ఇతి । సియం

చ్ఛతిం జపతి యస్యత అగ్ని సమిధో యని ధ్యమ ఇతి । శేితమశ్ిమభమృశాయన్తాః
శ్రకరామిమాముపదధ్యతి ప్రజ్పతిస్యతా స్యదయతు తయ దేవతయఙ్గారసిద్రుివ్య
ర స్తద ఇతి ।
అథైతతు్రస్యతదేవౌదుమబరం యుగలఙ్ాలం కార్వతం భవతి సపతగవం వ్య శ్యోదశ్గవం వ్య
శున్ం వ్యహ్మాః శున్ం నారాాః శున్ం కృషతు లఙ్ాలమ్ । శున్ం వరత్రా బధయనాతం
శున్ముషాాముద్వఙ్ాయ శునాస్తరా శున్మస్యమసు ధతతమ్ శునాస్తరాశేమాం వ్యచమ్ ఇతి ద్విభ్యయమ్ ।
స్తత్వం ప్రతయవేక్షతే స్తతే వనాదమతి త్విరాిచీ సుభగ్న భవ । యథా న్ాః సుభగ్మ ససి యథా న్ాః
సుఫల ససి ఇతి । అథాసిోకుమభం స్తత్వయం నిదధ్యతి సశేతైత్వని శ్ర్రాణ్డ పృథివ్్య మాతురుపసో
ఆదధే । తేభరద్వతే శ్ం భవ ఇతి । అథాన్డుహో శేముఞ్చతి శేముచయధిమఘ్నియ దేవయనా
అత్వర్వషమ తమసస్య్రమసయ । జ్ఞయతిరాపామ సువరగన్మ ఇతి । అత ఏతేఽధిరయయో భవనిత యద్వ
దక్షిణావ్యన్ పితృమేధాః । యదుయ వై సత్రియోఽగ్నిరయథాగవం వుయదఞ్చతి ।
యత్రైవ్యన్డాిహ్సతదుయగలఙ్ాలమితి । అథైన్ముపవ్యతయతే ప్రవ్యత్వ వ్యనిత పతయనిత శేదుయత
ఉద్యషధీర్వీహ్తే పిన్ితే సిాః । ఇరా శేశ్ిస్్మ భ్యవనాయ జ్యతే యత్రీన్యాః పృథివీం ర్షతస్యవతి
ఇతి । అగ్నివత్ర్భిషధీరిపతి యథా యమాయ హ్మరమయమవపన్ పఞ్చ మాన్వ్యాః । ఏవం వపామి
హ్మరమయం యథా స్యమ జీవలోకే భరయాః ఇతి । అత్ర సికత్వ నివపతి అగ్ని తవ శ్రవో వయ ఇతి
షడ్భభరనుచిన్దసమ్ । అథోరిాచ్ఛత ఉపదధ్యతి చ్ఛతస్్ పర్వచ్ఛత ఊరిాచ్ఛతాః శ్రయధిం పితర్థ దేవత్వ ।
ప్రజ్పతిరిాః స్యదయతు తయ దేవతయఙ్గారసిద్రుివ్య
ర స్తద ఇతి । అథానుయూహయహ్తి ఆ పాయయసి
ఇతి గ్మయత్రాయ బ్రాహ్మణసయ । సం తే పయఁసి ఇతి త్రిషుటభ్య రాజన్యసయ యథాసుషుట
యథాశ్రకరమనుయూహయహ్తి । అథ ద్విభ్యయమాతమన్యగ్నిం గృహీాతే మయి గృహ్మామయగ్రే అగ్నిం యో నో
అగ్నిాః ఇతి । సియం చ్ఛతిం జపతి యస్యత అగ్ని సమిధో యని ధ్యమ ఇతి ।
శేితమశ్ిమభమృశాయభద్రవణం జపతి అపామిదం న్యయన్ం న్మసత ఇతి దేి । అథ క్షేత్రశేతృణాాయం
చతుర్థ లోషాటనుపదధ్యతి ఉతేత తభిమి పృథివీం తిత్ర్మం లోకం నిదధనోమ అహ్ఁర్వషమ్ ।
ఏత్వఁ సూోణాం పితర్థ ధ్యరయనుత తేత్రా యమస్య్దనాతేత మినోతు ఇతి పురస్యతదుపదధ్యతి ।
ఉపసర్ మాతరం భమిమేత్వమురువయచసం పృథివీం సుశేవ్యమ్ । ఊరాం మృద్వ
యువతిరదక్షిణావతేయషా త్వి పాతు నిరృత్వయ ఉపస్యో ఇతుయతతరతాః । ఉచిమఞ్చసి పృథిశే మా
శేబాధిథాాః సూపాయనాస్్మ భవ సూపవఞ్చనా । మాత్వ పుత్రం యథాసి చాభేయన్ం భమి వృణు
ఇతి పశాచత్ । ఉచిమఞ్చమానా పృథివీ హి తిషోసి సహ్స్రం మిత ఉప హి శ్రయనాతమ్ । తే గృహ్మసో
మధుశుచత్వ శేశాిహ్మస్్మ శ్రణాాః సన్తాత్ర ఇతి దక్షిణతాః । తయ దేవతం కృత్వి సూదద్యహ్సం
కర్థతి । అథైన్ం తిలమిశ్రాభరాినాభరుపకిరతి ఏణీరాినా హ్ర్వణీరరుీనీాః సనుత ధేన్వాః । తిలవత్వ్
ఊరీమస్్మ దుహ్మనా శేశాిహ్మాః సన్తాన్పసుఫరనీతాః ఇతి । అథైన్మభవ్యనాయయై దుగిమరిపాత్రం
దక్షిణత ఉపదధ్యతి ఏషా తే యమస్యదన్త సిధ్య నిధీయతే గృతి । అక్షితిరాిమ తే అస్య ఇతి
యజమాన్సయ నామ గృహ్మాతి । తయ దేవతం కృత్వి సూదద్యహ్సం కర్థతి । దక్షిణతాః సమూలం
బర్విరుపదధ్యతి ఇదం పితృభయాః ప్రభర్షమ బర్విర్షదవేభయ జీవన్త ఉతతరం భర్షమ । తతతామార్థహ్మసో
మేధోయ భవం యమేన్ తిం యమాయ సంశేద్వన్ాః ఇతి । తయ దేవతం కృత్వి సూదద్యహ్సం కర్థతి
। అథ న్లేషికాముపదధ్యతి న్ళ్ం పివమార్థహైతన్ిళేన్ పథోఽనిిహి । స తిం న్ళ్పివో భత్వి
సన్తర ప్రతర్థతతర ఇతి । తయ దేవతం కృత్వి సూదద్యహ్సం కర్థతి । అథైన్మసిోకుమభం
భ్యకతభగ్నన్ వ్యసస్య నిర్వాజయ యథాఙ్ాం చ్ఛనోతి సశేతైత్వని శ్ర్రాణ్డ పృథివ్్య మాతురుపసో ఆదధే ।
తేభయాః పృథిశే శ్ం భవ ఇతి । అత్ర షడోోత్వరం వ్యయచష్మట షడోోత్వ సూరయం తే చక్షురాచితు
వ్యతమాత్వమ ద్వయం చ గచి పృథివీం చ ధరమణా । అప్య వ్య గచి యద్వ తత్ర తే హితమోషధీషు
ప్రతితిషాో శ్ర్రాః ఇతి పరం భృత్వయరనుపర్షహి పనాోమ్ ఇతి చ । అథైన్ముపవ్యతయతి శ్ం వ్యతాః
శ్ం హితే ఘృణ్డాః శ్ము తే సనోతాషధీాః । కల్నాతం మే ద్వశ్ాః శ్గ్మమాః ఇతి । అథైనాన్ పఞ్చ చరూన్
స్యపూపానుపదధ్యతి అపూపవ్యన్ ఘృతవ్యంశ్చరుర్షహ్ స్తదత్పతతభ్యివన్ పృథివీం ద్వయముత్వపర్వ ।
యోనికృతాః పథికృతాః సపరయత యే దేవ్యనాం ఘృతభ్యగ్మ ఇహ్ సో ఏషా తే యమస్యదన్త సిధ్య
నిధీయతే గృతిఽస్య ఇతి యజమాన్సయ నామ గృహ్మాతి । దశాక్షరా త్వం రక్షసి త్వం గ్యపాయసి
త్వం తే పర్వదద్వమి । తస్యయం త్విమాదభన్ పితర్థ దేవత్వ ప్రజ్పతిస్యతా స్యదయతు । తయ
దేవతయఙ్గారసి ద్రుిరవ్య స్తద ఇతి పురస్యతదుపదధ్యతి । అపూపవ్యఞ్ిృతవ్యన్ ఇతి దక్షిణతాః
అపూపవ్యన్ ీణేనరవ్యన్ ఇతి పశాచత్ అపూపవ్యన్ దధివ్యన్ ఇతుయతతరతాః అపూపవ్యన్ మధుమాన్ ఇతి
మధేయ శ్త్వక్షరా సహ్స్రాక్షరా ఇతి ప్రతిద్వశ్మనుషజతి । తయ దేవతం కృత్వి సూదద్యహ్సం
కర్థతి । అథైన్ం తిలమిశ్రాభరాినాభరుపకిరతి ఏత్వస్యత సిధ్య అమృత్వాః కర్థమి ఇతి । తయ
దేవతం కృత్వి సూదద్యహ్సం కర్థతి । అథ చతురాః సతమాబనుపదధ్యతి 2

చరూణాముపర్వషాటత్ త్విమరుీన్యషధీనాం పయో బ్రహ్మమణ ఇద్విదుాః । త్వస్యం త్వి మధ్యయద్వదదే

చరుభయ అపి ధ్యతవే ఇతి పురస్యతద్ అరుీన్సతమబం దూరాిణాం సతమబమాహ్రత్వం ప్రియతమాం
మమ । ఇమాం ద్వశ్ం మనుషాయణాం భయిషాోనుశేర్థహ్తు ఇతుయతతరత్వ దూరాిసతమబం కాశానాం
సతమబమాహ్ర రక్షస్యమపహ్త్్య । య ఏతస్్య ద్వశ్ాః పరాభవన్ిఘాయవో యథా తే నాభవ్యన్ పున్ాః
ఇతి పశాచత్ కాశ్సతమబం దరాభణాం సతమబమాహ్ర పితృణామోషధీం ప్రియమ్ । అన్ిస్్య మూలం
జీవ్యదనుకాణిమథో ఫలమ్ ఇతి దరభసతమబం దక్షిణతాః । చతురాాం సతమాబనామ్ అగ్రే మధయం చ
చరుముపదధ్యతి ఏతైర్షవ చతుర్వభరమన్్ాాః । తయ దేవతం కృత్వి సూదద్యహ్సం కర్థతి । అథ
చతుర్థ నానావృక్ష్యయన్ పర్వధీన్ పర్వదధ్యతి మా త్వి వృక్షౌ సంబాధిషటం మా మాత్వ పృథిశే తిమ్ ।
వైవసితం హి గచాిసి యమరాజ్యయ శేరాజసి ఇతి వైతసశ్మీమయౌ పురస్యతచోచతతరతశ్చ । తయ
దేవతం కృత్వి సూదద్యహ్సం కర్థతి । అథ కేిష్టకాశేతేయకే । అథ లోషాటనుపదధ్యతి । పృథివ్యయస్యతా
లోకే స్యదయమి । ప్రజ్పతిస్యతా స్యదయతు తయ దేవతయఙ్గారసిద్రుిరవ్య స్తద ఇతి శ్తం
పురస్యతదుపదధ్యతి అన్తర్వక్షసయ త్వి లోకే స్యదయమి ఇతి శ్తముతతరతాః ద్వవస్యతా లోకే స్యదయమి
ఇతి శ్తం పశాచత్ ద్వశాం త్వి లోకే స్యదయమి ఇతి శ్తం దక్షిణతాః నాకసయ త్వి పృష్మో బ్రధిసయ
త్వి శేషటపే స్యదయమి ఇతి ద్విశ్తం మధేయ । తయ దేవతం కృత్వి సూదద్యహ్సమ్ కర్థతి । అథ
లోకంపృణా ఉపదధ్యతి లోకం పృణచ్ఛిద్రం పృణ ఇతి లోకంపృణాభాః సహ్స్రం సమ్దయతే ।
ద్విషాహ్స్రాద్వష్మిత్వవదేవ పున్ాః పున్రుపదధ్యయత్ । కాఠకాగ్నిచ్ఛత్వవపి పఞ్జచశ్చతిశ్తముపదధ్యయత్ ।
శేజ్ోయతే అగ్నిం చ్ఛత్వి స్యత్రామణాయ యజ్యత మత్రావరుణాయమిక్షయ వ్య ఇతి కాఠకానీషినాం
బ్రాహ్మణమ్ । తయ దేవతం కృత్వి సూదద్యహ్సం కర్థతి । అథైన్ముపవ్యతయతి శ్ం వ్యతాః శ్ం
హితే ఘృణ్డాః శ్ము తే సనోతాషధీాః । కల్నాతం తే ద్వశ్ాః సరాిాః ఇతి । అథైన్మభమృశ్తి ఇదమేవ
మేత్వఽపరామార్వతమారామకాఞ్చన్ । తథా తదశిిభ్యయం కృతం మిత్రేణ వరుణ్యన్ చ ఇతి । పురస్యతద్
వ్యరణశాఖ్యం నిదధ్యతి వరణో వ్యరయద్వదం దేవో వన్స్తిాః ఆర్తయ నిరృత్్య దేిషాచచ వన్స్తిాః
ఇతి । ఉతతరతాః క్షేత్రశేతృణీాం నిదధ్యతి శేధృతిరసి శేధ్యరయసమదఘాద్ దేిషాఁసి ఇతి ।
పశాచచిమీశాఖ్యం నిదధ్యతి శ్మి శ్మయసమదఘాద్ దేిషాఁసి ఇతి । దక్షిణత్వ యవ్యన్ నిదధ్యతి
యవ యవయసమదఘాద్ దేిషాఁసి ఇతి । అథైన్ముపతిషోతే పృథివీం గచాిన్తర్వక్షం గచి ద్వవం
గచి ద్వశో గచి సిరాచి సిరాచి ద్వశో గచి ద్వవం గచాిన్తర్వక్షం గచి పృథివీం గచాిప్య వ్య గచి
యద్వ తత్ర తే హితమోషధీషు ప్రతితిషాో శ్ర్రాః ఇతి । జఘన్తన్ చ్ఛత్వం తిస్రో దక్షిణాప్రాచీాః కరూేాః
కురినీతతి । తత్ పురస్యతద్ వ్యయఖ్యయతమ్ । జఘన్తన్ కరూేాః పరాశాఖే నిహ్త్వయబలేన్ శులేబన్ బద్విా
శేనిసర్నీతతి । తత్ పురస్యతత్ వ్యయఖ్యయతమ్ । యత్రాపసతదయన్తయన్వేక్షమాణాాః । అపాః సచ్యల
దక్షిణాముఖ్యాః సమృతితకా ఆపివన్తత ధ్యత్వ పునాతు సశేత్వ పునాతు ఇతి । నామగ్రహ్ం
త్రిరుదకముతి్చోయచీరాయచమాయద్వతయముపతిషోతే ఉదియం తమసస్ర్వ ఇతి । అథ గృహ్మనాయనిత ।
యచాచత్ర స్త్రియ ఆహుసతతుకరినిత । అత్ర శానిం కురినిత స్యత్రామణాయాః ప్రత్వయమాియో భవతీతి ।
అత్రామిక్షయ కురాయత్ । సనితషోతే లోషటచ్ఛతిాః సనితషోతే లోషటచ్ఛతిాః 3

ఏకాహ్ంధునుయుాః అథద్విభ్యయమా తమన్యగ్నింగృహీాతే చరూణాముపర్వషాటత్ త్రణ్డ ।

ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే తృతీయప్రశేి అషటమోఽధ్యయయాః
న్వమోఽధ్యయయాః

అథ యద్వ న్షాటగ్నిరపహ్ృత్వగ్నిరాి యజమాన్ాః ప్రేయద్ యదయసయ పుత్రో వ్యన్తతవ్యస్త బాలంకరమణయాః

స్యయత్ । ప్రాచీనావీతం కృత్విదిత్వయవోక్షయ యజమానాయతన్త ప్రేతం నిధ్యయ గ్మరిపతయస్యయయతన్త
అరణీం నిధ్యయ ప్రేతసయ దక్షిణం బాహుమనాిరభయ మన్ోతి యేఽస్యయగియో జుహ్ిత్వ
మాంసకామాాః సంకల్యన్తత యజమాన్ం జ్యనుత తే హ్శేష్మ స్యిద్వత్వయ సిరాం లోకమిమం
ప్రేతం న్యనుత ఇతి । త్పష్టాం శేహ్ృతయ ద్విదశ్గృహీతేన్ స్రుచం పూరయిత్వి పురుషసూకేతన్
మన్స్యనుద్రుత్వయహ్వనీయే జుహోతి । ఏతేనైవ గ్మరిపతేయ జుహోతి । త్పష్టామనాిహ్మరయపచన్త హుత్వి
ఊరిాం పైతృమేధికం కరమ ప్రతిపదేయత । యథో ఏతత్ర్థక్షం ప్రేతసయ యజమాన్స్యయస్తోనాయహ్ృతయ
సంసుకరాయత్ । కథమత్రాహ్రణం శేదయత ఇతి । శిరసతాః ప్రథమం గృహీత్విథోరసోతఽథ
జఠరత్వఽథోరుబాహుభ్యయమథ పతత ఇతి త్రయస్త్రింశ్తమస్తోని గృహ్మాతీతి శేజ్ోయతే త్రయస్త్రింశ్త్
పురుషాః ఇతి । అథైత్వన్యస్తోన్యద్వభాః ప్రక్ష్యళ్య కణాయజిన్ం దక్షిణాగ్రీవముతతరలోమాస్తతరయ తసిమన్ిస్తోని
సంభరతి ఇన్ద్దర దధీచో అసోభాః ఇతేయతేనానువ్యకేన్ । తయ దేవతం కర్థతి తయ
దేవతయఙ్గారసిద్రుిరవ్య స్తద ఇతి । అథ సూదద్యహ్సం కర్థతి త్వ అసయ సూదద్యహ్సాః సోమం
శ్రీణనిత పృశ్ియాః । జన్మన్తదవ్యనాం శేశ్స్త్రిషాిర్థచన్త ద్వవాః ఇతి । దీరఘవంశే శేగ్రథాయక్ష్యరలవణాశినో
మృణమయభ్యజన్త ఆహ్రనిత । త్వని గ్రమమరాయద్వయం నిధ్యయనీషినాహ్ర్షయుాః ।
యదయతిహ్ర్షయురగియో లౌకికాాః సమ్దేయరన్ । శేజ్ోయతే చ ప్రవసన్ యజమానోఽగ్నిభయాః
పర్వద్వయ గృహ్మన్తతి । యత్వ గ్రమమరాయద్వం నాతివ్రజనిత । తస్యమద్ గ్రమమరాయద్వం నాతిహ్ర్షత్
ఇతి 1

అథ యద్వయతమని సమారూఢేషిగ్నిషు అరణోయరాి యజమాన్ాః ప్రేయద్ యదయసయ పుత్రో వ్యన్తతవ్యస్త

వ్యలంకరమణయాః స్యయత్ । ప్రాచీనావీతం కృత్విదిత్వయవోక్షయ యజమానాయతన్త ప్రేతం నిధ్యయ
గ్మరిపతయస్యయయతన్త లౌకికమగ్నిముపసమాధ్యయ ప్రేతసయ ప్రదక్షిణం బాహుమనాిరభయ జపతి
ఉపావర్థహ్ జ్తవేద ఇమం ప్రేతం సిరాాయ లోకాయ న్య ప్రజ్న్న్ । ఆయుాః ప్రజ్ం
రయిమస్యమసు ధేహి ప్రేత్వహుతీశాచసయ జుషసి సరాిాః ఇతి । అపి వ్యరణోయరుపావర్థహ్య మన్తోద్వతి ।
త్పష్టాం శేహ్ృతయ ద్విదశ్గృహీతేన్ స్రుచం పూరయిత్వి దురాాం మన్సితీం మహ్మవ్యయహ్ృతీరుిత్వి
తదయమో రాజ్ ఇతి ద్విభ్యయం పూరాాహుతిం హుత్వి యదయర్వోనో శేన్తదరన్ తేభయ ధేనుం దద్వతి । అథ
పర్థక్షగతప్రేతసయ యజమాన్సయ ద్వగ్నవ ప్రజ్ోయతే । త్వం ద్వశ్ం శేహ్మరం కల్యిత్వి అస్యవేహి ఇతి
నామగ్రహ్మాహూయ పరాత్రూణామేవ కృషాాన్త పురుషాకృతిం కృత్వి తేషూపర్వ పాత్రాణ్డ చ్ఛత్వి
కుశ్తరుణకైాః ప్రచాిదయ ప్రసిదిముప్యష్మయుాః । యదేయవం కృతేఽగ్నిభస్తతరయ యజమాన్ాః
పున్రాగచ్యిత్ కథం తత్ర కురాయద్వతి 2

అథ యజిోకాత్ కాషాోదగ్నిం మథిత్వి అగ్నిముపసమాధ్యయ పర్వస్తతరాయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి

పకాిజుీహోతి హిరణయగరభాః సమవరతత్వగ్రే ఇతి ద్విభ్యయమ్ । అథాజ్యహుతీరుపజుహోతి సహ్స్రశ్చరాే
పురుషాః ఇతేయతేనానువ్యకేన్ స్యిహ్మకారాః । సిిషటకృత్ర్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ ।
అపర్షణాగ్నిం స్యవర్షాన్ పాత్రేణ న్వేన్ వ్య మృణమయేన్ కృషాాజిన్తన్ వ్య దృతిభతేన్ ఘృతేనా పాభాః
పూరయిత్వి జీవపితుశేచత్ పిత్వభమన్ాయతే శేషుార్థయనిం కల్యతు ఇతి । అథైన్ం ప్రవేశ్యతి
యం పూషన్ శివతమామేరయసి ఇతి । స గర్థభ భత్వి కృషాాజిన్త దృతిభతే రాత్రిం వసతి ।
వుయషాటయం జఘనారాిద్వత్వమన్ం ప్రతికృషయ జ్యేత । జ్తసయ జ్తకరమప్రభృతి సంస్యకరాన్
కారయిత్వి దశ్రాత్రవ్రతం చర్షత్ । తథైవ జ్యయనీషినాధ్యయ వ్రాతేయన్ పశున్తషాటా గ్నర్వం
గత్విగియే కామాయేషిటం నిరిపేద్వయుషమతీం శ్తకృషాలమ్ । ద్వశామవేషాటయ యజ్యత । అత
ఊరిాం ఈపి్తైరయజోక్పతుభరయజ్యతేతి శేజ్ోయతే ।

హిరణయగరభాః సమూభత్వ బ్రాహ్మణస్తతరానిరాయాః

ప్రతుయత్వోన్ం న్ కస్యయపి కురాయద్ దేవసమసుత సాః
ఇతి శేజ్ోయతే

తస్యమత్ ప్రోషితే యజమాన్త చతుర్వింశ్తివరాేణ్డ పర్వపాలయగ్నిహోత్రం సంసుకరాయద్వతి స

యదయశ్రుతాః స్యయత్ । అథాగ్రయణ్యషిటపశుచాతురామస్యయధిరాణామసమాపేత వ్రత్వన్తరాళే ప్రమీయేత
యదయసయ పుత్రో వ్యన్తతవ్యస్త వ్య శేషాంశ్చకతన్ాం సమాపుియత్ । యద్వ
ద తయం పశుమాలభేత
తద్దవతయం పుర్థడాశ్మామిక్ష్యం వ్య యజ్యత । అథ వై భవతి తమసో వ్య ఏష తమాః ప్రశేశ్తి సహ్
తేనాహిత్వగ్నిమన్్యరగ్నిభాః సంసుకరాయద్ ఇతి । అథాపుయద్వహ్రనిత శ్ర్రద్వయద్వ హ్ వ్యపియో
భవనిత ఇతి । మరణ్య క్షేయోఽసిత । య ఏవం శేద్వినుదగయన్త ప్రమీయతే స్యర్షయణ పథా సిరాం
లోకమేతయథ యో దక్షిణ్య ప్రమీయతే చాన్దదరమస్యన్ పథా పితృలోకమేతి ఇతి శేజ్ోయతే । త్వ
సూరాయచన్దదరమస్య శేశ్ిభృతతమా మహ్ద్ ఇత్వయహుతీభర్షవైన్ం రాత్రావపరపక్షే దక్షిణాయన్తన్
యదుదగయన్త ఆపూరయమాణపక్షే ద్వవ్య క్పతిన్తత శ్రేయో మరణమితుయపద్వశ్నిత । అన్తయషు
నియమభతేషు సత్రేషు దీక్షితప్రమీతవదేకాతిఽహీన్త చ కురాయద్వతి 3 అథయద్వన్షాటగ్నిాః అథయ

ద్వయతమనిసమారూఢేషు అథయజిోకాత్వకషాటత్ త్రణ్డ

ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే తృతీయప్రశేి న్వమోఽధ్యయయాః
దశ్మోఽధ్యయయాః

అథ హైకే త్పష్టామితర్షషామ్ ఇతయత్రోద్వహ్రనిత

భ్యరాయసంజిోత్వ నార్ పురుష్ఠ బ్రాహ్మణసంజోకాః
త ఏతే హోతృసంస్యకరా ఇతర్షఽమన్ాసంసకృత్వాః । ఇతి
త్వన్ను వ్యయఖ్యయస్యయమాః । అనుపేత ఉన్మత్వత జళోఽనోి మూక్త బధిరాః కృష్టో కిలస్త కుబీాః
పఙ్మార్ినాఙ్గాఽధికాఙ్ాాః సహ్మఞ్ీగత్వ బ్రాహ్మణోఽనాథో రాజనోయఽన్గ్నిరాృహ్సోో వైశ్యసయ
స్త్రియముత్న్ిపుత్రాాః కనాయ శేధవ్య బనాియ చ్యతి । తేషాం ప్రాణ్యషూత్వకన్తతషు త్పష్టాం స్యిపయేత్ ।
శ్మశాన్ం నీత్వి దహ్న్ం జ్ఞషయేదమన్తాణ । శాఖయ సంభృజయ సమ్ప్రకీరయ తిలతణుిలన్
సమ్ప్రకీరయ చ్ఛత్వం కల్యిత్వి చ్ఛత్వయం ప్రేతం నిధ్యయవేయనాస్యయ నిన్యేత్ ఇదం త ఆతమన్ాః
శ్ర్రమ్ అయం త ఆత్వమ ఆతమన్సత ఆత్వమన్ం శ్ర్రాద్ బ్రహ్మ నిర్వభన్తిత భరుభవసిరస్య సిరాాయ
లోకాయ స్యిహ్మ ఇతి । మన్తాణ సిగ్మితేనోపవీజయనిత । త్పష్టాముదకుమేభనాపసవయం పర్వషిఞ్చతి ।
ఉతతపన్తనాగ్నినా సంయోజయేత్ అస్యమతతామధిజ్త్వఽసి అయం తిదధిజ్యత్వమ్ । అగియే
వైశాిన్రాయ సిరాాయ లోకాయ స్యిహ్మ ఇతి । తీర్షోఽభషిఞ్చచత్ 1

అథ గర్వభణాయస్్తషాయం కృత్వయమ్ అత ఊరిాం స్రియేత భరాత శ్మశాన్ం నీత్వి దహ్న్ం జ్ఞషయేత్ ।

చ్ఛత్వం కల్యిత్విపర్షణ చ్ఛత్వయాః ప్రేతం నిధ్యయ నాభేాః సవయసోయపర్వషాటద్ లేఖేయన్ హిరణయగరభాః
సమవరతత్వగ్రే ఇతయవలేఖన్మ్ । కుమారం దృశ్యమాన్మనుమన్ాయతే జీవత్వన్మమ పుత్ర ఇతి । అథ
కుమారం స్యిపయేయుాః । హిరణయమన్తరాియ జీవత్వ గ్రమమాయనిత । యస్యత సతన్ాః శ్శ్యాః ఇతి
సతన్ం ప్రద్వయ తసిమనుిదర ఆజ్యహుతీరుీహోతి శ్త్వయుధ్యయ శ్తవీరాయయ ఇతేయత్వభాః పఞ్చభాః
ప్రయస్యయ స్యిహ్మ ఇతేయతేనానువ్యకేన్ । ప్రాణాయ స్యిహ్మ వ్యయనాయ స్యిహ్మ
ఇతేయతేనానువ్యకేనావ్రణం కురాయత్ । ప్రేతం చ్ఛత్వమార్థపయ శేధినా ద్వహ్యేత్ । అషటకాధేనుం
తిలధేనుం భమిధేనుం వ్య దద్వయత్ । అథ న్రాణామశుచ్ఛరభవేద్ బ్రాహ్మణక్షత్రియవైశాయనాం
సూతకే ప్రేతకే వ్యన్తయషిశుచ్ఛరమృతిాః పఞ్చగవేయన్ సురభమత్వయ అబిిఙ్గభ
ా రాిరుణీభర్విరణయవరాాభాః
పావమానీభరగ్నిరూమర్షిత్వయనాతదనువ్యకసయ శ్తరుద్రీయం ప్రోక్షయిత్వి యథాశ్కిత దక్షిణాం దత్వతా
పైతృమేధికకరమ ప్రతిపదయత ఇతి 2

అథ గృహ్సోో బహుజ్యం శేన్తదత ద్వస్యమన్యతమా మ్రియేత్వగ్నినైవ పైతృమేధికమ్ కరమ

ప్రతిపదేయత । అథ ఊరిాం దశ్రాత్రం వ్రతం చర్షత్ । అధాఃశ్యన్ం బ్రహ్మచరయమ్
అన్ఙ్ావేషమన్కాతశ్న్ం నాసపిణాినోయన్యస్రశన్మనోయనాయన్ిభజన్మితేయవమాద్వ వ్రతం చర్షత్ ।
అన్తయషిఘాతిషు చ । ఏకాదశ్ ఏక్తద్వదషటం కురినిత । ఇతరాభాః పతీిభరగ్నిమనాిధ్యయ తసిమన్
గృహ్మయణ్డ కరామణ్డ క్రియన్తత । గృహ్సోో బహుజ్యం శేన్తదద్యపాసన్ం తన్ాం న్ కృత్వి తస్యయం వ్య
మ్రియేత ప్రసిదిం తత్ర కలే్న్ తన్ాం కృత్విగ్నినా ద్వహ్యేత్ । అత ఊరిామితరాభాః
పతీిభరగ్నిమనాిధ్యయ తసిమన్ గృహ్మయణ్డ కరామణ్డ క్రియన్తత । త్వస్యమపరా మ్రియేత
పూరాిగ్నిముపసమాధ్యయ సంపర్వస్తతరయ స్రుక్స్్రవం నిషటపయ సమమృజయ స్రుచ్ఛ చతురాృహీతం గృహీత్వి
అనాిరబాియం పత్వియం యజమానో జుహోతి న్మసతర్షే గద । అవయధ్యయై త్వి సిధ్యయై త్వి ।
మా న్ ఇన్ద్దరభతసతాదృషాిర్వషాటసాః । ఏవ్యబ్రహ్మన్ తవేదసుత స్యిహ్మ ఇతి । అథైన్మగ్నిం సమార్థపయ
అయం తే యోనిరృతిియ ఇతి అపరాగౌి సమిధమభ్యయదధ్యతి ఆజుహ్మిన్ాః ఉదుబధయసి ఇతి
ద్విభ్యయమ్ । సమ్ర్వస్తతరాయజయం శేలప్యయత్ప్య స్రుక్స్్రవం నిషటపయ సమమృజయ స్రుచ్ఛ చతురాృహీతం
గృహీత్వినాిరబిప్రేతసయ దక్షిణం బాహుమనాిరభయ జుహోతి యో బ్రహ్మమ బ్రహ్మణ ఉజీహ్మర ఇతేయతేన్
సూకేతన్ । ఏకైకశ్శ్చతురాృహీతం గృహీత్వి ప్రణీత్వభయాః కృత్వి చతుశ్శరావమోదన్ం శ్రపయిత్వి
అభఘార్థయదఞ్చముద్విస్యయధిషిోతమభఘారయతి । పర్వధ్యన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి
పకాిజుీహోతి సమితం సఙ్కలే్థామ్ ఇతి పుర్థనువ్యకాయమన్యచయ అగ్ని పుర్షాయధిపా భవ్య తిన్ి
ఇతి యజయయ జుహోతి । శ్ిభ్రే కాష్మోఽథాజ్యహుతీరుపజుహోతి పుర్షయసతామగి
ఇత్వయనాతన్నువ్యకసయ । సిిషటకృత్ర్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ । గురవే గ్మం దద్వతి । శేధినా
ద్వహ్యేత్ । దశ్రాత్రాదత ఊరిాం ఇతరాభాః

పతీిభరగ్నిమనాిధ్యయ తసిమన్ గృహ్మయణ్డ క్రియన్తత 3

ప్రణమయ వన్దన్ం కాయైాః సద్వఖయం పరమేశ్ిరమ్
పతీనాం ప్రేతసంస్యకరశేధిం వక్షేయ శేశేషతాః
శేప్రో గృహ్సోాః శుద్విత్వమ యతిసంస్యకరమాచర్షత్
శికేయ శ్ర్రమార్థపయ గన్ిమాల్్యరలఙ్కృతమ్
తుషాగ్నిమత్ర చోద్విసయ సంసకరాతనుహ్ర్షదయతిమ్
ఘోషితం జయశ్బేదన్ దునుదభీనాం రవైరపి
ప్రాచీముదీచీం వ్య గత్వి శుదిం దేశ్ం సమాశ్రయేత్
ఖ్యత్వి వ్యయహ్ృతిభర్షదశ్ం దణాియమప్రమాణకమ్
సపతవ్యయహ్ృతిభాః ప్రోక్షయ తత్ర ద్వరుచ్ఛతిం క్రియత్
యజిోకైసుత యథాశ్కిత కాష్్ర
ో న్్యరథాపి వ్య
తతాః శ్ర్రం ప్రక్షిపయ స్యశేత్రాయ శుదిమాన్సాః
శేష్ఠా ఇవయం రక్షస్యితి హ్శేసతస్యయం నిధ్యపయేత్
పశేత్రం తేతి మన్తాణ పశేత్రం స్యోపయేనుమఖే
త్రిదణిం దక్షిణ్య పాణాశేదంశేషాాాద్వనా న్యస్యత్
సవేయ శికయం యదస్యయతి స్యిహ్మన్తతన్ నిధ్యపయేత్
స్యశేత్రాయ త్పదర్ష పాత్రం గుహ్యస్యోన్త కమణిల్గమ్
భమిరూభమాి మమాగ్నితి స్యోపయేత్ కౌపన్ం తతాః
అధేయన్ క్షిపతసరిస్యధన్సంయుతమ్
శ్ర్రరం హోతృభాః కరాత సగ్రహైరుపతిషోతే
తుషాగ్నినా దతిద్ దేహ్ం యతవ్యతహ్ సహ్ భశేషయతి
అథాపుయద్వహ్రన్తతయయం వేద్వరోనిపుణా బుధ్యాః
శేష్మకాద్వశ్మశానానాత శేధయో బ్రాహ్మణాశ్రయాః
తసిమన్ యతేశ్చ సంస్యకరం మన్ావత్ కురుతే గృహీ
ఆతమన్యగ్నిం సమార్థపయ యాః ప్రేతమవదహ్యతి
తసయ పుత్రో శేధ్యన్తన్ హ్యవర్థపాయగ్నినా దతిత్
అపి హోతృశేధ్యన్తన్ గ్మయత్రాయ ప్రణవేన్ చ
సనిికృష్మట తు సంన్యస్యత పితరుయపరతే సుతాః
దహ్న్ం తసయ కరతవయం శ్రాదిం పిణోిదకక్రియ
ఆద్వవేవ శేకలే్న్ బ్రహ్మచార్ యతిరభవేత్
తత్ర శ్రాదిం గృహ్సోసయ కరతవయం సనిిధౌ భవేత్
యతిం వహ్న్ దహ్న్ స్రశన్ స్యిన్మాత్రేణ శుధయతి
అశ్ిమేధఫలం సర్షి ప్రాపుివనిత పృథ శ సుతైాః
కరమనిష్మట తు సంన్యస్యత పితరుయపరతేఽసయ తైాః
ద్వహ్సతసయ న్ కరతవయాః శ్రాదిం పిణోిదకక్రియ
సరిసఙ్ానివృతతసయ ధ్యయన్యోగరతసయ చ
న్ తసయ దహ్న్ం కారయం నాశౌచం నోదకం తతాః 4
అథాతాః పున్ాఃసంస్యకరం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । త్రణ్డ షషిటశ్త్వని పలశ్వృనాతనాం తైాః కృషాాజిన్త
పురుషాకృతిం కృత్వి యద్వ శ్ర్రం న్శేయయుాః పున్ాః సంస్యకరం కురినిత ।
అహ్రహ్రఞ్ీల్లనైక్తతతరవృద్విరా త్రయహ్మత్ తస్యయగ్నిభరదతియుాః ఇతి శేజ్ోయతే । పలశ్వల్్కాః
కుశైరాి సనిిషు సంవేషటయతి । చత్విర్వంశ్త్వ శిరాః దశ్భర్గ్ావ్య
ర ం శేంశ్త్వయరస్త్రింశ్త్వదరం
పఞ్జచశ్త్వ పఞ్జచశ్తైకైకం బాహుం తేషామేవ పఞ్చభాః పఞ్చభరఙ్మాలరుపకల్యతే । సపతత్వయ
సపతత్్యకైకం పాదం తేషామేవ పఞ్చభాః పఞ్చభరఙ్మాలరుపకల్యతే । అషాటభాః శిశ్ిం
ద్విదశ్భరిృషణమ్ । త్వన్ స్యిపయిత్విలఙ్కృతయ అహ్తేన్ వ్యసస్య ప్రచాిద్వయన్తర్షిద్వయం నిధ్యయ
బాన్ివ్యాః పరుయపశేశాయభమన్ాయన్తత యమస్యయస్య యమసయ స ఇమే యమగియ ఇతి । ఏతద్వద్వకరమ
ప్రతిపదయన్తత 5 అథహైకేత్పష్టామ్ అథగర్వభణాయస్్తషాయంకృత్వయమ్ అథగృహ్సోోబహువ్యయంశేన్తదత
ప్రణమయ వన్దన్ం అథాతాఃపున్ాఃసంస్యకరం పఞ్చ । ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే తృతీయప్రశేి
దశ్మోఽధ్యయయాః
ఏకాదశోఽధ్యయయాః

అథాత్వ మృతబల్లం వ్యయఖ్యయస్యయమాః కేశ్శ్మశ్రూణ్డ వ్యపయిత్వి స్యిత్విదకం క్రియేత ।

ప్రాగదక్షిణాయతన్త చతురశ్రం గ్యమయేనోపల్లపయ త్రిరశామన్ం మధేయ నిధ్యయ సకృదుల్లిఖ్యయద్వభరభ్యయక్షయ
దక్షిణాగ్రన్ దరాభన్ సంస్తతరయ సకృతితలమిశ్రం చరుమవదయతి ముషిటప్రమాణం కుకుకటాణిప్రమాణం
వ్య । ప్రకీరాకేశ్ాః సవయం జ్నుం భమౌ నిధ్యయశ్మని పిణిం దద్వయత్ । ఏతతేతఽముష్్మ పిణిం
దద్వయత్ । ఆఞ్ీనాభయఞ్ీన్త వ్యసశ్చ దద్వయత్ । పాత్రేణోదకం ప్రదక్షిణం నిన్యేత్ । అత్ర ప్రేత్వాః
కాకాదభహ్రనిత । ఏవం స్యయంప్రాతాః కృత్వి దశ్మాయం శేకృత్వహ్మరం స్యయం బల్లం
దత్వతావుయషటకాలే ఉపనినీయ బ్రాహ్మణాన్ హీనాఙ్గాన్తిర్వకాతఙ్గాన్ కుష్టోన్ కున్స్తిన్ శాయవదనాతన్ ర్థనీషన్
వృషళీపతీన్ ఉన్మత్వతన్ పాపీన్ వరీయిత్వి శుచీన్ శ్రోత్రియన్ సువృత్వతన్ అధయయన్సమ్నాిన్
గృహ్స్యోన్ దర్వద్రాన్ క్రియపూరాిన్ పాత్రభత్వన్ సద్యయఽధిగమాయన్ అసగ్యత్రసమబన్ియుకాతన్
ఆయన్ాయ కరమసు వ్యయఖ్యయత్వన్ ఏతతేత పిత్వ సమన్సో యత్ కిఞ్చచత్ ప్రేత్వయనుమతాః శోిభతే మే
పితుర్షక్తద్వదషటశ్రాదిం భ్యఞ్ీత్వం భవన్త ఇతి । భ్యజయతే ఇతి ప్రతివచన్మ్ 1

ఏకాదశాయమేక్తద్వదషటం కురినిత । అవుయష్మట కాలే బ్రాహ్్మణమాహూయ కిఞ్చచదదత్వతా నివేద్వయనుమన్ాయతే

శోిభతేఽన్ిం సంసకృతయ ల్గపతశ్మశ్రులోమన్ఖ్యయ బ్రాహ్మణాయ దన్తకాషోం దత్వతా
ధన్ధ్యన్యపాత్రం సంస్ృషాటా దేశే పాత్రాణీత్వయద్వ దత్వతా బ్రాహ్మణముదఙ్మమఖముపవేశ్యేత్ ।
తిలమిశ్రేణోదకారోం దద్వయదన్యత్ర ప్రాచమనాత్ । ఏకపశేత్రాన్తర్వితే పాత్రేఽప ఆనీయ
పశేత్రేణోత్ప్య తిలనోపయ దర్షభషు స్యదయిత్వి దర్భరపిదధ్యతి । బ్రాహ్మణాయ గనాిద్వ దత్వతా
పిణిం నివపామి ఇత్వయహ్ । పిణిం నివప ఇతి ప్రతివచన్మ్ । అథ దర్షభషు పిణిం నిదధ్యయత్
అయమోదన్ాః కామదఘుఓ!ఽసతాన్నోతఽీణేనయమాణాః సురభాః సరికామాః । స త్విపతిషోతిజర్థ
నితయభతాః సిధ్యం దుహ్మనామమృత్వంసతర్యన్తాస్య ఇతి । ఏకం పిణిం దత్వతా తిలోదకైాః ప్రసవయం
పర్వషిఞ్చతి ఊరీసితీాః సిధయ వన్దమానాస్యతస్యత శ్రయనీతాః సోయనా ఊరీం వహ్నీతాః
సిధ్యమక్షిత్వదకాాః ీణేనరముదకం ఘృతం మధు పయాః కీలలం పర్వస్రుతమ్ ఇతి । అఞ్ీనాద్వనా
పిణిమలఙ్కృతయ బ్రాహ్మణం సమూ్జ్యఙ్మాషమూ
ో లముపసంగృహ్య భ్యఙ్ుి ఇత్వయహ్ భ్యజయత ఇతుయకాతా
అథ భ్యఞ్జీన్త సర్షిషాముచ్ఛిషటం నిధ్యయచాన్తత బర్ిషయవకీరయ నుయబీపాత్రం సిద్వతమ్ ఇతి బ్రాహ్మణో
బ్రూయత్ । అథ పశేత్రం నిధ్యయనుయబేీతన్ప్రమాణ సిధ్యసితాతుయఞ్చాః ఇతుయకాతా అసుత సిధ్య ఇతి
ప్రతివచన్మ్ । యజ్ఞోపవీతయవోక్షయ దక్షిణాం దత్వతాత్వోపయ అన్ిశేషాః కిం క్రియత్వమ్ ఇత్వయహ్ । ఇష్్టాః
సహోపభ్యజయత్వమ్ ఇతి ప్రతివచన్మ్ । ప్రదక్షిణీకృతయ ప్రతేయతయ పిణిం త్వయజ్యపు్ స్యిత్వి దేవ్యగ్మరం
ప్రశేశ్య అదక్షిణం కృత్విఞ్ీల్లం కృత్విలఙ్కృతయ గృహ్మన్తతయ పుణాయహ్మదీని వ్యచయిత్వి అన్ిశేషం
సగణాః ప్రాశాితి । పశ్యతి పుత్రం పశ్యతి పౌత్రం న్ చ శూద్రోచ్ఛిషటం జ్యత ఇతి కుశ్హ్మర్తాః 2

సంవత్ర్ష సపిణీికరణం కురాయత్ । ప్రాచీనావీతయగ్నిముపసమాధ్యయ దక్షిణాప్రాగగ్రైరదర్భాః పర్వస్తతరయ

తేషు చత్విరుయదపాత్రాణ్డ నిధ్యయ ఏకపశేత్రేణ ప్రోక్షణీాః సంసకృతయ పాత్రాణ్డ ప్రోక్షయ తేషామేకం
దక్షిణతాః ప్రేతపాత్రం నిధ్యయర్థిదకపాత్రమానీయ పశేత్రేణోత్ప్య తిలనోపయ దర్షభషు
స్యదయిత్వి దర్భరపిదధ్యతి । ఇతర్షషు త్రిషిప ఆన్యతి ఊరీసితీాః సిధయ వన్దమానా ఇతి ।
దక్షిణ ఆఞ్ీనాభయఞ్ీన్ముదకుమభం నిధ్యయ దక్షిణత్వ బ్రాహ్మణాన్ సుప్రక్ష్యళితపాణ్డపాద్వన్
దర్షభషాిసన్తషు శేశాిన్ దేవ్యన్ ప్రాఙ్మమఖ్యనుపవేశ్య ఇతరానుదఙ్మమఖ్యనుపవేశ్య ప్రాప్యితు భవ్యన్
ఇత్వయహ్ ప్రాపివ్యని ఇతీతర్ష ప్రత్వయహుాః । తేభయ ధూపదీపవరీం పూజ్ం కృత్వి తత్వఽపసవయం
పర్వషిఞ్చతి । ఔదుమబరమిధమమభ్యయధ్యయౌదుమబరాయ దరాియ జుహోతి । హోమార్షిణాజ్యయన్ సోమాయ
పితృమత ఇత్వయద్వషడ్భభరమన్్రు
ా ిత్విథ నామధేయైరుీహోతి అముష్్మ సిధ్య న్మోఽముష్్మ సిధ్య న్మ
ఇతయషాటబాహుతయాః । ఏత్వ అష్టట జుహోతి । ఏవమన్ిసయ హుత్వి అగియే కవయవ్యహ్నాయ
సిిషటకృతే సిధ్య న్మాః స్యిహ్మ ఇతి దక్షిణారిపూరాిర్షి హుత్వినుప్రహ్ృతయ దర్ిమపసవయం పర్వషిచయ
దక్షిణత్వ దక్షిణాగ్రన్ దరాభన్ సంస్తతరయ తేష్మికం ప్రేతపిణిం నిదధ్యయత్ అయమోదన్ాః కామదుఘ ఇతి
। ఊరీసితీాః సిధయ వన్దమానా ఇతి తిలోదకైరపసవయం పర్వషిచయ పిణాివృతైత్వన్ పిణాిన్ దత్వతా
శ్రద్విభమరశన్తనాభమృశ్యతేన్ బ్రాహ్మణాన్ శేద్వయవతాః పర్వశేశ్తి భ్యఙ్కుితి । భ్యఞ్జీనాన్ సమీక్షతే
ప్రాణ్య నిశేష్ఠటఽమృతం జుహోమి బ్రహ్మణ్డ మ ఆత్వమమృతత్వియ ఇతి । పితృల్లఙ్్ాాః ఋగయజుర్వభాః
శ్రావయేత్ । ఆచాన్తతభయసితలోదకం ప్రద్వయ సిధ్యసుత ఇతి వ్యచయిత్వి అసుత సిధ్య ఇతి ప్రతివచన్మ్
। యథాశ్కిత దక్షిణాం దత్వతా తతాః ప్రేతపాత్రం పితృపాత్రేషు నిన్యేత్ సమానీ చ ఆకూతిాః
ఇత్వయవరతయ । తతాః ప్రేతపిణిం పితృపిణ్యోేఉ! నిదధ్యయత్ సంగచిధిం సంవదధిం సమానో మన్ాాః
సమితిాః ఇతి ద్విభ్యయమ్ । త్వనుపతిషోతే యే సమానాాః యే సజ్త్వాః ఇతి ద్విభ్యయమ్ । అత్ర
పైతృకమనువ్యకం జపతి ఉశ్న్తస్యతా హ్వ్యమహ్ ఇతి । ఊరిాం పితుాః క్రియ స్యయత్ । సరితాః శేషం
సమవద్వయశ్చియత్ । సిదిమేతత్ సపిణీికరణమ్ 3

అథాత్వ నారాయణబిిం వ్యయఖ్యయస్యయమాః । దక్షిణోతతరాయణ్యఽపరపక్షసయ ద్విదశాయం క్రియేత ।

శ్రుతవృతతసమ్నాిన్ ద్విదశ్ షడాి బ్రాహ్మణానామన్ాయతే । దేవగృతి న్దీతీర్ష వ్యథ
దేవయజనోలేిఖన్ప్రభృత్రాయరప్ఫఫ! హ్అస భ్యయంత్ర ప్రణీత్వభయాః కృత్వి ఉప్యత్వోయగ్రేణాగ్నిం
దేవమావ్యహ్యమి ఓం భాః పురుషమావ్యహ్యమి ఓం భ్యవాః పురుషమావ్యహ్యమి ఓం సిాః
పురుషమావ్యహ్యమి ఓం భరుభవాఃసిాః పురుషమావ్యహ్యమి ఓమ్ ఇత్వయవ్యహ్య
పర్వధ్యన్ప్రభృత్వయగ్నిముఖ్యత్ కృత్వి దైవతమరచయిత్వి ఆప్య హి షాో మయో భ్యవ ఇతి తిసృభాః
హిరణయవరాాాః శుచయాః పావకా ఇతి చతసృభాః పవమాన్ాః సువరీన్ ఇతేయతేనానువ్యకేన్ మారీయిత్వి
సహ్స్రశ్చరాే పురుష ఇతేయతేనానువ్యకేనాక్షతగన్ిపుష్ధూపదీపైరషాటక్షర్షణ వ్య దద్వయత్ । పశిచమాం
ద్వశ్ముపవేశ్య ప్రధ్యనాహుతీరుీహోతి శేష్ఠారుికం వీరాయణ్డ ప్రవోచమ్ ఇతి పుర్థనువ్యకాయమన్యచయ
పర్థ మాత్రయ ఇతి యజయయ జుహోతి । అథాజ్యహుతీరుపజుహోతి కేశ్వ్యయ స్యిహ్మ ఇతి
ద్విదశ్ స్రువ్యహుతీాః । గుళ్పాయసం ఘృతమిశ్రం దేవసయ త్వి ఇతి మహ్మశేషావే హ్శేర్వివేదయతి ।
కేశ్వ్యయ ఇతి ద్విదశ్భరిమస్యకరర్ద్బరహ్మణానాహూయ సదర్థభపకౢపేతషాిసన్తషు
ఉదఙ్మమఖ్యనుపవేశ్య వ్యసోఽఙ్మాళీయం చ దక్షిణాం దద్వయత్ । త్రివృత్వన్తిన్ బ్రాహ్మణాన్
పర్వత్వషయతి । సిసిత వ్యచయిత్వినుజ్ోపయ వ్యచం యచ్యిత్ । ఆజయం తిలం హ్శేాః
సముద్వయుతేయడాపాత్రమానీయ హ్స్యతన్ జుహుయత్ పితృభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ ।
పిత్వమతిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । ప్రపిత్వమతిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ ।
మాతృభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । పిత్వమహీభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ ।
ప్రపిత్వమహీభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । మాత్వమతిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । మాతుాః
పిత్వమతిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । మాతుాః ప్రపిత్వమతిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ ।
మాత్వమహీభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । మాతుాః పిత్వమహీభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ ।
మాతుాః ప్రపిత్వమహీభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । ఆచార్షయభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ ।
ఆచారయపతీిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । గురుభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । గురుపతీిభయాః
సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । సఖిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । సఖిపతీిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే
స్యిహ్మ । జ్ోతిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । జ్ోతిపతీిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ ।
అమాతేయభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । అమాతయపతీిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । సర్షిభయాః
సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । సరాిభయాః సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ । అగియే కవయవ్యహ్నాయ
సిిషటకృతే సిధ్య న్మో శేషావే స్యిహ్మ ఇతి । సిిషటకృత్ర్రభృతి సిదిమా ధేనువరప్రద్వనాత్ ।
దక్షిణ్యనాగ్నిం దక్షిణాగ్రన్ దరాభన్ సంస్తతరయ తేషు బల్లం దద్వతి శేశేిభయ దేవేభయ న్మాః స్యధేయభయ
దేవేభయ న్మాః సర్షిభయ దేవేభయ న్మాః సరాిభయ దేవత్వభయ న్మాః అస్యశేదం తే న్మో బ్రాహ్మణ్యభయ
న్మాః న్మో బ్రహ్మప్రియయ న్మాః । యసుత సరాిన్ సమధిగచితి పితృభయ నారాయణాయ బల్లం
దద్వతి । ఉపరుయకతం ప్రేతశేధ్యన్మ్ । ఏవమేవ
శ్స్త్ర్శేపరజుీజలదర్ికరమారుతతరుపాషాణోచాిసనాద్వషాితమనిహ్తసయ వ్య
గ్యబ్రాహ్మణశేధవ్యపతితేషాిపతితసయ వ్య శ్ర్రసంస్యకరాన్ వరీయేత్ । దేశాన్తరమృతే సంగ్రమహ్తే
వ్యయఘ్రహ్తే శ్ర్రమానీయ శేధినా ద్వహ్యేత్ । యదేయకాఙ్ాం దరశయేద్ ద్విరఙ్ాం వ్య పృథివీం
శ్ర్రం సకాతారియితాః కురాయత్ । మధుసర్వ్షాభయజయ శేధినా ద్వహ్యేత్ । అథ యద్వ జీవేత్
పున్రాగచ్యిద్వతి 4 అథాత్వమృతబల్లమ్ ఏకాదశాయమేక్తద్వదషటంకురినిత సంవత్ర్షసపిణీికరణం
కురాయత్ అథాత్వనారాయణబల్లం చత్విర్వ ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే తృతీయప్రశేి
ఏకాదశోఽధ్యయయాః
ద్విదశోఽధ్యయయాః

భ్యకాతా శ్రాదిం తత్వ శేద్విన్ యథాశాస్త్ర్మగర్వితమ్

ఛరదయేతుత తతాః సమయ శ కుశ్వ్యర్వజలం పిబేత్
పున్రీలశ్యే స్యిత్వి మాన్సోతకఋచం జపేత్
గ్మయత్రయషటశ్తం జపాతా ప్రాణాయమాంసుత ష్ఠడశ్
భ్యకతం చ్యనామసికశ్రాదిం ప్రాజ్పతేయన్ శుధయతి
అషటకాం హి తత్వ భ్యకాతా పూర్థికేన్ శేశుధయతి
ఏక్తద్వదషటం తత్వ భ్యకాతా తత్ర చాన్ద్దయ
ర ణం చర్షత్
అతికృచ్రిరం చర్షద్ శేద్విన్ భ్యకాతా న్క్షత్రభజన్మ్
కృచ్ఛ్ిరతికృచ్రిరం షణామస్య త్రిపక్షే తపతమేవ చ
తథా సంవత్ర్ష శ్రాదేి సపిణ్యి తు తథైవ చ
బల్లం నారాయణం భ్యకాతా కృచ్రిరమేకం చర్షద్ బుధాః
అశ్కౌత తు తథా సరిం కృచ్రిరమేకం చర్షద్ బుధాః
అథవ్యపి త్రిరాత్రం స్యయదేకాహ్ం వ్యపి దురబలమ్
తస్యమత్ సరిప్రయతేిన్ శ్రాదిగ్నహ్ం న్ గచితి
ద్వత్వరం త్వరయేత్ పకాిత్ త్విమద్వత్వ తు గ్రనిోన్మ్
తస్యమత్ సరిప్రయతేిన్ ఆమశ్రాదిం ప్రతిగ్రతిత్
సరాిణాయద్వయ ద్రవ్యయణ్డ న్యేద్ బ్రాహ్మణసనిిధౌ
సరాిణీమాని గృహీాషి మే పితుాః పుషిటకాఙ్ుయ
భగవన్ినుగృహీాషి పిణిం దేయం హి మదాృతి
నివపేత్ పిణిమితుయకాతా నివపేయమితీతరాః
బ్రాహ్మణ్యనాభయనుజ్ోత్వ గత్వి తు సిగృహ్ం ప్రతి
దత్వతా పిణిం యథాశాస్త్ర్ముదకస్యయఞ్ీల్లం తథా
సిధ్యమాద్వయ తద్ గత్వి బ్రాహ్మణస్యయఞ్ీలౌ న్యేత్
సిధ్యసితాతి తతాః పశాచత్ సిధ్య మాస్యతాద్వనాబ్రవీత్
ఏవముకేత తత్వ దత్వతా దక్షిణాం బ్రాహ్మణసయ తు
ప్రదక్షిణం హి కృత్వి తు కృత్వఞ్ీల్లపుటం తథా
ద్రవయప్రద్వనాత్ పూరిం హి హుత్వి హోమం యథాశేధి
సిగృహ్ం ప్రాపయ తద్ గత్వి సపిణ్్ిాః సహ్ భజయేత్ 1

అథ సరిప్రాయశిచత్వతని జుహోతి । పలశ్శ్కలమౌదుమబరశ్కలం వ్యనాయని యజిోకశ్కలని వ్యష్టట

గృహీాయత్ । పఞ్చ మహ్మయజ్ోన్ కృత్విగ్నిం పర్వస్తతరాయజయం శేలప్యయత్ప్య సమన్తం పర్వష్మచన్ం
కర్థతి । పురస్యతద్యపర్వషాటశ్చ వ్యయహ్ృతిభర్విహ్ృత్వభాః సమస్యతభశ్చ హుత్వి శ్కలనాజ్యయనాభయజయ
ఏకైకశో జుహుయత్ దేవకృతస్్యన్సోఽవయజన్మసి స్యిహ్మ ।
మనుషయకృతస్్యన్సోఽవయజన్మసి స్యిహ్మ । పితృకృతస్్యన్సోఽవయజన్మసి స్యిహ్మ ।
ఆతమకృతస్్యన్సోఽవయజన్మసి స్యిహ్మ । అన్యకృతస్్యన్సోఽవయజన్మసి స్యిహ్మ । యద్వదవ్య చ
న్కతం చైన్శ్చకృమ తస్యయవయజన్మసి స్యిహ్మ । యద్విద్విఁసశాచశేద్విఁసశ్చన్శ్చకృమ
తస్యయవయజన్మసి స్యిహ్మ । యత్ాపన్తశ్చ జ్గ్రతశ్చన్శ్చకృమ తస్యయవయజన్మసి స్యిహ్మ ।
ఏన్స ఏన్సోఽవయజన్మసి స్యిహ్మ ఇతి । తథైవ పర్వషిచయ ఏవమేవ్యహ్రహ్ాః స్యయం ప్రాతాః
శ్కలహోమం హుత్వి సరిస్యమత్ కిల్లబషాత్ పూత్వ భవతి సరిస్యమత్ కిల్లబషాత్ పూత్వ భవతీత్వయహ్
భగవ్యనాగ్నివేశ్యాః 2 భ్యకాతాశ్రాదిమ్ అథసరిప్రాయశిచత్వతని దేి ఇత్వయగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రే
తృతీయప్రశేి ద్విదశోఽధ్యయయాః తృతీయాః ప్రశ్ిాః సమాపతాః సమాపతం చాగ్నివేశ్యగృహ్యసూత్రమ్
శుభం భయత్