Zadania z algebry liniowej - sem.

I
2. Macierze i układy równań
Tomasz Gzella, Politechnika Gdańska

Stwierdzenie 1. Dwa układy równań postaci



 a11 x1 + a12 x2 + ... + a1n xn = b1

 a21 x1

+ a22 x2 + ... + a2n xn = b2
.. ,


 .

 a x
m1 1 + am2 x2 + ... + amn xn = bm

gdzie aij , bi ∈ R dla 1 ≤ i ≤ m, 1 ≤ j ≤ n,

są nazywane równoważnymi, gdy mają ten sam zbiór rozwiązań.
Następujące operacje prowadzą do układu równoważnego:

• przestawienie dowolnych dwóch równań,

• pomnożenie dowolnego równania przez liczbę różną od zera,

• dodanie stronami do dowolnego równania układu innego równania pomnożonego przez

liczbę różną od zera (bez usuwania żadnych równań).

Zadanie 1. Rozwiązać podane układy równań:

( ( 
2x + y = 3 x + y = 10  x+y+z =3

a) , f) ,
y − 5x = −4 x−y =4 k) 2x + 3y = 5 ,
y−z =0



 2x + 4y + 5z = 7
(
 2x + 6y = 4 
x−y+z =2
b) 3x + y − z = 1 , g) , 
x + 3y = 2


 2x + y = 1 l) −x + y = −1 ,
 2x + y − z = 13


 2x + 3y + 4z = 11

 x−z =5
 
 x−y+z =1

h) x − 3y − 4z = 4 , 
c) x+y =4 ,
 y + z = −1


 3y − z = −4 m) x+z =4 ,
 x+y−z =3


 
x + y + 4z = 5  x+y+z =3

x + z = −3
 
 
i) x−y =3 ,

d) 2x + y − 7z = 1 ,  n) x+y =2 ,
 −3x − y + 18z = 3
  2x + z = 3  x+y−z =3


  
 x−z =5
  2x + 2y + 2z = 18
  x + z + t = −1

e) x+y =4 , j) x − z = 18 , o) x+y+t=2 ,
 y + z = −2
 
 y − x = 12

 x + y = −3

1
 

 x + y + z + t = 18

 x + 2y − t = 36
p) , 
x + y + z = 15
 x + y − 3t = 18
 

 − z + 2y = 15
x
 
x − z = 36
 

 s) t − u = 10 ,
x1 + 2x2 + 3x3 + 4x4 = 10






 t + u + x = 15
 4x + x + 2x + 3x = 10 
t + y − z = 25

1 2 3 4
q) ,

 3x 1 + 4x 2 + x 3 + 2x 4 = 10

2x1 + 3x2 + 4x3 + x4 = 10
 

 x+y+z+t=4
 x−z+y =1
 

3x1 − x2 + x3 − 2x4 = 0

t−u=0



 x + 3x − 2x = −12 t) .
1 2 3
r) ,

 t+u+x=3
− 4 = −5

x 1 + x 3 2x 

x+y−z+t=2

 


x1 + x2 + x3 + x4 = 4

Odpowiedzi: a) (x, y) = (1, 1), b) (x, y, z) = (−3, 7, −3), c) (x, y, z) = (α, 4−α, α−5), α ∈ R,
β+4
d) (x, y, z) = (β, 39−15β11 , 11 ), β ∈ R, e) (x, y, z) ∈ ∅, f) (x, y) = (7, 3), g) x = 2 − 3α, y = α, α ∈
R, h) (x, y, z) = (5, −1, 1), i) (x, y, z) ∈ ∅, j) (x, y, z) = (5, 17, −13), k) x = 1, y = 1, z = 1,
l) (x, y, z) = (5, 4, 1), m) (x, y, z) = (2, 3, 2), n) (x, y, z) = (−2, 4, −1), o) x = α, y = −α − 3,
z = −α − 6, z = 5, α ∈ R, p) (x, y, z, t) = (4, 0, 10, −16), q) (x1 , x2 , x3 , x4 ) = (1, 1, 1, 1),
r) (x1 , x2 , x3 , x4 ) = (1, −3, 2, 4), s) (x, y, z, t, u) = (−9, 16, 8, 17, 7), t) (x, y, z, t, u) = (1, 1, 1, 1, 1).

Definicja 1. Prostokątną tablicę złożoną z liczb aij , gdzie:

i ∈ {1, ..., m} oznacza numer wiersza, a j ∈ {1, ..., n} numer kolumny (m, n ∈ N+ ),
nazywamy macierzą rozmiaru m × n.

Liczbę aij nazywamy wyrazem macierzy A = [aij ].

 
a11 a12 ... a1n

 a21 a22 ... a2n 

A= .. .. .. .. 

 . . . .


am1 am2 ... amn

Zbiór macierzy wymiaru m × n oznaczamy Mm×n .

Definicja 2. Na macierzach możemy wykonywać następujące operacje:

• dodawanie macierzy A = [aij ] ∈ Mm×n , B = [bij ] ∈ Mm×n :

C = A + B, gdzie C = [cij ] = [aij + bij ],

• mnożenie macierzy A = [aij ] ∈ Mm×n przez liczbę α ∈ R:

αA = [α · aij ],

2
 • mnożenie macierzy A = [aij ] ∈ Mm×n przez macierz B = [bij ] ∈ Mn×k :
" n #
X
C = A·B ∈ Mm×k , gdzie C = [cij ] = [ai1 ·b1j +ai2 ·b2j +...+ain ·bnj ] = aik · bkj .
k=1

Twierdzenie 1. Własności dodawania macierzy i mnożenia przez skalar

(dla A, B, 0 = [0] ∈ Mm×n , α ∈ R):

• A + B = B + A, • α(A + B) = αA + αB,

• A + (B + C) = (A + B) + C, • (α + β)A = αA + βA,

• A + 0 = A, • 1 · A = A,

• A + (−1)A = 0, • (αβ)A = α(βA).

Zadanie 2. Udowodnić powyższe własności.

Twierdzenie 2. Własności mnożenia macierzy:

• dla A ∈ Mm×n , B, C ∈ Mn×k :

A(B + C) = AB + AC,

• dla A, B ∈ Mm×n , C ∈ Mn×k :

(A + B)C = AC + BC,

• dla A ∈ Mm×n , B ∈ Mn×k , α ∈ R:

A(αB) = (αA)B = α(AB),

• dla A ∈ Mm×n , B ∈ Mn×k , C ∈ Mk×l :

(AB)C = A(BC),

• dla A ∈ Mm×n , In = diag(1, ..., 1) ∈ Mn×n , Im = diag(1, ..., 1) ∈ Mm×m :

AIn = Im A = A.

Zadanie 3. Udowodnić powyższe własności.

Zadanie 4. Wyliczyć wszystkie możliwe iloczyny macierzy podanych w przykładzie:
a)    
" # −5 2 1 3
−1 2 0
A= , B =  −3 0 0  , C =  −4  ,
   
1 4 −2
−1 2 1 1

b) " # " # " #

3 1 1 0 1 15
A= , B= , C= ,
−4 1 0 1 0 0

3
 c)      
1 −1 1 1 0 1 1 2 3
A =  −1 1 −1  , B =  0 1 0  , C =  2 0 −1  .
     
1 −1 1 0 0 1 3 −1 2

Zadanie 5. Znaleźć macierze:

X = 3A − 2A · B, Y = B 2 − B, Z = −2C + 23 B · C,
mając dane macierze z poprzedniego zadania.

Definicja 3. Niech A = [aij ] ∈ Mm×n . Macierzą transponowaną do macierzy A na-

zywamy macierz AT = [aji ] ∈ Mn×m , tzn. wiersze macierzy wyjściowej stają się kolejnymi
kolumnami macierzy transponowanej.

Zadanie 6. Dane są macierze:

     
0 1 1 2 −3 1 " # 1 1
2 0 1
A =  0 0 −1  , B =  1 0 −2  , C = , D =  1 0 .
     
1 1 −2
0 0 0 3 2 1 0 3

Znaleźć:

a) A2 , j) (CD)2 , s) (B − A)T ,

b) A3 , k) DC, t) B T − AT ,
c) B 3 , l) DCA,
u) (B − A)T (DC)T ,
d) AB m) DCBA,
v) (B − DC)T A,
e) BA n) DCAB,
w) (AT − B)C T ,
f) ABA, o) (DC)2 ,
x) (2A − 3B)(DC)T ,
g) BAD, p) AT B,

h) BADC, q) (BA)T , y) DT C T ,

i) CD, r) B T AT , z) DT − 2C,

o ile taka macierz istnieje.

Zadanie 7. Dane są macierze:

   
5 4 9 4 −3 1
A =  −2 3 1  , B =  4 −3 1  .
   
1 −1 0 −4 3 −1

Pokazać, że AB = 0 oraz BA 6= 0.
Jak wyglądają macierze A2 , B 2 ?

4
Zadanie 8. Rozwiązać równania
" # " # " # " #
1 0 1 1 2 1 2 −2
a) X · = , b) XT · = ,
1 1 0 1 0 3 6 1

bez obliczania macierzy odwrotnej.

Zadanie 9. Niech A, B ∈ Mn×n . Rozpatrzmy równości:

(I) AB = BA

(II) (A + B)2 = A2 + 2AB + B 2

a) Podaj przykład macierzy spełniających te równości.

b) Jeśli podane równości nie zachodzą dla wszystkich macierzy A, B ∈ Mn×n ,

podaj kontrprzykład.
Bibliografia:
1. K. Jankowska, T. Jankowski, Zbiór zadań z matematyki, PG, Gdańsk 2006.
2. T. Jurlewicz, Z. Skoczylas, Algebra liniowa 1. Definicje, twierdzenia, wzory, GiS, Wrocław 2001.
3. T. Jurlewicz, Z. Skoczylas, Algebra liniowa 1. Przykłady i zadania, GiS, Wrocław 2001.
4. A. Romanowski, Algebra liniowa, PG, Gdańsk 2007.
5. J. Rutkowski, Algebra liniowa w zadaniach, PWN, Warszawa 2008.
6. J. Topp, Algebra liniowa, PG, Gdańsk 2005.