ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΤΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΣΚΗΣΗ
Στο σχήµα φαίνεται το σύστηµα δύο όµοιων ράβδων που ισορροπούν. Η κάθε
O
ράβδος έχει µάζα Μ = 0,3 kg και µήκος
= 0, 4 m . Η ράβδος (ΟΑ) µπορεί να
περιστρέφεται χωρίς τριβές, σε κατακόρυφο επίπεδο, γύρω από οριζόντιο ακλόνητο
άξονα που διέρχεται από το άκρο της (Ο). Η ράβδος (ΒΓ) στηρίζεται µε το ένα 30ο
άκρο της (Γ) σε λείο κατακόρυφο τοίχο και το άλλο της άκρο (Β) σε οριζόντιο
δάπεδο. Το άκρο (Α) της ράβδου (ΟΑ) είναι σε επαφή µε το µέσο (Μ) της ράβδου
(ΒΓ). Μεταξύ των δύο ράβδων δεν υπάρχουν τριβές. Στη θέση που βρίσκεται η
ράβδος (ΒΓ) στο σχήµα ισορροπεί οριακά.
α) Να βρεθεί ο συντελεστής οριακής στατικής τριβής ανάµεσα στο οριζόντιο Γ
δάπεδο και στην ράβδο (ΒΓ).
Ασκούµε στη ράβδο (ΟΑ) ζεύγος δυνάµεων, οι φορείς των οποίων βρίσκονται A
συνεχώς σε κατακόρυφο επίπεδο και είναι συνεχώς κάθετοι στη ράβδο. Το µέτρο Μ
32,2
των δυνάµεων του ζεύγους είναι F1 = F2 = π N και η απόσταση των φορέων 30 ο

των δύο δυνάµεων του ζεύγους είναι d = 0,1 m. Η ράβδος (ΟΑ) αρχίζει να B
περιστρέφεται προς τα πάνω.

β) Να βρείτε το µέτρο της γωνιακής ταχύτητας ω1 της ράβδου (ΟΑ), όταν έχει περιστραφεί κατά γωνία 90ο.
Τη στιγµή που η ράβδος (ΟΑ) έχει περιστραφεί κατά γωνία 90ο, το ζεύγος δυνάµεων καταργείται και η ράβδος συγκρούεται

πλαστικά µε σηµειακό βλήµα µάζας m = 0,1 kg, το οποίο κινείται κάθετα προς την ράβδο έχοντας ταχύτητα υο . Η
σύγκρουση γίνεται στο σηµείο ∆ της ράβδου όπου (Ο∆) = 0,3 m. Μετά τη σύγκρουση το σύστηµα ακινητοποιείται στιγµιαία
τη στιγµή που γίνεται κατακόρυφο για πρώτη φορά.

γ) Να υπολογίσετε το µέτρο της ταχύτητας υο του βλήµατος.
δ) Εάν θεωρήσουµε σαν επίπεδο µηδενικής βαρυτικής δυναµικής ενέργειας το οριζόντιο δάπεδο, να υπολογίσετε το επί
τοις εκατό ποσοστό της µηχανικής ενέργειας του συστήµατος ράβδος (ΟΑ) – βλήµα, που έχει γίνει θερµότητα κατά την
κρούση.
∆ίνονται: g = 10m/s2, η ροπή αδράνειας ράβδου ως προς άξονα που περνά από το κέντρο µάζας της Icm = 1 M
2 και για τις
12
πράξεις των ερωτηµάτων β και δ, 3 ≅ 1, 7 ).
ΛΥΣΗ
α) Για την ισορροπία της ράβδου (ΟΑ) ισχύει:


NΟ
Στ(O) = 0 ⇒ Fx ⋅
⋅ συν30ο + Fy ⋅
⋅ ηµ30ο − Β1 ⋅ ηµ30ο = 0 ⇒ O
2
1 3
⇒ F ⋅ ηµ30ο ⋅ συν30ο + F ⋅ συν30o ⋅ ηµ30ο − Β1 ⋅ ηµ30ο = 0 ⇒ F = N.
2 2 (+) 30ο
Για την οριακή ισορροπία της ράβδου (ΒΓ) ισχύει:




Στ(Β) = 0 ⇒ Β2 συν30ο + Fy συν30ο + Fx ηµ30ο − Ν1
ηµ30ο = 0 ⇒   
2 2 2 F Fy B1 
N1
⇒ Ν1 = Β2 συν30ο + F ⋅ συν30ο ⋅ συν30ο + F ⋅ ηµ30ο ⋅ ηµ30ο ⇒ Ν1 = 2 3 N. Γ
30ο
Για την ισορροπία της ράβδου (ΒΓ) ισχύει επίσης: 
  Fx A 
15
ΣFy = 0 ⇒ N 2 = F ⋅ συν30ο + Β2 ⇒ Ν 2 = Ν και Ν2 Fx
4  ο
 T2 = µΝ 2
7 3 30ο Β2 30
ΣFx = 0 ⇒ T2 + Fx − N1 = 0 ⇒ µΝ 2 + F ⋅ ηµ30ο = Ν1 ⇒ µ = . 
15 B Τ2  
Fy F
β) Με εφαρµογή του θεωρήµατος Steiner για τη ράβδο (ΟΑ) έχουµε:
2

 M
2
Ι( O) = Ιcm + M   ⇒ I( O) = ⇒ I( O ) = 0, 016 kg ⋅ m 2 .
2 3
3,22
Η ροπή του ζεύγους είναι σταθερή και έχει µέτρο τ ζεύγους = F1 ⋅ d ⇒ τ ζεύγους = π Ν ⋅ m , ανεξάρτητα από τα σηµεία που
ασκούνται οι δυνάµεις του ζεύγους.
Εφαρµόζουµε Θ.Μ.Κ.Ε. για τη στροφική κίνηση της ράβδου (ΟΑ) από τη θέση (Ι) µέχρι τη θέση (ΙΙ), (βλέπε σχήµα 1),
όπου η γωνιακή µετατόπιση της ράβδου είναι ∆θ = π .
2
 1 


K τελ − Κ αρχ . = Wζεύγους + WB1 ⇒ I( Ο ) ⋅ ω12 = τ ζεύγους ⋅ ∆θ − Β1  ηµ60ο + ηµ30ο  ⇒ ω1 = 10 rad / s .
2 2 2 

 F1
ω1
ω3 = 0
( II ) (V) Α

F2
(+) ∆
 
B1 ( III ) ( IV ) B
30ο O  
ω1 ω2
60o Α m Α m 
ο
30  ∆  B1
υο ∆
B
 60o
 B1 ο
B1 30ο 30
 O O
F1 ΠΡΙΝ ΜΕΤΑ
 Σχήµα (2)
A (I) F2
Σχήµα (1)
γ) Η ροπή αδράνειας του συστήµατος ράβδος (ΟΑ) – βλήµα, ως προς τον άξονα περιστροφής του είναι:
ΙΟΛ ( O ) = Ι( O ) + m ⋅ ( Ο∆ ) ⇒ ΙΟΛ ( O) = 0, 025 kg ⋅ m 2 .
2

Εφαρµόζουµε Θ.Μ.Κ.Ε. για τη στροφική κίνηση του συστήµατος ράβδος (ΟΑ) – βλήµα, από την θέση (ΙV) στη θέση

(V), (βλέπε σχήµα 2), για να βρούµε το µέτρο της γωνιακής ταχύτητας ω2 του συστήµατος αµέσως µετά την κρούση.
1 


K τελ − Κ αρχ = WB + WΒ1 ⇒ − ΙΟΛ ( O ) ⋅ ω2 2 = −B ⋅ ( Ο∆ ) − ( Ο∆ ) ηµ30ο  − Β1 ⋅  − ηµ30ο  ⇒
2 2 2 
1 1

⇒ ΙΟΛ ( O ) ⋅ ω2 2 = mg ⋅ ( Ο∆ ) ⋅ + Μg ⋅ ⇒ ω2 = 6 rad / s.
2 2 4
Εφαρµόζουµε Αρχή ∆ιατήρησης της στροφορµής κατά την κρούση.
 
L ΟΛ ( ΠΡΙΝ ) = L ΟΛ ( ΜΕΤΑ ) ⇒ Ι( O) ⋅ ω1 − m ⋅ υο ⋅ ( Ο∆ ) = ΙΟΛ ( Ο ) ⋅ ω2 ⇒ υο = 10 m / s . A
3
m
δ) Η απόσταση του άκρου (Ο) από το έδαφος είναι: ( III )
∆


h = h1 + h 2 ⇒ h =
⋅ συν30ο + ⋅ ηµ30ο ⇒ h = 0, 44 m.
2
Οι απώλειες ενέργειας κατά τη διάρκεια της κρούσης είναι: 30ο O
Q = Κ ΟΛ(ΠΡΙΝ) − Κ ΟΛ(ΜΕΤΑ) ⇒
1 1 1 
⇒ Q =  mυο 2 + I( Ο ) ⋅ ω12 − IΟΛ ( Ο ) ⋅ ω2 2  ⇒ Q ≅ 0,9 J. 30ο
2 2 2 
Η µηχανική ενέργεια του συστήµατος ράβδος (ΟΑ) – βλήµα αµέσως πριν την
h1
πλαστική κρούση, (θέση ΙΙΙ), είναι:
E = K m + U m + K OA + U OA ⇒
Γ
1 1 

E= mυο 2 + mg  h + ( Ο∆ ) ηµ30ο  + Ι( Ο ) ⋅ ω12 + Mg ⋅  h + ηµ30ο  ⇒
2 2  2  A
⇒ Ε ≅ 3,56 J.
Το ποσοστό απώλειας της αρχικής ενέργειας του συστήµατος κατά την Μ
h2
Q B 30 ο
κρούση ισούται µε Π % = 100% ⇒ Π % ≅ 25% .
E
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ
ΚΑΜΠΥΛΑΥΚΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ
ΚΑΡΑΪΣΚΟΥ ΑΝΝΑ
ΚΛΗΜΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
ΜΑΚΡΑΚΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ
ΜΕΛΕΣΣΑΝΑΚΗ ΕΦΗ
ΜΟΥΡΤΖΑΝΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
ΠΑΛΙΟΥΡΑΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ
ΠΑΠΑ∆ΑΚΗ ΡΕΝΑ
ΠΑΠΑ∆ΑΚΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ
ΠΟΤΑΜΙΑΝΑΚΗΣ ΚΩΣΤΑΣ
ΦΡΑΓΚΙΑ∆ΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ