tuoitrebentre.vn - Giáo trình Cấu tạo ôtô PDF

Giaùo trình caáu taïo oâto
CHÖÔNG I : NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM CHUNG
I. PHAÂN LOAÏI OÂ TOÂ:

Nhu caàu veà vaän chuyeån haøng hoùa vaø khaùch haøng baèng caùc phöông tieän
vaän taûi oâ toâ raát lôùn. Ñeå ñaùp öùng ñaày ñuû caùc yeâu caàu vaän chuyeån ñoù oâ toâ coù raát
nhieàu chuûng loaïi khaùc nhau ñeå ñöôïc bieåu thò baèng sô ñoà sau:
Oâ toâ
Chuyeân duøng Vaän taûi
Xe chöõa chaùy Xe taûi Xe chôû khaùch

Xe caàn caåu Taûi nheï < 2,5 T
Xe cöùu thöông Trung bình 2,5 - 5T Xe khaùch Xe con
Xe chuyeån raùc Taûi naëng > 5T Mini bus 15-25 choã 4-12 choã
OÂ toâ bus > 50 choã
II. CAÁU TAÏO CHUNG :
Hệ thống lái
Ly hợp Hộp số
Hệ thống treo
Động cơ
Khung xe
Cầu dẫn hướng Hệ thống phanh Cầu chủ động
Trục Cardan
Theo quan ñieåm ñoäng hoïc, treân oâ toâ ñöôïc chia thaønh caùc heä thoáng chính
nhö sau :
1. Ñoäng cô : Laø nguoàn naêng löôïng cô hoïc, phaàn lôùn söû duïng ñoäng cô ñoát
trong.
2. Gaàm beä :
1
 Heä thoáng truyeàn löïc
Heä thoáng truyeàn löïc coù nhieäm vuï truyeàn chuyeån ñoäng quay töø ñoäng cô ñeán caùc baùnh
xe chuû ñoäng cuûa oâtoâ.
Heä thoáng naøy coù nhieäm vuï:
 Truyeàn vaø bieán ñoåi momen quay töø ñoäng cô ñeán caùc baùnh xe chuû ñoäng sao cho
phuø hôïp giöõa cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô vôiù momen caûn cuûa maët ñöôøng.
 Caét doøng truyeàn ñoäng töø ñoäng cô ñeán caùc baùnh xe chuû ñoäng trong thôøi gian ngaén
hoaëc daøi khi caàn thieát.
 Thöïc hieän ñoåi chieàu chuyeån ñoäng cuûa xe.
Heä thoáng naøy bao goàm caùc cuïm chi tieát sau:
 Ly hôïp
 Hoäp soá, hoäp soá phuï.
 Truyeàn ñoäng cardan
 Boä truyeàn löïc chính.
 Baùn truïc
 Heä thoáng chuyeån ñoäng
Heä thoáng chuyeån ñoäng coù nhieäm vuï bieán chuyeån ñoäng quay cuûa heä thoáng truyeàn löïc
thaønh chuyeån ñoäng tònh tieán cuûa oâtoâ. Ngoaøi ra heä thoáng naøy coøn coù taùc duïng baûo ñaûm cho oâtoâ
trong quaù trình chuyeån ñoäng ñöôïc eâm.
Heä thoáng chuyeån ñoäng bao goàm:
 Khung xe
 Daàm caàu tröôùc, sau
 Heä thoáng treo
 Baùnh xe
 Heä thoáng ñieàu khieån
Heä thoáng ñieàu khieån coù nhieäm vuï thay ñoåi höôùng chuyeån ñoäng cuûa oâtoâ vaø baûo ñaûm
an toaøn cho oâtoâ trong quaù trình chuyeån ñoäng.
Heä thoáng ñieàu khieån bao goàm:
 Heä thoáng laùi
 Heä thoáng phanh
Ngoaøi ra treân caùc oâtoâ coøn trang bò caùc thieát bò phuï khaùc nhö: thieát bò an toaøn bò ñoäng,
thieát bò töï cöùu …
3-Phaàn ñieän : Taïo nguoàn ñieän vaø cung caáp cho caùc heä thoáng.
III. BOÁ TRÍ ÑOÄNG CÔ
ÔÛ oâtoâ thöôøng boá trí ñoäng cô theo caùc phöông caùch sau:
2
1/ Boá trí ñoäng cô ñaët ôû ñaøng tröôùc (duøng ôû taát caû caùc loaïi oâtoâ).
a/ Khi boá trí ñoäng cô ôû ñaèng tröôùc vaø ngoaøi buoàng laùi (hình I-2 a,b) thì
ñoäng cô ñöôïc chaêm soùc deã daøng hôn vì coù khoaûng khoâng gian roäng raõi, nhöng
trong tröôøng hôïp naøy heä soá söû duïng chieàu daøi cuûa oâtoâ seõ bò nhoû ñi. Heä soá söû duïng
chieàu daøi oâtoâ ñöôïc tính nhö sau :
l

L
ôû ñaây :
l : Chieàu daøi thuøng chöùa (oâtoâ vaän taûi) hoaëc khoang haønh khaùch (oâtoâ haønh
khaùch).
L : chieàu daøi cuûa oâtoâ.
Nhö theá khi boá trí ñoäng cô ôû ñaèng tröôùc vaø ngoaøi buoàng laùi thì theå tích
chöùa haøng hoaëc soá löôïnng haønh khaùch seõ ít hôn so vôùi khi boá trí ñoäng trong
buoàng laùi (hình I-2 c) neáu coù cuøng moät chieàu daøi nhö nhau. Ngoaøi ra khi boá trí
ñoäng cô ôû ñaèng tröôùc vaø ngoaøi buoàng laùi thì goùc nhìn cuûa ngöôøi laùi khoâng toát.
b/ Khi boá trí ñoäng cô trong buoàng laùi, goùc nhìn cuûa ngöôøi laùi thoaùng hôn vaø
heä soá söû duïng chieàu daøi λ oâtoâ ñöôïc taêng leân, nhöng theå tích buoàng laùi seõ nhoû hôn
vaø phaûi caùch nhieät, caùch tieáng ñoäng toát. Boá trí ñoäng cô trong buoàng laùi laøm cho
khoaûng khoâng gian ñaët ñoäng cô seõ chaät heïp, khoù chaêm soùc ñoäng cô,vaø troïng taâm
oâ toâ luùc naøy cuõng bò naâng cao leân.
Ñeå chaêm soùc ñoäng cô deã daøng, khi boá trí ñoäng cô trong buoàng laùi ngöôøi ta
duøng loaïi buoàng laùi laät, luùc naøy keát caáu buoàng laùi phöùc taïp hôn (hình I-3). Khi
ñaët ñoäng cô giöõa buoàng laùi vaø thuøng chöùa haøng thì theå tích buoàng laùi baûo ñaûm
toát, ngöôøi laùi nhìn thoaùng hôn, nhöng heä soá söû duïng chieàu daøi λ khoâng lôùn.
3
Hình I-2 Hình I-3
OÂtoâ du lòch vôùi sô ñoà ñoäng cô ñaët ñaèng tröôùc vaø daãn ñoäng caùc baùnh tröôùc
coù ñoä oån ñònh cao khi quay voøng so vôùi oâtoâ ñoäng cô ñaët ñaèng tröôùc vaø daãn ñoäng
caùc baùnh sau. Hôn nöõa trong tröôøng hôïp naøy khoâng caàn truïc caùc ñaêng neân coù theå
haï thaáp saøn oâtoâ vaø taêng ñöôïc ñoä oån ñònh trong maët phaúng ngang.
2/ Boá trí ñoäng cô ñaët ôû ñaèng sau (duøng ôû oâtoâ du lòch vaø haønh khaùch).
Treân hình I-4 c vaø hình I-5 c trình baøy sô ñoà oâtoâ du lòch vaø oâtoâ haønh khaùch
boá trí ñoäng cô ñaët ñaèng sau. Töø hình veõ ta thaáy raèng khi ñaët ñoäng cô ôû ñaèng sau
thì theå tích duøng chôû khaùch seõ lôùn hôn so vôùi khi ñaët ñoäng cô ôû ñaèng tröôùc neáu
coù cuøng moät chieàu daøi nhö nhau do ñoù coù theå chôû ñöôïc nhieàu khaùch hôn.
Ñaët ñoäng cô ôû ñaèng sau coù öu ñieåm laøm cho heä thoáng truyeàn löïc ñôn giaûn
hôn, ngöôøi laùi nhìn thoaùng hôn heä soá söû duïng chieàu daøi λ lôùn hôn vaø haønh khaùch
ñöôïc caùch nhieät cuûa ñoäng cô toát hôn. Kieåu boá trí naøy duøng ôû moät soá oâtoâ du lòch
vaø ôû ña soá oâtoâ chôû khaùch. Khi ñoäng cô ñaët ôû ñaèng sau thì ñieàu khieån ñoäng cô vaø
heä thoáng truyeàn löïc seõ phöùc taïp vì caùc cuïm noùi treân ôû xa ngöôøi laùi.
4
Bố trí động cơ trên xe ôto du lịch

a/ Động cơ đằng trước dẫn động ra bánh sau
b/ Động cơ đằng trước dẫn động ra bánh tr ư ớc.
c/ Động cơ đằng sau dẫn động ra bánh sau
5
Bố trí động cơ trên xe ôto khách

a/ Động cơ đằng trước dẫn động ra bánh sau
b/ Động cơ dưới sàn động ra bánh sau.
c/ Động cơ đằng sau dẫn động ra bánh sau
6
3/ Boá trí ñoäng cô ñaët ôû giöõa buoàng laùi vaø thuøng chöùa haøng (duøng ôû oâtoâ vaän
taûi).
Phöông aùn naøy cuõng giuùp ngöôøi laùi xe coù goùc nhìn toát nhöng raát khoù khaên
khi chaêm soùc baûo döôõng ñoäng cô vaø phaûi tính toaùn cho vò trí troïng taâm ôû choã
thích hôïp.
4/ Boá trí ñoäng cô ñaët ôû phaàn döôùi oâtoâ, giöõa caùc truïc (duøng ôû oâtoâ haønh
khaùch).
Boá trí ñoäng cô ôû döôùi saøn ñöôïc söû duïng ôû moät soá oâtoâ chôû khaùch, ôû loaïi naøy
coù taát caû nhöõng öu ñieåm cuûa loaïi boá trí ñoäng cô ôû ñaèng sau nhöng coù nhöôïc ñieåm
laøm giaûm khoaûng saùng gaàm xe vaø khoù chaêm soùc ñoäng cô.
IV BOÁ TRÍ HEÄ THOÁNG TRUYEÀN LÖÏC :

1. Sô ñoà heä thoáng truyeàn löïc 4 x 2 :
a. Sô ñoà 4 x 2 (caàu sau chuû ñoäng – ñoäng cô ñaët phía tröôùc)
Ñaây laù caùch boá trí raát cô baûn ñöôïc söû duïng nhieàu ôû xe taûi nhoû.
b. Sô ñoà 4 x 2 (caàu sau chuû ñoäng – ñoäng cô ñaët phía sau)

Caùch boá trí naøy raát goïn, khoâng duøng truyeàn löïc carñaêng.
7
c. Sô ñoà 4 x 2 (caàu tröôùc chuû ñoäng – ñoäng cô phía tröôùc)
Caùch boá trí naøy raát goïn vì ñoäng cô naèm ngang, sô ñoà naøy ñöôïc söû duïng
nhieàu treân xe con hieän nay.
Động cơ
Cầu xe
Hộp số
Cầu trước
Cầu sau

Ñöôïc duøng treân xe coù 2 caàu chuû ñoäng.Loaïi xe naøy coù tính naêng thoâng qua
cao.
3. Sô ñoà truyeàn löïc 6 x 4 :

Ñöôïc duøng nhieàu treân xe taûi.
8

Ñöôïc duøng nhieàu treân xe taûi lôùn.
9
CHÖÔNG II : LY HÔÏP OÂTOÂ
I. COÂNG DUÏNG – PHAÂN LOAÏI – YEÂU CAÀU :

1. Coâng duïng :
Ly hôïp laø moät trong nhöõng cuïm maùy chính cuûa beä oâ toâ, vò trí laép ñaët cuûa
noù naèm giöõa ñoäng cô vaø hoäp soá. Ly hôïp coù những coâng duïng sau :
- Truyeàn moâmen quay cuûa ñoäng cô cho heä thoáng truyeàn löïc giuùp cho oâtoâ di
chuyeån.
- Truyeàn moâmen quay cuûa ñoäng cô cho heä thoáng truyeàn löïc moät caùch töø töø
khi xe khôûi haønh.
- Caét ñöùt döùt khoaùt vaø nhanh choùng söï lieân laïc aáy khi sang soá.
- Baûo ñaûm an toaøn cho heä thoáng truyeàn löïc khi quaù taûi.
2. Phaân loaïi :
 Tuøy theo caùch truyeàn moment quay töø truïc khuyûu ñoäng cô ñeán truïc sô caáp
hoäp soá maø chia ra :
- Ly hôïp ma saùt : moment truyeàn ñoäng nhôø caùc beà maët ma saùt.
- Ly hôïp thuûy löïc : moment truyeàn nhôø chaát loûng.
- Ly hôïp ñieän töø : moment truyeàn nhôø töø tröôøng cuûa nam chaâm ñieän. Ly hôïp
thuûy löïc vaø ñieän töø thöôøng söû duïng cho caùc xe chuyeân duøng.
 Tuøy theo hình daïng vaø soá löôïng dóa ma saùt maø chia ra :
- Ly hôïp dóa (1 dóa vaø 2 dóa) ñöôïc söû duïng roäng raõi vì noù ñôn giaûn, reû, deã
söûa chöõa.
- Ly hôïp hình coân.
- Ly hôïp hình troáng.
Ly hôïp hình coân vaø hình troáng hieän nay ít söû duïng vì khoù cheá taïo vaø
moment quaùn tính cuûa caùc chi tieát bò ñoäng quaù lôùn.
 Tuøy theo phöông phaùp phaùt sinh löïc eùp treân dóa eùp maø chia ra.
- Loaïi loø xo : Löïc eùp phaùt sinh do caùc loø xo eùp.
- Loaïi ly taâm : Löïc eùp phaùt sinh do löïc ly taâm cuûa troïng khoái quay.
- Loaïi baùn ly taâm : Keát hôïp 2 loaïi treân.
10
 Tuøy theo traïng thaùi laøm vieäc maø chia ra
- Ly hôïp thöôøng ñoùng : loaïi naøy thöôøng duøng cho caùc loaïi xe oâtoâ.
- Ly hôïp thöôøng môû : loaïi naøy duøng cho caùc loaïi xe maùy keùo
3. Yeâu caàu :
- Truyeàn moment xoaén lôùn nhaát cuûa ñoäng cô maø khoâng bò tröôït trong baát kyø
tröôøng hôïp naøo.
- Khi ñoùng phaûi eâm dòu khoâng gaây ra söï va ñaäp trong heä thoáng truyeàn löïc.
- Khi môû phaûi döùt khoaùt vaø nhanh choùng.
- Moment quaùn tính cuûa caùc chi tieát bò ñoäng phaûi nhoû ñeå giaûm löïc va ñaäp
leân caùc baùnh raêng.
- Khi quaù taûi ly hôïp phaûi laøm toát nhieäm vuï laø moät cô caáu an toaøn ñeå traùnh
caùc löïc quaù lôùn taùc duïng leân heä thoáng truyeàn löïc.
- Ñieàu khieån deã, löïc taùc ñoäng leân baøn ñaïp nhoû.
- Caùc beà maët ma saùt thoaùt nhieät toát.
- Keát caáu ñôn giaûn, laøm vieäc beàn, deã ñieàu chænh vaø chaêm soùc.
II. LY HÔÏP MA SAÙT :
Ly hôïp oâtoâ thöôøng laø loaïi ma saùt, khoâ, moät dóa, duøng caùc loø xo ñeå phaùt sinh
löïc eùp vaø laø loaïi thöôøng ñoùng. Noù coù öu ñieåm laø keát caáu ñôn giaûn, thoaùt nhieät toát,
môû döùt khoaùt nhöng ñoùng khoâng eâm dòu baèng ly hôïp nhieàu dóa.
A / LY HÔÏP 1 DÓA MA SAÙT :
Hình II-1 trình baøy sô ñoà caáu taïo cuûa moät boä ly hôïp moät dóa
Dóa eùp
Lò xo ép
Vòng cách nhiệt
Bạc lót Bạc đạn chà

chả (butee)
P
Pedal ly hợp
Trục ly hợp
Trục khuỷu động cơ
Then hoa
Đòn mở ly hợp
Dĩa ma sát
Bánh đà động cơ
Than ly hợp Tendeur điều chỉnh
11
B/ NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG :
Khi chöa taùc ñoäng vaøo baøn ñaïp ly hôïp, luùc naøy loø xo eùp coù xu höôùng bung ra
ñaåy maâm eùp, eùp dóa ma saùt vaøo beà maët baùnh ñaø vaø truyeàn chuyeån ñoäng quay
töø khuyûu ñoäng cô qua dóa ma saùt ñeán truïc sô caáp hoäp soá (tröôøng hôïp naøy goïi
laø ly hôïp ñoùng).
Khi taùc duïng moät ngoaïi löïc leân baøn ñaïp ly hôïp, thoâng qua cô caáu ñieàu
khieån, löïc naøy ñaåy baïc ñaïn tyø ñi vaøo, baïc ñaïn taùc ñoäng vaøo caùc ñaàu tay ñoøn,
keùo maâm eùp veà phía sau, caùc loø xo eùp bò neùn laïi, luùc naøy dóa ma saùt seõ khoâng
coøn tieáp xuùc vôùi beà maët baùnh ñaø maâm eùp. Do ñoù löïc truyeàn töø truïc khuyûu seõ
khoâng ñöôïc truyeàn qua truïc sô caáp hoäp soá (tröôøng hôïp naøy goïi laø ly hôïp môû).
III/ KEÁT CAÁU CAÙC CHI TIEÁT :
12
Caáu taïo chung boä ly hôïp

I/ Dóa ma saùt.
Dóa ma saùt laø moät cuïm chi tieát, noù coù caùc chi nhö sau:
1/ Ñóa thuï ñoäng.
Ñóa thuï ñoäng laø söôøn cuûa ñóa ma saùt. Ly hôïp cuûa oâtoâ hieän nay chæ duøng
dóa thuï ñoäng loaïi ñaøn hoài. Ñoä ñaøn hoài cuûa dóa thuï ñoäng coù ñöôïc baèng caùch taïo
cho noù nhöõng hình thuø nhaát ñònh hoaëc duøng theâm nhöõng chi tieát ñaëc bieät coù khaû
naêng laøm giaûm ñoä cöùng cuûa dóa. Ñeå giaûm ñoä cöùng, treân dóa thuï ñoäng coù xeû caùc
ñöôøng höôùng taâm (hình II-2a). Caùc ñöôøng xeû naøy chia dóa thuï ñoäng ra nhieàu
phaàn. Caùc phaàn naøy ñöôïc uoán veà caùc phía khaùc nhau. Soá löôïng ñöôøng xeû töø 4
13
ñeán 12 tuyø theo ñöôøng kính cuûa dóa. Caùc ñöôøng xeû naøy laøm cho dóa khoâng bò
veânh khi bò nung noùng luùc laøm vieäc.
Ñeå taêng ñoä ñaøn hoài choã noái tieáp cuûa phaàn ngoaøi vôùi phaàn trung taâm cuûa
dóa thì ñöôøng xeû coù theå laøm theo hình chöõ T(hình II-2b). Caùc dóa ñaøn hoài taêng ñoä
eâm dòu khi ñoùng lyù hôïp, nhöng ñoàng thôøi cuõng laøm keùo daøi thôøi gian ñoùng ly
hôïp. Khuyeát ñieåm cuûa dóa thuï ñoäng coù caùc phaàn ñöôïc uoán veà caùc phía khaùc nhau
laø khoù maø nhaän ñöôïc ñoä cöùng nhö nhau ôû taát caû caùc phaàn.
Ñeå taêng ñoä eâm dòu khi ñoùng ly hôïp thì dóa thuï ñoäng khoâng laøm phaúng maø
laøm hình coân ( goùc ôû ñænh khoaûng 1760 . Khi ñoùng ly hôïp thì dóa hình coân (hình
II-3) seõ tieáp xuùc vôùi beà maët ma saùt cuûa dóa eùp vaø baùnh ñaø khoâng töùc thôøi maø tieán
haønh töø töø theo quaù trình eùp dóa, do ñoù laøm taêng ñoä eâm dòu khi ñoùng ly hôïp vì
moâmen quay ñöôïc truyeàn töø töø .
Dóa thuï ñoäng caàn coù tính chaát ñaøn hoài lôùn ñeå taêng ñoä eâm dòu khi ñoùng ly
hôïp cho neân chuùng ñöôïc cheá taïo bôûi laù theùp coù thaønh phaàn caùc bon trung bình vaø
cao ( theùp 40 vaø 85) ñöôïc toâi trong daàu vaø eùp ñeå traùnh veânh. Loø xo taám ñöôïc cheá
taïo töø laù theùp moûng coù thaønh phaàn caùc bon cao. Caùc ñinh taùn noái dóa thuï ñoäng
vôùi moay-ô cheá taïo baèng theùp vôùi ñöôøng kính 6- 10 mm. Ñinh taùn tính toaùn theo
caét vaø daäp.
Hình II- 2
Caùc loaïi ñöôøng xeû ôû dóa thuï ñoäng
2/ Taám ma saùt
Taám ma saùt giöõ vai troø quan troïng trong söï laøm vieäc cuûa ly hôïp. Taám ma saùt
caàn coù caùc ñaëc tính sau:
- Baûo ñaûm heä soá ma saùt caàn thieát vaø heä soá ma saùt ít bò aûnh höôûng khi coù söï
thay ñoåi nhieät ñoä, toác ñoä tröôït vaø aùp suaát treân beà maët.
14
- Coù khaû naêng choáng moøn lôùn ôû nhieät ñoä cao. (573÷6230 K).
- Coù khaû naêng traû laïi tình traïng ma saùt ban ñaàu nhanh choùng sau khi bò nung
noùng hoaëc laøm laïnh.
- Laøm vieäc toát, ôû nhieät ñoä cao ít bò xuøi caùc chaát keát dính, khoäng coù muøi kheùt,
khoâng bò xoáp.
- Coù tính cô hoïc cao (ñoä beàn, ñoä ñaøn hoài vaø ñoä deûo).
3/ Moay-ô dóa thuï ñoäng.
Dóa thuï ñoäng ñöôïc noái vôùi truïc ly hôïp baèng moay-ô, moay-ô noái vôùi dóa
thuï ñoäng baèng ñinh taùn, raát ít khi duøng bu loâng. Cheá taïo dóa thuï ñoäng vaø moay-ô
thaønh moät khoái lieàn thì khoâng lôïi veà maët coâng ngheä cheá taïo bôûi theá chuùng ñöôïc
cheá taïo rieâng reõ.Moay-ô dóa thuï ñoäng ñöôïc laép treân truïc then hoa cuûa ly hôïp
theo laép gheùp tröôït. (Hình II-5)
Hình II-5
Moái gheùp then hoa ôû truïc ly hôïp
4/ Giaûm chaán.
Giaûm chaán ñöôïc duøng trong ly hôïp ñeå traùnh cho heä thoáng truyeàn löïc cuûa
oâtoâ maùy keùo khoûi nhöõng dao ñoäng xoaén coäng höôûng sinh ra khi coù söï truøng giöõa
taàn soá dao ñoäng cuûa heä thoáng truyeàn löïc vaø taàn soá dao ñoäng gaây neân bôûi söï thay
ñoåi momen quay cuûa ñoäng cô.
Giaûm chaán duøng chi tieát ñaøn hoài ñeå giaûm ñoä cöùng cuûa heä thoáng truyeàn löïc,
do ñoù giaûm ñöôïc taàn soá dao ñoäng cuûa heä thoáng truyeàn löïc vaø trieät tieâu khaû naêng
xuaát hieän coäng höôûng ôû taàn soá cao.
Caùc giaûm chaán cuûa ly hôïp hieän nay coù moät nguyeân taéc caáu taïo chung laø
dóa thuï ñoäng ñöôïc noái vôùi moay-ô baèng caùc chi tieát ñaøn hoài. Chi tieát ñaøn hoài hieän
nay ñöôïc laøm baèng cao su hoaëc loø xo.
Hình II-6
Keát caáu giaûm chaán cuûa ly hôïp
15
5/ Dóa eùp (maâm eùp).

Dóa eùp luoân eùp chaët taám ma saùt vaøo baùnh ñaø nhôø caùc loø xo. Dóa eùp luoân
luoân ñöôïc baét chaëc vaøo baùnh ñaø vaø quay cuøng vôùi baùnh ñaø, khi môû vaø ñoùng ly
hôïp dóa eùp coù khaû naêng di chuyeån theo chieàu doïc truïc.
6/ Loø xo eùp.
Ly hôïp oâtoâ maùy keùo söû duïng loø xo hình truï, hình coân, vaø loø xo dóa. Loø xo
hình truï ñöôïc söû duïng nhieàu vaø coù theå ñaët ôû chung quanh (hình II-9a vaø II-9c),
hay ôû trung taâm (hình II-9b). Boá trí loø xo ñaët ôû chung quanh coù khuyeát ñieåm laø
neáu loø xo coù ñoä cöùng khaùc nhau seõ cho löïc ñeø leân dóa eùp khaùc nhau vaø löïc ñeø leân
taám ma saùt khoâng ñeàu. Ñeå traùnh khuyeát ñieåm naøy caàn phaûi taêng yeâu caàu khi
choïn loø xo vaø phaân chuùng thaønh boä, ñoàng thôøi caàn thieát keá boä phaän daãn höôùng vaø
ñònh vò cho loø xo, giuùp loø xo khoâng bò baät ra döôùi taùc duïng cuûa löïc ly taâm.
Soá löôïng vaø ñöôøng kính loø xo ñöôïc choïn ñeå ñuû löïc eùp caàn thieát vaø boá trí
hôïp lyù treân caùc dóa eùp, thöôøng ñaët töø 6÷12 caùi.
16
7/ Ñoøn môû.
Ñoøn môû duøng taùch dóa eùp ra khoûi taám ma saùt. Caùc ñoøn môû moät ñaàu noái vôùi
dóa eùp, ngang thaân töïa vaøo thaân ly hôïp (voû LH), ñaàu coøn laïi thì ñeå baïc môû ly hôïp
taùc duïng. Caùc ñoøn môû caàn coù ñoä cöùng toát, soá löôïng tuyø thuoäc vaøo kích thöôùc cuûa
ly hôïp nhöng thöôøng khoâng nhoû hôn ba caùi.
8/ Thaân ly hôïp.
Thaân ly hôïp ñöôïc laép vôùi baùnh ñaø, duøng laøm maët töïa cho caùc loø xo eùp vaø
laøm goái ñôõ cho ñoøn môû. Ñeå laøm maùt cho ly hôïp ngöôøi ta khoeùt caùc cöûa soå ôû thaân.
Thaân ly hôïp ñöôïc cheá taïo baèng theùp 08 hay 18. ít khi cheá taïo baèng theùp ñuùc vaø
gang ñuùc.
9/ Baïc môû ly hôïp.
Baïc môû ly hôïp laø boä phaän trung gian ñeå cô caáu ñieàu khieån coù theå taùc duïng
leân ñoøn môû ñeå môû ly hôïp.
10/ Truïc ly hôïp
Ở ôtô ly hợp và hộp số được bố trí liền nhau, do đó trục ly hợp cũng chính là
trục sơ cấp hộp số.
Trục ly hợp phải được thiết kế đồng tâm với trục khuỷu động cơ. Độ đồng
tâm này được thực hiện nhờ 2 ổ bi, một đặt ở tâm của bánh đà (hoặc trục khuỷu),
một đặt ở vỏ hộp số. Để độ đồng tâm của hai ổ bi khi lắp được chính xác nên làm
các chốt định vị ở vỏ động cơ và vỏ ly hợp.
Hình II-13
Kết cấu gối đỡ trước của trục ly hợp
17
IV/ CÔ CAÁU ÑIEÀU KHIEÅN LY HÔÏP :

Khi khôûi ñoäng vaø thay ñoåi toác ñoä cuûa oâ toâ caàn söû duïng löïc cuûa chaân ñeå môû
ly hôïp, neáu löïc baøn ñaïp naëng quaù seõ laøm moûi chaân ngöôøi laùi. Vì vaäy cô caáu ñieàu
khieån ly hôïp phaûi boá trí theá naøo ñeå löïc baøn ñaïp cuûa ngöôøi laùi khoâng quaù 150 N
cho xe nhoû vaø 200 N cho xe taûi.
1. Cô caáu ñieàu khieån cöôøng hoùa baèng cô hoïc :
Cô caáu ñieàu khieån baèng cô hoïc nghóa laø löïc taùc duïng truyeàn qua baøn ñaïp
vaø caàn baåy hoaëc nhöõng caây noái ñeå taùc ñoäng leân baïc ñaïn tyø. Nhöõng caàn baåy
truyeàn löïc thöôøng ñöôïc saép xeáp theo nhieàu hình thöùc khaùc nhau tuøy theo nhaø
cheá taïo. Nhöng löïc ñaïp phaûi ñuùng yeâu caàu vaø khoaûng chaïy baøn ñaïp khoâng
ñöôïc quaù daøi.
(hình)
2. Cô caáu ñieàu khieån cöôøng hoùa baèng thuûy löïc :
18
Vôùi caáu taïo naøy vieäc ñieàu khieån taùch ly hôïp deã daøng hôn vaø chæ caàn moät
löïc töông ñoái nhoû, oâ toâ ngaøy nay thöôøng söû duïng cô caáu naøy. Caáu taïo goàm 3
boä phaän cô baûn : xylanh chính, ñöôøng oáng daãn ñaàu vaø xy lanh coâng taùc.
a. Caáu taïo :
- Xylanh chính seõ cung caáp aùp suaát thuûy löïc cho heä thoáng, bao goàm moät
pittoâng gaén trong xylanh. Ôû hai ñaàu pittoâng coù cuppen chaén ñaàu baèng cao
su, noù seõ laøm kín giöõa pittoâng vaø thaønh xylanh, ñeå cuppen luoân tieáp xuùc
vôùi ñænh pittoâng neân coù moät loø xo naèm giöõa cuppen vaø ñaàu xylanh chính.
Ñaàu xylanh coù loã ñeå laép vôùi ñöôøng oáng daãn ñaàu xuoáng xyalnh coâng taùc.
Moät bình chöùa daàu thaéng ñöôïc gaén ôû beân treân xylanh chính, treân bình chöùa
coù naép ñaäy giöõ khoâng cho chaát loûng roø ræ ra ngoaøi, ñoàng thôøi khoâng cho buïi
vaø nöôùc loït vaøo heä thoáng.
- Xylanh coâng taùc ñaët trong voû ly hôïp ñöôïc lieân heä vôùi xyalnh chính nhôø
ñöôøng oáng daãn daàu. Trong xylanh coù moät pittoâng vôùi cuppen chaén daàu.
Moät ñaàu caàn ñaày laép vaøo choã loõm cuûa pittoâng, coøn ñaàu kia thì noái vôùi caøng
caét ly hôïp.
b. Hoaït ñoäng :
- Khi ngöôøi laùi taùc ñoäng löïc baøn ñaïp qua thanh ñaåy laøm pittoâng chính dòch
chuyeån vaø sinh ra löïc eùp trong xylanh chính, chaát loûng seõ chaûy qua ñöôøng
oáng thuûy löïc vaøo xylanh coâng taùc ñaåy pittoâng ñi ra ngoaøi vaø truyeàn chuyeån
ñoäng ñeán caøng môû thoâng qua caây ñaåy, laøm môû ly hôïp.
19
- Khi buoâng caùc loø xo seõ keùo baøn ñaïp veà ñoàng thôøi loø xo trong xylanh chính
ñaåy pittoâng trôû veà vò trí ban ñaàu, daáu thaéng seõ chaïy ngöôïc trôû laïi xylanh
chính vaø bình chöùa, ly hôïp ôû vò trí ñoùng.
C/ LY HÔÏP 2 DÓA MA SAÙT :
Treân caùc xe tải naëng ñoøi hoûi ly hôïp coù söùc chòu ñöïng cao trong khi boä ly
hôïp 1 dóa ma saùt thì khoâng ñaùp öùng ñöôïc. Neáu duøng ly hôïp 1 dóa ma saùt thì
caàn phaûi cheá taïo lôùn, nhöng dóa ma saùt caøng to thì hao moøn seõ khoâng ñeàu vaø
coàng keành. Do ñoù duøng ly hôïp 2 dóa ma saùt nhaèm taêng dieän tích truyeàn löïc,
maø dóa ma saùt khoâng quaù lôùn.
1. Caáu taïo :
Gioáng ly hôïp 1 dóa ma saùt nhöng coù theâm moät dóa eùp trung gian naèm giöõa
2 dóa ma saùt ñeå taêng theâm söùc keùo. 2 dóa ma saùt hoaøn toaøn gioáng nhau coù theå
laép laãn với nhau.
Mâm ép
Lò xo ép
Vòng cách nhiệt
Bạc lót P
Bạc đạn chả (butee)
Pedal (ly hợp)
Trục ly hợp
Trục khuỷu
cơ Then hoa
Động cơ
Đòn mở ly hợp
Bánh đà động cơ
Dĩa ma sát Khung ép
Tendeur điều chỉnh
(Chụp ép)
D/ NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG :

Khi chöa ñaïp baøn ñaïp ly hôïp, maâm eùp nhôø taùc ñoäng cuûa caùc loø xo eùp, eùp
chaët 2 dóa ma saùt cuõng nhö dóa trung gian vaøo baùnh ñaø, luùc naøy ñoäng löïc truyeàn
töø baùnh ñaø qua dóa maùt thöù nhaát nhôø dóa trung gian ñeán truïc sô caáp hoäp soá. Ñoàng
thôøi ñoäng löïc cuõng töø ngoaøi chuïp eùp truyeàn cho caùc tay ñoøn qua maâm eùp nhôø caùc
loø xo eùp ñeán dóa ma saùt thöù hai, roài truyeàn ra truïc sô caáp hoäp soá (tröôøng hôïp naøy
laø ly hôïp ôû vò trí ñoùng).
20
Khi taùc ñoäng löïc leân baøn ñaïp ly hôïp thoâng qua cô caáu ñieàu khieån baïc ñaïn
tyø ñi vaøo daõy khaâu eùp taùc duïng leân caùc tay ñoøn keùo maâm eùp veà phía sau caùc
loø xo bò neùn laïi laøm cho caùc beá maët dóa ma saùt taùch khoûi beà maët baùnh ñaø, dóa
trung gian vaø maâm eùp. Luùc naøy ñoäng löïc bò caét khoâng truyeàn ñeán truïc sô caáp
hoäp soá.
21
CHÖÔNG 3 : HOÄP SOÁ
I/ COÂNG DUÏNG – PHAÂN LOAÏI – YEÂU CAÀU :

1. Coâng duïng :
Hoäp soá ñaët phía sau ly hôïp coù taùc duïng chính sau :
- Thay ñoåi löïc keùo ôû baùnh chuû ñoäng cuûa oâ toâ cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän caûn
cuûa maët ñöôøng.
- Thay ñoåi chieàu chuyeån ñoäng cuûa oâ toâ (tôùi vaø lui).
- Cho xe döøng laïi maø khoâng caàn taét maùy hoaëc caét ly hôïp (soá 0).
2. Phaân loaïi :
Hoäp soá söû duïng treân oâ toâ hieän nay coù nhieàu loaïi khaùc nhau, döïa vaøo moät
soá ñaëc tröng chuû yeáu coù theå chia ra caùc loaïi sau :
- Theo tæ soá truyeàn cuûa baùnh raêng : 3 caáp, 4 caáp, 5 caáp …
- Theo ñöôøng truïc hoäp soá chia ra :
 Loaïi coù ñöôøng truïc coá ñònh.
 Loaïi coù ñöôøng truïc thay ñoåi.
- Theo phöông phaùp ñieàu khieån :
 Baèng tay.
 Töï ñoäng.
 Baùn töï ñoäng.
- Theo loaïi baùnh raêng :
 Raêng thaúng.
 Raêng nghieâng.
 Raêng chöõ V.
3. Yeâu caàu :
- Coù tyû soá truyeàn caàn thieát phuø hôïp vôùi tính chaát ñoäng löïc ñeå xe coù toác ñoä
chuyeån ñoäng thích hôïp.
- Hieäu suaát truyeàn löïc cao.
22
- Chuyển soá nheï nhaøng, khoâng sinh ra löïc va ñaäp ôû caùc baùnh raêng vaø va ñaäp
ôû heä thoáng truyeàn löïc.
- Keát caáu ñôn giaûn,goïn gaøng, deã ñieàu khieån, deã kieåm tra söûõa chöõa.
II/ KHAÙI NIEÄM TYÛ SOÁ TRUYEÀN VAØ KÍ HIEÄU BAÙNH RAÊNG TRONG
HOÄP SOÁ :
1. Tyû soá truyeàn :
Laø tyû soá trong voøng quay giöõa baùnh raêng chuû ñoäng vaø baùnh raêng bò ñoäng :
Trong ñoù :
n : soá voøng quay baùnh raêng.
Z : soá raêng cuûa baùnh raêng.
D : ñöôøng kính baùnh raêng.
Neáu i = 1  nCÑ = nBÑ  tæ soá truyeàn thaúng.
i < 1  nCÑ < nBÑ (nhanh)  tæ soá truyeàn taêng.
i > 1  nCÑ > nBÑ (chaäm)  tæ soá truyeàn giaûm.
. Truyeàn ñoäng baùnh raêng vôùi tyû soá 2:1.
2. Kí hieäu baùnh raêng trong hoäp soá :
23
III/ HOÄP SOÁ CHÍNH LOAÏI CÔ KHÍ :

1/ Hoäp soá 3 truïc :
a/ Hoäp soá 3 caáp:
- Nguyeân lyù hoaït ñoäng :
+ Soá 0 : Khi ñoäng cô laøm vieäc, truïc sô caáp hoäp soá quay, baùnh raêng chuû
ñoäng A keùo caùc baùnh raêng treân truïc trung gian quay theo. Luùc naøy
caùc baùnh raêng treân truïc thöù caáp chöa aên khôùp neân truïc thöù caáp
chöa quay.
+ Soá 1 : Keùo caàn sang soá ñeå baùnh raêng soá 1 treân truïc thöù caáp aên khôùp vôùi
baùnh raêng 1’ treân tuïc trung gian. Moment quay truyeàn töø baùnh
raêng chuû ñoäng A qua baùnh raêng B ñeán baùnh raêng 1’, truyeàn qua
baùnh raêng 1 vaø ra truïc thöù caáp.
+ Soá 2 : Ñaåy caàn sang soá ñeå taùch baùnh raêng 1 ra khoûi 1’. Sau ñoù ñöa bộ
đồng tốc aên khôùp vôùi baùnh raêng 2, löïc truyeàn töø baùnh raêng chuû
ñoäng A qua baùnh raêng B vaø 2’, truyeàn leân baùnh raêng 2, qua bộ
đồng tốc ra truïc thöù caáp.
+ Soá 3 : Ñaåy caàn sang soá taùch baùnh raêng 2 ra khoûi 2’, tieáp tuïc ñöa bộ đồng
tốc aên khôùp vôùi baùnh raêng chuû ñoäng A. Luùc naøy löïc truyeàn noái
thaúng truïc sô caáp vaø truïc thöù caáp.
+ Soá lui : Muoán sang soá lui ta phaûi ngöøng xe ñöùng laïi, roài ñaåy caàn soá cho
baùnh raêng 1 aên khôùp vôùi baùnh raêng trung gian lui. Löïc truyeàn töø
baùnh raêng chuû ñoäng A ñeán B, ñeán truïc trung gian qua 2 baùnh raêng
lui, leân baùnh raêng 1 ra truïc thöù caáp. Luùc naøy truïc thöù caáp seõ quay
ngöôïc chieàu vôùi truïc sô caáp.
24
Sô ñoà ñoäng :
Vaän chuyeån tay soá
Soá 1 : (ñaåy 1 => 1’): SC A B TG 1’ 1TC.
Soá 2 : (ÑT => 2 ): SC A B TG 2’ 2 ÑTTC.
Soá 3 : (ÑT => A): SC A ÑT TC.
Soá luøi : (1 => L’’): SC A B TG L’L’’ 1 TC.
25
Hình III-2
Sô ñoà hoäp soá ba truïc – 3 caáp soá
b/ Hoäp soá 4 caáp :

Sô ñoà ñoäng :
Soá 2 : (ÑT I => 2 ): SC A B TG 2’ 2 ÑTTC.
Soá 3 : (ÑT II => 3 ): SC A B TG 3’ 3 ÑT II TC.
Soá 4 : (ÑT II => A): SC A ÑT II TC.
26
Hình III-3
c/ Hoäp soá 5 caáp

Sô ñoà ñoäng :
Soá 2 : (ÑT I => 2 ): SC A B TG 2’ 2 ÑTTC.
Soá 3 : (ÑT I => 3 ): SC A B TG 3’ 3 ÑT I TC.
Soá 4 : (ÑT II => 4 ): SC A B TG 4’ 4 ÑT II TC.
Soá 5 : (ÑT II => A): SC A ÑT II TC.
27
Hình III-4
28
2/ Hoäp soá 2 truïc :

Moät soá xe oâtoâ boá trí ñoäng cô ñaët phía tröôùc, daãn ñoäng caàu tröôùc do ñoù khoaûng
khoâng gian phía tröôùc raát chaät heïp. Tröôøng hôïp naøy ngöôøi ta thöôøng duøng hoäp
soá 2 truïc.
Hình III-5
Sô ñoà hoäp soá hai truïc – 3 caáp soá
Soá 1 : ( 4  1 ) : SC  1  4  TC.
Soá 2 : ( 5  2 ) : SC  2  5  TC.
Soá 3 : ( 6  3 ) : SC  3  6  TC.
Soá lui : ( 4  8 ) : SC  7  8  4 TC.
29
IV/ PHAÂN TÍCH KEÁT CAÁU CUÛA HOÄP SOÁ
1/ Baùnh raêng:
a) Caùc baùnh raêng duøng ôû hoäp soá oâtoâ maùy keùo:
Caùc baùnh raêng cuûa oâtoâ maùy keùo laøm vieäc trong ñieàu kieän khaù naëng nhoïc,
chuùng truyeàn löïc lôùn ôû toác ñoä voøng lôùn.Yeâu caàu hoäp soá laïi phaûi coù kích thöôùc
nhoû, cho neân caùc baùnh raêng phaûi coù kích thöôùc beù, do ñoù chuùng laøm vieäc caøng
caêng thaúng.
Yeâu caàu ñoái vôùi baùnh raêng hoäp soá:
- Ñaûm baûo truyeàn momen quay ñeàu ñaën.
- Laøm vieäc khoâng oàn.
- AÊn khôùp ñuùng maëc duø coù söï sai leäch moät ít veà khoaûng caùch giöõa ñöôøng
taâm caùc baùnh raêng aên khôùp.
- Ñuû ñoä beàn laøm vieäc.
Baùnh raêng vôùi raêng cuït ñöôïc duøng trong nghaønh cheá taïo oâtoâ maùy
keùo.Baùnh raêng vôùi raêng cuït coù öu ñieåm laø taêng ñöôïc ñoä beàn cuûa raêng trong
tröôøng hôïp trình ñoä cheá taïo coøn thaáp (neáu trình ñoä cheá taïo khaù chính xaùc thì
duøng baùnh raêng thöôøng vaãn ñaûm baûo ñoä beàn nhö yù). Trong ngaønh oâtoâ baùnh raêng
vôùi baùnh raêng cuït chæ söû duïng trong tröôøng hôïp ñaëc bieät, nhö laø khi caàn taêng
ñöông kính chaân raêng ñeå coù theå ñaët moay-ô ñöôïc treân truïc vôùi kích thöôùc lôùn,
30
hoaëc khi caàn laøm nhoû ñöôøng kính ngoaøi cuûa caùc ñaàu raêng ñeå coù theå luoàn baùnh
raêng qua loã cuûa voû hoäp soá.
b) Keát caáu baùnh raêng.

Kích thöôùc vaø troïng löôïng cuûa hoäp soá phuï thuoäc chuû yeáu bôûi kích thöôùc
cuûa baùnh raêng. Hoäp soá oâtoâ duøng caû baùnh raêng truï raêng thaêng vaø baùnh raêng truï
raêng nghieâng.Söû duïng baùnh raêng truï raêng nghieâng coù öu ñieåm laø laøm giaûm khaù
nhieàu tieáng oàn khi laøm vieäc, ngoaøi ra baùnh raêng truï raêng nghieâng coøn coù öu ñieåm
laø aên khôùp cuøng moät luùc nhieàu raêng cho neân taêng ñöôïc ñoä ñöùng vöõng vaø ñoä beàn
meät moûi cuûa baùnh raêng so vôùi baùnh raêng truï raêng thaúng. Khuyeát ñieåm cuûa baùnh
raêng truï raêng nghieâng laø sinh löïc chieàu truïc leân oå bi vaø cheá taïo phöùc taïp hôn
baùnh raêng truï raêng thaúng.
Coù loaïi hoäp soá cuûa oâtoâ toaøn duøng baùnh raêng truï thaúng, coù loaïi duøng caû
baùnh truï raêng thaúng vaø baùnh truï raêng nghieâng vaø coù loaïi duøng toaøn baùnh truï raêng
nghieâng ôû taát caû caùc soá tieán vaø luøi.
Neáu hoäp soá duøng caû baùnh raêng truï raêng thaúng vaø baùnh truï raêng nghieâng thì
caùc baùnh truï raêng thaúng boá trí ôû caùc soá thaáp, coøn baùnh truï raêng nghieâng thì ñöôïc
boá trí ôû nhöõng soá cao soá laøm vieäc nhieàu vaø ôû caëp baùnh raêng luoân aên khôùp ñeå
traùnh tieáng oàn vaø ñaûm baûo khaû naêng laøm vieäc laâu daøi ôû caùc soá hay laøm vieäc.
Do coù nhöõng öu ñieåm keå treân cuûa baùnh raêng truï raêng nghieâng cho neân
hieän nay ôû caùc hoäp soá oâ toâ chuû yeáu söû duïng baùnh raêng naøy.
ÔÛ hoäp soá maùy keùo thöôøng duøng chuû yeáu baùnh raêng truï raêng thaúng laø vì ôû
maùy keùo tieáng oàn laøm vieäc cuûa baùnh raêng khoâng quan troïng vì ñoäng cô diesel
ñaët treân maùy keùo laøm vieäc cuõng ñaõ raát oàn. Hôn nöõa soá voøng quay cuûa ñoäng cô
diesel thaáp hôn ñoäng cô xaêng nhieàu vaø toác ñoä chuyeån ñoäng cuûa maùy keùo thaáp
hôn oâtoâ cho neân toác ñoä laøm vieäc cuûa baùnh raêng hoäp soá maùy keùo thaáp hôn cuûa oâtoâ
vaø vì theá baùnh raêng laøm vieäc ñôõ oàn hôn. Khi duøng baùnh raêng thaúng ôû hoäp soá thì
cô caáu ñieàu khieån ñôn giaûn hôn nhieàu vì khoâng caàn phaûi duøng oáng gaøi soá, hoaëc
khoâng caàn laøm then hoa xoaén phieàn phöùc cho vieäc cheá taïo.
2/ Truïc.
31
Kích thöôùc vaø nguyeân lieäu cheá taïo truïc coù aûnh höôûng lôùn ñeán ñoä beàn vaø
khaû naêng laøm vieäc laâu daøi cuûa baùnh raêng vaø oå bi. Sô boä ñoäng hoïc cuûa hoäp soá aûnh
höôûng ñeán kích thöôùc vaø taûi troïng leân truïc. Moät trong nhöõng yeâu caàu cô baûn ñoái
vôùi truïc laø ñoä cöùng. Neáu truïc khoâng coù ñoä cöùng toát, khi laøm vieâc seõ bò voõng vaø
laøm sai leäch söï aên khôùp cuûa baùnh raêng, do ñoù baùnh raêng bò hao moøn nhieàu.
Ngoaøi ra khi truïc voõng seõ laøm aûnh höôûng ñeán ñoä beàn vaø khaû naêng laøm vieäc cuûa oå
bi. Treân hình III-7 trình baøy sô ñoà aên khôùp baùnh raêng ñaët leân truïc.
Hình III-7
Sô ñoà aên khôùp baùnh raêng ôû caùc vò trí khaùc nhau cuûa truïc
ÔÛ hình III-7a trình baøy sô ñoà caëp baùnh raêng aên khôùp khi truïc khoâng bò voõng. Khi
truïc bò voõng seõ aûnh höôûng ñeán söï aên khôùp cuûa caùc baùnh raêng( hình III-7b). Neáu
baùnh raêng ñaët khoâng chính giöõa truïc maø leäch veà moät beân thì ñoä voõng truïc taïi vò
trí ñaët baùnh raêng seõ beù nhöng do tieát dieän truïc bò xoay cho neân maët phaúng cuûa
baùnh raêng cuõng xoay ñi vaø laøm cho söï aên khôùp cuûa baùnh raêng khoâng ñuùng nöõa
(hình III-7c). Nhö theá nghóa laø ñoä voõng vaø goùc xoay tieát dieän cuûa truïc laø ñieàu
chuù yù khi thieát keá tính toaùn truïc.
Kích thöôùc cuûa hoäp soá oâtoâ maùy keùo thöôøng nhoû cho neân truïc coù theå ñaët
treân 2 goái ñôõ maø vaãn ñaûm baûo ñoä cöùng yeâu caàu.
a/ Truïc sô caáp cuûa hoäp soá
Truïc sô caáp goàm caùc boä phaän: truïc sô caáp, oáng truïc baïc ñaïn, phôùt, baïc ñaïn truïc sô
caáp, khoen chaën, raõnh then hoa, baùnh raêng gaøi truïc chuû ñoäng, raêng gaøi voøng ñoàng toác.
32
Hình3-4. Caùc chi tieát cuûa truïc sô caáp.

Truïc sô caáp hay coøn ñöôïc goïi laø truïc ly hôïp duøng ñeå truyeàn chuyeån ñoäng quay töø
ñóa ly hôïp ñeán baùnh raêng truïc trung gian hoäp soá, ñaàu phía tröôùc baét vaøo voøng bi baùnh
ñaø ñaàu truïc khuyûu, ñaàu sau laép vaøo loã ôû thaønh phía tröôùc voû hoäp soá.
b/ Truïc trung gian
Truïc trung gian goàm caùc baùnh raêng coù ñöôøng kính khaùc nhau ñöôïc cheá taïo thaønh
moät khoái vaø baét chaët treân truïc. Khoái baùnh raêng ñöôïc laép treân caùc voøng bi ñuõa hoaëc ñuùc
lieàn vôùi truïc vaø duøng voøng bi laép vaøo caùc loã ôû voû hoäp soá, truïc trung gian luoân quay
cuøng vôùi truïc thöù caáp hoäp soá.
Truïc trung gian cuûa hoäp soá oâ toâ keát caáu theo hai loaïi :
+ Loaïi truïc coá ñònh trong voû hoäp soá coøn caùc baùnh raêng cheá taïo lieàn thaønh moät
khoái quay troøn treân truïc.
33
+ Loaïi truïc ñöôïc quay treân caùc oå bi hoaëc oå thanh laên naèm trong voû hoäp soá coøn
caùc baùnh raêng ñöôïc noái gheùp cöùng vôùi truïc.
c/ Truïc thöù caáp
Truïc thöù caáp coù raêng then hoa, ñaàu tröôùc duøng voøng bi ñuõa ñeå laép vaøo ñaàu sau
cuûa truïc sô caáp, ñaàu sau duøng voøng bi troøn laép vaøo loã ôû voû hoäp soá treân raõnh doïc cuûa
truïc thöù caáp thaúng haøng vôùi taâm truïc sô caáp.
4
3 5 9
8
6 7
14 15 16 17 18
11 12 13
10
1. Baïc ñaïn ñuõa 10. Baùnh raêng soá 2

2. Khoen chaën 11. Voøng ñoàng toác
3. Cuïm ñoàng toác 3-4 12. Cuïm ñoàng toác soá 1-2
4. Voøng ñoàng toác 13. Voøng ñoàng toác
5. Baùnh raêng soá 3 14. oáng raêng
6. Choã goái ñaàu coái truïc thöù caáp 15. Baùnh raêng soá 1
7. Raõnh then hoa ñeå laép boä ñoàng toác 16. Long ñeàn chaën
8. Truïc thöù caáp 17. Long ñeàn ñieàu chænh
9. Raõnh then hoa 18. Baïc ñaïn truïc thöù caáp
Neáu ôû oâtoâ khoâng coù hoäp soá phuï thì ñaøng sau cuûa truïc thöù caáp hoäp soá
thöôøng coù ñaët truïc vít ñeå daãn ñoäng ñoàng hoà chæ toác ñoä.
3/ OÅ
34
Hoäp soá oâ toâ maùy keùo thöôøng duøng oå laên. OÅ tröôït chæ duøng ñoái vôùi baùnh
raêng cuûa soá luøi hoaêc caùc baùnh raêng aên khôùp thöôøng xuyeân. ÔÛ hoäp soá chính , hoäp
soá phuï vaø hoäp phaân phoái thöôøng duøng oå bi höôùng kính, oå thanh laên hình truï hoaëc
oå thanh laên hình coân.
OÅ bi höôùng kính moät daõy khoâng nhöõng nhaän löïc höôùng kính maø coøn coù theå
nhaän moät ít löïc chieàu truïc nöõa. OÅ bi naøy laép deã daøng vaø khoâng caàn ñieàu chænh. ÔÛ
goái ñôõ sau cuûa truïc trung gian thöôøng duøng oå bi höôùng kính coù taám baûo veä vaø
voøng ñònh vò ñeå nhaän löïc chieàu truïc. ÔÛ goái ñôõ sau cuûa truïc thöù caáp ña soá tröôøng
hôïp duøng oå bi höôùng kính moät daõy.
OÅ thanh laên hình truï söû duïng trong tröôøng hôïp khi khoaûng khoâng gian ñeå
ñaët oå khoâng lôùn maø löïc höôùng kính taùc duïng leân oå khaù lôùn. OÅ thanh laên hình truï
coù ñaët ñieåm chòu löïc höôùng kính toát so vôùi oå bi höôùng kính cuøng kích thöôùc. Neân
duøng oå thanh laên vôùi chieàu daøi thanh ngaén ñeå noù coù theå laøm vieäc toát khi truïc bò
bieán daïng. Khi söû duïng oå thanh laên hình truï caàn phaûi coù boä phaän ñeå nhaän löïc
chieàu truïc. OÅ thanh laên thöôøng duøng ôû goái ñôõ tröôùc cuûa truïc thöù caáp. OÅ thanh laên
hình coân chòu löïc höôùng kính vaø löïc chieàu truïc lôùn, nhöng quaù trình söû duïng caàn
ñieàu chænh ñònh kyø bôûi theá caàn traùnh söû duïng loaïi oå naøy. Hieän nay noù duøng chuû
yeáu ôû hoäp phaân phoái cuûa oâtoâ nhieàu caàu chuû ñoäng.
OÅ ñöôïc choïn theo heä soá khaû naêng laøm vieäc, laøm theá naøo ñeå ñaûm baûo ñoä
beàn cuûa oå vaø kích thöôùc beù. Trong moät soá tröôøng hôïp coù khi ñeå ñaûm baûo vaán ñeà
laép gheùp maø oå phaûi choïn lôùn leân ñeå coù theå luoàn truïc qua loã ñaët oå cuûa voû hoäp soá.
OÅ ñöôïc daët tröïc tieáp leân loã ôû thaønh voû hoäp soá. Voøng trong oå bi ñaët leân truïc
theo kieåu laép gheùp coù ñoä doâi loaïi trung gian caáp 4 (T4) theo heä thoáng loã vaø ñöôïc
haõm baèng eâ-cu. Voøng ngoaøi ñaët leân thaønh voû theo laép gheùp trung gian caáp 1 (T1)
hoaëc caáp 2 (T2) theo heä thoáng truïc. Laép gheùp oå leân truïc vaø voû hoäp soá theo chính
xaùc caáp hai. Caùc coác ñaët oå söû duïng söû duïng trong tröôøng hôïp voû hoäp soá cheá taïo
baèng hôïp kim nheï (hoäp kim nhoâm) hoaëc khi chieàu daøy thaønh voû nhoû hôn chieàu
roäng voøng bi.
Truïc caàn phaûi ñöôïc coá ñònh ôû moät ñaàu ñeå traùnh dòch chuyeån chieàu truïc,
muoán theá oå bi ñaët ôû moät ñaàu truïc ñöôïc haõm ôû thaønh voû baèng voøng haõm naèm ôû
voøng ngoaøi oå bi, hoaëc duøng voøng bi coù gôø loài leân ôû voøng ngoaøi ñeå töïa vaøo voû hoäp
soá. Ña soá tröôøng hôïp söû duïng voøng haõm ñeå giöõ cho chieàu daøi hoäp soá khoâng lôùn.
Neáu khoâng coù ñieàu kieän gì haïn cheá thì neân haõm ñaàu truïc naøo maø coù löïc
höôùng kính beù (thí duï ñoái vôùi truïc thöù caáp hoäp soá maùy keùo hai truïc chuùng ta haõm
ôû ñaàu khoâng coù baùnh raêng coân cuûa truyeàn löïc trung öông). Chæ khi naøo truï coù ñoä
cöùng vuõng toát vaø chieàu daøi ngaén thì môùi coá ñònh truïc ôû hai ñaàu.
4/ CÔ CAÁU ÑIEÀU KHIEÅN HOÄP SOÁ.
35
a) Ñoøn ñieàu khieån.
Ñoøn ñieàu khieån coù nhieäm vuï dòch chuyeån caùc baùnh raêng töông öùng hoaëc
caùc oáng gaøi soá (hoaëc boä ñoàng toác) ôû trong hoäp soá khi gaøi vaø nhaû soá. Ñoøn ñieàu
khieån caàn phaûi boá trí theá naøo cho tieän lôïi ñoái vôùi ngöôøi laùi.
Hình III-15
Keát caáu ñoøn ñieàu khieån ñaët tröïc tieáp treân hoäp soá
oâtoâ
Tuyø theo söï boá trí ñoøn ñieàu khieån coù theå coù 2 loaïi: loaïi ñaët tröïc tieáp treân naép
hoäp soá (hình III-15) vaø loaïi ñaët rieâng reõ ñoái vôùi hoäp soá (hình III-16).
Neáu hoäp soá coù töø 3 ñeán 6 soá truyeàn söï ñieàu khieån ñöôïc tieán haønh deã daøng
baèng moät ñoøn, neáu soá löôïng soá truyeàn nhieàu hôn nöõa söï ñieàu khieån baèng moät
ñoøn seõ gaëp khoù khaên. Trong tröôøng hôïp coù nhieàu soá ngöôøi ta laøm hoäp soá phuï,
nhö theá seõ coù hai ñoøn ñieàu khieån.
ÔÛ oâtoâ ñoøn ñieàu khieån laép vaøo naép hoäp töø treân xuoáng, ñoøn ñöôïc eùp vaøo maët
töïa hình caàu baèng loø xo 1 tröïc tieáp taùc duïng leân ñoøn töø treân xuoáng döôùi (hình III-
15a), hoaëc baèng loø xo 2 ñaët ôû phía döôùi vaø eùp naøo ñoøn qua dóa 5 (hình III-15 b).
Coù khi ñoøn ñieàu khieån laép vaøo naép hoäp soá töø döôùi leân, luùc ñoù ñoøn ñöôïc eùp vaøo
maët töïa hình caàu baèng loø xo 6, loø xo naøy töïa moät ñaàu vaøo gôø loài ra 7 ôû voû hoäp soá
vaø eùp ñoøn töø döôùi leân (hình III-15 c). Ñeå giöõ cho ñoøn ñieàu khieån ôû vò trí ñuùng, ôû
maët töïa hình caàu coù ñaët choát ñònh vò 3 (hình III-15 b,c). Beà maët töïa hình caàu cuûa
ñoøn ñieàu khieån döôïc che buïi baån vaø bao nöôùc baèng bao 4 (hình III-15 b).
36
Hình III-16
Heä thoáng ñieàu khieån töø xa hoäp soá oâtoâ coù ba khoái tröôït
Ña soá tröôøng hôïp ñoøn ñieàu khieån hoäp soá oâtoâ ñaët ngay treân naép hoäp soá. Trong
buoàng laùi ñoøn ñieàu khieån seõ naèm ôû vò trí gaàn baùnh laùi. Neáu voû hoäp soá naèm xa vò
trí ngöôøi laùi oâtoâ maø buoàng laùi ñaët ngay treân ñoäng cô hay ôû oâtoâ haønh khaùch daïng
toa taøu thì ñoøn ñieàu khieån vaãn boá trí gaàn baùnh laùi, nhöng trong tröôøng hôïp naøy seõ
coù moät heä thoáng ñoøn ñieàu khieån ñeán hoäp soá (thöôøng goïi laø heä thoáng ñieàu khieån
töø xa). Treân hình III-16 trình baøy heä thoáng ñieàu khieån töø xa hoäp soá coù caáp, loaïi 3
khoái tröôït. ÔÛ oâtoâ du lòch vôùi hoäp soá coù caáp, ñoøn ñieàu khieån thöôøng boá trí treân
baùnh laùi. Boá trí nhö vaäy ñieàu khieån seõ thuaän tieän, ngoaøi ra coøn cho pheùp ngoài
ñöôïc 3 haønh khaùch ôû haøng gheá ngöôøi laùi, khi boá trí ñoøn ñieàu khieån ôû baùnh laùi thì
haønh trình cuûa khoái tröôït caàn thieát ñeå gaøi vaø nhaû soá caàn phaûi giaûm ñi. Muoán theá
ngöôøi ta duøng oáng noái ñeå gaøi soá, caùc caëp baùnh raêng laøm theo kieåu aên khôùp coá
ñònh vaø moãi caëp seõ coù moät baùnh raêng quay trôn treân truïc.
b) Ñònh vò vaø khoaù haõm.

Ñònh vò duøng ñeå gaøi caùc soá cho ñuùng vò trí sao cho baùnh raêng aên khôùp ñöôïc
heát chieàu daøi vaø ñeå traùnh hieän töôïng gaøi hoaëc nhaõ ngaãu nhieân caùc baùnh raêng.
37
Khoaù haõm coù nhieäm vuï traùnh cuøng moät luùc gaøi 2 soá lieàn ñeå khoûi sinh gaõy
vôõ baùnh raêng.
Theo keát caáu, ñònh vò coù loõi bi, coác, thanh vaø loaïi khoaù, coøn khoaù haõm coù
loaïi bi, thanh, loaïi taám khía raõnh.
Hình III-17
Keát caáu choát ñònh vò vaø khoaù haõm cuûa hoäp soá
oâtoâ.
ÔÛ oâtoâ ñònh vò vaø khoaù haõm coù theå keát caáu thaønh 2 boä phaän rieâng reõ hay phoái
hôïp trong moät keát caáu chung. ÔÛ oâtoâ ñònh vò duøng loaïi bi vôùi loø xo ( hình III-17
a,b) hoaëc coác vôùi loø xo (thöôøng ôû caùc oáng gaøi soá, hình III-17c).
ÔÛ hoäp soá 2 khoái tröôït ñònh vò thöôøng laøm lieàn vôùi khoaù haõm ( hình III-17 d).
ÔÛ hoäp soá nhieàu khoái tröôït ( lôùn hôn 2) khoaù haõm coù theå laøm loaïi thanh (hình III-
17 a) hay phoái hôïp caû thanh vaø bi ( hình III-18 a). Treân hoäp soá oâtoâ coù cô caáu an
toaøn ñeå traùnh gaøi soá luøi moät caùch ngaãu nhieân . Cô caáu an toaøn naøy coù nhieàu loaïi.
Coù loaïi muoán gaøi soá luøi phaûi thaéng löïc cuûa loø xo 1( hình III-18 a,b), coù loaïi phaûi
naâng thanh haõm 2 leân khoûi taám haïn cheá haønh trình cuûa ñoøn ñieàu khieån nhôø tay
keùo 3 vaø ñoøn keùo 4 ñaët ôû treân ñoøn ñieàu khieån ( hình III-18 c).
38
Hình III-18
Keát caáu caùc cô caáu an toaøn gaøi soá luøi.
c) Boä ñoàng toác.
ÔÛ hoäp soá oâtoâ hieän nay thöôøng hay duøng boä ñoàng toác loaïi quaùn tính ñeå noái
gheùp truïc vôùi baùnh raêng quay trôn (gaøi soá) maø khoâng sinh va ñaäp. Boä ñoàng toác
39
coù nhieäm vuï khoâng ñeå gaøi soá khi chöa ñoàng ñeàu toác ñoä goùc cuûa baùnh raêng vaø
truïc caàn ñöôïc noái gheùp vôùi nhau.
Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa boä ñoàng toác

V/ HOÄP SOÁ PHUÏ :
1/ Coâng duïng, phaân loaïi :
a/ Coâng duïng : Hoäp soá phuï duøng ñeå taêng theâm tyû soá truyeàn cuûa heä thoáng truyeàn
löïc, taêng theâm löïc keùo ôû baùnh chuû ñoäng nhaèm khaéc phuïc löïc caûn lôùn cuûa maët
ñöôøng. Hoäp soá phuï ñaët sau hoäp soá chính, truyeàn ñoäng tröïc tieáp hoaëc nhôøø truïc
carñaêng trung gian.
b/ Phaân loaïi :
- 1 caáp giaûm, 1 caáp taêng.
- 2 caáp giaûm.
- 3 caáp : 1 caáp giaûm, 1 caáp taêng vaø 1 caáp truyeàn thaúng.
2/ Caáu taïo hoäp soá phuï
40
Hình III-21
Sô ñoà hoäp soá phuï
Baùnh raêng 1 ñuùc lieàn vôùi truïc sô caáp, truïc sô caáp ñöôïc noái vôùi truïc thöùc caáp
hoäp soá chính nhôø carñaêng trung gian. Caùc baùnh raêng 2, 3, 5 ñöôïc ñuùc thaønh
moät khoái treân truïc trung gian. Baùnh raêng 4, 6 aên khôùp vôùi truïc thöù caáp nhôø
raõnh then hoa vaø di chuyeån ñöôïc treân truïc nay. Truïc thöù caáp noái vôùi carñaêng
truyeàn ra caàu chuû ñoäng sau.
3/ Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa hoäp soá phuï :
Hoäp soá phuï ñöôïc gaøi nhôø caùc baùnh raêng di ñoäng 4, 6.
 Khi gaøi soá truyeàn thaúng thì ñaåy baùnh raêng 6 cho 6’ aên khôùp vôùi 1’.
 Khi gaøi soá truyeàn taêng thì ñaåy baùnh raêng 6 aên khôùp vôùi 5.
 Khi gaøi soá truyeàn taêng thì ñaåy baùnh raêng 4 aên khôùp vôùi 3.
VI/ HOÄP PHAÂN PHOÁI:
ÔÛ oâtoâ vaø maùy keùo coù nhieàu caàu chuû ñoäng seõ ñöôïc trang bò hoäp phaân phoái
ñeå phaân momen quay ñeán caùc caàu chuû ñoäng khi caàn thieát. Hoäp phaân phoái ñöôïc
ñaët sau hoäp soá chính.
Hoäp phaân phoái coù theå coù 1 hoaëc 2 caáp. Hoäp phaân phoái 1 caáp thöôøng lieân
keát vôùi hoäp soá chính theo kieåu boá trí coâng-xon (hình III-22 a,b). Hoäp phaân phoái 2
caáp thöôøng ñaët treân khung oâtoâ nhôø caùc ñeäm cao su 13 (hình III-23). Neáu truïc 2
(hình III-22 a) daãn ñoäng caàu sau ñöôïc truyeàn ñoäng töø truïc 1 (truïc thöù caáp) cuûa
41
hoäp soá chính, coøn truïc 6 daãn ñoäng caàu tröôùc ñöôïc truyeàn ñoäng töø truïc 1 qua caùc
baùnh raêng 3,4,5 thì tæ soá truyeàn cuûa hoäp phaân phoái phaûi baèng moät. Neáu caàu tröôùc
vaø caàu sau daãn ñoäng töø truïc 2 vaø 6 (hình III-22 b), maø truïc 2 vaø 6 ñöôïc truyeàn
ñoäng töø truïc qua baùnh raêng 3,4,5 thì tæ soá truyeàn ñöôïc choïn baát kì tuyø theo yeâu
caàu ñaûm baûo tính keùo cuûa oâtoâ.
ÔÛ hoäp phaân phoái 2 caáp (hình III-23) söï gaøi soá ñöôïc tieán haønh baèng oáng noái
10. ÔÛ hình III-21 truyeàn ñoäng ñeán truïc trung gian khi gaøi soá 1 seõ qua baùnh raêng
10 vaø 11, khi gaøi soá truyeàn 2 seõ qua baùnh 3’vaø 4’. Neáu 3 truïc 6, 2, 9 duøng ñeå daãn
ñoäng 3 caàu( moät caàu tröôùc vaø hai caàu sau) thì tæ soá truyeàn töø truïc trung gian ñeán
caùc truïc 6, 2, 9 phaûi baèng nhau.
Coù khi ôû hoäp phaân phoái duøng boä ñoàng toác thay cho oáng noái 10. Khoái
baùnh raêng tröôït raát ít khi duøng ôû hoäp phaân phoái.
Hình III-22
Keát caáu hoäp phaân phoái 1 caáp cuûa oâtoâ.
VII/ HỘP SỐ TỰ ĐỘNG

1/ Khaùi nieäm
ÔÛ hoäp soá thöôøng (Manual Transmission), vieäc thay ñoåi toác ñoä nhôø baøn ñaïp
chaân ga, nhöng khi caàn thay ñoåi löïc keùo cho xe (nhö leo doác, taûi naëng …) thì caàn
phaûi veà soá thaáp nhaèm taêng löïc keùo cho xe. Ñeå thöïc hieän coâng vieäc ñoù ngöôøi laùi
xe phaûi thöïc hieän baèng tay vaø phaûi caûm nhaän ñöôïc taûi troïng, toác ñoä ñoäng cô ñeå
chuyeån soá cho thích hôïp.
42
ÔÛ hoäp soá töï ñoäng, coâng vieäc caûm nhaän nhö treân laø khoâng caàn thieát, vieäc
leân hay xuoáng soá thích hôïp laø hoaøn toaøn töï ñoäng taïi thôøi ñieåm phuï thuoäc theo taûi
cuûa ñoäng cô vaø toác ñoä cuûa xe.
Öu ñieåm cuûa hoäp soá töï ñoäng :
* Giaûm meät moûi cho ngöôøi laùi xe baèng caùch loaïi boû caùc thao taùc ñieàu khieån
ly hôïp vaø thöôøng xuyeân phaûi chuyeån soá.
* Chuyeån soá moät caùch hoaøn toaøn töï ñoäng vaø eâm dòu; (khoâng caàn phaûi caûm
nhaän ñöôïc taûi troïng, toác ñoä ñoäng cô) do ñoù giaûm bôùt nhöõng kyõ thuaät yeâu
caàu phaûi thaønh thaïo cuûa ngöôøi laùi xe.
* Giuùp cho ñoäng cô vaø heä thoáng truyeàn löïc ít bò quaù taûi hôn loaïi cô khí ( do
qua bieán moâ).
Caùc vò trí choïn soá treân hoäp soá töï ñoäng
P (Parking) : Ñaäu xe
R (Reverse) : Soá luøi
P
N (Neutral) : Soá trung gian (soá 0) R
N
D (Drive) : Laùi xe
D
2 (Second) : Daõy toác ñoä thöù 2 2
L
L (Low) : Toác ñoä thaáp
2/ Caùc loaïi hoäp soá töï ñoäng :
a/ Hoäp soá baùn töï ñoäng (SMT)
Hoäp soá baùn töï ñoäng söû duïng moät hoäp soá thöôøng; loaïi naøy khi hoaït ñoäng vaãn caàn
tôùi böôùm ga, ly hôïp vaø caàn soá tuy nhieân vieäc chuyeån soá ñöôïc thöïc hieän baèng moät
ECU.
Ñaëc ñieåm :
- Khoâng coù baøn ñaïp ly hôïp.
- Chuyeån soá ñöôïc thöïc hieän nhôø coâng taéc.
Caáu taïo :
1/ Caàn soá (coâng taéc).
2/ Caùc caûm bieán.
3/ ECU.
4/ Bôm thuûy löïc .
43
5/ Boä chaáp haønh.
6/ Ñoäng cô.
7/ Ly hôïp.
8/ Hoäp soá.
b/ Hoäp soá töï ñoäng ñieàu khieån ñieän töû (ECT).

Hoäp soá coù moät boä bieán moâ, boä baùnh raêng haønh tinh vaø heä thoáng ñieàu khieån
thuûy löïc. Loaïi hoäp soá naøy duøng aùp suaát thuûy löïc ñeå töï ñoäng chuyeån vò trí giöõa caùc
tay soá tuyø theo toác ñoä xe, goùc môû böôùm ga vaø vò trí caàn soá. Do ñoù khoâng caàn
phaûi chuyeån soá nhö trong hoäp soá thaäm chí noù khoâng coù ly hôïp. Hoäp soá naøy cuõng
söû duïng maùy tính ñeå ñieàu khieån chuyeån soá theo ñieàu kieän chaïy xe do caùc caûm
bieán phaùy hieän ñöôïc ñöôïc. Heä thoáng naøy goïi laø ETC (hoäp soá ñieàu khieån ñieän töû).
Sô ñoà caáu taïo goàm :
1/ Bieán moâ.
2/ Bôm daàu.
3/ Boä baùnh raêng haønh tinh.
4/ Caûm bieán toác ñoä xe.
5/ Caûm bieán toác ñoä baùnh raêng trung gian.
6/ Caûm bieán toác ñoä tuabin ñaàu vaøo.
7/ Caùc caûm bieán.
8/ ECU ñoäng cô vaø ETC.
9/ Caùc van ñieän töø.
44
10/ Boä ñieàu khieån thuûy löïc.
11/ Caàn chuyeån soá
c/ Hoäp soá töï ñoäng ñieàu khieån thuûy löïc hoaøn toøan.
Caáu taïo hoäp soá töï ñoäng ñieàu khieån thuûy löïc hoaøn toøan veà cô baûn gioáng nhö hoäp
soá töï ñoäng ñieàu khieån ñieän töû (ECT). Tuy nhieân, hoäp soá naøy ñieàu khieån vieäc
chuyeån soá baèng cô khí qua vieäc phaùt hieän toác ñoä xe baèng thuûy löïc qua van ly taâm
vaø phaùt hieän goùc môû baøn ñaïp ga baèng möùc ñoä dòch chuyeån cuûa caùp böôùm ga.
Sô ñoà caáu taïo goàm :
1/ Bieán moâ.
2/ Bôm daàu.
3/ Boä truyeàn baùnh raêng haønh tinh.
4/ Van ly taâm.
5/ Baøn ñaïp ga.
6/ Ñoäng cô.
7/ Caùp ñieàu khieån.
8/ Boä ñieàu khieån thuûy löïc.
9/ Caàn soá.
45
3/ Caùc boä phaän chính trong hoäp soá töï ñoäng :

a/ Boä bieán moâ (Torque converter) : Coù nhieäm vuï truyeàn vaø khuyeách ñaïi
moâmen xoaén töø ñoäng cô baèng caùch söû duïng daàu hoäp soá (ATF : Automatic
Transmission Fluid) laøm moâi tröôøng laøm vieäc.
b/ Boä truyeàn baùnh raêng haønh tinh (Planetary gear set) : Goàm moät hay
nhieàu boä truyeàn baùnh raêng haønh tinh, vieäc thay ñoåi tyû soá truyeàn nhôø vaøo
hoaït ñoäng cuûa caùc cuïm chi tieát nhö : ly hôïp (clutch), phanh ñai (band
brake), phanh dóa (disk brake), ly hôïp moät chieàu (one way clutch) …
c/ Heä thoáng ñieàu khieån thuûy löïc (Hydraulic control unit) : Bieán ñoåi taûi cuûa
ñoäng cô (goùc môû böôùm ga) vaø toác ñoä xe thaønh caùc aùp suaát thuûy löïc khaùc
nhau. Caùc aùp suaát naøy seõ xaùc ñònh thích öùng vò trí caùc van sang soá nhaèm
cung caáp aùp löïc daàu caàn thieát ñeán caùc ly hôïp, phanh … ñeå quyeát ñònh vieäc
choïn tay soá thích hôïp.
Ñieàu khieån chuyeån soá
Heä thoáng ñieàu khieån thuûy löïc chuyeån hoùa taûi ñoäng cô vaø toác ñoä xe thaønh tín
hieäu thuûy löïc. Döïa treân caùc tín hieäu naøy, aùp suaát thuûy löïc ñöôïc cung caáp ñeán caùc
ly hôïp vaø phanh cuûa boä truyeàn haønh tinh ñeå töï ñoäng thay ñoåi tyû soá truyeàn phuø
hôïp vôùi caùc cheá ñoä khi laùi xe. Vieäc chuyeån soá ñöôïc thöïc hieän baèng boä ñieàu khieån
thuûy löïc theo phöông phaùp sau :
46
TOÁC ÑOÄ XE TAÛI CUÛA ÑOÄNG CÔ

XE
Van ly taâm ñieàu chænh aùp Böôùm ga trong boä ñieàu
suaát thuûy löïc do bôm daàu taïo ra khieån thuûy löïc seõ ñieàu chænh aùp
tyû leä vôùi toác ñoä xe; aùp suaát naøy suaát thuûy löïc do bôm daàu taïo ra
(ñöôïc goïi laø aùp suaát ly taâm) coù tyû leä vôùi löôïng aán leân baøn ñaïp ga;
taùc duïng nhö moät tín hieäu toác aùp suaát naøy (goïi laø aùp suaát böôùm
ñoä xe göûi ñeán boä ñieàu khieån ga) coù taùc duïng nhö moät tín hieäu
thuûy löïc. veà ñoä môû böôùm ga göûi ñeán boä
ñieàu khieån thuûy löïc
BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN THUÛY LÖÏC
Aùp suaát ly taâm vaø aùp suaát böôùm ga laøm cho caùc
van chuyeån soá trong boä ñieàu khieån thuûy löïc hoaït
ñoäng,ñoä lôùn cuûa caùc aùp suaát naøy ñieàu khieån ñoä dòch
chuyeån cuûa caùc van naøy vaø ñeán löôït chuùng laïi ñieàu
khieån aùp suaát thuûy löïc tôùi caùc ly hôïp vaø phanh trong
boä truyeàn haønh tinh keát quaû laø ñieàu khieån chuyeån soá
trong hoäp soá.
47
CHƯƠNG IV : TRUYEÀN ÑOÄNG CAÙC ÑAÊNG
I. COÂNG DUÏNG, YEÂU CAÀU VAØ PHAÂN LOAÏI:

1.Coâng duïng:
Truyeàn ñoäng caùc ñaêng duøng ñeå truyeàn momen xoaén giöõa caùc truïc khoâng
cuøng naèm treân cuøng moät ñöôøng thaúng maø thöôøng caét nhau döôùi moät goùc  naøo
ñoù, ñoàng thôøi trò soá cuûa  thay ñoåi. ÔÛ oâtoâ coù truyeàn ñoäng cô khí hoaëc truyeàn ñoäng
thuyû cô, truyeàn ñoäng caùc ñaêng duøng ñeå truyeàn momen töø hoäp soá hay hoäp phaân
phoái ñeán caùc caàu chuû ñoäng. Truyeàn ñoäng caùc ñaêng cuõng duøng ñeå truyeàn momen
ñeán caùc baùnh xe chuû ñoäng daãn höôùng hoaëc ñeán caùc cuïm rieâng cuûa oâtoâ (nhö tôøi,
bôm thuûy löïc …).
2.Yeâu caàu:
Truyeàn ñoäng caùc ñaêng phaûi thoaõ maõn caùc yeâu caàu sau:
- Caùc loaïi caùc ñaêng vôùi baát kì soá voøng quay naøo (öùng vôùi caùc soá truyeàn khaùc
nhau cuûa hoäp soá) khoâng ñöôïc coù nhöõng dao ñoäng vaø va ñaäp, khoâng coù taûi
troïng ñoäng lôùn do momen quaùn tính gaây neân.
- Caùc truïc caùc ñaêng phaûi ñaûm baûo quay ñeàu vaø khoâng sinh taûi troïng ñoäng.
- Hieäu suaát truyeàn ñoäng cao, caû vôùi khi goùc  giöõa 2 truïc lôùn.
- Keát caáu ñôn giaûn, deã cheá taïo, ñoä beàn cao.
- Carñaêng ñoàng toác phaûi baûo ñaûm chính xaùc veà ñoäng hoïc.
3.Phaân loaïi:
* Theo coâng duïng truyeàn ñoäng caùc ñaêng ñöôïc phaân ra:
- Loaïi truyeàn momen xoaén töø hoäp soá hay hoäp phaân phoái ñeán caùc caàu chuû
ñoäng( goùc  cöïc ñaïi giöõa caùc truïc caùc ñaêng khoaûng töø max = 150  200).
- Loaïi truyeàn momen xoaén töø caùc baùnh chuû ñoäng cuûa heä thoáng treo ñoäc laäp
(max = 200), ñeán caùc baùnh xe chuû ñoäng daãn höôùng (max = 200  400).
- Loaïi truyeàn momen xoaén ñeán caùc cuïm ñaët treân khung vaø coù ñoä dòch chuyeån
töông ñoái beù (max = 30  50).
- Loaïi truyeàn momen xoaén ñeán caùc cuïm phuï ít duøng (max =150  200).
- Loaïi ñôn, vôùi moät khôùp noái caùc ñaêng.
- Loaïi keùp, vôùi hai khôùp noái caùc ñaêng.
- Loaïi nhieàu khôùp caùc ñaêng.
48
* Theo tính chaát ñoäng hoïc cuûa caùc ñaêng chia ra:
- Loaïi caùc ñaêng khaùc toác (hay loaïi ñôn giaûn) ( coù toác ñoä goùc cuûa 2 truïc khaùc
nhau).
- Loaïi caùc ñaêng ñoàng toác (coù toác ñoä goùc 2 truïc baèng nhau).
* Theo keát caáu caùc ñaêng chia ra:
- Loaïi khaùc toác goàm coù loaïi cöùng vaø loaïi meàm.
- Loaïi ñoàng toác goàm loaïi ñoàng toác keùp, loaïi ñoàng toác cam, loaïi ñoàng toác bi
vôùi caùc raõnh phaân chia loaïi ñoàng toác bi vôùi ñoøn phaân chia.
* Theo keát caáu caùc loaïi caùc ñaêng coøn ñöôïc chia ra:
- Loaïi cöùng.
- Loaïi nöûa cöùng.
- Loaïi ñaøn hoài .
- Loaïi bi .
Truyeàn ñoäng caùc ñaêng goàm coù moät truïc caùc ñaêng vaø hai khôùp noái vaø
ñoâi khi goàm hai truïc caùc ñaêng vôùi goái töïa trung gian. Truyeàn ñoäng caùc ñaêng ñöôïc
laép vaøo keát caáu cuûa cuïm (nhö vaøo caàu chuû ñoäng) thöôøng nhôø moät caùc ñaêng (loaïi
ñoàng toác) hoaëc hai khôùp caùc ñaêng loaïi khaùc toác.
49
Treân hình IV-1a trình baøy truyeàn ñoäng caùc ñaêng treân oâtoâ vôùi hai khôùp
vaø moät truïc caùc ñaêng. Treân hình IV-1b trình baøy truyeàn ñoäng caùc ñaêng goàm coù
moät khôùp vaø moät oáng boïc truïc caùc ñaêng.
Treân hình IV-1c trình baøy truyeàn ñoäng caùc ñaêng keùp treân oâtoâ coù heä
thoáng treo ñoäc laäp (loaïi caàu caét).
Truyeàn ñoäng nhö treân hình IV-1a laø loaïi truyeàn ñoäng caùc ñaêng hôû vì
truïc caùc ñaêng khoâng ñöôïc boïc. Truyeàn ñoäng caùc ñaêng treân hình IV-1b laø loaïi kín
vì coù oáng boïc ngoaøi truïc caùc ñaêng. Caùc ñaêng duøng ñeå truyeàn momen xoaén tröïc
tieáp ñeán truyeàn löïc chính goïi laø caùc ñaêng chính. Caùc ñaêng noái hai cuïm cuûa
truyeàn löïc gaén treân khung (nhö noái hoäp soá vôùi hoäp soá phuï) goïi laø caùc ñaêng trung
gian. Caùc ñaêng loaïi ñôn (hình IV-1b) chæ coù moät khôùp noái caùc ñaêng, caùc ñaêng
loaïi keùp (hình IV-1a) coù hai khôùp noái caùc ñaêng ôû hai ñaàu.
ÔÛ caùc ñaêng loaïi cöùng löïc truyeàn giöõa caùc truïc nhôø khôùp noái khoâng coù
boä phaän ñaøn hoài coøn caùc ñaêng loaïi meàm hay loaïi ñaøn hoài thì trong khôùp noái coù
caùc boä phaän ñaøn hoài. Loaïi cöùng thöôøng duøng ôû oâtoâ taûi, loaïi ñaøn hoài ñoâi khi duøng
ôû oâtoâ du lòch vaø oâtoâ haønh khaùch vôùi goùc giöõa caùc truïc khoâng lôùn laém.
Trong caùc ñaêng loaïi ñôn giaûn chæ cho pheùp dòch chuyeån goùc töông ñoái
giöõa caùc truïc, coøn loaïi vaïn naêng coù theå vöøa chuyeån dòch goùc vöøa chuyeån dòch
theo chieàu truïc giöõa caùc khôùp. Loaïi vaïn naêng hieän nay haàu nhö khoâng duøng:
vieäc chuyeån dòch theo chieàu truïc ñöôïc thay theá baèng caùch duøng moái gheùp then
hoa goàm coù naïng tröôït vaø then hoa ôû ñaàu truïc caùc ñaêng.
Loaïi caùc ñaêng ñoàng toác laø khi hai truïc noái cuûa noù luoân luoân ñaûm baûo coù
vaän toác goùc baèng nhau duø vôùi moät ñoä dòch chuyeån goùc lôùn hay nhoû.
Loaïi caùc ñaêng khaùc toác vaän toác goùc cuûa truïc bò ñoäng seõ thay ñoåi theo chu kì maëc
duø truïc chuû ñoäng vaãn quay ñeàu vì hai truïc caùc ñaêng ñöôïc boá trí döôùi moät goùc 
naøo ñoù.
Trong heä thoáng truyeàn ñoäng maùy keùo khôùp noái cöùng (caùc ñaêng loaïi
cöùng) ít duøng. Caùc ñaêng loaïi cöùng trong maùy keùo chæ duøng noái caùc truïc rôøi cuûa
nhöõng cô caáu coù duøng chung moät voû. Trong caùc cô caáu nhö vaäy ñoä ñoàng truïc coù
theå ñaûm baûo ñöôïc. Phoå bieán trong maùy keùo laø loaïi caùc ñaêng nöûa cöùng vaø caùc
ñaêng ñaøn hoài. Hai loaïi naøy ñaûm baûo khaû naêng truyeàn momen xoaén döôùi moät goùc
beù hôn 30 (max  30). Trong loaïi caùc ñaêng ñaøn hoài söï dòch chuyeån theo chieàu truïc
chuû yeáu nhôø vaøo ñoä bieán daïng cuûa phaàn töû ñaøn hoài.
50
II.KEÁT CAÁU CAÙC ÑAÊNG:

1/ Khôùp caùc ñaêng khaùc toác:
- Caáu taïo cuûa khôùp caùc ñaêng khaùc toác goàm coù hai naïng chöõ C, ñöôïc noái
vôùi truïc truyeàn doïc baèng maët bích hoaëc laøm lieàn treân truïc. Truïc chöõ thaäp ñöôïc
laép vaøo loã cuûa naïng baèng caùc oå bi ñuõa. Caùc ngoãng quay cuûa truïc chöõ thaäp ñeàu coù
raõnh daàu boâi trôn cho ngoãng vaø oå bi. Ñeå che kín buïi cho ngoãng quay vaø oå bi,
phía döôùi cuûa oå bi phaàn tieáp xuùc vôùi ngoãng quay coù ñaët choát chaén daàu, oå bi ñöôïc
ñònh vò trong loã cuûa naïng chöõ C baèng voøng chaën (cirlip) hoaëc taám haõm (maët
bride).
- Ñeå ñaûm baûo toác ñoä goùc cuûa truïc truyeàn töø hoäp soá ñeán caàu xe baèng
nhau, treân oâtoâ thöôøng boá trí hai khôùp caùc ñaêng khaùc toác.
Hình IV-2 : Khôùp caùc ñaêng khaùc toác loaïi chöõ thaäp.
2/ Truïc truyeàn doïc

Truïc truyeàn doïc thöôøng laø moät oáng theùp roãng vôùi 2 naïng coá ñònh ôû 2
ñaàu. Thieát keá theo kieåu naøy laøm cho truïc truyeàn cöùng vaø nheï. Vì truïc quay ôû toác
ñoä cao neân phaûi thaúng vaø hoaøn toaøn caân baèng. Neáu khoâng caân baèng truïc seõ bò
dao ñoäng maõnh lieät, vaät caân baèng cuûa truïc phaûi ñöôïc haøn vaøo truïc.
51
Hình IV-3 : Truïc truyeàn doïc vaø caùc khôùp caùc ñaêng chöõ thaäp.
1/ Truïc then hoa
2/ Truïc chöõ thaäp
5/ Naïng caùc ñaêng.
6/ Khoùa ñònh vò oå bi kim
7/ Truïc truyeàn doïc
8/ Voøng chaën
9/ OÅ bi kim
10/ Naép chaén môõ
3/ Khôùp caùc ñaêng ñoàng toác:

Khôùp caùc ñaêng ñoàng toác loaïi bi.
- Khôùp caùc ñaêng ñoàng toác (hình IV-4) goàm truïc bò daãn (1) cheá taïo lieàn khoái vôùi
chaïc (2) vaø truïc daãn ñoäng (4) vôùi chaïc (3). Truïc bò daãn noái cöùng vôùi baùnh xe, coøn
truïc daãn ñoäng thì noái vôùi baùnh raêng nöûa truïc cuûa boä vi sai cuûa caàu tröôùc daãn
ñoäng. Caû hai chaïc ñeàu coù raõnh chia(6) ñeå chöùa 4 vieân bi daãn ñoäng (9). Vieân bi
thöù (5) vaø vieân bi giöõa(8) ñaët ôû choã loõm hình caàu ôû maët ñaàu hai chaïc vaø duøng ñeå
52
ñònh taâm hai chaïc khi laép raùp. Vieân bi giöõa coù choã vaùt phaúng ñeå ñöa caùc vieân bi
daãn ñoäng vaøo ñuùng vò trí trong khi laép raùp khôùp caùc ñaêng.
- Ñeå ñònh vò khôùp caùc ñaêng trong khi laép, ngöôøi ta ñaõ laøm treân vieân bi giöõa vaø
chaïc bò daãn nhöõng loã ñeå tieáp nhaän choát töïa(7), choát töïa(7) ñöôïc khoaù choát (5) giöõ
khoâng cho dòch chuyeån theo chieàu truïc.
- Keát caáu naøy laøm cho 5 vieân bi luoân naèm trong caùc maët phaúng phaân giaùc taïo bôûi
hai ñöôøng truïc cuûa khôùp caùc ñaêng maëc duø goùc giöõa caùc truïc caùc ñaêng coù theå thay
ñoåi baát kyø. Khôùp caùc ñaêng naøy coù theå truyeàn momen döôùi goùc  =350.
Hình IV-4 : Khôùp caùc ñaêng ñoàng toác loaïi

bi.
3/ Goái ñôõ trung gian:
- Goái ñôõ trung gian cheá taïo baèng theùp laù vaø ñöôïc treo leân xaø ngang cuûa
khung gaàm oâtoâ baèng buloâng. Phía trong cuûa goái ñôõ coù oå bi ñeå ñaët caùc ñaêng trung
gian, truïc naøy duøng ñeå thu ngaén chieàu daøi cuûa töøng truïc caùc ñaêng nhaèm ñaûm baûo
oån ñònh vaø caân baèng ñoäng trong quaù trình laøm vieäc cuûa caùc ñaêng.
- Ñoái vôùi oâtoâ cô ñoäng cao coù nhieàu caàu chuû ñoäng thì trong cô caáu
truyeàn löïc caùc ñaêng coù nhieàu truïc cuøng vôùi khôùp noái chöõ thaäp. Neáu caùc caàu chuû
ñoäng laø caàu tröôùc vaø caàu sau thì ôû cô caáu truyeàn ñoäng caùc ñaêng coøn coù truïc trung
gian noái töø hoäp soá chính ñeán hoäp soá phuï vaø töø hoäp soá phuï noái tôùi hai truïc caùc
ñaêng (moät ñeán caàu tröôùc chuû ñoäng vaø moät ñeán caàu sau chuû ñoäng).
53
Hình IV-5 : Khôùp caùc ñaêng ñaøn hoài vaø goái ñôõ trung gian
4.Khôùp caùc ñaêng ñaøn hoài:

- Khôùp caùc ñaêng ñaøn hoài ñöôïc duøng nhieàu ôû maùy keùo. Boä phaän naøy duøng ñeå noái
truïc ly hôïp vôùi truïc sô caáp hoäp soá. Khôùp noái goàm coù naïng (1) vaø(4) coù ñaët khoái
cao su (3). Caùc taám eùp (2) giöõ cho caùc khoái cao su khoûi rôøi ra vaø ñöôïc giöõ baèng
caùc vis (5). Khi khôùp noái laøm vieäc seõ taùc duïng leân khoái cao su laøm noù bò eùp.
54
CHÖÔNG V : CAÀU CHUÛ ÑOÄNG OÂTOÂ
A/ TRUYEÀN LÖÏC CHÍNH

I.COÂNG DUÏNG, PHAÂN LOAÏI, YEÂU CAÀU.
1.Coâng duïng:
Truyeàn löïc chính ñeå taêng momen xoaén vaø truyeàn momen qua cô caáu
phaân chia ñeán caùc baùn truïc ñaët döôùi moät goùc naøo ñoù( thöôøng laø 900 ) ñoái vôùi truïc
doïc cuûa oâtoâ maùy keùo.
Truyeàn löïc chính coù theå coù loaïi ñôn hoaëc loaïi keùp. Loaïi ñôn coù moät caëp
baùnh raêng noùn hoaëc hipoâít, loaïi keùp coù moät caëp baùnh raêng noùn hoaëc hipoâít vaø
moät caëp baùnh raêng truï. Loaïi ñôn thöôøng ñaët ôû oâtoâ taûi loaïi trung bình vaø nhoû, oâtoâ
du lòch vaø oâtoâ buyùt ít choã ngoài. Loaïi keùp caên baûn ñaët ôû oâtoâ taûi loaïi trung bình,
loaïi lôùn vaø thöôøng thieát keá thaønh moät khoái.
2.Phaân loaïi:
+ Theo truyeàn löïc chính chia ra :
a) Caëp baùnh raêng hình noùn vôùi baùnh raêng cong goàm:
- Loaïi truyeàn ñoäng thoâng thöôøng (truïc caùc baùnh raêng caét nhau taïi moät
ñieåm)
- Loaïi truyeàn ñoäng hipoâít (truïc caùc baùnh raênh khoâng caét nhau maø naèm
trong 2 maët phaúng).
b) Loaïi truyeàn ñoäng baùnh raêng thaúng.
c) Loaïi truïc vít.
d) Loaïi truyeàn ñoäng xích.
+ Theo soá caëp baùnh raêng aên khôùp chia ra:
a) Loaïi ñôn vôùi moät caëp baùnh raêng aên khôùp coù tæ soá truyeàn i0 = 3 ÷ 7.
b) Loaïi keùp vôùi 2 caëp baùnh raêng aên khôùp coù i0 = 5 ÷ 12.
Loaïi keùp laïi chia ra:
- Baùnh raêng noùn vaø baùnh raêng truï trong truyeàn löïc trung öông.
- Baùnh raêng noùn trong truyeàn löïc trung öông vaø baùnh raêng truï trong truyeàn
löïc caïnh.
+ Theo caáp tæ soá truyeàn chia ra:
55
a) Loaïi moät caáp vôùi tæ soá truyeàn khoâng ñoåi.
b) Loaïi nhieàu caáp : thöôøng laø 2 caáp tæ soá truyeàn.
3.Yeâu caàu:
Truyeàn löïc chính coù caùc yeâu caàu : ñaûm baûo tæ soá truyeàn caàn thieát, ñaûm
baûo hieäu suaát cao ngay caû khi thay ñoåi nhieät ñoä vaø toác ñoä quay, ñaûm baûo ñoä beàn
cuûa truïc vaø cuûa caùc ñieåm töïa.
II/ PHAÂN TÍCH KEÁT CAÁU TRUYEÀN LÖÏC CHÍNH CUÛA OÂTOÂ.
1/ Loaïi baùnh raêng noùn raêng thaúng:
- Loaïi naøy ñöôïc öùng duïng phoå bieán treân oâtoâ taûi, oâtoâ ñaëc bieät, cuõng nhö oâtoâ
buyùt (hình V-2a).
Ngaøy nay trong ña soá oâtoâ con truyeàn ñoäng baùnh raêng noùn raêng thaúng
ñöôïc thay baèng truyeàn ñoäng hipoâít . Tuy nhieân trong moät vaøi kieåu xe ( chuû yeáu
laø loaïi xe coù coâng suaát beù vaø raát beù) ôû Lieân Xoâ vaø moät soá nöôùc khaùc vaãn tieáp tuïc
duøng loaïi baùnh raêng noùn raêng thaúng.
Nhöôïc ñieåm cuûa loaïi baùnh raêng noùn raêng thaúng laø:
- Soá raêng ít nhaát cuûa baùnh raêng nhoû neáu laáy beù hôn 8 ÷ 9 raêng thì bò caét
chaân raêng, vì vaäy muoán coù i0 lôùn phaûi taêng kích thöôùc baùnh raêng bò ñoäng, neân
kích thöôùc caàu sau lôùn leân. Ñoái vôùi caùc ñoäng cô cao toác ñoøi hoûi coù tæ soá truyeàn
löïc lôùn thì loaïi truyeàn ñoäng naøy seõ khoâng thoaõ maõn yeâu caàu ñoái vôùi truyeàn löïc
chính.
- Truyeàn ñoäng khoâng ñöôïc eâm dòu.
2/ Loaïi baùnh raêng noùn raêng xoaén:
- Loaïi baùnh raêng noùn raêng xoaén ñöôïc duøng phoå bieán trong oâtoâ. Soá raêng ít
nhaát cuûa baùnh chuû ñoäng coù theå laáy 6 ÷ 7 raêng maø vaãn aên khôùp toát vaø ñuû beàn.
Nhôø ñoù taêng ñöôïc i0, giaûm ñöôïc kích thöôùc vaø troïng löôïng caàu sau. Loaïi baùnh
raêng naøy coù öu ñieåm laøm vieäc eâm dòu duø ôû toác ñoä goùc lôùn. Nhôø ñoù coù theå duøng
vôùi caùc ñoäng cô cao toác. Sôõ dó nhö vaäy vì soá raêng ñoàng thôøi aên khôùp cuûa loaïi
baùnh raêng noùn raêng xoaén lôùn hôn soá raêng ñoàng thôøi aên khôùp cuûa loaïi baùnh raêng
noùn raêng thaúng, do ñoù baùnh raêng vaøo vaø ra khôùp thöôøng raát eâm.
Trong oâtoâ haàu heát duøng baùnh raêng noùn vôùi raêng cong (hình V-2b,c). Öu
ñieåm cô baûn cuûa loaïi naøy laø coù theå gia coâng treân caùc maùy caét coù naêng suaát cao
vaø khoâng ñoøi hoûi vò trí töông hoã cuûa 2 baùnh raêng thaät chính xaùc. Nhöôïc ñieåm cuûa
loaïi baùnh raêng noùn raêng cong laø löïc chieàu truïc lôùn vaø phöông cuûa löïc thay ñoåi
theo chieàu quay cuûa baùnh raêng.
56
3/ Truyeàn ñoäng hipoâít:
Trong truyeàn löïc chính loaïi ñôn, truyeàn löïc hipoâít ngaøy caøng ñöôïc söû
duïng roäng raõi. Ngaøy nay ôû moät vaøi nöôùc moät soá lôùn caùc xe con loaïi coù coâng suaát
lít lôùn, trung bình vaø moät soá xe con coù coâng suaát lít beù vaø cöïc beù ñeàu söû duïng
truyeàn löïc chính hipoâít. Trong laõnh vöïc oâtoâ taûi truyeàn ñoäng hipoâít cuõng chieám tæ
leä lôùn. Coù nöôùc hai phaàn ba oâtoâ taûi moät caàu chuû ñoäng vaø oâtoâ taûi troïng löôïng toaøn
boä ñeán 200.000N cuõng duøng truyeàn ñoäng hipoâít. Caùc xe : MOCKBИЧ-470, BOЛ
ГA, ГA 3-13, ГA 3-53, ГA 3-52, ГA 3-66, 3И Г-111, cuõng söû duïng loaïi truyeàn
ñoäng hipoâít.
Hình V-2: Keát caáu cuûa truyeàn löïc chính vôùi caùc baùnh raêng thaúng vaø raêng xoaén.
a/ Caëp baùnh raêng noùn vôùi raêng thaúng.
b/ Caëp baùnh raêng noùn vôùi raêng xoaén.
c/ Söï aên khôùp cuûa caùc raêng cuûa caëp baùnh raêng xoaén.
57
Loaïi truyeàn ñoäng hipoâít (hình V-1b vaø V-3a) laø loaïi baùnh raêng coù raêng
theo ñöôøng cong vaø caùc ñöôøng taâm cuûa baùnh raêng khoâng gaëp nhau taïi moät ñieåm.
Ngöôøi ta thöôøng boá trí theá naøo ñeå truïc baùnh raêng chuû ñoäng dòch veà phía döôùi hay
phía treân cuûa baùnh raêng bò ñoäng moät ñoä dòch truïc a. Khi thieát keá ñuùng thì truyeàn
ñoäng hipoâít coù haàu heát caùc öu ñieåm cuûa truïc vít vaø cuûa baùnh raêng noùn.
Veà maët laøm vieäc khoâng oàn noù keùm truyeàn ñoäng truïc vít nhöng laïi hôn
truyeàn ñoäng baùnh raêng noùn. Veà maët hieäu suaát noù keùm truyeàn ñoäng baùnh raêng
noùn nhöng laïi hôn truyeàn ñoäng truïc vít ( hieäu suaát cuûa truyeàn löïc chính hipoâít
khoaûng 0,9 ÷ 0,96).
Veà maët caáu taïo truyeàn ñoäng hipoâít cuõng khoâng ñoøi hoûi vaät lieäu toát, ñoä
boùng gia coâng, ñoä chính xaùc cao vaø do ñoù giaù thaønh khoâng cao hôn baùnh raêng
noùn raêng xoaén.
Truyeàn ñoäng hipoâít coù caùc öu ñieåm :
1. Dòch chuyeån ñöôïc truï cuûa baùnh raêng chuû ñoäng so vôùi baùnh raêng bò ñoäng(
ñoä dòch chuyeån hipoâít ) moät khoaûng E khoaûng 0,2 ñöôøng kính voøng troøn
cô baûn cuûa baùnh raêng bò ñoäng. Nhôø ñoù haï thaáp ñöôïc trong taâm oâtoâ, cho
pheùp taêng ñoä oån ñònh, do ñoù taêng ñöôïc vaän toác oâtoâ.
2. So vôùi caëp baùnh raêng noùn ( coù truïc caét nhau) coù cuøng i0 vaø cuøng truyeàn
moät momen thì ñöôøng kính cuûa baùnh raêng chuû ñoäng trong truyeàn ñoäng
hipoít lôùn hôn vaø truïc baùnh raêng chuû ñoäng lôùn hôn. Do ñoù keát caáu vöõng
hôn, ñoä beàn lôùn hôn vaø laøm vieäc eâm dòu hôn.
3. Aùp suaát toång hôïp treân raêng giaûm xuoáng (25% ÷ 30%) so vôùi baùnh raêng
noùn raêng xoaén cuøng kích thöôùc.
4. Do beà maët tieáp xuùc lôùn neân öùng suaát tieáp xuùc trong caùc baùnh raêng cuûa
truyeàn ñoäng hipoâít coù giaù trò beù hôn so vôùi raêng noùn raêng cong.
Khuyeát ñieåm cuûa truyeàn ñoäng hipoâít laø:
1. Söï tröôït cuûa caùc raêng taêng theo caû chieàu daøi vaø maët caïnh. Vì vaäy caàn
phaûi duøng daàu boâi trôn ñaëc bieät (daàu cho truyeàn ñoäng hipoâít treân thò
tröôøng thöôøng kí hieäu E.P (Extreme pres-sure) coù nghóa laø aùp suaát cöïc
lôùn) : daàu naøy seõ taïo thaønh treân maët raêng moät lôùp maøng chaéc chaén.
2. Truyeàn ñoäng hipoâít ñoøi hoûi phaûi laép chính xaùc vaø baùnh raêng chuû ñoäng
phaûi coù ñieåm töïa thaät chaéc chaén.
58
Hình V-3: Truyeàn ñoäng hipoâit.
4/ Truyeàn ñoäng truïc vít:

Trong oâtoâ ngöôøi ta söû duïng truyeàn ñoäng truïc vít ôû caàu chuû ñoäng vì ôû caàu chuû
ñoäng caàn coù tæ soá truyeàn lôùn maø kích thöôùc ñoøi hoûi phaûi beù. Truïc vít coù theå ñaët
treân baùnh vít (hình V-4a) hoaëc ñaët döôùi baùnh vít (hình V-4b).
Truyeàn ñoäng truïc vít coù caùc öu ñieåm:
- Laøm vieäc ít oàn, coù kích thöôùc vaø troïng löôïng beù maø tæ soá truyeàn lôùn.
- Cho pheùp vi sai ñaët ngay giöõa caàu sau. Nhôø ñoù caàu sau coù keát caáu ñoái
xöùng vaø deã thaùo.
- Trong oâtoâ 3 caàu chuû ñoäng coù khaû naêng truyeàn momen quay leân caû hai
caàu chuû ñoäng qua moät truïc.
59
- Khi ñaët truïc vít xuoáng döôùi coù theå haï thaáp saøn xe vaø do ñoù haï thaáp troïng
taâm xe.
Khuyeát ñieåm cuûa truyeàn truïc vít laø:
- Hieäu suaát thaáp ñoøi hoûi laép phaûi chính xaùc. Laép khoâng chính xaùc caùc hieäu
suaát seõ caøng thaáp vaø truïc vít choùng moøn.
- Khi ñaët truïc vít döôùi baùnh vít khoaûng saùng gaàm xe seõ beù, laøm taêng goùc
nghieâng cuûa truïc caùcñaêng nhöng khi ñaët truïc vít leân treân baùnh vít thì vieäc
boâi trôn caëp baùnh vít laïi keùm tuy goùc nghieâng cuûa truïc caùcñaêng coù giaûm
ñi.
- Cheá taïo caëp baùnh vít, truïc vít phöùc taïp, baùnh vít ñoøi hoûi phaûi cheá taïo
baèng kim loaïi maøu, thöôøng laø baèng ñoàng.
5.Truyeàn ñoäng chính loaïi keùp.
Truyeàn ñoäng chính loaïi keùp öùng duïng ôû nhöõng nôi caàn coù tæ soá truyeàn lôùn vaø
khoaûng caùch voû vi sai vôùi maët ñöôøng beù. Truyeàn ñoäng chính loaïi keùp naøy goàm
hai loaïi baùnh raêng : moät caëp baùnh raêng noùn vaø moät caëp baùnh raêng truï. Coù 2
phöông aùn ñaët baùnh raêng. Phöông aùn töông ñoái phoå bieán laø 2 caëp baùnh raêng cuøng
ñaët trong moät voû hôïp vaø vi sai ñaët sau caëp thöù hai (hình V-1ñ) nhö trong caùc oâtoâ
3И Г-111, ЯA3-200 … Hai caëp baùnh raêng vaø vi sai seõ ñaët ôû giöõa caàu.
Phöông aùn 2 laø caëp baùnh raêng noùn vaø vi sai ñaët ngay sau hoäp soá hay giöõa
caàu, baùnh raêng truï ñaët treân nöûa truïc (hình V-1e).
Trong phöông aùn ñaàu momen truyeàn ñeán vi sai seõ lôùn hôn trong phöông aùn
sau, neân caùc chi tieát vi sai phaûi cheá taïo vôùi kích thöôùc lôùn hôn. Caëp baùnh raêng truï
coù theå boá trí aên khôùp trong hoaëc theo truyeàn ñoäng haønh tinh ñaët ngay ôû baùnh xe
hoaëc aên khôùp vôùi truyeàn ñoäng xích. Nhöng noùi chung laø ñeàu coù khuyeát ñieåm laø
coàng keành, ñaét tieàn vì theâm chi tieát.
Thoâng thöôøng truyeàn löïc chính loaïi keùp ñöôïc aùp duïng leân caùc oâtoâ taûi loaïi
trung bình vaø loaïi lôùn, oâtoâ buyùt coù soá choã ngoài trung bình vaø soá choã ngoài nhieàu.
Tuy nhieân truyeàn löïc chính loaïi keùp cuõng ñöôïc duøng treân nhöõng oâtoâ coù troïng
löôïng beù nhö oâtoâ du lòch coù tính naêng thoâng qua cao v.v… Caùc loaïi oâtoâ keå treân coù
tæ soá truyeàn i0 lôùn ( i0 = 7 ÷ 11) vaø caùc baùnh raêng cuûa truyeàn löïc chính ñöôïc cheá
taïo vôùi moñuyn lôùn ñeå ñuû beàn vì momen xoaén truyeàn qua truyeàn löïc chính seõ
lôùn.
60
Hình V-4: Keát caáu cuûa truyeàn ñoäng truïc vít
B/ VI SAI
I/ COÂNG DUÏNG, PHAÂN LOAÏI, YEÂU CAÀU.
1/ Coâng duïng:
Vi sai ñaûm baûo cho caùc baùnh xe chuû ñoäng quay vôùi vaän toác goùc khaùc
nhau (khi quay voøng, khi kích thöôùc baùnh xe traùi vaø phaûi khoâng gioáng nhau hoaøn
toaøn vaø khi ñöôøng khoâng baèng phaúng).
Vi sai ñoái xöùng phaân phoái momen ra caùc nöûa truïc. Vi sai khoâng ñoái xöùng
phaân phoái momen ra caùc caàu chuû ñoäng trong oâtoâ nhieàu caàu.
2/ Phaân loaïi:
Vi sai thöôøng phaân loaïi theo coâng duïng, theo möùc ñoä töï ñoäng, theo keát caáu
cuûa vi sai, theo giaù trò cuûa heä soá gaøi vi sai.
a.Theo coâng duïng chia ra:
61
- Vi sai giöõa caùc baùnh xe.
- Vi sai giöõa caùc caàu.
- Vi sai khoâng ñoái xöùng.
- Vi sai giöõa caùc truyeàn löïc caïnh.
b.Theo möùc ñoä töï ñoäng chia ra:
- Vi sai haõm cöôõng böùc baèng tay.
- Vi sai haõm töï ñoäng.
c. Theo keát caáu vi sai chia ra:
- Vi sai vôùi caùc baùnh raêng noùn.
- Vi sai vôùi caùc baùnh raêng truï.
- Vi sai taêng ma saùt.
Döôùi ñaây ta seõ xeùt töøng loaïi .
Vi sai giöõa caùc baùnh xe thöôøng laø loaïi vi sai ñoái xöùng. Vi sai ñoái xöùng trong
tröôøng hôïp coù ma saùt trong beù seõ phaân boá ñeàu momen xoaén ra nöûa truïc.
Vi sai khoâng ñoái xöùng thöôøng duøng trong hoäp phaân phoái cuûa oâtoâ nhieàu caàu.
Do khoâng ñoái xöùng momen phaân boá ra caùc caàu seõ khaùc nhau theo moät tæ leä ñònh
tröôùc phuï thuoäc theo troïng löôïng baùm cuûa caùc caàu.
Cô caáu haõm cöôõng böùc vi sai buoäc hai baùnh xe chuû ñoäng phaûi quay cuøng moät
vaän toác vaø taïo khaû naêng söû duïng hoaøn toaøn troïng löôïng baùm truyeàn leân caàu chuû
ñoäng. Nhö vaäy cô caáu haõm cöôõng böùc vi sai laøm taêng khaû naêng chuyeån ñoäng cuûa
oâtoâ khi baùnh chuû ñoäng traùi hoaëc phaûi cuûa oâtoâ gaëp phaûi choã ñöôøng trôn, laày. Daãn
ñoäng vi sai haõm cöôõng böùc coù theå laø cô caáu ñoøn (loaïi cô khí, loaïi khí eùp hoaëc daàu
eùp).
3/ Yeâu caàu:
Caùc cô caáu vi sai phaûi thoaû maõn caùc yeâu caàu sau:
a) Phaân phoái momen xoaén truyeàn töø ñoäng cô cho caùc baùnh ( loaïi vi sai
giöõa caùc baùnh ) hay cho caùc caàu ( loaïi vi sai giöõa caùc caàu) theo tæ leä cho
tröôùc. Muoán taêng khaû naêng chuyeån ñoäng cuûa oâtoâ maùy keùo, toát hôn heát laø
momen xoaén phaânb phoái tæ leä vôùi momen baùm vôùi ñaát cuûa moãi baùnh xe
( hay moãi caàu).
b) Ñaûm baûo soá voøng quay cuûa caùc baùnh xe chuû ñoäng khaùc nhau khi oâtoâ,
maùy keùo quay voøng, chuyeån ñoäng treân nhöõng ñöôøng khoâng baèng phaúng
62
vaø nhöõng tröôøng hôïp khaùc, ñoàng thôøi truyeàn momen xoaén ñeán caùc baùnh
xe chuû ñoäng.
II/ CAÁU TAÏO :
Goàm voû vi sai ñöôïc laép cöùng treân baùnh raêng bò ñoäng boä truyeàn löïc chính
vaø ñöôïc quay treân voû caàu nhôø 2 oå bi. Trong voû coù caùc baùnh raêng haønh tinh coù
daïng coân thaúng quay trôn treân truïc haønh tinh, truïc haønh tinh ñöôïc laép cöùng
treân voû vi sai. Hai baùnh raêng haønh tinh luoân aên khôùp vôùi caùc baùnh raêng baùn
truïc vaø ôû giöõa baùnh raêng baùn truïc coù loã vaø raõnh then hoa ñeå aên khôùp vôùi raõnh
then hoa ñaàu baùn truïc.
Voû vi sai
Baùnh raêng baùn truïc
Baùn truïc
Baùnh raêng haønh tinh
Truïc chöõ thaäp
Hình V-5 : Caáu taïo boä vi sai
63
III/ NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC :

Khi xe chaïy thaúng treân ñöôøng baèng phaúng, löïc caûn cuûa 2 baùnh chuû ñoäng
baèng nhau, boä truyeàn löïc chính keùo voû vi sai quay theo truïc baùnh raêng baùn
truïc vaø caùc baùnh raêng baùn truïc quay theo. Trong tröôøng hôïp naøy taát caû caùc chi
tieát cuûa boä vi sai cuøng quay vôùi nhau nhö moät khoái thoáng nhaát. Do ñoù 2 baùnh
raêng chuû ñoäng quay cuøng toác ñoä vôùi nhau.
Khi xe quay voøng : khi xe qua khuùc quanh veà phía naøo thì baùnh raêng haønh
tinh vaø baùnh xe beân ñoù chòu löïc caûn lôùn hôn neân quay chaäm laïi, voû vi sai vaãn
quay mang theo truïc vaø caùc baùnh raêng baùn truïc quay. Luùc naøy caùc baùnh raêng
baùn truïc vöøa keùo vöøa laên treân löng baùnh raênh haønh tinh vaø quay trôn treân truïc
baùnh raêng baùn truïc nhaèm ñieàu chænh cho caùc baùnh raêng haønh tinh quay vôùi toác
ñoä khaùc nhau.
IV/ Cô caáu haõm vi sai :
Coù coâng duïng laøm taêng tính naêng thoâng qua cuûa xe, nghóa laø noái cöùng 2
baùn truïc thaønh moät truïc lieàn, luùc ñoù moment voû ôû vi sai coù theå truyeàn heát veà
moät baùn truïc naøo ñoù tuøy khaû naêng cuûa baùnh xe vôùi maët ñöôøng. Nhö vaäy taïo
ñieàu kieän vöôït laày raát toát.
64
C/ TRUYEÀN ÑOÄNG ÑEÁN CAÙC BAÙNH XE CHUÛ ÑOÄNG

I.COÂNG DUÏNG, PHAÂN LOAÏI, YEÂU CAÀU
1.Coâng duïng:
Muïc ñích truyeàn ñoäng ñeán caùc baùnh xe chuû ñoäng laø truyeàn momen xoaén töø
truyeàn löïc chính ñeán caùc baùnh xe chuû ñoäng. Trong oâtoâ neáu ñaët daàm caàu lieàn (heä
thoáng treo phuï thuoäc) thì truyeàn ñoäng ñeán caùc baùnh xe chuû ñoäng nhôø caùc nöûa
truïc. Neáu ñaët heä thoáng treo ñoäc laäp, cuõng nhö tröôøng hôïp truyeàn momen ñeán caùc
baùnh daãn höôùng laø chuû ñoäng thì coù khôùp caùc ñaêng ñoàng toác .
2.Phaân loaïi:
a) Theo keát caáu cuûa caàu chia ra loaïi caàu lieàn vaø caàu rôøi .
b) Theo möùc ñoä chòu löïc höôùng kính vaø löïc chieàu truïc chia ra:
1. Loaïi nöûa truïc khoâng giaûm taûi: khi oå bi trong vaø oå bi ngoaøi ñeàu ñaët tröïc
tieáp treân nöûa truïc (hình V-7a)
Loaïi nöûa truïc khoâng giaûm taûi trong caùc oâtoâ hieän ñaïi khoâng duøng.
2. Loaïi nöûa truïc giaûm taûi moät nöûa (hình V-7b). ÔÛ loaïi naøy oå bi ñaët trong
ñaët treân voû vi sai coøn oå bi ngoaøi ñaët ngay treân nöûa truïc.
3. Loaïi nöûa truïc giaûm taûi ba phaàn tö.
ÔÛ loaïi naøy oå bi trong ñöôïc ñaët treân voû vi sai nhö loaïi nöûa truïc giaûm taûi
moät nöûa, coøn oå bi ngoaøi ñöôïc ñaët treân daàm caàu vaø loàng vaøo trong may-ô
cuûa baùnh xe (hình V-7c).
4. Loaïi nöûa truïc giaûm taûi hoaøn toaøn (hình V-7d)
3
Loaïi nöûa truïc giaûm taûi hoaøn toaøn chæ khaùc loaïi giaûm taûi laø oå bi ngoaøi
4
laø hai oå bi ñaët gaàn nhau.
3.Yeâu caàu:
- Duø heä thoáng treo naèm ôû vò trí naøo truyeàn ñoäng ñeán caùc baùnh xe chuû ñoäng
cuõng phaûi ñaûm baûo truyeàn heát momen xoaén ñeán caùc baùnh xe chuû ñoäng.
- Khi truyeàn momen quay vaän toác goùc cuûa baùnh xe chuû ñoäng cuõng nhö
baùnh xe daãn höôùng ñeàu khoâng thay ñoåi.
65
Hình V-7 : Sô ñoà löïc taùc duïng leân baùn truïc loaïi caàu lieàn.
a/ Baùn truïc khoâng giaûm taûi.
1
b/ Baùn truïc giaûm taûi .
2
3
c/ Baùn truïc giaûm taûi
4
d/ Baùn truïc giaûm taûi hoaøn toaøn
66
D/ DAÀM CAÀU (*)
1/ Coâng duïng :
Daàm caàu duøng ñeå ñôõ toaøn boä troïng löôïng phaàn ñöôïc treo cuûa oâtoâ maùy
keùo ( goàm ñoäng cô, ly hôïp, hoäp soá, khung, voû,heä thoáng treo, thuøng chôû haøng vaø
buoàng laùi, caùc cuïm vaø lieân hôïp treo ñaèng sau maùy keùo nhö caøy v.v…).
2/ Phaân loaïi :
a) Theo loaïi caàu coù theå chia ra:
- Khoâng daãn höôùng, khoâng chuû ñoäng
- Daãn höôùng, khoâng chuû ñoäng.
- Khoâng daãn höôùng, chuû ñoäng.
- Daãn höôùng, chuû ñoäng.
b) Theo phöông phaùp cheá taïo voû, caàu chuû ñoäng chia ra:
- Loaïi daäp vaø haøn.
- Loaïi choàn ( cheá taïo baèng phöông phaùp choàn).
- Loaïi ñuùc.
- Loaïi lieân hôïp.
c) Theo keát caáu chia ra: Loaïi caàu lieàn vaø caàu caét( hai nöûa gheùp laïi).
3/ Yeâu caàu :
Daàm caàu phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu sau:
a) Coù hình daïng vaø tieát dieän ñaûm baûo chòu ñöôïc taùc duïng cuûa löïc thaúng
ñöùng, löïc naèm ngang, löïc chieàu truïc vaø momen xoaén trong thôøi gian
laøm vieäc.
b) Coù ñoä cöùng lôùn vaø troïng löôïng beù (vì daàm caàu laø cuïm khoâng ñöôïc treo
cho neân neáu troïng löôïng lôùn seõ gaây taûi troïng ñoäng tôùi loáp lôùn ).
c) Coù ñoä kín toát coù nghóa laø coù theå che chaén ñöôïc nöôùc, buïi, buøn vaø caùc
thöù khaùc laøm hö hoûng caùc cô caáu cuûa caàu chuû ñoäng.
d) Vôùi daàm caàu daãn höôùng coøn yeâu caàu phaûi ñaët baùnh daãn höôùng ñuùng
goùc ñoä quy ñònh.
(*)
Daàm caàu duøng chæ chung cho voû caàu sau vaø baûn thaân caàu tröôùc. Ñoái vôùi
caàu sau vaø caàu tröôùc chuû ñoäng ñeå töôïng hình hôn khi tính toaùn duøng chöõ voû caàu.
Ñoái vôùi caàu tröôùc daãn höôùng khoâng chuû ñoäng duøng chöõ daàm caàu.
67
CHÖÔNG VI : DAÀM CAÀU DAÃN HÖÔÙNG VAØ HEÄ THOÁNG LAÙI
A/ DAÀM CAÀU DAÃN HÖÔÙNG

Trong oâtoâ, maùy keùo caàu daãn höôùng thöôøng laø caàu tröôùc. Caàu tröôùc duøng
ñeå ñôõ phaàn troïng löôïng oâtoâ maùy keùo ôû phía tröôùc vaø cuõng ñeå noái caùc baùnh daãn
höôùng vôùi khung.
1. Coâng duïng :
- Caàu daãn höôùng duøng ñeå ñôõ toaøn boä troïng löôïng oâ toâ ôû phía tröôùc nhö ñoäng
cô, hoäp soá, khung xe.
- Noái caùc baùnh daãn höôùng vôùi khung.
- Chòu caùc löïc taùc ñoäng giöõa maët ñöôøng vaø khung xe.
2. Phaân loaïi :
- Loaïi caàu daãn höôùng truïc lieàn : Thöôøng duïng treân oâ toâ vôùi heä thoáng treo phuï
thuoäc.
- Loaïi caàu daãn höôùng caét : Thöôøng duøng treân oâ toâ coù heä thoáng treo ñoäc laäp.
- Loaïi caàu daãn höôùng chuû ñoäng : Ngoaøi nhieäm vuï daãn höôøng coøn laøm nhieäm
vuï truyeàn moment quay cho baùnh.
3. Yeâu caàu :
- Truyeàn löïc toát giöõa khung xe vôùi baùnh xe daãn höôùng.
- Caùc baùnh xe daãn höôùng coù ñoäng hoïc ñuùng khi dòch chuyeån theo maët phaúng
ngang.
- Goùc ñaët truïc ñöùng vaø baùnh xe phaûi ñuùng.
- Troïng löôïng phaán khoâng ñöôïc treo phaûi nhoû, ñoä cöùng vaø beàn cao.
II/ CAÁU TAÏO :
1. Caàu daãn höôùng khoâng chuû ñoäng :
Ôû oâ toâ daàm caàu daãn höôùng ñöôïc noái vôùi khung xe bôûi heä thoáng treo goàm
nhíp vaø giaûm xoùc.
Daàm caàu coù tieát dieän hình chöõ I phía treân coù maët bích ñeå laép vôùi heä thoáng
treo xe. Ôû 2 ñaàu daàm coù loã truïc ñeå laép vôùi cam quay bôûi truïc ñöùng, cam quay
ñöôïc laép vôùi cuïm baùnh xe quay töï do, treân cam quay coù ñoøn quay vôùi ñaàu
hình caàu ñeå laép vôùi heä thoáng laùi.
68
Vieäc quay cam quanh truïc ñöùng ñöôïc ñieàu khieån bôûi ngöôøi laùi qua heä thoáng
laùi. Ñeå giaûm löïc ñieàu khieån, caùc loã ñaàu daàm caàu coù laép baïc tröôït.
1 – Nhíp. 4 – Truïc ñöùng
2 – Daàm caàu 5 – Cam quay.
3 – Ñoøn quay 6 – Baùnh xe.
69
Hình VI-1 : Caàu tröôùc baùnh xe daãn höôùng
Caàu tröôùc baùnh xe daãn höôùng cuûa oâtoâ goàm coù daàm ngang 1 noái vôùi khung
qua nhíp 6 (hình vẽ). Hai ñaàu daàm 1 coù hai loã hình truï. Truïc ñöùng 2 xuyeân qua
caùc loã hình truï naèm trong con quay neân caû loáp vaø con quay ñeàu quay ñöôïc quanh
truïc ñöùng. Baùnh xe seõ quay töï do quanh cam quay. Trong maùy keùo baùnh bôm ,
truï ñöùng 2 gaén chaët vôùi cam quay 3. Baùnh xe seõ quay töï do treân cam quay 3. Truï
ñöùng 2 loàng vaøo trong oáng thaúng ñöùng vaø oáng thaúng ñöùng naøy gaén vôùi daàm
ngang 1 baèng caùc choát.
Keát caáu nhö treân laø loaïi daàm caàu lieàn. Loaïi naøy ñöôïc söû duïng roäng raõi treân
maùy keùo oâtoâ taûi vaø oâtoâ con.
2. Caàu daãn höôùng chuû ñoäng :
Gioáng nhö caàu chuû ñoäng sau nhöng baùn truïc daãn ñoäng ra baùnh xe qua khôùp
carñaêng ñoàng toác.
Khi ñieàu khieån baùnh xe quay sang phaûi hay traùi laøm cam quay, quay quanh
daàm caàu bôûi truïc ñöùng, do ñoù baùnh xe ñöôïc laùi ñi moät goùc. Carñaêng ñoàng toác coù
taùc duïng baûo ñaûm cho baùn truïc quay vôùi toác ñoä goùc ñeàu, khi baùnh xe quay ñi moät
goùc baát kyø.
70
1. Baùnh raêng coân chuû

ñoäng.
2. Baùnh raêng coân bò
ñoäng.
3. Vi sai.
4. Baùn truïc.
5. Ñoøn quay.
6. Cam quay.
7. Truïc cam quay.
8. Carñaêng ñoàng toác.
9. Daàm caàu.
III/ VÒ TRÍ LAÉP ÑAËT CUÛA BAÙNH XE DAÃN HÖÔÙNG :
Vò trí cuûa baùnh xe daãn höôùng baûo ñaûm cho oâ toâ chuyeån ñoäng oån ñònh treân
ñöôøng thaúng cuõng nhö quay voøng, ñoàng thôøi ñieàu khieån laùi ñöôïc nheï nhaøng,
taêng thôøi gian söû duïng loáp, do caùc baùnh xe daãn höôùng ñöôïc ñaët ôû caùc goùc ñoä
sau:
1/ Goùc nghieâng ngoaøi  (góc camber):
Caùc baùnh tröôùc cuûa xe ñöôïc laép vôùi phía
treân nghieâng ra ngoaøi hay nghieâng vaøo trong
(khi nhìn thaúng vaøo caùc baùnh xe töø phía tröôùc).
Goùc naøy goïi laø camber vaø ñöôïc ño baèng
ñoä nghieâng so vôùi phöông thaúng ñöùng. Khi
phía treân baùnh xe nghieâng ra ngoaøi thì goïi laø
camber döông. Ngöôïc laïi khi nghieâng vaøo
trong thì goïi laø camber aâm
Nhieäm vuï cuûa goùc camber
a/ Khi camber döông
- Giaûm taûi theo phöông thaúng ñöùng.
- Ngaên caûn söï tuoät cuûa baùnh xe.
- Ngaên caûn camber bò aâm ngoaøi yù muoán do taûi troïng gaây ra.
- Giaûm löïc quay tay.
71
b/ Khi camber baèng 0
Lyù do ñeå ñaët camber baèng 0 laø ñeå ngaên caûn söï moøn khoâng ñeàu cuûa loáp.
c/ Khi camber aâm
Ñaït löïc quay voøng toái öu.
2/ Ñoä chuïm cuûa baùnh xe  (Toe in, Toe out):
Khi phía tröôùc cuûa caùc baùnh xe gaàn nhau hôn phía sau (khi nhìn töø treân
xuoáng) thì goïi laø ñoä chuïm. Söï boá trí ngöôïc laïi goïi laø ñoä môû.
Do aûnh höôûng cuûa goùc nghieâng ngoaøi  neân 2 baùnh xe coù xu höôùng quay
theo taâm cuûa noù khi chuyeån ñoäng seõ ñi xa ngoaøi phöông chuyeån ñoäng cuûa oâ
toâ.
Hieän töôïng naøy seõ gaây neân söï hao moøn loáp xe vaø hö hoûng caùc cuïm baùnh
xe daãn höôùng. Ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm naøy caùc baùnh xe daãn höôùng ñaët ñoä
chuïm nhaát ñònh.
Thoâng thöôøng ñoä chuïm baùnh xe  = b – a =2  12mm. Ñoä chuïm cuûa baùnh
xe ñöôïc ñieàu chænh nhôø ñai oác hieäu chænh ôû giöõa ñoøn ngang cuûa hình thang laùi
vaø phuï thuoäc vaøo goùc nghieâng ngoaøi  .
3/ Goùc nghieâng trong vaø truïc ñöùng  (goùc Kingpin):
Laø goùc taïo bôûi ñöôøng taâm cuûa truïc ñöùng vôùi ñöôøng vuoâng goùc cuûa maët
ñöôøng. Muïc ñích laøm giaûm khoaûng caùch caùnh tay ñoøn a, do ñoù ngöôøi laùi ñieàu
khieån laùi ñöôïc nheï nhaøng.
72
Ngoaøi ra goùc nghieâng naøy coøn coù taùc duïng laøm oån ñònh chuyeån ñoäng thaúng
cuûa oâ toâ. Nghóa laø 2 baùnh xe daãn höôùng töï ñoäng traû veà vò trí höôùng thaúng sau
khi queïo xong.
Thoâng thöôøng goùc nghieâng trong cuaûa truïc ñöùng  = 00  120 .

4/ Goùc nghieâng sau cuûa truïc ñöùng  (goùc Caster):
Laø goùc taïo bôûi ñöôøng taâm cuûa truïc ñöùng vôùi ñöôøng vuoâng goùc cuûa maët
ñöôøng (neáu nhìn töø beân trong baùnh xe). Goùc naøy ñöôïc quy ñònh trong phaïm vi
cho pheùp  = 00  70.
Taùc duïng cuûa goùc nghieâng naøy laø baûo ñaûm cho baùnh xe oån ñònh khi
chuyeån ñoäng thaúng, hay noùi caùch khaùc laø baùnh xe daãn höôùng khoâng xaûy ra
hieän töôïng leäch tay laùi ñoät ngoät khi chuyeån ñoäng treân ñöôøng khoâng baèng
phaúng vaø giuùp cho loáp xe baùm ñöôøng toát.
Trục đứng
73
74
B/ HEÄ THOÁNG LAÙI
1/ Coâng duïng :
Heä thoáng laùi cuûa oâ toâ duøng ñeå thay ñoåi thay ñoåi höôùng chuyeån ñoäng hoaëc
giöõ cho oâ toâ chuyeån ñoäng theo moät höôùng nhaát ñònh.
2/ Phaân loaïi :
 Theo boá trí vaønh laùi
- Vaønh laùi boá trí beân traùi.
- Vaønh laùi boá trí beân phaûi.
 Theo caàu daãn höôùng
- Truïc vis voâ taän vôùi choát quay.
- Truïc vis voâ taän vôùi cung raêng.
 Theo cô caáu ñieàu khieån
- Ñieàu khieån baèng cô hoïc.
- Ñieàu khieån coù trôï hoïc.
3/ Yeâu caàu :
- Quay voøng oâ toâ thaät ngoaët trong moät thôøi gian ngaén treân moät dieän tích beù.
- Laùi nheï vaø tieän lôïi, giöõ ñöôïc chuyeån ñoäng thaéng oån ñònh.
- Traùnh caùc va ñaäp töø baùnh daãn höôùng truyeàn leân vaønh laùi.
II/ HEÄ THOÁNG LAÙI CÔ KHÍ :
- Vaønh laùi (volant) coù daïng hình troøn ñöôïc boïc nhöïa, caùc nan hoa coù theå boá
trí ñeàu hoaëc khoâng ñeàu sao cho tieän lôïi khi laùi, ôû giöõa coù raõnh then hoa
ñöôïc aên khôùp vôùi then hoa ñaàu truïc laùi vaø ñöôïc haõm cöùng nhôø ñai oác.
- Truïc laùi : Laø moät ñoøn daøi coù theå roãng hoaëc ñaëc, moät ñaàu laép vôùi vaønh laùi,
ñaàu kia laép vôùi hoäp tay laùi duøng ñeå truyeàn momen quay töø vaønh laùi ñeán
hoäp laùi.
75
- Sô ñoà chung :
1. Vaønh tay laùi.
2. Truïc laùi.
3. Oáng laùi.
4. Hoäp tay laùi.
5. Tay chuyeån höôùng.
6. Ñoøn doïc.
7. Ñoøn quay.
8. Ñoøn beân.
9. Ñoøn ngang.
10.Truïc ñöùng.
11.Daàm caàu.
12.Baùnh xe.
- Hoäp tay laùi : Hoäp tay laùi laø hoäp giaûm toác baûo ñaûm taêng moment quay cuûa
ngöôøi laùi ñeán caùc baùnh xe daãn höôùng.
Hoäp tay laùi goàm moät truïc vis ñöôïc laép vôùi truïc laùi vaù quay treân voû hôø 2 oå
bi, truïc vis ñöôïc aên khôùp vôùi cung raêng hoaëc choát quay. Cung raêng hay choát
quay ñöôïc laép vôùi caùnh tay chuyeån höôùng, do ñoù khi choát quay hoaëc cung
raêng quay seõ laøm tay chuyeån höôùng dòch chuyeån.
76
- Truyeàn ñoäng laùi : Goàm coù tay chuyeån höôùng, caàn keùo doïc, caàn keùo ngang.
Caàn ñaåy baùnh xe, khôùp noái chuyeån höôùng. Khi tay chuyeån höôùng dòch
chuyeån, qua cô caáu truyeàn ñoäng vaøo caùc baùnh xe daãn höôùng laøm thay ñoåi
höôùng chuyeån ñoäng cuûa oâ toâ.
- Khôùp noái caàu (rotuyne) Ñöôïc noái vôùi caùc ñaàu cuûa ñoøn trong heä thhoáng
truyeàn ñoäng laùi, duøng ñeå trieät tieâu khe hôû do ma saùt sinh ra trong qua trình
laøm vieäc vaø baûo ñaûm eâm dòu, khoâng bò va ñaäp töø caùc baùnh xe daãn höôùng
truyeàn tôùi.
III/ HEÄ THOÀNG LAÙI TRÔÏ LÖÏC

Ngaøy nay do tính naêng cuûa oâ toâ ñöôïc caûi tieán nhö taêng toác ñoä, taêng söùc taûi
neân beà roäng cuûa baùnh xe cuõng phaûi taêng ñeå chòu ñöïng söùc naëng cuûa xe. Vì
vaäy heä thoáng laùi trôï löïc ñöôïc söû duïng roäng raõi vôùi muïc ñích laøm giaûm löïc
ñieàu khieån tay laùi.
1. Caáu taïo :
Heä thoàng laùi trôï löïc gioáng nhö heä thoáng laùi cô khí, nhöng ñöôïc trang bò
moät soá boä phaän chuû yeáu sau.
- Bôm daàu : do ñoäng cô keùo, duøng ñeå cung caáp söùc ñaåy cho xylanh trôï löïc.
77
- Xylanh trôï löïc : goàm coù moät pittoâng chia xylanh laøm 2 buoàng, moãi buoàng
coù moät ñöôøng daàu ñi vaø veà. Pittoâng ñöôïc lieân heä vôùi thanh raêng vaø taùc
ñoäng vaøo tay chuyeån höôùng.
- Van ñieàu khieån : van ñöôïc loàng vaøo truïc laùi vaø dòch chuyeån treân voû ñieàu
khieån ñeå ñoùng môû caùc maïch daàu do bôm cung caáp. Hai ñaàu van ñieàu
khieån laø oå bi tyø, oå bi tyø ñöôïc tyø vaøo ñaàu caùc caây ñaåy trong voû vaø truïc laùi ñeå
khi xoay vaønh laùi thì van seõ dòch chuyeån.
2. Hoaït ñoäng :
- ÔÛ vò trí höôùng thaúng : Khi ñoäng cô laøm vieäc bôm ñaåy daàu töø thuøng chöùa
vaøo maïch soá 3 cuûa voû ñieàu khieån, luùc naøy chöa taùc ñoäng löïc vaøo vaønh laùi
neân caùc caây ñaåy giöõ cho van ñieàu khieån ôû giöõa. Ôû vò trí naøy caùc maïch daàu
ñeàu ñöôïc môû neân daàu töø maïch 3 qua maïch 4 vaøo buoàng A cuûa xylanh trôï
löïc. Ñoàng thôøi töø maïch 3 qua maïch 2 vaøo buoàng B cuûa xylanh trôï löïc vaø
giöõ pittoâng ñöùng yeân, do aùp suaát ñaàu 2 buoàng nhö nhau. Ñoäng cô tieáp tuïc
laøm vieäc neân daàu töø maïch 3 seõ qua maïch 1 vaø 5 trôû veà thuøng chöùa.
- Ôû vò trí quay voøng :
Khi quay voøng laùi seõ phaùt sinh moät löïc caûn nheï ban ñaàu ñaåy truïc laùi dòch
chuyeån theo chieàu doïc. Truïc laùi seõ taùc ñoäng vaøo oå bi tyø vaø laøm van ñieàu
khieån di chuyeån ñeå ñoùng môû caùc maïch daàu.
Ví duï : khi xoay vaønh laùi qua traùi, truïc laùi taùc ñoäng vaøo oå bi tyø vaø ñaåy van
ñieàu khieån qua phaûi. Luùc naøy van ñieàu khieån môû maïch 4 vaø 1, ñoùng maïch 2
vaø 5 neân daàu töø maïch 3 qua maïch 4 leân buoàng A cuûa xylanh trôï löïc ñaåy
pittoâng qua buoàng B, daàu töø buoàng B ñöôïc trôû laïi maïch 2 vaø hoài veà thuøng
chöùa baèng maïch 1. Trong tröôøng hôïp naøy muoán quay voøng nhieàu hay ít laø do
ngöôøi laùi quay vaønh laùi ñeå thanh raêng dòch chuyeån nhieàu hay ít. Coøn tay raêng
lieân heä vôùi pittoâng trôï löïc chæ ñaåy phuï laøm giaûm löïc ñieàu khieån tay laùi.
- Neáu heä thoáng thuûy löïc bò teâ lieät thì ta vaãn ñieàu khieån ñöôïc xe qua heä thoáng
laùi cô khí, nhôø truïc vis vôùi thanh raêng vaø tay chuyeån höôùng.
78
CHÖÔNG VII : HEÄ THOÁNG THAÉNG

1/ Coâng duïng
Laøm giaûm toác ñoä cuûa oâ toâ cho ñeán khi ngöøng haún hoaëc ñeán moät toác ñoä caàn
thieát (thaéng chaân), vaø giöõ cho oâ toâ ñöùng yeân treân doác (thaéng tay).
2/ Phaân loaïi :
* Theo caùch boá trí
- Thaéng ôû baùnh xe .
- Thaéng ôû truïc truyeàn löïc .
* Theo cô caáu thaéng
- Thaéng guoác.
- Thaéng dóa.
* Theo daãn ñoäng thaéng
- Thaéng cô khí : thöôøng duøng cho thaéng tay.
- Thaéng thuûy löïc : thöôøng duøng cho oâ toâ con.
- Thaéng khí neùn : thöôøng duøng cho oâ toâ taûi lôùn.
- Thaéng ñieän .
- Thaéng lieân hôïp
* Theo keát caáu boä trôï löïc :
- Trôï löïc baèng khí neùn.
- Trôï löïc baèng aùp thaáp.
3/ Yeâu caàu :
- Quaõng ñöôøng thaéng ngaén nhaát khi thaéng ñoät ngoät luùc gaëp nguy hieåm .
- Thaéng eâm dòu trong moïi tröôøng hôïp ñeå baûo ñaûm söï oån ñònh cuûa oâto.
- Ñieàu khieån nheï nhaøng, töùc laø löïc taùc duïng leân baøn ñaïp hay ñoøn ñieàu khieån
khoâng lôùn.
79
- Thaéng coù ñoä nhaïy lôùn.
- Phaân boá momen thaéng treân caùc baùnh xe phaûi theo quan heä söû duïng troïng
löôïng baùm.
- Khoâng coù hieän töôïng töï sieát thaéng.
- Cô caáu phaûi thoaùt nhieät toát.
- Laøm vieäc beàn bæ, oån ñònh coù khaû naêng söû duïng trong thôøi gian daøi.
II/ THAÉNG THUÛY LÖÏC :
ÔÛ thaéng thuûy löïc, löïc taùc duïng töø baøn ñaïp ñeán cô caáu thaéng thoâng qua chaát
loûng (chaát loûng ñöôïc coi nhö khoâng ñaøn hoài khi eùp) xuoáng caùc xylanh baùnh
xe.
Öu ñieåm cuûa heä thoáng thaéng daàu:
- Thaéng ñoàng thôøi caùc baùnh xe vôùi söï phaân boá löïc thaéng giöõa caùc baùnh xe
hoaëc giöõa caùc maù thaéng theo yeâu caàu.
- Hieäu suaát khaù cao.
- Ñoä nhaïy toát keát caáu ñôn giaûn.
- Coù khaû naêng duøng treân nhieàu loaïi oâto khaùc nhau.
Khuyeát ñieåm cuûa heä thoáng thaéng daàu:
- Khoâng coù tyû soá truyeàn lôùn, do ñoù loaïi khoâng coù trôï löïc chæ ñöôïc söû duïng
cho loaïi oâto côõ nhoû.
- Löïc taùc duïng leân baøn ñaïp lôùn.
- Khi coù moät choã bò hö hoûng thì caû heä thoáng ñeàu khoâng laøm vieäc ñöôïc.
- Hieäu suaát truyeàn ñoäng giaûm khi xe hoaït ñoäng ôû vuøng nhieät ñoä thaáp.
80
Hình veõ : sô ñoà heä thoáng thaéng daàu
1. Xylanh chính :
a. Caáu taïo :
Thaân xylanh ñöôïc ñuùc baèng gang hoaëc nhoâm vaø cheá taïo laøm 2 ngaên. Ngaên
treân ñeå chöùa daàu thaéng coù naép ñaäy vaø loã thoâng hôi, ngaên döôùi laø phaàn xylanh
taïo aùp suaát. Giöõa 2 ngaên ñöôïc lieân heä vôùi nhau nhôø 2 loã (loã lôùn laø loã naïp daàu,
loã nhoû laø loã lieân laïc). Phía tröôùc xylanh taïo aùp suaát coù loã ñeå laép ñöôøng oáng
daàu, phía sau ñöôïc laép cöùng treân söôøn xe.
Phaàn xylanh taïo aùp suaát beân trong ñöôïc gia coâng laøng boùng vaø goàm coù van
lieân hôïp ñeå duy trì aùp suaát nhaát ñònh trong ñöôøng oáng. Pittoâng ñöôïc dòch
chuyeån vaø laøm kín trong xylanh nhôø 2 cuppen, giöõa cuppen vaø van lieân hôïp
laø loø xo luoân ñaåy pittoâng veà vò trí cuoái cuøng. Pittoâng giôùi haïn trong xylanh
nhôø khoen chaân, phía sau pittoâng coù choã loõm ñöôïc lieân heä vôùi cô caáu ñieàu
khieån.
b. Hoaït ñoäng :
Khi ngöôøi laùi taùc ñoäng löïc leân baøn ñaïp qua cô caáu ñoøn baåy, pittoâng dòch
chuyeån tôùi laøm loø xo neùn laïi, vaø cuppen ñoùng kín loã lieân laïc trong xylanh bò
neùn, pittoâng tieáp tuïc ñi tôùi aùp löïc daàu trong xylanh seõ taêng leân laøm môû van
81
lieân hôïp ñaåy daàu qua caùc ñöôøng oáng xuoáng xylanh baùnh xe ñeå thöïc hieän
thaéng.
Khi buoâng baøn ñaïp, loø xo ñaåy pittoâng hoài veà, luùc pittoâng vaø cuppen chöa
môû loã lieân laïc thì trong xylanh coù aùp thaáp huùt daàu töø loã naïp qua caùc loã nhoû
treân ñænh pittoâng vaø löng cuppen vôùi thaønh xylanh, ñieàn vaøo phaàn xylanh taïo
aùp suaát ñeå pittoâng ñöôïc hoài veà tôùi vò trí cuoái cuøng. Luùc naøy aùp löïc loø xo seõ
nhoû hôn aùp löïc daàu trong ñöôøng oáng neân ñaåy van lieân hôïp lui veà, daàu trong
ñöôøng oáng ñöôïc hoài veà qua beä van lieân hôïp. Khi aùp löïc daàu trong ñöôøng oáng
baèng aùp löïc cuûa loø xo thì beä van lieân hôïp ñoùng laïi ñeå duy trì moät aùp löïc khoâng
cao laém, ñuû ñeå khi ngöôøi laùi ñaïp thaéng thì heä thoáng seõ hoaït ñoäng ñöôïc ngay.
2. Xylanh baùnh xe
(xylanh con) :
Xylanh baùnh xe coù
nhieäm vuï bieán ñoåi aùp
suaát daàu thaéng thaønh
söùc ñaåy cô khí, taùc
ñoäng leân guoác thaéng
ñaåy boá thaéng coï vaøo
tam bua laøm giaûm toác
ñoä cuûa xe.
a. Caáu taïo :
Xylanh ñöôïc ñuùc baèng gang hoaëc nhoâm beân trong ñöôïc gia coâng laùng
boùng, thaân xylanh ñöôïc khoan 2 loã, moät loã laép ñöôøng oáng töø xylanh chính ñeán
moät loã laép oác xaõ gioù. Trong xylanh coù 2 pittoâng vaø 2 cuppen raùp ñoái ñaàu
nhau, giöõa 2 cuppen laø loø xo.
b. Hoaït ñoäng :
Khi ñaïp thaéng daàu coù aùp löïc töø xylanh chính theo oáng daãn daàu xuoáng
xylanh baùnh xe ñaåy 2 pittoâng ñi ra taùc ñoäng leân guoác thaéng coï vaøo tam bua
laøm giaûm toác ñoä oâ toâ.
Khi thoâi thaéng nhôø caùc loø xo keùo guoác thaéng ñi vaøo taùch rôøi khoûi tam bua.
Luùc naøy 2 pittoâng cuõng ñi vaøo ñaãy daàu thaéng trôû veà xylanh chính.
3. Cô caáu thaéng :
a/ Thaéng guoác :
Goàm coù 2 guoác thaéng quay quang choát leäch taâm vaø ñaët ñoái xöùng vôùi
xylanh baùnh xe. Treân guoác thaéng ñöôïc daùn hoaëc taùn boá thaéng.
82
Thaéng guoác coù keát caáu ñôn giaûn, ñieàu chænh khe hôû giöõa boá thaéng vaø tam
bua baèng caêm quay vaø choát leäch taâm.
Caùc daïng boá thaéng xy lanh laøm vieäc vaø guoác thaéng :
* Cô caáu 1 xylanh laøm vieäc coù ñöôøng kính baèng nhau :
Caùch boá trí naøy ñeå ñaûm baûo ñoä moøn ñoàng ñeàu cuûa 2 maù thaéng, thì
maù thaéng cuûa guoác thaéng coù hieäu quaû cao (töï sieát) ñöôïc laøm daøi hôn.
1/ Troáng thaéng
2/ Maù thaéng
3/ Guoác thaéng
4/ Xy lanh coâng taùc
5/ Choát leäch taâm
6/ Loø xo
7/ Cam ñieàu chænh
83
* Cô caáu 1 xylanh laøm vieäc coù ñöôøng kính khaùc
nhau:
Caùch boá trí naøy löïc taùc duïng leân 2 guoác
thaéng seõ khaùc nhau, maù thaéng beân phaûi laøm
vieäc thuaän lôïi hôn vì coù hieän töôïng töï sieát vì
theá caàn ít löïc eùp hôn neân ñöôøng kính pittoâng
nhoû hôn.
* Cô caáu 2 xylanh laøm vieäc moãi xylanh coù 1
pittoâng:
Cô caáu naøy coù 2 xylanh laøm vieäc ôû 2 guoác
thaéng, moãi guoác thaéng quay quanh choát leäch
taâm. Caùch boá trí naøy nhaèm taêng hieäu quaû cho
oâ toâ khi chaïy tôùi, nhöng giaûm hieäu quaû khi
chaïy luøi. Hieäu quaû thaéng taêng 1,6 – 1,8 laàn so
vôùi loaïi cô caáu 1 xylanh.
* Cô caáu 2 xylanh laøm vieäc moãi xylanh coù 2
pittoâng:
Ôû cô caáu naøy 2 xylanh laøm vieäc ñeàu taùc
duïng leân ñaàu treân vaø döôùi cuûa guoác thaéng vì
theá coù hieäu quaû thaéng cao khi oâ toâ chaïy tieán
hoaëc luøi.
84
b/ Thaéng dóa : Thaéng dóa hieän nay ñöôïc söû duïng roäng raõi treân oâ toâ, thaéng dóa
ñöôïc chia laøm 2 loaïi :
Thaéng dóa loaïi dóa quay vaø thaéng dóa loaïi voû quay.
Dóa thaéng ôû phía ngoaøi coù troïng löôïng nhoû luoân quay theo baùnh xe thöôøng
ñöôïc söû duïng ôû thaéng tröôùc cuûa oâ toâ.
Nhöôïc ñieåm cuûa loaïi thaéng naøy laø deã hö hoûng do buïi baån rôi vaøo khi chaïy
treân ñöôøng buøn, ñöôøng ñaát.
 Öu ñieåm cuûa thaéng dóa so vôùi thaéng guoác :
- Aùp suaát leân beà maët ma sat cuûa maù thaéng giaûm vaø phaân boá ñieàu do ñoù maù
thaéng ít bò moøn vaø moøn ñeàu.
- Ñieàu kieän laøm maùt toát, baûo ñaûm moment thaéng nhöu nhau khi tieán vaø luøi,
khoâng caàn phaûi hieäu chænh thaéng.
- Coù khaû naêng laøm vieäc vôùi khe hôû beù neân giaûm ñöôïc thôøi gian taùc duïng
thaéng.
III/ THAÉNG KHÍ NEÙN

Ñöôïc duøng cho oâ toâ côõ lôùn vaø thuaän tieän cho keùo rô mooùc, vì löïc taùc duïng
leân baøn ñaïp nhoû, hieäu quaû thaéng cao, vaø coù theå söû duïng khi neùn cho caùc heä
thoáng khaùc.
Sô ñoà heä thoáng goàm :
85
1/ Maùy neùn khí : Taïo khoâng khí coù aùp suaát cao, aùp suaát khoâng khí ñöôïc daãn
tôùi bình chöùa ñeå cung caáp cho heä thoáng. Maùy neùn khi laøm vieäc do ñoäng cô
keùo.
2/ Bình chöùa khí neùn : Ñöôïc laøm baèng theùp duøng ñeå döï tröõ khí neùn cho
nhieàu laàn thaéng khi ñoäng cô khoâng laøm vieäc (8 – 10 laàn). Treân bình chöùa coù
ñoàng hoà kieåm tra aùp suaát khí neùn, aùp suaát trung bình töø 7 – 10 kg/cm2. Ngoaøi
ra bình chöùa coøn coù van moät chieàu (an toaøn) duøng ñeå duy trì aùp suaát nhaát
ñònh khi oâ toâ chaïy treân ñöôøng dai vaø moät van xaõ nöôùc (ngöng tuï) döôùi ñaùy
bình.
86
87
3/ Van phaân phoái :

a. Caáu taïo : coù sô ñoà caáu taïo nhö hình veõ
b. Hoaït ñoäng :
- Khi chöa ñaïp thaéng : Khí neùn töø bình chöùa qua oáng daãn khí ñeán ngaên soá 1
cuûa van phaân phoái. Luùc naøy nhôø loø xo 1 ñaåy pittoâng 1, laøm ñænh pittoâng
ñoùng kín voû van, thaân pittoâng 1 nhôø ñeäm laøm kín vôùi thaønh xylanh. Do ñoù
ngaên soá 1 chöùa khí neùn baèng vôùi aùp suaát bình chöùa.
- Khi ñaïp thaéng : Khi ngöôùi laùi taùc duïng vaøo baøn ñaïp thaéng con laéc taùc ñoäng
vaøo oáng chuïp laøm loø xo 3 neùn laïi, mieäng cuûa oáng chuïp ñoùng kín ñænh cuûa
pittoâng 2. Oáng chuïp tieáp tuïc dòch chuyeån laøm loø xo 2 neùn vaø pittoâng 2 ñi
88
xuoáng taùc ñoäng vaøo pittoâng 1 laøm neùn loø xo 1. Luùc naøy ñænh pittoâng 1 vaø
voû van ñöôïc môû khí neùn töø ngaên soá 1 qua ngaên soá 2 vaø ñeán caùc baàu quanh.
- Khi buoâng baøn ñaïp thaéng : Khi buoâng baøn ñaïp loø xo 3 ñaåy oáng chuïp ñi leân
laøm mieäng oáng chuïp vaø pittoâng 2 môû. Ñoàng thôøi loø xo 2 ñaåy pittoâng 2
khoâng coøn taùc duïng vaøo pittoâng 1. Vaø loø xo 1 ñaåy pittoâng 1 ñoùng kín giöõa
ñænh pittoâng 1 vaø voû van khoâng cho khí neùn töø ngaên 1 qua ngaên 2. Luùc naøy
khí neùn sau khi thaéng xong töø baàu thaéng seõ trôû veà ngaên soá 2 vaø thoaùt ra
ngoaøi theo loã xuyeân taâm cuûa pittoâng. Ñoàng thôøi theo loã xuyeân taâm cuûa
pittoâng 2 leân ngaên soá 3 vaø thoaùt ra ngoaøi.
4/ Baàu thaéng :
a/ Caáu taïo:
Ñöôïc cheá taïo theùp nhö moät hoäp chöùa khí neùn, beân trong coù maøng cao su
chia baàu thaéng laøm 2 ngaên A vaø B. Ngaên A kín vaø ñöôïc thoâng vôùi van phaân
phoái nhôø oáng daãn khí, ngaên B coù loø xo vaø ñöôïc ngaên vôùi khí trôøi. Caøng ñaåy,
moät ñaàu ñinh vôùi maøng vaø moät ñaàu lieân keát vôùi tay ñieàu khieån ñeå xoay cam
taùc ñoäng thaéng. Chieàu daøi caøng ñaåy hieäu chænh ñöôïc nhôø ñai oác ñieàu chænh.
1/ Voû baàu thaéng.

2/ Maøng cao su.
3/ Dóa.
4/ Naép baàu thaéng.
5/ Oáng daãn khí neùn.
6,7/ Loø xo.
8/ Caây ñaåy.
9/ Bu loâng.
10,11/ Caàn ñieàu khieån.
12,13,14,15/ Cô caáu ñieàu
chænh.
16/ Truïc cam taùc ñoäng.
17/ Loã baét naép ñaäy.
b/ Hoaït ñoäng :
89
Khi aán baøn ñaïp thaéng khí neùn töø bình chöùa qua van phaân phoái vaøo ngaên A
cuûa baàu thaéng. Luùc naøy do söï cheâch leäch aùp suaát, ngaên A laø khí neùn, ngaên B
khí trôøi neân maøng cao su ñöôïc ñaåy veà phía ngaên B vaø loø xo ngaên B neùn laïi.
Khi maøng dòch chuyeån seõ taùc ñoäng vaøo caøng ñaåy vaø maøng cao su trôû veà vò trí
ban ñaàu, khí neùn töø ngaên A cuûa baàu thaéng ñöôïc trôû veà van phaân phoái vaø thoaùt
ra ngoaøi.
90
IV/ THAÉNG TRÔÏ LÖÏC :
1/ Thaéng daàu trôï löïc baèng khí neùn : Thaéng trôï löïc duøng khí neùn ñöôïc aùp
duïng theo nguyeân lyù cuûa thaéng thuûy löïc. Nhöng löïc ñeå ñaåy daàu xuoáng caùc
xylanh laøm vieäc taùc ñoäng thaéng chuû yeáu laø khí neùn.
a/ Caáu taïo cuûa heä thoáng :
Goàm maùy neùn khí vaø bình chöùa khí gioàng nhö thaèng khí neùn, xylanh chính
vaø xylanh laøm vieäc thaéng thuyû löïc. Boä phaän chuû yeáu cuûa loaïi thaéng naøy laø boä
trôï löïc thaéng ñöôïc ñaët giöõa xylanh chính vaø caùc xylanh laøm vieäc.
b/ Hoaït ñoäng cuûa boä trôï löïc :
- Khi chöa ñaïp thaéng : Pittoâng ñieàu khieån chöa laøm vieäc, nhôø löïc ñaåy cuûa
caùc loø xo neân van naïp ñoùng, ngaên khoâng cho khí neùn töø bình chöùa vaøo boä
trôï löïc. Van xaõ vaø van pittoâng môû ñeå buoàng A vaø buoàng B trong xylanh trôï
löïc thoâng vôùi khí trôøi, luùc naøy loø xo ôû buoàng B cuûa xylanh trôï löïc ñaåy
pittoâng veà buoàng A.
- Khi ñaïp thaéng : aùp suaát daàu töø xyalnh chính ñeán boä trôï löïc ñaåy pittoâng ñieàu
khieån ñi leân vaø taùc ñoäng vaøo van xaõ laøm caùc loø xo neùn laïi, luùc naøy van xaõ
ñoùng loã xuyeân taâm cuûa van pittoâng ngaên khoâng cho buoàng A vaø buoàng B
thoâng nhau (buoàng A laø buoàng kín, buoàng B vaãn thoâng vôùi khí trôøi), pittoâng
ñieàu khieån tieáp tuïc dòch chuyeån laøm môû van naïp, khí neùn töø bình chöùa qua
van naïp ñeán buoàng A cuûa xylanh trôï löïc. Do söï cheânh leäch aùp suaát neân
pittoâng trôï löïc ñöôïc di chuyeån qua buoàng B, loø xo bò neùn laïi, pittoâng trôï löïc
taùc ñoäng vaø caøng ñaåy vaøo pittoâng thuûy löïc, daàu trong xylanh thuûy löïc bò neùn
daãn ñeán caùc xylanh laøm vieäc taùc ñoäng thaúng.
- Khi buoâng baøn ñaïp : Aùp suaát daàu trong xylanh chính giaûm pittoâng ñieàu
khieån vaø caùc van hoài veà nhö luùc chöa ñaïp thaéng. Pittoâng trôï löïc ñöôïc loø xo
ñaåy veà buoàng A, keùo theo caøng ñaåy cuøng pittoâng thuûy löïc laøm van daàu
trong pittoâng thuûy löïc môû, daàu töø xy lanh laøm vieäc hoài veà xylanh thuûy löïc
vaø xylanh chính.
- Khi boä trôï löïc thaéng khoâng hoaït ñoäng
Khi bò söï coá hay vì moät lyù do naøo ñoù laøm cho bình chöùa khí neùn heát hôi thì
heä thoáng seõ hoaït ñoäng nhö thaéng thuûy löïc. Luùc naøy ñaïp thaéng daàu töø xy
lanh chính seõ ñi qua van treân pittoâng thuûy löïc vaøo xylanh thuûy löïc, cung caáp
cho caùc xylanh laøm vieäc ñeå taùc ñoäng thaúng.
91
92
93
2/ Thaéng daàu trôï löïc aùp thaáp

Heä thoáng naøy ñöôïc söû duïng roäng raõi treân caùc loaïi oâ toâ coù nhieàu öu ñieåm
nhö löïc ñaïp thaéng nheï, hieäu quaû cao, ñôn giaûn, goïn gaøng, deã söûa chöõa …
a/ Caáu taïo cuûa heä thoáng (nhö hình veõ)
Boä phaän chuû yeáu cuûa heä thoáng naøy laø boä trôï löïc thaéng ñöôïc ñaët ôû giöõa
xylanh chính vaø caùc xylanh laøm vieäc.
b/ Hoaït ñoäng cuûa boä trôï löïc
- Khi chöa ñaïp thaéng : Caùc loø xo treân traïm ñieàu khieån ñaåy pittoâng ñieàu
khieån ñi xuoáng keùo theo maøng da xuoáng, laøm ñoùng van khoâng khí, môû van
aùp thaáp. Khi ñoäng cô laøm vieäc seõ huùt heát khoâng khí ôû buoàng C, buoàng C
ñöôïc thoâng vôùi buoàng B, D, A nhôø caùc loã treân pittoâng ñieàu khieån. Luùc naøy
aùp suaát buoàng A vaø B trong xylanh trôï löïc baèng nhau, neân loø xo ñaåy maøng
da veà phía buoàng A.
- Khi ñaïp thaéng : Daàu töø xylanh chính ñeán xylanh thuûy löïc ñaåy pittoâng ñieàu
khieån ñi leân, caùc loø xo neùn laïi. Pittoâng ñieàu khieån dòch chuyeån seõ ñoùng van
aùp thaáp ngaên khoâng cho buoàng B vaø buoàng C thoâng vôùi buoàng A, D. Pittoâng
tieáp tuïc ñi leân laøm môû van khoâng khí, khí trôøi seõ ñi vaøo buoàng D qua ñöôøng
oáng vaøo buoàng A cuûa xylanh trôï löïc. Luùc naøy do söï cheânh leäch aùp suaát
trong xylanh trôï löïc (buoàng A khoâng khí, buoàng B aùp thaáp ) neân maøng da
dòch chuyeån sang buoàng B, loø xo bò neùn laïi. Maøng da taùc ñoäng vaøo caøng ñaåy
vaø pittoâng thuûy löïc, neùn daàu trong xylanh thuûy löïc ñeán caùc xylanh laøm vieäc
thöïc hieän thaéng.
- Khi buoâng baøn ñaïp thaéng : Aùp löïc daàu trong xylanh chính giaûm, loø xo ñaåy
pittoâng ñieàu khieån ñi xuoáng trôû laïi traïng thaùi luùc chöa ñaïp thaéng. Neáu
pittoâng thuûy löïc ñöôïc hoài veà cuøng vôùi maøng da trong xylanh trôï löïc vaø daàu
töø xylanh laøm vieäc ñöôïc hoài veà ñeå thoâi thaéng.
94
95
96
CHÖÔNG VIII : HEÄ THOÁNG TREO OÂTOÂ
I/ COÂNG DỤNG – PHÂN LOẠI – YÊU CẦU

1/ Coâng duïng
Heä thoáng keùo xe duøng ñeå noái ñaøn hoài giöõa khung hoaëc voû oâ toâ vôùi heä
thoáng chuyeån ñoäng. Nhieäm vuï chuû yeáu laø giaûm va ñaäp sinh ra khi oâ toâ chuyeån
ñoäng laøm eâm dòu khi qua maët ñöôøng goà gheà khoâng baèng phaúng.
2/ Phaân loaïi
a. Theo keát caáu
- Heä thoáng treo phuï thuoäc.
- Heä thoáng treo ñoäc laäp.
b. Theo phaàn töû ñaøn hoài chia ra
- Loaïi nhíp.
- Loaïi loø xo.
- Loaïi thanh xoaén ( ít söû duïng vì chieàu daøi lôùn hôn neân khoù boá trí).
- Loaïi hôi …
3/ Yeâu caàu :
- Coù taàn soá dao ñoäng thích hôïp.
- Coù ñoä voõng ñuû ñeå khoâng sinh va ñaäp leân caùc uï ñôõ cao su.
- Khi quay voøng va thaéng thì voû oâ toâ khoâng bò nghieâng.
II/ KEÁT CAÁU HEÄ THOÁNG TREO :
1/ Heä thoáng treo phuï thuoäc : Ñöôïc söû duïng nhieàu ôû oâtoâ taûi, haønh khaùch vaø moät
soá oâ toâ du lòch.Caû hai baùnh xe ñöôïc ñôõ baèng daàm caàu. Vì theá caû hai baùnh
cuøng chuyeån ñoäng vôùi nhau. Loaïi naøy coù nhöõng ñaëc ñieåm sau :
Öu ñieåm
- Caáu taïo ñôn giaûn, ít chi tieát do ñoù deã baûo döôõng.
- coù ñoä cöùng vöõng toát ñeå chòu ñöôïc taûi troïng lôùn.
- Khi xe vaøo ñöôøng voøng, thaân xe ít bò nghieâng.
- Ñònh vò cuûa caùc baùnh xe ít thay ñoåi do chuyeån ñoäng leân xuoáng cuûa chuùng,
nhôø theá loáp xe ít bò moøn.
Nhöôïc ñieåm
97
- Do phaàn khoái löôïng khoâng ñöôïc treo lôùn neân ñoä eâm cuûa xe keùm.
- Vì chuyeån ñoäng cuûa baùnh xe traùi vaø phaûi coù aûnh höôûng laãn nhau neân deã
xuaát hieän dao ñoäng vaø rung ñoäng.
Heä thoáng treo phuï thuoäc coù 4 kieåu thöôøng gaëp laø :
1/ Kieåu ñoøn keùo coù daàm xoaén.
2/ Kieåu nhíp song song.
3/ Kieåu ñoøn daãn ( ñoøn keùo ) coù thanh giaèng ngang.
4/ kieåu 4 thanh lieân keát.
2/ Heä thoáng treo ñoäc laäp : Ñöôïc söû duïng nhieàu ôû oâ toâ du lòch coù toác ñoä lôùn. Moãi
baùnh xe ñöôïc laép treân moät tay ñôõ rieâng gaén vaøo thaân xe. Vì vaäy baùnh xe beân
traùi vaø beân phaûi coù chuyeån ñoäng ñoäc laäp vôùi nhau. Loaïi naøy coù nhöõng ñaëc
ñieåm sau :
Öu ñieåm
- Khoái löôïng ñöôïc treo nhoû neân xe chaïy eâm hôn. Taêng ñöôïc khaù nhieàu tính
eâm dòu cuûa oâ toâ khi chuyeån ñoäng ôû caùc ñieàu kieän ñöôøng xaù khaùc nhau.
- Caùc loø xo khoâng lieân quan ñeán vieäc ñònh vò baùnh xe vì theá coù theå söû duïng
caùc loø xo meàm.
- Vì khoâng coù truïc noái giöõa baùnh xe beân phaûi vaø beân traùi neân saøn xe vaø ñoäng
cô coù theå haï thaáp xuoáng. Ñieàu naøy coù nghóa laø troïng taâm xe haï thaáp hôn.
Nhöôïc ñieåm
- Caáu taïo khaù phöùc taïp.
- Khoaûng caùch vaø ñònh vò cuûa baùnh xe bò thay ñoåi cuøng vôùi chuyeån ñoäng leân
xuoáng cuûa baùnh xe, do ñoù nhieàu xe coù trang bò thanh oån ñònh ñeå giaûm hieän töôïng
xoay ñöùng khi xe quay voøng vaø taêng ñoä eâm cuûa xe.
Heä thoáng treo ñoäc laäp coù caùc kieåu thöôøng gaëp laø :
1/ Kieåu thanh giaèng MacPherson .
2/ Kieåu hình thang vôùi chaïc keùp.
98
III/ KEÁT CAÁU BOÄ PHAÄN ÑAØN HOÀI

Boä phaän ñaøn hoài duøng ñeå truyeàn chuû yeáu caùc löïc thaúng ñöùng vaø ñeå giaûm
taûi troïng khi oâ toâ chuyeån ñoäng treân ñöôøng khoâng baèng phaúng vaø ñaûm baûo ñoä
eâm dòu khi caàn thieát.
1/ Nhíp : Ñöôïc söû duïng khaù nhieàu ôû oâ toâ taûi, haønh khaùch vôùi heä thoáng treo
phuï thuoäc.
Keát caáu cuûa nhíp goàm nhieàu laù theùp gheùp laïi choàng leân nhau theo thöù töï töø
ngaén ñeán daøi . Caùc laù ñöôïc gheùp vôùi nhau bôûi moät buloâng trung taâm, vaø ñeå
cho caùc laù khoâng bò xoâ leäch chuùng ñöôïc keïp giöõ ôû moät soá vò trí baèng caùc ñai
theùp. Laù daøi nhaát goïi laø laù nhíp caùi ñöôïc uoán cong hai ñaàu, laép vôùi khung xe
nhôø cô caáu truïc xoay vaø quang treo. Caùc laù coøn laïi ngaén daàn vaø ñöôïc tröôït leân
nhau nhôø caùc ñai oâm. Nhíp ñöôïc laép treân ñaàm caàu nhôø buloâng quang.
99
2/ Loø xo :
Loø xo ñöôïc duøng nhieàu ôû oâ toâ du lòch, vôùi heä thoáng treo ñoäc laäp, loø xo truï
coù öu ñieåm laø keát caáu ñôn giaûn, kích thöôùc goïn gaøng, nhaát laø khi boá trí giaûm
xoùc naèm loàng trong loø xo. Loø xo goàm caùc loaïi:
- Loø xo truï
- Loø xo thanh xoaén
- Loø xo cao su
100
3/ Loaïi khí :
Boä phaän phaän ñaøn hoài loaïi khí söû duïng ñaëc tính ñaøn hoài cuûa khoâng khí khi bò
neùn. Loaïi naøy coù nhöõng ñaâc tính:
- Nhöõng loø xo naøy raát meàm khi xe chöa coù taûi, nhöng heä soá loø xo coù theå
taêng leân nhôø taêng aùp suaát trong xy lanh. Ñaëc tính naøy giuùp cho xe chaïy eâm
caû khi taûi nheï cuõng nhö khi taûi ñaày.
- Chieàu cao cuûa xe coù theå giöõ khoâng ñoåi ngay caû khi taûi troïng thay ñoåi
baèng caùch ñieàu chænh aùp suaát khoâng khí.
- Ñöôïc söû duïng toát ôû caùc loaïi xe coù troïng löôïng ñöôïc treo thay ñoåi khaù lôùn
nhö oâ toâ taûi, ñoaøn xe.
Tuy nhieân heä thoáng treo loaïi naøy caàn phaûi ñöôïc trang bò maùy neùn khí, heä
thoáng ñieàu chænh aùp suaát khoâng khí … neân heä thoàng treo seõ phöùc taïp.
IV/ KEÁT CAÁU BOÄ GIAÛM XOÙC :

Khi xe chòu va ñaäp töø maët ñöôøng, caùc loø xo neùn vaø giaûm haáp thu nhöõng va
ñaäp ñoù. Tuy nhieân vì loø xo coù ñaëc ñieåm dao ñoäng lieân tuïc vaø chæ taét sau moät
thôøi gian daøi neân tính eâm dòu cuûa oâ toâ seõ keùm. Do ñoù coâng duïng cuûa boä giaûm
xoùc laø daäp taét caùc dao ñoäng cuûa loø xo ñeå caûi thieän tính eâm dòu cuûa oâ toâ khi
chuyeån ñoäng.
Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa boä giaûm xoùc döïa treân ngueâyn taéc chuyeån dòch
chaát loûng ñi qua caùc van ñoù seõ sinh ra söùc caûn lôùn cuûa doøng chaát loûng. Do ñoù
daäp taét ñöôïc söï dao ñoäng cuûa oâ toâ khi chuyeån ñoäng.
101
Hieän nay coù hai loaïi boä giaûm xoùc thöôøng duøng laø :
1/ Boä giaûm xoùc oáng :
Khi pittoâng ñi xuoáng haønh trình neùn thöïc hieän, aùp löïc daàu ôû buoàng B taêng.
a. Haønh trình neùn :
- Neùn nheï : daàu seõ qua loã neùn, loø xo
caùch kheá môû van neùn daàu ñi leân
ñeå buø tröø löôïng daàu ôû buoàng A,
nhöng vì theå tích buoàng A khoâng
chöùa heát neân daàu ôû buoàng B moät
phaàn veà buoàng C ñaåy van neùn môû
ra. Tuøy theo aùp löïc maø van neùn môû lôùn hay nhoû ( luùc naøy van neùn môû
nhoû).
- Neùn maïnh : daàu vaãn theo haønh trình treân nhöng vì aùp löïc daàu taêng, caùc
van neùn seõ môû to hôn ñeå daàu chuyeån ñoäng nhanh hôn vaøo caùc buoàng A
vaø C.
- Khi pittoâng ñi leân haønh trình traû thöïc hieän, aùp löïc daàu ôû buoàng A taêng.
b. Haønh trình traû :
- Traû nheï : daàu qua caùc loõ ñeå môû van xaû, neùn daàu töø buoàng A xuoáng
buoàng B. neáu aùp suaát buoàng B thaáp hôn buoàng C thì löôïng daàu ôû buoàng
102
C boå sung vaøo buoàng B (theo ñai oác roãng ñeå loø xo chaân kieàng môû ra,
daàu vaøo buoàng B).
- Traû maïnh : caùc cöûa van seõ môû lôùn hôn ñeå buø tröø nhanh hôn löôïng daàu
vaøo buoàng B.
103
104
2/ Boä giaûm xoùc ñoøn :
a. Haønh trình neùn :
- Neùn nheï : Ñoøn doïc ñi leân, caàn
laéc ñi leân laøm giaûm cam quay
ñaåy 2 pittoâng sang buoàng B. Do
ñoù ñaàu ôû buoàng B bò neùn theo
ñöôøng oáng ñeán van tieát löu(1),
loø xo yeáu bò neùn van môû nhoû
ñöa daàu ñeán buoàng A.
- Neùn maïnh : luùc naøy loø xo maïnh
ôû van (1) bò neùn, van môû lôùn vaø daàu di chuyeån maïnh hôn ñeøn buoàng A.
b. Haønh trình traû : Ngöôïc laïi vôùi haønh trình neùn.
105
CHÖÔNG IX : KHUNG XE – LOÁP XE
I/ KHUNG XE
1. Coâng duïng
Khung oâ toâ duøng ñeå ñôõ caùc cuïm naèm treân noù vaø giöõ cho caùc cuïm ôû vò trí
töông quan vôùi nhau.
2. Phaân loaïi : Döïa vaøo heä thoáng chòu löïc khung ñöôïc chia ra.
- Khung chòu löïc : Voû noái vôùi khung baèng caùc khôùp noái meàm, ñoä cöùng cuûa
khung raát lôùn so vôùi ñoä cöùng cuûa voû, do ñoù voû khoâng chòu löïc taùc duïng cuûa
ngoaïi löïc khi khung bieán daïng. Thoâng thöôøng duøng cho xe taûi vaø xe khaùch.
- Khoâng coù khung : Loaïi naøy voû chòu löïc taát caû thöôøng aùp duïng cho xe
khaùch vaø xe con nhaèm laøm giaûm troïng löôïng cuûa xe.
3. Yeâu caàu :
Khung phaûi baûo ñaûm caùc yeâu caàu sau : coù ñoä beàn laâu töông öùng vôùi tuoåi
thoï cuûa xe, coù ñoâ cöùng vöõng toát ñeå cho bieán daïng cuûa khung khoâng laøm aûnh
höôûng ñeán ñieàu kieän laøm vieäc cuûa caùc cuïm cô caáu treân oâ toâ, coù hình daùng
thích hôïp, ñaûm baûo thaùo laép deã daøng caùc cuïm.
II/ LOÁP XE :
Laø chi tieát duy nhaát tieáp xuùc vôùi maët ñöôøng. Noù giuùp ñem laïi ba tính naêng cô
baûn : chuyeån ñoäng, quay voøng vaø döøng.
1. Coâng duïng :
- Bieán chuyeån ñoäng quay troøn cuûa baùnh xe chuû ñoäng thaønh chuyeån ñoäng
tònh tieán cuûa oâ toâ.
- Loáp xe duøng ñeå ñôõ toaøn boä troïng löôïng cuûa xe.
- Laøm giaûm caùc va ñaäp taùc duïng leân oâ toâ do maët ñöôøng goà gheà, nhôø loáp xe
coù ñoä ñaøn hoài toát.
2. Phaân loaïi :
 Theo aùp suaát :
- Baùnh xe coù aùp suaát thaáp :  < 5 kg/cm2.
- Baùnh xe coù aùp suaát cao :  < 5 kg/cm2.
 Theo ruoät xe :
106
- Baùnh xe coù ruoät.
- Baùnh xe khoâng coù ruoät.
3. Yeâu caàu :
- Baûo ñaûm aùp suaát leân maët ñöøông nhoû.
- Baûo ñaûm löïc caûn chuyeån ñoäng nhoû.
- Giaûm caùc va ñaäp leân oâ toâ khi chuyeån ñoäng.
- Coù khaû naêng baùm toát.
4. Caáu taïo :
Nguyeân lieäu chính duøng ñeå cheá taïo loáp xe laø cao su vaø caùc sôïi boá coù ñoä beàn
cao, goàm coù maët loáp, thaân loáp vaø meùp loáp.
Maët loáp laø moät lôùp cao su daøy coù tính ñaøn hoài cao vaø chòu moøn. Ñeå giuùp
cho loáp xe baùm toát treân maët ñöôøng, maët loáp coù nhieàu raõnh loõm taïo thaønh hoa
loáp. Daïng hoa tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän laøm vieäc cuûa oâ toâ.
Ngaøy nay ñeå taêng an toaøn ngöôøi ta söû duïng loaïi loáp khoâng ruoät hai buoàng,
goàm 3 phaàn : lôùp cao su beân ngoaøi, lôùp bòt kín vaø maøng (maøng ñöôïc cheá taïo
baèng 2 hoaëc 3 lôùp sôïi taåm cao su). Khi lôùp bò ñaâm thuûng thì khoâng khí loït ra
khoûi buoàng A, luùc naøy khaû naêng laøm vieäc cuûa lôùp giaûm nhöng khoâng ñaùng keå
nhôø khoâng khí coøn ôû buoàng B.
107
5. Caùc kyù hieäu treân loáp xe

a. Heä inch :
- Loáp coù aùp suaát cao D x B ví duï : 34 x 7.
- Loáp coù aùp suaát thaáp B - dví duï : 9 - 20.
b. Heä meùt :
- Loáp coù aùp suaát cao D x H  330 x 135.
- Loáp coù aùp suaát thaáp D - H  570 - 50.
- D : ñöôøng kính ngoaøi loáp xe.
108
- d : ñöôøng kính trong loáp xe.
- B : Chieàu roäng loáp xe.
- H : Chieàu cao loáp xe.
Ñoä cheânh leäch aùp suaát cho pheùp vôùi tieâu chuaån naèm trong giôùi han khoâng
lôùn (oâ toâ taûi  0,2 kg/cm2 ; oâ toâ con  0,1 kg/cm2).
Ngoaøi kích thöôùc ra treân loáp coøn ñoùng teân nhaø maùy cheá taïo, naêm thaùng saûn
xuaát,soá thöù töï saûn xuaát….
(hình)
1. Caùc daïng hoa loáp:
Caùch thöùc ñoïc kích thöôùc loáp loaïi môùi
109
1/ Loáp boá troøn
2/ Heä thoáng maõ hoùa ISO
110
3/ Loáp boá cheùo
4/ Loáp loaïi goïn
111

tuoitrebentre.vn - Giáo trình Cấu tạo ôtô PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

tuoitrebentre.vn - Giáo trình Cấu tạo ôtô PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Giaùo trình caáu taïo oâto

CHÖÔNG I : NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM CHUNG

I. PHAÂN LOAÏI OÂ TOÂ:

Chuyeân duøng Vaän taûi

Xe chöõa chaùy Xe taûi Xe chôû khaùch

II. CAÁU TAÏO CHUNG :

Cầu dẫn hướng Hệ thống phanh Cầu chủ động

Hình I-2 Hình I-3

Bố trí động cơ trên xe ôto du lịch

Bố trí động cơ trên xe ôto khách

IV BOÁ TRÍ HEÄ THOÁNG TRUYEÀN LÖÏC :

b. Sô ñoà 4 x 2 (caàu sau chuû ñoäng – ñoäng cô ñaët phía sau)

2. Sô ñoà heä thoáng truyeàn löïc 4 x 4 :

3. Sô ñoà truyeàn löïc 6 x 4 :

4. Sô ñoà heä thoáng truyeàn löïc 6 x 6 :

I. COÂNG DUÏNG – PHAÂN LOAÏI – YEÂU CAÀU :

Vòng cách nhiệt

Bạc lót Bạc đạn chà

B/ NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG :

Caáu taïo chung boä ly hôïp

5/ Dóa eùp (maâm eùp).

IV/ CÔ CAÁU ÑIEÀU KHIEÅN LY HÔÏP :

Vòng cách nhiệt

Pedal (ly hợp)

D/ NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG :

CHÖÔNG 3 : HOÄP SOÁ

I/ COÂNG DUÏNG – PHAÂN LOAÏI – YEÂU CAÀU :

. Truyeàn ñoäng baùnh raêng vôùi tyû soá 2:1.

2. Kí hieäu baùnh raêng trong hoäp soá :

III/ HOÄP SOÁ CHÍNH LOAÏI CÔ KHÍ :

b/ Hoäp soá 4 caáp :

c/ Hoäp soá 5 caáp

2/ Hoäp soá 2 truïc :

b) Keát caáu baùnh raêng.

Hình3-4. Caùc chi tieát cuûa truïc sô caáp.

1. Baïc ñaïn ñuõa 10. Baùnh raêng soá 2

b) Ñònh vò vaø khoaù haõm.

c) Boä ñoàng toác.

Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa boä ñoàng toác

VII/ HỘP SỐ TỰ ĐỘNG

b/ Hoäp soá töï ñoäng ñieàu khieån ñieän töû (ECT).

3/ Caùc boä phaän chính trong hoäp soá töï ñoäng :

TOÁC ÑOÄ XE TAÛI CUÛA ÑOÄNG CÔ

BOÄ ÑIEÀU KHIEÅN THUÛY LÖÏC

CHƯƠNG IV : TRUYEÀN ÑOÄNG CAÙC ÑAÊNG

I. COÂNG DUÏNG, YEÂU CAÀU VAØ PHAÂN LOAÏI:

II.KEÁT CAÁU CAÙC ÑAÊNG:

2/ Truïc truyeàn doïc

3/ Khôùp caùc ñaêng ñoàng toác:

Hình IV-4 : Khôùp caùc ñaêng ñoàng toác loaïi

4.Khôùp caùc ñaêng ñaøn hoài:

CHÖÔNG V : CAÀU CHUÛ ÑOÄNG OÂTOÂ

A/ TRUYEÀN LÖÏC CHÍNH

Hình V-3: Truyeàn ñoäng hipoâit.

4/ Truyeàn ñoäng truïc vít:

Hình V-4: Keát caáu cuûa truyeàn ñoäng truïc vít

Baùnh raêng baùn truïc

Baùnh raêng haønh tinh

Truïc chöõ thaäp

Hình V-5 : Caáu taïo boä vi sai

III/ NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC :

C/ TRUYEÀN ÑOÄNG ÑEÁN CAÙC BAÙNH XE CHUÛ ÑOÄNG

CHÖÔNG VI : DAÀM CAÀU DAÃN HÖÔÙNG VAØ HEÄ THOÁNG LAÙI