ΧΑΣΜΑ ΓΕΝΕΩΝ

Ορισμός : οι μεγάλες βιολογικές και κοινωνικές διαφορές που

χωρίζουν δυο επάλληλες γενιές, τη γενιά των ωρίμων, που
βρίσκεται στο προσκήνιο της κοινωνικής δραστηριότητας, και τη
γενιά που ετοιμάζεται να τη διαδεχτεί. Οι διαφορές αυτές
αναφέρονται στην αντίληψη του κόσμου, στο νόημα της ζωής, στο
κύρος των αξιών, στους τρόπους της καθημερινής ζωής.

Α) Γιατί το φαινόμενο είναι διαχρονικό

Το χάσμα γενεών εντοπίζεται σε κάθε εποχή, γιατί τα αίτια που τα
προκαλούν είναι και αυτά διαχρονικά.
1. Οι νέοι είναι συνήθως ριζοσπαστικοί, επαναστάτες.
Ενστερνίζονται με ενθουσιασμό και παρορμητισμό νέες ιδέες
και επιδιώκουν ριζικές αλλαγές. Οι ενέργειές τους, η
συμπεριφορά τους κυριαρχείται από το πάθος, είναι
φορτισμένη συναισθηματικά. Ταυτόχρονα, είναι απόλυτοι και
αυστηροί στις κρίσεις τους, αναζητούν ιδανικά και
οραματίζονται έναν καλύτερο κόσμο, γι’ αυτό και στηλιτεύουν
το άδικο και την υποκρισία.
2. οι μεγαλύτεροι, λόγω ηλικίας, είναι συντηρητικοί, φοβούνται
τις ριζικές αλλαγές, διέπονται από αυστηρή λογική, έχουν
κατασταλαγμένες απόψεις και είναι συμβιβαστικοί.

 Στο σημείο αυτό πρέπει απαραίτητα να διευκρινίσουμε πως

τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεν αποδίδονται κατ’ ανάγκη σε
όλους τους νέους και τους μεγαλύτερους, αλλά στην
πλειονότητα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να
θεωρήσουμε, ούτε τους νέους, ούτε τους μεγάλους,
ομοιογενές σύνολο.

3. κάθε εποχή χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένη ιδεολογία,

στόχους και γνωρίσματα, που εκφράζονται κυρίως από τους
νέους. Είναι φυσικό, λοιπόν, κάθε γενιά να μένει
προσκολλημένη ιδεολογικά στην εποχή της.

1
 4. Ένα άλλο αίτιο αποτελεί το γεγονός ότι κάθε γενιά, επίσης,
έχει να επιδείξει διάφορα επιτεύγματα, ό,τι με κόπο και
αγώνα κατέκτησε, ό,τι την εκφράζει. Τα επιτεύγματα αυτά με
την πάροδο του χρόνου γίνονται αναχρονιστικά, κρίνονται
και αμφισβητούνται από τους νεότερους. Αυτό, όμως, δεν
εμποδίζει τη γενιά που τα δημιούργησε, τους μεγαλύτερους,
να εμμένει στα κεκτημένα, να τα προασπίζεται και να
υποβλέπει κάθε καινοτομία.
5. Τέλος, οι νέοι είναι βιολογικά ακμαίοι, γεμάτοι ζωντάνια,
δροσιά, ενεργητικότητα, θέλουν να νιώσουν τη ζωή σε όλες
τις εκφάνσεις, να αποκτήσουν εμπειρίες και μάλιστα
γρήγορα. Αντίθετα, οι μεγαλύτεροι αισθάνονται στο σώμα
τους το πέρασμα των χρόνων, εξασθενούν οι βιολογικές
δυνάμεις, γι’ αυτό επιζητούν την ηρεμία και την ασφάλεια.
.
Β) Γιατί σήμερα το φαινόμενο παρουσιάζεται οξύτερο
Πώς εκδηλώνεται σήμερα το φαινόμενο
Με ποικίλες μορφές, ήπιες ή και επαναστατικές: απλές
αντιρρήσεις, αυθάδεια, χλευασμοί, εκκεντρικό ντύσιμο, αγενής
συμπεριφορά, διάθεση αμφισβήτησης, ειρωνεία για τις
κατεστημένες ιδέες. Υπάρχουν όμως και πιο προωθημένες
εκδηλώσεις του: φυγή από το σπίτι, κοινωνική περιθωριοποίηση,
συγκρότηση ομάδων κοινωνικής απόρριψης, αντιρρησίες
συνείδησης, χουλιγκανισμός, αναρχισμός, νεανικοί ξεσηκωμοί,
εξεγέρσεις δυναμικές στα πανεπιστήμια, καταλήψεις σχολείων.

Το χάσμα γενεών παρουσιάζεται στην εποχή μας πιο έντονο, με

αποτέλεσμα να αναστέλλεται η απρόσκοπτη επικοινωνία μεταξύ
των νέων και των μεγαλύτερων. Ειδικότερα:

1.Οι νέοι μπορούν να παρακολουθήσουν τους ταχύτατους

ρυθμούς εξέλιξης (νέα τεχνολογικά επιτεύγματα, αναθεώρηση
γνώσεων, απότομη αλλαγή συνθηκών ζωής ) που συντελούνται
στην εποχή μας, αντίθετα με τους μεγαλύτερους που αδυνατούν
να εναρμονιστούν με τις υπάρχουσες συνθήκες. Αυτό συμβαίνει

2
καθώς οι νέοι δεν έχουν ακόμα παγιώσει αντιλήψεις και
συμπεριφορά ενώ οι ηλικιωμένοι χαρακτηρίζονται από
δυσκαμψία, από αδυναμία αντίληψης και ανικανότητα
προσαρμογής στις όποιες αλλαγές.
2. Η διάδοση των γνώσεων και της παιδείας επιτρέπουν στους
σύγχρονους νέους την αμφισβήτηση καθιερωμένων αρχών
και απόψεων. Από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και με τη
δυνατότητα πρόσβασης στα σύγχρονα δίκτυα πληροφοριών
ενημερώνονται διαρκώς και διαμορφώνουν μια διαφορετική
αντίληψη από αυτή που έχουν σχηματίσει οι μεγαλύτεροι.
3. Σήμερα οι νέοι έχουν διαμορφωμένες απόψεις για τη ζωή, τις
οποίες δεν διστάζουν να προβάλλουν και να διεκδικήσουν
δυναμικά την υλοποίησή τους. Αυτό οφείλεται στα πολλά
ερεθίσματα που δέχονται και που συντελούν στη γρήγορη
ωρίμαση και στη διαμόρφωση της προσωπικότητας σε νεαρή
ηλικία. Έχοντας ο νέος διαμορφώσει την προσωπικότητα του
και διαθέτοντας δική του κρίση, δύσκολα καθοδηγείται από
τους μεγάλους.
4. Οι νέοι μεγαλώνουν σε πολύ διαφορετικές συνθήκες, με
αφθονία αγαθών και με υψηλό βιοτικό επίπεδο. Αυτή η αφθονία
συνοδεύεται από πραγματικές ή εικονικές ανάγκες και
απαιτήσεις καλοπέρασης. Αντίθετα, οι μεγαλύτεροι μεγάλωσαν
σε συνθήκες στέρησης και ανατράφηκαν με την ηθική της
υπακοής, της εργασίας, της οικονομίας και της προκοπής.
5. Οι νέοι δεν έχουν σήμερα μόνο περισσότερα αγαθά αλλά και
περισσότερα δικαιώματα. Μεγαλώνουν σε δημοκρατικό
περιβάλλον που ευνοεί την αμφισβήτηση για ό,τι κακό
διαπιστώνουν. Το πρόβλημα της επικοινωνίας οξύνεται, όταν οι
νέοι αμφισβητούν τα πεπραγμένα των μεγαλύτερων,
απογοητευμένοι από την υποκρισία, την ηθική έκπτωση και τον
αμοραλισμό. Τους επιρρίπτουν ευθύνες για τα προβλήματα που
με τις πράξεις, τις παραλείψεις ή την ανοχή τους δημιούργησαν.
Οι μεγαλύτεροι τους κατηγορούν για αχαριστία όχι χωρίς
συνείδηση των προβλημάτων αλλά λόγω της δυσκολίας να

3
 αποδεχτούν τις, πολλές φορές υπερβολικές και άδικες,
κατηγορίες των νέων.
6. Ο καταναλωτικός χαρακτήρας της σύγχρονης ζωής και η
αναγωγή του χρήματος σε υπέρτατο αγαθό οδηγούν στην
εξουθενωτική εργασία και στην απουσία ελεύθερου χρόνου.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες η δυνατότητα για ουσιαστική
επικοινωνία ανακόπτεται.
7. Ο άξενος χαρακτήρας των μεγαλουπόλεων «δηλητηριάζει»
τη συναισθηματική και ηθική συγκρότηση των νέων. Παράλληλα
εισβάλλουν στη ζωή μας στοιχεία ξένων πολιτισμών και
πρότυπα σχετικά με την εμφάνιση, την ψυχαγωγία, τη
συμπεριφορά και την ελευθεριότητα των ηθών. Αυτά
υιοθετούνται εύκολα από τους νέους.
8. Ο ελεύθερος τρόπος ζωής τους, εξοργίζει τους
μεγαλύτερους και προκαλεί την κρατούσα ηθική καθώς έρχεται
σε αντίθεση με τις παραδοσιακές αξίες, αντιλήψεις και την
αυστηρότητα που διακρίνει τους μεγαλύτερους σε τέτοια
θέματα.
9. Η αρνητική συμπεριφορά μέρους της νεολαίας γενικεύεται
συχνά και αποδίδεται λανθασμένα σε όλους τους νέους.
 Οι διαπιστώσεις αυτές ,ωστόσο, δεν μπορούν να περιγράψουν
ικανοποιητικά τη συμπεριφορά και τις σχέσεις νεοτέρων και
μεγαλυτέρων. Αντίθετα, υπάρχουν άπειρα παραδείγματα
κατανόησης, στήριξης και αγαστής συνεργασίας μεταξύ τους.

Γ) Μέτρα αντιμετώπισης
Το χάσμα των γενεών δεν πρόκειται να εξαλειφθεί, αφού,
όπως προαναφέραμε τα αίτια που το προκαλούν είναι
διαχρονικά. Κύρια επιδίωξη είναι να περιοριστεί και να
επιτευχθεί η όσο το δυνατόν καλύτερη επικοινωνία. Γι’ αυτό
απαιτείται:
1) Αμοιβαίος σεβασμός και υποχωρήσεις. Επιβάλλεται η
χρήση του διαλόγου ως μέσου επικοινωνίας και επίλυσης
προβλημάτων. Απαραίτητο είναι ο διάλογος να γίνεται με
ειλικρίνεια, ευθύτητα και ωριμότητα. Όχι προσπάθεια για

4
 τη συγκάλυψη των ευθυνών, ούτε καλοπιάσματα και
υποχωρήσεις.
2) Η υπευθυνότητα και η σύνεση πρέπει να διακρίνει τη
σκέψη και τη συμπεριφορά των νέων και των
μεγαλύτερων. Ο ρεαλισμός θα πρέπει να αποτελεί τη
βάση της προσέγγισης.
3) Αποφασιστική είναι, επίσης, η αξιοποίηση του ελεύθερου
χρόνου για ουσιαστική επικοινωνία.
4) Χρειάζεται κατανόηση και αποδοχή των ιδιαίτερων
χαρακτηριστικών κάθε ηλικίας και συνειδητοποίηση ότι
απαιτείται από τη μία μεριά η πείρα των μεγαλύτερων και
από την άλλη ο ενθουσιασμός των νέων για να
προχωρήσει η κοινωνία και ο πολιτισμός.
5) Οι σχέσεις θα πρέπει να ουσιαστικοποιούνται στο
σχολείο, όπου οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να
διαπαιδαγωγήσουν τους νέους στη βάση της αποδοχής και
όχι της επιβολής, στη βάση του διαλόγου και όχι του
μονολόγου.
6) Τα Μ.Μ.Ε πρέπει να προσφέρουν θετικά πρότυπα στους
νέους.
7) Στην αγορά εργασίας θα πρέπει να σχεδιαστεί η έγκαιρη
είσοδος νέων σε επαγγέλματα με παράλληλη έξοδο
ωρίμων, με τέτοιους ρυθμούς και σε τέτοιες ποσοτικές
αναλογίες που να συμφωνούν με τις σύγχρονες ανάγκες
για διαρκή ανανέωση του παραγωγικού δυναμικού.
8) Οι νέοι θα πρέπει να αναγνωρίσουν την ανάγκη της
σύζευξης νηφαλιότητας και ορμητικότητας, εμπειρίας και
απειρίας, θεωρίας και πράξης, παλιού και νέου. Οφείλουν
να δεχτούν το διάλογο, να επιμείνουν στην ευπρεπή και
σταθερή διαφωνία (χωρίς να εκτρέπονται σε
αντιδραστικές αρνητικές εκδηλώσεις), να πάψουν να
θεωρούν την αλληλοπροσέγγιση ως μονόπλευρη
υποχρέωση των μεγάλων.

5
ΕΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Λογική (κυριολεκτική) χρήση της γλώσσας
-χάσμα, διάσταση ρήγμα
-έφηβος, νέος
-ευαίσθητος, οραματιστής, ιδεολόγος, αυθόρμητος,
ενθουσιώδης, ανυπόμονος, ορμητικός, οξύθυμος,
ανυστερόβουλος, ανιδιοτελής, αντικομφορμιστής, καινοτόμος,
ρηξικέλευθος, ισχυρογνώμονας
-θάρρος, τόλμη, σφρίγος, ζωντάνια, αμφισβήτηση, πρωτοτυπία,
καινοτομία, διαμαρτυρία, εξέγερση, επανάσταση
-ενήλικος, ώριμος, ηλικιωμένος
-μετριοπαθής, συγκαταβατικός, υπολογιστής, επιφυλακτικός,
δύσπιστος, καχύποπτος, συντηρητικός, απαισιόδοξος
-διαφωνία, διαφορά, αλληλοκατηγορίες, ψυχρότητα, αποξένωση,
ένταση, ρήξη, σύγκρουση
- ευγένεια, ειλικρίνεια, διάλογος, επικοινωνία, συμφωνία,
σύμπνοια, αποδοχή, κατανόηση, ανεκτικότητα, αλληλοσεβασμός,
ισοτιμία, αγάπη, συνεργασία, αλληλεγγύη
-στάση: ανυποχώρητη, αδιάλλακτη, ανένδοτη, ασυμβίβαστη,
αμετακίνητη, σκληρή, υποχωρητική, διαλλακτική, ενδοτική,
συμβιβαστική, επιεικής

Συγκινησιακή (μεταφορική) χρήση της γλώσσας

-διάσταση απόψεων
-ρήγμα στις σχέσεις
-η μια πλευρά συχνά ασκεί δριμεία (= αυστηρή, καυστική)
κριτική για τα λάθη της άλλης, καυτηριάζει τα λάθη της άλλης,
εκτοξεύει/ εξακοντίζει/ εξαπολύει μύδρους (= καυστικούς και
επιθετικούς λόγους) εναντίον της άλλης.
- ανταρσίες των νέων
-γεφύρωση του χάσματος