ชุด แม่บทมาตรฐาน

สื่อการเรียนรู รายวิชาพื้นฐาน Active Learning

วิทยาศาสตร์ ป.4
ªÑé¹»ÃжÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè 4
µÒÁÁҵðҹ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒáÅеÑǪÕéÇÑ´
¡ÅØ‹ÁÊÒÃСÒÃàÃÕ¹ÃÙŒÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ (©ºÑº»ÃѺ»Ãا ¾.È. 2560)
µÒÁËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª 2551

¼ÙŒàÃÕºàÃÕ§ ¼ÙŒµÃǨ ºÃóҸԡÒà K

E
ดร. พลอยทราย โอฮามา ผศ.ดร. กรัณยพล วิวรรธมงคล นายวันเฉลิม กลิ่นศรีสุข Y
นางสาวมินตรา สิงหนาค ดร. เพ็ญพักตร ภูศิลป นางสาวอัญชลี คําเหลือง
นางสาวอภิญญา อินไรขิง นางวชิราภรณ ปถวี

พิมพครั้งที่ 3
สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติ
รหัสสินคา 1438010
พิมพครั้งที่ 1
รหัสสินคา 1448039

ชื่อ …………………………………………………………………………………………………………….. ชั้น ………………………………….. เลขที่ …………………………………..

 คําแนะนํ าในการใช้ส่ือ
Ê×Íè ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ áÁ‹º·Áҵðҹ Active Learning ÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ ».4 เลมนี้
จัดทําขึน้ สําหรับใชประกอบการเรียนการสอนในชัน้ ประถมศึกษาปที่ 4 ซึง่ ดําเนินการจัดทําใหสอดคลอง
กับมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560)
ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ทุกประการ
ภายในเลม นําเสนอรูปแบบการเรียนการสอนเปนหนวยการเรียนรูครบถวนตามมาตรฐานและ
ตัวชี้วัดชั้นป โดยมุงหวังใหผูเรียนไดเรียนรูวิทยาศาสตรที่เนนการเชื่อมโยงความรูกับกระบวนการ
มีทกั ษะสําคัญในการคนควาและสรางองคความรูโ ดยใชกระบวนการสืบเสาะหาความรูแ ละการแกปญ หาที่
หลากหลาย ซึง่ ผูเ รียนตองมีสว นรวมในการเรียนรูท กุ ขัน้ ตอน และลงมือปฏิบตั กิ จิ กรรมอยางหลากหลาย
จนกระทั่งผูเรียนเกิดความรูความเขาใจและสามารถประยุกตใชความรูและฝกทักษะแหงศตวรรษที่ 21
เพื่อการสรางสรรคผลงานได
ã¹áµ‹ÅÐ˹‹ÇÂ
์¹Í͡ẺãËŒàËÁÒÐÊÁ¡ÑºÇÑÂ
มาตรฐานการเรียนรู/ ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè
¢Í§¼ÙŒàÃÕ¹ â´Â㪌ÀÒÉÒ·ÕèࢌÒ㨧‹ÒÂ
ตัวชี้วัด 1 ¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ¢ͧÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ ÁÕÀÒ¾ á¼¹ÀÙÁÔ µÒÃÒ§¢ŒÍÁÙÅ ÁÒ»ÃСͺ
ระบุตวั ชีว้ ดั ทีส่ อดคลองกับเนือ้ หา 㹡ÒùíÒàʹÍÊÒÃе‹Ò§ æ «Ö觨Ъ‹ÇÂãËŒ
ในหนวยการเรียนรู ¼ÙàŒ ÃÕ¹à¡Ô´¤ÇÒÁʹã¨áÅÐÊÒÁÒöàÃÕ¹ÃÙŒ
K
E ä´Œ§‹Ò¢Öé¹ «Öè§ÁÕͧ¤»ÃСͺµ‹Ò§ æ
Y K
E
Y

ã¹áµ‹ÅÐ˹‹Ç ´Ñ§¹Õé
ÊÔè§ÁÕªÕÇԵᵋÅЪ¹Ô´

คําถามกระตุนประจําหนวย
µÑǪÕéÇÑ´ ÁÕÅѡɳÐᵡµ‹Ò§¡Ñ¹
1. บรรยายหนาที่ของราก ลําตน ใบ และดอกของพืชดอก Í‹ҧäúŒÒ§
โดยใชขอมูลที่รวบรวมได (มฐ. ว 1.2 ป.4/1)
2. จําแนกสิ่งมีชีวิตโดยใชความเหมือนและความแตกตาง
ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµã¹ÀÒ¾
ของลักษณะของสิง่ มีชวี ติ ออกเปนกลุม พืช กลุม สัตว และ ÁÕÍÐäúŒÒ§
กลุมที่ไมใชพืชและสัตว (มฐ. ว 1.3 ป.4/1)
3. จําแนกพืชออกเปนพืชดอกและพืชไมมีดอก โดยใชการมีดอกเปนเกณฑ
โดยใชขอ มูลทีร่ วบรวมได (มฐ. ว 1.3 ป.4/2)
4. จําแนกสัตวออกเปนสัตวมีกระดูกสันหลังและสัตว ไมมีกระดูกสันหลัง โดยใช
คําถามกระตุนใหผูเรียนฝกทักษะการคิด
กอนเขาสูเรื่องที่เรียน
การมีกระดูกสันหลังเปนเกณฑ โดยใชขอมูลที่รวบรวมได (มฐ. ว 1.3 ป.4/3)
5. บรรยายลักษณะเฉพาะที่สังเกตไดของสัตวมีกระดูกสันหลังในกลุมปลา กลุม
สัตวสะเทินนํ้าสะเทินบก กลุมสัตวเลื้อยคลาน กลุมนก และกลุมสัตวเลี้ยงลูก
ดวยนํ้านม และยกตัวอยางสิ่งมีชีวิตในแตละกลุม (มฐ. ว 1.3 ป.4/4)

เปาหมายการเรียนรู
เปนเปาหมายการเรียนรูใน
เรื่องที่เรียน ซึ่งผูเรียนตอง
บรรลุเมื่อเรียนจบเรื่องนี้
ชวนอานชวนคิด
กระตุ  น ความสนใจเพื่ อ นํ า
กิจกรรมลองทําดู
กิ จ กรรมตรวจสอบความรู 
1 ¡ÒèѴ¡ÅØ‹ÁÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ กอนเรียนหรือนําสูการเรียน
àÃ×èͧ·Õè 1 ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµÃͺµÑÇàÃÒ
໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
สิ่งมีชีวิตตาง ๆ ในโลกของเรา
มีมากมาย เพื่อใหงายและสะดวกใน
การศึกษาสิ่งมีชีวิต นักวิทยาศาสตร
สิ่งมีชีวิต ที่อยูรอบตัวเรามีมากมาย ซึ่งสิ่งที่เรานํามาพิจารณาในการ
จําแนกสิ่งมีชีวิตออกเปนกลุม เรียกวา เกณฑ โดยเราสามารถใชเกณฑ
• จําแนกสิ่งมีชีวิตออกเปนกลุม โดยใชความเหมือนหรือความแตกตางของลักษณะตาง ๆ ของสิ่งมีชีวิตเปนเกณฑได
• จําแนกพืชออกเปนพืชดอกและพืชไมมีดอก โดยใชการมีดอกเปนเกณฑได
• จําแนกสัตวออกเปนสัตวมีกระดูกสันหลังและสัตวไมมีกระดูกสันหลัง โดยใชการมีกระดูกสันหลังเปนเกณฑได
จึงใชวิธีการสํารวจและเก็บรวบรวม ความเหมือนหรือความแตกตางจากลักษณะของสิ่งมีชีวิต เชน การเคลื่อนที่
• บรรยายลักษณะเฉพาะที่สังเกตไดของสัตวมีกระดูกสันหลังในกลุมตาง ๆ ได
• ยกตัวอยางสัตวมีกระดูกสันหลังในแตละกลุมได
ขอมูลเพือ่ จําแนก หรือจัดกลุม สิง่ มีชวี ติ การสรางอาหาร เปนตน มาจําแนก ลักษณะเฉพาะของ
ออกเปนกลุมใหญ ๆ โดยใชลักษณะ สิ่งมีชีวิตออกเปนกลุมได 3 กลุมใหญ สิ่งมีชีวิตในแตละกลุม
สํ า คั ญ บางประการที่ เ หมื อ นกั น หรื อ ไดแก สิ่งมีชีวิตกลุมพืช กลุมสัตว และ มีอะไรบาง àÃÒÊÒÁÒöÈÖ¡ÉÒä´Œ
ชวนอานชวนคิด กลุมที่ไมใชพืชและสัตว ¨Ò¡¡Ô¨¡ÃÃÁµ‹Í仹Õé
แตกต า งกั น เป น เกณฑ จากนั้ น จึ ง
ศัพทนารู
พืช K
จําแนกสิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะเหมือนกัน
หรือคลายคลึงกันใหอยูใ นกลุม เดียวกัน àÃÒÊÒÁÒö
จําแนกสิ่งมีชีวิต
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 1 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
plant (พลานท) ¡ÒèíÒṡ¡ÅØ‹ÁÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ
E การสังเกต
Y 䴌͋ҧäúŒÒ§ การจําแนกประเภท
สัตว การลงความเห็นจากขอมูล
animal ('แอ็นนิมัล)
K กิจกรรม ลองทําดู จุดประสงค : สังเกต สํารวจ และจําแนกประเภทของสิ่งมีชีวิต โดยใชลักษณะความเหมือน K

สูการเรียนการสอน โดยใช เห็ด E E

Y หรือความแตกตางของสิง่ มีชวี ติ เปนเกณฑได Y
mushroom ('มัชรูม) ดูภาพ แลวตอบคําถาม
Ãͺ æ µÑÇàÃÒ ระบุปญหา : เราสามารถจําแนกสิ่งมีชีวิตออกเปนกลุมไดอยางไร
ÁÕÊÔè§ÁÕªÕÇÔµÍÐäúŒÒ§¹Ð 8 1. หมายเลขใด เปนพืช
เราสามารถใชความเหมือนหรือความแตกตางของสิ่งมีชีวิตเปนเกณฑในการจําแนกได
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................
ข อ ความและภาพเรื่ อ งราว 3
9
1
2
10
หมายเลข 2, 6 และ 8
………………………………………………………..

………………………………………………………..

2. หมายเลขใด เปนสัตว
ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. แวนขยาย 1 อัน 2. แหลงขอมูล เชน หนังสือ อินเทอรเน็ต เปนตน
พรอมคําถามประกอบ 6
หมายเลข 1, 4, 5, 7
………………………………………………………..

และ 9
………………………………………………………..

3. หมายเลขใด ไมใชพืช
5 7
4 และสัตว
หมายเลข 3, 10
………………………………………………………..
………………………………………………………..
เพือ่ น ๆ รูห รือไมวา 20
สิ่งมีชีวิตตาง ๆ รอบตัวเรา
1.
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
แบงกลุม แลวชวยกันแสดงความคิดเห็นเกีย่ วกับลักษณะสําคัญ
ของสิง่ มีชวี ติ ชนิดตาง ๆ จากนัน้ สืบคนขอมูลเพิม่ เติม
2. ใหแตละกลุมสํารวจสิ่งมีชีวิตตาง ๆ รอบบริเวณโรงเรียน เชน
โคนตนไม สนามหญา เปนตน แลวบันทึกผลลงในตาราง
3. สังเกตและวิเคราะหลักษณะของสิ่งมีชีวิตแตละชนิดที่สังเกตได แลวบันทึกผล
4. พิจารณาลักษณะความเหมือนหรือความแตกตางของสิ่งมีชีวิตที่สังเกตได แลวกําหนด
เปนเกณฑสําหรับใชในการจําแนกประเภทของสิ่งมีชีวิต

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
จําแนกไดกี่กลุม อะไรบาง

คําศัพททางวิทยาศาสตร ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 19
5. สรุปผลการจําแนกกลุมสิ่งมีชีวิต แลวนําเสนอหนาชั้นเรียนเพื่อเปรียบเทียบกับกลุมอื่น ๆ
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 21

คํ า ศั พ ท สํ า คั ญ ทางวิ ท ยาศาสตร กระบวนการทางวิทยาศาสตร

ประจํ า เรื่ อ ง เพื่ อ ให ผู  เ รี ย นฝ ก กิจกรรมที่เนนใหผูเรียนไดลงมือปฏิบัติ โดยใช
การอานการเขียน กระบวนการสืบเสาะหาความรูทางวิทยาศาสตร
 เนื้อหา
ครบตามหลักสูตรแกนกลางฯ ’51 (ฉบับ
ปรับปรุง พ.ศ. 2560) นําเสนอโดยใชภาษา แบบฝกพัฒนาการเรียนรู
ที่เขาใจงาย มีรูปภาพ แผนภาพ ตาราง แบบฝ ก หั ด ที่ ใ ช ต รวจสอบความรู  แ ละ
ประกอบ ซึง่ เหมาะสมกับการเรียนการสอน ความเขาใจของผูเ รียนหลังจากทํากิจกรรม
แบบฝก
เพื่อใหสามารถศึกษาลักษณะตาง ๆ ของสัตวไดอยางเปนระบบมากยิ่งขึ้น พัฒนาการเรียนรูท ่ี 1
นักวิทยาศาสตรจึงจําแนกสัตวออกเปนกลุม โดยใชลักษณะการมีกระดูกสันหลัง 1 ขีด ✓ ใน ของภาพที่เปนผลจากแรงโนมถวงของโลกที่กระทําตอวัตถุ กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิด
เปนเกณฑ ซึ่งสามารถแบงสัตวออกเปน 2 ประเภท ไดแก สัตวมีกระดูกสันหลัง
และสัตวไมมีกระดูกสันหลัง
แรงโนมถวงของโลกนั้นเกี่ยวของกับการใชชีิวิตประจําวันของเรา ซึ่งอาจ ✓ »ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 1
ทําใหเกิดประโยชนและทําใหเกิดขอจํากัดตาง ๆ กับตัวเราได ดังนี้ 1 พิจารณาภาพ และบอกวาเกี่ยวของกับแรงโนมถวงของโลกอยางไร

สัตวมี สัตวไมมี
ประโยชน ขอจํากัด
จําแนกออกเปน จําแนกออกเปน ของแรงโนมถวงของโลก ที่เกิดจากแรงโนมถวงของโลก
กระดูกสันหลัง กระดูกสันหลัง ใบไมรวงจากตน นักกีฬาวายนํ้า
5 ประเภท 8 ประเภท
• ทําใหตัวเรายืนอยูบนพื้นไดโดยไมลอย • ทําใหคนเราไมสามารถกระโดดสูงขึ้น
ไปมา ไปมาก ๆ ได ✓
1. กลุมปลา 1. ฟองนํ้า
• ทําใหวัตถุหรือสิ่งของตาง ๆ ไมลอยไป • ทําใหยกสิ่งที่มีนํ้าหนักมาก ๆ ไมได
2. กลุมสัตว 2. สัตวที่มีลําตัวกลวง มาในอากาศ • เมื่อทําสิ่งของบางชนิดหลนลงพื้นจะ
สะเทินนํ้าสะเทินบก หรือลําตัวมีโพรง 1. ภาพ ......................................................................................................
ลิงเกาะกิ่งไม 2. ภาพ ......................................................................................................
นํ้าตก
K • ทําใหนํ้าไหลจากที่สูงลงสูที่ตํ่า ทําใหชํารุดเสียหาย เชน แกวตกแตก K เกีย่ วของกับแรงโนมถวงของโลก ดังนี้ เกีย่ วของกับแรงโนมถวงของโลก ดังนี้
E นักกีฬาปนจักรยาน ฝนตก E
3. กลุมสัตวเลื้อยคลาน 3. หนอนตัวแบน
Y • ทําใหนํ้าฝนตกลงมาสูพื้นโลก เพื่อให • เมื่อทํากิจกรรมตาง ๆ ที่สวนทางกับ Y ลิงตองเกาะกิง่ ไมใหแนน ไมเชนนัน้ จะถูก
........................................................................................................................... แรงโนมถวงของโลกดึงดูดใหนาํ้ ไหลจาก
...........................................................................................................................

ความชุมชื้นแกพืช นอกจากนี้ ยังทําให แรงโนมถวงของโลก จะรูสึกเหนื่อย แรงโนมถวงของโลกดึงดูดใหตกลงมา ที่สูงลงสูที่ตํ่า จึงเกิดเปนนํ้าตก

K เกิดแหลงนํ้าตาง ๆ เชน แมนํ้า ทะเล และทําไดลําบาก เชน ปนเขา เดินขึ้น 2 อานขอความ แลวขีด ✓ ใน หนาขอความทีเ่ กีย่ วของกับแรงโนมถวงของโลก K
........................................................................................................................... ...........................................................................................................................

E และกา ✗ ใน หนาขอความที่ไมเกี่ยวของกับแรงโนมถวงของโลก E
4. กลุมนก 4. หนอนตัวกลม Y มหาสมุทร เปนตน บันได ปนจักรยานขึ้นภูเขา เปนตน Y 2 ขีด ✓ ในขอทีเ่ ปนผลมาจากแรงโนมถวงของโลกโดยตรง พรอมบอกเหตุผล
✓ 1. นํ้าตกไหลจากที่สูงลงสูที่ตํ่า เปนผลจาก
5. กลุมสัตว 5. สัตวที่มี ขอความ แรงโนมถวง เหตุผลประกอบ
เลี้ยงลูกดวยนํ้านม การที่แรงโนมถวงของโลกดึงดูดใหสิ่งตาง ๆ ตกลงสูพื้นโลก ทําใหตัวเรา ✗ 2. พื้นที่เปยกนํ้า จะทําใหเกิดการลื่นไถล ของโลก
ลําตัวเปนปลอง
และวัตถุตาง ๆ นั้นมีนํ้าหนักเชนเดียวกัน เพราะถาโลกไมมีแรงโนมถวงแลว ✓ 3. ลูกมะพราวหลุดรวงจากตนตกลงสูพื้น 1. การเดินขึ้นไปบนภูเขาสูง เราจะ ✓ เพราะเปนการเดินสวนทางกับแรงโนมถวง
.................................. ....................................................................................................................................

6. สัตวทะเลผิวขรุขระ ตัวเราและสิ่งตาง ๆ ก็จะอยูในสภาพไรนํ้าหนัก เชน ในอวกาศมีสภาพไรนํ้าหนัก ✗ 4. รถจักรยานเคลื่อนที่ได เพราะเราออกแรงปน รูสึกเหนื่อยกวาเดินบนทางราบ ของโลก ทําใหเราตองออกแรงมากขึ้น
....................................................................................................................................

คนและวัตถุตาง ๆ จึงอยูในสภาพไรนํ้าหนัก ทําใหลอยเควงควางและเคลื่อนไหว ✓ 5. วัตถุทุกชนิดมีนํ้าหนัก เพราะมีแรงโนมถวงของโลก

2. พื้นถนนที่ขรุขระจะทําใหเกิด .................................. ....................................................................................................................................
✗ 6. ลูกบอลจะกลิ้งไดไกล หากเตะบนพื้นคอนกรีตที่เปยกนํ้า
7. หอยและหมึกทะเล ลําบาก แรงตานการเคลื่อนที่ ....................................................................................................................................
A ✓ 7. ถาเราเดินขึ้นบนที่สูง ๆ เราจะรูสึกเหนื่อยกวาเดินบนที่ราบ
✓ 8. เมื่ อ เราโยนเหรี ย ญขึ้ น ไปในอากาศ เหรี ย ญจะลอยขึ้ น ไป จากนั้ น 3. ลูกฟุตบอลกลิ้งไปไดไกลบน .................................. ....................................................................................................................................

8. สัตวที่มีขาเปนขอ เกร็ดวิทย - นารู พื้นเรียบ ....................................................................................................................................

เหรียญจะตกลงมา
4. วัตถุทุกชนิดที่อยูบนโลก ✓ เพราะมีแรงโนมถวงของโลกกระทําตอ
เซอร ไอแซก นิวตัน นักวิทยาศาสตรชาวอังกฤษ เปนผูค น พบ .................................. ....................................................................................................................................

วั....................................................................................................................................
ตถุทุกชนิด
ทฤษฎีแรงโนมถวงของโลก ซึ่งเปนการคนพบโดยบังเอิญ มีนํ้าหนัก
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 39 แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 111
จากการสังเกตผลแอปเปลที่หลุดจากตนแลวรวงลงสูพื้น 5. ผลไมที่สุกงอมรวงจากตนไม ✓ เพราะเมือ่ ผลไมสกุ หลุดจากขัว้ แรงโนม-
.................................. ....................................................................................................................................

ลงสูพื้น ถ....................................................................................................................................
วงของโลกจะดึงดูดใหผลไมรวงลงพื้น
104 114

เกร็ดวิทยนารู กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิด
เกร็ดความรูเสริมที่ แบบฝกหัดทายเรื่องที่ใชทบทวนความรู
เกี่ยวของกับเนื้อหา ความเขาใจ และเนนพัฒนาทักษะการคิด K E
ของผูเรียน Y
กิจกรรมอาน วิเคราะห เขียน แบบวัดผลสัมฤทธิ์ตามตัวชี้วัด
กิจกรรมที่ใชเพื่อประเมินสมรรถนะของผูเรียน ประจําหนวยการเรียนรู
ในดานการอาน คิดวิเคราะห และเขียนใหเหตุผล เครือ่ งมือที่ใชวดั ผลสัมฤทธิท์ างการเรียนของผูเ รียน
ตามตัวชี้วัด เมื่อเรียนจบหนวยการเรียนรูแลว

7 อานขอมูลที่กําหนดให แลวตอบคําถาม แบบวัดผลสัมฤทธิต์ ามตัวชีว้ ดั ไดคะแนน คะแนนเต็ม

อาน วิเคราะห เขียน

»ÃШíÒ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 2 ......................... 60
ขอสอบเนนการคิด
ปาชายเลน (Mangroves) 5 เติมคําตอบลงในชองวาง เพื่อสรุปความสัมพันธของมวลและนํ้าหนัก
ตอนที่ 1 40 คะแนน
แนว O-NET วิชา วิทยาศาสตร ป.4
ปาชายเลน หรือปาโกงกาง เปนปาที่ประกอบ
นิวตัน มีมวลมาก กรัม หรือกิโลกรัม ชื่อ …………………………………………………………………………………………………………….. ชั้น ………………………………….. เลขที่ …………………………………
ไปดวยพันธุพ ชื พันธุส ตั วหลากหลายชนิดทีด่ าํ รงชีวติ 1 ดูภาพแลวระบุชื่อ พรอมทั้งจําแนกสิ่งมีชีวิตในภาพ
อยูรวมกันในสภาพแวดลอมที่เปนดินเลน นํ้ากรอย คําชี้แจง 1. แบบทดสอบนี้มี 2 ชุด ชุดละ 30 ขอ เปนแบบเลือกตอบมี 4 ตัวเลือก
และมีนํ้าทะเลทวมถึงสมํ่าเสมอ ซึ่งปรากฏอยูทั่วไป มีมวลนอย มีนํ้าหนักนอย แรงโนมถวงของโลก 2. ใหนักเรียนเลือกคําตอบที่ถูกตองที่สุดเพียงคําตอบเดียว แลววง ลอมรอบตัวอักษร
หนาตัวเลือกที่ตองการ
ตามชายฝง ทะเล ปากแมนาํ้ ทะเลสาบ และบริเวณรอบ นํ้าหนัก มีนาํ้ หนักมาก มวล
เกาะแกงตาง ๆ พันธุไมที่สําคัญที่สุดของปาชายเลน คือ โกงกาง ชุดที่ 1 30 คะแนน
ระบบนิเวศของปาชายเลน ประกอบดวยสิง่ มีชวี ติ ทีส่ ามารถจําแนกออกเปน มวล
…………………………………. กรัม หรือกิโลกรัม
คือ ปริมาณของเนื้อวัตถุนั้น ๆ มีหนวยเปน …………………………………………………… ชื่อ ข……………………………………………….
าว ชื่อ ไก
………………………………………………. ชื่อ เห็……………………………………………….
ด ใชแผนผังที่กําหนดให ตอบคําถาม ขอ 1. 3. ขอใดกลาว ไมถูกตอง เกี่ยวกับพืชดอก
3 กลุม ไดแก สิง่ มีชวี ติ ทีส่ ามารถสังเคราะหดว ยแสงเองได สิง่ มีชวี ติ ทีไ่ มสามารถ แรงโนมถวงของโลก ทีก่ ระทําตอมวลของวัตถุ ทําใหวตั ถุมนี าํ้ หนัก
กลุม พื……………………………………………….
ช กลมุ สั……………………………………………….
ตว กลมุ ที……………………………………………….
่ไมใชพืชและสัตว ก. พืชใบเลีย้ งเดีย่ ว มีระบบรากฝอย
สวนนํา้ หนัก คือ ……………………………………………………
สรางอาหารเองได และพวกจุลนิ ทรียท งั้ หลายทีช่ ว ยในการยอยสลายซากพืชและ สิ่งมีชีวิต ข. พืชใบเลี้ยงเดี่ยว มองเห็นขอปลอง
K มีหนวยเปน ……………………………………………………
นิวตัน K 2 ขีด ✓ ใน ภาพที่เปนพืชดอก แลวตอบคําถาม
ซากสัตว จนกลายเปนธาตุอาหารและปุย ของสิง่ มีชวี ติ ประเภทอืน่ โดยสิง่ มีชวี ติ E
Y
E ชัดเจน
ในปาชายเลนจะมีความสัมพันธระหวางกันอยางซับซอน ในแงของการหมุนเวียน แรงโนมถวงของโลกจะดึงดูดวัตถุที่ ……………………………………………………
มีมวลมาก ดวยแรงมาก จึงทําใหวตั ถุY เซลลเดียว หลายเซลล
มีนํ้าหนักมาก และดึงดูดวัตถุที่ ……………………………………………………
…………………………………………………… มีมวลนอย ดวยแรงนอย จึงทําให ค. พืชใบเลี้ยงคู มีเสนใบขนาน
ธาตุอาหารและการถายทอดพลังงาน เชน พืชเจริญเติบโตจากการสังเคราะห K วัตถุ ……………………………………………………
มีนํ้าหนักนอย K เคลื่อนที่และ เคลื่อนที่และ เคลื่อนที่ไมได ง. พืชใบเลี้ยงคู มีกลีบดอก 4 - 5 กลีบ
E E
ดวยแสง แลวบางสวนของพืชถูกยอยสลายกลายเปนแหลงธาตุอาหารที่อุดม Y ✓ ✓ Y เคลื่อนไหวได เคลื่อนไหวได แตเคลือ่ นไหวได
หรือทวีคูณของ 4 - 5
สมบูรณของสิง่ มีชวี ติ ตาง ๆ
กิจกรรมพัฒนาทักษะ A B C
4. สัตวที่กําหนดใหตอไปนี้ กลุมใดเปนสัตว
1. ปาชายเลนพบไดที่บริเวณใด แหงศตวรรษที่ 21 ไมมีกระดูกสันหลังทั้งหมด
ป.............................................................................................................................................................................................................................................................................
าชายเลนปรากฏอยูทั่วไปตามบริเวณที่เปนชายฝงทะเล ปากแมนํ้า ทะเลสาบ และรอบเกาะแกง ✓ ✓ 1. จากแผนผัง สิ่งมีชีวิตในกลุมใดคือพืช
ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน แลวปฏิบัติกิจกรรม ดังนี้ ก.
ต.............................................................................................................................................................................................................................................................................
าง ๆ 1. ชวยกันระดมความคิดเพื่อรวบรวมเหตุการณในชีวิตประจําวันทีี่มีผลมาจาก 1. ดอกของพืช มีความสําคัญตอพืชหรือไมอยางไร (2 คะแนน) ก. B และ C
2. ปาชายเลนมีประโยชนตอสิ่งแวดลอมอยางไร แรงโนมถวงของโลก ดอกของพืชมีความสําคัญตอพืช เพราะดอกของพืช ทําหนาที่สรางเซลลสืบพันธุเพศผูและ
............................................................................................................................................................................................................................................................................. ข. A เทานั้น
เป นแหลงที่อยูของกลุมสิ่งมีชีวิตหลากหลายสายพันธุ ทั้งที่เปนกลุมพืช กลุมสัตว และกลุมที่
............................................................................................................................................................................................................................................................................. 2. อภิปรายและสรุปขอมูลรวมกัน จากนั้นนําขอมูลมาจัดทําในรูปแบบ แผนภาพ เซลลสืบพันธุเพศเมีย ซึ่งชวยในการสืบพันธุและขยายพันธุของพืช
............................................................................................................................................................................................................................................................................. ค. B เทานั้น ข.
ไม ใชพืชและสัตว
............................................................................................................................................................................................................................................................................. แผนผังความคิด แผนพับ ใบความรู หรืออื่น ๆ โดยใชเทคโนโลยีเขามาชวย 2. พืชไมมีดอก มีการสืบพันธุและขยายพันธุอยางไร (2 คะแนน) ง. C เทานั้น

ขอสอบ
3. หากปาชายเลนถูกทําลาย จะสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอมหรือไม อยางไร 3. สงตัวแทนนําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน โดยใชวิธีการสื่อสารที่นาสนใจ พืชไมมีดอก จะมีโครงสรางที่เรียกวา สปอร ทําหนาที่ในการสืบพันธุ เมื่อสปอรแกจัด
............................................................................................................................................................................................................................................................................. 2. ขอใดจัดเปนพืชไมมีดอกทั้งหมด
สิ.............................................................................................................................................................................................................................................................................
่งมีชีวิตหลายสายพันธุไมมีแหลงที่อยูอาศัย และแหลงอาหาร จึงอาจสงผลใหสิ่งมีชีวิตเหลานั้น
ค.
จะปลิวไปตกยังพื้นที่ที่เหมาะสม แลวสามารถงอกเปนพืชตนใหมได
............................................................................................................................................................................................................................................................................. ก. ปรง ผักกูด จอก
สู.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ญพันธุไดในที่สุด ทักษะศตวรรษที่ 21 พฤติกรรมบงชี้ ระดับคุณภาพ 1. มฐ./ตัวชี้วัด ว 1.3 ขอ 1 2. มฐ./ตัวชี้วัด ว 1.3 ขอ 2
ข. เฟรน ไผ ผักแวน

เนนการคิดแนว O - NET
3 2 1 ไดคะแนน คะแนนเต็ม ไดคะแนน คะแนนเต็ม
ทักษะชีวิตและการทํางาน ทํางานรวมกับผูอื่น และยอมรับความคิดเห็นของผูอื่น 6 10 ค. มอสส เฟรน ผักกูด ง.
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 57 92 ......................... .........................

ทักษะการเรียนรูและนวัตกรรม ออกแบบผลงานอยางสรางสรรค ง. มอสส สน ผักตบชวา

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
ทักษะดานสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี เลือกใชวิธีสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ
116
แนวขอสอบเนนการคิด เพื่อใชเปนเครื่องมือวัดระดับความรู 240

แหงศตวรรษที่ 21 ความเขาใจ และชวยประเมินจุดออนหรือจุดแข็งของผูเรียน

กิจกรรมประยุกต ใชความรูและฝกทักษะ รายบุคคล เพือ่ ใหผเู รียนเตรียมความพรอมกอนสอบ O - NET
แหงศตวรรษที่ 21 เพื่อสรางสรรคผลงาน
 สารบัญ
˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 1 ÇÔ·ÂÒÈÒʵϹ‹ÒÃÙŒ 2

àÃ×èͧ·Õè 1 àÃÕ¹ÃÙŒ¡Ãкǹ¡Ò÷ҧÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ 3
1. วิธีการทางวิทยาศาสตร 4
2. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร 8
3. จิตวิทยาศาสตร 15
สรุปสาระสําคัญประจําเรื่องที่ 1 17

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 2 ¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ¢ͧÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ 18

àÃ×èͧ·Õè 1 ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµÃͺµÑÇàÃÒ 19
1. การจัดกลุมสิ�งมีชีวิต 20
2. ความหลากหลายของพืช 26
K 3. ความหลากหลายของสัตว 36
E
K
E
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 1 53
Y
Y

กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 58
àÃ×èͧ·Õè 2 ʋǹµ‹Ò§ æ ¢Í§¾×ª´Í¡ 59
หนาที่สวนตาง ๆ ของพืชดอก 60
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 2 89
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 91
แบบวัดผลสัมฤทธิ์ตามตัวชี้วัดประจําหน่วยการเรียนรู้ที่ 2 92

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 3 áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡áÅеÑÇ¡ÅÒ§¢Í§áʧ 98

àÃ×èͧ·Õè 1 áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡ 99
แรงโนมถวงของโลก 100
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 1 114
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 116
àÃ×èͧ·Õè 2 µÑÇ¡ÅÒ§¢Í§áʧ 117
ตัวกลางของแสง A
118
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 2 127
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 128
แบบวัดผลสัมฤทธิ์ตามตัวชี้วัดประจําหน่วยการเรียนรู้ที่ 3 129
˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 4 ÇÑÊ´ØáÅÐÊÊÒà 134

àÃ×èͧ·Õè 1 ÇÑÊ´Ø㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ 135

1. ประเภทของวัสดุ 136
2. สมบัติทางกายภาพของวัสดุ 143
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 1 160
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 162
àÃ×èͧ·Õè 2 ʶҹТͧÊÊÒà 163
สถานะของสสาร 164
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 2 183
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 184
แบบวัดผลสัมฤทธิ์ตามตัวชี้วัดประจําหน่วยการเรียนรู้ที่ 4 185

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 5 ´Ç§¨Ñ¹·ÃáÅÐÃкºÊØÃÔÂТͧàÃÒ 190

àÃ×èͧ·Õè 1 ¡ÒûÃÒ¡¯¢Í§´Ç§¨Ñ¹·Ã 191 K

E
1. การขึ้น - ตกของดวงจันทร 192 Y
2. การเปลี่ยนแปลงรูปรางของดวงจันทร 199
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 1 208
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 209
àÃ×èͧ·Õè 2 ÃкºÊØÃÔÂТͧàÃÒ 210
องคประกอบของระบบสุริยะ 211
กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิดประจําเรื่องที่ 2 233
กิจกรรมพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 235
แบบวัดผลสัมฤทธิ์ตามตัวชี้วัดประจําหน่วยการเรียนรู้ที่ 5 236

¢ŒÍÊͺ์¹¡ÒäԴá¹Ç O - NET 240

à©ÅÂÅÐàÍÕ´¢ŒÍÊͺ์¹¡ÒäԴá¹Ç O - NET พิเศษ 252
µÒÃÒ§ÇÔà¤ÃÒÐˏÁҵðҹ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒáÅеÑǪÕéÇÑ´ พิเศษ 255
ẺºÑ¹·Ö¡¼Å¡ÒûÃÐàÁÔ¹ÃдѺ¤Ø³ÀÒ¾¢Í§¼ÙŒàÃÕ¹ พิเศษ 256
ºÃóҹءÃÁ พิเศษ 260
 ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

1 ÇÔ · ÂÒÈÒʵÏ ¹ ‹ Ò ÃÙ Œ
วิทยาศาสตรเปนการศึกษาเกีย่ วกับสิ่งตาง ๆ ที่อยูรอบตัวเรา
ซึ่งวิธีการและขั้นตอนที่ใชเพื่อคนควาหาความรูจากสิ่งที่เราสงสัย
อยางเปนระบบ เรียกวา กระบวนการทางวิทยาศาสตร

K
E
Y

à¾×è͹æ ÃÙŒËÃ×ÍäÁ‹Ç‹Ò
à´ç¡ã¹ÀÒ¾¡íÒÅѧ·íÒÍÐäÃ
ÇÔ·ÂÒÈÒʵÏÃͺµÑÇàÃÒ
à¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§¡ÑºàÃ×èͧ㴺ŒÒ§
àÃ×èͧ·Õè 1 àÃÕ¹ÃÙŒ¡Ãкǹ¡Ò÷ҧÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ
໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
• อธิบายและใชวิธีการทางวิทยาศาสตรในการแสวงหาความรูได
• อธิบายและใชทักษะการวัด ทักษะการใชจํานวน ทักษะการตั้งสมมติฐาน ทักษะการกําหนดนิยามเชิงปฏิบัติการ ทักษะการกําหนดและ
ควบคุมตัวแปร ทักษะการทดลอง และทักษะการตีความหมายขอมูลและการลงขอสรุป ในการแสวงหาความรูได

¹Ñ¡àÃÕ¹´Ù¢ŒÍÁÙÅ
ชวนอานชวนคิด º¹¡Ãдҹ¹Ð¤Ð
กระบวนการทางวิทยาศาสตร (Scientific Process) คือ วิธกี ารและขัน้ ตอน
ที่ใชดําเนินการคนควาหาความรูทางวิทยาศาสตร แบงเปน 3 ประเภท คือ
1) วิธีการทางวิทยาศาสตร (Scient if ic Method)
2) ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร (Science Process Skill)
3) จิตวิทยาศาสตร (Scient if ic Attitude)

¤Ø³¤Ã٤РK
E
ÇÔ¸Õ¡Ò÷ҧÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ Y
¤×ÍÍÐääÐ

เพือ่ นๆ เคยใช
กระบวนการทางวิทยาศาสตร
บางหรือไม และใชทําอะไร

วิทยาศาสตร์น่ารู้ 3
 1 ÇÔ¸Õ¡Ò÷ҧÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ
วิ ท ยาศาสตร เป น การศึ ก ษา
หาคําตอบของสิ่งที่สงสัย ซึ่งในการ
แสวงหาความรูและการแกไขปญหา
ทางด า นวิ ท ยาศาสตร จ ะต อ งอาศั ย
วิธีการทางวิทยาศาสตร และทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรเขามา
เกี่ยวของเสมอ
วิธกี ารทางวิทยาศาสตร หมายถึง
ขั้นตอนการคนควาหรือการแสวงหา
ความรูท างวิทยาศาสตรอยางเปนระบบ วิธีการทางวิทยาศาสตร
K
E
Y
ซึ่งประกอบดวย 5 ขั้นตอน ÁÕ¡Õè¢Ñ鹵͹ ÍÐäúŒÒ§

กิจกรรม ลองทําดู
นําคําที่กําหนดให เติมลงในขอที่เกี่ยวของกับการใชวิธีการทางวิทยาศาสตร

ตั้งสมมติฐาน ระบุปญหา สรุปผล รวบรวมขอมูล วิเคราะหขอมูล

ÊÃػ䴌NjҽÃÑè§Ë¹Ñ¡¡Ç‹ÒÊŒÁ ½ÃÑ觹‹Ò¨Ð˹ѡ¡Ç‹ÒÊŒÁ ¼Åä˹˹ѡ¡Ç‹Ò¡Ñ¹

1. สรุปผล
…………………………………………………………. 2. ตั้งสมมติฐาน
…………………………………………………………. 3. ระบุปญหา
………………………………………………………….

4
 วิธีการทางวิทยาศาสตร เปนวิธีที่นักวิทยาศาสตรใชในการคนหาคําตอบ
ของสิ่งที่สงสัย ใชแสวงหาความรูหรือหาความจริง รวมทั้งแกปญหาดานตาง ๆ
วิธีการทางวิทยาศาสตรประกอบดวย 5 ขั้นตอน ดังนี้
1 ระบุปญหา ?
เปนการตั้งปญหาหรือตั้งขอสงสัยที่เกิดขึ้นจากการสังเกตสิ่งตาง ๆ
รอบตัว การสังเกตควรทําอยางละเอียดรอบคอบ โดยใชประสาทสัมผัส
ตางๆ เขามาชวยในการสังเกต

2 ตั้งสมมติฐาน
เปนการคาดคะเนคําตอบของคําถามหรือปญหาที่ตองการศึกษาไว
ลวงหนา โดยอาศัยขอมูลหรือความรูเดิม ซึ่งสามารถตรวจสอบได
โดยการสังเกต การสํารวจ หรือการทดลอง
K
E
Y
3 รวบรวมขอมูล
เปนการรวบรวมขอมูลหรือคนหาคําตอบของปญหาดวยวิธกี ารตาง ๆ
เชน สังเกต สํารวจ ทดลอง หรือสรางแบบจําลอง เพื่อใหไดขอมูล
แลวบันทึกผล

4 วิเคราะหขอมูล
เปนการนําขอมูลที่ไดจากการรวบรวมขอมูลดวยวิธีการตาง ๆ มา
แปลความหมายหรืออธิบายความหมายของขอเท็จจริง เพื่อนําไปสู
การสรุปผล

5 สรุปผล
เปนการสรุปผลของขอมูลที่ไดศึกษาคนความา เพื่อตรวจสอบวาตรง
กับสมมติฐานทีต่ งั้ ไวลว งหนาหรือไม จากนัน้ นําความรูท ไี่ ดไปประยุกต
ใชในชีวิตประจําวัน หรือตั้งเปนกฎเกณฑเพื่อใชในการศึกษาตอไป

วิทยาศาสตร์น่ารู้ 5
 ตัวอยาง การใชวิธีการทางวิทยาศาสตร
อานนทและเพือ่ น ๆ เกิดความสงสัยวา แสงแดดมีความสําคัญตอพืชหรือไม
ทุก ๆ คนจึงไดออกมาสํารวจพืชตาง ๆ ในบริเวณสวนหยอมของโรงเรียน
แลวรวมกันใชวิธีการทางวิทยาศาสตรคนหาคําตอบของสิ่งที่สงสัย ดังนี้

ขั้นที่ 1 ระบุปญ
 หา ขั้นที่ 2 ตัง้ สมมติฐาน

¾×ª¨Ð໚¹Í‹ҧäÃ
¶ŒÒäÁ‹ä´ŒÃѺáʧᴴ
¶ŒÒ¾×ªäÁ‹ä´ŒÃѺáʧᴴ
©Ñ¹¤Ô´Ç‹Ò¾×ªÍÒ¨¨ÐµÒÂ
A
K
E
Y

àÃÒÅͧ»ÅÙ¡¾×ª
ã¹·ÕèÁÕáʧáÅÐäÁ‹ÁÕ
áʧà¾×è͵ÃǨÊͺ
áÅŒÇàÃҨеÃǨÊͺ ÊÁÁµÔ°Ò¹¡Ñ¹´ÕäËÁ
ÊÁÁµÔ°Ò¹Í‹ҧäÃ

6
ขั้นที่ 3 รวบรวมขอมูล
àÃÒà¡çºÃǺÃÇÁ¢ŒÍÁÙÅ â´Â㪌¡Ò÷´Åͧ
¨Ò¡¹Ñé¹ÊѧࡵáÅкѹ·Ö¡¼Å

ภาพตนพืชที่ทดลอง ผลการทดลอง
ตนพืชที่ไดรับแสง ……………………………………………….
……………………………………………….
……………………………………………….

ตนพืชที่ไมไดรับแสง ……………………………………………….
……………………………………………….
……………………………………………….

K
E
ขั้นที่ 4 วิเคราะหขอ มูล ขั้นที่ 5 สรุปผล Y

¨Ò¡¼Å¡Ò÷´Åͧ ¾×ª·Õèä´ŒÃѺáʧ ã¹Ë¹Ñ§Ê×ͺ͡änjNjÒ

¨ÐÁÕãºÊÕà¢ÕÂÇáÅÐÁÕ¨íҹǹ㺠ÊÕà¢ÕÂǢͧ㺾תª‹ÇÂã¹ µŒ¹¾×ª¨íÒ໚¹µŒÍ§ä´ŒÃѺáʧᴴ à¾×èÍÊÌҧ
ÁÒ¡¡Ç‹ÒµŒ¹¾×ª·ÕèäÁ‹ä´ŒÃѺáʧ ¡ÒÃÊÌҧÍÒËÒâͧ¾×ªä´Œ ÍÒËÒÃáÅÐà¨ÃÔÞàµÔºâµ ¶ŒÒµŒ¹¾×ªäÁ‹ä´ŒÃѺáʧ
¨ÐÁÕãºÊÕàËÅ×ͧáÅÐÊÌҧÍÒËÒÃäÁ‹ä´Œ µŒ¹¾×ª
¨Ö§äÁ‹á¢ç§áçáÅÐäÁ‹à¨ÃÔÞàµÔºâµ

วิทยาศาสตร์น่ารู้ 7
 2 ·Ñ¡ÉСÃкǹ¡Ò÷ҧ
ÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ
ทักษะสําคัญที่นักวิทยาศาสตร
ใชในการคนควาหาความรูตาง ๆ ทาง
วิทยาศาสตร คือ ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตร เพราะเปนทักษะที่
ชวยใหสามารถคนหาความรูตาง ๆ ได
อยางเปนระบบ ทักษะกระบวนการทาง
วิทยาศาสตร หมายถึง ความชํานาญ
และความสามารถในการสืบเสาะเพื่อ
คนหาคําตอบ และการแกไขปญหา
ตาง ๆ ไดอยางถูกตองและเหมาะสม ทักษะกระบวนการทาง
K
E วิทยาศาสตร
Y ·Õè ¹Ñ¡àÃÕ Â¹ÃÙŒ¨Ñ ¡ÁÕÍÐäúŒÒ§
กิจกรรม ลองทําดู
จับคูภาพใหสัมพันธกับการใชทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร
1. öµÔ´ÁÒáÅŒÇ 3 Çѹ
¾ÃØ‹§¹Õé¡ç¤§¨ÐµÔ´ÍÕ¡
ทักษะการทดลอง

2. Åͧà¢Â‹Ò
¢Ç´¹íéÒÍÑ´ÅÁ ทักษะการใชตัวเลข
Ẻ©Ñ¹´Ù«Ô

3. ©Ñ¹¹Ñºà»š´ä´Œ 3 µÑÇ
ทักษะการพยากรณ
หรือการคาดคะเน

8
 ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร เปนกระบวนการที่นักวิทยาศาสตร
นํามาใชเพือ่ ศึกษา สืบเสาะหาความรู และการแกปญ หาตาง ๆ ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรแบงออกเปน 2 ขั้น ดังนี้
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรขั้นพื้นฐาน มี 8 ทักษะ ดังนี้
1. การสังเกต เปนการใชประสาทสัมผัสอยางใดอยางหนึ่ง 2. การจําแนกประเภท เปนการแบงพวก การจัดกลุม หรือ
หรือใชหลายอยางรวมกัน ไดแก ตา หู จมูก ลิ้น และ เรี ย งลํ า ดั บ วั ต ถุ ห รื อ สิ่ ง ต า ง ๆ โดยใช ค วามเหมื อ นกั น
ผิวกาย เพื่อคนหาและบอกรายละเอียดของสิ่งตาง ๆ โดย ความแตกตางกัน หรือความสัมพันธอยางใดอยางหนึ่งมา
ไมใสความคิดเห็นของผูสังเกตลงไป เปนเกณฑในการจําแนกวัตถุหรือสิ่งตาง ๆ ออกจากกัน
3. การวัด เปนการเลือกใชเครือ่ งมือและการใชเครือ่ งมือตาง ๆ 4. การใชตวั เลข เปนการนําคาทีไ่ ดจากการสังเกตเชิงปริมาณ
เพือ่ วัดหาปริมาณของสิง่ ตาง ๆ ออกมาเปนตัวเลขไดถกู ตอง 12 การวัด การทดลอง หรือการสืบคนจากแหลงอืน่ ๆ มาทําให
และเหมาะสมกับสิง่ ทีต่ อ งการวัด รวมทัง้ บอกหรือระบุหนวย เกิดคาใหม โดยการนับจํานวนหรือนําตัวเลขมาคิดคํานวณ
ของตัวเลขที่ทําการวัดได เพื่อระบุรายละเอียดเชิงปริมาณของสิ่งที่สังเกตได
5. การลงความเห็นจากขอมูล เปนการเพิ่มความคิดเห็นเพื่อ 6. การจัดกระทําและการสื่อความหมายขอมูล เปนการนํา
อธิบายขอมูลที่ไดจากการสังเกตอยางมีเหตุผล โดยอาศัย ขอมูลที่ไดมาจากการรวบรวมขอมูลดวยวิธีการตาง ๆ มา
ความรูและประสบการณเดิมมาชวย จัดกระทําและนําเสนอในรูปแบบใหม เพื่อใหผูอื่นเขาใจ
ความหมายไดงา ยขึน้ โดยอาจนําเสนอในรูปแบบแผนภาพ
แผนผัง ตาราง กราฟ สมการ การเขียนบรรยาย เปนตน K
E
7. การหาความสัมพันธระหวางสเปซกับสเปซ และสเปซกับเวลา 8. การพยากรณ หรือการคาดคะเน เปนการคาดคะเนคําตอบ Y
- เป น การหาความสั ม พั น ธ ร ะหว า งพื้ น ที่ ที่ วั ต ถุ ต  า ง ๆ หรือคาดการณสงิ่ ทีจ่ ะเกิดขึน้ ไวลว งหนากอนทําการทดลอง
ครอบครอง โดยอาศัยปรากฏการณที่เกิดซํ้า หลักการ กฎ หรือทฤษฎี
- เปนการหาความสัมพันธระหวางพื้นที่ที่วัตถุครอบครอง ที่มีอยูแลว มาชวยในการคาดคะเนสิ่งที่กําลังจะเกิดขึ้น
เมื่อเวลาผานไป
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรขั้นผสม มี 6 ทักษะ ดังนี้
1. การตัง้ สมมติฐาน เปนการคิดหาคําตอบลวงหนากอนทําการ 2. การกําหนดนิยามเชิงปฏิบัติการ เปนการกําหนดความ
ทดลอง โดยอาศัยการสังเกต ความรู หรือประสบการณเดิม หมายและขอบเขตของคําตาง ๆ ที่อยูในสมมติฐานหรืออยู
เปนพื้นฐาน โดยคําตอบที่คิดลวงหนานี้ยังไมทราบ ไมมี ในการทดลอง เพื่อใหเกิดความเขาใจตรงกันและสามารถ
หลักการ หรือไมเปนทฤษฎีมากอน และสมมติฐานที่ตั้งขึ้น สังเกตหรือวัดได โดยใหคําอธิบายเกี่ยวกับการทดลองและ
อาจถูกหรือผิดก็ได ซึ่งจะทราบไดภายหลังการทดลองแลว บอกวิธีวัดตัวแปรที่เกี่ยวกับการทดลองนั้น ๆ
3. การกําหนดและควบคุมตัวแปร เปนการกําหนดตัวแปรตน 4. การทดลอง เปนกระบวนการปฏิบัติการเพื่อหาคําตอบจาก
ตัวแปรตาม และตัวแปรควบคุมที่ตองควบคุม โดยตองให สมมติฐานที่ตั้งไว ในการทดลองประกอบดวย 3 ขั้นตอน
สอดคลองกับการตั้งสมมติฐานหนึ่งๆ ของการทดลอง คือ การออกแบบการทดลอง การปฏิบัติการทดลอง และ
การบันทึกผลการทดลอง
5. การตีความหมายขอมูลและการลงขอสรุป เปนการแปล 6. การสรางแบบจําลอง เปนการสรางหรือใชสิ่งที่สรางขึ้นมา
ความหมายหรือบรรยายลักษณะขอมูลทีม่ อี ยู และสามารถ เพือ่ เลียนแบบหรืออธิบายปรากฏการณทศี่ กึ ษาหรือทีส่ นใจ
สรุปความสัมพันธของขอมูลทั้งหมดได แลวสามารถนําเสนอขอมูล แนวคิด ความคิดรวบยอด
เพื่อใหผูอื่นเขาใจในรูปของแบบจําลองตาง ๆ เชน ชิ้นงาน
สิ่งประดิษฐ รูปภาพ กราฟ ขอความ เปนตน
วิทยาศาสตร์น่ารู้ 9
 ตัวอยาง ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรสําคัญ ที่นักเรียนตองเรียนรูและฝกฝน
ใหเกิดความชํานาญสําหรับการเรียนวิทยาศาสตรในชั้นเรียนนี้ มีดังนี้

1 ทักษะการวัด
เปนการเลือกใชเครื่องมือและการใชเครื่องมือเพื่อวัดหาปริมาณของ
สิ่งตาง ๆ ออกมาเปนตัวเลขไดถูกตองและเหมาะสมกับสิ่งที่วัด รวมทั้งบอกหรือ
ระบุหนวยของตัวเลขที่ทําการวัดได เชน
¡ØËÅÒºµŒ¹¹ÕéÊ٧෋ÒäË˹Ð
àÃÒ¨Ð㪌à¤Ã×èͧÁ×Í ãªŒäÁŒºÃ÷ѴÇÑ´ µŒ¹¡ØËÅÒºÊÙ§
A ÍÐäÃÇÑ´¤ÇÒÁÊ٧ŋР¤ÇÒÁÊÙ§¢Í§µŒ¹¡ØËÅÒº 30 ૹµÔàÁµÃ
A

K
E
Y

สังเกต เลือกและใชเครื่องมือในการวัด
2 ทักษะการใชตัวเลข
เปนการนําคาทีไ่ ดจากการสังเกต การวัด การทดลอง หรือการสืบคนจาก
แหลงขอมูลอืน่ มาทําใหเกิดคาใหม โดยนับจํานวนหรือนําตัวเลขมาคิดคํานวณ เชน
¡ØËÅÒºµŒ¹¹Õé ©Ñ¹¹Ñº´Í¡¡ØËÅÒº
ÁÕ¡Õè´Í¡ àÃÒ¨ÐÃٌ䴌Í‹ҧäÃŋР㪌ÇÔ¸Õ¡ÒùѺ¨íҹǹ ä´Œ·Ñé§ËÁ´ 7 ´Í¡
A
A

สังเกต นับจํานวน แลวบอกคาตัวเลข

10
 3 ทักษะการตั้งสมมติฐาน
คือ การคาดคะเนคําตอบของปญหาหรือสิ่งที่เราสงสัยไวลวงหนากอนทํา
การทดลอง โดยอาศัยการสังเกต ความรูเดิม หรือประสบการณเดิมเปนพื้นฐาน
ซึ่งสมมติฐานที่ตั้งขึ้นอาจจะถูกหรือผิดก็ได

Ãкػ˜ÞËÒ K
¶ŒÒÊعѢäÁ‹ä´Œ¡Ô¹ÍÒËÒÃËÅÒÂÇѹ E
Y
à¸Í¤Ô´Ç‹Ò¨ÐÁռŵ‹ÍËҧ¡ÒÂ
¢Í§ÊعѢÍ‹ҧäÃ

A
ไปตางจัดหวัดหลายวันคะ
ติดตอโทร xx-xxxxxxxx

µÑé§ÊÁÁµÔ°Ò¹
©Ñ¹¤Ô´Ç‹Ò ¶ŒÒÊعѢäÁ‹ä´Œ¡Ô¹ÍÒËÒÃËÅÒÂÇѹ
ÊعѢ¨ÐÁÕËҧ¡Ò·Õè¼ÍÁŧàËÁ×͹ÊعѢ
·Õè©Ñ¹à¤ÂàËç¹ã¹âçàÃÕ¹

วิทยาศาสตร์น่ารู้ 11
 4 ทักษะการทดลอง
คือ กระบวนการปฏิบัติการเพื่อหาคําตอบจากสมมติฐานที่ตั้งไว ซึ่งใน
การทดลองประกอบดวยกิจกรรม 3 ขั้นตอน คือ การออกแบบการทดลอง
การปฏิบัติการทดลอง และการบันทึกผลการทดลอง โดยมีรายละเอียด ดังนี้
1 การออกแบบการทดลอง
คือ การวางแผนการทดลองกอนลงมือปฏิบัติจริง เชน กําหนดวัสดุอุปกรณ กําหนดวิธี
การทดลอง เปนตน ซึ่งการทดลองตองสัมพันธกับสมมติฐานที่ตั้งไว ตัวอยางเชน
การทดลองเรื่อง : ศึกษาการลําเลียงนํ้าของพืช
ระบุปญหา : พืชมีการลําเลียงนํ้าอยางไร
สมมติฐาน : รากทําหนาทีด่ ดู นํา้ เพือ่ สงไปยังลําตน และลําตนทําหนาทีล่ าํ เลียงนํา้
ไปสูสวนตาง ๆ ของพืช
K
E
Y
2 การปฏิบัติการทดลอง 3 การบันทึกผลการทดลอง
คื อ การลงมื อ ปฏิ บั ติ จ ริ ง และการใช คือ การจดบันทึกขอมูลที่ไดจากการ
อุปกรณไดอยางถูกตองตามทีก่ าํ หนดไว ทดลอง โดยอาศัยการสังเกต การวัด
ในวิธีการทดลอง ตัวอยางเชน หรืออื่น ๆ ตัวอยางเชน
วิธีการทดลอง เวลาเริ่มตน เมื่อเวลาผานไป
30 นาที

มีสีเกิดขึ้นตามสวนตาง ๆ
ของตนขึ้นฉาย
1. เทนํ้าเปลาใสบีกเกอร 2. หยดสีผสมอาหาร 2 - 3 หยด
และคนใหสีผสมกับนํ้า

3. นําขึ้นฉายใสบีกเกอรตั้ง 4. สังเกตการดูดนํา้ สีของราก

ทิ้งไวกลางแจง 30 นาที แลวบันทึกผล

12
 5 ทักษะการกําหนดและควบคุมตัวแปร
คือ การกําหนดสิ่งที่เราจะทําการสังเกตหรือสิ่งที่มีผลตอการทดลอง
(ตัวแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแปรควบคุม) ใหสอดคลองกับสมมติฐานหนึ่ง ๆ
ที่ตั้งไว
• ตัวแปรตน คือ สิ่งที่เปนสาเหตุและมีผลตอตัวแปรตาม (สิ่งที่เราตองการศึกษา)
• ตัวแปรตาม คือ สิ่งที่เปนผลตอเนื่องมาจากตัวแปรตนหรือสิ่งที่เปนสาเหตุนั้นมีการ
เปลี่ยนแปลงไป
• ตัวแปรควบคุม คือ สิ่งอื่น ๆ ที่ตองควบคุมใหคงที่ตลอดระยะเวลาการทดลอง เพื่อให
แนใจวาผลการทดลองเกิดจากตัวแปรตนเทานั้น
ตัวอยางเชน
ระบุปญหา : ขนาดของรากพืชมีผลตอการดูดนํา้ เขามาภายในลําตนพืชหรือไม
ตัวแปรตน : ขนาดของรากพืช
K
ตัวแปรตาม : ระดับนํ้าสีที่รากพืชดูดเขามาภายในลําตนพืช E
Y
ตัวแปรควบคุม : อุณหภูมิภายนอกและระยะเวลาในการ
แชนํ้าสีของรากพืช

6 ทักษะการกําหนดนิยามเชิงปฏิบัติการ
คือ การกําหนดความหมายและขอบเขตของคําหรือขอความตาง ๆ ทีอ่ ยูใ น
สมมติฐานหรืออยูในการทดลองเพื่อใหมีความเขาใจที่ตรงกัน ซึ่งสามารถสังเกต
และวัดได ตัวอยางเชน
การทดลองเรื่อง : ปจจัยทีม่ ผี ลตอการเจริญเติบโต
ของพืช A
ระบุปญหา : นํา้ มีผลตอการเจริญเติบโตของ
พืชหรือไม
นิยามเชิงปฏิบัติการ : การเจริญเติบโตของพืช ซึ่ง
สามารถวัดไดจากความสูงและจํานวนใบของพืชที่
เพิ่มขึ้นเมื่อไดรับนํ้า
วิทยาศาสตร์น่ารู้ 13
 7 ทักษะการตีความหมายขอมูลและการลงขอสรุป
การตีความหมายขอมูล คือ การแปลความหมายหรือบรรยายลักษณะของ
ขอมูลที่มีอยู โดยอาจใชทักษะอื่น ๆ เขามาชวย เชน การสังเกต เปนตน
การลงขอสรุป คือ การสรุปความสัมพันธของขอมูลทั้งหมดที่ไดมาจาก
การสังเกต การสํารวจ หรือการทดลอง
การสังเกตการบานของดอกคุณนายตื่นสาย

K
E
Y

ดอกคุณนายตื่นสายไดรับแสงแดด ดอกคุณนายตืน่ สายไมไดรบั แสงแดด

การตีความหมายขอมูล
ในวันทีท่ อ งฟาแจมใส มีแสงแดดจา ดอกคุณนายตืน่ สายจะบานเต็มตน สวนในวันทีท่ อ งฟา
มืดครึ้ม มีฝนตก หรือไมมีแสงแดด ดอกคุณนายตื่นสายจะไมบาน
การลงขอสรุป
ดอกคุณนายตื่นสายมีการตอบสนองตอแสง เมื่อไดรับแสงแดดดอกคุณนายตื่นสายจะบาน

14
 3 ¨ÔµÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ
คื อ ลั ก ษณะนิ สั ย ของบุ ค คลที่
เกิดขึ้นจากการศึกษาหาความรูทาง
วิทยาศาสตรโดยใชกระบวนการทาง
วิทยาศาสตร
จิ ต วิ ท ยาศาสตร ป ระกอบด ว ย
ลักษณะตางๆ เชน ความมีเหตุมีผล
ความสนใจใฝรู ความละเอียดรอบคอบ
ความมุงมั่น ความอดทน ความมีวินัย
ความรับผิดชอบ ซื่อสัตย ชางสงสัย
อยากรูอ ยากเห็น ใจกวางและยอมรับฟง ¹Ñ¡àÃÕ Â¹ÁÕจิตวิทยาศาสตร K
ความคิดเห็นของผูอื่น เปนตน 㹡ÒÃàÃÕ Â¹ËÃ× ÍäÁ‹ ÍÐäúŒÒ§ E
Y

กิจกรรม ลองทําดู
ขีด ✓ ใน ของภาพที่เปนลักษณะนิสัยของผูที่มีจิตวิทยาศาสตร และกา ✗ ใน
ของภาพที่ไมเปนลักษณะนิสัยของผูที่มีจิตวิทยาศาสตร
1 2 3

Ê‹§¡ÒúŒÒ¹¤ÃѺ¤Ø³¤ÃÙ àÃÒµŒÍ§ÇҧἹ
✗ ✓ ¡Ñ¹¡‹Í¹¹Ð ✓
4 ¼Áà¡çºà§Ô¹ä´Œ¤ÃѺ¤ÃÙ 5 µŒ¹¡ÅŒÒ·íÒäÁ 6 Í‹Òà¶Õ§©Ñ¹¹Ð
äÁ‹µÑé§ã¨àÃÕ¹¤Ð
$

✓ ✗ ✗

วิทยาศาสตร์น่ารู้ 15
 การเรียนรูวิทยาศาสตรสามารถฝกฝนนักเรียนใหเปนผูมีจิตวิทยาศาสตร
หรือมีลักษณะนิสัยของความเปนนักวิทยาศาสตรได โดยตองมีการเรียนรูควบคู
กับการฝกความเปนนักวิทยาศาสตรดานตาง ๆ เพื่อทําใหนักเรียนเกิดการเรียนรู
แบบนักวิทยาศาสตรได
ตัวอยาง ลักษณะของผูที่มีจิตวิทยาศาสตรหรือผูที่มีนิสัยของความเปนนักวิทยาศาสตร

㺾תÁÕ¡ÒäÒ¹íéÒ Á´á´§ÊÌҧÃѧ
Ẻ¹Õé¹Ð 䴌͋ҧäùÐ

K
E
Y

มีความสนใจใฝเรียนรู ชางสงสัย อยากรูอยากเห็น

à´ç¡ªÒ¹¹·ÁÕ¤ÇÒÁÃѺ¼Ô´ªÍº
àÃҢ͵ÃǨÊͺ¤ÇÒÁ Ê‹§§Ò¹ä´ŒµÃ§µÒÁàÇÅÒàŹФÐ
¶Ù¡µŒÍ§ÍÕ¡Ãͺ¡‹Í¹Ê‹§¹Ð ä»Ê‹§§Ò¹¡Ñ¹à¶ÍÐ
¢Íº¤Ø³¤ÃѺ¤Ø³¤ÃÙ

มีความละเอียดรอบคอบ มีความรับผิดชอบ

16
 ÊÃØ»ÊÒÃÐÊÒ¤ÑÞ
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 1
... เขียนแผนผัง แผนภาพ หรือเขียนสรุปความรูเรื่อง เรียนรูกระบวนการทางวิทยาศาสตร

(ตัวอยาง)
¡Ãкǹ¡ÒÃ
¨ÔµÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ
·Ò§ÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ
໚¹ÅѡɳйÔÊÑ¢ͧºØ¤¤Å·Õèà¡Ô´¨Ò¡¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
¼‹Ò¹¡Ãкǹ¡Ò÷ҧÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ ઋ¹ ໚¹¤¹
ÁÕà˵ØÁռŠÁÕ¤ÇÒÁʹã¨ã½†ÃÙŒ ÁÕ¤ÇÒÁ«×èÍÊѵ
ÇÔ¸Õ¡Ò÷ҧÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ ÁÕ¤ÇÒÁÃѺ¼Ô´ªÍº ÁÕ¤ÇÒÁÅÐàÍÕ´Ãͺ¤Íº â´Â
ÊÒÁÒö¤ÇÒÁÃÙ Œ ä »ãªŒ » ÃÐ⪹ ä ´Œ ¶Ù ¡ µŒ Í §áÅÐ
àËÁÒÐÊÁ
Ãкػ˜ÞËÒ K
E
·Ñ¡ÉСÃкǹ¡Ò÷ҧÇÔ·ÂÒÈÒʵÏ Y
·ÕèàÃÕ¹Ãٌ㹪Ñé¹¹Õé
µÑé§ÊÁÁµÔ°Ò¹
¡ÒÃÇÑ´

¡ÒÃ㪌µÑÇàÅ¢
ÃǺÃÇÁ¢ŒÍÁÙÅ ¡ÒõÑé§ÊÁÁµÔ°Ò¹
¡Ò÷´Åͧ
ÇÔà¤ÃÒÐˏ¢ŒÍÁÙÅ ¡ÒáíÒ˹´áÅФǺ¤ØÁµÑÇá»Ã
¡ÒáíÒ˹´¹ÔÂÒÁàªÔ§»¯ÔºÑµÔ¡ÒÃ
ÊÃØ»¼Å ¡ÒõդÇÒÁËÁÒ¢ŒÍÁÙÅ
áÅСÒÃŧ¢ŒÍÊÃØ»

วิทยาศาสตร์น่ารู้ 17
 ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

2 ¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ¢ͧÊÔ è § ÁÕ ª Õ Ç Ô µ

K
E
Y

ÊÔè§ÁÕªÕÇԵᵋÅЪ¹Ô´
µÑǪÕéÇÑ´ ÁÕÅѡɳÐᵡµ‹Ò§¡Ñ¹
1. บรรยายหนาที่ของราก ลําตน ใบ และดอกของพืชดอก Í‹ҧäúŒÒ§
โดยใชขอมูลที่รวบรวมได (มฐ. ว 1.2 ป.4/1)
2. จําแนกสิ่งมีชีวิตโดยใชความเหมือนและความแตกตาง
ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµã¹ÀÒ¾
ของลักษณะของสิง่ มีชวี ติ ออกเปนกลุม พืช กลุม สัตว และ ÁÕÍÐäúŒÒ§
กลุมที่ไมใชพืชและสัตว (มฐ. ว 1.3 ป.4/1)
3. จําแนกพืชออกเปนพืชดอกและพืชไมมีดอก โดยใชการมีดอกเปนเกณฑ
โดยใชขอ มูลทีร่ วบรวมได (มฐ. ว 1.3 ป.4/2)
4. จําแนกสัตวออกเปนสัตวมีกระดูกสันหลังและสัตว ไมมีกระดูกสันหลัง โดยใช
การมีกระดูกสันหลังเปนเกณฑ โดยใชขอมูลที่รวบรวมได (มฐ. ว 1.3 ป.4/3)
5. บรรยายลักษณะเฉพาะที่สังเกตไดของสัตวมีกระดูกสันหลังในกลุมปลา กลุม
สัตวสะเทินนํ้าสะเทินบก กลุมสัตวเลื้อยคลาน กลุมนก และกลุมสัตวเลี้ยงลูก
ดวยนํ้านม และยกตัวอยางสิ่งมีชีวิตในแตละกลุม (มฐ. ว 1.3 ป.4/4)
àÃ×èͧ·Õè 1 ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµÃͺµÑÇàÃÒ
໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
• จําแนกสิ่งมีชีวิตออกเปนกลุม โดยใชความเหมือนหรือความแตกตางของลักษณะตาง ๆ ของสิ่งมีชีวิตเปนเกณฑได
• จําแนกพืชออกเปนพืชดอกและพืชไมมีดอก โดยใชการมีดอกเปนเกณฑได
• จําแนกสัตวออกเปนสัตวมีกระดูกสันหลังและสัตวไมมีกระดูกสันหลัง โดยใชการมีกระดูกสันหลังเปนเกณฑได
• บรรยายลักษณะเฉพาะที่สังเกตไดของสัตวมีกระดูกสันหลังในกลุมตาง ๆ ได
• ยกตัวอยางสัตวมีกระดูกสันหลังในแตละกลุมได

ชวนอานชวนคิด

ศัพทนารู
พืช
plant (พลานท)
สัตว
animal ('แอ็นนิมัล)
K
เห็ด E
Y
mushroom ('มัชรูม) Ãͺ æ µÑÇàÃÒ
ÁÕÊÔè§ÁÕªÕÇÔµÍÐäúŒÒ§¹Ð

เพือ่ น ๆ รูห รือไมวา

สิ่งมีชีวิตตาง ๆ รอบตัวเรา
จําแนกไดกี่กลุม อะไรบาง

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 19
 1 ¡ÒèѴ¡ÅØ‹ÁÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ
สิ่งมีชีวิตตาง ๆ ในโลกของเรา
มีมากมาย เพื่อใหงายและสะดวกใน
การศึกษาสิ่งมีชีวิต นักวิทยาศาสตร
จึงใชวิธีการสํารวจและเก็บรวบรวม
ขอมูลเพือ่ จําแนก หรือจัดกลุม สิง่ มีชวี ติ
ออกเปนกลุมใหญ ๆ โดยใชลักษณะ
สํ า คั ญ บางประการที่ เ หมื อ นกั น หรื อ
แตกต า งกั น เป น เกณฑ จากนั้ น จึ ง
จําแนกสิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะเหมือนกัน
หรือคลายคลึงกันใหอยูใ นกลุม เดียวกัน àÃÒÊÒÁÒö
K
E จําแนกสิ่งมีชีวิต
Y 䴌͋ҧäúŒÒ§

กิจกรรม ลองทําดู
ดูภาพ แลวตอบคําถาม
8 1. หมายเลขใด เปนพืช
2 หมายเลข 2, 6 และ 8
………………………………………………………..

1 10 ………………………………………………………..
9
3 2. หมายเลขใด เปนสัตว
หมายเลข 1, 4, 5, 7
………………………………………………………..

6 และ 9
………………………………………………………..

7 3. หมายเลขใด ไมใชพืช
5 4 และสัตว
หมายเลข 3, 10
………………………………………………………..

………………………………………………………..

20
 สิ่งมีชีวิต ที่อยูรอบตัวเรามีมากมาย ซึ่งสิ่งที่เรานํามาพิจารณาในการ
จําแนกสิ่งมีชีวิตออกเปนกลุม เรียกวา เกณฑ โดยเราสามารถใชเกณฑ
ความเหมือนหรือความแตกตางจากลักษณะของสิ่งมีชีวิต เชน การเคลื่อนที่
การสรางอาหาร เปนตน มาจําแนก ลักษณะเฉพาะของ
สิ่งมีชีวิตออกเปนกลุมได 3 กลุมใหญ สิ่งมีชีวิตในแตละกลุม
ไดแก สิ่งมีชีวิตกลุมพืช กลุมสัตว และ มีอะไรบาง àÃÒÊÒÁÒöÈÖ¡ÉÒä´Œ
¨Ò¡¡Ô¨¡ÃÃÁµ‹Í仹Õé
กลุมที่ไมใชพืชและสัตว
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 1 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
¡ÒèíÒṡ¡ÅØ‹ÁÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ การสังเกต
การจําแนกประเภท
การลงความเห็นจากขอมูล
จุดประสงค : สังเกต สํารวจ และจําแนกประเภทของสิ่งมีชีวิต โดยใชลักษณะความเหมือน K
E
หรือความแตกตางของสิง่ มีชวี ติ เปนเกณฑได Y
ระบุปญหา : เราสามารถจําแนกสิ่งมีชีวิตออกเปนกลุมไดอยางไร
เราสามารถใชความเหมือนหรือความแตกตางของสิ่งมีชีวิตเปนเกณฑในการจําแนกได
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................
ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. แวนขยาย 1 อัน 2. แหลงขอมูล เชน หนังสือ อินเทอรเน็ต เปนตน
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม แลวชวยกันแสดงความคิดเห็นเกีย่ วกับลักษณะสําคัญ
ของสิง่ มีชวี ติ ชนิดตาง ๆ จากนัน้ สืบคนขอมูลเพิม่ เติม
2. ใหแตละกลุมสํารวจสิ่งมีชีวิตตาง ๆ รอบบริเวณโรงเรียน เชน
โคนตนไม สนามหญา เปนตน แลวบันทึกผลลงในตาราง
3. สังเกตและวิเคราะหลักษณะของสิ่งมีชีวิตแตละชนิดที่สังเกตได แลวบันทึกผล
4. พิจารณาลักษณะความเหมือนหรือความแตกตางของสิ่งมีชีวิตที่สังเกตได แลวกําหนด
เปนเกณฑสําหรับใชในการจําแนกประเภทของสิ่งมีชีวิต
5. สรุปผลการจําแนกกลุมสิ่งมีชีวิต แลวนําเสนอหนาชั้นเรียนเพื่อเปรียบเทียบกับกลุมอื่น ๆ
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 21
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
การสังเกตและจําแนกกลุมสิ�งมีชีวิต (ตัวอยาง : ผลขึ้นอยูกับการสํารวจของนักเรียน)
การเคลื่อนไหว การเคลื่อนที่ การสรางอาหาร
สิ่งมีชีวิตที่พบ
ได ไมได ได ไมได สรางอาหารได สรางอาหารไมได
มด
1. ………………………………… ✓ ✓ ✓
หญา
2. …………………………………. ✓ ✓ ✓
กุหลาบ
3. …………………………………. ✓ ✓ ✓
จิ้งจก
4. …………………………………. ✓ ✓ ✓
นก
5. …………………………………. ✓ ✓ ✓
K
E
เห็ด
6. …………………………………. ✓ ✓ ✓
Y
ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา สิ่งมีชีวิตในแตละชนิดจะมีลักษณะเฉพาะบางอยางเหมือนกันหรือแตกตาง
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

กันไป ซึง่ สิง่ มีชวี ติ ทีอ่ ยูก ลุม เดียวกันจะมีลกั ษณะเฉพาะทีเ่ หมือนกัน โดยสามารถจําแนกได 3 กลุม คือ
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

กลุมที่ 1 เคลื่อนไหวได / เคลื่อนที่ไมได แตสร………………………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………….….…………….……………………………. างอาหารเองได (สรางอาหารเองได) จัดเปน กลุมพืช
กลุมที่ 2 เคลื่อนไหวได / เคลื่อนที่ไดแตสรางอาหารเองไมได (ตองกินอาหาร) จัดเปน กลุมสัตว
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

กลุมที่ 3 เคลือ่ นทีไ่ มไดและสรางอาหารเองไมได (ตองยอยสลายซากสิง่ มีชวี ติ ) จัดเปน กลุม ทีไ่ ม ใชพชื และสัตว
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา สิง่ มีชวี ติ แตละชนิดมีลกั ษณะโครงสราง

ภายนอกและการดํารงชีวิตแตกตางกันไป สิ่งมีชีวิตที่จัดอยูในกลุมเดียวกันจะมี
ลักษณะบางประการทีเ่ หมือนกันหรือคลายคลึงกัน เราจึงสามารถใชลกั ษณะความ
เหมือนหรือความแตกตางของสิง่ มีชวี ติ เปนเกณฑในการจําแนกสิง่ มีชวี ติ ออกเปน
3 กลุมใหญ ดังนี้
22
 1 กลุม พืช คือ กลุม สิง่ มีชวี ติ ทีส่ ามารถสรางอาหารไดเอง
จากกระบวนการสังเคราะหดว ยแสง โดยอาศัยรงควัตถุ
กลุมสิ่งมีชีวิต สีเขียวที่พืชสรางขึ้น เรียกวา คลอโรฟลล พืชสามารถ
เคลื่อนไหวไดแตเคลื่อนที่ไมได
ตัวอยางพืช เชน พริก มะนาว มอสส ผักกาด เปนตน
2 กลุมสัตว คือ กลุมสิ่งมีชีวิตที่ไมสามารถสรางอาหารไดเอง
ตองกินสิง่ มีชวี ติ อืน่ เปนอาหารเพือ่ ใหไดพลังงานในการดํารงชีวติ
สัตวสามารถเคลื่อนไหวรางกายและเคลื่อนที่ได
ตัวอยางสัตว เชน สุนัข ไก ปลา แมลงตาง ๆ เปนตน
3 กลุมที่ไมใชพืชและสัตว
คือ กลุม สิง่ มีชวี ติ นอกเหนือจาก
กลุมพืชและกลุมสัตว ซึ่งบาง
ชนิ ด ทํ า หน า ที่ ช  ว ยย อ ยสลาย K
ซากพืชและซากสัตว บางชนิด E
Y
สามารถเคลือ่ นไหวและเคลือ่ นทีไ่ ด
บางชนิดสามารถสรางอาหารเองได
แตบางชนิดสรางอาหารไมได
ตัวอยางสิ่งมีชีวิตที่ไมใชพืชและ
สัตว เชน แบคทีเรีย เห็ด รา
ไวรัส เปนตน

เกร็ดวิทย - นารู
จุลินทรีย หรือ จุลชีพ (Microorganism) เปนสิ่งมีชีวิต
ขนาดเล็กที่มองไมเห็นดวยตาเปลา ตองใชกลองจุลทรรศน ยีสต
ในการสองดู จุลินทรียมีหลายชนิด เชน รา แบคทีเรีย
ยีส ต เปนตน ซึ่งจุลินทรียบางชนิ ดมี ป ระโยชน ส ามารถ
นํ า ไปใช ผ ลิ ต ยารั ก ษาโรคหรื อ ใช ห มั ก อาหารต า ง ๆ ได
แตบางชนิดอาจกอใหเกิดโรคตาง ๆ กับคน สัตว และพืชได รา

การจัดกลุมสิ่งมีชีวิต 23
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 1
1 ดูภาพสิ่งมีชีวิตที่กําหนดให จากนั้นสืบคนขอมูลและบันทึกลงในตาราง
สิ่งมีชีวิต การเคลื่อนไหว การสรางอาหาร เปนสิง่ มีชวี ติ ในกลุม
หรือการเคลื่อนที่

เคลื่อนไหว สรางอาหารเอง สัตว

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ไมได
และเคลื่อนที่ได ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

เสือ
1. ………………………………………………….. ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

เคลื่อนไหวได สรางอาหารเอง ไมใชพืชและสัตว

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ไมได
แตเคลื่อนที่ไมได ………………………………………….. …………………………………………..
K
E ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..
Y
รา
2. ………………………………………………….. ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

เคลื่อนไหวได สรางอาหารไดเอง พืช

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

แตเคลื่อนที่ไมได ………………………………………….. …………………………………………..

…………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

ทานตะวัน
3. ………………………………………………….. ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

เคลื่อนไหวได สรางอาหารเอง ไมใชพืชและสัตว

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ไมได
แตเคลื่อนที่ไมได ………………………………………….. …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

เห็ด
4. ………………………………………………….. ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

24
 สิ่งมีชีวิต การเคลื่อนไหว การสรางอาหาร เปนสิง่ มีชวี ติ ในกลุม
หรือการเคลื่อนที่

เคลื่อนไหว สรางอาหารเอง สัตว

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

และเคลื่อนที่ได …………………………………………..
………………………………………….. ไมได …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

นกเงือก
5. …………………………………………………… ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

เคลื่อนไหวได สรางอาหารไดเอง พืช

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

แตเคลื่อนที่ไมได ………………………………………….. …………………………………………..

…………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

มะละกอ
6. …………………………………………………… ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

เคลื่อนไหว สรางอาหารเอง สัตว K

………………………………………….. ………………………………………….. ………………………………………….. E
Y
และเคลื่อนที่ได …………………………………………..
………………………………………….. ไมได …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

7. ……………………………………………………
ปลา ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

เคลื่อนไหวได สรางอาหารไดเอง พืช

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

แตเคลื่อนที่ไมได ………………………………………….. …………………………………………..

…………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

8. ……………………………………………………
มะเขือ ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

เคลื่อนไหวได สรางอาหารเอง ไมใชพืชและสัตว

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

แตเคลื่อนที่ไมได …………………………………………..
………………………………………….. ไมได …………………………………………..

………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

9. ……………………………………………………
ราดํา ………………………………………….. ………………………………………….. …………………………………………..

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 25
 2 ¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ¢ͧ¾×ª
พืช เปนกลุมสิ่งมีชีวิตกลุมหนึ่ง
ที่อาศัยอยูบนโลก และมีหลายชนิด
พืชเปนสิง่ มีชวี ติ ทีส่ ามารถสรางอาหารได
จากกระบวนการสังเคราะหดวยแสง
พืชชนิดตาง ๆ อาจมีลกั ษณะบางประการ
ที่เหมือนกันหรือแตกตางกันไปขึ้นอยู
กับชนิดของพืช

¾×ªµ‹Ò§ æ ·Õè ÍÂÙ‹ÃͺµÑÇàÃÒ

K
E มีความแตกตางกัน
Y ËÃ× ÍäÁ‹ Í‹ҧäÃ

กิจกรรม ลองทําดู
บอกชื่อพืช แลวขีด ✓ ใน หนาขอความที่สัมพันธกับภาพ

1. ………………………………………
เฟรนขาหลวง 2. มะยม
………………………………………

มีดอก ✓ มีดอก
✓ ไมมีดอก ไมมีดอก

3. พริก
……………………………………… 4. ผักแวน
………………………………………

✓ มีดอก มีดอก
ไมมีดอก ✓ ไมมีดอก

26
 1. พืชดอก และพืชไมมีดอก
พืชรอบตัวเรามีอยูม ากมายหลายชนิด ดังนัน้ เพือ่ ใหงา ยและสะดวกในการ
ศึกษาเกีย่ วกับชีวติ พืช นักวิทยาศาสตร
จึงจําแนกพืชออกเปนกลุม ๆ โดยใช ¹Ñ¡ÇÔ ·ÂÒÈÒʵÏ
เกณฑที่เหมาะสม นักเรียนสามารถ จําแนกประเภทของพืช
â´Â㪌ࡳ± ã´ä´ŒºŒÒ§
ศึกษาไดจากกิจกรรมตอไปนี้
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 2 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÊÓÃǨ¡ÅØ‹Á¾×ª การสังเกต
การจําแนกประเภท
การลงความเห็นจากขอมูล
จุดประสงค : สังเกตและจําแนกประเภทของพืชโดยใชลกั ษณะ การจัดกระทําและสื่อความหมาย
K
ขอมูล
การมีดอกของพืชเปนเกณฑได การตีความหมายขอมูลและ
E
Y
ระบุปญหา : เราสามารถจําแนกพืชชนิดตาง ๆ ออกเปนกลุม การลงขอสรุป
ไดอยางไร
เราสามารถใชลักษณะการมีดอกของพืชเปนเกณฑในการจําแนกประเภทพืชได
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................
ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. แวนขยาย 1 อัน 2. กระดาษแข็งแผนใหญ 1 แผน
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. ใหแตละกลุมสํารวจพืชตาง ๆ รอบบริเวณโรงเรียนมา
5 ชนิด แลวบันทึกชื่อพืชที่สํารวจลงในตาราง
2. สังเกตและวิเคราะหลักษณะโครงสรางภายนอกของพืชแตละชนิด แลวบันทึกผล
3. พิจารณาลักษณะความเหมือนหรือความแตกตางของโครงสรางภายนอกของพืชทีส่ งั เกตได
แลวกําหนดลักษณะนั้น ๆ เปนเกณฑสําหรับใชในการจําแนกประเภทของพืช
4. ชวยกันจําแนกพืชที่สํารวจไดออกเปนกลุมตามเกณฑที่ตั้งไว โดยจัดทําเปนแผนผังหรือ
แผนภาพลงในกระดาษแข็ง พรอมตกแตงใหสวยงาม แลวนําเสนอหนาชั้นเรียน
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 27
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
การสํารวจและสังเกตลักษณะโครงสรางภายนอกของพืช (ตัวอยาง : ผลขึน้ อยูก บั การสํารวจของนักเรียน)
ลักษณะโครงสรางภายนอกของพืชที่สังเกตได
ชื่อพืช
ลักษณะราก ลักษณะลําตน ลักษณะใบ ลักษณะดอก
1. …………………………. ยึดเกาะพื้นดิน
มอสส ………………………………………… มองไมเห็นลําตน …………………………………………
………………………………………… ใบขนาดเล็ก ไมมีดอก
…………………………………………

หรือหิน
…………………………. ………………………………………… ………………………………………… ………………………………………… …………………………………………

เฟรน …………………………………………
2. …………………………. ยึดเกาะพื้นดิน เปนเหงาอยูใตดิน …………………………………………
………………………………………… ไมมีดอก
สีเขียวปลายแหลม …………………………………………
…………………………. ………………………………………… ………………………………………… ขอบหยัก
………………………………………… …………………………………………

มะมวง …………………………………………
3. …………………………. ยึดเกาะพื้นดิน มีขนาดใหญและสูง ใบโต
………………………………………… ยาว ปลายแหลม …………………………………………
………………………………………… มีดอกขนาดเล็ก
…………………………. ………………………………………… ………………………………………… ขอบใบเรี ยว
………………………………………… …………………………………………

ยึดเกาะพื้นดิน
มะลิ …………………………………………
4. …………………………. เปนพุม
………………………………………… มีสีเขียว
………………………………………… มีดอกสีขาว
…………………………………………

…………………………. ………………………………………… ………………………………………… ………………………………………… …………………………………………

K
E
Y ยึดเกาะพื้นดิน
ดาวเรือง …………………………………………
5. …………………………. เปนพุม
………………………………………… มีสีเขียว
………………………………………… มีดอกสีเหลือง
…………………………………………

…………………………. ………………………………………… ………………………………………… ………………………………………… …………………………………………

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา พืชสวนใหญมลี กั ษณะโครงสรางภายนอกเหมือนกันหรือคลายคลึงกัน เชน
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

มีใบสีเขียว มีรากยึดเกาะพื้นดิน แตลักษณะเดนที่เห็นชัดเจนจากการสํารวจ คือ พืชบางชนิดมีดอก

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

แตพชื บางชนิดไมมดี อก ดังนัน้ เราจึงสามารถใชการมีดอกของพืชเปนเกณฑในการจําแนกพืชออกเปน

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

2 กลุม ไดแก กลุมพืชดอก และ กลุมพืชไมมีดอก

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา พืชมีโครงสรางภายนอกแตกตางกัน

พืชสวนใหญที่พบจะมีดอก เนื่องจากพืชที่มีดอกเปนพืชที่มีอยูมากที่สุดในโลก
ในขณะทีพ่ ชื ไมมดี อกเปนพืชทีม่ จี าํ นวนนอยกวา เมือ่ ใชการมีดอกของพืชเปนเกณฑ
จึงสามารถจําแนกพืชไดเปน 2 กลุม ใหญ ไดแก พืชดอก และพืชไมมีดอก
28
กุหลาบ มะเขือ จอก มะพราว

1 พืชดอก เปนพืชที่เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่แลว จะสรางดอกสําหรับ

ใชในการสืบพันธุ จึงทําใหเกิดเปนตนใหมได พืชดอกจะมีโครงสราง
ภายนอกที่สําคัญ ไดแก ราก ลําตน ใบ และดอก ซึ่งพืชดอกบางชนิด
จะมีดอกขนาดเล็ก เชน สาหรายหางกระรอก จอก พลูดาง เปนตน

K
E
Y

2 พืชไมมดี อก เปนพืชทีไ่ มมดี อกตลอดการดํารง

ชีวิต พืชจําพวกนี้สวนใหญสืบพันธุโดยการ
สราง “สปอร” เมื่อสปอรจากตนแมปลิวไปตก
ยั งบริ เ วณที่ เ หมาะสม สปอร นั้นจะสามารถ
งอกเปนตนใหมได พืชไมมีดอกจะมีโครงสราง
ภายนอกที่สําคัญ ไดแก ราก ลําตน และใบ
แตจะไมมีดอก
เฟรน ปรง หางสิงห มอสส

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 29
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 2
1 สืบคนขอมูลเกี่ยวกับพืชที่กําหนดให แลวจําแนกพืชลงในตาราง

ไผ วาสนา ผักแวน วานหางจระเข ตะไคร

พลูดา ง เฟรน มอสส หญาถอดปลอง ปาลม
พลับพลึง ชายผาสีดา หมาก ปรง ชบา
ชวนชม หางสิงห ผักกูด กลวยไม สมโอ

พืชมีดอก พืชไมมีดอก
ไผ วาสนา วานหางจระเข เฟรน มอสส หญาถอดปลอง
………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………….

K
E
ตะไคร พลูดาง ปาลม พลับพลึง
………………………………………………………………………………………………………………. ชายผาสีดา ปรง หางสิงห
……………………………………………………………………………………………………………….
Y หมาก ชบา ชวนชม
………………………………………………………………………………………………………………. ผักแวน ผักกูด
……………………………………………………………………………………………………………….

กลวยไม สมโอ
………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………….

2 ตอบคําถามตอไปนี้
1. ดอกของพืชมีความสําคัญอยางไร
ดอกของพืชทําหนาที่สืบพันธุ จึงทําใหมีพืชตนใหมเกิดขึ้นได
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. พืชดอกและพืชไมมีดอกมีลักษณะแตกตางกันอยางไร
พืชดอก เปนพืชที่เมื่อเจริญเติบโตเต็มที่แลว จะสรางดอกเพื่อใชในการสืบพันธุ
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

สวนพืชไมมีดอก เปนพืชที่ไมมีดอกเลยตลอดการดํารงชีวิต จึงไมมีดอกสําหรับใชสืบพันธุ

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. นักเรียนคิดวา พืชที่ไมมีดอกจะสามารถสืบพันธุไดหรือไม อยางไร

สืบพันธุ ได โดยการสราง “สปอร” เมือ่ สปอรจากตนแมปลิวไปตกยังบริเวณทีเ่ หมาะสมแลว
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

จะสามารถงอกเปนตนพืชตนใหมได
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

30
 2. พืชใบเลี้ยงเดี่ยว และพืชใบเลี้ยงคู
เราทราบแลววา พืชแบงออกเปนพืชดอกและพืชไมมดี อก ซึง่ พืชสวนใหญ
ที่พบจะเปนพืชดอก ดังนั้น เพื่อใหการศึกษาพืชดอกทําไดงายขึ้น จึงใชลักษณะ
จากโครงสรางภายนอก ไดแก ราก ลําตน ใบ และดอก มาเปนเกณฑรวมกัน
ในการจําแนกพืชดอกออกเปน 2 กลุม
ไดแก พืชใบเลีย้ งเดีย่ วและพืชใบเลีย้ งคู พืชใบเลีย้ งเดีย่ วและใบเลีย้ งคู
ÁÕÅѡɳÐᵡµ‹Ò§¡Ñ¹Í‹ҧäÃ
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 3 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÈÖ¡ÉҾת´Í¡ การสังเกต
การจําแนกประเภท
การลงความเห็นจากขอมูล
จุดประสงค : 1. สังเกตและอธิบายลักษณะภายนอกของ การตีความหมายขอมูลและ
การลงขอสรุป K
พืชดอกได E
2. จําแนกประเภทของพืชดอกโดยใชลกั ษณะของโครงสรางภายนอกของพืชดอก Y
เปนเกณฑรวมกันได
ระบุปญหา : เราสามารถจําแนกพืชดอกโดยใชอะไรเปนเกณฑไดบาง
เราใชโครงสรางภายนอกของพืชดอกเปนเกณฑรวมกันในการจําแนกพืชดอก
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................
ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. พืชดอก 2 ชนิด เชน ตนพริก ตนหญา เปนตน (ครูเตรียมให)
2. แหลงขอมูล เชน อินเทอรเน็ต เปนตน
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม แลวใหชว ยกันศึกษาลักษณะโครงสรางภายนอก
ของตนพืชที่ครูเตรียมให เชน ตนหญา ตนพริก
2. วาดภาพตนพืชที่สังเกตลงในตาราง จากนั้นสังเกตลักษณะของราก ลําตน และเสนใบของ
ตนพืชวา มีลักษณะเหมือนกันหรือแตกตางกันอยางไร แลวบันทึกผล
3. สืบคนขอมูลเพิม่ เติมเกีย่ วกับลักษณะของราก ลําตน และเสนใบ ของพืชทัง้ 2 ชนิด แลวบันทึกผล
4. รวมกันเปรียบเทียบความแตกตางของราก ลําตน และเสนใบของพืชทั้ง 2 ชนิด จากนั้น
ชวยกันจําแนกวาเปนพืชใบเลี้ยงเดี่ยวหรือพืชใบเลี้ยงคู ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 31
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
การสังเกตลักษณะโครงสรางภายนอกของพืชดอก (ตัวอยาง : ขอมูลขึน้ อยูก บั ตนพืชทีส่ �รวจ)
ภาพประกอบ ลักษณะที่สังเกตพบ
ตนหญา
ชื่อพืช ……………………………………………………………………………………………. มีระบบรากฝอย
ลักษณะของราก …………………………………………………………………………….
สวนใหญมีขอปลองเห็นชัดเจน
ลักษณะของลําตน ………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………….

ขนานกัน
ลักษณะของเสนใบ …………………………………………………………………….
จัดเปน
✓ พืชใบเลี้ยงเดี่ยว
(วาดภาพ) พืชใบเลี้ยงคู
ตนพริก
ชื่อพืช ……………………………………………………………………………………………. มีระบบรากแกว
ลักษณะของราก …………………………………………………………………………….
สวนใหญมีขอปลองเห็น
ลักษณะของลําตน ………………………………………………………………………
ไมชัดเจน
…………………………………………………………………………………………………………………………….
K เปนรางแห
E ลักษณะของเสนใบ …………………………………………………………………….
Y
จัดเปน
พืชใบเลี้ยงเดี่ยว
(วาดภาพ) ✓ พืชใบเลี้ยงคู

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา ตนหญาและตนพริกเปนพืชดอกทีม่ ลี กั ษณะโครงสรางภายนอกแตกตางกัน
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ซึง่ สังเกตไดจากลักษณะของราก ลําตน และใบ เมือ่ สังเกตเห็นโครงสรางภายนอกของพืชดอกทัง้ สอง

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ชนิดมีลกั ษณะแตกตางกัน เราจึงสามารถใชลกั ษณะของราก ลําตน และใบของพืชดอกเปนเกณฑรว มกัน

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ในการจําแนกพืชดอก ซึ่งแบงได 2 กลุม ไดแก พืชใบเลี้ยงเดี่ยวและพืชใบเลี้ยงคู

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา เมื่อใชลักษณะของราก ลําตน และใบ

ของพืชดอกเปนเกณฑรว มกัน สามารถจําแนกพืชดอกออกเปน 2 ประเภท ไดแก
พืชใบเลี้ยงเดี่ยว และพืชใบเลี้ยงคู
32
 พืชใบเลีย้ งเดีย่ วและพืชใบเลีย้ งคู เปนพืชดอกทีม่ ลี กั ษณะโครงสรางภายนอก
แตกตางกัน ไดแก ราก ลําตน และใบ ซึ่งมีรายละเอียด ดังนี้
ขาวโพด ออย มะพราว กลวย

1 พืชใบเลี้ยงเดี่ยว มีระบบรากฝอย มีใบเลี้ยง 1 ใบในระยะที่งอกออกจากเมล็ด ลําตน

สวนใหญจะมองเห็นขอปลองชัดเจน ใบเรียวแคบ เสนใบขนาน ดอกแตละดอกมีกลีบดอก
3 กลีบ หรือทวีคูณของ 3

K
E
Y

ใบเลี้ยง
ใบเลี้ยง

2 พืชใบเลี้ยงคู มีระบบรากแกว มีใบเลี้ยง 2 ใบในระยะงอกออกจากเมล็ด ลําตนสวนใหญ

จะมองเห็นขอปลองไมชดั เจน ใบกวาง เสนใบเปนรางแห ดอกแตละดอกมีกลีบดอก 4 - 5
กลีบ หรือทวีคูณของ 4 - 5
มะมวง ฝรั่ง โพธิ์ คะนา

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 33
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 3
1 สังเกตพืช แลวบันทึกขอมูลเกี่ยวกับลักษณะโครงสรางภายนอกของพืช (ตัวอยาง)
ตัวอยางพืช ลักษณะโครงสรางภายนอกของพืช
ลักษณะของราก มี……………………………………………………………………………………………
ระบบรากแกว
มองเห็นขอปลองไมชัดเจน
ลักษณะของลําตน ……………………………………………………………………………………….
มีลักษณะเปนรางแห
ลักษณะของเสนใบ ……………………………………………………………………………………..
จัดเปน พืชใบเลี้ยงเดี่ยว ✓ พืชใบเลี้ยงคู
ลักษณะของราก มี……………………………………………………………………………………………
ระบบรากฝอย
มองเห็นขอปลองชัดเจน
ลักษณะของลําตน ……………………………………………………………………………………….
มีลักษณะเปนเสนขนาน
ลักษณะของเสนใบ ……………………………………………………………………………………..
จัดเปน ✓ พืชใบเลี้ยงเดี่ยว พืชใบเลี้ยงคู
K
E
Y 2 สังเกตภาพสวนประกอบของพืชที่กําหนดให แลวระบุวา เปนพืชใบเลี้ยงเดี่ยว
หรือพืชใบเลี้ยงคู เพราะเหตุใด
1. ตนไผ
✓ พืชใบเลี้ยงเดี่ยว
พืชใบเลี้ยงคู
เพราะ …………………………………………………………………………….
มองเห็นขอปลองชัดเจน
………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

2. ตนมะมวง
พืชใบเลี้ยงเดี่ยว
✓ พืชใบเลี้ยงคู
เพราะ …………………………………………………………………………….
เสนใบมีลักษณะเปนรางแห
………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………..

34
3 ขีด ✓ หนาขอความทีถ่ กู และกา ✗ หนาขอความทีผ่ ดิ พรอมแกไขใหถกู ตอง
✗ 1. พืชใบเลี้ยงเดี่ยว มีหลายชนิด เชน มอสส ผักกูด ไผ ตะไคร เปนตน
มอส และผักกูด เปนพืชไมมีดอก
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

✓ 2. กลวย ออย และมะพราว จัดเปนพืชใบเลี้ยงเดี่ยวเหมือนกัน

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

✓ 3. เสนใบของพืชใบเลี้ยงคู มีลักษณะเปนรางแห
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

✗ 4. รากแกว คือ ระบบรากของพืชใบเลี้ยงเดี่ยว

รากฝอย คือระบบรากของพืชใบเลี้ยงเดี่ยว
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

✗ 5. ดอกของพืชใบเลี้ยงคู จะมีกลีบดอก 3 กลีบ หรือทวีคูณของ 3

ดอกของพืชใบเลี้ยงคู จะมีกลีบดอก 4 - 5 กลีบ หรือทวีคูณของ 4 - 5
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

4 จําแนกพืชดอกที่กําหนดใหลงในตารางใหถูกตอง
K
E
ออย หญา มะมวง ถัว่ เขียว ตะไคร Y

มะนาว มะยม มะเขือเทศ พริก มะลิ

ขาว สมโอ ขนุน กุหลาบ ขิง
กลวย ขาวโพด ตําลึง ขา แตงโม
มะพราว บัว มะขาม ทานตะวัน พลูดา ง

พืชใบเลี้ยงเดี่ยว พืชใบเลี้ยงคู
ออย หญา ตะไคร ขาวโพด ขา ขิง มะพราว ……………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………. มะมวง ถั่วเขียว มะนาว มะยม มะเขือเทศ
ขาว กลวย
………………………………………………………………………………………………………………. พริก มะลิ สมโอ ขนุน กุหลาบ แตงโม
……………………………………………………………………………………………………………….

ตําลึง บัว มะขาม ทานตะวัน พลูดาง

………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………….

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 35
 3 ¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ¢ͧÊѵǏ
สัตวเปนกลุมสิ่งมีชีวิตกลุมหนึ่ง
ที่อาศัยอยูบนโลก หากนักเรียนสํารวจ
รอบ ๆ บริเวณบาน โรงเรียน หรือใน
ชุมชน เราจะพบสัตวตาง ๆ มากมาย
ที่มีขนาดเล็กและขนาดใหญ และอาจ
พบวามีสัตวอาศัยอยูในนํ้า บนพื้นดิน
ใตดนิ หรือบนตนไม

ÊѵǏµ‹Ò§ æ ÃͺµÑÇàÃÒ
K
มี โครงสรางรางกายเหมือนกัน
E หรื อแตกตางกัน อยางไร
Y กิจกรรม ลองทําดู
ดูภาพ แลวระบุชื่อสัตว

1. แมว
…………………………………………………. 2. กิ้งกือ
…………………………………………………. 3. ผีเสื้อ
………………………………………………….

4. กิ้งกา
…………………………………………………. 5. ลิง
…………………………………………………. 6. เปด
………………………………………………….

36
 สัตว เปนกลุม สิง่ มีชวี ติ ทีส่ ามารถเคลือ่ นทีเ่ องได แตไมสามารถสรางอาหาร
เองได ตองกินสิ่งมีชีวิตอื่นเปนอาหาร
สัตวบนโลกมีอยูหลายชนิด ซึ่งสัตว ลักแตกต ษณะทีเ่ หมือนกันและ
างกันของสัตว
แตละชนิดอาจมีโครงสรางภายนอก ÁÕÍÐäúŒÒ§ àÃÒÁÒÅͧÈÖ¡Éҡѹ
และภายในรางกายแตกตางกันไป

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 4 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
¡ÒèíÒṡ¡ÅØ‹ÁÊѵǏ การสังเกต
การจําแนกประเภท
การลงความเห็นจากขอมูล
จุดประสงค : สังเกต สืบคนขอมูล และจําแนกประเภทของสัตว การตีความหมายขอมูลและ
โดยใชเกณฑการมีกระดูกสันหลัง และเกณฑที่ การลงขอสรุป
กําหนดเองได K
E
ระบุปญหา : สัตวแตละชนิดมีกระดูกเปนโครงสรางแกนกลางลําตัวเหมือนกันหรือไม Y
สัตวบางชนิดมีกระดูกเปนแกนกลางลําตัว แตสตั วบางชนิดไมมกี ระดูกเปนแกนกลางลําตัว
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................
ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. ถาด 1 ใบ 2. สัตวที่นึ่งสุกแลว เชน ปลาทู กุง หมึก เปนตน
3. มีดหรือกรรไกรผาตัด 1 เลม 4. ถุงมือยางหรือถุงมือพลาสติก 1 คู
5. แหลงขอมูล เชน หนังสือ อินเทอรเน็ต เปนตน
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม แลวใหแตละกลุมเตรียมสัตวที่นึ่งสุกแลวมากลุมละ 3 ชนิด
2. วางสัตวลงในถาด จากนัน้ สังเกตลักษณะโครงสรางภายนอกของสัตว แลวบันทึกขอมูล
3. ใชมดี ผาสัตวแตละตัวตามยาว จากนัน้ สังเกตโครงสรางลักษณะภายในของสัตว แลวบันทึกขอมูล
4. สืบคนขอมูลเกี่ยวกับสัตวมีกระดูกสันหลังและสัตวไมมีกระดูกสันหลัง แลวนําขอมูลมา
พิจารณากับลักษณะของสัตวที่สังเกตไดจากการทํากิจกรรม
5. จําแนกประเภทของสัตวโดยใชเกณฑการมีกระดูกสันหลัง แลวบันทึกผล จากนั้นรวมกัน
อภิปรายและสรุปผลภายในชั้นเรียน
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 37
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
การสังเกตลักษณะภายนอกและภายในของสัตว
กลุมสัตว
ชนิดของสัตว ลักษณะภายนอก ลักษณะภายใน
มีกระดูกสันหลัง ไมมกี ระดูกสันหลัง
ลําตัวยาว มีเกล็ด มีเนื้อออนนุม มีกาง
…………………………………………………. ………………………………………………….

มีครีบ ผิวหนังออนนุม เป

…………………………………………………. นแนวยาวตลอดลําตัว
…………………………………………………. ✓
ปลาทู
……………………………………. …………………………………………………. และมี กางเปนซี่ ๆ
………………………………………………….

ผิวหนังมีสีขาว มีเนื้อออนนุม
…………………………………………………. ………………………………………………….

ลําตัวนิ่ม
…………………………………………………. โครงภายในแข็ง แต
…………………………………………………. ✓
หมึก
……………………………………. ไมมีกระดูก
…………………………………………………. ………………………………………………….

ลําตัวเรียวยาว มีเนื้อออนนุม
…………………………………………………. ………………………………………………….

มีเปลือกแข็งหุม
…………………………………………………. ไมมีกระดูก
…………………………………………………. ✓
K
E กุง
……………………………………. …………………………………………………. ………………………………………………….
Y

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา สัตวบางชนิดมีโครงสรางที่เปนแกนกลางลําตัว เชน ปลาทู เปนตน
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

เรียกแกนกลางลําตัวของสัตววา กระดูกสันหลัง ดังนัน้ ปลาทูจงึ ถูกจัดใหเปนสัตวมกี ระดูกสันหลัง

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

และสัตวบางชนิดไมมโี ครงสรางทีเ่ ปนแกนกลางลําตัว เชน หมึก กุง เปนตน แตมเี ปลือกแข็งหุม รางกาย
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ดังนั้น หมึกและกุง จึงถูกจัดเปนสัตวไมมีกระดูกสันหลัง

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา สัตวบางชนิดมีกระดูกสันหลังเปน

แกนของร า งกาย แต สั ต ว บ างชนิ ด ไม มี ก ระดู ก สั น หลั ง เป น แกนกลางของ
รางกาย ซึ่งสัตวแตละชนิดจะมีลักษณะโครงสรางภายนอกรางกายและลักษณะ
โครงสรางภายในรางกายแตกตางกัน จึงทําใหเราสามารถจําแนกสัตวออกเปน
กลุมยอย ๆ ไดอีก
38
 เพื่อใหสามารถศึกษาลักษณะตาง ๆ ของสัตวไดอยางเปนระบบมากยิ่งขึ้น
นักวิทยาศาสตรจึงจําแนกสัตวออกเปนกลุม โดยใชลักษณะการมีกระดูกสันหลัง
เปนเกณฑ ซึ่งสามารถแบงสัตวออกเปน 2 ประเภท ไดแก สัตวมีกระดูกสันหลัง
และสัตวไมมีกระดูกสันหลัง

สัตวมี จําแนกออกเปน สัตวไมมี จําแนกออกเปน

กระดูกสันหลัง กระดูกสันหลัง
5 ประเภท 8 ประเภท

1. กลุมปลา 1. ฟองนํ้า
2. กลุมสัตว 2. สัตวที่มีลําตัวกลวง
สะเทินนํ้าสะเทินบก หรือลําตัวมีโพรง
K
E
Y
3. กลุมสัตวเลื้อยคลาน 3. หนอนตัวแบน

4. กลุมนก 4. หนอนตัวกลม

5. กลุมสัตว 5. สัตวที่มี
เลี้ยงลูกดวยนํ้านม ลําตัวเปนปลอง

6. สัตวทะเลผิวขรุขระ

7. หอยและหมึกทะเล

8. สัตวที่มีขาเปนขอ

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 39
 1. สัตวมีกระดูกสันหลัง
คือ สัตวที่มีลักษณะของกระดูกเรียงตอกันเปนขอ ๆ อยูภายในรางกาย
ทําหนาทีเ่ ปนแกนกลางของลําตัวและทําใหรา งกายคงรูปรางอยูไ ด นักวิทยาศาสตร
ไดจําแนกสัตวมีกระดูกสันหลัง ออกเปน 5 ประเภท ดังนี้

1 2
กลุมปลา กลุมสัตวสะเทินนํ้า
เชน ปลาการตนู ปลากัด สะเทินบก
ปลาดุก ปลาทู เปนตน เชน กบ เขียด อึ่งอาง
ซาลามานเดอร
จงโครง เปนตน
K
E
Y
3 4
กลุมสัตวเลื้อยคลาน กลุมนก
เชน กิ้งกา งู เตา เชน นกแกว เปด ไก
จิ้งเหลน จิ้งจก ตุกแก หาน เหยี่ยว เปนตน
เปนตน

5
กลุมสัตวเลี้ยงลูก
ดวยนํ้านม
เชน ชาง สุนขั มา
โลมา วาฬ พะยูน
เปนตน

40
 เปนกลุมสัตวที่อาศัยในแหลงนํ้า มีทั้งอยูในนํ้าจืดและนํ้าเค็ม สัตวกลุมปลา
1. กลุมปลา
สวนมากออกลูกเปนไข แตมีปลาบางชนิดที่ออกลูกเปนตัว เชน ปลาเข็ม
ปลาหางนกยูง เปนตน
ลักษณะสําคัญ มีรูปรางเรียวยาว ลําตัวคอนขางแบน เพื่อใหมีลักษณะ
ทีเ่ หมาะกับการเคลือ่ นทีใ่ นนํา้ บางชนิดมีเกล็ด บางชนิดไมมเี กล็ด อุณหภูมิ
ภายในรางกายเปลี่ยนไปตามอุณหภูมิของนํ้าที่ปลาอาศัย ปลาจึงจัดเปน
สัตวเลือดเย็น
การเคลือ่ นที่ ใชครีบและกลามเนือ้ ลําตัวในการวายนํา้ และทรงตัว ครีบของ
ปลามี 5 ชนิด คือ ครีบอก ครีบทอง ครีบหลัง ครีบกน และครีบหาง
การหายใจ หายใจโดยใชเหงือก ซึ่งเหงือกทําหนาที่แลกเปลี่ยนแกสในนํ้า
ตัวอยางสัตว ปลานํ้าจืด เชน ปลาชอน ปลานิล เปนตน ปลานํ้าเค็ม เชน
ปลาฉลาม มานํ้า เปนตน
เหงือกของปลาทําหนาที่
คลายกับถุงลมในปอด K
E
ของคนเรา Y

ครีบหลัง

ครีบหาง

ครีบกน
ครีบทอง
เกร็ดวิทย - นารู ครีบอก

ปลาหมอไทย เปนปลานํ้าจืดที่สามารถพบไดตามแหลงนํ้า
ทั่ ว ไปของประเทศไทย ซึ่ ง ปลาชนิ ด นี้ มี ด วงตาทรงกลม
ลําตัวคอนขางแบน ผิวหนังปกคลุมดวยเกล็ดแข็ง นอกจากนี้
ปลาหมอไทยสามารถทนตอสภาพนํ้านอยหรือขาดนํ้าไดนานกวาปลาทั่วไป โดยสามารถ
ปรับตัวเขากับสภาพนํ้ากรอยหรือนํ้าเค็มไดดี ขยายพันธุเร็ว และสามารถปนปายขึ้นบก
เพื่ออพยพไปหาแหลงนํ้าได
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 41
 2. กลุม
 สัตว
สัตวกลุมนี้ออกไขในนํ้า เมื่อตัวออนฟกออกจากไขแลว จะอาศัยอยูในนํ้า
ระยะเวลาหนึ่ง เมื่อเจริญเติบโตเปนตัวโตเต็มวัยจะเปลี่ยนแปลงรูปรางแลว
สะเทินนํา้
ขึ้นมาอาศัยอยูบนบก มักอาศัยอยูบริเวณที่ชื้นแฉะใกลแหลงนํ้า
สะเทินบก ลักษณะสําคัญ มีขา 2 คู ขาหลังยาวกวาขาหนา เพื่อใชในการกระโดด
ระหวางนิ้วเทามีพังผืด ลําตัวไมมีขน ไมมีคอ ผิวหนังมีตอมผลิตเมือก
จึงทําใหผิวหนังเปยกลื่นอยูตลอดเวลา ผิวหนังบางและไมมีเกล็ด ตาโปน
และกลม มีอวัยวะรับเสียงแตไมมีรูหู มีจมูกอยูดานบนปาก มีฟนซี่เล็ก
ปากกวาง ลิ้นมี 2 แฉก มียางเหนียวที่ปลายลิ้นเพื่อจับแมลง อุณหภูมิใน
รางกายเปลี่ยนตามอุณหภูมิของสิ่งแวดลอมที่อาศัย จัดเปน สัตวเลือดเย็น
การเคลื่อนที่ บางชนิดขณะเปนตัวออน เรียกวา ลูกออด จะอาศัยอยูในนํ้า
เคลื่อนที่โดยใชหางโบกไปมา เมื่อโตเต็มวัยเคลื่อนที่โดยใชขา
การหายใจ ตัว อ อ นหายใจโดยใช เ หงื อ กในนํ้ า ส วนตั วเต็ มวั ยหายใจ
โดยใชปอดและผิวหนังที่เปยกชื้นบนบก
ตัวอยางสัตว เชน กบ เขียด อึ่งอาง ปาด จงโครง ซาลามานเดอร เปนตน
K
E
Y

4 กบตัวเต็มวัย

3 ลูกกบ
1 ไข

2 ลูกออด

42
3. กลุม สัตว
โดยทั่วไปจะมีรยางคเปนคูและมักจะมีนิ้วเทาทั้งหมด 5 นิ้วเสมอ (ยกเวนงู)
เพือ่ ชวยในการเคลือ่ นทีไ่ ดอยางรวดเร็ว สัตวกลุม นีส้ ว นใหญอาศัยอยูบ นบก
เลือ
้ ยคลาน
แตมีบางชนิดอาศัยอยูในนํ้า
ลักษณะสําคัญ มีผิวหนังหนา มีเกล็ดแข็งและแหงปกคลุมทั่วตัว หรือ
มีกระดองแข็งหอหุม ลําตัว และออกลูกเปนไข อุณหภูมใิ นรางกายเปลีย่ นไป
ตามอุณหภูมิของสิ่งแวดลอมที่อาศัย จัดเปน สัตวเลือดเย็น
การเคลื่อนที่ อาศัยอวัยวะที่หลากหลายขึ้นอยูกับชนิดของสัตว เชน
งูใชกลามเนือ้ ลําตัวเคลือ่ นที่ สวนเตา ตุก แก จระเข กิง้ กา และจิง้ จก มี 4 ขา
จึงใชขาเคลื่อนที่ เปนตน
การหายใจ หายใจโดยใชปอด
ตัวอยางสัตว อาศัยบนบก เชน เตาบก งู จระเข เปนตน อาศัยในนํ้า เชน
เตาทะเล งูทะเล เปนตน

K
E
Y
จระเข

งูเขียว
เตาบก

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 43
 นกนางนวล

4. กลุม
 นก เปนกลุมสัตวที่เปลี่ยนขาคูหนาเปนปก สัตวกลุมนี้ออกลูก
เปนไข มีทั้งบินไดและบินไมได สวนใหญอาศัยอยูบนบก
ลักษณะสําคัญ มี 2 ขา มีเกล็ดทีข่ าและนิว้ เทา และมีปก 1 คู รูปรางเพรียว
รางกายปกคลุมดวยขนเปนแผงและเปนปุย ปากเปนจะงอยแหลม ไมมีฟน
กระดูกทั่วรางกายเปนโพรง กลวง และเบา มีถุงลมติดกับปอดเพื่อชวยใน
การแลกเปลี่ยนแกสไดดีในขณะที่บิน อุณหภูมิในรางกายคงที่ไมเปลี่ยนไป
ตามอุณหภูมิของสิ่งแวดลอมที่อาศัย จัดเปน สัตวเลือดอุน
การเคลื่อนที่ เคลื่อนที่โดยการเดิน กระโดด วิ่ง หรือบิน และบางชนิด
สามารถวายนํ้าได เชน เปด หาน หงส นกเปดนํ้า นกเพนกวิน เปนตน
การหายใจ หายใจโดยใชปอด
ตัวอยางสัตว เชน นกแกว เปด ไก หาน หงส เปนตน
นกฮูก

K
E
Y

นกกระจอกเทศ

ไก เปด

44
5. กลุม สัตว สัตวกลุมนี้สวนใหญอาศัยอยูบนบก มีบางชนิดอาศัยอยูในนํ้า เชน วาฬ
พะยูน โลมา เปนตน สัตวกลุมนี้สวนใหญออกลูกเปนตัว ยกเวนตัวกินมด
เลีย
้ งลูก
หนามและตุนปากเปดที่ออกลูกเปนไข
ดวยนํา้ นม ลักษณะสําคัญ ตัวเมียมีตอมนํ้านมไวสําหรับเลี้ยงตัวออน มีขนเปนเสน
ปกคลุมตามรางกาย มีใบหูและรูหู บางชนิดมีขา บางชนิดเปลีย่ นขาเปนครีบ
หรือปก อุณหภูมใิ นรางกายคงที่ ไมเปลีย่ นไปตามอุณหภูมขิ องสิง่ แวดลอม
ที่อาศัย จัดเปน สัตวเลือดอุน
การเคลื่อนที่ เคลื่อนที่โดยการเดิน วิ่ง หรือกระโดด บางชนิดวายนํ้าได เชน
โลมา เปนตน บางชนิดบินได เชน คางคาว เปนตน
การหายใจ หายใจโดยใชปอด
ตัวอยางสัตว เชน ลิง แมว วัว ควาย คางคาว ตุนปากเปด เปนตน

มา K
E
เสือ Y

กวาง

โลมา

เกร็ดวิทย - นารู
สัตวเลือดเย็น คือ สัตวทมี่ อี ณุ หภูมใิ นรางกายเปลีย่ นไปตามอุณหภูมขิ องสิง่ แวดลอมทีอ่ าศัย
ไดแก กลุม ปลา กลุม สัตวสะเทินนํา้ สะเทินบก และกลุม สัตวเลือ้ ยคลาน
สัตวเลือดอุน คือ สัตวที่มีอุณหภูมิในรางกายคงที่ ไมเปลี่ยนไป
ตามอุณหภูมิของสิ่งแวดลอมที่อาศัย ไดแก กลุมนก และกลุม
สัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านม
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 45
 2. สัตวไมมีกระดูกสันหลัง
คือ สัตวที่ไมมีกระดูกแข็งเปนแกนกลางภายในรางกาย ซึ่งมีทั้งที่อาศัย
อยูบ นบกและในนํา้ สัตวไมมกี ระดูกสันหลังในโลกนีม้ มี ากกวาสัตวมกี ระดูกสันหลัง
นักวิทยาศาสตรจงึ ไดจาํ แนกสัตวไมมกี ระดูกสันหลัง ออกเปน 8 ประเภท ดังนี้
1 2
ฟองนํ้า สัตวทมี่ ลี าํ ตัวกลวง
เชน ฟองนํ้าดอกเห็ด หรือลําตัวมีโพรง
ฟองนํ้าแจกัน เปนตน เชน ปะการัง ไฮดรา
ดอกไมทะเล เปนตน

3 4
K
E
Y
หนอนตัวแบน หนอนตัวกลม
เชน พยาธิใบไม เชน พยาธิเสนดาย
พยาธิตวั ตืด พลานาเรีย พยาธิปากขอ เปนตน
เปนตน
5 6
สัตวทมี่ ลี าํ ตัวเปนปลอง สัตวทะเลผิวขรุขระ
เชน ตัวสงกรานต เชน เมนทะเล
ปลิงนํ้าจืด เพรียง อีแปะทะเล ดาวทะเล
ทาก เปนตน ปลิงทะเล เปนตน
7 8
หอยและหมึกทะเล สัตวที่มีขาเปนขอ
เชน หอยแมลงภู เชน แมงมุม แมงดาทะเล
หมึกกระดอง กุง ปู แมลงตาง ๆ
เปนตน เปนตน
46
1. ฟองนํา้ ฟองนํ้าแกว
• ลําตัวเปนโพรง มีชองเปดดานบน มีรูพรุนโดยรอบ มีหนาม
เปนโครงคํ้าจุนรางกาย มีการสืบพันธุแบบอาศัยเพศและ
แบบไมอาศัยเพศ (แตกหนอ) ไมมีระบบประสาท สวนใหญ
อาศัยอยูในนํ้าเค็ม
• สัตวในกลุม นี้ เชน ฟองนํา้ แกว ฟองนํา้ ถูตวั ฟองนํา้ หิน เปนตน

2. สัตวที่มีลําตัวกลวง หรือลําตัวมีโพรง แมงกะพรุน

• ลําตัวใสคลายวุน มีรูปรางคลายทรงกระบอก กลางลําตัว
เปนโพรง มีชองเปดออกจากลําตัวเพียงชองเดียว ซึ่งเปน
ทางนําอาหารเขาและกําจัดเศษอาหารออก มีเข็มพิษไว
ปองกันตัวและใชจับเหยื่อ สืบพันธุแบบอาศัยเพศและแบบ
ไมอาศัยเพศ (แตกหนอ) สวนใหญอาศัยอยูในนํ้าเค็ม
• สัตวในกลุมนี้ เชน กัลปงหา ปะการัง แมงกะพรุน ไฮดรา (อาศัยอยูในนํ้าจืด) เปนตน K
E
Y
3. หนอนตัวแบน พยาธิใบไม
• ลําตัวนิม่ แบนยาว ไมมขี า มีปาก ไมมที วารหนัก มี 2 เพศ
ในตัวเดียวกัน สวนใหญดํารงชีวิตเปนปรสิต โดยดูดเลือด
จากคนและสัตวอื่นเปนอาหาร สืบพันธุแบบอาศัยเพศและ
แบบไมอาศัยเพศ อาศัยอยูทั้งในนํ้าเค็มและนํ้าจืด
• สัตวในกลุมนี้ เชน พยาธิตัวตืด พยาธิใบไม พลานาเรีย (ดํารงชีวิตอิสระ) เปนตน

4. หนอนตัวกลม พยาธิไสเดือน
• ลําตัวนิ่ม กลมยาว ไมมีขา ผิวเรียบ ไมเปนปลอง มีปาก
และทวารหนัก เพศผูและเพศเมียแยกคนละตัว ดํารงชีวิต
เปนปรสิตในรางกายคนและสัตว สืบพันธุแบบอาศัยเพศ
• สัตวในกลุม นี้ เชน พยาธิไสเดือน พยาธิตวั จีด๊ พยาธิเสนดาย
เปนตน
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 47
 5. สัตวที่มีลําตัวเปนปลอง ไสเดือน
• ลําตัวกลมยาว เปนปลองคลายวงแหวนตอกัน ผิวหนังเปยกชืน้
มีระบบประสาทและระบบทางเดินอาหาร มีระบบหมุนเวียน
เลือดแบบปด สืบพันธุแ บบอาศัยเพศและแบบไมอาศัยเพศ
มี 2 เพศในตัวเดียวกัน
• สัตวในกลุมนี้ เชน ไสเดือนดิน ทากดูดเลือด เปนตน
6. สัตวทะเลผิวขรุขระ ดาวทะเล
• ผิวลําตัวหยาบ ขรุขระและแข็ง ไมมสี ว นหัว มีรปู รางตาง ๆ ใต
ลําตัวมีเทาเปนหลอดเล็ก ๆ จํานวนมาก (เทาทอ) ใชสาํ หรับ
เคลื่อนไหว สืบพันธุแบบอาศัยเพศและแบบไมอาศัยเพศ
อาศัยอยูในทะเล
• สัตวในกลุมนี้ เชน เมนทะเล ปลิงทะเล ดาวทะเล เปนตน
7. หอยและหมึกทะเล หมึกทะเล
K
E • หอย ลําตัวนิ่ม สวนใหญมีเปลือกแข็ง เพราะเปนสารพวก
Y
หินปูนหุม ภายนอก เคลือ่ นทีโ่ ดยใชกลามเนือ้ ทีย่ นื่ ออกจาก
เปลือก สืบพันธุแบบอาศัยเพศ ออกลูกเปนไข อาศัยอยูทงั้
บนบก ในนํา้ จืดและนํา้ เค็ม
• สัตวในกลุมนี้ เชน หอยแครง หอยทาก หอยสังข เปนตน หอย
• หมึกทะเล ลําตัวนิ่ม มีโครงแข็งอยูภายในลําตัว เคลื่อนที่โดยใชหนวดและการพนนํ้า
หายใจดวยปอดและผิวหนัง สืบพันธุแบบอาศัยเพศ ออกลูกเปนไข สวนใหญอาศัยอยู
ในนํ้าเค็ม
• สัตวในกลุมนี้ เชน หมึกกระดอง หมึกกลวย หมึกยักษ เปนตน
8. สัตวที่มีขาเปนขอ ตะขาบ
• ขาตอกันเปนขอ ๆ ลําตัวแบงเปน 3 สวน คือ สวนหัว สวนอก
และสวนทอง หรือบางชนิดมีลาํ ตัวแบงเปน 2 สวน ไดแก
สวนหัวรวมกับสวนอก และสวนทอง มีเปลือกแข็งหุม ลําตัว
สวนใหญเจริญเติบโตโดยการลอกคราบ สืบพันธุแ บบอาศัยเพศ
• สัตวในกลุมนี้ เชน แมงปอง แมลงตาง ๆ ตะขาบ กิ้งกือ กุง ปู เปนตน

48
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 4
1 ดูภาพแลวบอกชื่อสัตว พรอมระบุประเภทของสัตว

ฟองนํ้า
1. ชื่อ ……………………………………………………………………..
เปนสัตวประเภท
สัตวมีกระดูกสันหลัง
✓ สัตวไมมีกระดูกสันหลัง

แมงมุม
2. ชื่อ ……………………………………………………………………..
เปนสัตวประเภท
สัตวมีกระดูกสันหลัง K
E
✓ สัตวไมมีกระดูกสันหลัง Y

จระเข
3. ชื่อ ……………………………………………………………………..
เปนสัตวประเภท
✓ สัตวมีกระดูกสันหลัง
สัตวไมมีกระดูกสันหลัง

ดาวทะเล
4. ชื่อ ……………………………………………………………………..
เปนสัตวประเภท
สัตวมีกระดูกสันหลัง
✓ สัตวไมมีกระดูกสันหลัง

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 49
 2 จําแนกชื่อสัตวที่กําหนดลงในตาราง ตามประเภทของสัตว

ผีเสือ้ ดาวทะเล หมึกกลวย ฟองนํา้ แกว

พยาธิตวั ตืด ไฮดรา ปลิงนํา้ จืด ดอกไมทะเล
ไสเดือนดิน กัลปงหา พยาธิใบไม เมนทะเล
หอยสังข ตะขาบ แมลงปอ พยาธิเสนดาย
หอยทาก ฟองนํา้ หินปูน แมงมุม ปลิงทะเล

ประเภทของสัตว ชนิดสัตว
1. ฟองนํา้ ฟองนํ้าแกว ฟองนํ้าหินปูน
…………………………………………………………………………………………………………………………………

K
E
Y 2. สัตวทมี่ ลี าํ ตัวกลวง ไฮดรา ดอกไมทะเล กัลปงหา
…………………………………………………………………………………………………………………………………

3. หนอนตัวแบน พยาธิตัวตืด พยาธิใบไม

…………………………………………………………………………………………………………………………………

4. หนอนตัวกลม พยาธิเสนดาย
…………………………………………………………………………………………………………………………………

5. สัตวที่มีลําตัวเปนปลอง ปลิงนํ้าจืด ไสเดือนดิน

…………………………………………………………………………………………………………………………………

6. สัตวทะเลผิวขรุขระ ดาวทะเล เมนทะเล ปลิงทะเล

…………………………………………………………………………………………………………………………………

7. หอยและหมึก หมึกกลวย หอยสังข หอยทาก

…………………………………………………………………………………………………………………………………

8. สัตวทมี่ ขี าเปนขอ ผีเสื้อ ตะขาบ แมงมุม แมลงปอ

…………………………………………………………………………………………………………………………………

50
3 สืบคนขอมูลของสัตวมีกระดูกสันหลังแตละประเภท แลวบันทึกลงในตาราง
ลักษณะ อุณหภูมิ
การเคลื่อนที่ การหายใจ ที่อยูอาศัย
ประเภท รางกาย
กลุมปลา ครีบ เหงือก
……………………………………. ……………………………………. เปลี่ยนตาม
……………………………………. ในนํ้า
…………………………………….

……………………………………. ……………………………………. สิ่งแวดลอม

……………………………………. …………………………………….

……………………………………. ……………………………………. ……………………………………. …………………………………….

กลุม สัตวสะเทินนํา้ หาง ขา เหงือก ปอด เปลี่ยนตาม ในนํ้า บนบก

……………………………………. ……………………………………. ……………………………………. …………………………………….

สะเทินบก ……………………………………. ……………………………………. สิ่งแวดลอม …………………………………….

…………………………………….

……………………………………. ……………………………………. ……………………………………. …………………………………….

กลุม ขา กลามเนื้อ ปอด เปลี่ยนตาม ในนํ้า บนบก

……………………………………. ……………………………………. ……………………………………. …………………………………….

สัตวเลื้อยคลาน สวนลําตัว
……………………………………. ……………………………………. สิ่งแวดลอม …………………………………….
…………………………………….

……………………………………. ……………………………………. ……………………………………. …………………………………….

กลุมนก ขา ปก ปอด คงที่ บนบก

……………………………………. ……………………………………. ……………………………………. ……………………………………. K
E
……………………………………. ……………………………………. ไมเปลี่ยนตาม
……………………………………. ……………………………………. Y
……………………………………. ……………………………………. สิ่งแวดลอม
……………………………………. …………………………………….

กลุม สัตวเลีย้ งลูก ขา ครีบ ปก ปอด คงที่ ในนํ้า บนบก

……………………………………. ……………………………………. ……………………………………. …………………………………….

ดวยนํา้ นม ……………………………………. ……………………………………. ไมเปลี่ยนตาม …………………………………….

…………………………………….

……………………………………. ……………………………………. สิ่งแวดลอม …………………………………….

…………………………………….

4 เติมขอมูลลงในแผนผังแสดงการจําแนกประเภทของสัตว พรอมยกตัวอยาง
ชื่อสัตวมาประเภทละ 5 ชนิด (ตัวอยาง)
ประเภทของสัตว
สัตวไมมีกระดูกสันหลัง
………………………………………………………………………………… สัตวมีกระดูกสันหลัง

กุง ปู ไสเดือนดิน
ตัวอยางสัตว ………………………………………………….
ดอกไมทะเล พยาธิไสเดือน
………………………………………………………………………………………
ตัวอยางสัตว เป………………………………………………….
ด ลิง เสือ กวาง
จระเข
………………………………………………………………………………………

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 51
 ÊÃØ»ÊÒÃÐÊÒ¤ÑÞ
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 1
... เขียนแผนผัง แผนภาพ หรือเขียนสรุปความรูเรื่อง กลุมสิ่งมีชีวิต

(ตัวอยาง)
¡ÅØ‹ÁÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ
¤×Í ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ·ÕèÊÒÁÒöÊÌҧÍÒËÒÃä´Œàͧ¨Ò¡¡Ãкǹ
¡ÒèѴ¡ÅØ‹ÁÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ ¡ÒÃÊѧà¤ÃÒÐˏ´ŒÇÂáʧ ¾×ªà¤Å×è͹äËÇä´Œ ᵋ äÁ‹ÊÒÁÒö
à¤Å×è͹·Õè ä´Œàͧ
¡ÅØ‹Á¾×ª
¡ÅØ‹ÁÊѵǏ ¤×Í ÊÔè§ÁÕªÕÇÔµ·Õè äÁ‹ÊÒÁÒöÊÌҧÍÒËÒÃàͧ䴌 µŒÍ§¡Ô¹
ÊÔ§è ÁÕªÇÕ µÔ Í×¹è ໚¹ÍÒËÒà ÊÒÁÒöà¤Å×Íè ¹äËÇáÅÐà¤Å×Íè ¹·Õè ä´Œ
¡ÅØ‹Á·Õè äÁ‹ 㪋¾×ª
K áÅÐÊѵǏ ¤×Í ÊÔ§è ÁÕªÇÕ µÔ ¹Í¡à˹×ͨҡ¡ÅØÁ‹ ¾×ªáÅСÅØÁ‹ ÊѵǏ ºÒ§ª¹Ô´
E ª‹Ç‹ÍÂÊÅÒ«ҡ¾×ª«Ò¡ÊѵǏ ºÒ§ª¹Ô´à¤Å×Íè ¹äËÇËҧ¡ÒÂ
Y áÅÐà¤Å×è͹·Õè ä´Œ ᵋºÒ§ª¹Ô´äÁ‹ÊÒÁÒöà¤Å×è͹·Õè ä´Œ

¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒ ¾×ª´Í¡ ໚¹¾×ª·ÕèÁÕ¡ÒôíÒçªÕÇÔµ·ÕèàÁ×èÍ ¾×ªãºàÅÕé§à´ÕèÂÇ

¢Í§¾×ª à¨ÃÔÞàµÔºâµàµçÁ·Õáè ÅŒÇ ¨ÐÁÕÊÇ‹ ¹¢Í§´Í¡
Ê™ Ò ËÃÑ º 㪌 ã ¹¡ÒÃÊ× º ¾Ñ ¹ ¸Ø  ¾× ª ´Í¡
¾×ª´Í¡ ¨íÒṡ䴌 2 »ÃÐàÀ· ¤×Í ¾×ªãºàÅÕ駤ً

¾×ªäÁ‹ÁÕ´Í¡ ¾×ªäÁ‹ÁÕ´Í¡ ໚¹¾×ª·Õè äÁ‹ÁÕ´Í¡µÅÍ´¡ÒôíÒçªÕÇÔµ ¾×ª¨íҾǡ¹Õé

ʋǹãËÞ‹Ê׺¾Ñ¹¸Ø â´Â¡ÒÃÊÌҧ “Ê»ÍÏ”
¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒÂ
¢Í§ÊѵǏ ¤×Í ÊѵǏ·ÕèÁÕ¡Ãд١àÃÕ§µ‹Í¡Ñ¹à»š¹¢ŒÍ æ ·íÒ
˹ŒÒ·Õàè »š¹á¡¹¡ÅÒ§ÍÂÙÀ‹ ÒÂã¹Ã‹Ò§¡Ò ·íÒãËŒ
ÊѵǏ ÁÕ Ã‹Ò§¡Ò¤§ÃÙ»ÍÂÙ‹ ä´Œ áÅЪ‹ÇÂËØŒÁàÊŒ¹»ÃÐÊÒ·
¡Ãд١ÊѹËÅѧ ·ÕèÍÂÙ‹ºÃÔàdzÊѹËÅѧ

ÊѵǏ äÁ‹ÁÕ ¤×Í ÊѵǏ·Õè äÁ‹Á¡Õ Ãд١á¢ç§à»š¹â¤Ã§ÊÌҧ

¡Ãд١ÊѹËÅѧ ¢Í§Ã‹Ò§¡Ò ÅíÒµÑÇÁÕÅѡɳÐ͋͹¹ÔèÁ

52
 กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิด
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 1
1 ดูภาพ แลวบอกชื่อสิ่งมีชีวิตที่กําหนดให จากนั้นตอบคําถาม

เสือ
1. ชื่อ…………………………………………. สุนัข
2. ชื่อ…………………………………………. มด
3. ชื่อ………………………………………….

บัว
4. ชื่อ…………………………………………. เห็ด
5. ชื่อ…………………………………………. สับปะรด
6. ชื่อ………………………………………….
K
E
Y

หมึกทะเล
7. ชื่อ…………………………………………. สมโอ
8. ชื่อ…………………………………………. รา
9. ชื่อ………………………………………….

บัว สับปะรด และสมโอ

10. สิ่งมีชีวิตที่จัดอยูในกลุมพืช ไดแก …………………………………………………………………………………………………………….
เปนสิ่งมีชีวิตที่สามารถสรางอาหารไดเอง แตไมสามารถเคลื่อนที่ไดเอง
เพราะ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

11. สิ่งมีชีวิตที่จัดอยูในกลุมสัตว ไดแก สุ…………………………………………………………………………………………………………..

นัข เสือ หมึกทะเล และมด
เปนสิง่ มีชวี ติ ทีก่ นิ พืชหรือสัตวชนิดอืน่ เปนอาหาร สามารถเคลือ่ นไหวและเคลือ่ นที่
เพราะ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
ไดเอง แตไมสามารถสรางอาหารไดเอง
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เห็ด และรา
12. สิ่งมีชีวิตที่จัดอยูในกลุมที่ไมใชพืชและสัตว ไดแก ……………………………………………………………………..
เปนสิง่ มีชวี ติ ทีย่ อ ยสลายสิง่ มีชวี ติ อืน่ บางชนิดเคลือ่ นทีไ่ ด บางชนิดเคลือ่ นทีไ่ มได
เพราะ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 53
 2 จําแนกพืชที่กําหนดใหโดยใชเกณฑ พืชดอก - พืชไมมีดอก แลวเขียนอธิบาย
ลักษณะสําคัญของพืชแตละประเภทลงในตาราง
เฟรน มะลิ ผักแวน ชายผาสีดา
กุหลาบ มอสส กลวยไม ทานตะวัน
เกณฑในการจําแนก ชนิดของพืช ลักษณะสําคัญ
พืชดอก มะลิ กุหลาบ
………………………………………………… เปนพืชทีม่ สี ว นประกอบ ไดแก ราก ลําตน ใบ
………………………………………………………………………………………………………………..

กลวยไม ทานตะวัน ………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………… และดอก ซึ่งเมื่อเจริญเติบโตเต็มที่แลว จะใช
สวนของดอกสําหรับสืบพันธุ
………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………..

พืชไมมีดอก เฟรน ผักแวน เปนพืชที่มีสวนประกอบ ไดแก ราก ลําตน

………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………..

K ชายผาสีดา มอสส ………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………… และใบ แตจะไมมีดอกตลอดการดํารงชีวิต
E
Y แตอาศัยสปอรในการสืบพันธุ
………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………..

3 ขีด ✓ หนาขอความที่ถูก และกา ✗ หนาขอความที่ผิด พรอมแกไขใหถูกตอง

✗ 1. พืชไมมีดอก ไมสามารถสืบพันธุและขยายพันธุได
พืชไมมีดอกสามารถสืบพันธุได โดยอาศัยสปอร
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

✓ 2. เสนใบของพืชใบเลี้ยงเดี่ยว มีลักษณะเปนเสนขนาน
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

✗ 3. มะมวงจัดเปนพืชใบเลี้ยงเดี่ยว เพราะมองเห็นลําตนมีขอปลองชัดเจน
มะมวง เปนพืชใบเลี้ยงคู โดยที่ลําตนจะมองเห็นขอปลองไมชัดเจน
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

✗ 4. เฟรน ไมจัดอยูในกลุมพืช เพราะไมมีดอกที่ใชในการสืบพันธุ

เฟรน จัดเปนพืชในกลุมพืชไมมีดอก ซึ่งสืบพันธุโดยอาศัยสปอร
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

✓ 5. รากของตนออยเปนรากฝอย ออยจึงจัดเปนพืชใบเลี้ยงเดี่ยว
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

54
4 พิจารณาขอมูลที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
ชนิดของสัตว ลักษณะลําตัว จํานวนขา บริเวณที่อยูอาศัย
A มีครีบ มีเกล็ด ไมมีขา ในนํ้า
B ผิวหนังเปยกชื้น ไมมีเกล็ด 4 ขา บนบก
C ผิวหนังแหง มีเกล็ดปกคลุม 4 ขา บนบก
D มีปก มีขนเปนแผง 2 ขา บนบก
1. นักเรียนคิดวา สัตว A B C และ D เปนสัตวกลุมใด
A กลุ มปลา
……………………………………………………………………………………… B กลุ มสัตวสะเทินนํ้าสะเทินบก
………………………………………………………………………………………

C กลุ มสัตวเลื้อยคลาน
……………………………………………………………………………………… D กลุ มนก
……………………………………………………………………………………..

2. หากใช “การปรับอุณหภูมิรางกายใหเขากับสภาพแวดลอม” เปนเกณฑ

ในการจําแนกสัตว จะแบงสัตวออกเปนกี่กลุม อะไรบาง
2 กลุม ไดแก 1. สัตวเลือดเย็น คือ กลุมปลา (A) กลุมสัตวสะเทินนํ้าสะเทินบก (B)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

และกลุมสัตวเลื้อยคลาน (C) K
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… E
2. สัตวเลือดอุน คือ กลุมนก (D) Y
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5 ยกตัวอยางชือ่ สัตวมกี ระดูกสันหลังใหตรงกับลักษณะทีก่ าํ หนด พรอมบอกประเภท

ของสัตว (ตัวอยาง)
ลักษณะของสัตว ตัวอยางสัตว ประเภทของสัตว
1. เปนสัตวเลือดอุน นก
………………………………………………………………… กลุมนก
……………………………………………………………………………
สุนัข
………………………………………………………………… กลุมสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านม
……………………………………………………………………………

2. ปฏิสนธิภายใน ชาง มา วัว ควาย กลุมสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านม

………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………
ออกลูกเปนตัว ………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

3. มีกระดูกเบา ลําตัวกลวง ไก เปด หงส หาน กลุมนก

………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………
มีขนเปนแผง ………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

4. ผิวหนังแหง กิ้งกา จระเข กลุมสัตวเลื้อยคลาน

………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………
มีเกล็ดแข็งปกคลุมลําตัว ………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

5. ลําตัวไมมีขน กบ เขียด อึ่งอาง กลุมสัตวสะเทินนํ้าสะเทินบก

………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………
ขาหลังยาวกวาขาหนา ………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 55
 6 ดูภาพสัตวที่กําหนดให แลวจัดกลุมสัตวโดยใชกระดูกสันหลังเปนเกณฑ

ผึ้ง เมนทะเล งูเขียว

หมึกกลวย คางคาว แมงมุม

K
E
Y

ตะขาบ แมว สิงโต

เตาทะเล กระรอก ยุง

ประเภทของสัตว
สัตวมีกระดูกสันหลัง สัตวไมมีกระดูกสันหลัง
เตาทะเล คางคาว
……………………………………………………………………………………………………………… ตะขาบ ยุง
………………………………………………………………………………………………………………

กระรอก แมว
……………………………………………………………………………………………………………… เมนทะเล ผึ้ง
………………………………………………………………………………………………………………

สิงโต งูเขียว
……………………………………………………………………………………………………………… แมงมุม หมึกกลวย
………………………………………………………………………………………………………………

56
7 อานขอมูลที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
อาน วิเคราะห เขียน
ปาชายเลน (Mangroves)
ปาชายเลน หรือปาโกงกาง เปนปาที่ประกอบ
ไปดวยพันธุพ ชื พันธุส ตั วหลากหลายชนิดทีด่ าํ รงชีวติ
อยูรวมกันในสภาพแวดลอมที่เปนดินเลน นํ้ากรอย
และมีนํ้าทะเลทวมถึงสมํ่าเสมอ ซึ่งปรากฏอยูทั่วไป
ตามชายฝง ทะเล ปากแมนาํ้ ทะเลสาบ และบริเวณรอบ
เกาะแกงตาง ๆ พันธุไมที่สําคัญที่สุดของปาชายเลน คือ โกงกาง
ระบบนิเวศของปาชายเลน ประกอบดวยสิง่ มีชวี ติ ทีส่ ามารถจําแนกออกเปน
3 กลุม ไดแก สิง่ มีชวี ติ ทีส่ ามารถสังเคราะหดว ยแสงเองได สิง่ มีชวี ติ ทีไ่ มสามารถ
สรางอาหารเองได และพวกจุลนิ ทรียท งั้ หลายทีช่ ว ยในการยอยสลายซากพืชและ
K
ซากสัตว จนกลายเปนธาตุอาหารและปุย ของสิง่ มีชวี ติ ประเภทอืน่ โดยสิง่ มีชวี ติ E
Y
ในปาชายเลนจะมีความสัมพันธระหวางกันอยางซับซอน ในแงของการหมุนเวียน
ธาตุอาหารและการถายทอดพลังงาน เชน พืชเจริญเติบโตจากการสังเคราะห
ดวยแสง แลวบางสวนของพืชถูกยอยสลายกลายเปนแหลงธาตุอาหารที่อุดม
สมบูรณของสิง่ มีชวี ติ ตาง ๆ
1. ปาชายเลนพบไดที่บริเวณใด
ป.............................................................................................................................................................................................................................................................................
าชายเลนปรากฏอยูทั่วไปตามบริเวณที่เปนชายฝงทะเล ปากแมนํ้า ทะเลสาบ และรอบเกาะแกง
ต.............................................................................................................................................................................................................................................................................
าง ๆ
2. ปาชายเลนมีประโยชนตอสิ่งแวดลอมอยางไร
เป นแหลงที่อยูของกลุมสิ่งมีชีวิตหลากหลายสายพันธุ ทั้งที่เปนกลุมพืช กลุมสัตว และกลุมที่
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ไม ใชพืชและสัตว
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. หากปาชายเลนถูกทําลาย จะสงผลกระทบตอสิ่งแวดลอมหรือไม อยางไร

สิ.............................................................................................................................................................................................................................................................................
่งมีชีวิตหลายสายพันธุไมมีแหลงที่อยูอาศัย และแหลงอาหาร จึงอาจสงผลใหสิ่งมีชีวิตเหลานั้น
สู.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ญพันธุไดในที่สุด
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 57
 8 ดูภาพแลวบอกชื่อสัตวไมมีกระดูกสันหลัง พรอมระบุประเภทของสัตว

1. ชื่อ พยาธิ ใบไม

…………………………………………….. ปะการัง
2. ชื่อ …………………………………………….. 3. ชื่อ ตั……………………………………………..
๊กแตน
จําพวก หนอนตั วแบน
………………………………….. สัตวที่มีลําตัว
จําพวก ………………………………….. จําพวก สั…………………………………..
ตวที่มีขาเปนขอ
………………………………………………………. กลวง หรือลําตัวมีโพรง
………………………………………………………. ……………………………………………………….

ดาวทะเล
4. ชื่อ …………………………………………….. หอยขม/หอยจุบ
5. ชื่อ …………………………………………….. ไสเดือน
6. ชื่อ ……………………………………………..
K
E สัตวทะเล
จําพวก ………………………………….. หอยและ
จําพวก ………………………………….. สัตวที่มีลําตัว
จําพวก …………………………………..
Y
ผิวขรุขระ
………………………………………………………. หมึ กทะเล
………………………………………………………. เปนปลอง
……………………………………………………….

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
แหงศตวรรษที่ 21
ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน แลวปฏิบัติกิจกรรม ดังนี้
1. ชวยกันระดมความคิดประดิษฐ “หนังสือนิทานสรางสรรค” 1 เรือ่ ง โดยกําหนดให
ตัวละครเปนพืชและสัตวตาง ๆ ในบทเรียน
2. วาดภาพประกอบ และระบายสี แลวนําเสนอหนาชั้น โดยใชการสื่อสารที่นาสนใจ
ระดับคุณภาพ
ทักษะศตวรรษที่ 21 พฤติกรรมบงชี้ 3 2 1
กําหนดเปาหมายงานกลุมได
ทักษะชีวิตและการทํางาน
ทํางานรวมกับผูอื่น และยอมรับความคิดเห็นของผูอื่น
ทักษะการเรียนรูและนวัตกรรม ออกแบบผลงานอยางสรางสรรค
ทักษะดานสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี เลือกใชวิธีสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ

58
àÃ×èͧ·Õè 2 ʋǹµ‹Ò§ æ ¢Í§¾×ª´Í¡
໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
• บรรยายหนาที่ของราก ลําตน ใบ และดอก ของพืชดอกได

ชวนอานชวนคิด
¾×ªµŒ¹àÅç¡ æ àËÅ‹Ò¹Õé ÊÒÁÒö
ศัพทนารู à¨ÃÔÞàµÔºâµä´ŒàËÁ×͹¾Ç¡àÃÒ
ËÃ×Íà»Å‹Ò¤ÃѺ
ดอกไม
flower
('เฟลาเออ)
ลําตน
stem (สเต็ม)
ราก K
root (รูท) E
Y
ใบ
leaf (ลีฟ) áÅŒÇʋǹµ‹Ò§ æ
·ÕèÊíÒ¤ÑޢͧµŒ¹¾×ª
ÁÕÍÐäúŒÒ§¤Ð

ʋǹµ‹Ò§ æ ¢Í§¾×ª
·íÒ˹ŒÒ·ÕèàËÁ×͹¡Ñº
ÍÇÑÂÇÐʋǹ㴢ͧ
¾Ç¡àÃÒºŒÒ§¤Ð

เพือ่ น ๆ รูห รือไมวา

สวนตาง ๆ ของพืช
มีหนาที่อะไรบาง

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 59
 ˹ŒÒ·Õèʋǹµ‹Ò§ æ ¢Í§¾×ª´Í¡
พืช เปนกลุมสิ่งมีชีวิตที่แตกตาง
จากกลุมสิ่งมีชีวิตชนิดอื่น ๆ เพราะพืช
สามารถสรางอาหารไดเองจากกระบวนการ
สังเคราะหดว ยแสง พืชจึงจัดเปนผูผ ลิต
ในระบบนิเวศ ซึ่งมีความสําคัญตอการ
ดํารงชีวิตของสิ่งมีชีวิตตาง ๆ บนโลก

สวนตาง ๆ ที่สําคัญ
K
E ของพืชมีอะไรบาง áÅÐ
Y ʋǹµ‹Ò§ æ àËÅ‹Ò¹Ñé¹ÁÕ˹ŒÒ·Õè ÍÐäÃ
กิจกรรม ลองทําดู
ดูภาพ แลวระบุชื่อสวนตาง ๆ ของพืชที่กําหนดให

1. ราก
………………………………………………………….. 2. ลําตน
………………………………………………………….. 3. ผล
…………………………………………………………….

4. ใบ
………………………………………………………….. 5. ดอก
………………………………………………………….. 6. ลําตน
…………………………………………………………….

60
 พืชดอก มีโครงสรางภายนอกที่สําคัญ ไดแก ราก ลําตน ใบ และดอก
ซึง่ สวนตาง ๆ แตละสวนลวนมีหนาทีส่ าํ คัญแตกตางกันและตองทํางานประสานกัน
อยางเปนระบบ เพื่อใหพืชสามารถดํารงชีวิตอยูได นักเรียนสามารถศึกษา
รายละเอียดของสวนตาง ๆ ของพืชในแตละสวนได ดังนี้
1. รากและลําตน
รากและลําตน เปนโครงสรางที่สําคัญอยางหนึ่งของพืช โดยรากมีหนาที่
ดูดนํา้ และแรธาตุในดิน และชวยยึดลําตนของพืชใหตงั้ ตรงอยูบ นดิน สวนลําตน
เป น ส ว นของพื ช ที่ ต  อ จากรากขึ้ น มา
มีหนาที่ลําเลียงนํ้า แรธาตุ และอาหาร การลํÃÒ¡áÅÐÅí ÒµŒ¹¢Í§¾×ª ÁÕ
าเลียงนํ้าและแรธาตุ
ไปยังสวนตาง ๆ ของพืช Í‹ҧäÃ

กิจกรรมพัฒนาทักษะ K
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 1 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
E
Y

¡ÒÃÅíÒàÅÕ§¹íéÒáÅÐá˸ҵآͧ¾×ª การสังเกต
การทดลอง
การวัด
การตั้งสมมติฐาน
การลงความเห็นจากขอมูล
จุดประสงค : สังเกตและอธิบายการลําเลียงนํา้ และแรธาตุของ การตีความหมายขอมูลและ
รากและลําตนของพืชได การลงขอสรุป
ระบุปญหา : พืชลําเลียงนํ้าและแรธาตุไดอยางไร
พืชดูดนํ้าและแรธาตุผานทางราก และลําเลียงผานลําตนไปยังสวนตาง ๆ ของพืช
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. ตนกระสัง 1 ตน 2. ภาชนะใส 1 ใบ
3. สีผสมอาหารสีแดง 1 ถุง 4. นํ้าเปลา 300 มิลลิลิตร
5. มีดหรือคัตเตอร 1 เลม 6. กระจกสไลด 1 แผน
7. แทงแกวคนสาร 1 อัน
8. กลองจุลทรรศน 1 ตัว หรือแวนขยาย 1 อัน ตนกระสัง
*หมายเหตุ : ในการทํากิจกรรมอาจใชพืชที่หางายแทนได เชน ตนเทียนบาน ตนขึ้นฉาย เปนตน
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 61
 ¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน แลวชวยกัน
เทนํ้าปริมาตร 200 มิลลิลิตร ใสลงใน
ภาชนะใส จากนัน้ เทสีผสมอาหารลงในนํา้
แลวคนสีผสมอาหารใหละลาย สีผส

2. นํ า ต น กระสั ง มาล า งรากและลํ า ต น ให

มอ
าหา
ร

สะอาด แลวสังเกตลักษณะภายนอก
3. นํ า รากจุ  ม ลงในภาชนะใสที่ มี นํ้ า สี แ ดง
ตนกระสัง
จากนั้ น นํ า ไปตั้ ง ไว ก ลางแดดประมาณ
30 นาที คัตเตอร
4. เมื่อครบ 30 นาที ใหสังเกตรากและลําตน
ของตนกระสัง แลวบันทึกผล กระจกสไลด
5. ตั ด ลํ า ต น ของต น กระสั ง ตามแนวขวาง
เปนชิ้นบาง ๆ (ภาพ A) แลววางลงบน (ภาพ A)
K
E กระจกสไลด จากนั้นใชกลองจุลทรรศน
Y
หรือแวนขยายสองดู
6. ใชมดี ตัดลําตนของตนกระสังตามแนวยาว
ใหเปนชิ้นบาง ๆ (ภาพ B) จากนั้นใหใช
แวนขยายสองดูลําตน
7. สังเกตลักษณะลําตนของตนกระสังที่ตัด
ตามแนวขวางและแนวยาว แลวใหวาดภาพ (ภาพ B)
ลั ก ษณะของลํ า ต น ที่ เ ห็ น จากการส อ ง
ดวยกลองจุลทรรศนหรือแวนขยายลงใน
ชองบันทึกผล
8. ให ร  ว มกั น อภิ ป รายและสรุ ป ผลการทํ า
กิจกรรมภายในกลุม
9. นําเสนอผลการทํากิจกรรมหนาชั้นเรียน
แลวรวมกันสรุปเกี่ยวกับหนาที่ของราก
และลําตน สีผส
มอ
าหา
ร

*หมายเหตุ : ในการทํากิจกรรมที่ตองใชมีดหรือคัตเตอร ครูผูสอนควรเนนยํ้าใหนักเรียนใชอุปกรณ

62 อยางระมัดระวัง เพราะอาจทําใหเกิดอันตรายได
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
1. การสังเกตลักษณะของรากและลําตนพืช กอนและหลังแชในนํ้าผสมสี (ตัวอยาง)
พืชที่ใชทดลอง กอนแชในนํ้าผสมสี หลังแชในนํ้าผสมสี
ต………………………………………………..
นกระสัง รากของพื ชมีสีขาวใส
……………………………………………………………………………….. บริเวณราก ลําตน และสวนตาง ๆ
……………………………………………………………………………….

……………………………………………….. .. ลํ………………………………………………………………………………..
าตนของพืชมีสีเขียวใส .. ของพืชมีสีออกแดง ๆ
………………………………………………………………………………. ..

……………………………………………… ……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………..

2. การสังเกตลักษณะของลําตนพืชเมื่อตัดลําตนตามแนวขวางและแนวยาว (ตัวอยาง)
ภาพตัดตามแนวขวาง ภาพตัดตามแนวยาว

K
E
Y
(วาดภาพ) (วาดภาพ)

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา นํา้ ทีผ่ สมสีผสมอาหาร (สีแดง) จะเคลือ่ นทีจ่ ากรากผานลําตนไปตามสวน
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ตาง ๆ ของพืช แสดงใหเห็นวา รากทําหนาที่ดูดนํ้าและแรธาตุ สวนลําตนจะทําหนาที่ลําเลียงนํ้าและ

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

แรธาตุไปยังสวนตาง ๆ ของพืช
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม เมือ่ สังเกตลําตนพืชทีต่ ดั ตามขวางผานกลองจุลทรรศน

จะมองเห็นสีแดงอยูเปนจุด ๆ ซึ่งเกิดจากรากพืชดูดนํ้าสีแดงขึ้นไปสูลําตน
ที่เปนเชนนี้ เพราะภายในลําตนมีทอเล็ก ๆ อยู เรียกวา ทอลําเลียง โดยเปนกลุม
เซลลที่เรียงตอกันยาวตัง้ แตรากไปถึงลําตน กิง่ และใบ ทําหนาทีล่ าํ เลียงนํา้ และ
แรธาตุจากรากไปเลีย้ งสวนตาง ๆ ของพืช และนําไปใชในกิจกรรมตาง ๆ ของพืช
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 63
 ราก เปนสวนของพืชทีเ่ จริญเติบโตลงดินและแผขยายออกไป มีสขี าวหรือ
สีนาํ้ ตาล ทําหนาทีย่ ดึ ลําตนของพืชใหตงั้ ตรงอยูบ นดินไมใหโคนลม ชวยดูดนํา้ และ
แรธาตุจากดินเพื่อลําเลียงไปเลี้ยงสวนตาง ๆ ของพืช รากของพืชแตละชนิดจะมี
ลักษณะแตกตางกันไป โดยจําแนกประเภทไดหลายเกณฑ ดังนี้
แบงตาม
ลักษณะราก

K
E
Y

รากแก ว เป น รากที่ มี
ลักษณะโตชวงโคนราก
แล ว ค อ ย ๆ เรี ย วเล็ ก
ลงไปจนถึ ง ช ว งปลาย
ของราก มักพบในพืช
ใบเลี้ ย งคู เช น
มะเขื อ เทศ
พริก เปนตน
รากฝอย เปนรากที่มี
ลักษณะเปนเสนเล็ก ๆ
มีขนาดสมํ่าเสมอ และ
รากแขนง เปนรากที่ งอกออกมาเปนกระจุก
เจริ ญ เติ บ โตออกมา พบในพืชใบเลี้ยงเดี่ยว
จากรากแกว แลวแตก เชน ขาว ออย
แขนงออกเปน เปนตน
ทอด ๆ

64
แบงตาม
แหลงกําเนิด

รากวิสามัญ เปนรากทีเ่ กิดจากสวนตาง ๆ

ของพืช เชน รากของผักบุงงอกจาก
ขอของลําตน รากของตนเตยทะเลงอก K
ออกจากโคนตน รากของตนควํ่าตาย E
Y
รากสามัญ เปนรากที่เกิดจากเมล็ด หงายเปนงอกจากใบ เปนตน
ของพืชใบเลี้ยงเดี่ยวและพืชใบเลี้ยงคู
ไดแก รากแกว รากแขนง และรากฝอย ควํ่าตายหงายเปน กระเฉด

ผักชี ผักกาด

เกร็ดวิทย - นารู
หัวของพืชบางชนิด คือ รากทีท่ าํ หนาทีส่ ะสมอาหารพวกแปง
นํ้าตาล หรือโปรตีนไว จนทําใหมีขนาดใหญ เชน แครรอต
มันแกว เปนตน เปนรากทีเ่ ปลีย่ นมาจากรากแกว สวนมันเทศ
กระชาย เปนตน เปนรากที่เปลี่ยนมาจากรากแขนง
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 65
 แบงตาม
หนาที่พิเศษ

รากสังเคราะหแสง เปนราก
ที่ แ ตกออกมาจากข อ ของ
ลําตนแลวหอยลงมาในอากาศ
สามารถสังเคราะห กลวยไม
ด ว ยแสงได เช น
ไทร กลวยไม
เปนตน

รากเกาะ เปนรากที่แตกออกมาจากขอของ
K ลําตน ทําหนาที่ยึดเกาะสิ่งตาง ๆ เชน
E
Y
กลวยไม พลูดาง กาฝาก เปนตน

พลูดาง

รากคํ้าจุน เปนรากที่งอกจาก
โคนตนหรือกิง่ บนดินแลวหยัง่
ลงในดิน ทําหนาที่ชวยพยุง
รากสะสมอาหาร เป น รากที่ ทํ า หน า ที่ ส ะสม ไมใหลําตนของพืชลมไดงาย
อาหารประเภทแป ง นํ้ า ตาล หรื อ โปรตี น เชน โกงกาง เตยทะเล
เอาไว ภ ายใน ทํ า ให ร ากมี ลั ก ษณะอวบอ ว น ชวนชม เปนตน
มักเรียกวา หัว เชน มันแกว
หัวผักกาด กระชาย แครรอต
มันสําปะหลัง เปนตน โกงกาง
แครรอต
66
 ลําตน เปนสวนของพืชทีช่ กู งิ่ ใบ ดอก และผลของพืช ทําหนาทีล่ าํ เลียงนํา้
แรธาตุ และอาหารไปสูสวนตาง ๆ ของพืช
พืชใชรากดูดนํา้ และแรธาตุจากดิน แลวลําเลียงผานลําตนและกิง่ ไปยังสวน
ตาง ๆ ของพืช เพือ่ ใหพชื ใชในกระบวนการสังเคราะหดว ยแสง และลําเลียงอาหารที่
พืชสรางขึน้ จากใบไปยังสวนตาง ๆ ของพืช ซึง่ ชองทางในการลําเลียงนํา้ แรธาตุ
และอาหารของพืช เรียกวา ทอลําเลียง โดยประกอบดวย 2 สวน คือ
ทอลําเลียงนํ้า (Xylem) เปนกลุมเซลล ทอลําเลียงอาหาร (Phloem) เปนกลุม
ที่เรียงตอกันเปนทอยาวตั้งแตรากไปยัง เซลลที่เรียงตัวกันเปนทอยาวแทรกอยู
ลําตน กิง่ และใบ โดยทําหนาทีล่ าํ เลียงนํา้ คูกับทอลําเลียงนํ้า ทําหนาที่ลําเลียง
และแรธาตุทพี่ ชื ดูดจากรากไปยังสวนตาง ๆ อาหารทีพ่ ชื สรางขึน้ ทีใ่ บจากกระบวนการ
ของพืช และลําเลียงนํ้าไปสูใบ เพื่อใชใน สังเคราะหดวยแสง ไปเลี้ยงสวนตาง ๆ
กระบวนการสังเคราะหดวยแสง ของพืช K
E
Y

ลําตนพืชใบเลีย้ งเดีย่ ว ลําตนพืชใบเลี้ยงคู

Phloem
Xylem

Phloem
Xylem

ตัวอยางภาพตัดขวางของลําตนพืช แสดงใหเห็น
ทอลําเลียงนํ้า และทอลําเลียงอาหาร
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 67
 พืชแตละชนิดจะมีลักษณะของลําตนแตกตางกัน โดยลําตนของพืช
สามารถแบงตามตําแหนงที่อยูได 2 ประเภท ดังนี้
1. ลําตนเหนือดิน สามารถแบงตามลักษณะและขนาดของลําตนไดเปน
3 ชนิด ดังนี้
• ตนไมยืนตน เชน ชมพู ไทร สัก ลีลาวดี เปนตน
• ตนไมพุม เชน แกว เข็ม กระถิน ชะอม เปนตน
• ตนไมลมลุก เชน ขาวโพด ดาวเรือง ออย ผักบุงจีน เปนตน
ตัวอยาง ลําตนเหนือดิน
ฟกทอง มะพราว ไผ

K
E
Y

มะขาม

68
 2. ลําตนใตดิน ลําตนของพืชสวนใหญมักถูกเขาใจผิดวาเปนราก
เนื่องจากมีรากแตกออกมาจากลําตนเหลานั้น ซึ่งมีลักษณะเหมือนกับรากแขนง
แตกออกมาจากรากแกว พืชที่มีลําตนใตดิน เชน ขิง ขา มันฝรั่ง พุทธรักษา
กลวย หัวกระเทียม หอมแดง เผือก แหว ขมิ้น เปนตน

ตัวอยาง ลําตนใตดิน
มันฝรั่ง หอมแดง ขา

K
กระเทียม เผือก E
Y

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 69
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 1
1 พิจารณาภาพ แลวตอบคําถาม

ราก A ราก B
1. รากของพืชทั้ง 2 ชนิดนี้ มีความแตกตางกันอยางไร
ราก A เปนรากขนาดใหญทตี่ อนโคน แลวคอยเล็กเรียวลง และมีรากขนาดเล็กแตกแขนง
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ออกมา สวนราก B เปนรากขนาดเล็กที่มีขนาดเทากันสมํ่าเสมอ และแตกออกจากโคน

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ต.............................................................................................................................................................................................................................................................................
นเปนกระจุก
K 2. รากของพืชทั้ง 2 ชนิดนี้ ทําหนาที่เหมือนกันหรือแตกตางกัน อยางไร
E เหมื อนกัน คือ ดูดนํา้ และแรธาตุจากดินสูล าํ ตน และใบ และชวยยึดลําตนใหตงั้ อยูบ นดิน
Y .............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2 อานขอมูลที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
อนุชาทดลองแชตน ขึน้ ฉายในนํา้ 1. นักเรียนคิดวา การทดลองของอนุชา
ผสมสีแดง ทิ้งไว 1 วัน จากนั้น เปนการศึกษาเกี่ยวกับเรื่องใด
เขาสังเกตเห็นวา รากและลําตน การลํ าเลียงนํ้าและแรธาตุของตนขึ้นฉาย
…………………………………………………………………………………………………..

ของตนขึ้นฉายกลายเปนสีแดง …………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

2. ตนขึ้นฉายมีการลําเลียงนํ้าสีแดงผาน
โครงสรางใดบาง เพราะอะไร
รากและลํ าตน เพราะรากมีหนาที่ดูดนํ้าและ
…………………………………………………………………………………………………..

แร ธาตุ สวนลําตนทําหนาที่ลําเลียงนํ้าและ

…………………………………………………………………………………………………..

แร ธาตุไปยังสวนตาง ๆ ของพืช

…………………………………………………………………………………………………..

70
 2. ใบ
ใบ เปนสวนของพืชที่เจริญเติบโตและยื่นออกมาจากดานขางของลําตน
บริเวณขอ ใบของพืชทําหนาที่สําคัญ
คือ การคายนํา้ หายใจ และสรางอาหาร 㺢ͧ¾×ªมีผลตอ
การเจริ ญเติบโต
โดยใชการสังเคราะหดวยแสง สําหรับ ของพืชÍ‹ҧäÃ
นําไปใชในการเจริญเติบโตของพืช
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 2 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
¡ÒäÒ¹íéҢͧ㺾ת การสังเกต
การทดลอง
การวัด

การตั้งสมมติฐาน
จุดประสงค : ทําการทดลองเพื่ออธิบายการคายนํ้าของพืชได การลงความเห็นจากขอมูล
การตีความหมายขอมูลและ K
E
ระบุปญหา : การคายนํ้าของพืชเกิดขึ้นที่ใบหรือไม การลงขอสรุป Y
การคายนํ้าของพืชเกิดขึ้นที่บริเวณใบ
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. ตนพืชขนาดไมใหญมาก 1 ตน 2. ถุงพลาสติกใส 2 ใบ
3. หนังยาง 3 - 4 เสน

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน เพื่อรวมกัน
ทํากิจกรรม
2. นําตนพืชที่ปลูกไวในกระถางมา 1 ตน
ซึ่งมีขนาดไมใหญมาก จากนั้นเลือกกิ่ง
ของตนพืชที่มีขนาดเทากัน 2 กิ่ง

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 71
 3. นําถุงพลาสติกใสมาครอบกิ่งไมกิ่งที่ 1
แลวใชหนังยางรัดปากถุงใหแนน กิ่งที่ 1 กิ่งที่ 2
4. เด็ดใบไมของกิ่งที่ 2 ทิ้งทั้งหมด แลวนํา
ถุ ง พลาสติ ก ใสครอบกิ่ ง ไม จากนั้ น ใช
หนังยางรัดปากถุงใหแนน
5. นําตนไมไปตั้งไวกลางแดด 10 - 15 นาที
สังเกตการเปลี่ยนแปลงของกิ่งไมที่อยู
ภายในถุงพลาสติกทัง้ 2 กิง่ แลวบันทึกผล
6. รวมกันสรุปผลเกีย่ วกับการคายนํา้ ของพืช
ภายในกลุม แลวนําผลที่ไดมาอภิปราย
รวมกันในชั้นเรียน
K ºÑ¹·Ö¡¼Å
E
Y การสังเกตการคายนํ้าของพืช
การเปลี่ยนแปลงในถุงของกิ่งที่มีใบ การเปลี่ยนแปลงในถุงของกิ่งที่ไมมีใบ
มี…………………………………………………………………………………………………………….
หยดนํ้าเกาะอยูภายในถุง ไม มีการเปลี่ยนแปลงภายในถุง
………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………..

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา พืชคายนํ้าที่บริเวณใบ เนื่องจากพบหยดนํ้าภายในถุงที่ไมไดเด็ดใบทิ้ง
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

สวนกิ่งที่เด็ดใบทิ้งไมมีการคายนํ้าออกมา เพราะไมพบหยดนํ้าเกาะอยูภายในถุง
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา ใบของพืชทําหนาที่คายนํ้า ซึ่งเปน

การควบคุมปริมาณนํา้ และชวยลดความรอนภายในตนพืช โดยการคายนํา้ ของพืช
จะกระตุนใหรากพืชดูดนํ้าจากพื้นดินขึ้นมาแทนที่นํ้าภายในตนพืช จึงทําให
การลําเลียงนํ้าและแรธาตุภายในตนพืชเกิดขึ้นอยางตอเนื่อง
72
 การคายนํ้าของพืชเกิดขึ้นที่บริเวณใบ เพราะบริเวณใบมีโครงสรางที่
เรียกวา ปากใบ (stoma) ซึ่งมีเซลลคุม (guard cell) ที่ควบคุมการคายนํ้าของพืช
พืชจะคายนํ้าออกมาในรูปของไอนํ้า โดยทั่วไปการคายนํ้าของพืชจะเกิดมากใน
เวลากลางวัน ถาพืชคายนํ้ามากเกินไปจะทําใหใบเหี่ยว สงผลทําใหพืชเติบโตชา
การคายนํ้าของพืช

ไอนํ้า เซลลคุม
ไอนํ้า ใบพืชกําลังคายนํา้ (guard cell)

ไอนํ้า ปากใบ
(stoma)
ไอนํ้า ปากใบปด
K
E
Y

ปากใบ
ปากใบเปด

ปากใบ มีลักษณะเปนรูเล็ก ๆ กระจายอยูทั่วบริเวณ

ผิวใบพืช ทําหนาที่คายนํ้า และเปนชองทางในการ
แลกเปลี่ยนแกสจากภายในและภายนอกตนพืช
เกร็ดวิทย - นารู
หลังใบ
ปากใบของพืช สวนใหญพบทีบ่ ริเวณทองใบ (ผิวใบดานลาง)
มากกวาบริเวณหลังใบ (ผิวใบดานบน) ซึง่ เราไมสามารถเห็น
ปากใบดวยตาเปลา ตองมองผานกลองจุลทรรศนเทานั้น ทองใบ

การคายนํ้าของพืช 73
 กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 3 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÍÒËÒ÷Õè¾×ªÊÐÊÁäÇŒ การสังเกต
การวัด
การทดลอง
การตั้งสมมติฐาน
จุดประสงค : ทําการทดลองเพือ่ ตรวจสอบอาหารทีพ่ ชื สรางขึน้ การลงความเห็นจากขอมูล
และสะสมไวได การตีความหมายขอมูลและ
การลงขอสรุป
ระบุปญหา : ใบพืชสะสมอาหารประเภทใดไว
ใบพืชสรางอาหารประเภทแปงไว
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. ปากคีบ 1 อัน 2. เกลือ 1 ชอน
3. จานหลุม 1 ใบ 4. ดินสอพอง 1 กอน
K 5. นํ้าแปงมัน 2 ชอน 6. หลอดหยด 1 หลอด
E
Y 7. หลอดทดลอง 2 หลอด 8. บีกเกอรที่มีนํ้า 400 มิลลิลิตร 1 ใบ
9. สารละลายไอโอดีน 1 ขวด 10. บีกเกอรที่มีนํ้าเย็น 200 มิลลิลิตร 1 ใบ
11. ชุดตะเกียงแอลกอฮอลและไมขีดไฟ 1 ชุด
12. ใบไมสีเขียว 3 - 4 ใบ (ไดรับแสงแลวอยางนอย 3 ชั่วโมง)
13. เอทิลแอลกอฮอล 75 เปอรเซ็นต ปริมาณ 23 ของหลอดทดลอง
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม กลุม ละ 3 - 4 คน เพือ่ ทํากิจกรรม
2. เตรียมใบไมสีเขียวที่ไดรับแสงอยางนอย
3 ชั่วโมง มา 3 - 4 ใบ เชน ใบพลูดาง
ใบชบา เปนตน
3. นําบีกเกอรที่มีนํ้า 400 มิลลิลิตร ไปตั้งบน
ชุดตะเกียงแอลกอฮอล ตมนํา้ ใหเดือดแลว
นําใบพืชใสลงไปตมในนํ้าเดือดประมาณ
5 นาที
74
4. นําใบพืชที่ตมแลวใสลงในหลอดทดลองที่บรรจุเอทิลแอลกอฮอลไว
5. จุมหลอดทดลองที่บรรจุเอทิลแอลกอฮอลและใบพืชลงในบีกเกอร แลวตมตอไปอีก 5 นาที
จนกระทั่งสารสีเขียวในใบพืชหมดไป
6. นําใบพืชออกมาลางนํ้าเย็น แลววางใบพืชบนจานหลุม จากนั้นหยดสารละลายไอโอดีนลง
บนใบพืชจนทัว่ สังเกตการเปลีย่ นแปลง แลวบันทึกผล
7. นํานํ้าแปงมัน เกลือ และดินสอพองใสลงในจานหลุม จากนั้นหยดสารละลายไอโอดีนลงไป
แลวสังเกตการเปลีย่ นแปลงและบันทึกผล
8. นําเสนอผลการทํากิจกรรม จากนั้นรวมกันสรุปและอภิปรายผลภายในชั้นเรียน

K
E
Y

*หมายเหตุ : 1) เมื่อทําการทดลองที่เกี่ยวกับเปลวไฟ ความรอน และสารเคมี ครูผูสอนควรเนนยํ้า

ใหผูเรียนปฏิบัติอยางระมัดระวังและไมเลนหยอกลอกันขณะทํากิจกรรม เพราะ
อาจทําใหเกิดอันตรายได
2) ครูผูสอนควรหามไมใหนักเรียนนําเอทิลแอลกอฮอลตั้งไฟโดยตรง เพราะอาจติดไฟ
จนกอใหเกิดอันตรายได

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 75
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
การทดสอบประเภทของสารอาหารที่พืชสะสมไว (ตัวอยาง)
สิ่งที่นํามาทดลอง การเปลี่ยนแปลงเมื่อหยด ภาพประกอบ
สารละลายไอโอดีน
เปลี่ยนเปนสีนํ้าเงินเขม
1. ใบไมที่สกัดคลอโรฟลล ……………………………………………………………
ออกไป ……………………………………………………………

2. นํ้าแปงมัน เปลี่ยนเปนสีนํ้าเงินเขม
……………………………………………………………

……………………………………………………………

3. เกลือ ไมเกิดการเปลี่ยนแปลง
……………………………………………………………

……………………………………………………………

4. ดินสอพอง ไมเกิดการเปลี่ยนแปลง
……………………………………………………………

K
E ……………………………………………………………
Y
ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา ในใบไมทนี่ าํ มาทดสอบมีแปงสะสมอยู โดยสังเกตไดจากเมือ่ หยดสารละลาย
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ไอโอดีนลงบนใบไมและนํ้าแปงมัน สารละลายไอโอดีนจะเปลี่ยนสีจากสีนํ้าตาลเปนสีนํ้าเงินเขม
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

เหมือนกัน สวนเกลือและดินสอพอง เมื่อหยดสารละลายไอโอดีนลงไปไมพบการเปลี่ยนแปลงของ

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

สารละลายไอโอดีน จึงสรุปไดวา ใบพืชมีการสรางอาหารแลวสะสมอาหารประเภทแปงไว

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา ใบพืชทําหนาทีส่ รางอาหาร ซึง่ อาหาร

ที่พืชสรางขึ้น คือ นํ้าตาล จากนั้นจะถูกลําเลียงไปเลี้ยงสวนตาง ๆ ของพืช สวน
อาหารที่เหลือพืชจะสะสมไวในรูปแปง เมื่อทดสอบใบพืชดวยสารละลายไอโอดีน
ที่มีสีนํ้าตาล สารละลายไอโอดีนจึงเปลี่ยนจากสีนํ้าตาลเปนสีนํ้าเงินเขม
นอกจากนี้ ในการสรางอาหารของพืชยังมีปจจัยอื่นที่มีความสําคัญตอ
กระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืช ไดแก นํ้า แกสคารบอนไดออกไซด
แสง และคลอโรฟลล
76
 ใบของพืชมีหนาที่สังเคราะหดวยแสงเพื่อสรางอาหาร โดยในใบพืชจะมี
สารสีเขียว เรียกวา คลอโรฟลล ซึ่งเปนสารที่พืชใชในการสรางอาหาร หรือ
เรียกวา กระบวนการสังเคราะหดว ยแสง (photosynthesis) กระบวนการนีม้ ปี จ จัย
สําคัญ ดังนี้
กระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืช

แสงอาทิตย คลอโรฟลล (Chlorophyll) เปนสารสีเขียว

ไดออกซิเจน (O2)
ออกมาสูบ รรยากาศ
ทําใหอากาศบริสทุ ธิ์
ไดนํ้าตาลกลูโคสเพื่อไป
เลี้ยงสวนตาง ๆ ของพืช
สวนทีเ่ หลือพืชจะเก็บสะสม
ไวในรูปของแปง
นํ้า (H2O)
ที่พบมากบริเวณใบพื ช ซึ่งเปนสารที่ชวย
ดูดกลืนพลังงานแสงจากดวงอาทิตยเขามา
เพื่อใชเปนแหลงพลังงานในการแลกเปลี่ยน
นํ้าและแกสคารบอนไดออกไซด ใหเปน
นํ้าตาลและแกสออกซิเจน
K
แกสคารบอนไดออกไซด (CO2) พืชจะดูดแกส E
Y
คารบอนไดออกไซดจากอากาศภายนอกเขา
สูล าํ ตนและใบทางปากใบ เพือ่ ใชเปนวัตถุดบิ
ในการสังเคราะหดวยแสง
คารบอนไดออกไซด
(CO2) นํา้ (H2O) พืชดูดนํา้ ผานทางรากและลําเลียง
สูใ บผานทางทอลําเลียงนํา้ เพือ่ ใหใบใชเปน
วัตถุดิบในการสังเคราะหดวยแสง
นํ้า (H2O)

นํ้า (H2O) นํ้า (H2O)

ปจจัยที่ใช ผลที่ได
แกสคารบอนไดออกไซด + นํ้า แสง
คลอโรฟลล
นํ้าตาลกลูโคส + แกสออกซิเจน
(คายออกทางปากใบ)
ชวยดูดกลืนแสง

กระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืช 77
 ถาลองสังเกตรอบตัวเราจะพบวา พืชสวนใหญมีใบสีเขียว แตพืชบางชนิด
มีสีอื่น ๆ เชน สีแดง สีเหลือง สีมวง เปนตน โดยในใบพืชทุกสีจะมีสารสีเขียว
เรียกวา คลอโรฟลล ซึ่งเปนสารที่พืชใชในกระบวนการสรางอาหาร ในใบพืชที่มี
สีเขียวจะมีสารคลอโรฟลลอยูมากที่สุด

คลอโรฟลล
ทําหนาที่ ดูดกลืน
K พลังงานแสงจาก
E ดวงอาทิตย
Y
แกสคารบอนไดออกไซด แกสออกซิเจน

ปากใบ
ทําหนาที่คายนํ้า และเปนชอง
ทางในการแลกเปลี่ยนแกส

เกร็ดวิทย - นารู
ใบของพืชแตละชนิดมีรูปรางลักษณะแตกตางกันไป เชน

ใบรูปหอก ใบรูปหัวใจ ใบรูปโล ใบรูปหยัก

78
 โครงสรางภายนอกของใบพืชที่มีลักษณะสมบูรณนั้น จะตองประกอบดวย
โครงสรางที่สําคัญ 3 สวน ไดแก แผนใบ กานใบ และหูใบ
แผนใบ เปนสวนที่ยื่นตอมาจากกานใบ มีลักษณะแบน รูปรางแตกตางกัน
เสนที่อยูตรงกลางใบ เรียกวา เสนกลางใบ สวนที่เปนเสนแตกแขนงแยกออก
ไปมากมายจากเสนกลางใบ เรียกวา เสนใบ ทําหนาที่ลําเลียงสาร

เสนกลางใบ

เสนใบ ขอบใบ
K
E
Y

กานใบ เปนสวนทีต่ อ ระหวางแผนใบกับลําตนหรือกิง่ กานใบของ

พืชใบเลีย้ งคูส ว นมากจะมีลกั ษณะกลมหรือคอนขางกลม แตของ
พืชใบเลี้ยงเดี่ยวบางชนิดกานใบจะแผหุมลําตน เรียกวา กาบใบ

หูใบ เปนสวนของใบที่ยื่นออกมาจากโคนกานใบตรงที่ตอกับลําตน อาจมี 1 หรือ 2 อัน

พืชสวนใหญมักไมมีหูใบ บางชนิดหลุดรวงไปตั้งแตใบเริ่มเจริญเติบโตเพียงเล็กนอย หูใบ
มักมีสีเขียวจึงชวยในการสังเคราะหดวยแสงได

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 79
 ใบพืชโดยทั่วไป สามารถแบงออกเปน 2 พวกใหญ ๆ ตามโครงสราง ดังนี้
1 ใบเดี่ยว เปนใบที่ประกอบดวยตัวใบเพียงใบเดียว ซึ่งติดอยูบนกานใบที่แตกออกจาก
กิ่งหรือลําตน เชน ใบมะมวง ใบชมพู ใบเข็ม ใบกลวย เปนตน

ใบมะมวง ใบชบา ใบชมพู ใบกลวย

2 ใบประกอบ เปนใบที่ประกอบดวยใบเล็ก ๆ หลาย ๆ ใบ ติดอยูกับกานใบ 1 กาน เชน

K ใบมะขาม ใบกระถิน ใบมะยม ใบกุหลาบ เปนตน
E
Y
ใบมะยม ใบกระถิน ใบสะเดา ใบกุหลาบ

นอกจากนี้ ใบของพืชบางชนิดจะมีการเปลี่ยนแปลงของใบ เพื่อทําหนาที่

พิเศษนอกเหนือจากการสังเคราะหดวยแสง เชน
• เปลี่ยนเปนหนาม เชน กระบองเพชร เปนตน
• เปลีย่ นเปนใบประดับหรือใบดอก เชน เฟอ งฟา
เปนตน
• เปลี่ยนเปนกับดักแมลง เชน กาบหอยแครง ตนกาบหอยแครง
เปนตน
80
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 2
1 อานขอมูลที่กําหนดให แลวตอบคําถาม

ภูนําพืชมา 2 ตน แลวเด็ดใบออก ตนที่ 1 ตนที่ 2

ตนหนึ่ง จากนั้นนําพลาสติกใสคลุม
ตนพืชทั้ง 2 ตน แลวนําไปวางทิ้งไว
ในสวน 1 วัน

1. นักเรียนคิดวา เมื่อเวลาผานไป 1 วัน จะเกิดอะไรขึ้นกับตนพืชทั้ง 2 ตน

พืชตนที่ 1 เกิดหยดนํ้าบริเวณภายในถุงพลาสติกใส
................................................................................................................................................................................................................................
พืชตนที่ 2 ไมมีหยดนํ้าเกิดขึ้นภายในถุงพลาสติกใส
................................................................................................................................................................................................................................

2. การทดลองของภู เปนการศึกษาเกี่ยวกับเรื่องใด
การคายนํ้าของพืช K
................................................................................................................................................................................................................................ E
Y
................................................................................................................................................................................................................................

2 ดูภาพ แลวตอบคําถาม
1. โครงสรางนี้คืออะไร และพบที่สวนใดของพืช
โครงสรางนี้คือ ปากใบ พบที่ใบของพืช
……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

2. หนาที่ของโครงสรางนี้คืออะไร
ทําหนาที่คายนํ้า และแลกเปลี่ยนแกส (หายใจ) โดยเปน
……………………………………………………………………………………………………………………………

ทางผานเขาออกระหวางแกสจากภายนอกและภายใน
……………………………………………………………………………………………………………………………

ตนพืช
……………………………………………………………………………………………………………………………

3 วิเคราะหกระบวนการสังเคราะหดวยแสงของพืช แลวเติมคําลงในชองวาง
แก สคารบอนไดออกไซด
………………………………………………………. + นํ้า
……………

นํ้าตาลกลูโคส
………………………………………………… + แก สออกซิเจน
……………………………….
คลอโรฟลล
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 81
 3. ดอก
พืชดอกตาง ๆ เมือ่ เจริญเติบโตเต็มทีแ่ ลวจะสรางดอก ซึง่ เปนสวนประกอบ
ของพืชที่ทําหนาที่สืบพันธุ แลวทําให
เกิดเปนตนพืชตนใหมได ดอกของพืช สวนประกอบของดอก
แตละชนิดมีรูปรางและสีแตกตางกันไป มีอะไรบ·íÒา˹Œง ÒáÅÐᵋ
·Õè ÍÐäÃ
ÅÐʋǹ

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 4 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÃÙŒ¨Ñ¡Ê‹Ç¹»ÃСͺ¢Í§´Í¡äÁŒ การสังเกต
การตั้งสมมติฐาน
การจําแนกประเภท
การลงความเห็นจากขอมูล
จุดประสงค : 1. สังเกตและบอกสวนประกอบของดอกไมได การตีความหมายขอมูลและ
K 2. บอกหนาที่ของสวนประกอบของดอกไมได การลงขอสรุป
E
Y ระบุปญหา : ดอกไมแตละชนิดมีสวนประกอบเหมือนกันหรือไม
ดอกไมแตละชนิดมีสวนประกอบบางอยางแตกตางกัน
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................
ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. เขียงไม 1 ใบ 2. มีดหรือคัตเตอร 1 อัน
3. ที่คีบปากตรง 1 อัน 4. แวนขยาย 1 อัน
5. ดอกไม 6 ชนิด เชน ดาวเรือง ชบา เปนตน 6. แหลงขอมูล เชน อินเทอรเน็ต เปนตน
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน แลวใหแตละกลุมเลือกสังเกตดอกไมที่มีลักษณะเปนดอกตูม
ยังไมบานรอบโรงเรียน เชน ดาวเรือง ชบา เปนตน กลุมละ 1 ชนิด
2. สังเกตการเปลีย่ นแปลงของดอกไมชนิดนัน้ เปนระยะเวลา 2 สัปดาห แลวบันทึกผลในตาราง
โดยใหสังเกตการเจริญเติบโตของดอกไมตั้งแตดอกตูมจนกระทั่งดอกโรย
3. สืบคนขอมูลเกีย่ วกับสวนประกอบและหนาทีข่ องสวนประกอบของดอกไม แลวนําขอมูลมา
อภิปรายและสรุปรวมกัน
82
 4. ใหแตละกลุมนําดอกไมมา 6 ชนิด ชนิดละ
1 ดอก โดยเลือกดอกที่บานเต็มที่แลว จากนั้น
วางแตละดอกบนเขียงไม แลวใชที่คีบปากตรง
คีบดอกไม และใชคตั เตอรผา ดอกไมตามแนวยาว
5. ใชแวนขยายสังเกตโครงสรางและสวนประกอบ
ของดอกไมแตละดอกที่ผาครึ่ง แลวบันทึกผล
ลงในตาราง
6. นํ า เสนอผลการทํ า กิ จ กรรม จากนั้ น ร ว มกั น
อภิปรายและสรุปผลภายในชั้นเรียน
*หมายเหตุ : ในการทํากิจกรรมที่ตองใชมีดหรือคัตเตอร
ครูควรเนนยํ้าใหนักเรียนใชอุปกรณอยาง
ระมัดระวัง
ºÑ¹·Ö¡¼Å
1. การสังเกตการเปลี่ยนแปลงของดอกไม (ตัวอยาง)
K
ครั้งที่ วันที่สังเกต ลักษณะของดอกที่สังเกตได ภาพประกอบ E
Y
วันจันทร
1 ……………………………….. ดอกมีลักษณะตูม มีกลีบสีเขียวหุมอยู
..................................................................................................................................................

……………………………….. ..................................................................................................................................................

2 ……………………………….. ..................................................................................................................................................

……………………………….. ..................................................................................................................................................

3 ……………………………….. ..................................................................................................................................................

ย
ี น ส ง
ั เกต)
ี่นักเร
……………………………….. ..................................................................................................................................................

ง พ ช
ื ท
4 ย ก
 ู บ
ั ด อกขอ
ลขึ้นอ
……………………………….. ..................................................................................................................................................

………………………………..
( ผ
..................................................................................................................................................

5 ……………………………….. ..................................................................................................................................................

……………………………….. ..................................................................................................................................................

6 ……………………………….. ..................................................................................................................................................

……………………………….. ..................................................................................................................................................

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 83
 2. การสังเกตสวนประกอบของดอกไม (ตัวอยาง)
สวนประกอบของดอกไม เกสรของดอกไม
ชื่อดอกไม เกสร เกสร มีเกสรครบทั้ง มีเกสรชนิดใด
กลีบเลี้ยง กลีบดอก เพศผู เพศเมีย 2 ชนิด ชนิดหนึ�ง
ชบา ✓
……………………………………….. .................................. ✓
.................................. ✓ ..................................
.................................. ✓ ...........................................
✓ -
...........................................

……………………………………….. .................................. .................................. .................................. .................................. ........................................... ...........................................

า ใ ช ส
 ง
ั เกต)
……………………………………….. .................................. .................................. .................................. น
เ ร ย
ี น ําม
.................................. ........................................... ...........................................

พ ืชที่น ก
ั
ก ข อ ง
ข น
้ ึ อ ย ูกับดอ .................................. .................................. ...........................................
(ผล
……………………………………….. .................................. .................................. ...........................................

……………………………………….. .................................. .................................. .................................. .................................. ........................................... ...........................................

K
E ……………………………………….. .................................. .................................. .................................. .................................. ........................................... ...........................................
Y

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา เมือ่ ดอกไมยงั ตูมอยู กลีบเลีย้ งจะทําหนาทีห่ อ หุม ดอกไวเพือ่ ปองกันการกัดกิน
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ของแมลง เมือ่ ดอกเริม่ บาน กลีบดอกจะมีกลิน่ หอมและสีสนั สวยงามเพือ่ ลอแมลง เกสรเพศผู ทําหนาที่
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

สรางเซลลสืบพันธุเพศผู และเกสรเพศเมีย ทําหนาที่สรางเซลลสืบพันธุเพศเมีย ในการสังเกต

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

สวนประกอบของดอกพบวา ดอกไมบางชนิดมีสว นประกอบครบทัง้ 4 สวน ไดแก กลีบเลีย้ ง กลีบดอก

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

เกสรเพศผู และเกสรเพศเมีย แตบางชนิดมีสวนประกอบไมครบ 4 สวน

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา ดอกของพืชทําหนาทีส่ บื พันธุ โดยดอก

ของพืชบางชนิดอาจมีสวนประกอบครบทั้ง 4 สวน บางชนิดอาจมีสวนประกอบ
ไมครบ 4 สวน ซึ่งดอกของพืชแตละชนิดมีลักษณะแตกตางกัน พืชบางชนิด
มีดอกสวยงาม บางชนิดดอกมีกลิ่นหอม และบางชนิดดอกมีนํ้าหวาน
84
 โดยทั่วไปดอกของพืชประกอบดวยสวนตาง ๆ ที่สําคัญ 4 สวน คือ
กลีบเลี้ยง กลีบดอก เกสรเพศผู และเกสรเพศเมีย ซึ่งแตละสวนจะมีหนาที่
แตกตางกันออกไป ดังนี้
สวนประกอบของดอก
เกสรเพศผู
เกสรเพศเมีย เปนสวนที่อยูถัดเขามาจากกลีบดอก
ทําหนาที่ สรางเซลลสบื พันธุเ พศผู คือ
เปนสวนที่อยูชั้นในสุด ทําหนาที่สราง ละอองเรณู ทีอ่ ยูใ นอับเรณู บนกานชู
เซลลสืบพันธุเพศเมีย คือ เซลลไข อับเรณู ซึง่ เกสรเพศผูข องดอกแตละ
ซึ�งอยูในออวุลภายในรังไข ดอกอาจมีหลายอัน
ยอดเกสร
เพศเมีย K
E
อับเรณู Y
กานชู
อับเรณู

รังไข
ออวุล

กลีบดอก กลีบเลี้ยง
ทําหนาที่ หอหุมเกสรขณะที่เกสรนั้น ทําหนาที่ หอหุมสวนของดอกขณะที่
ยังออนอยู มักมีสีสันสวยงาม หรือมี ดอกยังตูมอยู เพือ่ ปองกันอันตรายจาก
กลิน่ หอม เพือ่ ลอแมลงตาง ๆ ใหมาชวย แมลงชนิดตาง ๆ
ผสมเกสร
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 85
 การจําแนกชนิดของดอก

ใชสวนประกอบของดอก ใชเกสรเพศผูและเกสรเพศเมีย
เปนเกณฑ เปนเกณฑ
ดอกสมบูรณ ดอกสมบูรณเพศ
ลักษณะ มีสวนประกอบครบ 4 สวน ลักษณะ มีเกสรเพศผูแ ละเกสรเพศเมียอยูใ น
• กลีบเลี้ยง • เกสรเพศผู ดอกเดียวกัน
• กลีบดอก • เกสรเพศเมีย
เชน เชน

ดอกบัว ดอกพริก ดอกมะเขือ ดอกบัว ดอกขาว ดอกมะเขือ

K
E
Y ดอกชบา ดอกกุหลาบ ดอกแพงพวย ดอกชบา ดอกกุหลาบ ดอกกลวยไม

ดอกไมสมบูรณ ดอกไมสมบูรณเพศ
ลักษณะ มีสวนประกอบไมครบ 4 สวน ลักษณะ มีเกสรเพศผูแ ละเกสรเพศเมียเพียง
อยางเดียวในดอกหนึ่งดอก
เชน เชน

ดอกมะระ ดอกบวบ ดอกตําลึง ดอกบวบ ดอกตําลึง ดอกมะยม

ดอกฟกทอง ดอกมะพราว ดอกมะละกอ ดอกมะละกอ ดอกฟกทอง ดอกขาวโพด

ขอสังเกต
´Í¡ÊÁºÙó·Ø¡´Í¡à»š¹´Í¡ÊÁºÙóà¾È ᵋ´Í¡ÊÁºÙóà¾ÈÍÒ¨äÁ‹à»š¹´Í¡ÊÁºÙó

86
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 3
1 เติมชื่อสวนประกอบของดอกใหถูกตอง
2. ……………………………………….
เกสรเพศเมีย
1. ……………………………………….
เกสรเพศผ ู

3. ……………………………………….
กลีบดอก
4. ……………………………………….
กลีบเลี้ยง

2 เขียนอธิบายหนาที่ของสวนประกอบตาง ๆ ของดอก
1 2
K
E
Y

ทําหนาที่ …………………………………………………………..
หอหุมสวนของดอกขณะที่
ดอกยังตูม
……………………………………………………………………………………..
ทําหนาที่ …………………………………………………………..
สรางเซลลสืบพันธุเพศเมีย
……………………………………………………………………………………..

3 4

ทําหนาที่ …………………………………………………………..
สรางเซลลสืบพันธุเพศผู
……………………………………………………………………………………..
ทําหนาที่ …………………………………………………………..
หอหุมเกสรขณะที่เกสรนั้น
ยังออนอยู และชวยลอแมลงใหมาผสม
……………………………………………………………………………………..

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 87
 ÊÃØ»ÊÒÃÐÊÒ¤ÑÞ
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 2
... เขียนแผนผัง แผนภาพ หรือขอสรุปความรูเรื่อง หนาที่ของสวนตาง ๆ ของพืช

´Í¡ ·íÒ˹ŒÒ·Õè Ê׺¾Ñ¹¸Ø «Ö觾תºÒ§ª¹Ô´ (ตัวอยาง)

äÁ‹ÁÕ´Í¡áÅоתºÒ§ª¹Ô´ÁÕ´Í¡ 㺠·íÒ˹ŒÒ·Õè
ʋǹ»ÃСͺ¢Í§´Í¡ Áմѧ¹Õé 1. ¤Ò¹íÒé à¾×Íè ¤Çº¤ØÁ»ÃÔÁÒ³¹íÒé ¢Í§
à¡ÊÃà¾È¼ÙŒ à¡ÊÃà¾ÈàÁÕ ¾×ªáÅÐ໚¹¡ÒáÃе،¹ãËŒÃÒ¡¾×ª
´Ù´¹íéÒáÅÐá˸ҵØÍ‹ҧµ‹Íà¹×èͧ
2. ÊÃŒ Ò §ÍÒËÒà â´Â¡Ãкǹ¡ÒÃ
Êѧà¤ÃÒÐˏ´ÇŒ Âáʧ
¡ÅÕº´Í¡ 3. ËÒÂ㨠à¾×Íè áÅ¡à»ÅÕÂè ¹á¡Ê
¡ÅÕºàÅÕé§

K
E
Y
˹ŒÒ·Õè
¢Í§Ê‹Ç¹µ‹Ò§ æ
¢Í§¾×ª
ÅíÒµŒ¹ ·íÒ˹ŒÒ·Õè ÅíÒàÅÕ§¹íÒé ÃÒ¡ ·íÒ˹ŒÒ·Õè ´Ù´¹íéÒ
áË¸ÒµØ áÅÐÍÒËÒÃä»Âѧ áÅÐáË¸ÒµØ áÅŒÇÅíÒàÅÕ§¼‹Ò¹
ʋǹµ‹Ò§ æ ¢Í§¾×ª ÅíÒµŒ¹ ÃÒ¡¾×ªÁÕ 3 »ÃÐàÀ· ¤×Í
·‹ÍÅíÒàÅÕ§ÍÒËÒÃ

ÃÒ¡á¡ŒÇ Ãҡᢹ§ ÃÒ¡½ÍÂ

·‹ÍÅíÒàÅÕ§¹íéÒ

88
 กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิด
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 2
1 ดูภาพตอไปนี้ แลวตอบคําถาม

ราก ก ราก ข
1. รากชนิดใดยึดติดกับดินไดมั่นคงกวากัน เพราะเหตุใด
ราก ก เพราะโคนรากมีขนาดใหญจากนั้นเล็กลงไปถึงปลายราก นอกจากนี้ ยังมีราก
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ที่แตกแขนงออกดานขาง ทําใหมีการยึดเกาะดินมั่นคงและแข็งแรงกวาราก ข
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ราก ก และ ราก ข มีระบบรากเปนแบบใด

ราก ก มี ระบบรากแกว
.............................................................................................................................................................................................................................................................................
K
ราก ข มี ระบบรากฝอย
............................................................................................................................................................................................................................................................................. E
Y
3. ยกตัวอยางชนิดพืชที่มีระบบ ราก ก และ ราก ข มาอยางละ 3 ชนิด
(ตัวอยาง) พืชที่มีราก ก เชน ลําไย ขนุน มะมวง
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

พืชที่มีราก ข เชน ออย ขาว ขาวโพด

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2 สังเกตภาพ แลวตอบคําถาม
1. จากภาพเปนสวนประกอบของโครงสรางใดของพืช
A ทอลําเลียงนํ้าและแรธาตุ และทอลําเลียงอาหาร
……………………………………………………………………………………………………………………………..

ซึ่งเปนสวนประกอบภายในลําตนของพืช
……………………………………………………………………………………………………………………………..

2. A มีหนาที่อะไร
เปนทางลําเลียงนํ้าและแรธาตุไปยังสวนตาง ๆ ของพืช
……………………………………………………………………………………………………………………………..

B ……………………………………………………………………………………………………………………………..

3. B มีหนาที่อะไร
เปนทางลําเลียงอาหารที่พืชสรางไดจากใบและลําเลียง
……………………………………………………………………………………………………………………………..

ไปสูสวนตาง ๆ ของพืช
……………………………………………………………………………………………………………………………..

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 89
 3 อานสถานการณที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
อาน วิเคราะห เขียน
ทัชชาสงสัยวา พืชจําเปนตองใชแสงในการสรางอาหารหรือไม และใบพืชสะสม
อาหารไวในรูปแปงหรือไม ทัชชาจึงวางแผนการทดลอง ดวยการเก็บใบพืชที่ได
รับแสงและใบพืชที่ไมไดรับแสงมาทดสอบหาสารจําพวกแปง ซึ่งในการทดลองนี้
ทัชชาเลือกใชสารละลายไอโอดีนมาทดสอบแปงในใบพืช

1. นักเรียนคิดวา เมื่อทัชชาหยดสารละลายไอโอดีนลงในใบพืชที่เก็บมาในชวง
เวลา 12.00 น. จะปรากฏผลอยางไร
สารละลายไอโอดีนเปลี่ยนจากสีนํ้าตาลเปนสีนํ้าเงินเขม
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ถาทัชชานําใบพืชทีไ่ มไดรบั แสงแดดเปนเวลา 1 สัปดาห มาทําการทดลองจะเกิด

ผลอยางไร
K สารละลายไอโอดี นไมเปลี่ยนสี เนื่องจากใบพืชไมไดรับแสง ทําใหไมมีการสรางอาหารจึง
.............................................................................................................................................................................................................................................................................
E
Y ไม มีแปงสะสมอยูในใบพืช สารละลายไอโอดีนจึงไมเปลี่ยนสี
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. นักเรียนคิดวา ทัชชาควรสรุปขอสงสัยวาอยางไร
พื.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ชจําเปนตองใชแสง เพราะแสงเปนปจจัยหนึ่งในการสรางอาหารของพืช และใบพืชสะสม
อาหารไว ในรูปแปง
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

4 ดูภาพ แลวตอบคําถาม
1. ภาพ A คืออะไร และมีความสําคัญตอพืชหรือไม
อยางไร
ภาพ A คือ คลอโรฟลล มีความสําคัญตอพืช เนือ่ งจาก
………………………………………………………………………………………………………………………..

คลอโรฟลลเปนตัวดูดกลืนแสงเพื่อนํามาใชเปนแหลง
………………………………………………………………………………………………………………………..

พลังงานในกระบวนการสังเคราะหดวยแสง
………………………………………………………………………………………………………………………..
ภาพ A 2. หากพืชไมมีสวนของภาพ A จะสงผลตอพืช
หรือไม อยางไร
สงผล เพราะภาพ A คือ สวนที่พืชใชดูดกลืนแสง เพื่อ
………………………………………………………………………………………………………………………..

นํามาใชในกระบวนการสังเคราะหดวยแสง ถาหากพืช
………………………………………………………………………………………………………………………..

ไมมีภาพ A พืชจะไมสามารถสรางอาหารได
………………………………………………………………………………………………………………………..

90
5 ดูภาพ แลวเขียนอธิบายหนาที่สวนประกอบของดอกมาพอสังเขป
เกสรเพศผู เกสรเพศเมีย
ทําหนา ทีส่ รางเซลลสบื พันธุเ พศผู
……………………………………………………………………….. ทําหนาที่ สรางเซลลสืบพันธุ
………………………………………………………………………..

คือ ละอองเรณู ซึ่งอยูในอับเรณู

……………………………………………………………………….. เพศเมีย คือ เซลลไข ซึง่ อยูใ นออวุล
………………………………………………………………………..

บนกานชูอับเรณู
……………………………………………………………………….. ในรังไข
………………………………………………………………………..

กลีบดอก
ทําหนาที่ หอหุม เกสร ขณะทีเ่ กสร
……………………………………………………………………….. กลีบเลี้ยง
นั้นออนอยู มักมีสีสันสวยงาม
……………………………………………………………………….. ทําหนาที่ หอหุม สวนของดอกขณะ
………………………………………………………………………..

หรือมีกลิ่นหอม เพื่อชวยลอแมลง
……………………………………………………………………….. ทีด่ อกยังตูม เพือ่ ปองกันอันตราย
……………………………………………………………………….. K
ใหมาผสมเกสร E
……………………………………………………………………….. จากแมลงตาง ๆ
……………………………………………………………………….. Y

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
แหงศตวรรษที่ 21
ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน แลวปฏิบัติกิจกรรม ดังนี้
1. ชวยกันสราง “สิง่ ประดิษฐ…คิดเพือ่ โลก” โดยศึกษาประโยชนของสวนตาง ๆ ของพืช
จากนั้นประดิษฐของเลนหรือของเครื่องใช 1 อยาง โดยนําสวนตาง ๆ ของพืช
ทีแ่ หงแลวมาใชในการประดิษฐ
2. นําเสนอผลงานหนาชัน้ เรียน โดยใชวธิ กี ารสือ่ สารทีน่ า สนใจและหลากหลาย
ระดับคุณภาพ
ทักษะศตวรรษที่ 21 พฤติกรรมบงชี้ 3 2 1
กําหนดเปาหมายงานกลุมได
ทักษะชีวิตและการทํางาน
ทํางานรวมกับผูอื่น และยอมรับความคิดเห็นของผูอื่น
ทักษะการเรียนรูและนวัตกรรม ออกแบบผลงานอยางสรางสรรค

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 91
 แบบวัดผลสัมฤทธิต์ ามตัวชีว้ ดั ไดคะแนน คะแนนเต็ม
»ÃШíÒ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 2 ......................... 60

ตอนที่ 1 40 คะแนน
1 ดูภาพแลวระบุชื่อ พรอมทั้งจําแนกสิ่งมีชีวิตในภาพ

ชื่อ ข……………………………………………….
าว ชื่อ ไก
………………………………………………. ชื่อ เห็……………………………………………….
ด
กลุม พื……………………………………………….
ช กลุม สั……………………………………………….
ตว กลุม ที……………………………………………….
่ไมใชพืชและสัตว

K
E
2 ขีด ✓ ใน ภาพที่เปนพืชดอก แลวตอบคําถาม
Y

✓ ✓

✓ ✓
1. ดอกของพืช มีความสําคัญตอพืชหรือไมอยางไร (2 คะแนน)
ดอกของพืชมีความสําคัญตอพืช เพราะดอกของพืช ทําหนาที่สรางเซลลสืบพันธุเพศผูและ
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

เซลลสืบพันธุเพศเมีย ซึ่งชวยในการสืบพันธุและขยายพันธุของพืช
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. พืชไมมีดอก มีการสืบพันธุและขยายพันธุอยางไร (2 คะแนน)

พืชไมมีดอก จะมีโครงสรางที่เรียกวา สปอร ทําหนาที่ในการสืบพันธุ เมื่อสปอรแกจัด
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

จะปลิวไปตกยังพื้นที่ที่เหมาะสม แลวสามารถงอกเปนพืชตนใหมได
.............................................................................................................................................................................................................................................................................
1. มฐ./ตัวชี้วัด ว 1.3 ขอ 1 2. มฐ./ตัวชี้วัด ว 1.3 ขอ 2
ไดคะแนน คะแนนเต็ม ไดคะแนน คะแนนเต็ม
92 ......................... 6 ......................... 10
3 สังเกตภาพ แลวจําแนกประเภทของสัตว

นก

ลิง
มด
งู
กระตาย หอยทาก
กิ้งกือ ผีเสื้อ
จระเข
กบ

กบ นก กระตาย ลิง งู และจระเข

1. สัตวมีกระดูกสันหลัง ไดแก …………………………………………………………………………………………………………………………….
มด ผีเสื้อ กิ้งกือ และหอยทาก
2. สัตวไมมีกระดูกสันหลัง ไดแก ……………………………………………………………………………………………………………………….
K
E
4 ศึกษาแผนผังการจําแนกประเภทสัตวมกี ระดูกสันหลัง แลวตอบคําถาม Y

มีปก สัตวมีกระดูกสันหลัง ไมมีปก

ชนิดที่ 1 สัตวบก สัตวนํ้า

มีเกล็ดแข็ง มีขนเปนเสน หายใจดวยเหงือก
ชนิดที่ 2 ชนิดที่ 3 ชนิดที่ 4
1. สัตวชนิดที่ 1 ควรเปนสัตวในกลุมใด (1 คะแนน)
กลุมนก
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. สัตวชนิดที่ 2 และ 3 มีลักษณะใดที่เหมือนกัน (1 คะแนน)

เปนสัตวบกที่ไมมีปก
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. สัตวชนิดที่ 2 และ 3 ควรเปนสัตวในกลุมใด (2 คะแนน)

ชนิดที่ 2 จัดอยูในกลุมสัตวเลื้อยคลาน ชนิดที่ 3 จัดอยูในกลุมสัตวเลี้ยงลูกดวยนม
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. มฐ./ตัวชี้วัด ว 1.3 ขอ 3 4. มฐ./ตัวชี้วัด ว 1.3 ขอ 4

ไดคะแนน คะแนนเต็ม ไดคะแนน คะแนนเต็ม
......................... 10ความหลากหลายของสิ
......................... 4่งมีชีวิต 93
 5 ตอบคําถามตอไปนี้
1. ถาพบสัตวชนิดหนึ่งมีจะงอยปากแข็ง มีขนเปนแผง มีเกล็ดที่ขาและนิ้วเทา
สัตวชนิดนี้ควรจัดอยูพวกเดียวกับสัตวกลุมใด
สัตวกลุมนก
............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ถาพบสัตวชนิดหนึ่งมีขนเปนเสนปกคลุมลําตัว มีขา 4 ขา อาศัยอยูบนตนไม

สัตวชนิดนี้ควรจัดอยูพวกเดียวกับสัตวกลุมใด
กลุมสัตวเลี้ยงลูกดวยนม
............................................................................................................................................................................................................................................................................

6 อธิบายหนาทีข่ องสวนตาง ๆ ของพืชทีก่ าํ หนดให

โครงสรางนี้ คือ …………………

ดอก โครงสรางนี้ คือ …………………
ใบ
ทําหนาที่ …………………………………
สืบพันธุ ทําหนาที่ …………………………………
สรางอาหาร
K ………………………………………………………….. หายใจ และคายนํ้า
…………………………………………………………..
E
Y ………………………………………………………….. …………………………………………………………..

………………………………………………………….. …………………………………………………………..

………………………………………………………….. …………………………………………………………..

โครงสรางนี้ คือ …………………

ลําตน โครงสรางนี้ คือ …………………
ราก
ทําหนาที่ …………………………………
ลําเลียงนํ้าและ ทําหนาที่ …………………………………
ดูดนํ้าและ
แร ธาตุขึ้นไปสูสวนตาง ๆ
………………………………………………………….. แร ธาตุที่อยูในดินขึน้ ไป
…………………………………………………………..

ของพื ช
………………………………………………………….. เลี ย้ งสวนตาง ๆ ของพืช
…………………………………………………………..

………………………………………………………….. ยึ…………………………………………………………..
ดลําตนของพืชใหตั้งอยู
………………………………………………………….. บนดิ น
…………………………………………………………..

5. มฐ./ตัวชี้วัด ว 1.3 ขอ 4 6. มฐ./ตัวชี้วัด ว 1.2 ขอ 1

ไดคะแนน คะแนนเต็ม ไดคะแนน คะแนนเต็ม
94 ......................... 2 ......................... 8
ตอนที่ 2 20 คะแนน วง ลอมรอบตัวอักษรหนาคําตอบที่ถูกที่สุด
1. พลอยจัดพืชตอไปนีใ้ หอยูก ลุม เดียวกัน
มะลิ ไผ กุหลาบ ผักตบชวา เฟองฟา กลวย
นักเรียนคิดวา พลอยใชเกณฑใดในการ
จัดกลุมพืช
ก. พืชบก - พืชนํ้า
ข. พืชดอก - พืชไมมีดอก
ค. พืชดอก - พืชใบเลี้ยงคู
ง. พืชใบเลี้ยงเดี่ยว - พืชใบเลี้ยงคู
2. ขอใดตอไปนี้กลาวไมถูกตอง
ก. พืชใบเลี้ยงคูมีระบบรากแกว
ข. พืชใบเลี้ยงเดี่ยวมีใบเลี้ยง 1 ใบ
ค. พืชใบเลี้ยงคูมีกลีบดอก 4 - 5 กลีบ
ง. พืชใบเลี้ยงเดี่ยวมีเสนใบเปนรางแห
3. ขอใดจัดเปนพืชไมมีดอกทั้งหมด
ก. ปรง ผักกูด จอก
ข. มอสส เฟรน ผักกูด
ค. ชายผาสีดา ปรง แหน
ง. ผักแวน ไผ ผักตบชวา
4. หญา จัดเปนพืชประเภทใด เพราะเหตุใด
ก. พืชใบเลี้ยงคู เพราะมีระบบรากฝอย
ข. พืชใบเลีย้ งเดีย่ ว เพราะมีเสนใบขนาน
ค. พืชใบเลีย้ งเดีย่ ว เพราะมีระบบรากแกว
ง. พืชใบเลีย้ งคู เพราะมีเสนใบเปนรางแห
5. สิง่ มีชวี ติ ใดตอไปนี้ ไมใช พืช เพราะเหตุใด
ก. เห็ด เพราะไมสามารถสรางอาหารเองได
ข. กาฝาก เพราะไมมีรากยึดเกาะพื้นดิน
ค. สาหรายหางกระรอก เพราะขึน้ อยูใ นนํา้
ง. ปรง เพราะไมมดี อกใชในการสืบพันธุ
6. ขอใดกลาวเกี่ยวกับการจัดกลุมสิ่งมีชีวิต
ไดถูกตอง
ก. จัดได 2 กลุม คือ กลุม พืชและกลุม สัตว
ข. จัดได 2 กลุม คือ กลุมพืชและกลุมที่
ไมใชพืช
ค. จัดได 3 กลุม คือ กลุมพืช กลุมสัตว
และกลุมที่ไมใชพืชและสัตว
ง. จัดได 3 กลุม คือ กลุม พืชใบเลีย้ งเดีย่ ว
กลุมพืชใบเลี้ยงคู และกลุมสัตว
7. ขอใดตอไปนี้กลาวถูกตอง
ก. นกแกว มีอุณหภูมิรางกายไมคงที่
ข. ปลานิล แลกเปลี่ยนแกสทางเหงือก K
E
Y
ค. สุนัข หายใจดวยปอด มีขนเปนแผง
ง. จระเข มีถุงลมขนาดใหญติดกับปอด
8. “สัตวเลือดเย็น ผิวหนังหนา มีเกล็ดแข็ง
หรือมีกระดองหุมลําตัว หายใจดวยปอด”
เปนลักษณะของสัตวกลุมใด
ก. กลุมนก
ข. กลุมสัตวเลื้อยคลาน
ค. กลุมสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านม
ง. กลุมสัตวสะเทินนํ้าสะเทินบก
9. สัตวในขอใดไมไดจดั อยูใ นกลุม สัตวทมี่ ขี า
เปนขอ
ก. กุง ข. แมงมุม
ค. ปูเสฉวน ง. แมงกะพรุน
ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต 95
 10. ดูภาพ แลวตอบคําถาม 13. สุภาพรทําการทดลองโดยจุมรากของพืช
ชนิดหนึง่ ลงในนํา้ สี นักเรียนคิดวา สุภาพร
A ทดลองเกี่ยวกับเรื่องใด
ก. รากยึดลําตนใหตั้งตรงอยูบนดิน
ข. รากดูดนํ้าและแรธาตุจากดิน
ภาพ A มีหนาที่อะไร ค. รากชวยสะสมอาหาร
ก. ทําหนาที่ลําเลียงอาหาร ง. รากสรางอาหาร
ข. ทําหนาที่ลําเลียงนํ้าและแรธาตุ 14. ขอใดกลาวถูกตองเกี่ยวกับดอกของพืช
ค. ทําหนาทีแ่ ลกเปลีย่ นแกส และคายนํา้ ก. ดอกของพืชทําหนาที่ในการสืบพันธุ
ง. ทําหนาที่ดูดกลืนแสง เพื่อนําแสงมา ข. กลีบดอกทําหนาทีส่ รางเซลลสบื พันธุ
ใชในกระบวนการสังเคราะหดวยแสง เพศผู
11. ค. กลีบเลีย้ งทําหนาทีช่ ว ยลอแมลงใหมา
K
ผสมเกสร
E ง. เซลลสืบพันธเพศผูทําหนาที่สราง
Y
เซลลสืบพันธุเพศเมีย
15. 3
จากภาพ เปนการทดลองเรื่องใด 2
ก. การคายนํ้าของพืช 1
ข. การเจริญเติบโตของพืช
ค. การสังเคราะหดวยแสงของพืช 4
ง. การลําเลียงนํ้าและแรธาตุของพืช
12. พืชตาง ๆ จัดการนํ้าทีไ่ ดจากกระบวนการ จากภาพขางบน สวนประกอบใดของดอก
สังเคราะหดวยแสงอยางไร ทําหนาทีห่ อ หุม ดอกขณะทีด่ อกยังไมบาน
ก. สะสมไวในใบทั้งหมด ก. หมายเลข 1
ข. สะสมไวในลําตนทั้งหมด ข. หมายเลข 2
ค. คายนํ้าออกไปทางปากใบ ค. หมายเลข 3
ง. ไหลยอนกลับออกทางราก ง. หมายเลข 4

96
16. นนททําการทดลองโดยใชกระดาษสีดํา 19.
ปดบางสวนของใบไม เปนเวลา 3 วัน กลองทึบ กลองใส
เมือ่ นํากระดาษออก แลวนําสวนของใบไม
ที่ใชกระดาษสีดําปดไปตรวจสอบหาแปง
ผลการทดลองของนนทควรเปนอยางไร
ภาพที่ 1 ภาพที่ 2
ตนกลาทําการทดลองโดยรดนํ้าตนพืช
ทั้ง 2 ตน เปนเวลา 3 วัน (ดังภาพ)
ตนกลาจึงคาดคะเนผลการทดลอง ดังนี้
1) ปริมาณแกสคารบอนไดออกไซดใน
ภาพที่ 1 มีปริมาณเพิ่มขึ้น
ก. สารละลายไอโอดีนตกตะกอน 2) ปริมาณแกสออกซิเจนในภาพที่ 2 มี
ข. สารละลายไอโอดีนเปลี่ยนเปนสีสม ปริมาณเพิ่มขึ้น
ค. สารละลายไอโอดีนเปลีย่ นเปนสีนาํ้ เงิน 3) ตนพืชในภาพที่ 1 เปลีย่ นเปนสีเหลือง K
4) ตนพืชในภาพที่ 2 เหี่ยวเฉา E
ง. สารละลายไอโอดีนไมมกี ารเปลีย่ นแปลง Y
17. เพราะเหตุใด ในการปลูกพืชจําเปนตอง นักเรียนคิดวา ผลการทดลองจะเปนอยางไร
ก. 1 และ 3 ข. 2 และ 3
หาบริเวณทีแ่ สงแดดสามารถสองถึงเสมอ
ค. 1, 2 และ 3 ง. 1, 2, 3 และ 4
ก. ใหพืชสามารถดูดสารอาหารตาง ๆ
จากแสงแดดไดมากขึ้น 20. อานขอความที่กําหนดให
ข. ใหพืชสามารถสรางอาหารได 1) ดูดนํ้าและธาตุอาหารในดินมาเลี้ยง
ค. ใหพืชไดรับความชุมชื้น สวนตาง ๆ ของพืช
2) ดูดอากาศที่แทรกอยูระหวางเม็ดดิน
ง. ใหพืชหายใจไดสะดวก
3) ยึดเกาะดินทําใหลําตนไมโคนลม
18. การลําเลียงนํา้ ในพืช มีทศิ ทางการเคลือ่ นที่ 4) สะสมอาหารที่ลําเลียงมาจากใบ
ในลักษณะใด
ก. จากใบไปสูราก จากขอความ เพราะเหตุใดรากของพืชจึง
ข. จากรากไปสูใบ เจริญเติบโตขยายออกไปทุกทิศทาง
ค. จากใบไปสูลําตน ก. 1 และ 2 ข. 2 และ 3
ง. จากลําตนไปสูราก ค. 3 และ 4 ง. 1 และ 3
ตอนที่ 2
ไดคะแนน คะแนนเต็ม
20
.........................
ความหลากหลายของสิ ่งมีชีวิต 97
 ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè
áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡
3 áÅеÑÇ¡ÅÒ§¢Í§áʧ

K
E
Y

à¾×è͹ æ ¤Ô´Ç‹Ò ¤¹áÅÐÊÔ觢ͧ

ã¹ÀÒ¾¨Ðµ¡Å§ÊÙ‹¾×é¹ËÃ×ÍäÁ‹
à¾ÃÒÐÍÐäÃ
¤¹ã¹ÀÒ¾¡íÒÅѧ·íÒ
¡Ô¨¡ÃÃÁÍÐäúŒÒ§¹Ð
µÑǪÕéÇÑ´
1. ระบุผลของแรงโนมถวงทีม่ ตี อ วัตถุจากหลักฐานเชิงประจักษ (มฐ. ว 2.2 ป.4/1)
2. ใชเครื่องชั่งสปริงในการวัดนํ้าหนักของวัตถุ (มฐ. ว 2.2 ป.4/2)
3. บรรยายมวลของวัตถุที่มีผลตอการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุจาก
หลักฐานเชิงประจักษ (มฐ. ว 2.2 ป.4/3)
4. จําแนกวัตถุเปนตัวกลางโปรงใส ตัวกลางโปรงแสง และวัตถุทึบแสง โดยใช
ลักษณะการมองเห็นสิง่ ตาง ๆ ผานวัตถุนนั้ เปนเกณฑจากหลักฐานเชิงประจักษ
(มฐ. ว 2.3 ป.4/1)
àÃ×èͧ·Õè 1 áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡
໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
• ระบุผลของแรงโนมถวงของโลกที่มีตอวัตถุได
• ใชเครื่องชั่งสปริงวัดนํ้าหนักของวัตถุได
• บรรยายมวลของวัตถุที่มีผลตอการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุได

ชวนอานชวนคิด

ศัพทนารู
แรงโนมถวง
gravitational force
(แกร็ฟวิ'เทชึนึล ฟอซ)
มวล
mass (แมส)
นํ้าหนัก K
weight (เวท) E
Y
µŒÍÁʧÊÑÂËÃ×ÍäÁ‹Ç‹Ò
·íÒäÁ¹íéÒ¨Ö§äËÅ àÃÒ¡çʧÊÑÂàËÁ×͹
¨Ò¡·ÕèÊ٧ŧÊÙ‹·ÕèµíèÒ ¡Ñºá¡ŒÁàÅÂ
A

à͍Ð! ·íÒäÁãºäÁŒäÁ‹ÅÍÂä»ã¹
ÍÒ¡ÒÈ áµ‹µ¡Å§ÁÒÊÙ‹¾×鹴ԹŋÐ

เพือ่ น ๆ รูห รือไมวา

ทําไมสิ่งของหรือวัตถุตาง ๆ บนโลก
จึงตกลงสูพื้นโลกเสมอ

แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 99
 áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡
นักเรียนเคยสังเกตบางหรือไมวา
เมื่อสิ่งของหลนจากที่สูง หรือผลไม
หลนจากตน ทําไมจึงตกลงสูพื้นดิน
หรือทําไมนํ้าจึงไหลจากที่สูงลงสูที่ตํ่า
ที่ เ ป น เช น นี้ เพราะมี แ รงชนิ ด หนึ่ ง
กระทําตอสิ่งตาง ๆ ที่อยูบนโลก แรงนี้
เรียกวา แรงโนมถวงของโลก หรือ
แรงดึงดูดของโลก

ã¹ªÕ ÇÔ µ»ÃШíÒÇѹ
K
E กิจกรรมใดบาง ·Õèà¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§
Y ¡Ñº áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡

กิจกรรม ลองทําดู
ระบายสีภาพที่คิดวาเกี่ยวของกับแรงโนมถวงของโลก

กระโดดรม
ขับรถยนต

กระโดดนํ้า

นั่งอานหนังสือ
100
 แรงโนมถวงของโลก คือ แรงของโลกที่กระทําตอมวลของวัตถุทุกชนิด
บนโลกและวัตถุทอี่ ยูใกลโลก โดยจะดึงดูด
วัตถุเขาสูจุดศูนยกลางของโลก ทําให áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡Áռŵ‹Í
การเคลื่อนที่ของวัตถุ
วัตถุตาง ๆ ตกลงสูพื้นโลกเสมอ Í‹ҧäÃ

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 1 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
Çѵ¶Øµ¡Å§ÊÙ‹¾×é¹ËÃ×ÍäÁ‹ การสังเกต
การตั้งสมมติฐาน
การลงความเห็นจากขอมูล
จุดประสงค : สังเกตและอธิบายผลของแรงโนมถวงของโลก การพยากรณหรือการคาดคะเน
การตีความหมายขอมูลและ
ที่มีตอวัตถุได การลงขอสรุป
ระบุปญหา : แรงโนมถวงของโลกมีผลตอวัตถุอยางไร K
แรงโนมถวงของโลกมีผลทําใหวัตถุทุกชนิดตกลงสูพื้นโลก E
สมมติฐาน : ............................................................................................................................................................................................................................................................... Y

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. ยางลบ 1 กอน 2. ผาเช็ดหนา 1 ผืน 3. ถุงพลาสติก 1 ใบ

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ A
1. คาดคะเนวา เมื่อโยนวัตถุตาง ๆ ขึ้นไปในอากาศ วัตถุ
จะตกลงสูพื้นหรือไม แลวบันทึกผล
2. ทํากิจกรรมเพือ่ ตรวจสอบผลการคาดคะเน โดยโยนยางลบ
ผาเช็ดหนา และถุงพลาสติก ขึ้นไปในอากาศ ตามลําดับ
จากนั้นสังเกตการเคลื่อนที่ของวัตถุแตละชนิด และ
บันทึกผล
3. ร ว มกั น อภิ ป รายข อ มู ล จากการสั ง เกต แล ว สรุ ป ผล
การทํากิจกรรม
แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 101
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
การสังเกตผลของแรงโนมถวงของโลกที่มีตอวัตถุ
การคาดคะเน ผลการทดลอง วาดภาพแสดงทิศทาง
วัตถุ
(ตกพื้น/ไมตกพื้น) (ตกพื้น/ไมตกพื้น) การเคลื่อนที่ของวัตถุ
ยางลบ (ตัวอยาง)
ตกพื้น
................................................... ตกพื้น
...................................................

ผาเช็ดหนา
ตกพื้น
................................................... ตกพื้น
...................................................

K ถุงพลาสติก
E
Y
ตกพื้น
................................................... ตกพื้น
...................................................

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา เมือ่ เราปลอยวัตถุใหตกจากทีส่ งู หรือโยนวัตถุขนึ้ ไปในอากาศ วัตถุจะตกลง
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

สูพื้นโลกเสมอ ที่เปนเชนนี้ เพราะโลกมีแรงโนมถวง จึงดึงดูดวัตถุตาง ๆ ใหตกลงสูพื้นโลกได

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา เมื่อโยนวัตถุตาง ๆ ขึ้นไปในอากาศ

วัตถุเหลานัน้ จะตกลงสูพ นื้ เสมอ ทัง้ นี้ เปนเพราะมีแรงโนมถวงของโลกกระทําตอ
วัตถุนั่นเอง วัตถุตาง ๆ จึงสามารถตั้งอยูบนพื้นโลกไดโดยไมลอยขึ้นไปในอากาศ
102
 แรงโน ม ถ ว งของโลกเป น แรง
ดึ ง ดู ด ที่ โ ลกกระทํ า ต อ มวลของวั ต ถุ
ทุกชนิดบนโลกและวัตถุทอี่ ยูใ กล ๆ โลก ดวงจันทร
เชน โลกดึงดูดดาวเทียม โลกดึงดูด
ดวงจันทร โดยที่วัตถุนั้นไมไดสัมผัส
กับผิวโลก แรงโนมถวงของโลกจึงเปน
แรงไมสัมผัส ซึ่งแรงโนมถวงของโลก
มีลักษณะ ดังนี้

1 แรงโนมถวงของโลกมีทิศทางพุงเขาหาจุด
ศูนยกลางของโลก เมื่อลากเสนสมมติตาม
ทิศทางทีว่ ตั ถุทงั้ หลายตกลงสูพ นื้ เสนทัง้ หมด K
จะมาพบกันที่จุดศูนยกลางของโลก E
Y

2 ที่ตําแหนงเดียวกัน แรงโนมถวง
ของโลกที่กระทําตอวัตถุตาง ๆ จะ
เพิ่มขึ้นตามมวลของวัตถุนั้น ๆ
ม าก
มวล
นอย

3 แรงโนมถวงของโลกจะลดลง
มวล

เมื่ อ ระยะห า งของวั ต ถุ จ าก

จุดศูนยกลางของโลกเพิ่มขึ้น
จุดศูนยกลาง
ของโลก

ลักษณะของแรงโนมถวง 103
 แรงโนมถวงของโลกนั้นเกี่ยวของกับการใชชีิวิตประจําวันของเรา ซึ่งอาจ
ทําใหเกิดประโยชนและทําใหเกิดขอจํากัดตาง ๆ กับตัวเราได ดังนี้
ประโยชน ขอจํากัด
ของแรงโนมถวงของโลก ที่เกิดจากแรงโนมถวงของโลก
• ทําใหตัวเรายืนอยูบนพื้นไดโดยไมลอย • ทําใหคนเราไมสามารถกระโดดสูงขึ้น
ไปมา ไปมาก ๆ ได
• ทําใหวัตถุหรือสิ่งของตาง ๆ ไมลอยไป • ทําใหยกสิ่งที่มีนํ้าหนักมาก ๆ ไมได
มาในอากาศ • เมื่อทําสิ่งของบางชนิดหลนลงพื้นจะ
• ทําใหนํ้าไหลจากที่สูงลงสูที่ตํ่า ทําใหชํารุดเสียหาย เชน แกวตกแตก
• ทําใหนํ้าฝนตกลงมาสูพื้นโลก เพื่อให • เมื่อทํากิจกรรมตาง ๆ ที่สวนทางกับ
ความชุมชื้นแกพืช นอกจากนี้ ยังทําให แรงโนมถวงของโลก จะรูสึกเหนื่อย
K
E เกิดแหลงนํ้าตาง ๆ เชน แมนํ้า ทะเล และทําไดลําบาก เชน ปนเขา เดินขึ้น
Y มหาสมุทร เปนตน บันได ปนจักรยานขึ้นภูเขา เปนตน

การที่แรงโนมถวงของโลกดึงดูดใหสิ่งตาง ๆ ตกลงสูพื้นโลก ทําใหตัวเรา

และวัตถุตาง ๆ นั้นมีนํ้าหนักเชนเดียวกัน เพราะถาโลกไมมีแรงโนมถวงแลว
ตัวเราและสิ่งตาง ๆ ก็จะอยูในสภาพไรนํ้าหนัก เชน ในอวกาศมีสภาพไรนํ้าหนัก
คนและวัตถุตาง ๆ จึงอยูในสภาพไรนํ้าหนัก ทําใหลอยเควงควางและเคลื่อนไหว
ลําบาก

เกร็ดวิทย - นารู
เซอร ไอแซก นิวตัน นักวิทยาศาสตรชาวอังกฤษ เปนผูค น พบ
ทฤษฎีแรงโนมถวงของโลก ซึ่งเปนการคนพบโดยบังเอิญ
จากการสังเกตผลแอปเปลที่หลุดจากตนแลวรวงลงสูพื้น

104
 กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 2 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
¡ÒÃÇÑ´¹íéÒ˹ѡ¢Í§Çѵ¶Ø การวัด
การสังเกต
การใชตัวเลข
จุดประสงค : สังเกตและอธิบายการวัดนํา้ หนักของวัตถุโดยใช การลงความเห็นจากขอมูล
การพยากรณหรือการคาดคะเน
เครื่องชั่งสปริงได การตีความหมายขอมูลและ
ระบุปญหา : แรงโนมถวงของโลกทําใหวตั ถุแตละชนิดมีนาํ้ หนัก การลงขอสรุป
เทากันหรือไม
แรงโนมถวงของโลกทําใหวัตถุแตละชนิดมีนํ้าหนักตางกัน
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. เครื่องชั่งสปริงแบบแขวน 1 เครื่อง 2. ถุงพลาสติก 1 ใบ
3. กลองดินสอ 1 กลอง 4. ดินนํ้ามัน 1 กอน
K
5. กอนหิน 1 กอน E
Y
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. สังเกตเครื่องชั่งสปริงแบบแขวนและตัวเลขบนเครื่องชั่ง และรวมกันแสดงความคิดเห็น
เกี่ยวกับวิธีการใชงานเครื่องชั่งสปริง
2. สังเกตวัตถุทใี่ ชในการทํากิจกรรมแลวคาดคะเนวา วัตถุเหลานัน้ มีนาํ้ หนักเทาใด แลวบันทึกผล
3. ทํากิจกรรมเพือ่ ตรวจสอบผลการคาดคะเน
โดยนํ า กล อ งดิ น สอใส ถุ ง พลาสติ ก แล ว
นําไปแขวนกับตะขอของเครื่องชั่งสปริง
จากนั้นสั ง เกตตั ว เลขบนเครื่ อ งชั่ ง และ
บันทึกคา (ทําซํา้ อีก 2 ครัง้ แลวหาคาเฉลีย่ *)
4. ทําซํ้าตามขั้นตอนในขอ 3. โดยเปลี่ยน
เปนดินนํ้ามัน และกอนหิน
5. รวมกันอภิปรายและสรุปผลการทํากิจกรรม
แลวนําเสนอขอมูลหนาชั้นเรียน
*หมายเหตุ : การหาคาเฉลี่ยทําไดโดยนําคาที่หาไดทั้งหมดบวกกัน แลวหารดวยจํานวนครั้ง
แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 105
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
การวัดนํ้าหนักของวัตถุดวยเครื่องชั่งสปริง
นํ้าหนักที่ชั่งได (นิวตัน)
วัตถุ
การคาดคะเน ครั้งที่ 1 ครั้งที่ 2 ครั้งที่ 3 คาเฉลี่ย
กลองดินสอ ล อง )
...................................................
ด
………………………………. ………………………………. ………………………………. ……………………………….

ํามา ท
ต
ั ถุท ี่น
ดินนํ้ามัน ขอ ง ว
...................................................

บ
ั ม ว ล
………………………………. ………………………………. ………………………………. ……………………………….

กอนหิน ...................................................
อยูก
(ขึ้น………………………………. ………………………………. ………………………………. ……………………………….

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา มวลของวัตถุมผี ลตอแรงโนมถวงของโลก โดยสังเกตไดจากการยืดของสปริง
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ในเครือ่ งชัง่ สปริง วัตถุทมี่ มี วลนอยแรงโนมถวงของโลกจะกระทําตอวัตถุนอ ย ทําใหวตั ถุมนี าํ้ หนักนอย

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….
K หากวัตถุมีมวลมากขึ้นแรงโนมถวงของโลกจะกระทําตอวัตถุมากขึ้นตามไปดวย ทําใหวัตถุมีนํ้าหนักมาก
E …………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….
Y
ดังนั้น แรงโนมถวงของโลกที่กระทําตอวัตถุแตละชนิดจึงมีคาแตกตางกัน
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา แรงโนมถวงของโลกหรือแรงดึงดูดของโลก

ทําใหวัตถุหรือสิ่งของตาง ๆ ที่มีมวลตางกันมีนํ้าหนักตางกัน สังเกตไดจาก
แรงดึงของสปริงในเครือ่ งชัง่ ทีต่ า งกัน เนือ่ งจากแรงดึงดูดของโลกกระทําตอมวลของ
วัตถุแตละอยางไมเทากัน
เราสามารถวัดนํา้ หนักของวัตถุหรือสิง่ ของตาง ๆ ทีเ่ กิดจากแรงดึงดูดของโลก
ไดดว ยเครือ่ งชัง่ สปริง โดยคาทีอ่ า นไดจะเทากับขนาดของแรงดึงดูดทีโ่ ลกกระทําตอ
วัตถุ ซึ่งเปนนํ้าหนักของวัตถุนั่นเอง เครื่องชั่งสปริง แบงออกเปน 2 แบบ ไดแก

เครื่องชั่งสปริงแบบแขวน เครื่องชั่งสปริงแบบตั้ง

106
 ที่ตําแหนงเดียวกันบนโลก แรงโนมถวงของโลกหรือแรงดึงดูดของโลก
ที่กระทําตอวัตถุตาง ๆ จะมีคาเทากันเสมอ แตวัตถุตาง ๆ บนโลกมีมวลตางกัน
แรงดึงดูดของโลกที่กระทําตอมวลของวัตถุเหลานัน้ จึงมีคาแตกตางกัน วัตถุจงึ มี
นํ้าหนักไมเทากัน

มวล คือ ปริมาณของเนื้อสาร นํ้าหนัก คือ คาของแรงโนมถวง

ที่มีอยูในวัตถุนั้น ซึ่งมีคาคงที่ ของโลกที่ ก ระทํ า ต อ มวลของ
ไมวาจะอยูที่ใดบนโลก วัตถุตาง ๆ บนโลก โดยดึงดูดให
มวล มีหนวยเปนกรัม (g) วัตถุตกลงมาที่พื้นโลก
หรือกิโลกรัม (kg) นํ้าหนัก มีหนวยเปนนิวตัน (N)

¹íéÒ˹ѡ 9.8 ¹Ôǵѹ K

ÁÕ¤‹Ò෋ҡѺ¹íéÒ˹ѡ¢Í§ E
Y
ÁÇÅ 1 ¡ÔâÅ¡ÃÑÁ

E
PURE CAN
SUGAR

มวลของวัตถุตางกัน
นํ้าหนักของวัตถุจึงไมเทากัน

แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 107
 แรงโนมถวงของโลกหรือแรงดึงดูดของโลกทําใหวัตถุตาง ๆ มีนํ้าหนัก
ซึ่งวัตถุตาง ๆ จะมีนํ้าหนักมากหรือมีนํ้าหนักนอยขึ้นอยูกับปจจัย ดังนี้
1. มวลของวัตถุ แทนระยะยืดของสปริง

มวลนอย นํ้าหนักนอย มวลมาก นํ้าหนักมาก

ถาวัตถุใดมีมวลนอย ถาวัตถุใดมีมวลมาก
แรงโนมถวงของโลก แรงโนมถวงของโลก
ที่ ก ระทํ า ต อ วั ต ถุ นั้ น ที่ ก ระทํ า ต อ วั ต ถุ นั้ น
ANE ANE
EC
PUR SUGAR
จะมีคานอย วัตถุจึงมี
EC
PUR SUGAR
จะมีคามาก วัตถุจึงมี
นํ้าหนักนอย นํ้าหนักมาก
K
E
Y
2. ระยะหางจากจุดศูนยกลางของโลก
คาแรงดึงดูดของโลกในตําแหนงตาง ๆ มีคา ไมเทากัน หากวัตถุอยูห า ง
จากจุดศูนยกลางของโลกมากขึ้นเทาใด แรงดึงดูดของโลกที่กระทําตอวัตถุนั้นจะ
ยิ่งลดนอยลง ดังนั้น เมื่อนําวัตถุชิ้นเดียวกันไปชั่งในสถานที่ตางกัน นํ้าหนักของ
วัตถุชิ้นนั้นจึงมีคาไมเทากัน
เกร็ดวิทย - นารู
ดาวเคราะหแตละดวงในระบบสุริยะมีแรงดึงดูดไมเทากัน สมหนัก 12 นิวตัน
เชน ดวงจันทรมีมวลนอยกวาโลก จึงมีแรงดึงดูดนอยกวา โลก
โลก 6 เทา ดังนัน้ ถาชัง่ นํา้ หนักของวัตถุชนิ้ เดียวกันบนโลก
และบนดวงจันทร นํา้ หนักของวัตถุชนิ้ นัน้ ทีช่ งั่ บนดวงจันทร ดวงจันทร สมหนัก 2 นิวตัน
จะมีนํ้าหนักนอยกวาชั่งบนโลก 6 เทา

108 ปจจัยที่มีผลตอนํ้าหนักของวัตถุ
 กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 3 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÁÇŢͧÇѵ¶Ø¡Ñº¡ÒÃà¤Å×è͹·Õè การวัด
การสังเกต
การทดลอง
จุดประสงค : สังเกตและอธิบายมวลของวัตถุที่มีผลตอการ การลงความเห็นจากขอมูล
การพยากรณหรือการคาดคะเน
เปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุได การตีความหมายขอมูลและ
ระบุปญหา : มวลของวัตถุมผี ลตอการเปลีย่ นแปลงการเคลือ่ นที่ การลงขอสรุป
ของวัตถุอยางไร
วัตถุที่มีมวลมากจะเคลื่อนที่หรือหยุดเคลื่อนที่ไดยากกวาวัตถุที่มีมวลนอย
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. นาฬกาจับเวลา 1 เรือน 2. เครื่องชั่งสปริงแบบตั้ง 1 เครื่อง
3. ทรายละเอียด 1 ถัง 4. ทอ (พีวีซี) ยาว 1 เมตร 1 ทอน
5. ถุงพลาสติก 2 ใบ 6. เชือกขนาดเทากัน 2 เสน K
E
Y
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม แลวชวยกันตักทรายใสถงุ พลาสติกใบที่ 1 เต็มถุง และใบที่ 2 ครึง่ ถุง แลวใชเชือก
มัดปากถุงใหแนน นําไปผูกกับทอที่พาดระหวางโตะ 2 ตัว ในระดับเดียวกัน (ดังภาพ)
2. คาดคะเนวา ถาผลักถุงทรายทัง้ 2 ใบ ดวยแรงทีเ่ ทากัน ถุงทรายใบใดจะเคลือ่ นทีง่ า ยกวากัน
และถุงทรายใบใดจะหยุดงายกวากัน
3. ทํากิจกรรมเพื่อสังเกตการเคลื่อนที่ของ
ถุงแตละใบ โดยสังเกตวา ถุงทรายใบใด
เคลื่อนที่ไดงาย และหยุดเคลื่อนที่ไดงาย
กวากัน จากนั้นสังเกตและบันทึกผล
4. ชัง่ มวลของถุงทรายทัง้ 2 ใบ ดวยเครือ่ งชัง่
อานคาที่ได และบันทึกผล
5. เปรียบเทียบเวลาการเคลื่อนที่และมวล
ของถุงทรายทั้ง 2 ใบ
6. รวบรวมขอมูลที่ได แลวรวมกันสรุปผล
การทํากิจกรรม พรอมนําเสนอหนาชัน้ เรียน
แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 109
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
การสังเกตมวลของวัตถุที่มีผลตอการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่
การทดลอง
สิ่งที่สังเกต
ผลักถุงที่มีทรายครึ่งถุง ผลักถุงที่มีทรายเต็มถุง
เคลื่อนที่ไดเร็วและงายกวา
ลักษณะการเคลื่อนที่ ……………………………………………………………………………… เคลื่อนที่ไดชาและยากกวา
……………………………………………………………………………..

ของถุงทราย ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………

หยุดการเคลื่อนที่ไดเร็วและงายกวา ……………………………………………………………………………..
ลักษณะการหยุดเคลือ่ นที่ …………………………………………………………………………….. หยุดการเคลื่อนที่ไดชาและยากกวา
ของถุงทราย ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………

ด ล อ ง)
มวลของถุงทรายที่ชั่งได …………………………………………………………………………….. ก……………………………………………………………………………..
ท
บ
ั ผ ล าร
(กรัม) (ขึ้นอยูก ………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………

K ÊÃØ»¼Å
E
Y
จากการทํากิจกรรม พบวา ถุงทีม่ ที รายเต็มถุงมีมวลมากกวาถุงทีม่ ที รายครึง่ ถุง จึงทําใหมกี ารเปลีย่ นแปลง
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

การเคลื่อนที่ไดชาและยากกวา และเมื่อถุงนั้นเคลื่อนที่ไปแลวจะทําใหหยุดการเคลื่อนที่ไดยากกวา
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ถุงที่มีทรายอยูครึ่งถุง แสดงวา มวลมีผลตอการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนของวัตถุ โดยวัตถุที่มีมวลมาก

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จะเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ไดยากกวาวัตถุที่มีมวลนอย
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา มวลของวัตถุมีผลตอการเปลี่ยนแปลง

การเคลือ่ นทีข่ องวัตถุ โดยวัตถุทมี่ มี วลมากจะเคลือ่ นทีห่ รือเคลือ่ นยายไดยากกวา
วัตถุที่มีมวลนอย จึงเกิดเปนการตานการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุนั้น

Çѵ¶Ø·ÕèÁÕÁÇŹŒÍ A
¨Ðà»ÅÕè¹á»Å§ Çѵ¶Ø·ÕèÁÕÁÇÅÁÒ¡
¡ÒÃà¤Å×è͹·ÕèËÃ×Í ¨Ðà»ÅÕè¹á»Å§
à¤Å×è͹ŒÒÂä´Œ§‹Ò ¡ÒÃà¤Å×è͹·ÕèËÃ×Í
à¤Å×è͹ŒÒÂä´ŒÂÒ¡

110
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 1
1 ขีด ✓ ใน ของภาพที่เปนผลจากแรงโนมถวงของโลกที่กระทําตอวัตถุ
✓

ใบไมรวงจากตน นักกีฬาวายนํ้า

นักกีฬาปนจักรยาน ฝนตก K
E
Y

2 อานขอความ แลวขีด ✓ ใน หนาขอความทีเ่ กีย่ วของกับแรงโนมถวงของโลก

และกา ✗ ใน หนาขอความที่ไมเกี่ยวของกับแรงโนมถวงของโลก
✓ 1. นํ้าตกไหลจากที่สูงลงสูที่ตํ่า
✗ 2. พื้นที่เปยกนํ้า จะทําใหเกิดการลื่นไถล
✓ 3. ลูกมะพราวหลุดรวงจากตนตกลงสูพื้น
✗ 4. รถจักรยานเคลื่อนที่ได เพราะเราออกแรงปน
✓ 5. วัตถุทุกชนิดมีนํ้าหนัก เพราะมีแรงโนมถวงของโลก
✗ 6. ลูกบอลจะกลิ้งไดไกล หากเตะบนพื้นคอนกรีตที่เปยกนํ้า
✓ 7. ถาเราเดินขึ้นบนที่สูง ๆ เราจะรูสึกเหนื่อยกวาเดินบนที่ราบ
✓ 8. เมื่ อ เราโยนเหรี ย ญขึ้ น ไปในอากาศ เหรี ย ญจะลอยขึ้ น ไป จากนั้ น
เหรียญจะตกลงมา

แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 111
 3 ดูภาพแลวบอกวา แรงโนมถวงของโลกมีประโยชนตอสิ่งที่อยูในภาพอยางไร
แรงโนมถวงของโลก
1. ประโยชน คือ …………………………………………………………….
ทําใหนํ้าไหลจากที่สูงลงสูที่ตํ่า จึงนํามา
…………………………………………………………………………………………………..

ใชผันนํ้าไปใชในสถานที่ตาง ๆ ได
…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

แรงโนมถวงของโลก
2. ประโยชน คือ …………………………………………………………….
ทําใหวัตถุตาง ๆ มีนํ้าหนัก จึงใชเครื่องชั่ง
…………………………………………………………………………………………………..

วัดหานํ้าหนักของวัตถุตาง ๆ ได
…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

K แรงโนมถวงของโลก
3. ประโยชน คือ …………………………………………………………….
E
Y
ทําใหวัตถุตกลงสูพื้นเสมอ จึงนํามา
…………………………………………………………………………………………………..

สรางนาฬกาทรายได
…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

4 อานขอความที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
ปอนั่งรถผานถนนที่ตัดเลียบไปตามไหลเขา และเห็นปายเตือนระวังหินถลม
1. จากขอความ เกี่ยวของกับแรงโนมถวงของโลกหรือไม อยางไร
เกี่ยวของ เนื่องจากแรงโนมถวงของโลกสามารถดึงดูดกอนหินบนภูเขาใหตกลงสูพื้นได
................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................

2. ถาพบปายเตือนนี้ นักเรียนควรปฏิบัติอยางไร
ควรหลีกเลี่ยงเสนทางนี้ หรือถาหลีกเลี่ยงไมได เมื่อตองผานเสนทางนี้ใหสังเกตบริเวณ
................................................................................................................................................................................................................................
ไหลเขาอยางระมัดระวังตลอดการนั่งรถผาน
................................................................................................................................................................................................................................

112
 ÊÃØ»ÊÒÃÐÊÒ¤ÑÞ
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 1
... เขียนแผนผัง แผนภาพ หรือเขียนสรุปความรูเรื่อง แรงโนมถวงของโลก

(ตัวอยาง)
ÁռŷíÒãËŒÇѵ¶Ø·Ø¡ª¹Ô´
µ¡Å§ÊÙ‹¾×é¹àÊÁÍ ·ÕèµíÒá˹‹§à´ÕÂǡѹº¹âÅ¡
áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡·Õè
¡ÃзíÒµ‹ÍÇѵ¶Øµ‹Ò§ æ
ÁÕ¤‹Ò෋ҡѹ

áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡·Õè¡ÃзíÒµ‹Í
´Ç§¨Ñ¹·Ã Çѵ¶Øµ‹Ò§ æ ·íÒãËŒÇѵ¶ØÁÕ¹íéÒ˹ѡ
K
E
ÇÑ´¹íéÒ˹ѡ¢Í§Çѵ¶Øä´Œ Y
áç⹌Á¶‹Ç§ â´Â㪌à¤Ã×èͧªÑè§Ê»ÃÔ§
¢Í§âÅ¡
áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡
·Õè¡ÃзíÒµ‹ÍÇѵ¶Ø¢Öé¹ÍÂÙ‹¡Ñº

ÁÇŢͧÇѵ¶Ø ÃÐÂÐË‹Ò§¨Ò¡¨Ø´Èٹ¡ÅÒ§¢Í§âÅ¡

Çѵ¶Ø·ÕèÁÕÁÇŹŒÍ Çѵ¶Ø·ÕèÁÕÁÇÅÁÒ¡ àÁ×èÍÇѵ¶ØÍÂÙ‹Ë‹Ò§¨Ø´Èٹ¡ÅÒ§¢Í§âÅ¡

áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡ áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡ ÁÒ¡ áç⹌Á¶‹Ç§¢Í§âÅ¡·Õ¡è ÃзíÒµ‹Í
·Õè¡ÃзíÒµ‹ÍÇѵ¶Ø ·Õè¡ÃзíÒµ‹ÍÇѵ¶Ø Çѵ¶Ø¹Ñ鹨ÐÂÔè§Å´Å§
¨ÐÁÕ¤‹Ò¹ŒÍ ¨ÐÁÕ¤‹ÒÁÒ¡

แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 113
 กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิด
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 1
1 พิจารณาภาพ และบอกวาเกี่ยวของกับแรงโนมถวงของโลกอยางไร

1. ภาพ ......................................................................................................
ลิงเกาะกิ่งไม 2. ภาพ ......................................................................................................
นํ้าตก
เกีย่ วของกับแรงโนมถวงของโลก ดังนี้ เกีย่ วของกับแรงโนมถวงของโลก ดังนี้
ลิงตองเกาะกิง่ ไมใหแนน ไมเชนนัน้ จะถูก
........................................................................................................................... แรงโนมถวงของโลกดึงดูดใหนาํ้ ไหลจาก
...........................................................................................................................

แรงโนมถวงของโลกดึงดูดใหตกลงมา
........................................................................................................................... ที่สูงลงสูที่ตํ่า จึงเกิดเปนนํ้าตก
...........................................................................................................................
K
E
Y 2 ขีด ✓ ในขอทีเ่ ปนผลมาจากแรงโนมถวงของโลกโดยตรง พรอมบอกเหตุผล
เปนผลจาก
ขอความ แรงโนมถวง เหตุผลประกอบ
ของโลก
1. การเดินขึ้นไปบนภูเขาสูง เราจะ ✓ เพราะเปนการเดินสวนทางกับแรงโนมถวง
.................................. ....................................................................................................................................

รูสึกเหนื่อยกวาเดินบนทางราบ ของโลก ทําใหเราตองออกแรงมากขึ้น

....................................................................................................................................

2. พื้นถนนที่ขรุขระจะทําใหเกิด .................................. ....................................................................................................................................

แรงตานการเคลื่อนที่ ....................................................................................................................................

3. ลูกฟุตบอลกลิ้งไปไดไกลบน .................................. ....................................................................................................................................

พื้นเรียบ ....................................................................................................................................

4. วัตถุทุกชนิดที่อยูบนโลก ✓ เพราะมีแรงโนมถวงของโลกกระทําตอ
.................................. ....................................................................................................................................

มีนํ้าหนัก วั....................................................................................................................................
ตถุทุกชนิด
5. ผลไมที่สุกงอมรวงจากตนไม ✓ เพราะเมือ่ ผลไมสกุ หลุดจากขัว้ แรงโนม-
.................................. ....................................................................................................................................

ลงสูพื้น ถ....................................................................................................................................
วงของโลกจะดึงดูดใหผลไมรวงลงพื้น
114
3 ตอบคําถามตอไปนี้
1. เพราะเหตุใด เมื่อโยนวัตถุขึ้นไปในอากาศ วัตถุจึงตกลงสูพื้นเสมอ
เพราะมีแรงโนมถวงของโลกหรือแรงดึงดูดของโลกกระทําตอวัตถุทุกชนิดบนโลก
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ไมวาจะโยนวัตถุนั้นขึ้นไปในอากาศหรือปลอยวัตถุจากที่สูง วัตถุจะตกลงสูพื้นเสมอ
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. แรงโนมถวงของโลกมีความสัมพันธกับมวลของวัตถุหรือไม อยางไร
มีความสัมพันธกนั ถาวัตถุทมี่ มี วลนอย แรงโนมถวงของโลกทีก่ ระทําตอวัตถุนนั้ จะมีคา นอย
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

สวนวัตถุที่มีมวลมาก แรงโนมถวงของโลกที่กระทําตอวัตถุนั้นจะมีคามาก
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. เพราะเหตุใด วัตถุตาง ๆ บนโลกจึงมีนํ้าหนักแตกตางกัน

เพราะวัตถุตา ง ๆ บนโลกมีมวลตางกัน ทําใหมแี รงโนมถวงของโลกมากระทําตอวัตถุเหลานัน้
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

แตกตางกันไป วัตถุตาง ๆ จึงมีนํ้าหนักไมเทากัน

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

4 อานขอมูลที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
อาน วิเคราะห เขียน
K
ดวงจันทรมมี วลนอยกวาโลกมาก แรงดึงดูดของดวงจันทร E
Y
จึงนอยกวาโลก 6 เทา ทําใหนักบินอวกาศที่ลงสํารวจ
ดวงจันทร สามารถหิ้วหรือถือเครื่องมือและอุปกรณทาง
วิทยาศาสตรทมี่ นี าํ้ หนักมาก ๆ ไดงา ย และสามารถเคลือ่ นที่
ไปมาโดยไมลาํ บาก

1. ดวงจันทรมแี รงดึงดูดนอยกวาโลก 6 เทา นักเรียนคิดวา จะสงผลดีหรือผลเสีย

ตอการสํารวจดวงจันทรของนักบินอวกาศหรือไม อยางไร
สงผลดี เพราะทําใหนักบินอวกาศสามารถเคลื่อนที่ในการปฏิบัติภารกิจไดงายขึ้น
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

รวมทั้งสามารถยกหรือเคลื่อนยายเครื่องมือตาง ๆ ไดสะดวก
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. หากนักบินอวกาศชัง่ นํา้ หนักของตนเองบนดวงจันทรได 12 นิวตัน เมือ่ กลับมา

ชั่งนํ้าหนักบนโลก นักบินอวกาศจะมีนํ้าหนักเทาไร
เมื่อชั่งนํ้าหนักบนโลก นักบินอวกาศจะมีนํ้าหนักเทากับ 72 นิวตัน เพราะบนโลกมี
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

แรงดึงดูดมากกวาบนดวงจันทร 6 เทา
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 115
 5 เติมคําตอบลงในชองวาง เพื่อสรุปความสัมพันธของมวลและนํ้าหนัก
นิวตัน มีมวลมาก กรัม หรือกิโลกรัม
มีมวลนอย มีนํ้าหนักนอย แรงโนมถวงของโลก
นํ้าหนัก มีนาํ้ หนักมาก มวล

มวล
…………………………………. กรัม หรือกิโลกรัม
คือ ปริมาณของเนื้อวัตถุนั้น ๆ มีหนวยเปน ……………………………………………………
แรงโนมถวงของโลก ทีก่ ระทําตอมวลของวัตถุ ทําใหวตั ถุมนี าํ้ หนัก
สวนนํา้ หนัก คือ ……………………………………………………
มีหนวยเปน ……………………………………………………
นิวตัน
แรงโนมถวงของโลกจะดึงดูดวัตถุที่ ……………………………………………………
มีมวลมาก ดวยแรงมาก จึงทําใหวตั ถุ
มีนํ้าหนักมาก และดึงดูดวัตถุที่ ……………………………………………………
…………………………………………………… มีมวลนอย ดวยแรงนอย จึงทําให
K วัตถุ ……………………………………………………
มีนํ้าหนักนอย
E
Y

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
แหงศตวรรษที่ 21
ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน แลวปฏิบัติกิจกรรม ดังนี้
1. ชวยกันระดมความคิดเพื่อรวบรวมเหตุการณในชีวิตประจําวันทีี่มีผลมาจาก
แรงโนมถวงของโลก
2. อภิปรายและสรุปขอมูลรวมกัน จากนั้นนําขอมูลมาจัดทําในรูปแบบ แผนภาพ
แผนผังความคิด แผนพับ ใบความรู หรืออื่น ๆ โดยใชเทคโนโลยีเขามาชวย
3. สงตัวแทนนําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน โดยใชวิธีการสื่อสารที่นาสนใจ
ระดับคุณภาพ
ทักษะศตวรรษที่ 21 พฤติกรรมบงชี้ 3 2 1
ทักษะชีวิตและการทํางาน ทํางานรวมกับผูอื่น และยอมรับความคิดเห็นของผูอื่น
ทักษะการเรียนรูและนวัตกรรม ออกแบบผลงานอยางสรางสรรค
ทักษะดานสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี เลือกใชวิธีสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ
116
àÃ×èͧ·Õè 2 µÑÇ¡ÅÒ§¢Í§áʧ
໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
• จําแนกวัตถุเปนตัวกลางโปรงใส ตัวกลางโปรงแสง และวัตถุทึบแสง โดยใชลักษณะการมองเห็นสิ่งตาง ๆ ผานวัตถุนั้นเปนเกณฑ ได

ชวนอานชวนคิด

ศัพทนารู
วัตถุโปรงใส
transparent object
(แทร็นซ'แพรึนท 'ออ็ บเจ็คท)
วัตถุโปรงแสง ¤Ø³¾‹Í¤Ð ·íÒäÁàÃÒ¶Ö§ÁͧàËç¹
translucent object ÊÔ觢ͧµ‹Ò§ æ ÀÒÂã¹ÃŒÒ¹¹Õéä´Œ
(แทร็นส'ลซู นึ ท 'ออ็ บเจ็คท) ªÑ´à¨¹¡Ç‹ÒÌҹ¢ŒÒ§ æ ŋФÐ
K
วัตถุทึบแสง E
Y
opaque object
(โอ'เพค 'อ็อบเจ็คท)
A

໚¹à¾ÃÒÐÇ‹ÒÌҹ¤ŒÒ
·Ñé§ÊͧÌҹ¹Õé 㪌Çѵ¶Ø
·Õè໚¹µÑÇ¡ÅÒ§¢Í§áʧ
ÁÒ¡Ñé¹áʧᵡµ‹Ò§¡Ñ¹¤ÃѺ áŌǵÑÇ¡ÅÒ§¢Í§
áʧ¤×ÍÍÐäÃ
ËÃ×ͤÃѺ¤Ø³¾‹Í

เพือ่ น ๆ รูห รือไมวา

ตัวกลางของแสงคืออะไร แลววัตถุใด
บางที่จัดเปนตัวกลางของแสง

แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 117
 µÑÇ¡ÅÒ§¢Í§áʧ
แสงเดิ น ทางเป น เส น ตรงจาก
แหลงกําเนิดแสง โดยจะเคลื่อนที่ผาน
สิ่งตาง ๆ กอนเขาสูตาของเรา หากนํา
สิ่งตาง ๆ มากั้นแสงแลวแสงสามารถ
ผานไปได เรียกวา ตัวกลางของแสง
ส ว นสิ่ ง ที่ นํ า มากั้ น แสงแล ว แสงไม
สามารถผานไปได เรียกวา วัตถุทบึ แสง

ตัวกลางของแสงᵡµ‹Ò§
K ¨Ò¡วัตถุทึบแสงÍ‹ҧäÃ
E
Y
กิจกรรม ลองทําดู
วาดภาพหรือติดภาพสิ่งของที่เปนตัวกลางของแสง หรือวัตถุทึบแสง พรอมเขียนชื่อสิ่งของ
ตัวกลางของแสง (ตัวอยาง)

1. ขวดแกวใส
………………………………………………………….. 2. กระจกฝา
………………………………………………………….. แผนพลาสติกใส
3. …………………………………………………………..
วัตถุทึบแสง

1. กลองลัง
………………………………………………………….. 2. กระเปานักเรียน
………………………………………………………….. 3. กลองดินสอ
…………………………………………………………..

118
 กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 1 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
¡ÒèíÒṡµÑÇ¡ÅÒ§¢Í§áʧ การสังเกต
การทดลอง
การจําแนกประเภท
จุดประสงค : สังเกตและจําแนกวัตถุที่นํามาใชกั้นแสง โดยใช การลงความเห็นจากขอมูล
การตีความหมายขอมูลและ
การมองเห็นแสงผานวัตถุนั้นเปนเกณฑได การลงขอสรุป
ระบุปญหา : เมื่อนําวัตถุชนิดตาง ๆ มากั้นแสง แสงสามารถ
เคลื่อนที่ผานวัตถุแตละชนิดไดเหมือนกันหรือไม
เมื่อนําวัตถุชนิดตาง ๆ มากั้นแสง แสงสามารถเคลื่อนที่ผานวัตถุแตละชนิดได
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................
แตกตางกัน
...............................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. แกวใส 1 ใบ 2. แผนไม 1 แผน
K
3. ไฟฉาย 1 กระบอก 4. แผนโฟม 1 แผน E
Y
5. กระดาษไข 1 แผน 6. กระจกฝา 1 บาน
7. แผนกระจกใส 1 แผน 8. ถุงพลาสติกสี 1 ใบ
9. แผนกระดาษสี 1 แผน 10. แผนกระเบื้อง 1 แผน
11. แผนพลาสติกใส 1 แผน

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม กลุม ละ 3 - 4 คน จากนัน้ ชวยกัน
สังเกตลักษณะของวัตถุทนี่ าํ มาทํากิจกรรม
2. รวมกันแสดงความคิดเห็นวา เมื่อนําวัตถุ
แตละชนิดมากั้นแสงของไฟฉาย จะทําให
มองเห็นแสงที่ผานวัตถุตาง ๆ ไดแตกตาง
กันหรือไม อยางไร

แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 119
 3. รวมกันทํากิจกรรมโดยปดหองใหมืด จากนั้นสองไฟฉายผานวัตถุที่เตรียมไวทีละชนิด
โดยใชกระดานดําหรือผนังหองเปนฉากรับแสง
4. สังเกตแสงของไฟฉายที่ผานวัตถุแตละชนิด แลวบันทึกผล
5. นําผลการทํากิจกรรมมาจําแนกชนิดของวัตถุที่ใชกั้นแสง โดยใชการมองเห็นแสงผาน
วัตถุนั้นเปนเกณฑ
6. นําเสนอชนิดของวัตถุที่ใชกั้นแสงหนาชั้นเรียน เพื่ออภิปรายและสรุปผลรวมกัน

K
E
Y

*หมายเหตุ : การจัดหาอุปกรณในการทํากิจกรรม ครูอาจเปลี่ยนใชวัตถุที่มีอยูภายในโรงเรียนหรือใน

ทองถิ่นไดตามความเหมาะสม และใหสอดคลองกับจุดประสงคของการทํากิจกรรม
120
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
การมองเห็นแสงไฟฉายผานวัตถุตาง ๆ ที่นํามากั้นแสง
แสงที่ผานวัตถุเมื่อนํามากั้นแสง จําแนกวัตถุเปน
ชนิดของวัตถุ
ผานไดดี ผานไดบาง ผานไมได วัตถุโปรงใส วัตถุโปรงแสง วัตถุทึบแสง
1. แผนไม ✓ ✓
2. แผนกระจกใส ✓ ✓
3. แผนกระเบื้อง ✓ ✓
4. แผนกระดาษสี ✓ ✓
5. แผนโฟม ✓ ✓
6. แผนพลาสติกใส ✓ ✓
7. กระจกฝา ✓ ✓
8. กระดาษไข ✓ ✓
9. ถุงพลาสติกสี ✓ ✓ K
E
Y
10. แกวใส ✓ ✓

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา เมือ่ นําวัตถุตา ง ๆ มากัน้ แสง วัตถุแตละชนิดจะยอมใหแสงผานไดตา งกัน ซึง่ จําแนก
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

วัตถุตามลักษณะทีก่ นั้ แสงได ดังนี้

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

· วัตถุที่ยอมใหแสงผานไดดี ไดแก แผนกระจกใส แผนพลาสติกใส และแกวใส

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

· วัตถุที่ยอมใหแสงผานไดบาง ไดแก กระจกฝา กระดาษไข และถุงพลาสติกสี

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

· วัตถุที่ไมยอมใหแสงผานได ไดแก แผนไม แผนกระเบื้อง แผนกระดาษสี และแผนโฟม

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

เมื่อนําวัตถุตาง ๆ มากั้นแสงของไฟฉาย แลวมองแสงไฟฉายผานวัตถุ

แตละชนิด จะทําใหเรามองเห็นลักษณะของแสงทีท่ ะลุผา นวัตถุตา ง ๆ ไดแตกตางกัน
ซึ่งเราสามารถจําแนกวัตถุที่นํามากั้นแสงไดตามลักษณะการมองเห็นแสงที่ทะลุ
ผานวัตถุนั้นไดเปน วัตถุโปรงใส วัตถุโปรงแสง และวัตถุทึบแสง
แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 121
 สิง่ ทีก่ นั้ ทางเดินของแสง แลวมีผลตอการมองเห็นของเรา เรียกวา ตัวกลาง
โดยตัวกลางนั้นอาจเปนวัตถุตาง ๆ ที่ทําจากวัสดุตางชนิดกัน จึงมีผลทําใหแสง
เคลื่อนที่ผานไดแตกตางกันไป หากใชลักษณะการมองเห็นสิ่งตาง ๆ ที่อยูหลัง
วัตถุเปนเกณฑ สามารถจําแนกวัตถุได 3 ประเภท ดังนี้
ตัวกลางโปรงใส วัตถุบางชนิดเมือ่ นํามากัน้ แสง แลวทําใหมองเห็น
แสงผานวัตถุหรือมองเห็นสิ่งตาง ๆ ที่อยูหลังวัตถุนั้นชัดเจน แสดงวา
วัตถุนั้นยอมใหแสงผานไปไดมาก หรือผานไดเกือบทั้งหมด เรียกวัตถุ
ที่มีสมบัติเชนนี้วา ตัวกลางโปรงใส เชน นํ้า อากาศ แกวใส เปนตน

K
E
Y นํ้า แกวใส กระจกใส

122
ตัวกลางโปรงแสง วัตถุบางชนิดเมื่อนํามากั้นแสง แลวทําใหมอง
เห็นแสงผานวัตถุหรือมองเห็นสิ่งตาง ๆ ที่อยูหลังวัตถุนั้นไมชัดเจน
แสดงวา วัตถุนั้นยอมใหแสงผานไปไดบางสวน เรียกวัตถุที่มีสมบัติ
เชนนี้วา ตัวกลางโปรงแสง เชน กระจกฝา กระดาษไข หมอก เปนตน

กระดาษแกวขุน กระเบือ้ งกรองแสง ขวดแกวสีชา

K
E
Y

วัตถุทึบแสง วัตถุบางชนิดเมือ่ นํามากัน้ แสง แลวทําใหมองไมเห็น

แสงผานวัตถุหรือมองไมเห็นสิ่งตาง ๆ ที่อยูหลังวัตถุนั้น แสดงวา
วั ต ถุ นั้ น ไม ย อมให แ สงผ า นไปได เรี ย กวั ต ถุ ที่ มี ส มบั ติ เ ช น นี้ ว  า
วัตถุทึบแสง เชน แผนกระเบื้อง แผนไม ถวยเซรามิก เปนตน

แผนไม ถวยเซรามิก แผนกระเบื้อง

แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 123
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 1
1 ดูภาพแลววิเคราะหวา ภาพใดเปนตัวกลางโปรงใส ตัวกลางโปรงแสง และ
วัตถุทึบแสง

1. ตัวกลางโปรงใส
…………………………………………………………….. 2. วัตถุทึบแสง
…………………………………………………………….. ตัวกลางโปรงแสง
3. ……………………………………………………………..

K
E
Y

ตัวกลางโปรงแสง
4. …………………………………………………………….. 5. ตัวกลางโปรงใส
…………………………………………………………….. 6. วัตถุทึบแสง
……………………………………………………………..

2 ตอบคําถามตอไปนี้
1. วัตถุที่เปนตัวกลางโปรงใสมีลักษณะสําคัญอยางไร
วั.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ตถุบางชนิดเมือ่ นํามากัน้ แสงแลวยอมใหแสงผานไปไดเกือบทัง้ หมด จึงทําใหมองเห็นแสงหรือ
สิ.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ง่ ตาง ๆ หลังวัตถุนั้นไดชัดเจน
2. วัตถุที่เปนตัวกลางโปรงแสงมีลักษณะสําคัญอยางไร
วั.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ตถุบางชนิดเมือ่ นํามากัน้ แสงแลวยอมใหแสงผานไปไดบางสวน จึงทําใหมองเห็นแสงหรือ
สิ.............................................................................................................................................................................................................................................................................
่งตาง ๆ หลังวัตถุนั้นไมชัดเจน
3. วัตถุทึบแสงมีลักษณะสําคัญอยางไร
วั.............................................................................................................................................................................................................................................................................
ตถุบางชนิดเมื่อนํามากั้นแสงแลวไมยอมใหแสงผานไปได จึงทําใหมองไมเห็นแสงหรือ
สิ.............................................................................................................................................................................................................................................................................
่งตาง ๆ หลังวัตถุนั้น

124
3 จําแนกวัตถุที่กําหนดใหตอไปนี้ ตามชนิดของตัวกลางของแสงลงในตาราง
ลูกฟุตบอล กลองลัง นํ้า
กระจกฝา ตุกตาหมี ตูไม
ขวดแกวใส กระดาษสี โองมังกร
ขวดแกวสีชา แวนขยาย ไมปงปอง
แผนอะลูมิเนียม กระดาษไข กระจกเงา
แผนพลาสติกใส แวนสายตา ขวดพลาสติกขุน

ชนิดตัวกลางของแสง วัตถุ
K
E
Y
1. ตัวกลางโปรงใส นํ้า แวนขยาย แผนพลาสติกใส ขวดแกวใส แวนสายตา
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2. ตัวกลางโปรงแสง กระจกฝา ขวดพลาสติกขุน กระดาษไข ขวดแกวสีชา

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3. วัตถุทบึ แสง ลูกฟุตบอล กระดาษสี แผนอะลูมิเนียม กลองลัง

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

โองมังกร กระจกเงา ไมปงปอง ตุกตาหมี ตูไม

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 125
 ÊÃØ»ÊÒÃÐÊÒ¤ÑÞ
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 2
... เขียนแผนผัง แผนภาพ หรือเขียนสรุปความรูเรื่อง ตัวกลางของแสง

(ตัวอยาง)
µÑÇ¡ÅÒ§¢Í§áʧ

Çѵ¶Ø·Õè¹íÒÁÒ¡Ñé¹áʧ

áʧ¼‹Ò¹ä´Œ´Õ áʧ¼‹Ò¹ä´ŒºÒ§Ê‹Ç¹ áʧ¼‹Ò¹äÁ‹ ä´ŒàÅÂ

K
E
Y
µÑÇ¡ÅÒ§â»Ã‹§ãÊ µÑÇ¡ÅÒ§â»Ã‹§áʧ Çѵ¶Ø·Öºáʧ

¡ÃШ¡ãÊ ¡ÃШ¡½‡Ò ¡Å‹Í§Åѧ

¹íéÒ ¢Ç´á¡ŒÇÊÕªÒ á¼‹¹äÁŒ

á¡ŒÇãÊ ¤Çѹ ¡íÒᾧºŒÒ¹

126
 กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิด
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 2
1 ตอบคําถามตอไปนี้
1. ตัวกลางของแสงกับวัตถุทึบแสง แตกตางกันหรือไม อยางไร
แตกตางกัน เพราะตัวกลางของแสง คือ วัตถุที่นํามากั้นแสงแลวแสงสามารถผานไป
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ไดบางสวน หรือผานไปไดเกือบทัง้ หมด สวนวัตถุทบึ แสง คือ วัตถุทนี่ าํ มากัน้ แสง

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

แลวแสงไมสามารถผานไปไดเลย
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ยกตัวอยางการนําตัวกลางโปรงใส ตัวกลางโปรงแสง และวัตถุทึบแสงไปใช

ประโยชนในชีวิตประจําวัน
• ตัวกลางโปรงใส เชน …………………………………………………………………………………………………………………………………….
ถุงพลาสติกใส ใชใสสิ่งของที่ตองการใหมองเห็นภายในถุง
• ตัวกลางโปรงแสง เชน …………………………………………………………………………………………………………………………………….
กระจกฝา ใชทําบานเกล็ดหนาตางเพื่อปองกันแสงแดดจา
• วัตถุทึบแสง เชน ………………………………………………………………………………………………………………………………………
อิฐ ใชทําผนังของบานเพื่อปองกันการมองเห็นภายในบาน
2 เขียนชื่อวัตถุที่กําหนดให แลวจําแนกชนิดของวัตถุ
K
E
Y

1. หนังสือ
…………………………………………… กระถางตนไม 3. ……………………………………………
2. …………………………………………… กระจกฝา 4. ขวดแกว
……………………………………………

5. กรรไกร
…………………………………………… กระดาษไข
6. …………………………………………… ถุงพลาสติกสี 8. ……………………………………………
7. …………………………………………… กระจกใส

1. วัตถุที่ยอมใหแสงผานไดดี ไดแก ขวดแก ว และกระจกใส

…………………………………………………………………………………………

2. วัตถุที่ยอมใหแสงผานไดบางสวน ไดแก กระดาษไข กระจกฝา และถุงพลาสติกสี

…………………………………………………………………………………………

3. วัตถุที่ไมยอมใหแสงผานไปไดเลย ไดแก หนั งสือ กรรไกร และกระถางตนไม

…………………………………………………………………………………………

แรงโน้มถ่วงของโลกและตัวกลางของแสง 127
 3 อานขอมูลที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
อาน วิเคราะห เขียน
ชานนทตองการสรางบานแบบประหยัดพลังงานไฟฟา เขาใชกระจกใสทําเปน
หนาตางรอบบาน เพื่อใหแสงสวางสองเขามาภายในตัวบานในชวงเวลากลางวัน
แตในบางเวลาแสงสวางจะสองเขามาภายในตัวบานมากจนเกินไป จึงทําใหภายใน
บานของชานนทมีความสวางและรอนมาก
1. กระจกใสที่ชานนทใชทําหนาตาง จัดเปนตัวกลางของแสงประเภทใด
เพราะอะไร
กระจกใส จัดเปนตัวกลางโปรงใส เพราะเปนวัตถุทยี่ อมใหแสงผานไดดี หรือผานไดเกือบ
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ทั.............................................................................................................................................................................................................................................................................
้งหมด แสงสวางจึงสองเขามาในบานของชานนทมาก
2. หากนักเรียนเปนชานนท นักเรียนจะแกปญหานี้อยางไร เพราะอะไร
ใช ผามานที่มีลักษณะหนามาติดที่หนาตาง เพื่อกั้นแสงในเวลาที่มีแสงสวางมากเกินไป
.............................................................................................................................................................................................................................................................................
K
E เพราะผ ามานที่มีความหนาจัดเปนวัตถุทึบแสง จึงไมยอมใหแสงผานได
.............................................................................................................................................................................................................................................................................
Y

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
แหงศตวรรษที่ 21
ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน แลวปฏิบัติกิจกรรม ดังนี้
1. ชวยกันรวบรวมชื่อวัตถุตาง ๆ ที่พบเห็นในชีวิตประจําวัน
2. นําชื่อวัตถุที่รวบรวมไดมาชวยกันจําแนกเปนตัวกลางโปรงใส ตัวกลางโปรงแสง
และวัตถุทึบแสง
3. นําขอมูลที่จําแนกไดมาจัดทําเปนสมุดภาพโดยวาดภาพหรือติดภาพวัตถุตาง ๆ
พรอมตกแตงใหสวยงาม
4. นําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน โดยใชวิธีการสื่อสารที่นาสนใจ
ระดับคุณภาพ
ทักษะศตวรรษที่ 21 พฤติกรรมบงชี้ 3 2 1
ทักษะชีวิตและการทํางาน ทํางานรวมกับผูอื่น และยอมรับความคิดเห็นของผูอื่น
ทักษะการเรียนรูและนวัตกรรม ออกแบบผลงานอยางสรางสรรค
ทักษะดานสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี เลือกใชวิธีสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ
128
 แบบวัดผลสัมฤทธิต์ ามตัวชีว้ ดั ไดคะแนน คะแนนเต็ม
»ÃШíÒ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 3 ......................... 50

ตอนที่ 1 30 คะแนน
1 ขีด ✓ ใน ของภาพทีเ่ ปนผลจากแรงโนมถวงของโลกทีก่ ระทําตอวัตถุ (6 คะแนน)

✓ ✓ ✓
กระโดดนํ้า ปนเขา นํ้าตก
K
E
Y

✓
ขับรถยนต กระโดดสูง ดวงอาทิตยขึ้น

ตอบคําถามตอไปนี้
1. แรงโนมถวงของโลกมีผลตอการเคลื่อนที่ของวัตถุอยางไร (2 คะแนน)
ทําใหวัตถุมีนํ้าหนัก และทําใหวัตถุตกลงสูพื้นโลกเสมอ
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ทิศทางของแรงโนมถวงของโลกที่กระทําตอวัตถุเปนอยางไร (2 คะแนน)
ดึงดูดวัตถุเขาสูจุดศูนยกลางของโลก จึงกระทําตอวัตถุในแนวดิ่ง
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

1. มฐ./ตัวชี้วัด ว 2.2 ขอ 1

ไดคะแนน คะแนนเต็ม
.........................
แรงโน้มถ่วงของโลกและตั วกลางของแสง 10 129
 2 ยกตัวอยางสถานการณที่เกิดจากแรงโนมถวงของโลก 2 สถานการณ แลวเขียน
อธิบายวาเกี่ยวของกับแรงโนมถวงของโลกอยางไร
1...........................................................................................................................................................................................................................................................................................
การเดินขึ้นภูเขา เมื่อเราเดินขึ้นภูเขาเราจะรูสึกเหนื่อยงายและตองออกแรงในการเดินมากขึ้น
เพราะการเดินขึ้นภูเขาสวนทางกับทิศทางแรงโนมถวงของโลก
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

2...........................................................................................................................................................................................................................................................................................
นํา้ ตก โดยนํา้ จะไหลจากภูเขาตกลงสูพ นื้ ดานลาง เพราะแรงโนมถวงของโลกดึงดูดสิง่ ตาง ๆ
ใหตกลงสูพื้นโลกเสมอ นํ้าจึงไหลจากที่สูงลงสูที่ตํ่า
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

3 อานขอมูลจากการทดลองที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
ปรีชา ทําการทดลองโดยใชเครือ่ งชัง่ สปริงวัดนํา้ หนักกอนหินทีละกอน แลว
คอย ๆ เพิม่ จํานวนของกอนหินขึน้ ทีละกอน จนครบ 3 กอน ไดผลการทดลอง ดังนี้
จํานวนกอนหินที่ชั่ง (กอน) นํ้าหนักของกอนหิน (นิวตัน)
K 1 0.3
E
Y 2 0.9
3 1.8

1. จากการทดลอง สามารถสรุปผลการทดลองไดวาอยางไร (1 คะแนน)

เมื่อวัตถุมีมวลมากขึ้น แรงโนมถวงของโลกที่กระทําตอวัตถุจะมากขึ้น
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. บนดวงจันทรมีแรงโนมถวงนอยกวาโลก 6 เทา ถาปรีชาทําการทดลองนี้

บนดวงจันทร จะไดผลการทดลองแตกตางกันหรือไม อยางไร (2 คะแนน)
แตกตางกัน คือ นํา้ หนักของกอนหินทีช่ งั่ บนดวงจันทรจะนอยกวานํา้ หนักของกอนหินทีช่ งั่
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

บนโลก
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. จากผลการทดลอง ถานําถุงสมที่มีมวล 1 กิโลกรัม และถุงฝรั่งที่มีมวล

2 กิโลกรัม ไปวัดนํา้ หนัก วัตถุใดจะมีนาํ้ หนักมากกวากัน เพราะอะไร (2 คะแนน)
ถุงฝรั่ง เพราะถุงฝรั่งมีมวลมากกวาถุงสม จึงถูกแรงโนมถวงของโลกกระทํามากกวาถุงสม
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. มฐ./ตัวชี้วัด ว 2.2 ขอ 1 3. มฐ./ตัวชี้วัด ว 2.2 ขอ 2

ไดคะแนน คะแนนเต็ม ไดคะแนน คะแนนเต็ม
130 ......................... 5 ......................... 5
4 ตอบคําถามตอไปนี้
1. มวลของวัตถุมีผลตอการเคลื่อนที่ของวัตถุหรือไม อยางไร (2 คะแนน)
มีผล โดยวัตถุที่มีมวลมากจะเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ไดยาก สวนวัตถุที่มีมวลนอย
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

จะเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ไดงาย
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. รถบรรทุกที่มีมวลมากกับรถยนตที่มีมวลนอยกวา นักเรียนคิดวา รถคันใด

สามารถเคลื่อนที่ไดงายและเร็วกวากัน เพราะอะไร (3 คะแนน)
รถยนต เพราะเปนรถที่มีขนาดเล็กกวาและมีมวลนอยกวารถบรรทุก รถยนตจึงมีนํ้าหนัก
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

นอยกวา ทําใหเปลีย่ นแปลงการเคลือ่ นทีไ่ ดงา ยกวารถบรรทุกทีม่ ขี นาดใหญและมีมวลมากกวา

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

5 อานขอมูลจากการทดลองที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
หนูนานําวัตถุชนิดตาง ๆ มากั้นระหวางแสงเทียนไขกับสายตา แลวทดลอง
มองแสงเทียนไขผานวัตถุ และบันทึกผลการทดลองได ดังนี้
K
E
การมองแสงเทียนไขผานวัตถุที่นํามากั้น Y
มองเห็นแสงไดชัดเจน มองเห็นแสงไมชัดเจน มองไมเห็นแสง
- แกวใส - กระดาษไข - แผนกระดาษ
- ถุงพลาสติกใส - ถุงพลาสติกขุน - แผนไม
- กลองพลาสติกใส - แผนกระจกฝา - ผาขนหนู

1. การทดลองนี้ สรุปผลไดอยางไร (2 คะแนน)

แสงสามารถเคลื่อนที่ผานวัตถุแตละชนิดไดแตกตางกัน
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ยกตัวอยางวัตถุแตละประเภทเพิ่มเติม ประเภทละ 1 ตัวอยาง (3 คะแนน)

(ตัวอยาง) มองเห็นแสงไดชดั เจน - กระจกใส มองเห็นแสงไมชดั เจน - ฟลม กรองแสง
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

มองไมเห็นแสง - จานเซรามิก
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

4. มฐ./ตัวชี้วัด ว 2.2 ขอ 3 5. มฐ./ตัวชี้วัด ว 2.3 ขอ 1

ไดคะแนน คะแนนเต็ม ไดคะแนน คะแนนเต็ม
......................... 5
.........................
แรงโน้มถ่วงของโลกและตั วกลางของแสง 5 131
 ตอนที่ 2 20 คะแนน วง ลอมรอบตัวอักษรหนาคําตอบที่ถูกที่สุด
1. ขอใด ไมใช ผลจากแรงโนมถวงของโลก 7. สิ่งใดของวัตถุที่มีผลตอการเคลื่อนที่ใน
ก. กังหันลม
ข. กระดาษตกลงพื้น
ค. นํ้าตกไหลลงสูแองนํ้า
ง. รถวิ่งลงจากภูเขาอยางรวดเร็ว
2. ถาโลกไมมีแรงโนมถวงผลจะเปนอยางไร
ก. วัตถุตาง ๆ จะลอยออกนอกโลก
ข. คนจะปนขึ้นไปบนที่สูงไดยาก
ค. วัตถุทุกชนิดจะมีนํ้าหนัก
ง. นํ้าหนักตัวเราจะเพิ่มขึ้น
3. สิ่งใดทําใหดวงจันทรโคจรรอบโลก
ก. แรงดึงดูดของดวงอาทิตย
K ข. แรงดึงดูดของดวงจันทร
E
Y ค. แรงดึงดูดของดวงดาว
ง. แรงดึงดูดของโลก
4. ขอใดคือประโยชนของแรงโนมถวงของโลก
ก. ฝนตกลงสูพื้น
ข. กระโดดไดสูงขึ้น
ค. ยกสิ่งของหนัก ๆ ไดงาย
ง. เดินขึ้นที่สูงแลวไมเหนื่อย
5. ในอวกาศมีสภาพเปนอยางไร
ก. มีแรงดึงดูดมากกวาโลก
ข. มีแรงดึงดูดนอยกวาโลก
ค. มีแรงดึงดูดสูงมาก
ง. มีสภาพไรนํ้าหนัก
6. ใบไมรวงลงพื้นดินเกี่ยวของกับขอใด
ก. แรงลม ข. แรงโนมถวง
ค. แรงไฟฟา ง. แรงแมเหล็ก
132
แนวดิ่งของวัตถุ
ก. ชนิด ข. มวล
ค. สี ง. ความแข็ง
8. ขอใดถูกตองเกีย่ วกับแรงโนมถวงของโลก
ก. แรงดิ่งขึ้นที่เกิดจากการผลักและดึง
วัตถุ
ข. แรงที่มากระทําตอวัตถุในแนวขนาน
กับพื้นโลก
ค. แรงที่เกิดขึ้นในทิศทางตรงกันขาม
กับการเคลื่อนที่ของวัตถุ
ง. แรงของโลกที่ดึงดูดวัตถุเขาสู
ศูนยกลางของโลก
9. เซอร ไอแซก นิวตัน เกี่ยวของกับขอใด
ก. ทฤษฎีแรงโนมถวง
ข. ทฤษฎีแรงเสียดทาน
ค. การประดิษฐเครื่องชั่งสปริง
ง. การวัดแรงดึงดูดของดวงจันทร
10. การเดินลงจากภูเขาสูง แลวไมรสู กึ เหนือ่ ย
เปนเพราะอะไร
ก. มีทิศทางเดียวกับแรงดึงดูดของโลก
ข. รองเทาชวยใหไถลไปตามพื้น
ค. รางกายไดรับอากาศบริสุทธิ์
ง. มีอากาศชวยพยุงรางกาย
11. เครือ่ งมือชนิดใดทีใ่ ชหลักของแรงโนมถวง
ของโลก
ก. สิ่ว ข. คอน
ค. เครื่องชั่ง ง. เลือ่ ย
12. ขอมูลแสดงนํ้าหนักของสิ่งของ 4 ชนิด 16. “เมือ่ แสงสองผานวัตถุทไี่ มยอมใหแสงผาน
สิ่งของ นํ้าหนัก (นิวตัน) จะทําใหเกิดเงา” จากขอความขางตน วัตถุที่
หนังสือ 3 ไมยอมใหแสงผาน คือขอใด
แกวนํ้า 2 ก. กระจกฝา ข. จานกระเบื้อง
สมุด 1 ค. ถุงพลาสติกใส ง. ผาขาวบาง
ถุงขนม 0.5
17. ขอใดเปนการใชประโยชนจากตัวกลาง
จากขอมูล สิ่งของใดมีนํ้าหนักนอยที่สุด โปรงแสง
ก. หนังสือ ข. แกวนํ้า ก. ใชกระดาษไขลอกลายภาพวาด
ค. สมุด ง. ถุงขนม
ข. ใชกระจกใสทําตูเลี้ยงปลา
13. ขอมูลแสดงมวลของวัตถุ 4 ชนิด ค. ใชกระดาษสีหอของขวัญ
ชนิดของวัตถุ มวล (กิโลกรัม) ง. ใชแผนไมกั้นผนังหอง
ชนิดที่ 1 1
ชนิดที่ 2 2
18. ถาตองการเก็บยาไมใหถูกแสง ควรเก็บ
ชนิดที่ 3 5
ยาไวในถุงพลาสติกแบบใด จึงจะเหมาะสม
ชนิดที่ 4 10 ที่สุด K
E
ก. ถุงพลาสติกแบบใส Y
จากขอมูล ถาวัตถุที่นํามาชั่งมีความสูง ข. ถุงพลาสติกแบบขุน
เทากัน วัตถุชนิดใดมีนํ้าหนักมากที่สุด ค. ถุงพลาสติกทึบแสงสีนํ้าตาล
ก. ชนิดที่ 1 ข. ชนิดที่ 2
ค. ชนิดที่ 3 ง. ชนิดที่ 4 ง. ถุงพลาสติกทุกชนิดแบบใดก็ได
14. ขอใดเปนการใชประโยชนจากตัวกลาง 19. ขอใดเปนวัตถุทึบแสงทั้งหมด
โปรงใส ก. แกวใส สมุด ยางลบ
ก. ใชผาทํามานหนาตาง ข. แผนไม ปฏิทินตั้งโตะ กลองลัง
ข. ใชกระเบื้องมุงหลังคาบาน ค. กระจกฝา กระดาษไข ผาขาวบาง
ค. ใชกระจกฝาทําประตูหองนํ้า ง. กระจกใส แกวพลาสติกสีฟา สมุด
ง. ใชกระจกใสทําบานหนาตางหอง 20. วัตถุทึบแสง มีลักษณะอยางไร
15. หมอกเปนตัวกลางชนิดใด ก. วัตถุทยี่ อมใหแสงผานไดบางสวน
ก. วัตถุทึบแสง ข. วัตถุทยี่ อมใหแสงผานไดมากทีส่ ดุ
ข. ตัวกลางโปรงใส ค. วัตถุที่ไมยอมใหแสงผานไดเลย
ค. ตัวกลางโปรงแสง ง. ขอ ก. และ ข. ถูก
ง. ขอ ก. และ ข. ถูก ตอนที่ 2
ไดคะแนน คะแนนเต็ม
20
.........................
แรงโน้มถ่วงของโลกและตั วกลางของแสง 133
 ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè

4 ÇÑÊ´ØáÅÐÊÊÒÃ

K
E
Y

ÊÔ觢ͧµ‹Ò§ æ
·ÕèàÃÒ㪌㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ·íÒÁÒ¨Ò¡
ÇÑʴت¹Ô´ã´ºŒÒ§
áÅŒÇÇÑÊ´ØᵋÅЪ¹Ô´
ÁÕÊÁºÑµÔ·Ò§¡ÒÂÀÒ¾àËÁ×͹¡Ñ¹
µÑǪÕéÇÑ´ ËÃ×͵‹Ò§¡Ñ¹ Í‹ҧäÃ
1. เปรียบเทียบสมบัตทิ างกายภาพดานความแข็ง สภาพยืดหยุน การนําความรอน
และการนําไฟฟาของวัสดุ โดยใชหลักฐานเชิงประจักษจากการทดลองและ
ระบุการนําสมบัติเรื่องความแข็ง สภาพยืดหยุน การนําความรอน และ
การนําไฟฟาของวัสดุไปใชในชีวติ ประจําวัน ผานกระบวนการออกแบบชิน้ งาน
(มฐ. ว 2.1 ป.4/1)
2. แลกเปลี่ยนความคิดกับผูอื่นโดยการอภิปรายเกี่ยวกับสมบัติทางกายภาพของ
วัสดุอยางมีเหตุผลจากการทดลอง (มฐ. ว 2.1 ป.4/2)
3. เปรียบเทียบสมบัติของสสารทั้ง 3 สถานะ จากขอมูลที่ไดจากการสังเกต มวล
การตองการที่อยู รูปรางและปริมาตรของสสาร (มฐ. ว 2.1 ป.4/3)
4. ใชเครื่องมือเพื่อวัดมวล และปริมาตรของสสารทั้ง 3 สถานะ (มฐ. ว 2.1 ป.4/4)
àÃ×èͧ·Õè 1 ÇÑÊ´Ø㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ
໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
• อภิปราย และเปรียบเทียบสมบัติทางกายภาพดานความแข็ง สภาพยืดหยุน การนําความรอน และการนําไฟฟาของวัสดุได
• ระบุการนําสมบัติทางกายภาพของวัสดุไปใชในชีวิตประจําวันได
• อภิปรายเกี่ยวกับสมบัติทางกายภาพของวัสดุอยางมีเหตุผลจากการทดลองได

ชวนอานชวนคิด

ศัพทนารู
สภาพยืดหยุน
elasticity ໚¹à¾ÃÒÐÇÑÊ´Ø·Õè㪌·íÒµÑÇᡌǢͧ ᡌǪçÍ¡â¡áŵ
(อิแล็ส'ติสซิทิ) Ì͹¨Ñ§àŤÃѺ¤Ø³áÁ‹
˹٠2 ¤¹ äÁ‹àËÁ×͹¡Ñ¹Âѧä§Å‹ÐÅÙ¡
ฉนวนไฟฟา
electrical insulator
(อิ'เล็คทริคัล 'อินชิวเลเทอ)
K
ตัวนําไฟฟา E
Y
electrical conductor
(อิ'เล็คทริคัล คัน'ดัคเทอ)

·íÒäÁᡌǷÕè˹٨ѺᤋÍØ‹¹ æ
äÁ‹ÁÕ¤ÇÒÁÌ͹àËÁ×͹¾Õè¸Ñ¹àŤÐ
รูห รือไมวา
໚¹à¾ÃÒÐÍÐääФسáÁ‹ วัสดุแตละชนิด มีสมบัติ
ทางกายภาพอยางไรบาง

วัสดุและสสาร 135
 1 »ÃÐàÀ·¢Í§ÇÑÊ´Ø
สิ่งที่นํามาใชทําวัตถุหรือสิ่งของ
เครื่องใชตาง ๆ ที่อยูรอบตัวเรา ทํามา
จากวัสดุหลากหลายชนิด ซึ่งการเลือก
วัสดุเพื่อนํามาทําเปนวัตถุหรือสิ่งของ
เครือ่ งใชตา ง ๆ ตองคํานึงถึงสมบัตขิ อง
วัสดุ ความเหมาะสมในการใชงาน และ
การนําไปใชประโยชนเสมอ

K Çѵ¶Ø·Õè 㪌 ã¹ªÕ ÇÔ µ»ÃШíÒÇѹ

E
Y
·íÒÁÒ¨Ò¡วัสดุ»ÃÐàÀ·ã´ºŒÒ§

กิจกรรม ลองทําดู
ดูภาพวัตถุที่กําหนดให แลวเติมชื่อวัสดุที่นํามาใชทําวัตถุนั้น
1 2 3

โตะและเกาอี้ ยางรถยนต กระดุม

ไม
ทํามาจาก ………………………………………….. ยาง
ทํามาจาก ………………………………………….. พลาสติก
ทํามาจาก …………………………………………..
4 5 6

แกวกาแฟ หมอ กระบอกใสนํ้า

ดินเหนียว
ทํามาจาก ………………………………………….. โลหะ
ทํามาจาก ………………………………………….. พลาสติก
ทํามาจาก …………………………………………..
136
 วัตถุหรือสิ่งของตาง ๆ ที่อยูรอบตัวเรา ทํามาจากวัสดุหลายชนิด เชน
ยาง ไม เสนใยสังเคราะห แกว พลาสติก ฝาย โลหะตาง ๆ เปนตน ซึง่ วัสดุ
แตละชนิดจะถูกนําไปผลิตเปนสิ่งของ
ตาง ๆ ตามความเหมาะสมและการใชงาน วัสดุมกี ปี่ ระเภท ÊÒÁÒö
ÈÖ¡ÉÒä´Œ¨Ò¡¡Ô¨¡ÃÃÁµ‹Í仹Õé
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 1 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÇÑÊ´ØÃͺµÑÇàÃÒ การสังเกต
การจําแนกประเภท
การลงความเห็นจากขอมูล
การตีความหมายขอมูลและ
จุดประสงค : สังเกต และจําแนกประเภทของวัสดุ โดยใช การลงขอสรุป
การแบงประเภทของวัสดุเปนโลหะ เซรามิก และ
พอลิเมอร เปนเกณฑได K
E
ระบุปญหา : วัสดุแตละประเภทมีลักษณะแตกตางกันหรือไม Y
สมมติฐาน : วั.................................................................................................................................................................................................................................................................
สดุแตละประเภทมีลักษณะแตกตางกัน

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
แหลงขอมูลตาง ๆ เชน หนังสือ อินเทอรเน็ต เปนตน
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม แลวใหแตละกลุมชวยกันสืบคน
ขอมูลจากแหลงขอมูลตาง ๆ เกี่ยวกับวัสดุ
3 ประเภท คือ โลหะ เซรามิก และพอลิเมอร
จากนัน้ รวมกันอภิปราย และสรุปความรูท ไี่ ด
ลงในตาราง
2. แตละกลุมรวมกันสํารวจวัตถุตาง ๆ ภายใน
หองเรียน แลวชวยกันแสดงความคิดเห็นวา
วัตถุที่พบทํามาจากวัสดุชนิดใด
วัสดุและสสาร 137
 3. ชวยกันจําแนกวัตถุที่สํารวจไดตามประเภทของวัสดุ แลวบันทึกผล
4. นําเสนอผลการทํากิจกรรม และรวมกันสรุปผลการจําแนกวัตถุตามประเภทของวัสดุ

ºÑ¹·Ö¡¼Å
การจําแนกประเภทของวัสดุที่ใชทําวัตถุ (ตัวอยาง)
ประเภทของวัสดุ ขอมูลที่ไดจากการสืบคน วัตถุที่สํารวจ
โลหะ เป นวัสดุที่ไดมาจากการนําแรธาตุที่มีสวนผสมของ …………………………………………………………..
…………………………………..……………………………………………………………………………….. ช อ น ลวดหนี บ กระดาษ
แร โลหะมาถลุ ง ซึ่ ง โลหะมี ค วามแข็ ง แรง ทนทาน ……………………………………………………………
…………………………………..……………………………………………………………………………….. กลอนหนาตาง ลูกบิดประตู
สามารถนํ าความรอนและนําไฟฟาไดดี
…………………………………..……………………………………………………………………………….. ลวดเย็บกระดาษ
……………………………………………………………

เซรามิก เป นการนําดินเหนียวมาขึ้นรูปตาง ๆ เชน แกวกาแฟ ……………………………………………………………

…………………………………..……………………………………………………………………………….. กระถางตนไม แจกัน
ถ…………………………………..………………………………………………………………………………..
วย เปนตน จากนัน้ นําไปผานความรอนทีอ่ ณ
ุ หภูมสิ งู …………………………………………………………..
แกวนํ้าเซรามิก
ซึ…………………………………..………………………………………………………………………………..
่งเซรามิกมีความแข็งแตเปราะงาย และไมนําไฟฟา ……………………………………………………………
K มี…………………………………..………………………………………………………………………………..
ทงั้ วัสดุทไี่ ดจากธรรมชาติ เชน ไม ไหม ฝาย และวัสดุ ……………………………………………………………
โตะเรียน ลูกบอล ยางลบ
E
Y
พอลิเมอร
ที…………………………………..……………………………………………………………………………….. แกวนํ้าพลาสติก
ไ่ ดจากการสังเคราะห เชน พลาสติก ยางสังเคราะห ……………………………………………………………
เป…………………………………..………………………………………………………………………………..
นตน ซึง่ พอลิเมอรมนี าํ้ หนักเบาและไมนาํ ไฟฟา ……………………………………………………………

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา วัตถุตา ง ๆ ทํามาจากวัสดุหลายชนิด ซึง่ สามารถจําแนกได 3 ประเภท ดังนี้
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

1. โลหะ มีลกั ษณะแข็ง นําความรอนและนําไฟฟาไดดี เชน ชอน ลวดเย็บกระดาษ เปนตน

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

2. เซรามิก มีลกั ษณะแข็ง แตเปราะงายเมือ่ ถูกแรงกระแทก เชน แกวเซรามิก แจกัน เปนตน

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

3. พอลิเมอร สวนใหญมนี าํ้ หนักเบาและไมนาํ ไฟฟา เชน ยางลบ แกวนํา้ พลาสติก เปนตน
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา วัตถุรอบ ๆ ตัว ทํามาจากวัสดุหลายชนิด

ซึง่ สามารถจําแนกวัสดุเหลานัน้ ได 3 ประเภท ไดแก โลหะ เซรามิก และพอลิเมอร
นอกจากนี้ วัตถุบางชนิดยังทํามาจากวัสดุหลายชนิดประกอบกัน เชน มีด ทํามาจาก
โลหะและพลาสติก ซึ่งพลาสติกเปนวัสดุประเภทพอลิเมอร เปนตน
138
 วัสดุตา ง ๆ ทีใ่ ชในชีวติ ประจําวันสามารถจําแนกตามสมบัตทิ างกายภาพได
3 ประเภท คือ
1. โลหะ
โลหะ เปนวัสดุที่ไดมาจากการนําแรธาตุที่มีสวนผสมของแรโลหะมาถลุง
ซึ่งโลหะเปนวัสดุที่มีความแข็งแรง ทนทาน มันวาว และมีความเหนียวสูง
เมื่อโลหะไดรับความรอนสามารถนํา
มาตีใหเปนแผนเรียบหรือดึงใหเปน
เสนได นอกจากนี้ โลหะยังสามารถ
นําความรอนและนําไฟฟาไดดี ทองคํา เงิน
วัสดุประเภทโลหะ เชน ทองแดง
ทองคํา เหล็ก อะลูมิเนียม สังกะสี เงิน
นิกเกิล ดีบุก ตะกั่ว เปนตน เหล็ก
K
E
Y
ตัวอยาง สิ่งของที่ทํามาจากวัสดุประเภทโลหะ
หมอ ลวด แหวน เหรียญ

ลูกกุญแจ ตะปู

ประเภทของวัสดุ 139
 2. เซรามิก
เซรามิก เปนวัสดุทไี่ ดมาจากการนําวัตถุดบิ มาขึน้ รูปและผานความรอนสูง
เพื่อใหเกิดความแข็งแรง เซรามิกเปนวัสดุที่มีความแข็งแตคอนขางเปราะงาย
และแตกหักไดงายเมื่อถูกแรงกระแทก
หรือหลน เซรามิกเปนวัสดุทไี่ มนาํ ไฟฟา
แตเซรามิกบางชนิดเปนตัวนําความรอน
ไดดี ดินขาว ดินเหนียว
วัตถุดิบที่นํามาทําเปนเซรามิก
เชน ดินเหนียว ดินขาว หินฟนมา
หินเขีย้ วหนุมาน ทราย เปนตน ทราย

K ตัวอยาง สิ่งของที่ทํามาจากวัสดุประเภทเซรามิก
E
Y

แจกัน กานํ้าชา กระถางตนไม ชักโครก

โองมังกร กระปุกออมสิน

140
 3. พอลิเมอร
พอลิเมอร เปนวัสดุทไี่ ดจากธรรมชาติและไดจากการสังเคราะห พอลิเมอร
เปนวัสดุทมี่ นี าํ้ หนักเบา มีความใส และยอมสีไดหลากหลาย พอลิเมอรสว นใหญ
เปนวัสดุที่ไมนําไฟฟาและเปนฉนวน
ความรอนไดดี
วัสดุประเภทพอลิเมอรที่ไดจาก
ธรรมชาติ เชน ยางพารา ไม ฝาย
ไหม เสนใยธรรมชาติ เปนตน ทีไ่ ดจาก
การสังเคราะห เชน เสนใยสังเคราะห
ยางสังเคราะห พลาสติก เปนตน ไหม เปนวัสดุจากธรรมชาติทใี่ ชในอุตสาหกรรมสิง่ ทอ
และสามารถนําไปใชประโยชนในทางการแพทยได

ตัวอยาง สิ่งของที่ทํามาจากวัสดุประเภทพอลิเมอร K
E
Y
รถของเลน กลองลัง ผาพันคอ ทัพพีไม

เกร็ดวิทย - นารู
วัสดุตาง ๆ สามารถจําแนกตามแหลงที่มาได 2 ประเภท คือ วัสดุธรรมชาติ วัสดุสังเคราะห
1. วัสดุธรรมชาติ เชน ไม ทราย ฝาย ใยไหม โลหะตาง ๆ
ยางพารา ดินเหนียว ดินขาว เปนตน
2. วัสดุสงั เคราะห เชน พลาสติก ไมสงั เคราะห ยางสังเคราะห
เสนใยสังเคราะห เปนตน

วัสดุและสสาร 141
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 1
1 ดูภาพ แลวขีด ✓ลงในชองวางทีต่ รงกับประเภทของวัสดุ พรอมใหเหตุผลประกอบ
ประเภทของวัสดุ
วัตถุ เหตุผล
โลหะ เซรามิก พอลิเมอร
1. ทํ..........................................................................................................................
าจากพลาสติกนํ้าหนักเบา
ทํ..........................................................................................................................
าใหมีสีสันไดงาย ไมนําไฟฟา
✓ และไม นําความรอน
..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

2. ทําจากโลหะ มีความแข็ง
..........................................................................................................................

นําความรอน และนําไฟฟาไดดี
..........................................................................................................................
✓ ..........................................................................................................................
K
E
Y ..........................................................................................................................

3. ทําจากดินเหนียว มีความแข็งแตเปราะ
..........................................................................................................................

ไมนําความรอน และไมนําไฟฟา
..........................................................................................................................
✓ ..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

4. ทํ..........................................................................................................................
าจากยางพารามีสภาพยืดหยุน
ไม นําความรอน และไมนําไฟฟา
..........................................................................................................................
✓ ..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

5. ทํ..........................................................................................................................
าจากไม มีความแข็ง
ไม นําความรอน และไมนําไฟฟา
..........................................................................................................................
✓ ..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

142
 2 ÊÁºÑµÔ·Ò§¡ÒÂÀÒ¾
¢Í§ÇÑÊ´Ø
เคยสั ง เกตหรื อ ไม ว  า สิ่ ง ของ
ที่ อ ยู  ร อบ ๆ ตั ว เราทํ า มาจากวั ส ดุ ที่
แตกตางกัน โดยวัสดุแตละชนิดอาจ
มีสมบัติบางประการที่เหมือนกันหรือ
แตกตางกัน ซึ่งเราสามารถสังเกตและ
ทดสอบสมบัติทางกายภาพของวัสดุ
ตาง ๆ ได เชน ความแข็ง สภาพยืดหยุน
การนําความรอน การนําไฟฟา เปนตน
สมบัติทางกายภาพของวัสดุ
ᵋÅЪ¹Ô´ÁÕ¤ÇÒÁàËÁ×͹¡Ñ¹ K
E
áÅÐᵡµ‹Ò§¡Ñ¹ Í‹ҧäà Y
กิจกรรม ลองทําดู
นําสมบัติทางกายภาพของวัสดุที่กําหนดใหมาเติมลงในชองวางใหสมบูรณ
สภาพยืดหยุน การนําไฟฟา ความแข็ง

ลวดทองแดงในสายไฟฟา เสาไฟฟา มีสมบัตทิ าง

มีสมบัตทิ างกายภาพดาน กายภาพดาน
การนําไฟฟา
………………………………………………………… ความแข็ง
……………………………………………………

ลูกโปง มีสมบัตทิ าง
กายภาพดาน
สภาพยืดหยุน
……………………………………………..

วัสดุและสสาร 143
 1. ความแข็งของวัสดุ
ความแข็ง คือ ความทนทานตอแรงขูดขีดของวัสดุ วัสดุที่มีสมบัติดาน
ความแข็งสามารถตรวจสอบไดโดยการนําวัสดุชนิดตาง ๆ มาขูดขีดกัน ซึ่งวัตถุ
แตละชนิดมีความแข็งไมเทากัน ขึน้ อยูก บั
วัสดุที่นํามาใชทําวัตถุนั้น ๆ วัสดุชนิดใดบางที่มีสมบัติ
ดานความแข็ง µÃǨÊͺ䴌
¨Ò¡¡Ò÷íÒ¡Ô¨¡ÃÃÁ¹Õé

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 2 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÇÑÊ´Øã´ÁÕ¤ÇÒÁá¢ç§ การสังเกต
การทดลอง
การตั้งสมมติฐาน
การลงความเห็นจากขอมูล
K
จุดประสงค : เปรียบเทียบสมบัติทางกายภาพดานความแข็ง การตีความหมายขอมูลและ
E ของวัสดุได การลงขอสรุป
Y
ระบุปญหา : วั……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ตถุที่ทําจากวัสดุตางชนิดกันมีความแข็งแตกตางกันหรือไม
สมมติฐาน : วั................................................................................................................................................................................................................................................................
ตถุที่ทําจากวัสดุตางชนิดกันจะมีความแข็งแตกตางกัน

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. ไมบรรทัดโลหะ 1 อัน 2. ขวดพลาสติก 1 ใบ
3. แผนไม 1 แผน

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม แลวใหแตละกลุมรวมกันสังเกต
ลักษณะของไมบรรทัดโลหะ ขวดพลาสติก
และแผนไม จากนั้นแสดงความคิดเห็น
รวมกันเกีย่ วกับความแข็งของวัสดุเหลานัน้

144
2. แสดงความคิดเห็นเกีย่ วกับความแข็งของวัตถุทสี่ งั เกต แลวตัง้ สมมติฐานเกีย่ วกับความแข็ง
ของวัสดุ
3. ทดสอบความแข็งของวัสดุเพื่อตรวจสอบสมมติฐานตามขั้นตอน ดังนี้
1) ใชไมบรรทัดโลหะขูดขีดกับขวดพลาสติก 2) ใชไมบรรทัดโลหะขูดขีดกับแผนไม
3) ใชขวดพลาสติกขูดขีดกับไมบรรทัดโลหะ 4) ใชขวดพลาสติกขูดขีดกับแผนไม
5) ใชแผนไมขูดขีดกับไมบรรทัดโลหะ 6) ใชแผนไมขูดขีดกับขวดพลาสติก
(โดยระหวางการทํากิจกรรมใหสังเกตการเกิดรอยขูดขีดบนวัสดุแตละชนิด แลวบันทึกผล
ลงในตาราง)
4. นําขอมูลจากการทํากิจกรรมมาเปรียบเทียบและสรุป พรอมนําเสนอหนาชั้นเรียน
5. รวมกันอภิปรายและสรุปผลภายในชัน้ เรียน

K
E
Y
ขั้นตอนที่ 1 ขั้นตอนที่ 2

ÅͧÈÖ¡ÉÒ
¡Ò÷´Åͧ
¨Ò¡ÀÒ¾¹Ð

ขั้นตอนที่ 3 ขั้นตอนที่ 4

ขั้นตอนที่ 5 ขั้นตอนที่ 6

วัสดุและสสาร 145
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
การทดสอบความแข็งของวัสดุ
การทดลอง ผลการทดลอง
เกิดรอยที่พลาสติก
1. ใชไมบรรทัดโลหะขูดขีดขวดพลาสติก ……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………

2. ใชไมบรรทัดโลหะขูดขีดกับแผนไม เกิดรอยที่แผนไม
……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

3. ใชขวดพลาสติกขูดขีดกับไมบรรทัด ไมเกิดรอยที่ขวดพลาสติกกับไมบรรทัดโลหะ
……………………………………………………………………………………………………………………

โลหะ ……………………………………………………………………………………………………………………

4. ใชขวดพลาสติกขูดขีดกับแผนไม ไมเกิดรอยที่ขวดพลาสติกกับแผนไม
……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

K
E
Y
5. ใชแผนไมขูดขีดกับไมบรรทัดโลหะ ไมเกิดรอยที่แผนไมกับไมบรรทัดโลหะ
……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

6. ใชแผนไมขูดขีดกับขวดพลาสติก เกิดรอยที่ขวดพลาสติก
……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา แผนไมทาํ จากไม จะเกิดรอยเมือ่ ถูกขูดขีดดวยไมบรรทัดโลหะ ขวดพลาสติก
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ทําจากพลาสติก จะเกิดรอยเมื่อถูกขูดขีดดวยไมบรรทัดโลหะและแผนไม และไมบรรทัดโลหะทําจาก

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

โลหะ จะไมมรี อยจากการถูกขูดขีด แสดงวา โลหะเปนวัสดุทมี่ คี วามแข็งมากกวาไมและพลาสติก ดังนัน้

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

วัตถุที่ทําจากวัสดุตางชนิดกันมีความแข็งแตกตางกัน
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา วัสดุที่มีความแข็งจะมีความทนทาน

ตอแรงขูดขีด และเมื่อนําวัสดุที่มีความแข็งมากขูดขีดกับวัสดุอื่นที่มีความแข็ง
นอยกวา วัสดุนั้นจะไมเกิดรอยหรือเกิดรอยนอยมาก
146
 ความแข็ง เปนสมบัติของวัสดุเกี่ยวกับความสามารถในการทนทานตอ
แรงขูดขีด วัสดุที่เกิดรอยจากการขูดขีดไดยากจะมีความแข็งมาก สวนวัสดุ
ที่เกิดรอยขูดขีดไดงายจะมีความแข็งนอย วัสดุแตละชนิดนั้นมีความแข็งที่
แตกตางกัน ซึ่งเราสามารถตรวจสอบสมบัติความแข็งของวัสดุไดโดยการนํา
วัสดุตาง ๆ มาขูดขีดกัน เพื่อหาความทนทานตอการขูดขีด
ถาเราตองการใหสิ่งของเครื่องใชมีความแข็ง ทนทาน และไมเกิดรอย
ไดงาย เราตองเลือกใชวัสดุที่มีความแข็ง เชน โลหะ แกว กระเบื้อง เปนตน
ตัวอยาง การนําสมบัติดานความแข็งของวัสดุมาใชประโยชน

ใชโลหะทําโครงสรางตาง ๆ เชน
อาคาร บานเรือน
ใชเพชรตัดกระจกได ตัวเครื่องบิน K
E
เพราะเพชรมีความแข็ง รถยนต เปนตน Y
มากกวากระจก

ใชตะปูตอกหรือเจาะไมได
เพราะตะปูทาํ มาจากโลหะ
ซึ่งมีความแข็ง
มากกวาไม

เกร็ดวิทย - นารู
กระจก มีความแข็งสามารถนํามาทําเปนสวนประกอบของ
เฟอรนิเจอรตาง ๆ ได เชน โตะเขียนหนังสือหรือโตะรับแขก
เพราะมีความโปรงใสและเปนรอยไดยาก เปนตน
วัสดุและสสาร 147
 2. สภาพยืดหยุนของวัสดุ
เปนสมบัติของวัสดุเมื่อถูกแรง ¹Ñ¡àÃÕ Â¹¤Ô´Ç‹Ò ᶺ¾ÅÒʵԡ
มากระทํา แลวจะเกิดการเปลี่ยนแปลง ÁÕสภาพยืดหยุนËÃ× ÍäÁ‹
µÃǨÊͺ䴌¨Ò¡¡Ò÷íÒ¡Ô¨¡ÃÃÁ¹Õé
รูปรางไป และเมื่อหยุดแรงกระทําแลว
วัสดุนนั้ สามารถกลับคืนสูส ภาพเดิมได
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 3 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÇÑÊ´Øã´ÁÕÊÀÒ¾Â×´ËÂØ‹¹ การวัด
การสังเกต
การทดลอง
การตั้งสมมติฐาน
จุดประสงค : ทดสอบ และเปรียบเทียบสมบัติทางกายภาพ การตีความหมายขอมูล
ดานสภาพยืดหยุนของวัสดุได และการลงขอสรุป
K วัตถุที่ทําจากวัสดุตางชนิดกันมีสภาพยืดหยุน
E ระบุปญหา : ……………………………………………………………………………………………………………………..
Y
แตกตางกันหรือไม ……………………………………………………………………………………………………………………..

สมมติฐาน : วั................................................................................................................................................................................................................................................................
ตถุที่ทําจากวัสดุตางชนิดกันมีสภาพยืดหยุนแตกตางกัน

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. ลูกโปง 2 ขาง 2. แกวพลาสติกใส 2 ใบ
3. ดินสอไม 2 แทง
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม แลวรวมกันสังเกตลักษณะของ
ลูกโปง แกวพลาสติกใส และดินสอไม
แลวบันทึกชนิดของวัสดุที่ใชทําวัตถุลงใน
ตาราง
2. กําหนดปญหาและตั้งสมมติฐานเกี่ยวกับ
การทดสอบดานสภาพยืดหยุนของวัสดุ
148
3. ทดสอบสภาพยืดหยุน ของวัสดุเพือ่ ตรวจสอบ
สมมติฐานตามขัน้ ตอน โดยออกแรงดึงหรือ
แรงบิดลูกโปง สังเกตและบันทึกผล จากนัน้
หยุดออกแรง สังเกตและบันทึกผล
4. ทําการทดสอบซํา้ ในขอ 3. แตเปลีย่ นจาก
ลูกโปงมาเปนแกวพลาสติกใส และดินสอไม
ตามลําดับ
5. รวมกันสรุปผลการทํากิจกรรม แลวนําเสนอ
ขอมูลหนาชั้นเรียน
ºÑ¹·Ö¡¼Å
การทดสอบสภาพยืดหยุนของวัสดุ
ผลการทดลอง
วัสดุ ชนิดของวัสดุ
ออกแรง หยุดออกแรง
K
1. ลูกโปง ยาง
…………………………………………….. เปลี่ยนแปลงรูปราง ……………………………………………………
…………………………………………………….. กลับคืนสูสภาพเดิม E
Y
2. แกวพลาสติกใส พลาสติก เปลี่ยนแปลงรูปราง ไมกลับคืนสูสภาพเดิม
…………………………………………….. …………………………………………………….. ……………………………………………………

3. ดินสอไม ไม ไมเปลี่ยนแปลงรูปราง ไมเปลี่ยนแปลง

…………………………………………….. …………………………………………………….. ……………………………………………………

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา เมือ่ ออกแรงดึงหรือบิดลูกโปง ลูกโปงจะเปลีย่ นแปลงรูปราง และเมือ่ หยุดออกแรง
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ลูกโปงจะกลับคืนสูส ภาพเดิม เมือ่ ออกแรงดึงหรือบิดแกวพลาสติกใส แกวพลาสติกใสจะเปลีย่ นแปลง

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

รูปราง และเมือ่ หยุดออกแรงแกวพลาสติกจะไมกลับคืนสูส ภาพเดิม และเมือ่ ออกแรงดึงหรือบิดดินสอไม

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ดินสอไมจะไมเปลีย่ นแปลงรูปราง แสดงวา ลูกโปงมีสภาพยืดหยุน สวนแกวพลาสติกใสและดินสอไม

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ไมมีสภาพยืดหยุน ดังนั้น วัตถุที่ทําจากวัสดุตางชนิดกันจะมีสภาพยืดหยุนแตกตางกัน

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา วัสดุที่มีสภาพยืดหยุนจะเปลี่ยนแปลง

รูปรางเมือ่ ถูกแรงมากระทํา และสามารถกลับคืนสูส ภาพเดิมไดเมือ่ หยุดแรงกระทํา
ซึ่งวัสดุที่มีสภาพยืดหยุนสวนใหญทํามาจากยาง
วัสดุและสสาร 149
 สภาพยืดหยุน เปนสมบัติของวัสดุเมื่อไดรับแรงกระทํา เชน บีบ กด
ดึง กระแทก เปนตน แลวสงผลใหรูปรางหรือขนาดของวัสดุเปลี่ยนแปลงไป
และเมื่อหยุดออกแรงกระทําตอวัสดุ วัสดุจะกลับคืนสูสภาพเดิมได ซึ่งวัสดุ
แตละชนิดมีสภาพยืดหยุนแตกตางกัน เราสามารถตรวจสอบสภาพยืดหยุนของ
วัสดุไดดวยการออกแรงกระทํา โดยสังเกตวา เมื่อหยุดออกแรงกระทําตอวัสดุ
แลววัสดุสามารถกลับคืนสูสภาพเดิมได แสดงวาวัสดุนั้นมีสภาพยืดหยุน
วัสดุทมี่ สี ภาพยืดหยุน สูง มักจะเปนวัสดุจาํ พวกยาง ซึง่ จัดเปนวัสดุประเภท
พอลิเมอร จึงนิยมนํามาทําสิ่งของตาง ๆ
ตัวอยาง การนําสมบัติดานสภาพยืดหยุนของวัสดุมาใชประโยชน
ใชทําของเลน เชน ลูกบอลยาง
K ตุกตายาง ลูกโปง เปนตน
E
Y

ใชทําเปนของใช เชน หนังยาง ยางลบ

ยางยืดขอบกางเกง ถุงมือยาง
ยางรถยนต เปนตน

วัสดุจําพวกยางไดมาจากนํ้ายางที่กรีดจาก
ตนยางพารา แลวถูกนําไปผานกระบวนการ
ทําแผนยางกอนนําไปแปรรูป
เปนผลิตภัณฑตาง ๆ

150
 3. การนําความรอนของวัสดุ
เปนความสามารถของวัสดุใน ÇÑʴت¹Ô´ã´ºŒÒ§·ÕèÊÒÁÒö
การถ า ยโอนความร อ นจากวัสดุหนึ่ง นําความรอนได ËÒ¤íҵͺ䴌
ไปยังอีกวัสดุหนึง่ ซึง่ วัสดุแตละชนิดนัน้ ¨Ò¡¡Ò÷íÒ¡Ô¨¡ÃÃÁ¹Õé

มีความสามารถในการนําความรอนได
แตกตางกัน
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 4 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÇÑÊ´Øã´¹íÒ¤ÇÒÁÌ͹ การสังเกต
การทดลอง
การตั้งสมมติฐาน
การลงความเห็นจากขอมูล
จุดประสงค : ทดสอบ และเปรียบเทียบสมบัติทางกายภาพ การตีความหมายขอมูล
ดานการนําความรอนของวัสดุได และการลงขอสรุป K
E
วัสดุแตละชนิดนําความรอนไดเหมือนกันหรือไม
ระบุปญหา : …………………………………………………………………………………………………………………….. Y
……………………………………………………………………………………………………………………..

วัสดุแตละชนิดนําความรอนไดแตกตางกัน
สมมติฐาน : .................................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. ไมไอศกรีม 1 อัน 2. ชอนโลหะ 1 คัน
3. ชอนพลาสติก 1 คัน 4. แทงแกวคนสาร 1 อัน
5. บีกเกอรขนาด 500 มิลลิลิตร 1 ใบ 6. นํ้ารอนจัดปริมาตร 250 มิลลิลิตร

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม แลวใหแตละกลุมรวมกันสังเกตวา ไมไอศกรีม ชอนโลหะ แทงแกวคนสาร และ
ชอนพลาสติก ทํามาจากวัสดุชนิดใด แลวบันทึกผลลงในตาราง
2. กําหนดปญหาและตั้งสมมติฐานเกี่ยวกับสมบัติการนําความรอนของวัสดุชนิดตาง ๆ

วัสดุและสสาร 151
 3. ทดลองเพื่อตรวจสอบสมมติฐาน ดังนี้
1) ใชมอื สัมผัสปลายไมไอศกรีม ชอนโลหะ
ชอนพลาสติก และแทงแกวคนสาร
ทั้ง 2 ดาน ตามลําดับ แลวบันทึกผล
2) เทนํ้ารอนจัดใสในบีกเกอร แลวจุม
ปลายวัตถุดา นใดดานหนึง่ ลงในบีกเกอร
และตั้งทิ้งไวประมาณ 3 - 5 นาที
3) ใชมือสัมผัสปลายวัตถุดานที่ไมไดจุมลงในบีกเกอร ทั้ง 4 ชนิด ขณะแชอยูในบีกเกอร
แลวบันทึกผล
4. รวมกันอภิปรายและสรุปผลการทํากิจกรรมภายในกลุม แลวสงตัวแทนนําเสนอหนาชัน้ เรียน
จากนั้นรวมกันสรุปผลเกี่ยวกับการนําความรอนของวัสดุแตละชนิดภายในชั้นเรียน
ºÑ¹·Ö¡¼Å
การสังเกตการนําความรอนของวัสดุ
K การสัมผัสวัตถุ การสัมผัสวัตถุ
E วัตถุที่ใชในการทดลอง ชนิดของวัสดุ
Y กอนจุม นํา้ รอน หลังจุม นํา้ รอน
1. ไมไอศกรีม ไม
…………………………………….. ไมรอน
…………………………………………………………. ไมรอน
………………………………………………………….

2. ชอนโลหะ โลหะ
…………………………………….. ไมรอน
…………………………………………………………. รอน
………………………………………………………….

3. ชอนพลาสติก พลาสติก
…………………………………….. ไมรอน
…………………………………………………………. ไมรอน
………………………………………………………….

4. แทงแกวคนสาร แกว
…………………………………….. ไมรอน
…………………………………………………………. ไมรอน
………………………………………………………….

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา เมื่อสัมผัสปลายวัตถุทั้ง 4 ชนิด กอนจุมลงในนํ้ารอนไมรูสึกรอน และเมื่อ
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จุม วัตถุทงั้ 4 ชนิดลงในนํา้ รอน แลวสัมผัสทีป่ ลายชอนโลหะจะรูส กึ รอน สวนไมไอศกรีม ชอนพลาสติก

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

และแทงแกวคนสารไมรูสึกรอน แสดงวา วัสดุแตละชนิดนําความรอนไดแตกตางกัน

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา วัสดุแตละชนิดสามารถนําความรอนได

แตกตางกัน วัสดุที่เปนโลหะจะนําความรอนไดดีกวาวัสดุชนิดอื่น ๆ
152
 การนําความรอน เปนสมบัติที่พลังงานความรอนสามารถถายโอนผาน
วัสดุได หากวัสดุดา นหนึง่ ไดรบั ความรอน ความรอนจะถายโอนไปยังอีกดานหนึง่
ของวัสดุ ทําใหวัสดุดานที่ไมไดรับความรอนโดยตรงจะไดรับความรอนไปดวย
วัสดุแตละชนิดนําความรอนไดแตกตางกัน ดังนัน้ เราจึงสามารถนําสมบัติ
การนําความรอนมาใชในการจําแนกประเภทของวัสดุไดเปน 2 ประเภท คือ

1 วัสดุทนี่ าํ ความรอน เปนวัสดุประเภทโลหะ เชน เหล็ก ทองแดง สเตนเลส เปนตน

ซึง่ วัสดุประเภทโลหะจะยอมใหความรอนผานไดดี เราเรียกวา ตัวนําความรอน จึงนิยม
นํามาใชทําภาชนะหุงตม
ในสวนที่ตองการใหมี ตัวกระทะ
ความรอน เชน
ตัวหมอ ตัวกาตมนํ้า
K
E
Y

2 วัสดุที่ไมนําความรอน เชน ไม ผา พลาสติก ยาง เปนตน เปนวัสดุที่ไมยอมให

ความรอนนั้นผานหรือผานไดไมดี เรียกวัสดุนี้วา ฉนวนความรอน นิยมนํามาใชทํา
สวนประกอบของภาชนะหุงตม
ในสวนที่ไมตองการใหมี ดามจับกาตมนํ้า
ความรอน เชน
ดามจับกระทะ
หูหมอ

วัสดุและสสาร 153
 4. การนําไฟฟาของวัสดุ
เปนสมบัติของวัสดุที่ยอมใหพลังงานไฟฟาถายโอนผานวัสดุได วัสดุ
ชนิดตาง ๆ มีสมบัติดานการนําไฟฟา
แตกตางกัน วัสดุบางชนิดยอมใหกระแส ÇÑʴت ¹Ô´ã´ºŒÒ§·Õè ÊÒÁÒö
นําไฟฟาได ËÒ¤íҵͺ䴌
ไฟฟาไหลผาน วัสดุบางชนิดไมยอมให ¨Ò¡¡Ò÷íÒ¡Ô¨¡ÃÃÁ¹Õé
กระแสไฟฟาไหลผาน
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 5 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÇÑÊ´Øã´¹íÒä¿¿‡Ò การสังเกต
การทดลอง
การตั้งสมมติฐาน
การลงความเห็นจากขอมูล
K จุดประสงค : ทดสอบ และเปรียบเทียบสมบัติทางกายภาพ การตีความหมายขอมูล
E ดานการนําไฟฟาของวัสดุได และการลงขอสรุป
Y
ระบุปญหา : วั……………………………………………………………………………………………………………………..
สดุแตละชนิดนําไฟฟาไดเหมือนกันหรือไม
……………………………………………………………………………………………………………………..

สมมติฐาน : วั...............................................................................................................................................................................................................................................................
สดุบางชนิดนําไฟฟาได วัสดุบางชนิดไมนําไฟฟา

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. ชุดวงจรไฟฟา 1 ชุด 2. เสนลวด 1 เสน 3. ยางลบ 1 กอน
4. ตะเกียบไม 1 ขาง 5. ถุงพลาสติก 1 ใบ 6. ชามเซรามิก 1 ใบ
7. เหรียญบาท 1 เหรียญ

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม จากนั้นรวมกันกําหนดปญหาและตั้งสมมติฐานเกี่ยวกับสมบัติการนําไฟฟา
ของวัสดุชนิดตาง ๆ
2. แตละกลุม รวมกันสังเกตวัตถุทนี่ าํ มาใชในการทดลองวา ทํามาจากวัสดุชนิดใด แลวบันทึกผล
ลงในตาราง
154
3. ทดลองเพื่อตรวจสอบสมมติฐานเกี่ยวกับสมบัติการนําไฟฟาของวัสดุตามขั้นตอน ดังนี้
1) ตอชุดวงจรไฟฟา และทดสอบวาใชงานไดหรือไม โดยสังเกตจากความสวางของหลอดไฟ
2) นําเสนลวดตอเขากับวงจรไฟฟา โดยใชคมี ปากจระเขหนีบทีป่ ลายทัง้ สองขางของเสนลวด
จากนั้นสังเกตความสวางของหลอดไฟ แลวบันทึกผล
4. ทําการทดลองซํ้า ตามขั้นตอนในขอ 3. แตเปลี่ยนจากเสนลวดเปนยางลบ ตะเกียบไม
ถุงพลาสติก ชามเซรามิก และเหรียญบาท ตามลําดับ
5. นําเสนอขอมูลหนาชัน้ เรียน แลวรวมกันสรุปผลเกีย่ วกับการนําไฟฟาของวัสดุภายในชัน้ เรียน

ºÑ¹·Ö¡¼Å
การสังเกตการนําไฟฟาของวัสดุ
วัตถุที่ใชในการทดลอง ทําจากวัสดุ ความสวางของหลอดไฟ
1. เสนลวด โลหะ หลอดไฟสวาง
…………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

2. ยางลบ ยาง
…………………………………………………………… หลอดไฟไมสวาง
……………………………………………………………………………
K
E
3. ตะเกียบไม ไม
…………………………………………………………… หลอดไฟไมสวาง
…………………………………………………………………………… Y

4. ถุงพลาสติก พลาสติก
…………………………………………………………… หลอดไฟไมสวาง
……………………………………………………………………………

5. ชามเซรามิก ดินเหนียว หลอดไฟไมสวาง

…………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

6. เหรียญบาท โลหะ
…………………………………………………………… หลอดไฟสวาง
……………………………………………………………………………

ÊÃØ»¼Å
จากการทํ า กิ จ กรรม พบว า เมื่ อ ต อ เส น ลวดหรื อ เหรี ย ญบาทที่ ทํ า จากโลหะเข า กั บ วงจรไฟฟ า
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

หลอดไฟจะสวาง แสดงวา โลหะเปนวัสดุที่มีสมบัติการนําไฟฟา แตเมื่อตอยางลบ ตะเกียบไม

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ถุงพลาสติก หรือชามเซรามิกเขากับวงจรไฟฟา หลอดไฟจะไมสวาง แสดงวา วัสดุเหลานั้น

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ไมมีสมบัติการนําไฟฟา จึงสรุปไดวา วัสดุแตละชนิดมีสมบัติในการนําไฟฟาแตกตางกัน

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา วัสดุทที่ าํ จากโลหะ มีสมบัตกิ ารนําไฟฟาได

สวนวัสดุที่ทําจาก ยาง ไม พลาสติก และดินเหนียว ไมมีสมบัติการนําไฟฟา
วัสดุและสสาร 155
 การนําไฟฟา เปนสมบัติของวัสดุที่พลังงานไฟฟาสามารถถายโอนผาน
วัสดุชนิดนั้นได วัสดุแตละชนิดมีสมบัติการนําไฟฟาไดแตกตางกัน หากเราใช
สมบัติการนําไฟฟามาเปนเกณฑในการจําแนกประเภทของวัสดุ จะสามารถ
จําแนกวัสดุไดเปน 2 ประเภท คือ

1 วัสดุที่นําไฟฟา คือ วัสดุที่ยอมใหกระแสไฟฟาไหลผานไดดีมาก เรียกวา ตัวนําไฟฟา

เปนวัสดุประเภทโลหะตาง ๆ เชน ทองแดง เงิน สเตนเลส เหล็ก เปนตน จึงนิยมนํามา
ใชเปนสวนประกอบของเครื่องใชไฟฟา เชน ใชทองแดงทําสายไฟหรือปลั๊กเสียบ เปนตน

K
E
Y

2 วัสดุที่ไมนําไฟฟา คือ วัสดุที่ไมยอมใหกระแสไฟฟาไหลผาน เรียกวา ฉนวนไฟฟา

โดยเปนวัสดุที่ไมใชโลหะ เชน ยาง ไม ผา พลาสติก เปนตน จึงนิยมนํามาใชทํา
เครื่องใชไฟฟาในสวนที่ตองการปองกันไฟรั่วหรือไฟฟาดูด เชน ใชพลาสติกหุมสายไฟ
เพื่อปองกันไฟฟารั่วหรือไฟฟาดูด เปนตน

156
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 2
1 ดูภาพ แลวเขียนชื่อวัสดุที่ใชทํา พรอมขีด ✓ ลงในชองวางที่ตรงกับสมบัติ
ทางกายภาพของวัสดุ
สมบัติทางกายภาพของวัสดุ
วัตถุ วัสดุที่ใชทํา
ความแข็ง สภาพยืดหยุน นําความรอน นําไฟฟา
1.
แกว
........................................................ ✓

2.
ยาง
........................................................ ✓
K
E
Y

3.
ดินเหนียว
........................................................ ✓

4.
ไม
........................................................ ✓

5.
โลหะ
........................................................ ✓ ✓ ✓

วัสดุและสสาร 157
 2 อานขอมูลจากตารางบันทึกผลการทดลองที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
ผลที่เกิดจากการนําวัสดุ 2 ชนิด มาขูดขีดกัน
วัสดุที่นํามาขูดขีดกัน
วัสดุที่เกิดรอย วัสดุที่ไมเกิดรอย
วัสดุ A และ B วัสดุ B วัสดุ A
วัสดุ B และ C วัสดุ B วัสดุ C
วัสดุ A และ C วัสดุ C วัสดุ A
จงตอบคําถาม
1. วัสดุชนิดใดที่มีความแข็งมากที่สุด
วัสดุ A
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. วัสดุชนิดใดที่มีความแข็งนอยที่สุด
วัสดุ B
.............................................................................................................................................................................................................................................................................
K 3. จงเรียงลําดับวัสดุที่มีความแข็งมากไปหาวัสดุที่มีความแข็งนอย
E
Y วัสดุ A วัสดุ C และวัสดุ B
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3 ดูภาพ แลวเติมขอความลงในชองวาง
หมายเลข 1 ทําจากวัสดุประเภท โลหะ ………………………………………………

1 เปนวัสดุที่ยอมใหความรอนผาน …………………………………………………..
ไดดี
เรียกวา ตั………………………………………………………………………………………………………………………
วนําความรอน
หมายเลข 2 ทําจากวัสดุประเภท พอลิ เมอร
……………………………………………………

2 เปนวัสดุที่ความรอนผานได ………………………………………………………………….
ไมดีหรือผานไมได
เรียกวา ฉนวนความร อน
………………………………………………………………………………………………………………………

หมายเลข 1 ทําจากวัสดุประเภท ………………………………………………

โลหะ
1 เปนวัสดุที่ยอมใหกระแสไฟฟาไหลผาน ………………………………….
ไดดี
เรียกวา ตั………………………………………………………………………………………………………………………
วนําไฟฟา
หมายเลข 2 ทําจากวัสดุประเภท ………………………………………………
พอลิเมอร
2 ไมดี
เปนวัสดุที่กระแสไฟฟาไหลผานได ………………………………………………
เรียกวา ฉนวนไฟฟ า
………………………………………………………………………………………………………………………

158
 ÊÃØ»ÊÒÃÐÊÒ¤ÑÞ
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 1
... เขียนแผนผัง แผนภาพ หรือเขียนสรุปความรูเรื่อง วัสดุในชีวิตประจําวัน

(ตัวอยาง)
ÇÑÊ´Ø㹪ÕÇÔµ âÅËÐ
»ÃШíÒÇѹ
»ÃÐàÀ·¢Í§ÇÑÊ´Ø à«ÃÒÁÔ¡
¾ÍÅÔàÁÍÏ
ÊÁºÑµÔ¢Í§ÇÑÊ´Ø

ÁÕ¤ÇÒÁ·¹·Ò¹µ‹Íáç¢Ù´¢Õ´
¤ÇÒÁá¢ç§¢Í§ÇÑÊ´Ø K
㪌·íÒâ¤Ã§ÊÌҧµ‹Ò§ æ ઋ¹ â¤Ã§ÊÌҧºŒÒ¹ ö¹µ E
Y

àÁ×èͶ١áç¡ÃзíÒÇÑʴبÐà»ÅÕè¹á»Å§ÃٻËҧËÃ×Í¢¹Ò´
ÊÀÒ¾Â×´ËÂØ‹¹¢Í§ÇÑÊ´Ø áÅШСÅѺ¤×¹ÊÙ‹ÊÀÒ¾à´ÔÁä´ŒàÁ×èÍËÂØ´ÍÍ¡áç¡ÃзíÒ
µ‹ÍÇÑÊ´Ø
㪌·íҢͧàÅ‹¹áÅТͧ㪌 ઋ¹ Å١⻆§ ˹ѧÂÒ§

¡ÒùíÒ¤ÇÒÁÌ͹¢Í§ÇÑÊ´Ø ¡Òö‹ÒÂâ͹¤ÇÒÁÌ͹
¨Ò¡´ŒÒ¹Ë¹Öè§ä»Âѧ
ÍÕ¡´ŒÒ¹Ë¹Öè§
µÑǹíÒ¤ÇÒÁÌ͹ ©¹Ç¹¤ÇÒÁÌ͹

¡ÒùíÒä¿¿‡Ò¢Í§ÇÑÊ´Ø ¾Åѧ§Ò¹ä¿¿‡ÒÊÒÁÒö¶‹ÒÂâ͹¼‹Ò¹ÇÑʴت¹Ô´¹Ñé¹ä´Œ
µÑǹíÒä¿¿‡Ò ©¹Ç¹ä¿¿‡Ò

วัสดุและสสาร 159
 กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิด
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 1
1 ดูภาพ แลวบันทึกขอมูล
1 2

วัตถุนี้ คือ บั………………………………………………………………………

วรดนํ้า กะละมัง
วัตถุนี้ คือ ………………………………………………………………………
อะลูมิเนียม
ทํามาจากวัสดุ …………………………………………………………… พลาสติก
ทํามาจากวัสดุ ……………………………………………………………
จัดอยูในวัสดุประเภท โลหะ ………………………………………….. พอลิเมอร
จัดอยูใ นวัสดุประเภท …………………………………………..

K 2 ดูภาพ แลวระบุวาสิ่งของในภาพทําจากวัสดุที่มีสมบัติใดบาง พรอมใหเหตุผล

E
Y
สมบัติของวัสดุ
สิ่งของ ความ สภาพ การนํา การนํา เหตุผลประกอบ
แข็ง ยืดหยุน ความรอน ไฟฟา
1. ทํ า จากโลหะ ซึ่ ง มี ค วามแข็ ง และ
....................................................................................................................

✓ ✓ ✓ เปนตัวนําความรอนและตัวนําไฟฟา
....................................................................................................................

....................................................................................................................

2. ทํามาจากไม เมื่อนําไปขูดขีดกับ
....................................................................................................................

✓ วัตถุบางชนิดแลวจะไมเกิดรอยบนไม
....................................................................................................................

หรือเกิดรอยไดยาก
....................................................................................................................

3. ทํ....................................................................................................................
ามาจากยาง เมือ่ ออกแรงดึงถุงมือ
✓ จะยื ดออก และเมือ่ หยุดออกแรงดึง
....................................................................................................................

ถุ....................................................................................................................
งมือจะกลับคืนสูสภาพเดิมได

160
3 ตอบคําถามตอไปนี้
1. หากตองการทราบวา ฟองนํา้ มีสภาพยืดหยุน หรือไม นักเรียนจะทดสอบอยางไร
ทดสอบโดยใชมือกดฟองนํ้า แลวสังเกตการเปลี่ยนแปลง จากนั้นปลอยมือจากฟองนํ้า
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

แลวสังเกตฟองนํา้ อีกครัง้ วารูปรางของฟองนํา้ กลับคืนสูส ภาพเดิมไดอกี หรือไม

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. หากตองการทราบวา ดินนํา้ มันมีความแข็งหรือไม นักเรียนจะทดสอบอยางไร

ทดสอบโดยนําวัตถุชนิดอื่นมาขูดขีดกับดินนํ้ามัน ถาดินนํ้ามันมีรอยเกิดขึ้น แสดงวา
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ดินนํ้ามันมีความแข็งนอยกวาวัตถุนั้น
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. เราควรเลือกภาชนะประกอบอาหารที่ทํามาจากวัสดุประเภทใด เพราะอะไร
วัสดุประเภทโลหะ เพราะโลหะมีสมบัติทางกายภาพดานการนําความรอนไดดี
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4 อานขอมูลที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
อาน วิเคราะห เขียน
แทงพลาสติก K
สุดาตองการทดลองวา วัสดุชนิดใด E
Y
แทงสเตนเลส แทงแกว นําความรอนไดดีกวา จึงนําเนย 3 กอน
ติดที่ใกลปลายดานหนึ่งของวัสดุ 3 ชนิด
ในตํ า แหน ง เดี ย วกั น แล ว นํ า ไปลนไฟ
เทียนไข (ดังภาพ)
1. จากการทดลองเปนการทดสอบเกี่ยวกับเรื่องใด
สมบั ติทางกายภาพดานการนําความรอนของวัสดุ
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. เมื่อนําวัสดุทั้ง 3 ชนิด จอเปลวไฟทิ้งไว นักเรียนคิดวากอนเนยที่ติดอยูกับ

วัตถุแทงใดจะละลายกอน เพราะอะไร
ก.............................................................................................................................................................................................................................................................................
อนเนยทีต่ ดิ กับแทงสเตนเลสจะละลายและหลนลงมาเปนกอนแรก เพราะแทงสเตนเลส
เป นโลหะที่มีสมบัติการนําความรอนไดดีกวาแทงพลาสติกและแทงแกว
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

วัสดุและสสาร 161
 5 ถาตองการหมวกสําหรับใชเพื่อการขับขี่รถจักรยานยนตที่ปลอดภัย ควรเลือกใช
หมวกใบใด เพราะอะไร

หมวกใบที่ 1 หมวกใบที่ 2 หมวกใบที่ 3

เลือกหมวกใบที่ 1 เพราะทําจากพลาสติกที่มีความแข็งแรง คลุมทั้งศีรษะ สามารถปองกัน
...........................................................................................................................................................................................................................................................................................

การกระแทกเมื่อเกิดอุบัติเหตุได สวนหมวกใบที่ 2 มีความแข็งแรงแตไมคลุมทั้งศีรษะ จึงไม

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................

ปลอดภัยหากเกิดอุบัติเหตุ แตเหมาะส�หรับใชในการทํางานบางอาชีพ เชน ผูรับเหมากอสราง

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................

เปนตน และหมวกใบที่ 3 ทําจากผาที่ไมมีความแข็งแรง เหมาะส�หรับใสบังแดด

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................

K ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................
E
Y

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
แหงศตวรรษที่ 21
ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 4 - 5 คน แลวปฏิบัติกิจกรรม ดังนี้
1. สํารวจวัตถุทใี่ ชในชีวติ ประจําวัน แลวรวมกันแสดงความคิดเห็น เพือ่ เลือกวัตถุทสี่ นใจ
2. รวมกันวิเคราะหประเภทและสมบัตทิ างกายภาพของวัสดุในดานตาง ๆ แลวจัดทํา
เปนแผนภาพ แผนพับ แผนผังความคิด หรืออื่น ๆ โดยใชเทคโนโลยีเขามาชวย
3. นําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน โดยใชวิธีการสื่อสารที่นาสนใจ
ระดับคุณภาพ
ทักษะศตวรรษที่ 21 พฤติกรรมบงชี้ 3 2 1
กําหนดเปาหมายงานกลุมได
ทักษะชีวิตและการทํางาน
ทํางานรวมกับผูอื่น และยอมรับความคิดเห็นของผูอื่น
ทักษะการเรียนรูและนวัตกรรม ออกแบบผลงานอยางสรางสรรค
ทักษะดานสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี เลือกใชวิธีสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ
162
àÃ×èͧ·Õè 2 ʶҹТͧÊÊÒÃ
໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
• บอกสมบัติ และเปรียบเทียบสมบัติของสสารทั้ง 3 สถานะได
• ใชเครื่องมือเพื่อวัดมวล และปริมาตรของสสารทั้ง 3 สถานะได

ชวนอานชวนคิด

ศัพทนารู
ของแข็ง ¹íéÒËÇÒ¹ ˹ÙÃÙŒäËÁÇ‹Ò
solid ('ซอลิด)
¹íéÒá¢ç§ÍÂÙ‹ã¹Ê¶Ò¹ÐÍÐäÃ
ของเหลว
liquid ('ลิควิด)
แกส
gas (แกส) K
E
มวล Y
mass (แมส)
อนุภาค
particle ('พาทิคึล)
ÍÂÙ‹ã¹Ê¶Ò¹Ð¢Í§á¢ç§
㪋ËÃ×Íà»Å‹Ò¤Ð¤Ø³¾‹Í

UICE
JJU
¡Å¹èÔ
á µ §âÁ

เพือ่ น ๆ รูห รือไมวา

สสารมีกี่สถานะ ᵋÅÐʶҹÐ
ÁÕÊ ÁºÑµÔᵡµ‹Ò§¡Ñ¹ËÃ× ÍäÁ‹ Í‹ҧäÃ

วัสดุและสสาร 163
 ʶҹТͧÊÊÒÃ
สสารในชีวิตประจําวันของเรา
มีมากมายหลายชนิด เชน ขวดแกว
นํ้าเปลา นํ้ามันพืช อากาศในลูกโปง
ไอนํ้า เปนตน สสารบางชนิดมีสถานะ
เหมือนกัน บางชนิดมีสถานะแตกตางกัน

สสารแตละชนิด
K อยู ในสถานะใดบาง
E
Y
กิจกรรม ลองทําดู
ดูภาพ แลวบันทึกขอมูลเกี่ยวกับสสารที่พบในชีวิตประจําวัน
1 2 3

สสารชนิดนี้ คือ นํ……………………………….

้า สสารชนิดนี้ คือ ก……………………………….
อนหิน สสารชนิดนี้ คือ ไอนํ ้า
……………………………….

ของเหลว
อยูในสถานะ …………………………………… ของแข็ง
อยูในสถานะ …………………………………… แกส
อยูในสถานะ ……………………………………
4 5 6

สสารชนิดนี้ คือ สี……………………………….

เทียน ควันรถยนต สสารชนิดนี้ คือ นํ……………………………….
สสารชนิดนี้ คือ ………………………………. ้ามันพืช
ของแข็ง
อยูในสถานะ …………………………………… แกส
อยูในสถานะ …………………………………… ของเหลว
อยูในสถานะ ……………………………………
164
 1. สถานะของสสาร
สสารตาง ๆ ทีอ่ ยูร อบตัวเรา อาจอยูใ นสถานะใดสถานะหนึง่ แตกตางกันไป
ไดแก สถานะของแข็ง สถานะของเหลว
และสถานะแกส ซึ่งสสารแตละสถานะ สมบัติของสสารแตละสถานะ
อาจมีสมบัติบางประการที่เหมือนกัน แตกตางกันอยางไร
ËÒ¤íҵͺ¨Ò¡¡Ò÷íÒ¡Ô¨¡ÃÃÁ¹Õé
หรือแตกตางกัน
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 1 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
¢Í§á¢ç§ÁÕÊÁºÑµÔÍ‹ҧäà การวัด
การสังเกต
การทดลอง
จุดประสงค : 1. สั ง เกตสมบั ติ ข องสสารที่ อ ยู ใ นสถานะ การใชตัวเลข
การตั้งสมมติฐาน
ของแข็งได การพยากรณหรือการคาดคะเน
K
E
การตีความหมายขอมูลและ Y
2. ใชเครื่องมือเพื่อวัดมวล และปริมาตรของ การลงขอสรุป
ของแข็งได การลงความเห็นจากขอมูล
ระบุปญหา : สสารที่อยูในสถานะของแข็งมีสมบัติอยางไร
สสารทีอ่ ยูใ นสถานะของแข็ง มีมวล ตองการทีอ่ ยู สัมผัสได มีรปู รางและปริมาตรคงที่
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................
ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. ถวยยูรีกา 1 ใบ 2. ลูกแกวขนาดใหญ 1 ลูก
3. ถาดพลาสติก 1 ใบ 4. เครื่องชั่งดิจิทัล 1 เครื่อง
5. แกวพลาสติกใส 2 ใบ 6. บีกเกอรขนาด 50 มิลลิลิตร 1 ใบ
7. นํ้าเปลา 300 มิลลิลิตร 8. กระบอกตวงขนาด 100 มิลลิลิตร 1 ใบ
¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม แลวใหแตละกลุมรวมกันตั้งสมมติฐานเกี่ยวกับสมบัติของสสารที่อยูในสถานะ
ของแข็ง แลวบันทึกผล
2. รวมกันทําการทดลองเพื่อสังเกตสมบัติของสสารที่อยูในสถานะของแข็งตามขั้นตอน ดังนี้
วัสดุและสสาร 165
 ตอนที่ 1
1. สังเกตและคาดคะเนมวลของลูกแกว แลว
บันทึกผล
2. นําลูกแกวไปชัง่ หามวลบนเครือ่ งชัง่ ดิจทิ ลั
เพือ่ ตรวจสอบผลการคาดคะเน แลวบันทึก
ผลลงในตารางตอนที่ 1
3. เทนํ้าลงในแกวพลาสติกใสครึ่งแกว แลว 0.00
g

ทําสัญลักษณบอกระดับนํ้าไวดานนอก
จากนั้นคาดคะเนวา เมื่อหยอนลูกแกวลงไปจะเกิดผลอยางไร และบันทึกผล
4. ตรวจสอบผลการคาดคะเน โดยหยอนลูกแกวลงในแกวพลาสติกใส จากนัน้ สังเกตและบันทึกผล
5. รวมกันอภิปราย แลวสรุปผลเกี่ยวกับมวลและการตองการที่อยูของลูกแกว
ตอนที่ 2
1. ใหนําลูกแกวไปวางลงในถาดพลาสติก
แกวพลาสติกใส และบนโตะ ตามลําดับ
K สังเกตรูปรางของลูกแกว แลวบันทึกผล
E
Y โดยการวาดรูปรางของลูกแกว
2. รวมกันแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับรูปราง
ของลูกแกว เมื่อวางในที่ตางกัน
ตอนที่ 3
1. คาดคะเนวา หากหยอนลูกแกวลงไปใน
ถวยยูรีกา จะเกิดผลอยางไร
2. นําบีกเกอรมาวางรองรับที่ปากถวยยูรีกา
แลวเติมนํ้าลงในถวยยูรีกาจนเต็มพอดี
3. นําลูกแกวใสลงในถวยยูรีกา แลวสังเกต
นํ้าที่ลนออกมา จากนั้นนํานํ้าในบีกเกอร
เทลงในกระบอกตวง อานคาปริมาตรของ
ลูกแกว และบันทึกผล
4. ทําการทดลองขอ 3. ซํา้ อีก 2 ครัง้ และนําปริมาตรของลูกแกวทีไ่ ดทงั้ 3 ครัง้ มาหาคาเฉลีย่
5. รวมกันแสดงความคิดเห็นและอภิปรายเกี่ยวกับผลการทดลอง แลวรวมกันสรุปเกี่ยวกับ
สมบัติของสสารที่อยูในสถานะของแข็ง
*หมายเหตุ : การหาคาเฉลี่ยทําไดโดยนําคาที่หาไดทั้งหมดบวกกัน แลวหารดวยจํานวนครั้ง
166
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
ตอนที่ 1 การสังเกตมวลและการตองการที่อยูของลูกแกว
สสาร คาดคะเนมวล (ระบุหนวย) ผลการทดลอง
ชั่งมวลของ กรรม)
……………………………………………………………….. ………………………………………………………………..
จ
ิ
กา ร ท า
ํ ก
ลูกแกว อ ย ก
 ู ับผล
……………………………………………………………….. ………………………………………………………………..
( ข น
้ ึ
หยอนลูกแกวลงใน ระดับนํ้าในแกวเพิ่มขึ้น
……………………………………………………………….. ระดับนํ้าในแกวเพิ่มขึ้น
………………………………………………………………..

แกวพลาสติกใสที่มีนํ้า ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………..

ตอนที่ 2 การสังเกตรูปรางของลูกแกว (ตัวอยาง)

วางในถาดพลาสติก วางในแกวพลาสติกใส วางบนโตะ

K
E
Y
(วาดภาพ) (วาดภาพ) (วาดภาพ)
ตอนที่ 3 การหาปริมาตรของลูกแกว
ปริมาตรของลูกแกว
ครั้งที่ 1 ครั้งที่ 2 ครั้งที่ 3 คาเฉลี่ย
จ
ิ ก ร ร ม)
ารทําก
…………………………………………………….. …………………………………………………….. …………………………………………………….. ……………………………………………………..

บ
ั ผ ล ก
……………………………………………………..
(ขึ้นอยูก
…………………………………………………….. …………………………………………………….. ……………………………………………………..

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา ลูกแกวอยูในสถานะของแข็ง มีสมบัติ คือ มีมวล ตองการที่อยู มีรูปราง
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

และมีปริมาตรคงที่
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

วัสดุและสสาร 167
 จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา สสารที่อยูในสถานะของแข็ง มีสมบัติ
ดังนี้
สมบัติของสสารที่อยูในสถานะของแข็ง
• สมบัติพื้นฐาน มีมวล ตองการที่อยู และสามารถสัมผัสได
• รูปราง มีรูปรางคงที่ เปลี่ยนแปลงรูปรางไดยาก
• ปริมาตร มีปริมาตรคงที่ ไมสามารถกดหรือบีบใหปริมาตรลดลงได
• อนุภาคของของแข็ง มีอนุภาคยึดกันอยางหนาแนน เรียงตัว
ชิดกัน ทําใหไมสามารถเคลื่อนที่ได

K
E ตัวอยาง สสารที่อยูในสถานะของแข็ง
Y
เชน ลูกแกว กอนหิน กลองใสสิ่งของ โตะ ดินเหนียว ดินนํ้ามัน หนังสือ สมุด
ยางลบ เปนตน

168
 กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 2 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
¢Í§àËÅÇÁÕÊÁºÑµÔÍ‹ҧäà การวัด
การสังเกต
การทดลอง
จุดประสงค : 1. สังเกตสมบัตขิ องสสารทีอ่ ยูใ นสถานะของเหลว การตั้งสมมติฐาน
การลงความเห็นจากขอมูล
2. ใชเครื่องมือเพื่อวัดมวล และปริมาตรของ การตีความหมายขอมูลและ
ของเหลวได การลงขอสรุป
การพยากรณหรือการคาดคะเน
ระบุปญหา : สสารที่อยูในสถานะของเหลวมีสมบัติอยางไร
สสารที่อยูในสถานะของเหลว มีมวล ตองการที่อยู มีปริมาตรคงที่ และมีรูปราง
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................
เปลี่ยนแปลงไปตามภาชนะที่บรรจุ
...............................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. นํ้าเปลา 500 มิลลิลิตร 2. ถวยพลาสติก 1 ใบ
K
3. เครื่องชั่งดิจิทัล 1 เครื่อง 4. แกวพลาสติกใส 1 ใบ E
Y
5. บีกเกอรขนาด 100 มิลลิลิตร 1 ใบ 6. ขวดพลาสติกใส 1 ขวด
7. กระบอกตวงขนาด 100 มิลลิลิตร 2 ใบ 8. นํ้าหวานสีแดง 20 มิลลิลิตร

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม แลวใหแตละกลุมรวมกันตั้งสมมติฐานเกี่ยวกับสมบัติของสสารที่อยูในสถานะ
ของเหลว และบันทึกผล
2. รวมกันทําการทดลองเพื่อสังเกตสมบัติ
ของสสารที่ อ ยู  ใ นสถานะของเหลวตาม
ขั้นตอน ดังนี้
ตอนที่ 1
1. เทนํ้าเปลาปริมาตร 50 มิลลิลิตร ใสแกว 0.00 g

พลาสติกใส จากนั้นคาดคะเนมวลของนํ้า
แลวบันทึกผล
วัสดุและสสาร 169
 2. ตรวจสอบผลการคาดคะเน โดยการนํานํ้า
ในแกวไปชัง่ บนเครือ่ งชัง่ ดิจทิ ลั เพือ่ หามวล
ของนํ้า แลวบันทึกผล
3. เทนํา้ เปลาใสแกวพลาสติกใสใหเลยกนแกว
เล็กนอย แลวคาดคะเนวา นํ้าเปลาที่อยู
ในแกวพลาสติกใสมีปริมาตรเทาไร 50.00g

4. นํานํ้าเปลาจากแกวพลาสติกใสใสลงใน
กระบอกตวง แลวสังเกตและบันทึกผล
ตอนที่ 2
1. เทนํา้ เปลาปริมาตร 30 มิลลิลติ ร ใสบกี เกอร
ขนาด 100 มิลลิลิตร
2. คาดคะเนวา เมือ่ เทนํา้ หวานสีแดงปริมาตร
20 มิลลิลิตร ใสลงในบีกเกอรขอที่ 1
K
E
Y
จะเกิดผลอยางไร
3. เทนํ้าหวานสีแดง 20 มิลลิลิตร ใสลงใน
บีกเกอร จากนั้นสังเกตและบันทึกผล
ตอนที่ 3
1. เทนํา้ เปลาใสลงในขวดพลาสติกใสครึ่งขวด
แลวปดฝาใหสนิท
2. จับขวดพลาสติกใสวางในลักษณะตาง ๆ
สังเกตระดับผิวหนาของนํ้าเปลา แลว
บันทึกผล
ตอนที่ 4
1. คาดคะเนวา หากเทนํ้าเปลาใสลงในบีกเกอร ขวดพลาสติกใส และถวยพลาสติก จนเกือบ
เต็มทุกภาชนะ รูปรางของนํ้าจะเปนอยางไร
2. ทดลองเพื่อตรวจสอบผลการคาดคะเน โดยการเทนํ้าเปลาใสลงในบีกเกอร ขวดพลาสติกใส
และถวยพลาสติก จากนั้นสังเกตรูปรางของนํ้าเปลาที่อยูในภาชนะตาง ๆ แลวบันทึกผล
3. รวมกันอภิปรายผลการทดลอง แลวรวมกันสรุปเกีย่ วกับสมบัตขิ องสสารทีอ่ ยูใ นสถานะของเหลว
170
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
ตอนที่ 1 การหามวลและปริมาตรของของเหลว
การทดลอง คาดคะเน (ระบุหนวย) ผลการทดลอง (ระบุหนวย)
นํานํ้าเปลาไปชั่งหามวลบน ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

เครื่องชั่งดิจิทัล
อง)
……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

ก า ร ท ดล
ับผ ล
เทนํา้ เปลาใสลงในกระบอกตวง (ขึ้นอยูก
……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

เพื่อหาปริมาตร ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

ตอนที่ 2 การสังเกตการตองการที่อยูของของเหลว
การทดลอง คาดคะเน
ระดับนํ้าในบีกเกอรเพิ่มขึ้น
เทนํ้าหวานสีแดง ปริมาตร ………………………………………………………………………
ผลการทดลอง
ระดับนํ้าในบีกเกอรเพิ่มขึ้น
………………………………………………………………………

20 มิลลิลิตร ลงในบีกเกอร ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

K
ที่มีนํ้าเปลาปริมาตร ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………
E
Y
30 มิลลิลิตร ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………
100 ml.
80 ml. ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………
60 ml.
40 ml.
20 ml.
……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………

ตอนที่ 3 การสังเกตระดับผิวหนาของของเหลวในภาชนะ (ตัวอยาง)

วาดภาพแสดงระดับผิวหนาของนํ้า
(ครั้งที่ 1) (ครั้งที่ 2) (ครั้งที่ 3)

วัสดุและสสาร 171
 ตอนที่ 4 การสังเกตรูปรางของของเหลว (ตัวอยาง)
วาดภาพรูปรางของภาชนะ วาดภาพรูปรางของนํ้าในภาชนะ
บีกเกอร

100 ml. 100 ml.

80 ml. 80 ml.
60 ml. 60 ml.
40 ml. 40 ml.
20 ml. 20 ml.

ขวดพลาสติกใส

K
E
Y

ถวยพลาสติก

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา นํา้ อยูใ นสถานะของเหลว มีสมบัติ คือ มีมวล ตองการทีอ่ ยู มีปริมาตรคงที่
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

แตมีรูปรางไมแนนอน สามารถเปลี่ยนแปลงไปตามภาชนะที่บรรจุได
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

172
 จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา สสารที่อยูในสถานะของเหลว มีสมบัติ
ดังนี้
สมบัติของสสารที่อยูในสถานะของเหลว
• สมบัติพื้นฐาน มีมวล ตองการที่อยู และสามารถสัมผัสได
• รูปราง มีรูปรางไมแนนอน เปลี่ยนแปลงไปตามภาชนะที่บรรจุ
และระดับผิวหนาของของเหลวจะอยูในแนวราบเสมอ
• ปริมาตร มีปริมาตรคงที่ ไมสามารถกดหรือบีบใหปริมาตรลดลงได
• อนุภาคของของเหลว มีอนุภาคจับตัวกันอยางหลวม ๆ อยูห า ง
กันมากกวาของแข็ง ทําใหเคลือ่ นทีไ่ ด
มากขึ้น

K
ตัวอยาง สสารที่อยู ในสถานะของเหลว E
Y
เชน นํ้าดื่ม นํ้ามันพืช นํ้ามันดีเซล แอลกอฮอล เปนตน

เกร็ดวิทย - นารู
สสาร (matter) คือ สิ่งตาง ๆ ที่อยูรอบตัวเรา ซึ่งมีตัวตน ตองการที่อยู และเราสามารถ
สัมผัสได โดยอาจมองเห็นหรืออาจมองไมเห็นก็ได เชน นํ้า อากาศ ดิน เปนตน
สาร (substance) คือ สสารที่มีการศึกษาจนทราบสมบัติและองคประกอบที่แนนอนแลว

วัสดุและสสาร 173
 กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 3 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ᡍÊÁÕÊÁºÑµÔÍ‹ҧäà การวัด
การสังเกต
การทดลอง
จุดประสงค : 1. สังเกตสมบัติของสสารที่อยูในสถานะแกสได การตั้งสมมติฐาน
การลงความเห็นจากขอมูล
2. ใชเครื่องมือเพื่อวัดมวล และปริมาตรของ การพยากรณหรือการคาดคะเน
แกสได การตีความหมายขอมูล
และการลงขอสรุป
ระบุปญหา : สสารที่อยูในสถานะแกสมีสมบัติอยางไร
สมมติฐาน : สสารที ่อยูในสถานะแกส มีมวล ตองการที่อยู มีปริมาตรและมีรูปรางไมคงที่
...............................................................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµé ͧãªé
1. หนังยาง 3 เสน 2. แกวพลาสติก 1 ใบ
K 3. กระดาษหนังสือพิมพ 1 แผน 4. เครือ่ งชั่งดิจิทัล 1 เครื่อง 1 ใบ
E
Y 5. ลูกโปงรูปรางแตกตางกัน 3 ใบ 6. กะละมังใสนํ้าเปลา 34 ของกะละมัง 1 ใบ

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม แลวใหแตละกลุม รวมกันตัง้ สมมติฐานเกีย่ วกับสมบัตขิ องสสารทีอ่ ยูใ นสถานะแกส
แลวบันทึกผล
2. รวมกันทําการทดลองเพื่อสังเกตสมบัติของสสารที่อยูในสถานะแกสตามขั้นตอน ดังนี้
ตอนที่ 1
1. รวมกันแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับสสารที่อยูในสถานะแกสวา มีมวลหรือไม อยางไร
2. ทําการทดลองเพื่อสังเกตมวลของสสารที่อยูในสถานะแกส โดยนําลูกโปง 1 ลูก ที่ยัง
ไมไดเปามาชั่งบนเครื่องชั่งดิจิทัล แลวบันทึกผล จากนั้นเปาลมใสลูกโปงลูกเดิม และนําไป
ชั่งบนเครื่องชั่งดิจิทัลอีกครั้ง แลวบันทึกผล
3. ใหนําคาที่ไดจากการชั่งลูกโปงที่เปาลม ลบกับคาที่ไดจากการชั่งลูกโปงที่ไมไดเปาลม แลว
บันทึกผล

174
ตอนที่ 2
1. คาดคะเนวา รูปรางของสสารทีอ่ ยูใ นสถานะ
แกสมีลกั ษณะอยางไร แลวแสดงความคิดเห็น
รวมกัน
2. ทําการทดลองเพื่อสังเกตรูปรางของสสาร
ที่อยูในสถานะแกส โดยเปาลมใสลูกโปง
ที่มีรูปรางแตกตางกัน 3 ใบ จากนั้นใช
หนังยางรัดปากลูกโปงใหแนน
3. สังเกตรูปรางของอากาศในลูกโปงทัง้ 3 ใบ
แลวบันทึกผลโดยวาดภาพรูปรางอากาศ
ในลูกโปงทั้ง 3 ใบ ลงในชองวาง
ตอนที่ 3
1. รวมกันแสดงความคิดเห็นวา สสารทีอ่ ยูใ น
K
สถานะแกสตองการที่อยูหรือไม E
Y
2. ทําการทดลองเพือ่ สังเกตการตองการทีอ่ ยู
ของสสารที่อยูในสถานะแกส โดยใหขยํา
กระดาษหนั ง สื อ พิ ม พ ใ ห เ ป น ก อ นกลม
แลวนําไปอัดไวที่กนแกวพลาสติกใหแนน
3. นําแกวพลาสติกที่มีกระดาษอยูภายใน
ควํา่ ลงในกะละมังทีม่ นี าํ้ อยู โดยระมัดระวัง
ไมใหแกวพลาสติกเอียงไปขางใดขางหนึง่
จากนัน้ กดแกวลงในกะละมังทิง้ ไว 1 นาที
4. ยกแกวขึน้ ในแนวตรง โดยระมัดระวังไมให
แกวเอียง สังเกตกอนกระดาษทีอ่ ยูภ ายใน
แกววา เปยกหรือไม แลวบันทึกผล
5. รวมกันอภิปรายผลการทดลอง แลวสรุป
เกีย่ วกับสมบัตขิ องสสารทีอ่ ยูใ นสถานะแกส

วัสดุและสสาร 175
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
ตอนที่ 1 การสังเกตมวลของแกส
การชั่งลูกโปงที่เครื่องชั่งดิจิทัล มวลที่ชั่งได (ระบุหนวย) ผลการทดลอง
ลูกโปงที่ ลูกโปงที่ไมไดเปาลมมีนํ้าหนัก
………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………

ไมไดเปาลม …………………………………………………………………………
อง) นอยกวาลูกโปงที่เปาลม
…………………………………………………………………………
ก า ร ท ดล
ับผ ล
ลูกโปงที่ (ขึ้นอยูก ลู ก โป ง ที่ เ ป า ลมแล ว มี นํ้ า หนั ก
………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………

เปาลมแลว ………………………………………………………………………… มากกวาลูกโปงที่ไมไดเปาลม

…………………………………………………………………………

ตอนที่ 2 การสังเกตรูปรางของแกส (ตัวอยาง)

รูปรางลูกโปงใบที่ 1 รูปรางลูกโปงใบที่ 2 รูปรางลูกโปงใบที่ 3

K
E
Y
(วาดภาพ) (วาดภาพ) (วาดภาพ)
ตอนที่ 3 การสังเกตการตองการที่อยูของแกส
การทดลอง ผลการทดลอง
ขยํากระดาษหนังสือพิมพ จากนั้นอัดไวที่ …………………………………………………………………………………………………………………..
กระดาษที่กนแกวไมเปยกนํ้า
กนแกว แลวนําแกวไปควํ่าลงในกะละมัง …………………………………………………………………………………………………………………..
ที่มีนํ้าอยู โดยไมเอียงแกว …………………………………………………………………………………………………………………..

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา อากาศที่อยูในลูกโปงอยูในสถานะแกส แกสมีสมบัติ คือ มีมวล ตองการ
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ที่อยู มีรูปรางและมีปริมาตรไมคงที่ เนื่องจากแกสสามารถเปลี่ยนแปลงรูปรางและปริมาตรไปตาม

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ภาชนะที่บรรจุได
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

176
 จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา สสารที่อยูในสถานะแกส มีสมบัติ
ดังนี้
สมบัติของสสารที่อยูในสถานะแกส
• สมบัติพื้นฐาน มีมวล ตองการที่อยู และสามารถสัมผัสได
• รูปราง มีรูปรางเปลี่ยนแปลงไปตามภาชนะที่บรรจุ
• ปริมาตร มีปริมาตรเปลี่ยนแปลงไปตามภาชนะที่บรรจุ สามารถกด
หรือบีบใหปริมาตรลดลงได
• อนุภาคของแกส มีอนุภาคกระจายอยูหางจากกันมาก
ทําใหเคลื่อนที่ไดอยางอิสระ

ตัวอยาง สสารที่อยูในสถานะแกส K
E
Y
เชน อากาศในลูกโปง แกสหุงตม ไอนํ้า ควันจากทอไอเสียของรถยนต
ลมหายใจ เปนตน

แกส

วัสดุและสสาร 177
 2. การหามวลและปริมาตรของสสาร
มวล คือ เนื้อสารหรือปริมาณของเนื้อสารที่มีอยูในวัตถุนั้น ซึ่งมีคาคงที่
ไมวาจะอยูในสถานะใดหรืออยูที่ใดบนโลก หนวยของมวล คือ กรัม (g) หรือ
กิโลกรัม (kg)
ปริมาตร คือ ขอบเขตหรือพื้นที่ที่สสารนั้นบรรจุอยู หนวยของปริมาตร
คือ ลูกบาศกเซนติเมตร (cm3)
สสารตาง ๆ ทีอ่ ยูใ นแตละสถานะจะมีมวลและมีปริมาตรแตกตางกันออกไป
การหามวลและหาปริมาตรของสสารแตละสถานะ สามารถทําไดโดยใชเครือ่ งมือ
และวิธีการ ดังนี้
1 สสารที่อยูในสถานะของแข็ง

K การหามวล
E
Y 1. เตรียมเครื่องมือหรืออุปกรณที่ใชในการชั่ง
2. นําสสารที่อยูในสถานะของแข็งไปชั่งมวล 50.00 g
บนเครือ่ งชัง่ อานคามวลทีไ่ ดจากการชัง่
การหาปริมาตร
1. ของแข็งที่มีรูปทรงเรขาคณิต ใชสูตรหา 2. ของแข็งที่มีรูปรางตาง ๆ ไมแนนอน
คาปริมาตร เชน การหาปริมาตรของ ใชการแทนที่นํ้า เชน การหาปริมาตร
ของแข็งทรงสีเ่ หลีย่ มมุมฉาก ใชสตู ร คือ ของกอนหิน
ปริมาตรของวัตถุ = กวาง X ยาว X สูง ปริมาตรของแข็ง = ปริมาตรนํา้ ทีล่ น ออกมา

สูง

ยาว
กวาง

178 การหามวลของสสาร
2 สสารที่อยูในสถานะของเหลว

การหามวล
1. เตรียมเครื่องมือหรืออุปกรณที่ใชในการชั่ง
2. นําบีกเกอรเปลาไปชั่งหามวลและบันทึกคาไว
3. เติมสสารที่อยูในสถานะของเหลวที่จะชั่งใส 100.00g
ลงในบีกเกอร แลวนําบีกเกอรไปชั่งหามวล
อีกครั้ง และบันทึกคา
4. ใหนําคาที่ไดจากการชั่งบีกเกอรที่มีของเหลว
ลบกับคาที่ไดจากการชั่งบีกเกอรเปลา จะได
มวลของของเหลว

การหาปริมาตร K
E
Y
ใชการตวงของเหลว โดยใชอุปกรณสําหรับการตวงตาง ๆ เชน กระบอกตวง ถวยตวง
กระบอกฉีดยา เปนตน
50
45
40
50
35 45
40
35
30 30
25
20

25 15
10
5
20
15
10
5

กระบอกตวง ถวยตวง กระบอกฉีดยา

วัสดุและสสาร 179
 3 สสารที่อยูในสถานะแกส

การหามวล
1. เตรียมเครื่องมือหรืออุปกรณที่ใชในการชั่ง
2. ชั่งมวลของลูกโปงที่ยังไมไดเปาลม แลวบันทึก
คามวลไว
3. เปาลมเขาลูกโปงลูกเดิม แลวมัดปากลูกโปง
ใหแนน และนําไปชัง่ บนเครือ่ งชัง่ แลวบันทึกผล 10.00 g
4. นําคาทีไ่ ดจากการชัง่ ลูกโปงทีเ่ ปาลม ลบกับคาที่
ไดจากการชั่งลูกโปงที่ไมไดเปาลม จะไดมวล
ของแกส
K
E
การหาปริมาตร
Y
แกสมีปริมาตรเทากับภาชนะทีบ่ รรจุเสมอ
ถาแกสถูกอัดอยูใ นกระปองหรือในภาชนะ
ที่มีรูปรางไมแนนอน จะใชการแทนที่นํ้า
หาปริมาตรของแกส

เกร็ดวิทย - นารู
เมื่อมีการใหหรือลดพลังงานความรอนแกสสารบางชนิดใน
ระดับหนึ่ง จะทําใหสสารเกิดการเปลี่ยนแปลงสถานะ แตยัง
คงเปนสสารชนิดเดิม และสสารนั้นสามารถกลับคืนสูสถานะ
เดิมไดอีกครั้ง เมื่อมีการลดหรือใหพลังงานความรอน เชน
นํา้ แข็ง มีสถานะเปนของแข็ง เมือ่ ใหพลังความรอนแกนาํ้ แข็ง
จะทําใหนํ้าแข็งเปลี่ยนสถานะเปนของเหลว เปนตน

180
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 1
1 ขีด ✓ ลงในตาราง เพื่อจําแนกสถานะของสสารที่กําหนดใหถูกตอง
สถานะของสสาร
ชนิดของสสาร
ของแข็ง ของเหลว แกส
1. เกลือ ✓
2. ไอนํ้า ✓
3. ควันไฟ ✓
4. นํ้ามันดีเซล ✓
5. แกสออกซิเจน ✓
6. ผงซักฟอก ✓
7. กลองนม ✓ K
E
Y
8. นํ้าสมสายชู ✓
9. นํ้าตาลทราย ✓
10. นํ้าฝน ✓
2 เติมสมบัติของสสารที่กําหนดใหลงในตารางใหถูกตอง
สมบัติของสสาร
ชนิดของสสาร มวล ที่อยู รูปราง ปริมาตร
(มี/ไมมี) (ตองการ/ไมตองการ) (คงที่/ไมคงที่) (คงที่/ไมคงที่)
1. อากาศ มี ตองการ ไมคงที่
………………………. …………………………………………….. ………………………………….. ………………………………….. ไมคงที่
2. หนังสือ มี
………………………. ตองการ
…………………………………………….. คงที่
………………………………….. คงที่
…………………………………..

3. นํ้ามันพืช มี ตองการ ไมคงที่

………………………. …………………………………………….. ………………………………….. ………………………………….. คงที่
4. แวนสายตา มี
………………………. ตองการ
…………………………………………….. คงที่
………………………………….. คงที่
…………………………………..

5. ควันรถยนต มี
………………………. ตองการ
…………………………………………….. ไมคงที่
………………………………….. ไมคงที่
…………………………………..

วัสดุและสสาร 181
 ÊÃØ»ÊÒÃÐÊÒ¤ÑÞ
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 2
... เขียนแผนผังความคิด เพื่อสรุปความรูเกี่ยวกับเรื่อง สถานะของสสาร

(ตัวอยาง)
ʶҹТͧÊÊÒÃ

¢Í§á¢ç§ ¢Í§àËÅÇ á¡Ê

ÊÁºÑµÔ¢Í§ÊÊÒà ÊÁºÑµÔ¢Í§ÊÊÒà ÊÁºÑµÔ¢Í§ÊÊÒÃ

K ÁÕÁÇÅ ÊÑÁ¼ÑÊä´Œ µŒÍ§¡Òà ÁÕÁÇÅ ÊÑÁ¼ÑÊä´Œ µŒÍ§¡Òà ÁÕÁÇÅ ÊÑÁ¼ÑÊä´Œ µŒÍ§¡ÒÃ
E ·ÕèÍÂÙ‹ ÁÕÃٻËҧ¤§·Õè áÅÐ ·ÕèÍÂÙ‹ ÁÕÃٻËҧäÁ‹¤§·Õè áÅÐ ·ÕÍè ÂÙ‹ ÁÕû٠ËҧäÁ‹¤§·Õè áÅÐ
Y
ÁÕ»ÃÔÁҵ䧷Õè ÁÕ»ÃÔÁҵ䧷Õè ÁÕ»ÃÔÁÒµÃäÁ‹¤§·Õè

µÑÇÍ‹ҧÊÊÒà µÑÇÍ‹ҧÊÊÒà µÑÇÍ‹ҧÊÊÒÃ

• ¡ÃШ¡ • ¹íéÒ´×èÁ • ÍÒ¡ÒÈ
• ¡ŒÍ¹ËÔ¹ • áÍÅ¡ÍÎÍŏ • ä͹íéÒ
• ÅÙ¡á¡ŒÇ • ¹íéÒÁѹ¾×ª • ᡍʤÒϺ͹ä´ÍÍ¡ä«´

ÇÔ¸Õ¡ÒÃËÒÁÇÅ ÇÔ¸Õ¡ÒÃËÒÁÇÅ ÇÔ¸Õ¡ÒÃËÒÁÇÅ

¢Í§ÊÊÒà ¢Í§ÊÊÒà ¢Í§ÊÊÒÃ
ªÑè§ÁÇŢͧÊÊÒà ªÑè§ÁÇŢͧÊÊÒà ªÑè§ÁÇŢͧÊÊÒÃ
ÇÔ¸Õ¡ÒÃËÒ»ÃÔÁҵà ÇÔ¸Õ¡ÒÃËÒ»ÃÔÁҵà ÇÔ¸Õ¡ÒÃËÒ»ÃÔÁÒµÃ
¢Í§ÊÊÒà ¢Í§ÊÊÒà ¢Í§ÊÊÒÃ
• 㪌ÊÙµÃËÒ»ÃÔÁҵà • 㪌¡Òõǧ • 㪌¡ÒÃá·¹·Õè¹íéÒ
• 㪌¡ÒÃá·¹·Õè¹íéÒ ËÒ»ÃÔÁҵâͧᡍÊ

182
 กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิด
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 2
1 พิจารณาสมบัติของสสาร แลวบอกสถานะของสสาร พรอมยกตัวอยาง
1. สสารชนิดหนึ่ง มีสมบัติ ดังนี้ แกส
สสารชนิดนี้อยูในสถานะ …………………………………….
• มีมวล และตองการที่อยู ตัวอยางสสาร เชน
• รูปรางและปริมาตรเปลี่ยนไป ไอนํ้า ควันไฟ แกสออกซิเจน
…………………………………………………………………………………………………………….

ตามภาชนะที่บรรจุ …………………………………………………………………………………………………………….

2. สสารชนิดหนึ่ง มีสมบัติ ดังนี้ สสารชนิดนี้อยูในสถานะ ของแข็ ง

…………………………………….

• มีมวล และตองการที่อยู ตัวอยางสสาร เชน

• รูปรางและปริมาตรคงที่ ลูกฟุตบอล ยางลบ ดินสอ
…………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………….

3. สสารชนิดหนึ่ง มีสมบัติ ดังนี้ สสารชนิดนี้อยูในสถานะ ของเหลว…………………………………….

• มีมวล และตองการที่อยู ตัวอยางสสาร เชน K

E
นํ้าดื่ม นํ้าสมสายชู นํ้ามันเบนซิน
• รูปรางเปลี่ยนไปตามภาชนะที่บรรจุ ……………………………………………………………………………………………………………. Y
• ปริมาตรคงที่ …………………………………………………………………………………………………………….

2 ดูภาพ แลวระบุวิธีการหามวลและหาปริมาตรของสสาร
1 2 3

สสารอยูในสถานะ สสารอยูในสถานะ สสารอยูในสถานะ

ของเหลว
........................................................................................ ของแข็ง
........................................................................................ แกส
........................................................................................

วิธีการหามวล คือ วิธีการหามวล คือ วิธีการหามวล คือ

นําไปชั่งบนเครื่องชั่ง
........................................................................................ นําไปชั่งบนเครื่องชั่ง
........................................................................................ นําไปชั่งบนเครื่องชั่ง
........................................................................................

วิธีการหาปริมาตร คือ วิธีการหาปริมาตร คือ วิธีการหาปริมาตร คือ

ใชการตวง
........................................................................................ ใชการแทนที่นํ้าในถวยยูรีกา
........................................................................................ วัดปริมาตรภาชนะที่ใสหรือ
........................................................................................

........................................................................................ ........................................................................................ ใชการแทนที่นํ้า

........................................................................................

วัสดุและสสาร 183
 3 อานขอมูล แลวตอบคําถาม
อาน วิเคราะห เขียน
ในปจจุบันบนทองถนนมีรถยนตเปนจํานวนมาก ทั้งรถโดยสารสาธารณะ
รถยนตนั่งสวนบุคคล รวมทั้งรถจักรยานยนต ซึ่งรถเหลานี้ลวนปลอยแกสพิษ
ออกสูบ รรยากาศทัง้ สิน้ โดยการเผาไหมเชือ้ เพลิงของเครือ่ งยนตตา ง ๆ ทําใหเกิด
แกสคารบอนมอนอกไซดทเี่ ปนอันตรายตอรางกายมนุษย หากสูดดมเขาไปอยาง
ตอเนือ่ ง และทําใหเกิดแกสคารบอนไดออกไซด ซึง่ มีสว นทําใหเกิดภาวะโลกรอน

จากขอมูล จงยกตัวอยางวิธกี ารทีจ่ ะชวยลดปริมาณแกสคารบอนไดออกไซด

ในอากาศได พรอมอธิบายมาพอสังเขป
(ตัวอยางการตอบ) การปลูกตนไม เพราะตนไมมีสวนชวยดูดซับแกสคารบอนไดออกไซด
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

จากอากาศได โดยตนไมจะนําแกสคารบอนไดออกไซดไปใชในกระบวนการสังเคราะหดว ยแสง

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

K
และตนไมยังคายแกสออกซิเจนออกมาดวย จึงทําใหอากาศบริสุทธิ์ได
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
E
Y

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
แหงศตวรรษที่ 21
ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน แลวปฏิบัติกิจกรรม ดังนี้
1. สํารวจสสารที่พบในชีวิตประจําวัน 10 - 20 ชนิด
2. รวมกันวิเคราะหสถานะของสสารที่ไดจากการสํารวจ จากนั้นจําแนกโดยใช
เกณฑสถานะของสสาร แลวนําไปทําเปนสมุดภาพ โดยวาดภาพหรือติดภาพ
สสารพรอมตกแตงใหสวยงาม
3. นําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน โดยใชวิธีการสื่อสารที่นาสนใจ
ระดับคุณภาพ
ทักษะศตวรรษที่ 21 พฤติกรรมบงชี้ 3 2 1
กําหนดเปาหมายงานกลุมได
ทักษะชีวิตและการทํางาน
ทํางานรวมกับผูอื่น และยอมรับความคิดเห็นของผูอื่น
ทักษะการเรียนรูและนวัตกรรม ออกแบบผลงานอยางสรางสรรค
ทักษะดานสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี เลือกใชวิธีสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ
184
 แบบวัดผลสัมฤทธิต์ ามตัวชีว้ ดั ไดคะแนน คะแนนเต็ม
»ÃШíÒ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 4 ......................... 55

ตอนที่ 1 35 คะแนน
1 จงตอบคําถามตอไปนี้
1. แกวตองการพิสจู นวา วัสดุทที่ าํ จากโลหะ 2 ชนิด ชิน้ ใดมีความแข็งมากกวากัน
นักเรียนคิดวา แกวควรทดสอบดวยวิธีใด
ทดสอบโดยการนําวัสดุที่เปนโลหะทั้ง 2 ชนิด มาขูดขีดกัน หากวัสดุชนิดใดไมเกิดรอย
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

แสดงวา เปนวัสดุที่มีความแข็งมากกวา
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. สวนประกอบภายนอกของเครื่องใชไฟฟาสวนใหญทํามาจากวัสดุที่มีสมบัติใด
เพราะเหตุใด
วัสดุทไี่ มนาํ ไฟฟา หรือเรียกวา ฉนวนไฟฟา เพราะวัสดุทเี่ ปนฉนวนไฟฟาจะสามารถปองกัน
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

อันตรายจากไฟฟาดูดได
............................................................................................................................................................................................................................................................................. K
E
3. เงินเปนวัสดุที่เปนตัวนําไฟฟาที่ดีที่สุด แตทําไมจึงไมนิยมนําเงินมาผลิตเปน Y
สายไฟ
เพราะเงินมีราคาแพงและหายาก จึงนิยมใชทองแดงที่หางายและมีราคาถูกกวามาใชใน
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

การผลิตสายไฟ
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

4. เพราะเหตุใด คุณแมตองเปลี่ยนยางยืดบริเวณขอบเอวของกางเกง
เพราะวัสดุทมี่ สี ภาพยืดหยุน เมือ่ ถูกแรงมากระทําเปนเวลานานจะเสียสภาพยืดหยุน ยางยืด
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

บริเวณขอบเอวกางเกงมีสภาพยืดหยุน เมื่อใชเปนเวลานาน แลวเสียสภาพยืดหยุนจึงตอง

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

เปลี่ยนใหม เพื่อประสิทธิภาพในการใชงาน
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

5. นักเรียนคิดวา ภาชนะหุงตมตาง ๆ เชน หมอ กระทะ กาตมนํ้า เปนตน

ทํามาจากวัสดุชนิดใด เพราะอะไร
สวนของภาชนะที่ตองการใหมีความรอน จะทํามาจากวัสดุที่มีสมบัติดานการนําความรอน
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ไดแก โลหะ และสวนที่ไมตองการใหมีความรอน จะทํามาจากวัสดุที่เปนฉนวนความรอน

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ไดแก พลาสติก เพื่อปองกันความรอนขณะใชมือจับ

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

1. มฐ./ตัวชี้วัด ว 2.1 ขอ 1

ไดคะแนน คะแนนเต็ม
.........................วัสดุและสสาร 5 185
 2 ดูภาพ แลวตอบคําถามตอไปนี้
หนังยาง ถาพัชชาทําการทดลองโดยตอวงจรไฟฟาผานวัตถุ
3 ชนิดนี้ วัตถุชนิดใดบางที่สามารถทําใหหลอดไฟ
สวางได เพราะเหตุใด
วัตถุที่นําไปตอกับวงจรไฟฟา แลวทําใหหลอดไฟฟาสวาง คือ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
เข็มกลัด เข็มกลัด และชอนโลหะ เพราะทําจากวัสดุประเภทโลหะ ซึง่ เปน
…………………………………………………………………………………………………………………………………………

วัสดุที่นําไฟฟา สวนหนังยางเปนวัสดุประเภทพอลิเมอร
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
ชอนโลหะ ซึ่งเปนวัสดุที่ไมนําไฟฟา
…………………………………………………………………………………………………………………………………………

3 ดูภาพแลวอธิบายวา เปนการใชประโยชนจากสมบัติของวัสดุในเรื่องใด
1. สมบั ติดานสภาพยืดหยุน เพราะเมื่อถูกแรงกระทํา ลูกโปงจะ
..........................................................................................................................................................................................

เปลี ่ยนแปลงรูปราง แลวสามารถกลับคืนสูสภาพเดิมไดเมื่อ

..........................................................................................................................................................................................
K หยุ ดออกแรงกระทําตอลูกโปง
E ..........................................................................................................................................................................................
Y

2. สมบัตกิ ารนําความรอน เพราะโลหะมีสมบัตเิ ปนตัวนําความรอน

..........................................................................................................................................................................................

เมื่อใชเปนภาชนะในการประกอบอาหาร จึงทําใหอาหารสุก
..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

3. สมบัตดิ า นความแข็ง เพราะดานบนของโตะทําจากกระจกซึง่ เปน

..........................................................................................................................................................................................

วัสดุที่มีความแข็ง เมื่อถูกขูดขีดจะทําใหเกิดรอยไดยาก
..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

4. สมบัตดิ า นการนําไฟฟา เพราะโลหะทีอ่ ยูด า นในสายไฟ ทําหนาที่

..........................................................................................................................................................................................

เปนตัวนําไฟฟา สวนพลาสติกที่อยูดานนอกเปนฉนวนไฟฟา
..........................................................................................................................................................................................

ชวยปองกันไฟฟาดูด
..........................................................................................................................................................................................

2. มฐ./ตัวชี้วัด ว 2.1 ขอ 2 3. มฐ./ตัวชี้วัด ว 2.1 ขอ 1

ไดคะแนน คะแนนเต็ม ไดคะแนน คะแนนเต็ม
186 ......................... 5 ......................... 8
4 เติมสมบัติของสสารในตารางใหสมบูรณ จากนั้นเปรียบเทียบสมบัติของสสารใน
สถานะตาง ๆ แลวตอบคําถาม
สมบัติของสสาร ของแข็ง ของเหลว แกส
มวล มี
…………………………………………………… มี มี
……………………………………………………

ที่อยู ตองการที่อยู ตองการที่อยู

…………………………………………………… …………………………………………………… ตองการที่อยู
ปริมาตร คงที่
…………………………………………………… …………………………………………………… คงที่ ไมคงที่
รูปราง …………………………………………………… คงที่ ไมคงที่ …………………………………………………… ไมคงที่
อนุภาค อนุภาคยึดกันอยาง อนุ ภาคอยู  ห  า งกั น อนุ ภาคกระจายอยู 
หนาแนน เรียงตัว มากกว า ของแข็ ง หางจากกันมากกวา
ชิดกัน ไมสามารถ เคลื่อนที่ไดมากกวา ของเหลว เคลื่อนที่
เคลื่อนที่ได ของแข็ง ไดดีกวาของเหลว
K
E
1. สสารทั้ง 3 สถานะ มีสมบัติบางประการเหมือนกัน คือ (2 คะแนน) Y
สสารทั ้ง 3 สถานะ มีมวล และตองการที่อยูเหมือนกัน
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. สสารทั้ง 3 สถานะ มีสมบัติบางประการแตกตางกัน คือ (2 คะแนน)

ของแข็ งมีรปู รางคงที่ สวนของเหลวและแกสมีรปู ไมคงที่ ของแข็งและของเหลวมีปริมาตรคงที่
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ส.............................................................................................................................................................................................................................................................................
วนแกสมีปริมาตรไมคงที่
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

5 หากนักเรียนตองการทราบมวลและปริมาตรของไขไก 1 ฟอง นักเรียนจะใช

วิธีการใดทดสอบ เพราะอะไร
การหามวลของไขไก ทําไดโดยนําไขไกไปชั่งบนเครื่องชั่งดิจิทัล แลวอานคามวลของไขไก
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

และการหาปริมาตรของไขไกจะใชการแทนที่นํ้า เพราะไขไกเปนของแข็งที่มีรูปรางไมแนนอน
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

ซึ่งการใชสูตรเหมาะสําหรับการหาปริมาตรของสสารที่มีรูปทรงสี่เหลี่ยมมุมฉาก
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. มฐ./ตัวชี้วัด ว 2.1 ขอ 3 5. มฐ./ตัวชี้วัด ว 2.1 ขอ 4

ไดคะแนน คะแนนเต็ม ไดคะแนน คะแนนเต็ม
......................... 12 .........................วัสดุและสสาร 5 187
 ตอนที่ 2 20 คะแนน วง ลอมรอบตัวอักษรหนาคําตอบที่ถูกที่สุด
1. ขอใดเปนวัสดุธรรมชาติทั้งหมด
ก. ไม ขนสัตว ใยไหม
ข. ฝาย ปูนซีเมนต พลาสติก
ค. ยางสังเคราะห เปลือกหอย หิน
ง. ดินเหนียว เสนใยสังเคราะห ไม
2. วัตถุในขอใดเปนตัวนําไฟฟา และทดสอบ
ไดอยางไร
ก. ตะปูนําไปแชในนํ้ารอน
ข. ยางลบนําไปแชในนํ้ารอน
ค. หนังยางนําไปตอกับวงจรไฟฟา
ง. เข็มเย็บผานําไปตอกับวงจรไฟฟา
K ไดดีที่สุด
E
Y
3. วัตถุใดมีสภาพยืดหยุน
ก. ไมบรรทัด ข. ถุงมือยาง
ค. โตะไม ง. ดินสอ
4. วัสดุในขอใดมีความแข็งมากที่สุด
ก. ไม ข. ดิน
ค. หิน ง. เหล็ก
5. ขอใดกลาวถูกตองเกีย่ วกับฉนวนความรอน
ก. วัสดุที่นําความรอนไดดี
ข. วัสดุที่นําความรอนไดไมดี
ค. วัสดุที่ยอมใหกระแสไฟฟาไหลผาน
ง. วัสดุทไี่ มยอมใหกระแสไฟฟาไหลผาน
6. วัสดุชนิดใดมีสมบัตดิ า นสภาพยืดหยุน
ก. แกวกาแฟ ข. ยางรถยนต
ค. มุง ง. ไมบรรทัด
188
7. อารมทดลองโดยตมนํ้า 50 มิลลิเมตร
จนเดือด ในภาชนะที่ทําจากวัสดุตางกัน
4 ชนิด ไดผล ดังนี้
ตารางเวลาที่ใชในการตมนํ้าใหเดือดใน
ภาชนะที่ทําจากวัสดุตางกัน
วัสดุที่ใชทํา เวลาที่ใชในการตมนํ้า
ภาชนะ ใหเดือด (นาที)
A 5
B 9
C 8
D 7
จากขอมูล วัสดุชนิดใดถายโอนความรอน
ก. A ข. B
ค. C ง. D
8. ขอใดเปนสมบัติของเซรามิก
ก. มีความโปรงใส
ข. ทนตอแรงขูดขีด
ค. ไมยอมใหกระแสไฟฟาไหลผาน
ง. มีนํ้าหนักเบา และทําใหมีสีสันไดงาย
9. เพราะเหตุใดจึงใชพลาสติกเปนสวนหอหุม
สายไฟ
ก. เปนตัวนําไฟฟาที่ดี
ข. เปนฉนวนไฟฟาที่ดี
ค. มีราคาถูกกวาวัสดุประเภทโลหะ
ง. ทําใหมีสีสันไดงาย จึงทําใหมองเห็น
ไดชัดเจน
10. ใชตะปูขูดขีดแรชนิดหนึ่ง แรเกิดรอย
แตเมื่อนําตะปูไปขูดขีดกระจก กระจก
ไมเกิดรอย ขอใดสรุปไดถูกตอง
ก. กระจกมีความแข็งมากกวาแร
ข. แรมีความแข็งมากกวากระจก
ค. แรมีความแข็งมากกวาตะปู
ง. ตะปูมีความแข็งนอยที่สุด
11. สสารในขอใดมีสถานะตางจากพวก
ก. นํ้าดื่ม ข. แอลกอฮอล
ค. นํ้าแข็ง ง. นํ้ามันดีเซล
12. สสารในขอใดมีสถานะเดียวกันทั้งหมด
ก. ผาขนหนู เกลือ ไอนํ้า
ข. กระดาษ หมอ ดินนํ้ามัน
ค. แผนไม ควันไฟ ออกซิเจน
ง. ยาเม็ดแกปวด ขวดนํ้า นํ้าเปลา
13. สสารในขอใดอยูในสถานะของแข็ง
ของเหลว และแกส ตามลําดับ
ก. ดินสอ นํ้าผึ้ง ถั่วลิสง
ข. ควันไฟ ออกซิเจน ไอนํ้า
ค. กลองลัง อากาศ ลมหายใจ
ง. หนังสือ นํ้าดื่ม ควันรถยนต
14. สสารใดมีปริมาตรไมคงที่
ก. หมอ ข. กระทะ
ค. นํ้าสมสายชู ง. อากาศ
15. ขอใดคือสสารที่อนุภาคอยูหางกัน และ
สามารถเคลื่อนที่ไดอยางอิสระ
ก. กุญแจ ข. นํ้าอัดลม
ค. ลมหายใจ ง. ลูกฟุตบอล
16. มีมวล ตองการทีอ่ ยู สัมผัสได มีรปู รางและ
ปริมาตรคงที่ เปนสมบัตขิ องสสารในขอใด
ก. ขันเงิน นํ้าชา
ข. สบู เกลือแกง
ค. แกวใส ไอนํ้า
ง. ปรอท กระทะทองเหลือง
17. โตะเขียนหนังสือ มีการจัดเรียงอนุภาค
ของสสารอยางไร
ก. อนุภาคเรียงชิดและยึดติดกันแนน ไม
สามารถเคลื่อนที่ได
ข. อนุ ภ าคเรี ย งชิ ด กั น แต มี ช  อ งว า ง
ระหวางอนุภาคบาง
ค. อนุภาคอยูห า งกัน เคลือ่ นทีอ่ ยางอิสระ
ง. ขอ ข. และ ค. ถูก
K
18. ถาตองการหาปริมาตรของนํา้ มันถัว่ เหลือง E
Y
ควรใชวิธีการใด
ก. การชั่งโดยใชเครื่องชั่ง
ข. การแทนที่นํ้าของแกส
ค. การตวงโดยใชกระบอกตวง
ง. การแทนที่ของนํ้าโดยใชถวยยูรีกา
19. นารีตอ งการวัดมวลของขาวสาร 1 ถุง นารี
ควรทําอยางไร
ก. นําไปชั่งบนเครื่องชั่ง
ข. นําไปใสในกระบอกตวง
ค. นําไปแทนที่นํ้าในถวยยูรีกา
ง. สามารถทําไดทุกขอที่กลาวมา
20. สสารในขอใด มีสถานะเหมือนไอนํ้า
ก แปงฝุน ข. ซีอิ๊ว
ค. ดินเหนียว ง. ควันไฟ
ตอนที่ 2
ไดคะแนน คะแนนเต็ม
20
.........................วัสดุและสสาร 189
 ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè
´Ç§¨Ñ¹·ÃáÅÐ
5 ÃкºÊØÃÔÂТͧàÃÒ

K
E
Y

à¾×è͹ æ ¤Ô´Ç‹Ò ÃкºÊØÃÔÂÐ

¤×ÍÍÐäà áÅеÑé§ÍÂÙ‹·Õèã´
ͧ¤»ÃСͺ¢Í§ÃкºÊØÃÔÂÐ
µÑǪÕéÇÑ´
ÁÕÍÐäúŒÒ§
1. อธิบายแบบรูปเสนทางการขึ้นและตกของดวงจันทร โดยใชหลักฐานเชิง
ประจักษ (มฐ. ว 3.1 ป.4/1)
2. สร า งแบบจํ า ลองที่ อ ธิ บ ายแบบรู ป การเปลี่ ย นแปลงรู ป ร า งปรากฏของ
ดวงจันทรและพยากรณรูปรางปรากฏของดวงจันทร (มฐ. ว 3.1 ป.4/2)
3. สรางแบบจําลองแสดงองคประกอบของระบบสุริยะ และอธิบายเปรียบเทียบ
คาบการโคจรของดาวเคราะหตาง ๆ จากแบบจําลอง (มฐ. ว 3.1 ป.4/3)
àÃ×èͧ·Õè 1 ¡ÒûÃÒ¡¯¢Í§´Ç§¨Ñ¹·Ã
໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
• อธิบายแบบรูปเสนทางการขึ้นและตกของดวงจันทรได
• สรางแบบจําลองที่อธิบายแบบรูปการเปลี่ยนแปลงรูปรางปรากฏของดวงจันทรได
• พยากรณรูปรางที่ปรากฏของดวงจันทรได

ชวนอานชวนคิด

ศัพทนารู
กลางคืน
night (ไนท)
ดาวบริวาร
satellite ('แซทึไลท)
ดวงจันทร
moon (มูน) K
E
ทิศตะวันออก ·íÒäÁÇѹ¹ÕéàÃÒÁͧàËç¹ Y
east (อีสท) ¹Ñè¹ÊÔ! àÁ×èÍÊÑ»´Òˏ¡‹Í¹
´Ç§¨Ñ¹·Ãà»š¹Ç§¡ÅÁ àÃÒÁͧàË繴ǧ¨Ñ¹·Ã
ทิศตะวันตก äÁ‹à»š¹Ç§¡ÅÁ¹Ð
west (เว็สท)

เพือ่ น ๆ รูห รือไมวา

รูปรางปรากฏของดวงจันทร
ในแตละคืนแตกตางกันหรือไม

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 191
 1 ¡Òâֹé - µ¡¢Í§´Ç§¨Ñ¹·Ã
ในเวลากลางคืนเมื่อคนบนโลก
มองขึน้ ไปบนทองฟา จะมองเห็นสิง่ หนึง่
สองแสงสวางสีขาวหรือสีเหลืองนวล
เราเรียกสิ่งนี้วา ดวงจันทร เนื่องจาก
ดวงจันทรเปนดาวบริวารเพียงดวงเดียว
ของโลกและอยูใ กลโลกมาก จึงทําใหเรา
มองเห็นดวงจันทรมีแสงสวางมากเปน
อันดับที่ 2 รองจากดวงอาทิตย

ÃÙŒËÃ× ÍäÁ‹Ç‹Òดวงจันทร
K
E ขึ้นและตกã¹·ÔÈ·Ò§ã´
Y
กิจกรรม ลองทําดู
ระบายสีภาพที่แสดงการขึ้นและตกของดวงจันทรที่ถูกตอง

ดวงจันทร ดวงจันทร

ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก

192
 ดวงจันทร เปนดาวบริวารของโลกที่ไมมีแสงสวางในตัวเอง แสงสวาง
ที่เรามองเห็นจากดวงจันทรเกิดจากแสงของดวงอาทิตยที่ตกกระทบดวงจันทร
แลวสะทอนมายังโลก และในบางวัน
เมื่อดวงอาทิตยลับขอบฟาในตอนเย็น ·ÔÈ·Ò§การขึ้น - ตกของ
และทองฟาเริ่มมืดลง เราจะสามารถ ดวงจันทร àËÁ×͹¡Ñ¹¡Ñº
´Ç§ÍҷԵËÃ×ÍäÁ‹
มองเห็นดวงจันทรปรากฏขึน้ บนทองฟา
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 1 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
Êѧࡵ¡ÒâÖé¹ - µ¡¢Í§´Ç§¨Ñ¹·Ã การสังเกต
การลงความเห็นจากขอมูล
การจัดกระทําและสื่อความหมาย
จุดประสงค : สังเกตและอธิบายแบบรูปเสนทางการขึ้น - ตก ขอมูล
การตีความหมายขอมูลและ K
ของดวงจันทรได การลงขอสรุป E
Y
ระบุปญหา : ดวงจันทรขึ้น - ตกในทิศทางใด การหาความสัมพันธระหวางสเปซ
ของวัตถุ
ดวงจันทรขนึ้ ทางทิศตะวันออก และตกทางทิศตะวันตก
สมมติฐาน : .......................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
แหลงขอมูลตาง ๆ เชน หนังสือ อินเทอรเน็ต เปนตน

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน จากนั้นให
แตละกลุมชวยกันตั้งสมมติฐานเกี่ยวกับ
ทิศทางการขึ้น - ตกของดวงจันทร
2. ชวยกันสังเกตการขึ้น - ตกของดวงจันทร
เปนเวลา 1 สัปดาห แลวบันทึกผลลง
ในตาราง จากนั้นสรุปขอมูลแลววาดภาพ
แสดงลักษณะการขึ้น - ตกของดวงจันทร
ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 193
 3. ใหนําผลการสังเกตการขึ้นและตกของ
ดวงจันทรที่บันทึกไดมาอภิปรายรวมกัน
ภายในกลุม จากนั้นรวมกันสืบคนขอมูล
เกีย่ วกับการขึน้ - ตกของดวงจันทรเพิม่ เติม
4. ใหแตละกลุมนําขอมูลที่ไดมาจัดทําเปน
ใบความรูล งในกระดาษ A4 พรอมตกแตง
ใหสวยงาม
5. ตัวแทนกลุม นําเสนอใบความรูห นาชัน้ เรียน
จากนั้นทุกคนในชั้นเรียนรวมกันสรุปเกีย่ วกับทิศทางการขึน้ - ตกของดวงจันทร

ºÑ¹·Ö¡¼Å
1. การสังเกตทิศทางการขึ้น - ตกของดวงจันทร (ตัวอยาง)
K การขึ้นของดวงจันทร การตกของดวงจันทร
E
Y คืนที่
เวลา ทิศ เวลา ทิศ
1 18.24 ตะวันออก 06.33
……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ตะวันตก

2 ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ………………………………………

3 ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ………………………………………

า ร ส ง
ั เ กต)
4 ……………………………………… ผล ข น
้ ึ อ ยูกับก
( ……………………………………… ……………………………………… ………………………………………

5 ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ………………………………………

6 ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ………………………………………

7 ……………………………………… ……………………………………… ……………………………………… ………………………………………

194
2. วาดภาพแสดงลักษณะการขึ้น - ตกของดวงจันทร (ตัวอยาง)

ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก

K
E
Y

ÊÃØ»¼Å
จากการสังเกตเวลาและทิศทางการขึ้นและตกของดวงจันทรเปนเวลา 7 วัน พบวา ดวงจันทรขึ้นทาง
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ทิศตะวันออก และตกทางทิศตะวันตก ซึง่ เวลาในการขึน้ ของดวงจันทรจะชาลงทุกวัน และเมือ่ ดวงจันทร

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

อยูทางทิศตะวันออก ดวงอาทิตยจะอยูทางทิศตะวันตก และเมื่อดวงจันทรอยูทางทิศตะวันตก

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ดวงอาทิตยจะอยูทางทิศตะวันออก
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา ดวงจันทรมลี กั ษณะการขึน้ - ตกเชนเดียว

กับดวงอาทิตย คือ ดวงจันทรจะขึ้นที่ขอบฟาทางทิศตะวันออก และลับขอบฟา
ไปทางทิศตะวันตก
ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 195
 ดวงจันทรเคลื่อนที่โดยหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบโลกในทิศทางทวน
เข็มนาฬกาเชนเดียวกับการเคลื่อนที่ของโลก ซึ่งการหมุนรอบตัวเองของโลก
จากทิศตะวันตกไปทางทิศตะวันออกในทิศทางทวนเข็มนาฬกาเมื่อมองจาก
ขั้วโลกเหนือ ทําใหเกิดปรากฏการณการขึ้น - ตกของดวงจันทร โดยคนบนโลก
สามารถมองเห็นลักษณะการขึ้น - ตกของดวงจันทรได ดังนี้
เมื่ อ มองจากขั้ ว โลกเหนื อ คนบนโลก เมื่อโลกหมุนตอไปเรื่อย ๆ คนบนโลก
จะมองเห็ น ดวงจั น ทร ค  อ ย ๆ ขึ้ น ทาง จะมองเห็นดวงจันทรคอย ๆ ลอยสูงขึ้น
ทิศตะวันออก (ที่ตําแหนง ก) ในขณะ และคอย ๆ ลอยตํ่าลง จนลับขอบฟาไป
เดียวกันดวงอาทิตยจะคอย ๆ ลอยตํ่าลง ทางทิศตะวันตก หมุนเวียนเปนแบบรูป
ทางทิศตะวันตก ซํ้า ๆ

K ดวงจันทร ดวงอาทิตย
E
Y

เสนขอบฟา
ก ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก

ขัว้ โลกเหนือ โลก

ทิศที่โลกและดวงจันทร
หมุนรอบตัวเอง

การขึ้น - ตกของดวงจันทรจะมีทิศทาง ดวงจันทรจะใชเวลาโคจรรอบโลกนานกวา

การขึน้ - ตกเชนเดียวกับการขึน้ - ตกของ เวลาที่โลกหมุนรอบตัวเอง จึงทําใหเรา
ดวงอาทิตย มองเห็นดวงจันทรขึ้นชาลงทุกวัน

196 การขึ้น - ตกของดวงจันทร

 เมื่อเราสังเกตทองฟาเวลาใกลคํ่าในวันขึ้น 15 คํ่า (คืนวันเพ็ญ) เราจะ
มองเห็นดวงอาทิตยคอย ๆ ลับขอบฟาไปในตอนเย็นทางทิศตะวันตก แสงสวาง
ของดวงอาทิตยจะคอย ๆ หายไป เมื่อเขาสูเวลากลางคืนทางดานทิศตะวันออก
จะปรากฏดวงจันทรเต็มดวงลอยโผลขึ้นจากขอบฟา แลวจะคอย ๆ ลอยสูงขึ้น
จนถึงตําแหนงสูงสุด จากนั้นดวงจันทรจะคอย ๆ ลอยตํ่าลงจนลับขอบฟาไปทาง
ทิศตะวันตกในเวลาเชาตรู สวนทางทิศตะวันออกก็จะปรากฏดวงอาทิตยคอย ๆ
ลอยสูงขึ้นจากขอบฟาแทนที่ดวงจันทร
ตัวอยาง การขึ้น - ตกของดวงจันทรในวันขึ้น 15 คํ่า (คืนวันเพ็ญ)

K
E
Y

ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 197
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 1
1 วาดภาพแสดงทิศทางการขึ้น - ตกของดวงจันทร แลวตอบคําถาม
(ตัวอยาง)

K
E
Y

ดวงจันทรขึ้น - ตกทางทิศใด เพราะเหตุใด

ดวงจันทรขนึ้ จากขอบฟาทางทิศตะวันออก และตกทางทิศตะวันตก เพราะดวงจันทรหมุนรอบตัวเอง
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

และโคจรรอบโลกในทิศทางทวนเข็มนาฬกา เมื่อโลกหมุนรอบตัวเองจากทิศตะวันตกไปทาง
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

ทิศตะวันออกในทิศทางทวนเข็มนาฬกา และหากมองจากขัว้ โลกเหนือ เราจะมองเห็นดวงจันทร

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

ปรากฏขึ้นทางทิศตะวันออกและตกทางทิศตะวันตก
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................

2 ขีด ✓ ใน หนาขอความที่กลาวถูกตอง
✗ 1. คนไทยจะมองเห็นดวงจันทรขึ้นทางทิศตะวันตก
✗ 2. ดวงจันทรจะลับขอบฟาไปทางทิศตะวันออกเสมอ
✓ 3. ดวงจันทรโคจรรอบโลกในทิศเดียวกับการหมุนรอบตัวเองของโลก
✓ 4. ดวงจันทรขึ้น - ตกในทิศทางเดียวกับการขึ้น - ตกของดวงอาทิตย
✓ 5. ขณะที่ดวงจันทรอยูทางทิศตะวันออก ดวงอาทิตยจะอยูทางทิศตะวันตก
198
 2 ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§ÃٻËҧ
¢Í§´Ç§¨Ñ¹·Ã
ดวงจันทรเปนดาวบริวารของ
โลกทีม่ ขี นาดเล็กกวาโลกมาก ดวงจันทร
มีลักษณะเปนทรงกลม และมีพื้นผิว
ขรุขระเปนหลุมบอขนาดเล็กและใหญ
จํ า นวนมาก ซึ่ ง คนบนโลกสามารถ
มองเห็นดวงจันทรไดอยางชัดเจนในคืน
วันเพ็ญที่ดวงจันทรเต็มดวง
รูปรางทีป่ รากฏของดวงจันทร
ã¹áµ‹ÅФ׹ÁÕÅѡɳÐÍ‹ҧäúŒÒ§ K
E
Y
กิจกรรม ลองทําดู
วาดภาพรูปรางปรากฏของดวงจันทรที่นักเรียนเคยสังเกตเห็น
(ตัวอยาง)

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 199
 เมือ่ สังเกตดวงจันทรบนทองฟาในแตละคืนจะพบวา รูปรางของดวงจันทร
ทีม่ องเห็น หรือรูปรางทีป่ รากฏของดวงจันทรนนั้ จะมีลกั ษณะแตกตางกันออกไป
ซึง่ ดวงจันทรจะมีการเปลีย่ นแปลงแบบรูป
เชนนี้ซํ้ากันทุก ๆ เดือน à¾ÃÒÐà赯 ã´ดวงจันทร
ã¹áµ‹ÅФ׹¨Ö§ÁÕÃٻËҧ»ÃÒ¡¯
ᵡµ‹Ò§¡Ñ¹
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 2 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÃٻËҧ»ÃÒ¡¯¢Í§´Ç§¨Ñ¹·Ã การสังเกต
การพยากรณหรือการคาดคะเน
การตีความหมายขอมูลและ
จุดประสงค : 1. สรางแบบจําลอง เพื่ออธิบายแบบรูปการ การลงขอสรุป
การหาความสัมพันธระหวางสเปซ
เปลี่ยนแปลงรูปรางปรากฏของดวงจันทรได ของวัตถุ
K 2. พยากรณรูปรางปรากฏของดวงจันทรได
E
Y ระบุปญหา : ดวงจันทรมีรูปรางปรากฏในแตละคืนเปลี่ยนแปลงไปหรือไม
ดวงจันทรมีรูปรางปรากฏในแตละคืนเปลี่ยนแปลงไป
สมมติฐาน : ...............................................................................................................................................................................................................................................................

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. สีไม 1 กลอง 2. ไฟฉาย 1 กระบอก
3. ลูกบอลพลาสติกที่ติดกับไม 4. ปากกาเมจิก 1 ดาม
5. กระดาษแข็งขนาด 4 x 4 นิ้ว 4 แผน

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน จากนั้นรวมกันคาดคะเนรูปรางปรากฏของดวงจันทรใน
แตละคืน แลววาดภาพรูปรางปรากฏของดวงจันทรที่คาดคะเนไวลงในตารางบันทึกผลที่ 1
2. ชวยกันตรวจสอบผลการคาดคะเนรูปรางปรากฏของดวงจันทร โดยใหสังเกตดวงจันทร
ทีต่ าํ แหนงเดิมและเวนระยะการสังเกตทุก ๆ 3 คืน จนครบ 4 ครัง้ แลววาดภาพรูปรางปรากฏ
ของดวงจันทรทเี่ ห็น พรอมระบายสีลงในตาราง
200
3. นําผลการสังเกตรูปรางปรากฏของดวง
จันทรมาอภิปราย แลวรวมกันหาขอสรุป
และบันทึกผล
4. ทํากิจกรรมเพื่อจําลองการเปลี่ยนแปลง
รูปรางปรากฏของดวงจันทร ดังนี้
1) ใหคนที่ 1 ถือไฟฉาย และคนที่ 2 ถือ
ลูกบอลพลาสติกที่ติดกับไม และคน
ที่เหลือ สังเกตและบันทึกผลลงใน คนที่ 2
ตารางที่ 2
2) ใหคนที่ 2 ยืนชูลูกบอลพลาสติกที่
ติดกับไมขึ้นไปดานหนาเหนือศีรษะ 2
เล็กนอย แลวใหนักเรียนอีกคนชวย 3
คนที่ 1
เขียนหมายเลข 1 ลงในกระดาษแข็ง 4 1
K
แลววางไวดานหนา หมายเลข 2 E
Y
วางไวดา นซายมือ หมายเลข 3 วางไว
ดานหลัง และหมายเลข 4 วางไวดาน
ขวามือของคนที่ 2
3) ใหคนที่ 2 ยืนหันหนาไปที่หมายเลข
1 แลวใหคนที่ 1 ยืนหันหนาเขาหา
คนที่ 2 โดยเวนระยะหางประมาณ
100 เซนติเมตร
4) ปดไฟในหองใหมืด แลวใหคนที่ 1 เปดไฟฉายสองไปที่ลูกบอลพลาสติก และคนที่เหลือ
ชวยกันสังเกตแสงไฟที่ลูกบอลพลาสติก แลวบันทึกผล
5) ใหคนที่ 2 หันชา ๆ ไปตามหมายเลข 2 3 4 และ 1 (อีกครั้ง) ตามลําดับ โดยใหถือ
ลูกบอลพลาสติกที่ติดกับไมไวขางหนาตลอดเวลา ใหคนที่เหลือสังเกตแสงไฟที่ลูกบอล
พลาสติกในขณะที่คนที่ 2 หมุนตัว แลวบันทึกผล
5. อภิปรายผลการทํากิจกรรมและรวมกันสรุปเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงรูปรางปรากฏของ
ดวงจันทร แลวนําเสนอขอมูลหนาชั้นเรียน
ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 201
 ºÑ¹·Ö¡¼Å
1. การสังเกตรูปรางปรากฏของดวงจันทร (ตัวอยาง)
ครั้งที่ คาดคะเนรูปราง รูปรางจากการสังเกต

2
ร สังเกต)
บ
ั ก า
(ผลข นึ้ อยูก
K
E
Y 3

ÊÃØ»¼Å
จากการสังเกตรูปรางปรากฏของดวงจันทรในแตละคืน จํานวน 4 ครั้ง โดยเวนระยะหางกันครั้งละ
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

3 คืน พบวา ในแตละคืนดวงจันทรมีรูปรางปรากฏแตกตางกัน เชน บางคืนมองเห็นดวงจันทรมี

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

รูปเสีย้ ว บางคืนมองเห็นดวงจันทรเต็มดวง บางคืนมองไมเห็นดวงจันทร เปนตน แสดงวา ดวงจันทร

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

มีรูปรางเปลี่ยนแปลงไปในแตละคืน
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

202
 2. การสังเกตการเปลี่ยนแปลงรูปรางของดวงจันทรจากแบบจําลอง
ตําแหนงการหันตัว ทิศทางของแสง แสงที่เห็นบนผิวของ
ภาพประกอบ
ของคนที่ 2 ที่สองลูกบอลพลาสติก ลูกบอลพลาสติก
หมายเลข 1 ดานหนาของคนที่ 2
………………………………………………………………….. ไมเห็นแสง
…………………………………………………………………..

บนลูกบอลพลาสติก
……………………………………………………………………. …………………………………………………………………….

หมายเลข 2 ดานขวามือของคนที่ 2 ทางขวามือสองสวาง

………………………………………………………………….. …………………………………………………………………..

……………………………………………………………………. ทางซายมือมืด
…………………………………………………………………….

หมายเลข 3 ดานหลังของคนที่ 2 สวนที่เห็นสวางทั้งหมด

………………………………………………………………….. …………………………………………………………………..

……………………………………………………………………. …………………………………………………………………….

หมายเลข 4 ดานซายมือของคนที่ 2 ทางขวามือมืด

………………………………………………………………….. …………………………………………………………………..

……………………………………………………………………. ทางซายมือสวาง
…………………………………………………………………….
K
E
หมายเลข 1 ดานหนาของคนที่ 2 ไมเห็นแสง
………………………………………………………………….. ………………………………………………………………….. Y
(อีกครัง้ ) ……………………………………………………………………. บนลูกบอลพลาสติก
…………………………………………………………………….

ÊÃØ»¼Å
จากการทํากิจกรรม พบวา ขณะทีค่ นที่ 2 หันตัว ลูกบอลพลาสติกก็จะหันตาม ทําใหมองเห็นสวนสวาง
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

และสวนมืดบนลูกบอลพลาสติกมีรปู รางแตกตางกัน ถาจําลองตัวเราแทนโลก ลูกบอลพลาสติกแทน

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ดวงจันทร ไฟฉายแทนดวงอาทิตย แสดงวา เมือ่ ดวงจันทรโคจรรอบโลก ขณะเดียวกันโลกก็หมุนรอบ

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ตัวเอง และโคจรรอบดวงอาทิตยไปดวย ทําใหคนที่อยูบนโลกมองเห็นดวงจันทรในแตละคืนมีรูปราง

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

แตกตางกัน
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา เมือ่ ดวงจันทรโคจรรอบโลก ขณะเดียวกัน

โลกก็หมุนรอบตัวเอง และโคจรรอบดวงอาทิตยไปดวย ทําใหตําแหนงระหวาง
ดวงจันทร โลก และดวงอาทิตยในแตละคืนแตกตางกัน ดังนั้น ในบางคืนเราจึง
มองเห็นดวงจันทรเต็มดวง บางคืนมองเห็นดวงจันทรครึ่งดวง บางคืนมองเห็น
ดวงจันทรรูปเสี้ยว หรือในบางคืนอาจมองไมเห็นดวงจันทรเลย
ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 203
 ดวงจันทรไมมแี สงสวางในตัวเอง แตคนบนโลกสามารถมองเห็นดวงจันทรได
เนื่องจากดวงจันทรไดรับแสงสวางจากดวงอาทิตย แลวสะทอนกลับมาที่โลก
เมือ่ เราสังเกตดวงจันทรในเวลากลางคืนจะพบวา ดวงจันทรมแี สงสวางสีขาวหรือ
สีเหลืองนวล และสามารถมองดูดวยตาเปลาไดโดยไมแสบตา โดยทั่วไปเราจะ
มองเห็นดวงจันทรในเวลากลางคืน แตในบางวันและบางเวลา เราอาจมองเห็น
ดวงจันทรในเวลากลางวันได
เมือ่ สังเกตดวงจันทรบนทองฟาทีต่ าํ แหนงเดิมติดตอกันเปนเวลาหลายคืน
จะพบวา ดวงจันทรจะคอย ๆ เปลี่ยนแปลงรูปรางไป เนื่องมาจากมีการหมุนรอบ
ตัวเองของดวงจันทร และในขณะเดียวกันดวงจันทรก็โคจรรอบโลกในทิศทาง
ทวนเข็มนาฬกาดวย จึงทําใหคนที่อยูบนโลกมองเห็นแสงสะทอนจากดวงจันทร
ในแตละคืนมีรูปรางปรากฏแตกตางกัน เชน
K
E
Y
´Ç§¨Ñ¹·ÃàµçÁ´Ç§ ´Ç§¨Ñ¹·Ã¤ÃÖ觴ǧ

´Ç§¨Ñ¹·ÃÃÙ»àÊÕéÂÇ ÁͧäÁ‹àË繴ǧ¨Ñ¹·Ã

204
 หากเราเริ่มสังเกตทองฟาในคืนที่มองไมเห็นดวงจันทรเลย เมื่อสังเกตใน
คืนตอมา เราจะมองเห็นดวงจันทรเริม่ มีสว นสวางเปนเสีย้ วและเพิม่ ขนาดขึน้ เรือ่ ย ๆ
จนกระทัง่ ดวงจันทรสวางเต็มดวง หลังจากนัน้ ความสวางจะคอย ๆ ลดลงเปนเสีย้ ว
และลดขนาดลงอยางตอเนือ่ งจนมองไมเห็นดวงจันทรอกี ครัง้ ซึง่ การเปลีย่ นแปลง
แบบรูปเชนนี้จะเกิดขึ้นซํ้า ๆ กัน และหมุนเวียนเปนวัฏจักรทุก ๆ เดือน

ตัวอยาง วัฏจักรของดวงจันทรใน 1 เดือน

1 2 3 4 5 6 7 K
E
Y

8 9 10 11 12 13 14 15

16 17 18 19 20 21 22 23

24 25 26 27 28 29 30

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 205
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 2
1 วาดภาพและระบายสีดวงจันทรตามที่กําหนดให

1. ดวงจันทรเต็มดวง 2. ดวงจันทรครึ่งดวง 3. ดวงจันทรรูปเสี้ยว

2 เลือกระบายสีลงในชอง “ใช” หรือ “ไมใช” หนาขอความใหสัมพันธกับขอมูล

ที่เกี่ยวของกับดวงจันทร
ใช ไมใช 1. ไมมีแสงสวางในตัวเอง
K
E
Y ใช ไมใช 2. ไมมีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยูเลย
ใช ไมใช 3. มีแสงสวางจา อาจทําใหตาบอดได
ใช ไมใช 4. ใหพลังงานความรอนและแสงสวาง
ใช ไมใช 5. มองเห็นรูปรางปรากฏเปลี่ยนไปในแตละคืน

3 ตอบคําถามตอไปนี้
1. เพราะเหตุใด เราจึงสามารถมองเห็นดวงจันทรได
เพราะดวงจั นทรไดรับแสงสวางจากดวงอาทิตยแลวสะทอนมาที่โลก จึงทําใหเราสามารถ
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

มองเห็ นดวงจันทรได แมดวงจันทรไมมีแสงสวางในตัวเอง

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. เพราะเหตุใด ในแตละคืนเราจึงมองเห็นรูปรางทีป่ รากฏของดวงจันทรแตกตางกัน

เพราะดวงจั นทรหมุนรอบตัวเอง และขณะเดียวกันก็โคจรรอบโลก ทําใหเรามองเห็น
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

แสงสะท อนจากดวงจันทรมีรูปรางปรากฏแตกตางกันไปในแตละคืน
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

206
 ÊÃØ»ÊÒÃÐÊÒ¤ÑÞ
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 1
... เขียนแผนผัง แผนภาพ หรือเขียนสรุปความรูเรื่อง การปรากฏของดวงจันทร

(ตัวอยาง)
¡ÒâÖé¹ - µ¡¢Í§ ´Ç§¨Ñ¹·Ã¢Öé¹·Ò§·ÔȵÐÇѹÍÍ¡
´Ç§¨Ñ¹·Ã áÅе¡·Ò§·ÔȵÐÇѹµ¡

·ÔȵÐÇѹÍÍ¡ ·ÔȵÐÇѹµ¡
¡ÒûÃÒ¡¯ ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§ÃٻËҧ
K
E
Y
¢Í§´Ç§¨Ñ¹·Ã ¢Í§´Ç§¨Ñ¹·Ã

à¡Ô´¨Ò¡´Ç§¨Ñ¹·ÃËÁع
ÃͺµÑÇàͧ áÅÐ⤨ÃÃͺâÅ¡
ã¹·ÔÈ·Ò§·Ç¹à¢çÁ¹ÒÌÔ¡Ò
µÑÇÍ‹ҧÃٻËҧ·Õè»ÃÒ¡¯¢Í§´Ç§¨Ñ¹·Ã

´Ç§¨Ñ¹·ÃàµçÁ´Ç§ ´Ç§¨Ñ¹·Ã¤ÃÖ觴ǧ ´Ç§¨Ñ¹·ÃÃÙ»àÊÕéÂÇ

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 207
 กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิด
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 1
1 ดูภาพ แลวตอบคําถาม

K
E
Y ·ÔȵÐÇѹÍÍ¡ ·ÔȵÐÇѹµ¡

1. จากภาพ เปนชวงเชาหรือเย็น เพราะเหตุใด

ชวงเย็น เพราะดวงอาทิตยกาํ ลังลับขอบฟาไปทางทิศตะวันตก แสงสวางของดวงอาทิตย
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

จะเริม่ หายไป และดวงจันทรกําลังลอยขึ้นไปบนทองฟาจากทางทิศตะวันออก

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. นักเรียนคิดวา ดวงจันทรขึ้น - ตกในเวลาเดิมทุกวันหรือไม เพราะอะไร

เราจะสังเกตเห็นดวงจันทรขนึ้ ชาลงทุกวัน เพราะดวงจันทรจะใชเวลาโคจรรอบโลกนานกวา
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

เวลาทีโ่ ลกหมุนรอบตัวเอง
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. การขึ้น - ตกของดวงจันทรแตกตางจากการขึ้น - ตกของดวงอาทิตยหรือไม

อยางไร
ไมแตกตางกัน เพราะการขึ้น - ตกของดวงจันทรมีทิศทางเดียวกันกับการขึ้น - ตกของ
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ดวงอาทิตย คือ ขึ้นทางทิศตะวันออกและตกไปทางทิศตะวันตก

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

208
2 อานขอความที่กําหนดให แลวตอบคําถาม
อาน วิเคราะห เขียน
1. มีแสงสวางในตัวเอง
2. ไมมีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู
3. มีลักษณะเปนทรงกลม
4. ในบางคืนจะมองไมเห็น
5. หมุนรอบตัวเองและโคจรรอบโลก

ขอความในหมายเลขใดบาง “ไมใช” ลักษณะของดวงจันทร เพราะอะไร

หมายเลข 1 เพราะดวงจันทรไมมีแสงสวางในตัวเอง แตที่เราสามารถมองเห็นดวงจันทรได
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

เนื่องจากดวงจันทรไดรับแสงสวางจากดวงอาทิตยแลวสะทอนมาที่โลก
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

K
E
Y
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
แหงศตวรรษที่ 21
ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน แลวปฏิบัติกิจกรรม ดังนี้
1. ชวยกันสังเกตรูปรางของดวงจันทรทุก ๆ คืน เปนเวลา 1 เดือน โดยใหวาดภาพ
หรือถายภาพไว
2. รวมกันอภิปรายและสรุปขอมูลเกี่ยวกับรูปรางปรากฏของดวงจันทรใน 1 เดือน
จากนัน้ นําขอมูลจัดทําเปนแผนพับ โดยใชเทคโนโลยีเขามาชวย
3. สงตัวแทนนําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน โดยใชวิธีสื่อสารที่นาสนใจ
ระดับคุณภาพ
ทักษะศตวรรษที่ 21 พฤติกรรมบงชี้ 3 2 1
กําหนดเปาหมายงานกลุมได
ทักษะชีวิตและการทํางาน
ทํางานรวมกับผูอื่น และยอมรับความคิดเห็นของผูอื่น
ทักษะการเรียนรูและนวัตกรรม ออกแบบผลงานอยางสรางสรรค
ทักษะดานสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี เลือกใชวิธีสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 209
 àÃ×èͧ·Õè 2 ÃкºÊØÃÔÂТͧàÃÒ
໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ
• บอกชื่อดาวเคราะหตาง ๆ ในระบบสุริยะได
• สรางแบบจําลองแสดงองคประกอบของระบบสุริยะได
• อธิบายเปรียบเทียบคาบการโคจรของดาวเคราะหตาง ๆ จากแบบจําลองได

ชวนอานชวนคิด

ศัพทนารู
ระบบสุริยะ
solar system
('โซลึ 'ซีสตึม)
ดวงอาทิตย
sun (ซัน)
K ดาวเคราะห
E planet ('แพล็นนิท)
Y

à¸ÍÃÙŒäËÁÇ‹Ò´ÒǾظ
¤×Í´ÒǴǧ㴠´Ç§·ÕèÍÂÙ‹ã¡ÅŒ´Ç§ÍҷԵ
ÁÒ¡·ÕèÊØ´ä§

áŌǾǡà¸ÍÃÙŒËÃ×ÍäÁ‹Ç‹Ò
´ÒǴǧ㴤×Í´ÒÇàÊÒÏ

เพือ่ น ๆ รูห รือไมวา

ดาวดวงใดเปนศูนยกลาง
ของระบบสุริยะ
210
ͧ¤»ÃСͺ¢Í§ÃкºÊØÃÔÂÐ
นักเรียนเคยสงสัยบางหรือไมวา นอกโลกของเรานี้มีสภาพเปนอยางไร
มีมนุษยตางดาวอยางที่เราเคยดูในหนังตางประเทศหรือไม
จากการศึกษาของนักดาราศาสตร ทําใหทราบวา ในหวงอวกาศที่กวาง
ใหญนอกโลกของเรานี้ มีกลุมของดาวฤกษตาง ๆ มากมายหลายกลุม รวมทั้งฝุน
แกส และวัตถุทองฟาอื่น ๆ อยูรวมกันเปนกลุมใหญอยางมีระบบดวยแรงดึงดูด
ซึ่งกันและกัน นักดาราศาสตรเรียกกลุมดาวฤกษจํานวนมากมายหลาย ๆ กลุม
รวมทั้งฝุน แกส และวัตถุทองฟาอื่น ๆ ที่อยูรวมกันนี้วา ดาราจักร หรือกาแล็กซี
นักดาราศาสตรพบวา ดาราจักรมีจาํ นวนมากมายและมีรปู รางแตกตางกัน
บางดาราจักรมีรูปรางคลายกังหัน บางดาราจักรมีรูปรางเปนวงรี บางดาราจักร
ไมมรี ปู ราง ซึง่ ดาราจักรสําคัญทีเ่ ราควรศึกษาในชัน้ นี้ คือ ดาราจักรทางชางเผือก
K
เพราะเปนที่ตั้งของระบบสุริยะของเรา E
Y

¹Ñ¡àÃÕ Â¹ÃÙŒËÃ× ÍäÁ‹Ç‹Ò

ระบบสุริ ยะ¤×ÍÍÐäÃ

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 211
 กิจกรรม ลองทําดู
เขียนชือ่ ภาพทีก่ าํ หนดให แลวขีด ✓ ลงใน ของภาพทีเ่ ปนสวนประกอบของระบบสุรยิ ะ

✓ ✓

1. ดวงอาทิตย
…………………………………………………. 2. ดาวตก
…………………………………………………. 3. ดาวเทียม
………………………………………………….

K
E
Y 4. จรวด
…………………………………………………. 5. โลก
…………………………………………………. 6. บอลลูน
………………………………………………….

✓ ✓

7. ดวงจันทร
…………………………………………………. 8. เครื่องบิน
…………………………………………………. 9. ดาวเสาร
………………………………………………….

10. สถานีอวกาศ
…………………………………………………. 11. มนุษยอวกาศ
…………………………………………………. 12. ดาวพฤหัสบดี
………………………………………………….

212
 ระบบสุริยะ (Solar System) คือ ระบบดวงดาวที่ตั้งอยูบนแขนของ
ดาราจักร (Galaxy) ทางชางเผือก ซึ่งเปนดาราจักรหนึง่ ในเอกภพ (Universe)
ระบบสุริยะมีดวงอาทิตยเปนศูนยกลาง ซึ่งดวงอาทิตยจะมีแรงดึงดูดสูงมาก
จึงดึงดูดดวงดาว และวัตถุทอ งฟาตาง ๆ
ใหโคจรอยูร อบดวงอาทิตย องคประกอบของระบบสุริยะ
ÁÕÍÐäúŒÒ§ àÃÒÊÒÁÒöÈÖ¡ÉÒ
ä´Œ¨Ò¡¡Ô¨¡ÃÃÁµ‹Í仹Õé
กิจกรรมพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรท่ี 1 ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรที่ใช
ÈÖ¡ÉÒÃкºÊØÃÔÂÐ การวัด
การสังเกต
การสรางแบบจําลอง
จุดประสงค : สรางแบบจําลองเพื่ออธิบายองคประกอบและ การลงความเห็นจากขอมูล
การตีความหมายขอมูล
เปรียบเทียบคาบการโคจรของดาวเคราะหตา ง ๆ และการลงขอสรุป K
ในระบบสุริยะ E
Y
ระบุปญหา : ระบบสุริยะประกอบดวยอะไรบาง
ระบบสุริยะประกอบดวยดวงอาทิตย ดาวเคราะห 8 ดวง บริวารของดาวเคราะห
สมมติฐาน : .................................................................................................................................................................................................................................................................
ดาวเคราะหแคระ และดาวเคราะหนอย ดาวหาง อุกกาบาต และวัตถุทองฟาอื่น ๆ
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ÍØ»¡Ã³Ÿµéͧãªé
1. วัสดุสําหรับใชสรางแบบจําลอง เชน แผนโฟม กระดาษแข็ง กระดาษลัง ไมเสียบลูกชิ้น
ลูกปงปอง ดินนํ้ามัน สีไม กาว เทปใส กรรไกร เปนตน
2. แผนภาพองคประกอบของระบบสุริยะ (ครูเตรียมให)
3. แหลงขอมูลตาง ๆ เชน หนังสือ อินเทอรเน็ต เปนตน

¢Ñ鹵͹¡Ò÷íÒ
1. แตละกลุม ศึกษาแผนภาพองคประกอบของระบบสุรยิ ะ จากนัน้ สืบคนขอมูลเพิม่ เติมเกีย่ วกับ
องคประกอบของระบบสุรยิ ะ และคาบการโคจรรอบดวงอาทิตยของดาวเคราะหในระบบสุรยิ ะ
2. นําขอมูลทีศ่ กึ ษาและสืบคนไดมาอภิปรายรวมกัน แลววาดภาพองคประกอบของระบบสุรยิ ะ
พรอมระบุคาบการโคจรรอบดวงอาทิตยตอ 1 รอบ ของดาวเคราะหแตละดวงลงในกรอบ
ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 213
 3. ออกแบบแบบจําลองระบบสุริยะ จากนั้น
ชวยกันสรางแบบจําลองตามทีไ่ ดออกแบบ
ไวโดยใชวัสดุที่แตละกลุมเลือกมา
4. นําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน พรอมทั้ง
อธิ บ ายเปรี ย บเที ย บคาบการโคจรของ
ดาวเคราะหตาง ๆ ในระบบสุริยะ
5. รวมกันสรุปเกีย่ วกับองคประกอบของระบบ
สุริยะและคาบการโคจรของดาวเคราะหตาง ๆ ในระบบสุริยะภายในชั้นเรียน
ºÑ¹·Ö¡¼Å
วาดภาพองคประกอบของระบบสุริยะ และคาบการโคจรของดาวเคราะหในระบบสุริยะ (ตัวอยาง)

โลก ดาวเสาร
คาบการโคจร คาบการโคจร (ตัวอยาง)
K ดาวพุธ
E คาบการโคจร 365.26 วัน 29.47 ป
Y 87.97 วัน

ดาวเนปจูน
คาบการโคจร
ดาวพฤหัสบดี 164.80 ป
ดาวศุกร ดาวอังคาร คาบการโคจร
คาบการโคจร 11.86 ป ดาวยูเรนัส
คาบการโคจร คาบการโคจร
224.70 วัน 687 วัน 80 ป

ÊÃØ»¼Å
ระบบสุริยะประกอบดวยดวงอาทิตยเปนศูนยกลาง บริวารของดวงอาทิตย ไดแก ดาวเคราะห 8 ดวง
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ดวงจันทรบริวารของดาวเคราะห ดาวเคราะหแคระ ดาวเคราะหนอย ดาวหาง อุกกาบาต และ

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

วัตถุทองฟาอื่น ๆ ซึ่งในดาวเคราะหทั้ง 8 ดวง ดาวพุธมีคาบการโคจรรอบดวงอาทิตยสั้นที่สุด และ

…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

ดาวเนปจูนมีคาบการโคจรรอบดวงอาทิตยยาวที่สุด
…………………………………………………….….…………….………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………….

214
 จากการทํากิจกรรม ทําใหทราบวา ระบบสุริยะประกอบดวยดวงอาทิตย
เปนศูนยกลาง มีดาวบริวารของดวงอาทิตย คือ ดาวเคราะห 8 ดวง ไดแก ดาวพุธ
ดาวศุกร โลก ดาวอังคาร ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร ดาวยูเรนัส และดาวเนปจูน
นอกจากนี้ ยังมีดาวบริวารของดาวเคราะหตา ง ๆ ดาวเคราะหแคระ ดาวเคราะหนอ ย
ดาวหาง อุกกาบาต และวัตถุทองฟาอื่น ๆ ซึ่งดาวเคราะหทั้ง 8 ดวง มีตําแหนง
เรียงตามลําดับจากดวงอาทิตย ดังนี้
ดาวเคราะหแคระ
(Dwarf Planet)

ดาวเสาร ดาวเนปจูน
ดาวหาง (Saturn) (Neptune)
(Comet)
ดวงอาทิตย
(Sun)
ดวงจันทร K
(Moon) E
Y
โลก
(Earth)

ดาวพุธ
(Mercury)
ดาวยูเรนัส
อุกกาบาต (Uranus)
(Meteorite) ดาวพฤหัสบดี
(Jupiter)
ดาวศุกร
(Venus)
ดาวอังคาร
(Mars)

ดาวเคราะหนอย
(Asteroids)

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 215
 1. ดวงอาทิตย
ดวงอาทิตย เปนดาวฤกษเพียงดวงเดียวในระบบสุรยิ ะและเปนศูนยกลางของ
ระบบสุริยะ ดวงอาทิตยเปนดาวฤกษขนาดเล็กเมื่อเทียบกับดาวฤกษดวงอื่น ๆ
บนทองฟา แตเปนดาวฤกษทอี่ ยูใ กลโลกทีส่ ดุ จึงปรากฏใหเราเห็นเปนดวงกลมโต
บนทองฟาของโลกเพียงดวงเดียว ขณะที่ดาวฤกษดวงอื่น ๆ ปรากฏเปนจุดสวาง
เพราะอยูไกลจากโลกมาก
ดวงอาทิตย เปนดาวทีม่ รี ปู รางทรงกลม และมีขนาดใหญกวาโลกถึง 109 เทา
บนดวงอาทิตยมอี ณุ หภูมสิ งู มาก จึงทําใหไมมสี งิ่ มีชวี ติ อาศัยอยูบ นดวงอาทิตย

ขอมูลพื้นฐานของดวงอาทิตย
• เสนผานศูนยกลางของดวงอาทิตย 1,392,530 กิโลเมตร
K • ระยะหางจากโลกโดยเฉลี่ย 149.60 ลานกิโลเมตร
E
Y • หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเวลา 27 วัน
• อุณหภูมิพื้นผิวโดยเฉลี่ยประมาณ 6,000 องศาเซลเซียส
• สีของดวงอาทิตย เหลือง
• อายุของดวงอาทิตยประมาณ 5,000 ลานป

เกร็ดวิทย - นารู
ดวงอาทิตย เปนแหลงพลังงานที่สําคัญของโลก เนื่องจาก
ดวงอาทิตยใหทั้งพลังงานความรอนและพลังงานแสงซึ่งมี
ประโยชนตอโลก เชน พลังงานแสงจากดวงอาทิตยสามารถ
นําไปใชผลิตไฟฟา เปนตน

216
 2. บริวารของดวงอาทิตย
บริวารตาง ๆ ของดวงอาทิตยจะโคจรอยูรอบดวงอาทิตย ประกอบดวย
ดาวเคราะหทั้ง 8 ดวง ดวงจันทรบริวารของดาวเคราะห และวัตถุทองฟา ไดแก
ดาวเคราะหแคระ ดาวเคราะหนอ ย ดาวหาง และอุกกาบาต รวมถึงวัตถุทอ งฟาอืน่ ๆ
1) ดาวเคราะห ที่เปนบริวารของดวงอาทิตย ปจจุบันมีอยูทั้งหมด 8 ดวง
นักดาราศาสตรไดแบงดาวเคราะหตามคาบการโคจร และลักษณะพื้นผิวไว ดังนี้
แบงตามคาบการโคจร

ดาวเคราะหวงใน คือ ดาวเคราะหที่อยู ดาวเคราะหวงนอก คือ ดาวเคราะหที่อยู

ใกลดวงอาทิตยมากกวาโลก จึงมีคาบการ หางจากดวงอาทิตยมากกวาโลก จึงมี
โคจรสั้นกวาโลก ไดแก คาบการโคจรยาวกวาโลก ไดแก K
E
Y

ดาวพุธ ดาวศุกร โลก ดาวอังคาร ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร ดาวยูเรนัส ดาวเนปจูน

แบงตามลักษณะพื้นผิว

ดาวเคราะห หิ น คื อ ดาวเคราะห ที่ มี ดาวเคราะหแกส คือ ดาวเคราะหที่เปน

พื้นผิวแข็งเปนหิน และมีชั้นบรรยากาศ แกสทั่วทั้งดวง อาจมีแกนหินขนาดเล็ก
บาง ๆ หอหุมไว ไดแก อยูภายใน ไดแก

ดาวพุธ ดาวศุกร โลก ดาวอังคาร ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร ดาวยูเรนัส ดาวเนปจูน

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 217
 1. ดาวพุธ (Mercury)

ดาวพุธ เปนดาวเคราะหทมี่ ขี นาดเล็กทีส่ ดุ ใน

บรรดาดาวเคราะหทั้ง 8 ดวง มีขนาดใหญกวา
ดวงจันทรทเี่ ปนดาวบริวารของโลกเล็กนอย และ
เปนดาวเคราะหที่อยูใกลดวงอาทิตยมากที่สุด
ดาวพุธโคจรรอบดวงอาทิตยใชเวลาเกือบเทากับ
เวลาที่ ใ ช ใ นการหมุ น รอบตั ว เอง จึ ง ทํ า ให
ดานที่หันเขาหาดวงอาทิตยมีความรอนมาก
สวนอีกดานหนึ่งเย็นจัด ดาวพุธจึงไดชื่อวาเปน
“เตาไฟแชแข็ง”
พืน้ ผิวของดาวพุธ มีลกั ษณะคลายดวงจันทร
K ที่เปนบริวารของโลก คือ มีลักษณะเปนฝุนและ
E ลักษณะพื้นผิวของดาวพุธ
Y หิน และมีหลุมลึกจํานวนมาก หลุมทีม่ ขี นาดใหญ
ทีส่ ดุ มีชอื่ วา ฟอสซา แคลอริส (Fossa caloris)
เราสามารถมองเห็นดาวพุธไดดว ยตาเปลาทางทิศตะวันออก กอนทีด่ วงอาทิตยจะเริม่ ขึน้ ครึง่
ชั่วโมง และมองเห็นทางทิศตะวันตกหลังจากที่ดวงอาทิตยตกครึ่งชั่วโมง
ขอมูลพื้นฐานของดาวพุธ
• เสนผานศูนยกลางของดาว 4,879 กิโลเมตร
• ระยะหางจากดวงอาทิตยโดยเฉลี่ย 57.91 ลานกิโลเมตร
• โคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 87.97 วัน
• หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเวลา 58.65 วัน
• อุณหภูมิพื้นผิวโดยเฉลี่ยประมาณ -180 ถึง 430 องศาเซลเซียส
• ลักษณะของชั้นบรรยากาศ มีอากาศเบาบางมาก
• ประเภทของดาวเคราะห ดาวเคราะหหิน
• สีของดาวพุธ เทา
• ดวงจันทรบริวาร ไมมีดวงจันทรบริวาร

218
2. ดาวศุกร (Venus)

ดาวศุกร เปนดาวเคราะหที่อยูหางไกลจาก
ดวงอาทิตยเปนอันดับที่ 2 มีขนาดใกลเคียงกับ
โลกมากที่สุด ดาวศุกรจึงไดรับฉายาวาเปน
“ฝาแฝดกับโลก” ดาวศุกรมีอุณหภูมิสูงที่สุด
ในบรรดาดาวเคราะหทั้ง 8 ดวง เนื่องจาก
มี บ รรยากาศที่ ห นาทึ บ จึ งดู ดกลื นความรอน
ของดวงอาทิตยไว และทําหนาที่เหมือนเรือน
กระจกทําใหดาวศุกรมีอุณหภูมิสูงกวาดาวพุธ
จากการสํารวจโดยยานอวกาศ พบวา ดาวศุกร
มีพื้นผิวแหงแลง มีสภาพบรรยากาศหนาแนน
เปน 90 เทาของโลก และมีแกสสวนใหญ K
เป น แก ส คาร บ อนไดออกไซด และไอของ E
Y
กรดกํามะถัน แตไมมีแกสออกซิเจนและไอนํ้า
ดาวศุกรปรากฏสวางทีส่ ดุ ในดาวเคราะห 8 ดวง เราจะมองเห็นดาวศุกรขนึ้ ทางทิศตะวันออก
ตอนเชากอนสวาง 3 ชัว่ โมง หรือตอนใกลรงุ เรียกวา ดาวประกายพรึก หรือดาวรุง และจะมองเห็น
อยูทางขอบฟาดานทิศตะวันตกกอนดวงอาทิตยตก 3 ชั่วโมง เรียกวา ดาวประจําเมือง
ขอมูลพื้นฐานของดาวศุกร
• เสนผานศูนยกลางของดาว 12,104 กิโลเมตร
• ระยะหางจากดวงอาทิตยโดยเฉลี่ย 108.21 ลานกิโลเมตร
• โคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 224.70 วัน
• หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเวลา 243 วัน
• อุณหภูมิพื้นผิวโดยเฉลี่ยประมาณ 470 องศาเซลเซียส
• ลักษณะของชั้นบรรยากาศ มีแกสคารบอนไดออกไซดและไอของกรดตาง ๆ
• ประเภทของดาวเคราะห ดาวเคราะหหิน
• สีของดาวศุกร เหลือง
• ดวงจันทรบริวาร ไมมีดวงจันทรบริวาร
ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 219
 3. โลก (Earth)

โลก เป น ดาวเคราะห ที่ อ ยู  ห  า งไกลจาก

ดวงอาทิตยเปนอันดับที่ 3 โลกเปนดาวเคราะห
ที่มีสีนํ้าเงิน และมีพื้นผิวสวนใหญปกคลุมไป
ดวยนํ้า 3 ใน 4 ของพื้นโลก ซึ่งไมปรากฏมี
อยูบนดาวเคราะหดวงอื่น โลกจึงไดชื่อวาเปน
“ดาวเคราะหแหงพื้นนํ้า”
โลกมีดวงจันทรเปนบริวาร 1 ดวง ซึ่งเปน
บริวารเพียงดวงเดียวของโลกที่อยูใกลโลกมาก
ทีส่ ดุ ดวงจันทรมคี วามสวางรองจากดวงอาทิตย
ดวงจันทรหมุนรอบตัวเอง 1 รอบ และโคจร
K รอบโลก 1 รอบ ใชเวลาเทากัน คือ 29.5 วัน
E จึงทําใหคนบนโลกมองเห็นพืน้ ผิวของดวงจันทร
Y
ลักษณะพื้นผิวของโลก เพียงดานเดียว
โลกโคจรเปนวงรีรอบดวงอาทิตย แกนของโลกเอียง 23 12 องศา กับแนวตั้งฉากกับระนาบ
ทางโคจรรอบดวงอาทิตย จึงทําใหเกิดฤดูกาลตาง ๆ บนโลก ดวยเหตุนี้ โลกจึงมีสภาวะทีเ่ หมาะสม
ตอการดํารงชีวติ ของสิง่ มีชวี ติ ดังนัน้ โลกจึงเปนดาวเคราะหเพียงดวงเดียวทีม่ สี งิ่ มีชวี ติ อาศัยอยู
ขอมูลพื้นฐานของโลก
• เสนผานศูนยกลางของดาว 12,756 กิโลเมตร
• ระยะหางจากดวงอาทิตยโดยเฉลี่ย 149.60 ลานกิโลเมตร
• โคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 365.26 วัน หรือ 1 ป
• หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเวลา 23.56 ชั่วโมง หรือ 1 วัน
• อุณหภูมิพื้นผิวโดยเฉลี่ยประมาณ 15 องศาเซลเซียส
• ลักษณะของชั้นบรรยากาศ มีแกสไนโตรเจนและแกสออกซิเจน
• ประเภทของดาวเคราะห ดาวเคราะหหิน
• สีของโลก นํ้าเงิน
• ดวงจันทรบริวาร มีดวงจันทรบริวาร 1 ดวง
220
4. ดาวอังคาร (Mars)

ดาวอังคาร เปนดาวเคราะหที่อยูหางไกล
จากดวงอาทิตยเปนอันดับที่ 4 ซึ่งพื้นผิวของ
ดาวอังคารมีรอ งรอยการไหลผานของนํา้ จึงเชือ่
กันวานาจะมีสิ่งมีชีวิต แตจากการสํารวจของ
ยานไวกิง 1 และ 2 ของประเทศสหรัฐอเมริกา
พบวา ดาวอังคารมีลกั ษณะพืน้ ผิวสีแดง เต็มไป
ดวยกอนหิน มีหุบเหวลึกและกวางใหญ และ
ตรวจไมพบรองรอยของสิ่งมีชีวิตใด ๆ
ดาวอังคาร ไดชื่อวาเปน “ดาวเคราะหแดง”
ลักษณะพื้นผิวของดาวอังคาร เนื่ อ งจากพื้ นผิ วของดาวอั งคารมี ส นิ มเหล็ก
จํานวนมาก สีผิวของดาวจึงออกไปทางสีแดง K
E
ดาวอังคารมีดวงจันทรเปนบริวาร 2 ดวง คือ โฟบอส และดีมอส ซึ่งไดถูกคนพบเปน Y
ครั้งแรกโดย เอแซฟ ฮอลล ในป พ.ศ. 2420
ดาวอังคารมีภเู ขาทีส่ งู ทีส่ ดุ ในระบบสุรยิ ะ คือ ภูเขาไฟโอลิมปส (Olympus Mons) และหุบเขา
ลึกที่มีชื่อวา มาริงริส (Maringris) ซึ่งเปนระบบแคนยอนที่ใหญที่สุดในระบบสุริยะ

ขอมูลพื้นฐานของดาวอังคาร
• เสนผานศูนยกลางของดาว 6,792 กิโลเมตร
• ระยะหางจากดวงอาทิตยโดยเฉลี่ย 227.94 ลานกิโลเมตร
• โคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 687 วัน
• หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเวลา 24.62 ชั่วโมง หรือ 1 วัน
• อุณหภูมิพื้นผิวโดยเฉลี่ยประมาณ -87 ถึง -5 องศาเซลเซียส
• ลักษณะของชั้นบรรยากาศ มีแกสคารบอนไดออกไซด แกสไนโตรเจน และไอนํา้ เล็กนอย
• ประเภทของดาวเคราะห ดาวเคราะหหิน
• สีของดาวอังคาร แดง
• ดวงจันทรบริวาร มีดวงจันทรบริวาร 2 ดวง

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 221
 5. ดาวพฤหัสบดี (Jupiter)

ดาวพฤหัสบดี เปนดาวเคราะหทอี่ ยูห า งจาก

ดวงอาทิตยเปนอันดับที่ 5 และมีขนาดใหญทสี่ ดุ
ในระบบสุริยะ โดยมีเนื้อสารมากที่สุดและมี
ความหนาแนนนอย เพราะเปนดาวเคราะหแกส
ดาวพฤหัสบดีมีวงแหวนเชนเดียวกับดาวเสาร
แตมีความเลือนลางและมีขนาดเล็กกวามาก
ดาวพฤหัสบดีมีอัตราการหมุนรอบตัวเองเร็ว
ที่สุดในระบบสุริยะ และจากการสํารวจของยาน
วอยเอเจอร 1 และ 2 ของประเทศสหรัฐอเมริกา
พบวา บนดาวพฤหัสบดีมจี ดุ แดงขนาดใหญเปน
K วงอยูทางดานซีกใตของดาวพฤหัสบดี ซึ่งเปน
E
Y
กลุมแกสรอนหมุนวนดวยความเร็วสูง
เมื่อป พ.ศ. 2153 กาลิเลโอไดคนพบดวงจันทรบริวารของดาวพฤหัสบดีที่มีขนาดใหญ
4 ดวง ไดแก ไอโอ ยูโรปา แกนีมีด และคัลลิสโต เรียกรวมวา ดวงจันทรกาลิเลียน

ขอมูลพื้นฐานของดาวพฤหัสบดี
• เสนผานศูนยกลางของดาว 142,980 กิโลเมตร
• ระยะหางจากดวงอาทิตยโดยเฉลี่ย 778.41 ลานกิโลเมตร
• โคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 11.86 ป
• หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเวลา 9.92 ชั่วโมง
• อุณหภูมิพื้นผิวโดยเฉลี่ยประมาณ -148 องศาเซลเซียส
• ลักษณะของชั้นบรรยากาศ มีแกสไฮโดรเจนและแกสฮีเลียม
• ประเภทของดาวเคราะห ดาวเคราะหแกส
• สีของดาวพฤหัสบดี สม
• ดวงจันทรบริวาร มีดวงจันทรบริวาร 62 ดวง

222
6. ดาวเสาร (Saturn)

ดาวเสาร เปนดาวเคราะหที่อยูหางไกลจาก
ดวงอาทิตยเปนอันดับที่ 6 และมีขนาดใหญเปน
อันดับที่ 2 รองจากดาวพฤหัสบดี ดาวเสารเปน
ดาวที่มีความหนาแนนนอยมาก ซึ่งมีความ
หนาแนนเพียง 0.7 กรัมตอลูกบาศกเซนติเมตร
ซึง่ นอยกวานํา้ จากการสํารวจของยานวอยเอเจอร
1 และ 2 พบวา ดาวเสาร มีวงแหวน 7 ชัน้ ใหญ ๆ
และมีวงแหวนเล็กซอนกันอยูเปนจํานวนมาก
ซึ่ ง เป น ลั ก ษณะเด น ของดาวเสาร วงแหวน
นั้น คือ อนุภาคนํ้าแข็งและกอนหินที่ปกคลุม K
ลักษณะวงแหวนของดาวเสาร E
ดวยนํ้าแข็ง Y
ไททัน (Titan) เปนดวงจันทรบริวารที่ใหญที่สุดของดาวเสาร ถูกคนพบเมื่อป พ.ศ. 2198
นอกจากนี้ ไททันยังเปนดวงจันทรบริวารที่มีขนาดใหญเปนอันดับที่ 2 ในบรรดาดวงจันทร
บริวารทั้งหมดของดาวเคราะหในระบบสุริยะ
ขอมูลพื้นฐานของดาวเสาร
• เสนผานศูนยกลางของดาว 120,540 กิโลเมตร
• ระยะหางจากดวงอาทิตยโดยเฉลี่ย 1,427 ลานกิโลเมตร
• โคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 29.47 ป
• หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเวลา 10.66 ชั่วโมง
• อุณหภูมิพื้นผิวโดยเฉลี่ยประมาณ -178 องศาเซลเซียส
• ลักษณะของชั้นบรรยากาศ มีแกสไฮโดรเจนและแกสฮีเลียม
• ประเภทของดาวเคราะห ดาวเคราะหแกส
• สีของดาวเสาร เหลือง
• ดวงจันทรบริวาร มีดวงจันทรบริวาร 62 ดวง

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 223
 7. ดาวยูเรนัส (Uranus)
หรือดาวมฤตยู

ดาวยูเรนัส หรือดาวมฤตยู เปนดาวเคราะหที่

อยูหางจากดวงอาทิตยเปนอันดับที่ 7 มีขนาด
ใหญเปนอันดับที่ 3 รองจากดาวพฤหัสบดีและ
ดาวเสาร มีขนาดเกือบครึง่ หนึง่ ของดาวเสาร และ
มีขนาดใหญกวาโลก ดาวยูเรนัสเปนดาวเคราะห
ดวงแรกที่ถูกคนพบโดยอาศัยกลองโทรทรรศน
ซึง่ ถูกคนพบเมือ่ พ.ศ. 2324 โดยวิลเลียม เฮอรเชล
ดาวยูเรนัสมีดวงจันทรบริวารที่ถูกคนพบ
แลวรวม 27 ดวง โดยมี 5 ดวงหลัก คือ แอเรียล
K ลักษณะวงแหวนของ
อัลเบรียล ทิทาเนีย มิแรนดา และโอเบอรอน
E จากการผานไปสํารวจของยานวอยเอเจอร พบวา
Y ดาวยูเรนัส
ดาวยูเรนัสมีวงแหวนบาง ๆ 10 ชั้น
บรรยากาศของดาวยูเรนัสประกอบดวยแกสไฮโดรเจน ฮีเลียม มีเทน และอะเซทิลนี และเนือ่ งจาก
แกสมีเทนในบรรยากาศชั้นบนดูดซับแสงสีแดงเอาไว จึงทําใหเรามองเห็นดาวยูเรนัสมีสีเขียว
ขอมูลพื้นฐานของดาวยูเรนัส
• เสนผานศูนยกลางของดาว 51,120 กิโลเมตร
• ระยะหางจากดวงอาทิตยโดยเฉลี่ย 2,870 ลานกิโลเมตร
• โคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 80 ป
• หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเวลา 17.24 ชั่วโมง
• อุณหภูมิพื้นผิวโดยเฉลี่ยประมาณ -216 องศาเซลเซียส
• ลักษณะของชั้นบรรยากาศ มีแกสไฮโดรเจนและแกสฮีเลียม
• ประเภทของดาวเคราะห ดาวเคราะหแกส
• สีของดาวยูเรนัส เขียว
• ดวงจันทรบริวาร มีดวงจันทรบริวาร 27 ดวง

224
8. ดาวเนปจูน (Neptune)
หรือดาวสมุทร หรือดาวเกตุ

ดาวเนปจูน หรือดาวสมุทร หรือดาวเกตุ

เปนดาวเคราะหที่อยูหางไกลจากดวงอาทิตย
เปนอันดับที่ 8 โจฮันน จี. กาลเล นักดาราศาสตร
ชาวเยอรมันไดใชกลองโทรทรรศนตรวจพบ
เมื่อป พ.ศ. 2389 หลังจากนั้นมีการคนพบ
ดวงจันทรบริวารของดาวเนปจูน ชือ่ ไทรทันกับ
นีรีด และมีการคนพบเพิ่มอีก ดาวเนปจูนจึงมี
ดวงจันทรที่คนพบแลว 13 ดวง และจากการ
สํารวจของยานวอยเอเจอร 2 พบวา ดาวเนปจูน
มีวงแหวนประมาณ 5 วง แตเปนวงแหวนที่มืด K
มากจนไมอาจสังเกตไดจากโลก E
Y
ดาวเนปจูนเปนดาวเคราะหแกสประเภทเดียวกับดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร และดาวยูเรนัส
นอกจากนี้ ยังพบวา มีพายุหมุนขนาดใหญเทากับโลกอยูทางซีกใตของดาวเนปจูน มีลักษณะ
คลายกับจุดแดงใหญบนดาวพฤหัสบดี
ขอมูลพื้นฐานของดาวเนปจูน
• เสนผานศูนยกลางของดาว 49,530 กิโลเมตร
• ระยะหางจากดวงอาทิตยโดยเฉลี่ย 4,498 ลานกิโลเมตร
• โคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 164.80 ป
• หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเวลา 16.11 ชั่วโมง
• อุณหภูมิพื้นผิวโดยเฉลี่ยประมาณ -214 องศาเซลเซียส
• ลักษณะของชั้นบรรยากาศ มีแกสไฮโดรเจนและแกสฮีเลียม
• ประเภทของดาวเคราะห ดาวเคราะหแกส
• สีของดาวเนปจูน นํ้าเงิน
• ดวงจันทรบริวาร มีดวงจันทรบริวาร 13 ดวง

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 225
 2) วัตถุทอ งฟา ทีเ่ ปนสวนประกอบของระบบสุรยิ ะ นอกเหนือจากดวงอาทิตย
ดาวเคราะหทั้ง 8 ดวง และดวงจันทรบริวารของดาวเคราะหตาง ๆ แลว ยังมี
วัตถุทองฟาอื่น ๆ ที่เปนบริวารของดวงอาทิตย ดังนี้
1. ดาวเคราะหแคระ (Dwarf Planet)

ดาวเคราะหแคระ เปนวัตถุที่มีวงโคจรรอบดวงอาทิตย มีมวลมากพอที่จะทําให

เกิดแรงดึงดูดจนวัตถุมขี นาดเกือบทรงกลม มีวงโคจรซอนทับหรือใกลเคียงกับวัตถุอนื่
แตไมเปนบริวารของดาวเคราะหดวงอื่น หรือวัตถุทองฟาอื่น
ดาวเคราะหแคระมีสมบัตเิ หมือนกับดาวเคราะห แตแตกตางกันทีด่ าวเคราะหแคระ
มีวงโคจรซอนทับหรือใกลเคียงกับวัตถุอื่นสวนดาวเคราะหไมมีวงโคจรซอนทับหรือ
ใกลเคียงกับวัตถุอื่น ปจจุบันวัตถุทองฟาในระบบสุริยะที่ไดรับการรับรองวาเปน
ดาวเคราะหแคระมีทั้งหมด 5 ดวง ดังนี้
K
E
Y
1. พลูโต 3. อีริส 5. มาคีมาคี

4. เฮาเมอา
2. ซีรีส

เกร็ดวิทย - นารู
ดาวพลูโต มีวงโคจรเปนรูปวงรี ซึ่งมีวงโคจรบางสวนซอนทับหรือใกลเคียงกับวงโคจรของ
ดาวเนปจูน และไมสามารถควบคุมแรงดึงดูดและวงโคจรของสิ่งตาง ๆ ที่อยูรอบวงโคจรของ
มันได ดาวพลูโตจึงถูกลดสถานะจากดาวเคราะหเปลี่ยนมาเปนดาวเคราะหแคระ

226
2. ดาวเคราะหนอย (Asteroids)

ดาวเคราะหนอ ย เปนวัตถุทมี่ ขี นาดเล็กจํานวนมากทีอ่ ยูใ นระบบสุรยิ ะ มีขนาดเทา

เม็ดฝุนจนถึงขนาดใหญทมี่ เี สนผานศูนยกลางเกือบ 1,000 กิโลเมตร ดาวเคราะหนอ ย
ประกอบดวยหินและโลหะ ถูกสันนิษฐานวา เกิดจากการแตกกระจายของดาวเคราะห
ดวงหนึ่งในอดีตนานมาแลว
ดาวเคราะหนอยจัดเปนบริวารของดวงอาทิตย และมีการโคจรรอบดวงอาทิตย
เชนเดียวกับดาวดวงอื่น ๆ ดาวเคราะหนอยสวนมากจะเกาะกลุมกันเปนวงแหวน
อยูระหวางดาวอังคารและดาวพฤหัสบดี เรียกวา เข็มขัดดาวเคราะหนอย ซึ่งอยูหาง
จากโลกประมาณ 150 - 354 ลานกิโลเมตร

วงแถบดาวเคราะหนอย
K
ดวงอาทิตย E
Y
ดาวศุกร
ดาวพฤหัสบดี

ดาวพุธ

โลก
ดาวอังคาร

เกร็ดวิทย - นารู
ดาวเคราะหนอยที่ใหญที่สุด มีชื่อวา ซีรีส มีเสนผานศูนยกลางประมาณ 768 กิโลเมตร
ปจจุบันถูกเลื่อนสถานะมาเปนดาวเคราะหแคระเหมือนดาวพลูโต

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 227
 3. ดาวหาง (Comets)

ดาวหาง เปนวัตถุทองฟาในระบบสุริยะ
เปนบริวารของดวงอาทิตย และเปนวัตถุ
ทองฟาที่ไมมีแสงในตัวเอง ซึ่งเราสามารถ
มองเห็นไดเนือ่ งจากแสงของดวงอาทิตยตก
กระทบพื้นผิวของดาวแลวสะทอนมาที่โลก
ดาวหางโคจรรอบดวงอาทิตยเปนรูปวงรี
และเมื่ อ ดาวหางอยู  ไ กลจากดวงอาทิ ต ย
ดาวหางจะคลายกอนนํ้าแข็งสกปรก มีหิน วงโคจรของดาวหางเมื่อเขาใกลดวงอาทิตย
และฝุนเกาะกันเปนสวนประกอบ เมื่อดาวหางเริ่มเคลื่อนเขาใกลดวงอาทิตย นํ้าแข็ง
รอบนอกจะระเหิดกลายเปนแกสและฝุน ทําใหเห็นเปนหางของดาวหางชีไ้ ปในทิศทาง
ตรงกันขามกับดวงอาทิตย ยิ่งเขาใกลดวงอาทิตยมากขึ้นหางของดาวก็จะยาวขึ้น
K
ถาโลกโคจรผานวงโคจรเดิมของดาวหางดวยอัตราเร็วสูง แรงโนมถวงของโลกจะทําให
E เศษชิ้นสวนของดาวหางที่เหลืออยูในวงโคจรปรากฏเปนฝนดาวตก
Y

ดาวหาง

เกร็ดวิทย - นารู
ดาวหางฮัลเลย มีชื่อตามระบบอยางเปนทางการวา 1P/Halley ตั้งชื่อตามนักดาราศาสตร
ชื่อ เอ็ดมันต ฮัลเลย ซึ่งคํานวณคาบการโคจรของดาวหางไดอยางถูกตอง คือ มีคาบ
การโคจรมายังโลกรอบละประมาณ 75 - 76 ป เปนดาวหางที่สุกสวางสวยงาม จนมองเห็น
ไดชัดเจนดวยตาเปลาบนฟากฟา

228
4. อุกกาบาต (Meteorite)

อุกกาบาต เปนกอนวัตถุแข็งจําพวกโลหะ
และหินขนาดเล็กนอกโลกที่อยูในอวกาศ
เมื่อโคจรเขามาใกลโลกจะถูกแรงโนมถวง
ของโลกดึงดูดใหเขาสูชั้นบรรยากาศโลก
ด ว ยความเร็ ว สู ง จึ ง เกิ ด การเสี ย ดสี กั บ
ชั้นบรรยากาศโลกแลวลุกไหม จนมองเห็น
เปนแสงวาบ ถาเผาไหมไมหมดกอนตกลง
พื้นโลก เรียกวา อุกกาบาต แตถาเผาไหม
จนหมดกอนตกถึงพื้นโลก เรียกวา ดาวตก
หรือผีพุงไต ดาวตก หรือผีพุงไต

K
E
อุกกาบาต Y

เกร็ดวิทย - นารู
กลองโทรทรรศน เปนอุปกรณทนี่ กั วิทยาศาสตรประดิษฐขนึ้ มา
เพื่อไวใชสังเกตวัตถุบนทองฟา กลองโทรทรรศนเปนอุปกรณ
ที่ใชสองวัตถุที่อยูไกล ๆ โดยจะขยายภาพของวัตถุใหมีขนาด
ใหญขึ้นและชวยใหเรามองเห็นรายละเอียดของวัตถุเพิ่มขึ้น

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 229
 แบบฝก
พัฒนาการเรียนรูท ่ี 2
1 เติมชื่อดาวเคราะหในระบบสุริยะลงในชองวาง

ดาวศุกร
………………………………….
ดาวเสาร
………………………………….
ดาวอังคาร
………………………………….
ดาวเนปจูน
………………………………….

โลก
………………………………….
ดาวพฤหัสบดี
………………………………….
ดาวยูเรนัส
………………………………….
ดาวพุธ
………………………………….

K
E
Y
2 อธิบายลักษณะของดาวและวัตถุทองฟาที่กําหนด มาพอสังเขป
1. โลก คือ ดาวเคราะห
ทมี่ พี นื้ ผิวสวนใหญปกคลุม
…………………………………………………………………………..

ไปดวยนํา้ 3 ใน 4 ของพืน้ โลก จึงไดชอื่ วาเปน

………………………………………………………………………………………………….

“ดาวเคราะหแหงพื้นนํ้า” มีสภาวะเหมาะสมที่
………………………………………………………………………………………………….

สามารถกอกําเนิด และดํารงชีวติ ของสิง่ มีชวี ติ

………………………………………………………………………………………………….

จึงเปนดาวเคราะหเพียงดวงเดียวที่มีสิ่งมีชีวิต
………………………………………………………………………………………………….

อาศัยอยู
………………………………………………………………………………………………….

วั ต ถุ ท  อ งฟ า ที่ ป ระกอบด ว ย

2. ดาวหาง คือ ……………………………………………………………….
นํา้ และแกสทีเ่ ย็นจัด รวมตัวเปนกอนแข็ง เมือ่
………………………………………………………………………………………………….

เขาใกลดวงอาทิตย นํ้าแข็งรอบนอกจะระเหิด
………………………………………………………………………………………………….

เปนแกสและฝุน ทําใหเห็นเปนหางของดาวหาง
………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………….

230
3 ติดภาพหรือวาดภาพและเขียนชือ่ ดวงดาวทีม่ ลี กั ษณะตามทีก่ าํ หนดใหลงในชองวาง
1. ดาวเคราะหที่มีขนาดใกลเคียงกับ (ตัวอยาง)
โลก มีอุณหภูมิของพื้นผิวสูงที่สุด
ในบรรดาดาวเคราะหทั้ง 8 ดวง
จัดอยูในดาวเคราะหวงใน คือ
ดาวศุกร (Venus)
……………………………………………………………………………………………

2. ดาวเคราะหที่มีขนาดใหญที่สุดใน (ตัวอยาง)
ระบบสุรยิ ะ และมีความหนาแนนนอย
จัดอยูในดาวเคราะหแกส คือ
ดาวพฤหัสบดี (Jupiter)
……………………………………………………………………………………………

K
E
Y
3. ดาวบริวารดวงเดียวของโลกทีอ่ ยูใ กล (ตัวอยาง)
โลกมากทีส่ ดุ แตมขี นาดเล็กกวาโลก
มีลกั ษณะเปนทรงกลม หากมองจาก
โลกจะเห็นพืน้ ผิวเพียงดานเดียว คือ
ดวงจันทร (Moon)
……………………………………………………………………………………………

4 ขีด ✓ หนาขอความที่ถูก และกา ✗ หนาขอความที่ผิด

✗ 1. ดาวพุธเปนดาวฤกษที่อยูใกลดวงอาทิตยมากที่สุด
✗ 2. ดาวเคราะหนอยโคจรอยูระหวางโลกกับดาวอังคาร
✓ 3. หางของดาวหางจะชี้ไปทิศตรงกันขามกับดวงอาทิตยเสมอ
✓ 4. ดาวเคราะหที่มีขนาดใหญที่สุดในระบบสุริยะ คือ ดาวพฤหัสบดี
✓ 5. วัตถุนอกโลกเมือ่ ถูกดึงดูดใหเขาสูช นั้ บรรยากาศของโลกจะเกิดการเสียดสี
จนลุกไหม หากเผาไหมไมหมดกอนตกลงสูพื้นโลก เรียกวา อุกกาบาต
ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 231
 ÊÃØ»ÊÒÃÐÊÒ¤ÑÞ
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 2
... เขียนแผนผัง แผนภาพ หรือเขียนสรุปความรูเรื่อง ระบบสุริยะของเรา

(ตัวอยาง)
ͧ¤»ÃСͺ¢Í§ ´Ç§ÍҷԵ
໚¹Èٹ¡ÅÒ§¢Í§ÃкºÊØÃÔÂÐ
ÃкºÊØÃÔÂÐ
ºÃÔÇÒâͧ
´Ç§ÍҷԵ
´ÒÇà¤ÃÒÐˏ Çѵ¶Ø·ŒÍ§¿‡Ò

´ÒǾظ ´ÒǾÄËÑʺ´Õ ´ÒÇà¤ÃÒÐˏá¤ÃÐ

K
E ໚¹Çѵ¶Ø·ÕèÁÕǧ⤨ÃÃͺ´Ç§ÍҷԵ
Y ⤨ÃÃͺ´Ç§ÍҷԵ 1 Ãͺ ⤨ÃÃͺ´Ç§ÍҷԵ 1 Ãͺ
㪌àÇÅÒ 87.97 Çѹ 㪌àÇÅÒ 11.86 »‚ ÁÕÁÇÅÁÒ¡¾Í·Õ¨è зíÒãËŒà¡Ô´áç´Ö§´Ù´
äÁ‹Áմǧ¨Ñ¹·ÃºÃÔÇÒà Áմǧ¨Ñ¹·ÃºÃÔÇÒà 62 ´Ç§ ¨¹Çѵ¶ØÁÕ¢¹Ò´à¡×ͺ·Ã§¡ÅÁ

´ÒÇÈءÏ ´ÒÇàÊÒÏ ´ÒÇà¤ÃÒÐˏ¹ŒÍÂ

⤨ÃÃͺ´Ç§ÍҷԵ 1 Ãͺ ⤨ÃÃͺ´Ç§ÍҷԵ 1 Ãͺ ໚ ¹ ÇÑ µ ¶Ø ·Õè ÁÕ ¢ ¹Ò´àÅç ¡ ¨í Ò ¹Ç¹ÁÒ¡
㪌àÇÅÒ 224.70 Çѹ 㪌àÇÅÒ 29.47 »‚ ·ÕèÊØ´ã¹ÃкºÊØÃÔÂÐ «Öè§à¡ÒСѹ໚¹
äÁ‹Áմǧ¨Ñ¹·ÃºÃÔÇÒà Áմǧ¨Ñ¹·ÃºÃÔÇÒà 62 ´Ç§ ǧáËǹÍÂÙ‹ÃÐËÇ‹Ò§´ÒÇÍѧ¤ÒÃáÅÐ
´ÒǾÄËÑʺ´Õ
âÅ¡ ´ÒÇÂÙàùÑÊ
⤨ÃÃͺ´Ç§ÍҷԵ 1 Ãͺ ⤨ÃÃͺ´Ç§ÍҷԵ 1 Ãͺ ´ÒÇËÒ§
㪌àÇÅÒ 365.26 Çѹ 㪌àÇÅÒ 80 »‚
Áմǧ¨Ñ¹·ÃºÃÔÇÒà 1 ´Ç§ Áմǧ¨Ñ¹·ÃºÃÔÇÒà 27 ´Ç§ ໚¹Çѵ¶Ø·ŒÍ§¿‡Ò·Õè äÁ‹ÁÕáʧ㹵ÑÇàͧ
áÅÐ⤨ÃÃͺ´Ç§ÍҷԵ໚¹ÃٻǧÃÕ
´ÒÇÍѧ¤Òà ´ÒÇ๻¨Ù¹
⤨ÃÃͺ´Ç§ÍҷԵ 1 Ãͺ ⤨ÃÃͺ´Ç§ÍҷԵ 1 Ãͺ ÍØ¡¡ÒºÒµ
㪌àÇÅÒ 687 Çѹ 㪌àÇÅÒ 164.80 »‚ ໚ ¹ ¡Œ Í ¹ÇÑ µ ¶Ø á ¢ç § ¹Í¡âÅ¡¨í Ò ¾Ç¡
Áմǧ¨Ñ¹·ÃºÃÔÇÒà 2 ´Ç§ Áմǧ¨Ñ¹·ÃºÃÔÇÒà 13 ´Ç§ âÅËÐáÅÐËÔ¹¢¹Ò´àÅ硹͡âÅ¡

232
 กิจกรรมพัฒนาทักษะการคิด
»ÃШíÒàÃ×èͧ·Õè 2
1 ดูภาพ แลวตอบคําถามตอไปนี้

10
9 5
8
11 7
1
4
2 3
6
K
E
Y

1. หมายเลขใดไมใชสวนประกอบของระบบสุริยะ เพราะเหตุใด
หมายเลข 11 เพราะภาพหมายเลข 11 คือ ดาวเทียม ซึง่ ดาวเทียมไมใชวตั ถุทอ งฟา แตเปนสิง่
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ทีม่ นุษยสรางขึน้ และสงขึน้ ไปในอวกาศ โดยใหโคจรอยูร อบโลกเพือ่ ใชประโยชนดา นตาง ๆ

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

เชน การติดตอสื่อสารในรูปแบบตาง ๆ การแพรสัญญาณภาพทางโทรทัศน เปนตน

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. หมายเลข 10 จัดเปนดาวเคราะหหรือไม เพราะเหตุใด

ปจจุบนั ไมจดั เปนดาวเคราะห เพราะภาพหมายเลข 10 คือ ดาวพลูโต ซึง่ เคยจัดเปนดาวเคราะห
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ดวงที่ 9 ในระบบสุรยิ ะมากอน แตถกู ลดสถานะเปลีย่ นมาเปนดาวเคราะหแคระ เนือ่ งจาก

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

มีวงโคจรซอนทับกับดาวเนปจูน
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 233
 2 ขีด ✓ ลงใน เพื่อระบุประเภทของดาวเคราะห พรอมอธิบายเหตุผลประกอบ
1. ดาวพุธ
✓ ดาวเคราะหวงใน
ดาวเคราะหวงนอก
เพราะ ดาวพุ ธอยูใกลดวงอาทิตยมากกวาโลก
…………………………………………………………………………………..

จึงมีคาบการโคจรสั้นกวาโลก
……………………………………………………………………………………………………..

2. ดาวเสาร
ดาวเคราะหวงใน
✓ ดาวเคราะหวงนอก
เพราะ ดาวเสาร
อยูห า งจากดวงอาทิตยมากกวา
…………………………………………………………………………………..

โลก จึงมีคาบการโคจรยาวกวาโลก
……………………………………………………………………………………………………..

K
E
Y 3 อานขอความที่กําหนดให แลวบันทึกขอมูล
อาน วิเคราะห เขียน
แตเดิมดาวเคราะหที่เปนบริวารของดวงอาทิตย ถูกจัดไว 9 ดวง จนใน
ป พ.ศ. 1996 ที่ประชุมสมัชชาใหญแหงสหพันธดาราศาสตรสากล (IAU) ซึ่ง
จัดประชุมขึ้นที่กรุงปราก สาธารณรัฐเช็ก ไดลงมติปลดดาวพลูโตจากการเปน
ดาวเคราะหที่เปนดาวบริวารของดวงอาทิตย เนื่องจากความเจริญกาวหนา
ทางวิทยาศาสตร ทําใหมีขอมูลใหมวา ดาวพลูโตมีองคประกอบที่จะจัดใหเปน
ดาวเคราะหไมครบถวน นอกจากนี้ ยังคนพบวา มีวัตถุคลายดาวพลูโตโคจร
รอบดวงอาทิตยในบริเวณใกลเคียงกับดาวพลูโตอีกเปนจํานวนมาก ดาวพลูโต
จึงไมนาจะมีความสําคัญเพียงพอที่จะจัดเปนดาวเคราะหได
ดาวพลูโตถูกลดสถานะจากดาวเคราะหเปน …………………………………………………………………………………………………
ดาวเคราะหแคระ
ดาวพลูโตมีองคประกอบทีจ่ ะจัดใหเปนดาวเคราะหไมครบถวน คือ มีวงโคจรซอนทับกับ
เพราะ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ดาวเนปจูน ซึ่งดาวเคราะหจะตองไมมีวงโคจรซอนทับหรือใกลเคียงกับดาวดวงอื่น
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

234
4 ตอบคําถามตอไปนี้
1. เพราะเหตุใด ดาวพุธจึงไดชื่อวา “เตาไฟแชแข็ง”
เพราะดาวพุธโคจรรอบดวงอาทิตยใชเวลาเกือบเทากับเวลาทีใ่ ชในการหมุนรอบตัวเอง ทําให
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ดานที่หันหนาเขาหาดวงอาทิตยจะมีความรอนมาก สวนอีกดานหนึ่งเย็นจัด ดาวพุธจึงได

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ชื่อวาเปน “เตาไฟแชแข็ง”
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. อุกกาบาต และดาวตกหรือผีพุงไต มีความแตกตางกันหรือไม อยางไร

แตกตางกัน เพราะอุกกาบาตเปนกอนวัตถุแข็งนอกโลกทีเ่ มือ่ โคจรมาใกลโลกจะถูกแรงโนมถวง
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ของโลกดึงดูดใหเขาสูชั้นบรรยากาศโลก จากนั้นเกิดการเสียดสีและลุกไหม แลวเผาไหม

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

ไมหมดกอนตกลงสูพ นื้ โลก ถาถูกเผาไหมหมดกอนตกลงสูพ นื้ โลก เรียกวา ดาวตกหรือผีพงุ ไต

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ดาวเคราะหดวงใดมีอุณหภูมิสูงที่สุด เพราะเหตุใด
ดาวศุกร เพราะสภาพบรรยากาศที่หนาทึบของดาวศุกรดูดกลืนความรอนจากดวงอาทิตย
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

เอาไว และทําหนาที่เหมือนเรือนกระจก จึงทําใหอุณหภูมิพื้นผิวของดาวศุกรสูงที่สุด

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................
K
E
Y

กิจกรรมพัฒนาทักษะ
แหงศตวรรษที่ 21
ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 3 - 4 คน แลวปฏิบัติกิจกรรม ดังนี้
1. ชวยกันระดมความคิดเพื่อรวบรวมความรูที่ไดจากการศึกษาเกี่ยวกับระบบสุริยะ
2. สืบคืนขอมูลเพิ่มเติมในสวนที่ยังไมเขาใจ
3. จากนั้นนําขอมูลมาจัดทําเปนแผนพับ โดยใชเทคโนโลยีเขามาชวย
4. สงตัวแทนนําเสนอผลงานหนาชั้นเรียน โดยใชวิธีการสื่อสารที่นาสนใจ
ระดับคุณภาพ
ทักษะศตวรรษที่ 21 พฤติกรรมบงชี้ 3 2 1
กําหนดเปาหมายงานกลุมได
ทักษะชีวิตและการทํางาน
ทํางานรวมกับผูอื่น และยอมรับความคิดเห็นของผูอื่น
ทักษะการเรียนรูและนวัตกรรม ออกแบบผลงานอยางสรางสรรค
ทักษะดานสารสนเทศ สื่อ และเทคโนโลยี เลือกใชวิธีสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ
ดวงจันทร์และระบบสุริยะของเรา 235
 แบบวัดผลสัมฤทธิต์ ามตัวชีว้ ดั ไดคะแนน คะแนนเต็ม
»ÃШíÒ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 5 ......................... 50

ตอนที่ 1 30 คะแนน

1 ดูภาพและอธิบายการขึน้ - ตกของดวงจันทร มาพอสังเขป

ดวงอาทิตย
ดวงจันทร
เสนขอบฟา
A ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก

ขั้วโลกเหนือ โลก
ทิศทีโ่ ลกและดวงจันทร
หมุนรอบตัวเอง

K
E ขณะทีด่ วงอาทิตยอยูท างทิศตะวันตก ดวงจันทรจะอยูท างทิศตะวันออก ทีต่ าํ แหนง A ซึง่ เปนเวลา
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Y
ทีด่ วงจันทรขนึ้ เมือ่ โลกหมุนตอไป คนบนโลกจะมองเห็นดวงจันทรคอ ย ๆ ลอยสูงขึน้ และคอย ๆ
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

ลอยตํา่ ลง และตกไปทางดานทิศตะวันตก หมุนเวียนเปนแบบรูปซํา้ ๆ

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

2 ดูภาพ แลวตอบคําถาม
ภาพที่ 1 ภาพที่ 2 ภาพที่ 3 ภาพที่ 4 ภาพที่ 5 ภาพที่ 6

1. อธิบายการเปลี่ยนแปลงรูปรางที่ปรากฏของดวงจันทร มาพอสังเขป
จากภาพที่ 1 ดวงจันทรจะมีรปู รางปรากฏเปนรูปเสีย้ ว จากนัน้ สวนสวางจะคอย ๆ มีขนาด
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

เพิม่ ขึน้ อยางตอเนือ่ ง จนมองเห็นดวงจันทรสวางเต็มดวง เหมือนดังภาพที่ 6

.............................................................................................................................................................................................................................................................................

2. หากคืนนี้ดวงจันทรมีลักษณะเหมือนภาพที่ 6 นักเรียนคิดวา ถัดไปอีก 3 คืน

ดวงจันทรจะมีรูปรางที่ปรากฏอยางไร
จะมองเห็นดวงจันทรสว นสวางคอย ๆ มีสว นทีม่ ดื จนมองเห็นดวงจันทรปรากฏเพียงครึง่ ดวง
.............................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................
1. มฐ./ตัวชี้วัด ว 3.1 ขอ 1 2. มฐ./ตัวชี้วัด ว 3.1 ขอ 2
ไดคะแนน คะแนนเต็ม ไดคะแนน คะแนนเต็ม
236 ......................... 5 ......................... 10
3 นําหมายเลขหนาขอความ เติมลงใน ใหตรงกับภาพ

1. ดาวศุกร 2. ดาวเคราะหนอย 3. ดาวพฤหัสบดี 4. ดวงจันทร 5. ดาวอังคาร

6. ดาวพุธ 7. ดาวเคราะหแคระ 8. อุกกาบาต 9. ดวงอาทิตย 10. ดาวเสาร

7
10
8

4
K
6 E
Y

9
5
1 3
2

4 ในระบบสุรยิ ะ ดาวเคราะหดวงใดทีม่ คี าบการโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ สัน้ ทีส่ ดุ

และยาวทีส่ ดุ และใชคาบการโคจรรอบดวงอาทิตยเทาไร
ดาวพุธมีคาบการโคจรรอบดวงอาทิตยสนั้ ทีส่ ดุ โดยโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 87.97 วัน
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

สวนดาวเนปจูนมีคาบการโคจรรอบดวงอาทิตยยาวที่สุด โดยโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

ใชเวลา 164.80 ป
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

3. มฐ./ตัวชี้วัด ว 3.1 ขอ 3 4. มฐ./ตัวชี้วัด ว 3.1 ขอ 3

ไดคะแนน คะแนนเต็ม ไดคะแนน คะแนนเต็ม
......................... 10 .........................
ดวงจันทร์ และระบบสุริยะของเรา 5 237
 ตอนที่ 2 20 คะแนน วง ลอมรอบตัวอักษรหนาคําตอบที่ถูกที่สุด
1. ดวงจันทรไดรบั แสงสวางจากดาวดวงใด
ก. ดวงอาทิตย ข. ดาวเหนือ
ค. โลก ง. ดาวศุกร
2. ขอใดกลาวถูกตองเกี่ยวกับการขึ้น - ตก
ของดวงจันทร
ก. ขึ้นเวลาเดิมทุกวัน
ข. ตกเวลาเดิมทุกวัน
ค. ขึ้น - ตกทางทิศตะวันตก
ง. ขึ้น - ตกทิศทางเดียวกับดวงอาทิตย
3. ดวงจันทรจะขึ้น - ตกในทิศทางใด
ก. ขึ้นทางทิศตะวันตก และตกทางทิศ
ตะวันออก
ข. ขึ้ น ทางทิ ศ ตะวั น ออก และตกทาง
K ทิศตะวันตก
E ง. หากคืนนีด้ วงจันทรเต็มดวง อีก 3 วัน
Y ค. ขึ้นทางทิศใต และตกทางทิศเหนือ
ง. ขึ้นทางทิศเหนือ และตกทางทิศใต
4. ขอใดกลาวไมถูกตองเกี่ยวกับดวงจันทร 9.
ก. มีแสงสีขาวหรือสีเหลืองนวล
ข. เปนดาวบริวารของโลก
ค. มีแสงสวางในตัวเอง
ง. มีขนาดเล็กกวาโลก
5. ดวงจันทรมีขนาดเปนอยางไร
ก. เทากับโลก
ข. เทากับดวงอาทิตย
ค. เล็กกวาโลกและดวงอาทิตย
ง. ใหญกวาโลก แตเล็กกวาดวงอาทิตย
6. หากสังเกตดวงจันทรแลวพบวาดวงจันทร
เต็มดวง นักเรียนคิดวา คืนนี้คือคืนใด
ก. วันแรม 8 คํ่า ข. วันแรม 15 คํ่า
ค. วันขึ้น 8 คํ่า ง. วันขึ้น 15 คํ่า
238
7. หากเราสังเกตดวงจันทรในวันขึ้น 15 คํ่า
ดวงจันทรจะมีลักษณะอยางไร
ก. ข.
ค. ง.
8. ขอใดกลาวถูกตองเกี่ยวกับรูปรางปรากฏ
ของดวงจันทร
ก. หากคืนนี้เปนคืนเดือนมืด อีก 3 วัน
จะเห็นดวงจันทรเต็มดวง
ข. หากคืนนี้เปนคืนเดือนมืด อีก 3 วัน
จะเปนคืนเดือนมืด
ค. หากคืนนีด้ วงจันทรเต็มดวง อีก 3 วัน
จะเปนคืนเดือนมืด
จะมองเห็นดวงจันทรเกือบเต็มดวง
จากภาพนักเรียนคิดวา
อีก 7 วัน ดวงจันทรจะ
มีรูปรางเปนอยางไร
ก. ข.
ค. ง.
10. เพราะเหตุใด เราจึงมองเห็นดวงจันทรได
ก. แสงจากดวงอาทิตยสองไปกระทบ
พื้นผิวของดวงจันทร
ข. ดวงจันทรมีขนาดใหญกวาโลกมาก
ค. ดวงจันทรมีแสงสวางในตัวเอง
ง. ยังไมมีขอสรุปที่ชัดเจน
11. ขอใดจัดเปนดาวเคราะหวงนอกทั้งหมด 16. ขอใดอธิบายเกี่ยวกับดาวเคราะหแคระ
ก. ดาวพุธ ดาวศุกร ไมถูกตอง
ข. ดาวศุกร ดาวยูเรนัส ก. โคจรรอบดวงอาทิตย
ค. ดาวพุธ ดาวพฤหัสบดี ข. เปนดาวบริวารของดาวเคราะห
ง. ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร ค. ดาวพลูโตเปนดาวเคราะหแคระ
12. เพราะเหตุใด ดาวพลูโตจึงถูกลดสถานะ ง. มีวงโคจรซอนทับหรือใกลเคียงกับ
มาเปนดาวเคราะหแคระ วัตถุอื่น
ก. มีวงโคจรซอนทับวงโคจรของดาวเนปจูน 17. ขอใดอธิบายเกีย่ วกับดาวเคราะหไมถกู
ข. มีวงโคจรซอนทับวงโคจรของดาวยูเรนัส ตอง
ค. ไมมีวงโคจรซอนทับดาวดวงอื่น ก. โคจรรอบดวงอาทิตย
ง. ไมมีวงโคจรใกลเคียงกับวัตถุอื่น ข. เปนบริวารของดวงอาทิตย
13. ขอใดกลาวถูกตอง ค. ในระบบสุริยะมีดาวเคราะห 8 ดวง
ก. ดาวพุธมีอณุ หภูมพิ นื้ ผิวสูงทีส่ ดุ เพราะ ง. มีวงโคจรซอนทับหรือใกลเคียงกับ
อยูใกลดวงอาทิตยมากที่สุด วัตถุอื่น
K
ข. ดาวเสารเปนดาวเคราะหดวงเดียวใน 18. ดาวเคราะหดวงใดมีดวงจันทรบริวาร E
Y
ระบบสุริยะที่มีวงแหวน มากที่สุด
ค. ดาวพฤหัสบดีเปนดาวเคราะหที่ใหญ ก. ดาวพฤหัสบดี ข. ดาวอังคาร
ทีส่ ดุ ในระบบสุรยิ ะ ค. ดาวยูเรนัส ง. ดาวเนปจูน
ง. ดาวยูเรนัสไดชื่อวาเปน “ดาวเคราะห 19. เพราะเหตุใด ดาวอังคารจึงไดชื่อวาเปน
แหงพื้นนํ้า” “ดาวเคราะหสีแดง”
14. ดาวดวงใดที่มีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู ก. ทีพ่ นื้ ผิวมีสนิมของเหล็กจํานวนมาก
ก. ดาวพุธ ข. ดาวพฤหัสบดี ข. มีแกสไฮโดรเจนและฮีเลียม
ค. โลก ง. ดาวเนปจูน ค. มีวงแหวนลอมรอบ
15. จากคําตอบขอ 14. เปนเพราะเหตุใด ง. มีความสวางที่สุด
ก. อยูหางไกลจากดวงอาทิตยมากที่สุด 20. ในระบบสุริยะดาวเคราะหดวงใดมีคาบ
ข. มีอุณหภูมิไมรอนจัดและไมเย็นจัด การโคจรรอบดวงอาทิตยสั้นที่สุด
ค. อยูใกลดวงอาทิตยมากที่สุด ก. ดาวพุธ ข. ดาวยูเรนัส
ง. มีขนาดใหญที่สุด ค. โลก ง. ดาวอังคาร
ตอนที่ 2
ไดคะแนน คะแนนเต็ม
20
ดวงจันทร์.........................
และระบบสุริยะของเรา 239
 ขอสอบเนนการคิด
แนว O-NET วิชา วิทยาศาสตร ป.4

ชื่อ …………………………………………………………………………………………………………….. ชั้น ………………………………….. เลขที่ …………………………………

คําชี้แจง 1. แบบทดสอบนี้มี 2 ชุด ชุดละ 30 ขอ เปนแบบเลือกตอบมี 4 ตัวเลือก
2. ใหนักเรียนเลือกคําตอบที่ถูกตองที่สุดเพียงคําตอบเดียว แลววง ลอมรอบตัวอักษร
หนาตัวเลือกที่ตองการ
ชุดที่ 1 30 คะแนน
ใชแผนผังที่กําหนดให ตอบคําถาม ขอ 1. 3. ขอใดกลาว ไมถูกตอง เกี่ยวกับพืชดอก
ก. พืชใบเลีย้ งเดีย่ ว มีระบบรากฝอย
สิ่งมีชีวิต ข. พืชใบเลี้ยงเดี่ยว มองเห็นขอปลอง
เซลลเดียว หลายเซลล ชัดเจน
ค. พืชใบเลี้ยงคู มีเสนใบขนาน
K เคลื่อนที่และ เคลื่อนที่และ เคลื่อนที่ไมได ง. พืชใบเลี้ยงคู มีกลีบดอก 4 - 5 กลีบ
E
Y เคลื่อนไหวได เคลื่อนไหวได แตเคลือ่ นไหวได
หรือทวีคูณของ 4 - 5
A B C
4. สัตวที่กําหนดใหตอไปนี้ กลุมใดเปนสัตว
ไมมีกระดูกสันหลังทั้งหมด
1. จากแผนผัง สิ่งมีชีวิตในกลุมใดคือพืช
ก. B และ C ก.
ข. A เทานั้น
ค. B เทานั้น ข.
ง. C เทานั้น
2. ขอใดจัดเปนพืชไมมีดอกทั้งหมด ค.
ก. ปรง ผักกูด จอก
ข. เฟรน ไผ ผักแวน
ค. มอสส เฟรน ผักกูด ง.
ง. มอสส สน ผักตบชวา
240
ใชแผนผังที่กําหนดให ตอบคําถาม ขอ 5. 7. เด็ ก ชายรพี จํ า แนกสั ต ว อ อกเป น กลุ  ม
โดยใชกระดูกสันหลังเปนเกณฑ ดังตาราง
สัตวมีกระดูกสันหลัง
กลุมที่ 1 กลุมที่ 2
หายใจดวย หายใจดวยปอด กบ มด
เหงือกตลอดชีวิต ตลอดชีวิต
A ผีเสื้อ
A อึ่งอาง B
มีขนปกคลุม ไมมีขนปกคลุม
รางกาย รางกาย
A และ B เปนสัตวชนิดใด ตามลําดับ
B ก. คางคาว ควาย
ขนเปนแผง ขนเปนเสน
ข. หงส คางคก
C D
ค. กุง ปู
5. จากแผนผัง สิง่ มีชวี ติ ในกลุม ใด ไมถกู ตอง ง. วัว ยุง
ก. สัตว A คือ ปลา 8. หากจัดกลุม สัตวมกี ระดูกสันหลังชนิดตาง ๆ
โดยใชลักษณะการปรับอุณหภูมิรางกาย K
ข. สัตว B คือ สัตวสะเทินนํ้าสะเทินบก E
Y
ค. สัตว C คือ สัตวกลุมนก เปนเกณฑ สัตวในขอใดจัดอยูในกลุม
ง. สัตว D คือ สัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านม เดียวกันทั้งหมด
ก. จระเข งู เตา เปด
6. ขอใดจัดอยูในกลุมพืชทั้งหมด ข. เปด ไก คางคาว ลิง
ก. ค. ปลานิล จงโครง อึ่งอาง จระเข
ง. ปลาชอน เตา กิ้งกา ตุนปากเปด
9. หนูนิดทําการทดลอง โดยการนํารากของ
ข. ตนเทียนแชในนํ้าผสมสีแดง แลวทิ้งไว
สักครู จะเห็นสีแดงผานจากรากไปสูล าํ ตน
ค. นักเรียนคิดวา หนูนดิ ทดลองเกีย่ วกับเรือ่ งใด
ก. การขยายพันธุพืชโดยใชราก
ข. การลําเลียงนํ้าและแรธาตุของพืช
ง. ค. การสรางอาหารของพืชบริเวณราก
ง. การทดสอบการสะสมอาหารทีร่ ากพืช

241
 10. ขอใดกลาว ไมถกู ตอง เกีย่ วกับหนาทีข่ อง 12. จากขอ 11. เมื่อเกิดการปฏิสนธิแลว
สวนตาง ๆ ของพืช สวนประกอบใดของดอกไมทเี่ จริญไปเปน
ก. รากพื ช ทํ า หน า ที่ ดู ด นํ้ า และแร ธ าตุ ผลและเมล็ด
ชวยยึดลําตนของพืชใหตั้งอยูบนดิน ก. หมายเลข 1 ข. หมายเลข 2
ค. หมายเลข 3 ง. หมายเลข 4
ข. ลําตนทําหนาที่ลําเลียงนํ้าและแรธาตุ
ไปยังสวนตาง ๆ ของพืช 13. จากภาพ สิง่ ทีเ่ ห็นทําหนาทีเ่ ปรียบเสมือน
อวัยวะสวนใดของคน เพราะเหตุใด
ค. ใบทําหนาที่สรางอาหารและคายนํ้า
ง. ดอกทําหนาที่ดูดซับแสงเพื่อนํามาใช
ในการสังเคราะหดวยแสง
11. จากภาพ สวนประกอบใดของดอกไม
ทําหนาที่ลอแมลง เพราะเหตุใด
K 4 ก. จมูก เพราะเปนสวนทีท่ าํ หนาทีห่ ายใจ
E 3
Y ข. ศีรษะ เพราะเปนศูนยกลางในการ
ควบคุมกระบวนการสังเคราะหดว ยแสง
2 ค. แขน - ขา เพราะสามารถเคลือ่ นไหวได
1 ง. กระเพาะอาหาร เพราะสามารถยอย
สลายสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นได
14. กานดาทดลองใช ถุ ง พลาสติ ก ใสครอบ
ก. หมายเลข 1 เพราะเปนสวนที่อยู กิ่ ง ไม แ ละมั ด ปากถุ ง ให แ น น จากนั้ น
ดานนอกสุด ตั้งทิ้งไวประมาณ 30 นาที แลวสังเกต
ข. หมายเลข 2 เพราะมีสสี นั สวยงามและ การเปลีย่ นแปลงภายในถุง อยากทราบวา
มีกลิ่นหอม กานดาตองการศึกษาเกี่ยวกับเรื่องใด
ค. หมายเลข 3 เพราะมีจํานวนหลาย ก. การคายนํ้าของพืช
กานภายในดอกเดียว ข. การลําเลียงอาหารของพืช
ง. หมายเลข 4 เพราะเปน ส วนของ ค. การสังเคราะหดวยแสงของพืช
เซลลสืบพันธุเพศผู ง. การลําเลียงนํ้าและแรธาตุของพืช

242
15. ขอใดกลาว ไมถกู ตอง เกีย่ วกับหนาทีข่ อง 17. ขอใดไมเกีย่ วของกับแรงโนมถวงของโลก
สวนประกอบของดอกไม ก. นํ้าไหลจากที่สูงลงสูที่ตํ่า
ก. กลีบเลีย้ ง ทําหนาที่ หอหุม ดอกขณะที่ ข. เดินขึ้นบันไดแลวเหนื่อย
ดอกตูม ค. พื้นที่เปยกนํ้าทําใหเดินลําบาก
ข. กลีบดอก ทําหนาที่ ลอแมลงและเปน
ง. ยกของทีม่ ีนํ้าหนักมาก ๆ ลําบาก
บริเวณปฏิสนธิ
ค. เกสรเพศผู ทําหนาที่ สรางเซลล 18. ขอใดคือประโยชนที่เกิดจากแรงโนมถวง
สืบพันธุเพศผู ของโลก
ง. เกสรเพศเมีย ทําหนาที่ สรางเซลล ก. กระโดดไดสูงขึ้น
สืบพันธุเพศเมีย ข. ปนจักรยานขึน้ ภูเขาไดงาย
16. อุปกรณในขอใดทํางานดวยแรงโนมถวง ค. ยกของที่มีนํ้าหนักมาก ๆ ไดยาก
ของโลก ง. คนและสิ่งของไมลอยไปมาในอากาศ
K
19. เมื่อนักบินอวกาศชั่งนํ้าหนักของตนเอง E
Y
ก. บนโลกและบนดวงจันทรเพือ่ เปรียบเทียบกัน
นักเรียนคิดวาขอใดถูกตอง
ก. นํา้ หนักของนักบินอวกาศทีช่ งั่ บนโลก
ข. นอยกวาที่ชั่งบนดวงจันทร
ข. นํ้ า หนั ก ของนั ก บิ น อวกาศที่ ชั่ ง บน
ดวงจันทรนอยกวาที่ชั่งบนโลก
ค. ค. นํ้ า หนั ก ของนั ก บิ น อวกาศที่ ชั่ ง บน
ดวงจันทรจะมีคาเทากับศูนย
ง. นํา้ หนักของนักบินอวกาศทีช่ งั่ บนโลก
ง. และบนดวงจันทรมีคาเทากัน

243
 20. จากคําตอบขอ 19. เพราะเหตุใดจึงเปน 23. ขอใดเปนลักษณะของแรงโนมถวงของโลก
เชนนั้น ก. ดึงดูดวัตถุตาง ๆ เขาหาจุดศูนยกลาง
ก. โลกมีแรงดึงดูดนอยกวาดวงจันทร ของโลกเสมอ
ข. โลกมีแรงดึงดูดมากกวาดวงจันทร ข. ทําใหวัตถุตาง ๆ บนโลกลอยไปมาได
ค. โลกมีแรงดึงดูดเทากับดวงจันทร ค. ทําใหวัตถุตาง ๆ บนโลกมีนํ้าหนัก
ง. นักบินอวกาศมีนํ้าหนักไมคงที่ ง. ขอ ก. และ ค. ถูกตอง
21. ขอใดกลาวถูกตองเกี่ยวกับมวลของวัตถุ 24. เราสามารถวัดนํ้าหนักของวัตถุตาง ๆ ได
และการเปลีย่ นแปลงการเคลือ่ นทีข่ องวัตถุ โดยใชอุปกรณในขอใด
ก. รถกระบะเปลีย่ นแปลงการเคลือ่ นทีไ่ ด
งายกวารถจักรยานยนต
ก.
ข. ยางลบเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ได
ยากกวาหนังสือเรียน
K
E
ค. ผลมะนาวเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่
Y ไดงายกวาผลมะพราว
ง. ลูกปงปองเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ ข.
ไดยากกวาลูกบาสเกตบอล
22. ขอใดกลาว ไมถกู ตอง เกีย่ วกับแรงโนมถวง
ของโลก
ก. โลกมีแรงดึงดูดมากกวาดวงจันทร 6 เทา
ค.
ข. แรงโนมถวงของโลกทําใหวัตถุตาง ๆ
บนโลกมีนํ้าหนัก
ค. เมื่อโยนวัตถุตาง ๆ ขึ้นไปในอากาศ
วัตถุเหลานั้นจะตกลงสูพื้นโลกเสมอ
ง. หากมีแรงโนมถวงของโลกมากระทํา ง.
ตอวัตถุตาง ๆ วัตถุเหลานั้น จะลอย
อยูในอากาศ

244
25. มานพชั่งนํ้าหนักบนโลกได 66 กิโลกรัม 29. วิภาดาทําการทดลอง แลวจัดกลุม วัตถุได
นักเรียนคิดวา หากมานพไปชั่งนํ้าหนัก ดังนี้
ของตนเองบนดวงจันทร มานพจะหนัก
เทาไร วัตถุ วัตถุ วัตถุ
กลุมที่ 1 กลุมที่ 2 กลุมที่ 3
ก. 6 กิโลกรัม
ข. 11 กิโลกรัม แผนพลาสติกใส กระจกฝา สมุด
ค. 16 กิโลกรัม
ง. 21 กิโลกรัม แกวใส กระดาษไข กลองดินสอ
26. ตัวกลางชนิดใดที่แสงสามารถเดินทาง
กระจกใส ถุงพลาสติก กระเปา
ผานไดดี หรือแสงผานไดเกือบทั้งหมด
สีขุน นักเรียน
ก. กระจกใส
ข. กระจกฝา
จากตาราง วิภาดาจําแนกตัวกลางของ
ค. กระจกเงา
ง. กระจกที่เคลือบสี แสงโดยใชเกณฑใด K
E
Y
ก. การนําความรอนของวัตถุ
27. “เมื่อสองไฟฉายไปกระทบวัตถุชนิดหนึ่ง
แลวมองไมเห็นสิ่งใดหลังวัตถุนั้นเลย” ข. การยอมใหแสงผานวัตถุ
จากขอความ วัตถุชนิดนี้คือขอใด ค. ความแข็งของวัตถุ
ก. ถุงพลาสติกขุน ง. ประเภทของวัสดุ
ข. แผนไม 30. ขอใดเปนการใชประโยชนจากการที่วัตถุ
ค. แกวใส ไมยอมใหแสงผานได
ง. อากาศ
ก. การเลนงิ้ว
28. ขวดแกวสีชา เปนตัวกลางของแสงที่มี ข. การเลนลิเก
ลักษณะอยางไร
ค. การเลนลําตัด
ก. วัตถุที่ไมยอมใหแสงผานไดเลย
ข. วัตถุที่ยอมใหแสงผานไดทั้งหมด ง. การเลนหนังตะลุง
ค. วัตถุที่ยอมใหแสงผานไดบางสวน
ง. วัตถุทึบแสงที่ยอมใหแสงผานไดดี
ชุดที่ 1
ไดคะแนน คะแนนเต็ม
......................... 30 245
 ชุดที่ 2 30 คะแนน 4. เล็กตองการซือ้ เกาอีท้ ที่ าํ จากวัสดุทไี่ ดจาก
1. ตาลจําแนกวัสดุตาง ๆ ไดดังตาราง ธรรมชาติ เล็กควรเลือกซือ้ เกาอีจ้ ากขอใด
วัสดุธรรมชาติ วัสดุสังเคราะห ก. เกาอี้ที่ทําจากหวาย
ฝาย เสนใยสังเคราะห ข. เกาอี้ที่ทําจากพลาสติก
หิน ใยไหม ค. เกาอี้ที่ทําจากหนังเทียม
ไม พลาสติก ง. เกาอี้ที่ทําจากยางสังเคราะห
จากตาราง ตาลจําแนกวัสดุใดไมถูกตอง 5. เมือ่ ใหความรอนกับแทงโลหะ นักเรียนคิดวา
ก. ฝาย ข. พลาสติก กอนเนยที่ตําแหนงใดจะหลอมเหลวเปน
ค. หิน ง. ใยไหม ลําดับแรก
2. ความสามารถในการทนตอแรงขูดขีดเปน A B C D กอนเนย
สมบัติใดของวัตถุ
แทงโลหะ
ก. ความแข็ง ข. สภาพยืดหยุน
K ค. การนําไฟฟา ง. การนําความรอน
E
Y 3. ตารางการทดสอบความแข็งของวัสดุ
การเปลี่ยนแปลงเมื่อถูกตะปูขูดขีด
ก. A ข. B
วัสดุ
เกิดรอย ไมเกิดรอย
ค. C ง. D
A 6. เกงกําลังคนแกงทีเ่ ดือดอยูบ นเตา เขาควร
B
ใชทัพพีชนิดใด
ก. ทัพพีสเตนเลส มีดา มจับพลาสติก
C
ข. ทัพพีสเตนเลส มีดามจับสเตนเลส
D ค. ทัพพีสเตนเลส มีดามจับอะลูมิเนียม
E ง. ทัพพีอะลูมเิ นียม มีดา มจับอะลูมเิ นียม
F 7. วัสดุชนิดใดนิยมใชทาํ ตัวหมอ และหูหมอ
จากตาราง ขอใดสรุปถูกตอง ตามลําดับ
ก. วัสดุ A แข็งเทากับ B ก. สเตนเลส พลาสติก
ข. วัสดุ C แข็งเทากับ D ข. เหล็ก อะลูมิเนียม
ค. วัสดุ A D F แข็งนอยกวา C ค. อะลูมิเนียม ยาง
ง. วัสดุ B C E แข็งนอยกวา A ง. ไม เหล็ก
246
 8. ตารางการจําแนกวัสดุ
กลุมที่ 1 กลุมที่ 2
ถุงมือยาง ฟองนํ้า เกาอี้ไม กระดาษแข็ง
ยางรถยนต ถุงพลาสติก
จากตาราง ใชสมบัติใดในการจําแนกวัสดุ
ก. ความแข็ง ข. การนําไฟฟา
ค. สภาพยืดหยุน ง. การนําความรอน
9. ระหวางจุด A และจุด B ตองนําวัสดุใด
มาเชื่อมจึงจะทําใหหลอดไฟฟาสวาง
+
-
A B
ก. ไมบรรทัดพลาสติก
ข. คลิปหนีบกระดาษ
ค. ไมไอศกรีม
ง. ยางลบ
10. จากขอ 9. ถานําลวดทองแดงมาเชื่อม
ระหวางจุด A และจุด B นักเรียนคิดวา
หลอดไฟจะสวางหรือไม เพราะเหตุใด
ก. หลอดไฟสวาง เพราะลวดทองแดง
เปนตัวนําความรอนที่ดี
ข. หลอดไฟสวาง เพราะลวดทองแดง
เปนฉนวนความรอนที่ดี
ค. หลอดไฟสวาง เพราะลวดทองแดง
เปนตัวนําไฟฟาที่ดี
ง. หลอดไฟสวาง เพราะลวดทองแดง
เปนฉนวนไฟฟาที่ดี
อานขอมูล แลวตอบคําถาม ขอ 11. - 12.
นํ้าดื่ม แกสออกซิเจน ไอนํ้า
นํ้าสมสายชู นํ้ามันปาลม ทองคํา
ผงชูรส ควันรถ ทรายกอสราง
ตุกตาผา รถบังคับ ชอนไม
11. จากขอมูล ขอใดตอไปนี้มีสสารครบทั้ง 3
สถานะ
ก. แกสออกซิเจน ไอนํ้า ควันรถ
ข. ควันรถ ชอนไม นํ้ามันปาลม
ค. นํ้าสมสายชู ทองคํา รถบังคับ
ง. นํ้าดื่ม ผงชูรส ตุกตาผา
12. จากขอมูล ขอ 11. สสารในขอใดมีอนุภาค
กระจายหางจากกันมากกวาของเหลวทัง้ หมด
ก. ทองคํา ชอนไม รถบังคับ K
E
ข. นํ้าสมสายชู ผงชูรส นํ้าดื่ม Y
ค. แกสออกซิเจน ควันรถ ไอนํ้า
ง. แกสออกซิเจน นํ้ามันปาลม ไอนํ้า
13. มานะตองการทดสอบวา นํ้าดื่ม 1 ขวด
มีปริมาตร 70 มิลลิลิตร ตามที่ระบุไวขาง
กลองหรือไม มานะจะตองใชวิธีการใด
เพื่อตรวจสอบ และทําอยางไร
ก. ใชวธิ กี ารชัง่ โดยนํานํา้ ดืม่ ทีอ่ ยูใ นกลอง
ไปชั่งบนเครื่องชั่ง
ข. ใชวิธีการตวง โดยเทนํ้าดื่มใสลงใน
กระบอกตวงแลวอานคา
ค. ใชวธิ กี ารแทนทีน่ าํ้ โดยเทนํา้ ดืม่ ลงใน
ถวยยูรกี า แลวสังเกตนํา้ ทีไ่ หลออกมา
ง. ใชวิธีการของขอ ก. และ ค. ไดทั้ง
2 วิธี
247
 14. การหาปริมาตรของลูกกุญแจ สามารถ 17. จากขอ 16. หมายเลขใดเปนดาวเคราะห
ทําไดโดยวิธีใด เพราะเหตุใด บริวารของดวงอาทิตย
ก. ใชการชัง่ เพราะลูกกุญแจอยูใ นสถานะ ก. หมายเลข 1 2 3 4
ของแข็ง ข. หมายเลข 1 2 3
ข. ใชการตวง เพราะลูกกุญแจอยูใ นสถานะ ค. หมายเลข 1 2
ของเหลว ง. หมายเลข 2 3
ค. ใชการแทนทีน่ าํ้ เพราะลูกกุญแจอยูใ น 18. ขอใดจัดเปนดาวเคราะหวงใน เพราะเหตุใด
สถานะของแข็งทีไ่ มใชรปู ทรงเรขาคณิต ก. ดาวพุธ ดาวศุกร เพราะมีคาบการโคจร
ง. ใชสตู รหาปริมาตร เพราะลูกกุญแจอยูใ น สั้นกวาโลก
สถานะของแข็งทีเ่ ปนรูปทรงเรขาคณิต ข. ดาวศุกร ดาวยูเรนัส เพราะมีคาบการ
15. สสารมีลักษณะเปนอยางไร โคจรสั้นกวาโลก
ก. เปนสิ่งตาง ๆ ที่มีนํ้าหนักเทานั้น ค. ดาวพุธ ดาวพฤหัสบดี เพราะมีคาบการ
ข. เปนสิง่ ตาง ๆ ทีม่ นี าํ้ หนัก สัมผัสไมได โคจรยาวกวาโลก
ค. เปนสิง่ ตาง ๆ ทีม่ ตี วั ตน แตไมตอ งการ ง. ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร เพราะมีคาบ
K
E
Y
ที่อยู การโคจรยาวกวาโลก
ง. เปนสิ่งตาง ๆ ที่มีมวล ตองการที่อยู ดูภาพ แลวตอบคําถาม ขอ 19.
และสามารถสัมผัสได
16. ภาพแสดงตําแหนงดาวในระบบสุริยะ A
B C
1

19. จากภาพ ภาพ C เปนดาวเคราะหหรือไม

3
4 เพราะอะไร
ก. ไมใช เพราะเปนดาวเคราะหนอย
ดาวเคราะหนอย คือ ดาวในหมายเลขใด ข. ไมใช เพราะเปนดาวเคราะหแคระ
ก. หมายเลข 1 ข. หมายเลข 2 ค. ไมใช เพราะเปนดาวหาง
ค. หมายเลข 3 ง. หมายเลข 4 ง. ไมใช เพราะเปนดาวฤกษ
248
อานขอมูล แลวตอบคําถาม ขอ 20. อานขอมูลของดาวเคราะหในระบบสุริยะ แลว
ชื่อดาวเคราะห ลักษณะของดาวเคราะห
ตอบคําถาม ขอ 21.
ดาวพุธ ถูกเรียกวา “เตาไฟแชแข็ง” มี คาบการโคจร
ดาวเคราะหในระบบสุริยะ
อุณหภูมพิ น้ื ผิวสูงมากประมาณ รอบดวงอาทิตย
430 องศาเซลเซียส
ดาวพฤหัสบดี 11.86 ป
ดาวพฤหัสบดี มีเนือ้ สารมากทีส่ ดุ และมีอตั รา
การหมุนรอบตัวเองเร็วที่สุด ดาวเสาร 29.47 ป
ในระบบสุริยะ
ดาวเสาร มีขนาดใหญทสี่ ดุ และมีวงแหวน ดาวยูเรนัส 80 ป
บาง ๆ 10 ชั้น
ดาวเนปจูน เปนดาวเคราะหแกส มีวงแหวน ดาวพุธ 87.97 วัน
ประมาณ 5 วง
ดาวเนปจูน 164.80 ป K
E
20. จากตาราง ขอมูลของดาวเคราะหดวงใด Y
กลาวไมถูกตอง เพราะเหตุใด ดาวศุกร 224.70 วัน
ก. ดาวพุธ เพราะเปนดาวเคราะหที่มี
อุ ณ หภู มิ พื้ น ผิ ว ตํ่ า มาก ประมาณ โลก 356.26 วัน
-430 องศาเซลเซียส
ข. ดาวพฤหัสบดี เพราะเปนดาวเคราะห ดาวอังคาร 687 วัน
ที่มีเนื้อสารมากที่สุด และมีอัตราการ
หมุนรอบตัวเองชาที่สุดในระบบสุริยะ 21. จากขอมูล นักเรียนคิดวา ดาวเคราะห
ค. ดาวเสาร เพราะเปนดาวเคราะหที่มี ดวงใดอยูไกลจากดวงอาทิตยมากที่สุด
ขนาดใหญเปนอันดับ 2 รองจากดาว ก. โลก
พฤหัสบดี และมีวงแหวน 7 ชั้น ข. ดาวพุธ
ง. ดาวเนปจูน เพราะเปนดาวเคราะหหนิ ค. ดาวเนปจูน
ที่มีวงแหวนประมาณ 5 วง ง. โลกและดาวอังคาร

249
 อานขอมูล แลวตอบคําถาม ขอ 22. 24. ดาวในขอใดเปนดาวเคราะหในระบบสุรยิ ะ
ดาวเคราะหในระบบสุริยะ ทุกดวง
ขอมูล ก. ดวงอาทิตย โลก ดาวเคราะหแคระ
A B C
1. อยูใกลดวงอาทิตย
ข. ดาวหาง ดาวพุธ ดาวเคราะหนอย
มากที่สุด ค. ดาวศุกร ดาวพฤหัสบดี อุกกาบาต
2. มีคาบการโคจร
ง. ดาวเสาร ดาวยูเรนัส ดาวเนปจูน
รอบดวงอาทิตย 25. ขอใดกลาว ไมถูกตอง
นอยที่สุด ก. ดาวพุธมีอุณหภูมิพื้นผิวสูงที่สุด
3. ปกคลุมดวยนํ้า 34 ข. โลกไดชอื่ วาเปน “ดาวเคราะหแหงนํา้ ”
ค. ดาวเคราะหในระบบสุรยิ ะทีม่ วี งแหวน
4. มีวงแหวนลอมรอบ
มีทั้งหมด 4 ดวง
5. มีขนาดใหญที่สุด ง. ดาวพฤหัสบดีเปนดาวเคราะหที่ใหญ
K และมีเนือ้ สารมาก ที่สุดในระบบสุริยะ
E ที่สุด
Y
พิจารณาขอความ แลวตอบคําถาม ขอ 26.
22. จากขอมูล ขอใดสรุปได ถูกตอง 1. มีรูปรางกลม
ก. A คือ ดาวศุกร B คือ โลก 2. มีแสงสวางในตัวเอง
ข. A คือ ดาวอังคาร B คือ ดาวพุธ 3. ไมมีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู
ค. B คือ โลก C คือ ดาวพฤหัสบดี 4. ในแตละคืนจะมีรูปรางปรากฏ
ง. B คือ ดาวยูเรนัส C คือ ดาวเสาร เปลี่ยนแปลงไป
5. ขึ้นทางทิศตะวันตกและตกทาง
23. จากขอมูลขอ 22. ดาวเคราะหในขอใด ทิศตะวันออก
ถูกจัดอยูใ นดาวเคราะหหนิ ทัง้ หมด
ก. A B 26. ขอใดเปนลักษณะของดวงจันทร
ข. B C ก. 1, 2, 3
ค. A C ข. 2, 3, 5
ง. A B C ค. 3, 4, 5
ง. 1, 3, 4

250
27. ขอใดกลาว ไมถูกตอง
ก. ดวงจันทรขึ้นและตกในทิศทางเดียว
กับดวงอาทิตย
ข. ดวงจันทรขนึ้ ทางทิศตะวันออกและตก
ทางทิศตะวันตก
ค. ลักษณะการขึ้นและตกของดวงจันทร
หมุนเวียนเปนแบบรูปซํ้า ๆ
ง. ดวงจันทรหมุนรอบตัวเอง และโคจร
รอบโลกในทิศทางตามเข็มนาฬกา
30. หากคืนนีด้ วงจันทรเต็มดวง ถัดไปอีก 4 คืน
ดูขอมูลแสดงการสังเกตรูปรางของดวงจันทร
แลวตอบคําถาม ขอ 28.
ครั้งที่ ผลการสังเกต
1
2 เพิ่มขึ้น
28. จากขอมูล การสังเกตดวงจันทรในครั้งใด
ที่ดวงจันทรมีความสวางมากที่สุด
ก. ครั้งที่ 1 ข. ครั้งที่ 2
ค. ครั้งที่ 3 ง. ครั้งที่ 4
29. หากนทีสงั เกตดวงจันทรเปนเวลา 1 เดือน
รูปรางปรากฏของดวงจันทรที่นทีสังเกต
เห็นจะเปนอยางไร
ก. ดวงจันทรเต็มดวงทุกคืน
ข. ดวงจันทรมีรูปเสี้ยวเทาเดิมทุกคืน
ค. มองไมเห็นดวงจันทรตลอดทั้งเดือน
ง. ในแตละคืนดวงจันทรมรี ปู รางปรากฏ
เปลีย่ นแปลงไป
ดวงจันทรจะมีรูปรางปรากฏอยางไร
ก. ไมมีสวนสวางของดวงจันทร
ข. ดวงจันทรเต็มดวงเหมือนเดิม
K
ค. สวนสวางของดวงจันทรจะคอย ๆ E
Y
ลดลง
ง. สวนสวางของดวงจันทรจะคอย ๆ
ชุดที่ 2
ไดคะแนน คะแนนเต็ม
......................... 30 251
 เฉลยละเอียด
ขอสอบเนนการคิดแนว O-NET วิชา วิทยาศาสตร ป.4
ขอที่ เฉลย เหตุผลประกอบ
ชุดที่ 1
1. ง. - พืช เปนสิ่งมีชีวิตหลายเซลล สามารถสรางอาหารไดเอง เคลื่อนไหวได แตไมสามารถเคลื่อนที่ไดเอง
2. ค. - ปรง ผักกูด เฟรน ผักแวน และมอสส เปนพืชที่ไมมีดอกตลอดการดํารงชีวิต จึงจัดอยูในกลุมพืชไมมีดอก
3. ค. - พืชใบเลี้ยงคู มีเสนใบเปนรางแห
4. ข. - ดาวทะเล ผีเสื้อ กุง กิ้งกือ และแมงมุม เปนสัตวไมมีกระดูกสันหลัง สวน เตา กบ และไก เปนสัตวมีกระดูกสันหลัง
5. ข. - สัตว B คือ สัตวเลื้อยคลาน เพราะจัดเปนสัตวที่หายใจดวยปอดตลอดชีวิต มีผิวหนังหนา มีเกล็ดแข็งและแหง
ปกคลุมลําตัว หรือมีกระดองแข็งหุมลําตัว และไมมีขน
6. ค. - แครรอต ฟกทอง นอยหนา และดอกเข็ม จัดอยูในกลุมพืช สวนกระตาย งู ปลา และสิงโต จัดอยูในกลุมสัตว
7. ง. - กลุมที่ 1 คือ สัตวมีกระดูกสันหลัง กลุมที่ 2 คือ สัตวไมมีกระดูกสันหลัง ดังนั้น A คือ วัว สวน B คือ ยุง
8. ค. - เมื่อใชการปรับอุณหภูมิรางกายเปนเกณฑในการจัดจําแนก จะแบงสัตวมีกระดูกสันหลังออกเปน 2 กลุม คือ
สัตวเลือดเย็น และสัตวเลือดอุน ซึง่ จระเข งู เตา ปลานิล ปลาชอน จงโครง อึง่ อาง และกิง้ กา ถูกจัดเปนสัตวเลือดเย็น
9. ข. - รากมีหนาที่ดูดนํ้าและแรธาตุ สวนลําตนมีหนาที่ลําเลียงนํ้าและแรธาตุ ดังนั้น การทดลองนี้จึงเปนการสังเกต
K การลําเลียงนํ้าและแรธาตุของพืช
E 10. ง.
Y - ดอกของพืชทําหนาทีใ่ นการสืบพันธุ สวนสารสีเขียวทีอ่ ยูใ นใบพืชทําหนาทีด่ ูดซับแสงมาใชในการสังเคราะหดวยแสง
11. ข. - หมายเลข 2 คือ สวนของกลีบดอก มักมีสีสันสวยงาม หรือมีกลิ่นหอมเพื่อชวยลอแมลงใหมาผสมเกสร
12. ง. - หมายเลข 4 คือ เกสรเพศเมีย เปนสวนที่เมื่อเกิดการปฏิสนธิแลวจะเจริญไปเปนเมล็ดและผล
13. ก. - คือภาพปากใบ ซึง่ ทําหนาทีเ่ ปนทางผานเขาออกของแกส ในกระบวนการแลกเปลีย่ นแกสจึงเปรียบเสมือนจมูกของคน
14. ก. - เปนการสังเกตหยดนํ้าในถุงพลาสติกที่เกิดจากการคายนํ้าของพืช
15. ข. - กลีบดอก ทําหนาที่ลอแมลง โดยมักมีกลิ่นหอมและมีสีสันสวยงาม สวนบริเวณที่มีการปฏิสนธิของพืช คือ รังไข
ซึ่งอยูในสวนของเกสรเพศเมีย
16. ก. - เครือ่ งชัง่ สปริงแบบตัง้ และแบบแขวน เปนเครือ่ งมือสําหรับใชวดั นํา้ หนักของวัตถุ ซึง่ นํา้ หนักเกิดจากแรงโนมถวงของ
โลกกระทําตอมวลของวัตถุ จึงทําใหสปริงยืดออกตามแรงโนมถวง
17. ค. - พื้นที่เปยกนํ้า จะทําใหพื้นบริเวณนั้นมีแรงเสียดทานนอย ทําใหเดินไดลําบาก โดยเปนผลมาจากแรงเสียดทาน
ไมใชแรงโนมถวงของโลก
18. ง. - แรงโนมถวงของโลก คือ แรงที่โลกกระทําตอมวลของวัตถุทุกชนิดบนโลกและวัตถุที่อยูใกลโลก โดยจะดึงดูดวัตถุเขา
สูศูนยกลางของโลก ทําใหวัตถุตาง ๆ มีนํ้าหนักและตกลงสูพื้นโลกเสมอ คนและสิ่งของจึงไมลอยไปมาในอากาศ
19. ข. - ดวงจันทรมีแรงดึงดูดนอยกวาโลก ดังนั้น เมื่อชั่งนํ้าหนักบนโลก นํ้าหนักของนักบินอวกาศจึงมากกวาที่ชั่งบน
ดวงจันทร หรือนํ้าหนักของนักบินอวกาศที่ชั่งบนดวงจันทรจะนอยกวาที่ชั่งบนโลก
20. ข. - ดวงจันทรมีแรงดึงดูดนอยกวาโลก 6 เทา
21. ค. - วัตถุทมี่ มี วลนอยจะเปลีย่ นแปลงการเคลือ่ นทีห่ รือเคลือ่ นยายไดงา ยกวาวัตถุทมี่ มี วลมาก ซึง่ ผลมะนาวมีมวลนอยกวา
ผลมะพราว จึงทําใหเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ไดงายกวา

พิเศษ

252
ขอที่ เฉลย เหตุผลประกอบ
22. ง. - แรงโนมถวงของโลกจะทําใหวตั ถุตา ง ๆ มีนาํ้ หนัก และดึงดูดใหวตั ถุตา ง ๆ นัน้ ตกลงสูพ นื้ โลกเสมอ วัตถุตา ง ๆ บนโลก
จึงไมสามารถลอยอยูในอากาศไดหากมีแรงโนมถวงของโลกมากระทํา นอกจากนี้โลกยังมีแรงดึงดูดมากกวา
ดวงจันทร 6 เทา
23. ง. - แรงโนมถวงของโลก คือ แรงของโลกที่ดึงดูดวัตถุใหเขาหาจุดศูนยกลางของโลกเสมอ จึงดึงวัตถุไมใหลอยไปมาใน
อากาศ และทําใหวัตถุตาง ๆ บนโลกมีนํ้าหนัก
24. ก. - เครือ่ งชัง่ สปริง เปนเครือ่ งมือทีใ่ ชสาํ หรับวัดคาขนาดของแรงโนมถวงของโลกทีก่ ระทําตอมวลของวัตถุ ซึ่งคาของแรง
ที่อานไดจะเทากับขนาดของแรงที่โลกดึงดูดวัตถุและเปนนํ้าหนักของวัตถุ
25. ข. - แรงดึงดูดของดวงจันทรนอยกวาโลก 6 เทา ดังนั้น ถาบนโลกมานพมีนํ้าหนัก 66 กิโลกรัม บนดวงจันทรมานพจะมี
นํ้าหนัก 666 = 11 กิโลกรัม
26. ก. - กระจกใส เปนวัตถุที่ยอมใหแสงผานไปไดมากหรือผานไดเกือบทั้งหมด เมื่อนํากระจกใสมากั้นแสง จะทําใหมองเห็น
แสงหรือมองเห็นสิ่งตาง ๆ ที่อยูหลังกระจกใสนั้นชัดเจน จึงจัดวากระจกใสเปนตัวกลางโปรงใส
27. ข. - แผนไม คือ วัตถุทไี่ มยอมใหแสงผานไปได เมือ่ นําแผนไมมากัน้ แสงแลว ทําใหมองไมเห็นแสงหรือมองไมเห็นสิง่ ตาง ๆ
ที่อยูหลังแผนไมนั้น จึงจัดวาแผนไมเปนวัตถุทึบแสง
28. ค. - ขวดแกวสีชา เปนวัตถุที่ยอมใหแสงผานไปไดบางสวน เมื่อนํามากั้นแสงจะทําใหมองเห็นแสง หรือมองเห็นสิ่งตาง ๆ
ที่อยูหลังวัตถุนั้นบางสวน
29. ข. - ผลการทดลองของวิภาดาเกิดจากการนําวัตถุตาง ๆ ไปกั้นทางเดินของแสง ซึ่งมีผลทําใหมองเห็นแสงเคลื่อนที่ผาน
วัตถุไดแตกตางกันไป วิภาดาจึงใหใชเกณฑการยอมใหแสงผานวัตถุเปนเกณฑ ในการจําแนกวัตถุ
30. ง. - การเลนหนังตะลุงเกิดจากการนําตัวหนัง (วัตถุทึบแสง) ไปกั้นแสง จึงทําใหเกิดเงาของตัวหนังขึ้นที่ฉากสีขาว K
ซึ่งเปนการนําหลักการไมยอมใหแสงผานของวัตถุทึบแสงไปใชประโยชน E
Y
ชุดที่ 2
1. ง. - ฝาย หิน ไม ใยไหม เปนวัสดุที่ไดจากธรรมชาติ สวนเสนใยสังเคราะหและพลาสติกเปนวัสดุที่ไดจากการสังเคราะห
2. ก. - ความแข็งของวัสดุ คือ วัสดุที่มีความทนทานตอการขูดขีด
3. ค. - วัสดุ A D และ F เกิดรอยเมื่อถูกขูดขีด จึงมีความแข็งนอยกวาวัสดุ B C และ E ซึ่งไมเกิดรอยเมื่อถูกขูดขีด
4. ก. - วัสดุที่ไดจากธรรมชาติ เชน หวาย หิน วัสดุที่ไดจากการสังเคราะห เชน พลาสติก หนังเทียม ยางสังเคราะห
5. ก. - ความรอนจะสงผานแทงโลหะไปยังตําแหนง A กอน เนือ่ งจากอยูใ กลความรอนมากทีส่ ดุ จึงไดรบั ความรอนกอน ดังนั้น
กอนเนยที่ตําแหนง A จึงหลอมเหลวกอน
6. ก. - ในการคนแกงทีเ่ ดือดควรใชทพั พีทมี่ ดี า มจับทีท่ าํ มาจากฉนวนความรอนเพือ่ ปองกันความรอนมาถึงมือเรา ซึง่ พลาสติก
เปนวัสดุประเภทพอลิเมอร และเปนฉนวนความรอนที่ดี เวลาจับขณะคนแกงที่เดือดจึงไมรูสึกรอน
7. ก. - สเตนเลส เหล็ก และอะลูมิเนียม เปนตัวนําความรอน เหมาะสําหรับใชทําตัวหมอ สวนพลาสติก ยาง และไม
เปนฉนวนความรอน เหมาะสําหรับใชทําหูของหมอ
8. ค. - ถุงมือยาง ฟองนํ้า และยางรถยนต มีสภาพยืดหยุน สวนเกาอี้ไม กระดาษแข็ง และถุงพลาสติกไมมีสภาพยืดหยุน
9. ข. - คลิปหนีบกระดาษ เปนวัสดุประเภทโลหะ ซึ่งเปนตัวนําไฟฟาที่ดี เมื่อนํามาเชื่อมระหวางจุด A และจุด B จึงทําให
หลอดไฟสวาง
10. ค. - ลวดทองแดง เปนวัสดุประเภทโลหะ ซึง่ เปนตัวนําไฟฟา เมือ่ นํามาเชือ่ มระหวางจุด A และจุด B จึงทําใหหลอดไฟสวาง
11. ข. - ควันรถ อยูในสถานะแกส ชอนไม อยูในสถานะของแข็ง และนํ้ามันปาลม อยูในสถานะของเหลว
12. ค. - อนุภาคกระจายหางจากกันมากกวาของเหลว คือ สมบัตขิ องสสารทีอ่ ยูใ นสถานะแกส ซึง่ แกสออกซิเจน ควันรถ และ
ไอนํ้าเปนสสารที่อยูในสถานะแกส
พิเศษ

253
 ขอที่ เฉลย เหตุผลประกอบ
13. ข. - นํ้าดื่มมีสถานะเปนของเหลว วิธีการหาปริมาตรของสสารที่อยูในสถานะของเหลวทําไดโดยใชวิธีการตวง โดยการนํา
นํ้าดื่มเทใสภาชนะทีใ่ ชตวง เชน กระบอกตวง บีกเกอร จากนัน้ สังเกตทีร่ ะดับทองนํา้ ของนํ้าดื่ม แลวอานคาปริมาตร
14. ค. - ลูกกุญแจอยูในสถานะของแข็งที่ไมใชรูปทรงเรขาคณิต การหาปริมาตรของลูกกุญแจสามารถทําไดดวยวิธีแทนที่นํ้า
โดยใหนําลูกกุญแจที่ตองการหาปริมาตรใสลงในถวยยูรีกาที่ใสนํ้าจนเต็มพอดี แลวนําบีกเกอรมารองรับนํ้าที่ลนออก
ซึ่งนํ้าที่ลนออกมาจากถวยยูรีกาคือปริมาตรของของแข็ง
15. ง. - สสาร หมายถึง สิ่งที่มีตัวตน มีมวลหรือมีนํ้าหนัก ตองการที่อยู และเราสามารถสัมผัสได เชน ดิน หิน อากาศ นํ้า
พืช และสัตว เปนตน
16. ง. - หมายเลข 4 คือ ดาวเคราะหนอ ย เพราะดาวเคราะหนอ ยเกาะกันเปนวงแหวนอยูร ะหวางดาวอังคารและดาวพฤหัสบดี
ซึ่งมีลักษณะเดียวกับดาวหมายเลข 4
17. ง. - หมายเลข 1 คือ ดวงอาทิตย เปนดาวฤกษ หมายเลข 2 คือ ดาวอังคาร เปนดาวเคราะหบริวารของดวงอาทิตย
หมายเลข 3 คือ ดาวพฤหัสบดี เปนดาวเคราะหบริวารของดวงอาทิตย และหมายเลข 4 คือ ดาวเคราะหนอยเปน
บริวารของดวงอาทิตย แตไมใชดาวเคราะห
18. ก. - ดาวเคราะหวงใน คือ ดาวเคราะหที่อยูใกลดวงอาทิตยมากกวาโลก จึงมีคาบการโคจรสั้นกวาโลก ดาวพุธ
และดาวศุกรอยูใกลดวงอาทิตยมากกวาโลก จึงถูกจัดใหเปนดาวเคราะหวงใน
19. ข. - ภาพ C คือ ดาวพลูโต ปจจุบนั ถูกลดสถานะจากดาวเคราะหเปลีย่ นมาเปนดาวเคราะหแคระ เพราะมีวงโคจรซอนทับ
กับดาวเนปจูน ซึ่งสมบัติของดาวเคราะหจะไมมีวงโคจรซอนทับกับดาวดวงอื่น
20. ค. - ดาวเสารอยูห า งจากดวงอาทิตยเปนอันดับที่ 6 สวนดาวทีอ่ ยูห า งจากดวงอาทิตยเปนอันดับที่ 7 และมีวงแหวนบาง ๆ
10 ชั้น คือ ดาวยูเรนัส
K
E
Y 21. ค. - ดาวเนปจูนอยูไกลจากดวงอาทิตยมากที่สุด เพราะมีคาบการโคจรรอบดวงอาทิตย 1 รอบ ใชเวลา 164.80 ป ซึ่งยาว
ที่สุดในบรรดาดาวเคราะหที่เปนบริวารของดวงอาทิตย
22. ค. - ดาวที่อยูใกลดวงอาทิตยมากที่สุดและมีคาบการโคจรรอบดวงอาทิตยนอยที่สุด คือ ดาวพุธ ดังนั้น A คือ ดาวพุธ
ดาวที่ปกคลุมไปดวยนํ้า 34 ของดาว คือ โลก ดังนั้น B คือ โลก สวนดาวที่มีวงแหวนลอมรอบ มีขนาดใหญที่สุดและ
มีเนื้อสารมากที่สุด คือ ดาวพฤหัสบดี ดังนั้น C คือ ดาวพฤหัสบดี
23. ก. - ดาว A คือ ดาวพุธ ดาว B คือ โลก และดาว C คือ ดาวพฤหัสบดี ซึ่งดาวเคราะหหนิ ไดแก ดาวพุธ ดาวศุกร โลก
และดาวอังคาร สวนดาวเคราะหแกส ไดแก ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร ดาวยูเรนัส และดาวเนปจูน
24. ง. - ดวงอาทิตยเปนดาวฤกษ และเปนศูนยกลางของระบบสุรยิ ะ โลก ดาวพุธ ดาวศุกร ดาวพฤหัสบดี ดาวเสาร ดาวยูเรนัส
และดาวเนปจูน เปนดาวเคราะหในระบบสุริยะ สวนดาวเคราะหแคระ ดาวหาง อุกกาบาต และดาวเคราะหนอย เปน
วัตถุทองฟาที่อยูในระบบสุริยะ
25. ก. - ดาวศุกร คือ ดาวที่มีอุณหภูมิสูงที่สุด เพราะสภาพบรรยากาศที่หนาทึบจึงดูดกลืนความรอนจากดวงอาทิตยไวและ
ทําหนาที่เหมือนเรือนกระจก ทําใหอุณหภูมิดาวศุกรสูงกวาดาวพุธ
26. ง. - ดวงจันทรมีรูปรางกลม ไมมีแสงสวางในตัวเอง ไมมีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู ในแตละคืนจะมีรูปรางปรากฏเปลี่ยนแปลงไป
ขึ้นทางทิศตะวันออกและตกทางทิศตะวันตก
27. ง. - ดวงจันทรหมุนรอบตัวเอง และโคจรรอบโลกในทิศทางทวนเข็มนาฬกา
28. ข. - ดวงจันทรที่สังเกตเห็นครั้งที่ 2 เปนดวงจันทรเต็มดวง ซึ่งมีความสวางมากที่สุด
29. ง. - ในแตละคืนดวงจันทรจะมีรปู รางปรากฏเปลีย่ นแปลงไป เชน หากสังเกตดวงจันทรจากคืนทีม่ องไมเห็นดวงจันทร ตอมา
จะเห็นดวงจันทรเริม่ มีสว นสวางเปนเสีย้ วและเพิม่ ขนาดขึน้ เรือ่ ย ๆ จนสวางเต็มดวง หลังจากนัน้ ความสวางจะคอย ๆ
ลดลงเปนเสี้ยว และลดลงตอเนื่องจนมองไมเห็นดวงจันทรอีกครั้ง เปลี่ยนแปลงเปนแบบรูปซํ้า ๆ กันทุกเดือน
30. ค. - หากคืนนี้ดวงจันทรเต็มดวง วันถัด ๆ ไป สวนสวางของดวงจันทรจะคอย ๆ ลดลงเปนเสี้ยว

พิเศษ

254
ตารางวิเคราะหมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด
รายวิชา วิทยาศาสตร ป.4
คําชี้แจง ใหผูสอนใชตารางน�้ตรวจสอบวา เน�้อหาสาระการเรียนรูในหนวยการเรียนรูสอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรูและ
ตัวชี้วัดชั้นปในขอใดบาง
สาระการเรียนรู หนวยที่ 1 หนวยที่ 2 หนวยที่ 3 หนวยที่ 4
มาตรฐาน เรื่องที่ เรื่องที่ เรื่องที่ เรื่องที่
การเรียนรู
ตัวชี้วัดชั้น ป.4 1 2 1 2 1 2 1 2
มฐ. สาระที่ 1 วิทยาศาสตรชีวภาพ
ว 1.2 1. บรรยายหนาที่ของราก ลําตน ใบ และดอก ของพืชดอกโดยใชขอมูลที่รวบรวมได ✓
1. จําแนกสิ่งมีชีวิตโดยใชความเหมือนและความแตกตางของลักษณะของสิ่งมีชีวิตออกเปน
กลุมพืช กลุมสัตว และกลุมที่ไมใชพืชและสัตว ✓

2. จําแนกพืชออกเปนพืชดอกและพืชไมมีดอก โดยใชการมีดอกเปนเกณฑ โดยใชขอมูล

ที่รวบรวมได ✓
มฐ.
ว 1.3 3. จําแนกสัตวออกเปนสัตวมกี ระดูกสันหลังและสัตวไมมกี ระดูกสันหลัง โดยใชการมีกระดูกสันหลัง
เปนเกณฑ โดยใชขอมูลที่รวบรวมได ✓

4. บรรยายลักษณะเฉพาะทีส่ งั เกตไดของสัตวมกี ระดูกสันหลังในกลุม ปลา กลุม สัตวสะเทินนํา้ สะเทินบก

กลุมสัตวเลื้อยคลาน กลุมนก และกลุมสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านม และยกตัวอยางสิ่งมีชีวิตใน ✓
แตละกลุม
สาระที่ 2 วิทยาศาสตรกายภาพ K
E
1. เปรียบเทียบสมบัตทิ างกายภาพดานความแข็ง สภาพยืดหยุน การนําความรอน และการนําไฟฟา Y
ของวัสดุโดยใชหลักฐานเชิงประจักษจากการทดลองและระบุการนําสมบัตเิ รือ่ งความแข็ง สภาพ ✓
ยืดหยุน การนําความรอน และการนําไฟฟาของวัสดุไปใชในชีวิตประจําวัน ผานกระบวนการ
ออกแบบชิ้นงาน
มฐ.
ว 2.1 2. แลกเปลีย่ นความคิดกับผูอ นื่ โดยการอภิปรายเกีย่ วกับสมบัตทิ างกายภาพของวัสดุอยางมีเหตุผล
✓
จากการทดลอง
3. เปรียบเทียบสมบัติของสสารทั้ง 3 สถานะ จากขอมูลที่ไดจากการสังเกต มวล การตองการ
✓
ที่อยู รูปรางและปริมาตรของสสาร
4. ใชเครื่องมือเพื่อวัดมวล และปริมาตรของสสารทั้ง 3 สถานะ ✓
1. ระบุผลของแรงโนมถวงที่มีตอวัตถุจากหลักฐานเชิงประจักษ ✓
มฐ. ✓
ว 2.2 2. ใชเครื่องชั่งสปริงในการวัดนํ้าหนักของวัตถุ
3. บรรยายมวลของวัตถุที่มีผลตอการเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุจากหลักฐานเชิงประจักษ ✓
มฐ. 1. จําแนกวัตถุเปนตัวกลางโปรงใส ตัวกลางโปรงแสง และวัตถุทึบแสง โดยใชลักษณะการมองเห็น
✓
ว 2.3 สิ่งตางๆ ผานวัตถุนั้นเปนเกณฑจากหลักฐานเชิงประจักษ
สาระที่ 3 วิทยาศาสตรโลก และอวกาศ
1. อธิบายแบบรูปเสนทางการขึ้นและตกของดวงจันทร โดยใชหลักฐานเชิงประจักษ ✓
มฐ. 2. สรางแบบจําลองที่อธิบายแบบรูปการเปลี่ยนแปลงรูปรางปรากฏของดวงจันทรและพยากรณ
ว 3.1 รูปรางปรากฏของดวงจันทร ✓

3. สรางแบบจําลองแสดงองคประกอบของระบบสุริยะ และอธิบายเปรียบเทียบคาบการโคจรของ
ดาวเคราะหตาง ๆ จากแบบจําลอง ✓

พิเศษ

255
 แบบบันทึกผลการประเมินระดับคุณภาพของผูเรียนตามตัวชี้วัด
สาระการเรียนรูแกนกลาง วิทยาศาสตร ป.4
คําชี้แจง 1. ใหผูสอนประเมินผลการศึกษาของผูเรียนเปนรายบุคคล โดยขีด ✓ ลงใน
ตามระดับคุณภาพ 1 - 4 (4 = ดีเยี่ยม, 3 = ดี, 2 = พอใช, 1 = ไมผานเกณฑ) ที่ผูเรียนปฏิบัติได
2. ใหผูสอนประเมินผลความกาวหนาทางการเรียนตามลําดับมาตรฐานตัวชี้วัดชั้นป โดยแสดงผลเปนระดับความกาวหนา
ของนักเรียนแตละคนตามเกณฑในมาตรฐาน ไดแก ดีมาก ดี ผานมาตรฐาน ปรับปรุง
สรุปการประเมิน
ระดับคุณภาพ ระดับความ
สาระ มาตรฐาน ของผูเรียน
ตัวชี้วัดชั้น ป.4 กาวหนาตาม
การเรียนรู การเรียนรู มาตรฐาน
4 3 2 1 การเรียนรู
1. บรรยายหนาที่ของราก ลําตน ใบ และดอก ของพืชดอก ว 1.2
มฐ. ว 1.2 โดยใชขอมูลที่รวบรวมได
1. จําแนกสิ่งมีชีวิตโดยใชความเหมือนและความแตกตาง
ของลักษณะของสิ่งมีชีวิตออกเปน กลุมพืช กลุมสัตว
และกลุมที่ไมใชพืชและสัตว

สาระที่ 1 2. จําแนกพืชออกเปนพืชดอกและพืชไมมีดอก โดยใชการ

มีดอกเปนเกณฑ โดยใชขอมูลที่รวบรวมได ว 1.3
วิทยาศาสตร
K ชีวภาพ 3. จําแนกสัตวออกเปนสัตวมีกระดูกสันหลังและสัตวไมมี
E มฐ. ว 1.3
Y กระดูกสันหลัง โดยใชการมีกระดูกสันหลังเปนเกณฑ
โดยใชขอมูลที่รวบรวมได
4. บรรยายลักษณะเฉพาะที่สังเกตไดของสัตวมีกระดูก
สันหลังในกลุมปลา กลุมสัตวสะเทินนํ้าสะเทินบก กลุม
สัตวเลือ้ ยคลาน กลุม นก และกลุม สัตวเลีย้ งลูกดวยนํา้ นม
และยกตัวอยางสิ่งมีชีวิตในแตละกลุม
1. เปรียบเทียบสมบัติทางกายภาพดานความแข็ง สภาพ
ยืดหยุน การนําความรอน และการนําไฟฟาของวัสดุโดย
ใชหลักฐานเชิงประจักษจากการทดลองและระบุการนํา
สมบัติเรื่องความแข็ง สภาพยืดหยุน การนําความรอน
และการนําไฟฟาของวัสดุไปใชในชีวิตประจําวัน ผาน
กระบวนการออกแบบชิ้นงาน
สาระที่ 2 2. แลกเปลี่ยนความคิดกับผูอื่นโดยการอภิปรายเกี่ยวกับ ว 2.1
วิทยาศาสตร มฐ. ว 2.1 สมบั ติ ท างกายภาพของวั ส ดุ อ ย า งมี เ หตุ ผ ลจากการ
กายภาพ ทดลอง
3. เปรียบเทียบสมบัติของสสารทั้ง 3 สถานะ จากขอมูล
ที่ไดจากการสังเกต มวล การตองการที่อยู รูปรางและ
ปริมาตรของสสาร
4. ใชเครื่องมือเพื่อวัดมวล และปริมาตรของสสารทั้ง 3
สถานะ
พิเศษ

256
 สรุปการประเมิน
ระดับคุณภาพ
ระดับความ
สาระ มาตรฐาน ของผูเรียน
ตัวชี้วัดชั้น ป.4 กาวหนาตาม
การเรียนรู การเรียนรู มาตรฐาน
4 3 2 1 การเรียนรู
1. ระบุผลของแรงโนมถวงที่มีตอวัตถุจากหลักฐานเชิง
ประจักษ
ว 2.2
มฐ. ว 2.2 2. ใชเครื่องชั่งสปริงในการวัดนํ้าหนักของวัตถุ
สาระที่ 2
วิทยาศาสตร 3. บรรยายมวลของวัตถุที่มีผลตอการเปลี่ยนแปลงการ
กายภาพ เคลื่อนที่ของวัตถุจากหลักฐานเชิงประจักษ
1. จําแนกวัตถุเปนตัวกลางโปรงใส ตัวกลางโปรงแสง และ ว 2.3
มฐ. ว 2.3 วัตถุทึบแสง โดยใชลักษณะการมองเห็นสิ่งตาง ๆ ผาน
วัตถุนั้นเปนเกณฑจากหลักฐานเชิงประจักษ
1. อธิบายแบบรูปเสนทางการขึ้นและตกของดวงจันทร
โดยใชหลักฐานเชิงประจักษ K
E
สาระที่ 3 2. สร า งแบบจํ า ลองที่ อ ธิ บ ายแบบรู ป การเปลี่ ย นแปลง Y
วิทยาศาสตร มฐ. ว 3.1 รู ป ร า งปรากฏของดวงจั น ทร และพยากรณ รู ป ร า ง ว 3.1
โลก และ ปรากฏของดวงจันทร
อวกาศ 3. สรางแบบจําลองแสดงองคประกอบของระบบสุรยิ ะ และ
อธิบายเปรียบเทียบคาบการโคจรของดาวเคราะหตา ง ๆ
จากแบบจําลอง

หมายเหตุ : ในกรณีที่ผูเรียนไมผานตัวชี้วัดใด ใหผูสอนจัดการซอมเสริมจนกวาผูเรียนจะผานตัวชี้วัดนั้น

พิเศษ

257
 E
Y
K
แบบบันทึกผลการประเมินสมรรถนะดานการอาน

พิเศษ
แบบบันทึกผลการประเมินดานสมรรถนะสําคัญของผูเรียน

258
คิดวิเคราะห และเขียนใหเหตุผล
รายวิชา วิทยาศาสตร ป.4 ประจําปการศึกษา ……………………………..
รายวิชา วิทยาศาสตร ป.4 ประจําปการศึกษา ……………………………..

คําชี้แจง 1. ใหผูสอนและนักเรียนรวมกันพิจารณาเลือกชิ้นงานจากผลงาน คําชี้แจง 1. ใหผูสอนสังเกตพฤติกรรมและประเมินสมรรถนะสําคัญของผูเรียน โดยใส

ระหวางเรียน หรือผลงานที่ครูกําหนดจํานวน 3 - 5 ชิ้น เพื่อสะทอน ระดับคุณภาพ 1 - 3 ลงในชองระดับปฏิบตั ิ (3 = เยีย่ ม, 2 = ดี, 1 = พอใช)
ความสามารถ และใชเปนหลักฐานการประเมิน โดยประเมินใหสัมพันธกับการเรียนการสอน
2. ใหผูสอนประเมินผลโดยขีด ✓ ลงในชองระดับคุณภาพ และสรุปผล 2. ถาสมรรถนะขอใดตรงกับการเรียนการสอนทั้ง 2 ภาคเรียน ใหประเมิน
การประเมิน ทั้ง 2 ภาคเรียน
สมรรถนะ หลักฐาน/ชิ้นงาน ระดับคุณภาพ ผลการซอม สมรรถนะ ระดับปฏิบัติ
สรุปผลการประเมิน พฤติ ก รรมที แ
่ สดงออก
ดาน ภาระงาน 3 2 1 ผาน ไมผาน ที่ประเมิน ภาคเรียน ภาคเรียน
ที่ 1 ที่ 2
การอาน  ดีเยี่ยม 1. การสื่อสาร 1. บอกความรู ความคิดความเขาใจของตนเองโดยใชภาษา
ที่เหมาะสม
คิดวิเคราะห  ดี 2. บอกเหตุผลของการเลือกทีจ่ ะรับหรือไมรบั ขาวสารตาง ๆ
การเขียน  ควรปรับปรุง อยางถูกตอง
3. ใชวธิ กี ารสือ่ สารทีด่ โี ดยคํานึงถึงผลกระทบตอตนเองและ
ลงชื่อผูประเมิน………………………………………………….. ผูอื่น
……………. / ……………….. / …………… 2. การคิด 1. สามารถสรุปความคิดรวบยอดหรือสาระสําคัญของเรื่อง
ที่ศึกษา
2. มีความคิดเปนระบบเพื่อสรางองคความรู
แบบบันทึกผลการประเมินสมรรถนะดานการอานฯ

เกณฑการประเมิน
ดานการอาน - อานถูกตองตามอักขรวิธี 3. การแกปญหา 1. นําความรูที่มีอยูไปใชแกปญหาตาง ๆ อยางมีเหตุผล
- อานจับใจความสําคัญ และมีคุณธรรม
- มีนิสัยรักการอาน 2. แสวงหาความรู ประยุกตใชความรูในการปองกัน และ
แกไขปญหา
ดานการคิดวิเคราะห - แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับเรื่องที่อานได 3. ตัดสินใจในเรือ่ งตาง ๆ โดยคํานึงถึงผลกระทบทีจ่ ะเกิดกับ
- สรุปสาระสําคัญของเรื่องที่อานได
และแบบบันทึกผลการประเมินดานสมรรถนะสําคัญของผูเรียน

- ระบุขอเท็จจริงและขอคิดเห็นของเรื่องที่อานได
ดานการเขียน - เขียนขอความแสดงความรู ความคิด และประสบการณได
- เลือกใชคําและสํานวนในการเขียนไดอยางเหมาะสม
- มีนิสัยรักการเขียน และมีมารยาทในการเขียน
ตนเองและสังคม
4. การใชทักษะชีวิต 1. นํากระบวนการที่เรียนรูไปใชในชีวิตประจําวัน
2. มีวธิ จี ดั การปญหาและแกไขความขัดแยงอยางเหมาะสม
3. ปรับตัวใหทันกับการเปลี่ยนแปลงของสังคมและสภาพ
แวดลอม
5. การใชเทคโนโลยี 1. เลือกใชเทคโนโลยีใกลตวั ในการพัฒนาตนเองในดานการ
เรียนรูและการทํางาน
ลงชื่อ…………………………………………………..ผูประเมิน
……………. / ……………….. / ……………
 แบบบันทึกผลการประเมินดานคุณธรรมของผูเรียน ประจําปการศึกษา ……………………………..

คําชี้แจง 1. ใหผูสอนสังเกตพฤติกรรมและประเมินคุณธรรมของนักเรียนในแตละภาคเรียน โดยใสระดับคะแนน 1 - 4 ลงในชองระดับคะแนน*

(4 = ดีเยี่ยม, 3 = ดี, 2 = ผานเกณฑ, 1 = ไมผานเกณฑ)
2. ใหผูสอนสรุปผลการประเมินในแตละภาคเรียน โดยทําเครื่องหมาย ✓ลงในชองระดับผลการประเมิน** ซึ่งใชเกณฑตามเกณฑการประเมิน
คุณธรรมของแตละกลุมคุณธรรม***
3. คุณธรรมที่มีเครื่องหมาย * กํากับ เปนคุณลักษณะอันพึงประสงคที่กําหนดไวในหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551
ภาคเรียนที่ 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2
แบบบันทึกผลการประเมิน

ระดับคะแนน*
ดานคุณธรรมของผูเรียน

ทํางาน*

รักสะอาด
คะแนนรวม
คะแนนรวม
คะแนนรวม

ความมีนํ้าใจ

ความมีวินัย*
ความสามัคคี

ความประหยัด
มีจิตสาธารณะ*

คุณธรรม

ความรับผิดชอบ

รักความเปนไทย*
ความมุงมั่นในการ

ความมีเหตุผลและ
ความกตัญูกตเวที

ความซื่อสัตยสุจริต*

การเชื่อมั่นในตนเอง
การรักษาศีล 5 หรือ

ความสนใจใฝเรียนรู*
หลักธรรมขั้นพื้นฐาน
ความมีมนุษยสัมพันธ

การอยูอยางพอเพียง*
รักชาติ ศาสน กษัตริย*

ความเปนประชาธิปไตย

กลุมคุณธรรม คุณธรรมเพื่อการพัฒนาตน คุณธรรมเพื่อการพัฒนาการทํางาน คุณธรรมเพื่อการพัฒนาการอยูรวมกันในสังคม

( Learn to be ) ( Learn to do ) ( Learn to live with others )
ผลการประเมิน ดีเยี่ยม ดี ผาน ไมผาน ดีเยี่ยม ดี ผาน ไมผาน ดีเยี่ยม ดี ผาน ไมผาน
เกณฑ เกณฑ เกณฑ เกณฑ เกณฑ เกณฑ
ภาคเรียนที่ 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2

ระดับผลการ
ประเมิน**

เกณฑการประเมินคุณธรรมของแตละกลุมคุณธรรม***
ชวงคะแนน ระดับผลการประเมิน
ลงชื่อผูประเมิน …………………………………………………………. (ผูสอน) 21 - 24 ดีเยี่ยม ลงชื่อผูปกครอง ………………………………………………………………..
15 - 20 ดี
(………………………………………………………………) 9 - 14 ผานเกณฑ (………………………………………………………………)
6-8 ไมผานเกณฑ

พิเศษ
………………. /………………………… /……………….. ………………. /………………………… /………………..

259
E
Y
K
 ºÃóҹءÃÁ
คัง ซอน นัม. 2553. แสงกําเนิดสีสัน. แปลโดย กันต วงกพงศา. พิมพครั้งที่ 1. นนทบุรี : บริษัท ไทยรมเกลา จํากัด.
จาตุรนต กอนกุล. 2557. หนังสือเสริมสรางศักยภาพและทักษะรายวิชาเพิ่มเติม โลก ดาราศาสตร และอวกาศ
ม.4-6 เลม 1. พิมพครั้งที่ 1. นนทบุรี : บริษัท ไทยรมเกลา จํากัด.
ประดิษฐ เหลาเนตร และคณะ. 2553. กิจกรรมเสริมทักษะ การสืบเสาะหาความรูทางวิทยาศาสตร ชั้นประถมศึกษา
ปที่ 4. พิมพครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : บริษัท เบ็นพับลิชชิง จํากัด.
พลอยทราย โอฮามา. 2559. หนังสือเรียน รายวิชาเพิ่มเติม วิทยาศาสตรเพื่อศตวรรษที่ 21 ป.4. พิมพครั้งที่ 2.
นนทบุรี : บริษัท ไทยรมเกลา จํากัด.
ลี จี ฮยุน. 2553. แรงโนมถวงของโลก. แปลโดย กันต วงกพงศา. พิมพครัง้ ที่ 1. นนทบุรี : บริษทั ไทยรมเกลา จํากัด.
วิชาการและมาตรฐานการศึกษา สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ, สํานัก.
2553. แนวทางการจัดกิจกรรมการเรียนรูเ พือ่ พัฒนาทักษะการคิด ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน
พุทธศักราช 2551 ระดับประถมศึกษา. พิมพครัง้ ที่ 1. กรุงเทพฯ : โรงพิมพชมุ นุมสหกรณการเกษตร
แหงประเทศไทย จํากัด.
ศิริรัตน วงศศิริ และคณะ. 2560. หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.3. พิมพครั้งที่ 10. นนทบุรี : บริษัท
ไทยรมเกลา จํากัด.
สถาบันนวัตกรรมและพัฒนากระบวนการเรียนรู, มหาวิทยาลัยมหิดล. 2550. วิทยาศาสตร ป.6 เลม 2. พิมพครัง้ ที่ 1.
K กรุงเทพฯ : แปลนพริ้นทติ้ง จํากัด.
E
Y สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธิการ, สถาบัน. 2558. แบบบันทึกกิจกรรม รายวิชา
พื้นฐาน วิทยาศาสตร ชั้นประถมศึกษาปที่ 4. พิมพครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ สกสค. ลาดพราว.
. 2558. หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ชั้นประถมศึกษาปที่ 4. พิมพครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ :
โรงพิมพ สกสค. ลาดพราว.
. 2560. ตัวชีว้ ดั และสาระการเรียนรูแ กนกลาง กลุม สาระการเรียนรูว ทิ ยาศาสตร (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560)
ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ สกสค. ลาดพราว.
เอกรินทร สี่มหาศาล และคณะ. 2560. แมบทมาตรฐาน หลักสูตรแกนกลางฯ วิทยาศาสตร ป.3. พิมพครั้งที่ 6.
นนทบุรี : บริษัท ไทยรมเกลา จํากัด.
. 2560. แมบทมาตรฐาน หลักสูตรแกนกลางฯ วิทยาศาสตร ป.4. พิมพครั้งที่ 6. นนทบุรี : บริษัท
ไทยรมเกลา จํากัด.
. 2560. แมบทมาตรฐาน หลักสูตรแกนกลางฯ วิทยาศาสตร ป.5. พิมพครั้งที่ 6. นนทบุรี : บริษัท
ไทยรมเกลา จํากัด.
. 2560. แมบทมาตรฐาน หลักสูตรแกนกลางฯ วิทยาศาสตร ป.6. พิมพครั้งที่ 6. นนทบุรี : บริษัท
ไทยรมเกลา จํากัด.
Chua Tung Kian. (2010). SCIENCE Connection Textbook GRADE6. Singapore : Times Printers Pte Ltd.
Ho Peck Leng. (2010). I-Science Interactions Primary 5&6. Singapore : Times Printers Pte Ltd.
Teo-Gwan Wai Lan, Goh Sao-Ee, Koh Siew Luan & Dr Kwa Siew Hwa. (2010). My pals are Here!
Science (International Edition) Textbook 5B. Singapore : Times Printers Pte Ltd.
พิเศษ

260