EFEKT KREACJI HANDLU, A EFEKT PRZESUNIĘCIA

HANDLU (kreacja handlu w unii celnej)

Efekt kreacji handlu - trade creation effect - wyraża się we wzroście wolumenu

wzajemnych obrotów handlowych krajów tworzących unię celną - w wyniku usunięcia ceł i

innych barier w handlu między krajami unii oraz wprowadzenia wspólnej zewnętrznej taryfy

celnej. Zniesienie ceł wewnątrz unii powoduje, iż pewne rodzaje towarów wytwarzane w

poszczególnych krajach unii po cenach konkurencyjnych w stosunku do towarów

miejscowych. Efekt kreacji handlu można jednocześnie rozpatrywać znacznie szerzej, przy

założeniu, że unia celna ma wpływ nie tylko na handel krajów do niej należących, lecz także

na handel międzynarodowy w ogóle. W takim znaczeniu efekt kreacji handlu wywoływany

utworzeniem unii celnej wyraża ogólny wzrost popytu na import w krajach unii, jak również

zmiany popytu na import w krajach trzecich.

Załóżmy, że w warunkach braku preferencji celnych kraje A i B zaspokajały potrzeby w

zakresie towaru x własną produkcją, mimo że kraj B produkował go taniej. Cło nałożone przez

kraj A na import tego towaru znacznie go jednak podrożyło (powyżej kosztów produkcji w kraju

A). Utworzenie strefy wolnego handlu lub unii celnej zasadniczo zmieniło sytuację. Krajowi A

przestała się opłacać własna produkcja, skoro powstały możliwości tańszego importu z kraju

B.

Efekt kreacji handlu zależy od elastyczności cenowej popytu na importowane towary i

elastyczności cenowej podaży w kraju eksportera. Im ta elastyczność jest większa, tym efekt

kreacji jest większy.

Efekt przesunięcia handlu - trade diversion effect - wyraża się w zwiększeniu udziału

krajów należących do unii celnej w handlu wzajemnym oraz w zmniejszaniu udziału krajów

trzecich, w wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów nawet o

niższych kosztach produkcji, lecz pozostających poza obrębem unii, do krajów wchodzących

w skład unii celnej. U podstaw efektu przesunięcia znajduje się zróżnicowanie stawek celnych;

wewnątrz unii pozostają one zniesione, natomiast w stosunkach z krajami trzecimi są nadal

stosowane.
Możemy założyć, iż trzy kraje A, B, C różnią się między sobą kosztami produkcji pewnego

towaru X. Kraj A ma koszty najwyższe, kraj C zaś koszty najniższe. W warunkach braku

preferencji celnych, strefy wolnego handlu czy też unii celnej oczywisty jest fakt, iż kraj A

importować będzie towar X z kraju C. W przypadku jednak powstania preferencji celnych

między krajami A i B, zmienią się także kierunki handlu. Kraj A przestanie importować z

poprzednio najtańszego kraju C, zacznie zaś importować z kraju B, który to po zniesieniu ceł

stał się relatywnie tańszy od kraju C.

WSPÓŁCZYNNIK TERMS OF TRADE

W tzw. uję iu e owy współczy ik ter s of trade jest rozumiany jako relacja zmian cen
towarów eksportowa y h do z ia e towarów i portowa y h przez posz zegól e kraje.
Z ia y tego wskaź ika przedstawiają kształtowa ie się korzyś i krajów prowadzą y h wy ia ę.
Poprawa TOT astępuje gdy e y dó r eksportowa y h w okresie da ego roku ros ą szy iej iż e y
dó r i portowa y h . Oz a za to, że da e pa stwo zapła i iej za produkty i portowane, innymi
słowy usi iej wyeksportowa a y zrów oważy bilans ha dlowy. Jeżeli sytua ja jest odwrot a -
relacja jest odwrotna - za eksport oż a kupi iej. Na kształtowa ie się wskaź ika terms of trade
de ydują y wpływ ają ceny a ry ka h światowy h.

T0T=
Gdzie:
● T0T – współ zy ik ter s of trade
● Pex(t1) – prze ięt e e y w ekspor ie w okresie ada y
● Pex(t0)- prze ięt e e y w ekspor ie w okresie wyjś iowy
● Pim(t1)- prze ięt e e y w i por ie w okresie ada y
● Pim(t0)-prze ięt e e y w i por ie w okresie wyjś iowy
Współ zy ik te kształtuje się iejed akowo dla róż y h grup krajów. Jest to wy ikie róż i
w strukturze i h wy ia y iędzy arodowej.
Ter s of trade ie oże y używa y jako p. wskaź ik do ro ytu da ego pa stwa. Wskaź iki TOT
ówią a jedy ie o relatyw y h z ia a h w ekspor ie i i por ie w da y h kraja h. W rze zywistoś i,
w której ist ieje wiele pa stw, tysią e produktów oraz wiele i y h zy ików - o li ze ie TOT oże sta
się ardzo sko plikowa e, dlatego też wskaź ik ten oże y o ar zo y z a z y łęde .
TERMS OF TRADE KRAJÓW GOSPODARC)O SŁABO RO)WINIĘTYCH:
a Przy założe iu wzrostu popytu a ry ka h światowy h wykazuje te de ję do spadku. Wy ika to
z tego, że:
 - e y eksportowa y h surow ów rol y h i gór i zy h ros ą wol o,
- e y i portowa y h wyro ów prze ysłowy h ros ą szy ko
) przy założe iu spadku popytu a ry ka h światowy h współ zy ik te też wykazuje te de ję do
spadku.
- e y surow ów spadają w szy ki te pie
- e y i portowa y h towarów prze ysłowy h spadają w iewielki tylko stop iu
TERMS OF TRADE KRAJÓW GOSPODARC)O WYSOKO RO)WINIĘTYCH: a alogicz ie
a Przy założe iu wzrostu popytu a ry ka h światowy h wykazuje te de ję do wzrostu:
-ceny eksportowanych wyrobów prze ysłowy h ros ą w szy ki te pie,
- e y i portowa y h surow ów ros ą wol o,
) Przy założe iu spadku popytu a ry ka h światowy h, współ zy ik rów ież wykazuje te de ję
do wzrostu:
- e y eksportowa y h wyro ów prze ysłowy h spadają w iewielki stopniu
- e y i portowa y h surow ów spadają w z a z y stop iu.