MOHD HAFIZZUDDIN AFIF BIN ROAN

1.0 PENGATURCARAAN LINEAR

Pengaturcaraan linear merupakan pendekatan penyelesaian masalah bagi masalah

Matematik yang telah dibentuk untuk membantu pengurus-pengurus membuat keputusan.
Di dalam terminologi pengaturcaraan linear, memaksimumkan dan meminimumkan kuantiti
adalah dirujuk sebagai objektif kepada masalah. (Hebbon, 2001). Oleh itu objektif bagi
semua masalah pengaturcaraan linear adalah memaksimumkan atau meminimumkan
beberapa kuantiti. Terdapat batasan atau syarat atau kekangan yang mengehadkan
pencapaian objektif. Biasanya, masalah yang dihadapi oleh seseorang pengurus syarikat
atau pemimpin pertubuhan adalah sangat kompleks dan melibatkan banyak pembolehubah
serta kekangan.

2.0 KAEDAH SIMPLEKS DAN ALGORITMA

Pengaturcaraan linear dengan kaedah simpleks dibangunkan pada tahun 1947 oleh
George Dantziq. Dalam kaedah simpleks, rutin pengiraan merupakan proses lelaran.
Lelaran bermaksud perbuatan mengulang-ulangkan sesuatu, maka rutin pengiraan
berulang-ulang mengikut pola yang piawai sehingga penyelesaian yang optimum dicapai.
Satu lagi ciri kaedah simpleks adalah bahawa setiap penyelesaian baru menghasilkan nilai
fungsi objektif seberapa besar atau lebih besar daripada penyelesaian sebelumnya. Ciri
penting ini menyakinkan kita bahawa kita sentiasa bergerak mendekati penyelesaian
optimum. Akhirnya, kaedah menunjukkan penyelesaian optimum telah dicapai. Terdapat 8
langkah untuk memperoleh algoritma kaedah simpleks. (Marji, 2014).

1. Tuliskan persamaan kekangan-kekangan dan fungsi objektif dalam bentuk piawai dengan
menambahkan pemboleh ubah lalai.

2. Pindahkan data ke dalam tablo (tableau).

3. Cari nilai paling negatif dalam baris fungsi objektif untuk menentukan lajur pangsi (pivot
column) 4. Kirakan nisbah ke atas nilai positif dalam lajur pangsi dengan nilai sebelah lajur
kanan untuk mencari unsur pangsi (pivot element). Baris pangsi akan mempunyai nisbah
terendah. (Jika terdapat nisbah yang sama, pilih unsur pangsi yang terletak di lajur pangsi
dan baris pangsi)

5. Bahagi baris pangsi dengan unsur pangsi. Gantikan pemboleh ubah asas baris pangsi
dengan pemboleh ubah dari lajur pangsi.

6. Tambah/tolak gandaan baris pangsi dengan baris lain untuk mewujudkan sifar dalam lajur
pangsi.
 MOHD HAFIZZUDDIN AFIF BIN ROAN

7. Ulangi langkah 3 hingga 6 sehingga tidak terdapat nilai negatif dalam baris objektif.

8. Tuliskan nilai pemboleh ubah asas (dengan lajur yang mengandungi 1 dan 0) sama
dengan nilai sebelah kanan yang sepadan, dan pemboleh ubah bukan asas (yang tiada
dalam tablo akhir) dituliskan sebagai sifar.

3.0 SOALAN TUGASAN DAN PENYELESAIAN MENGGUNAKAN KAEDAH SIMPLEKS:

Emak anda mempunyai sebuah kilang perabot yang menghasilkan meja dan kerusi.
Emak memberitahu bahawa setiap meja memerlukan empat jam tenaga buruh daripada
jabatan pertukangan kayu dan dua jam tenaga buruh daripada jabatan penyiapan. Setiap
kerusi memerlukan tiga jam pertukangan kayu dan satu jam penyiapan. Pada minggu ini,
ada 240 jam masa pertukangan kayu dan 100 jam masa penyiapan. Setiap meja yang
dihasilkan memberi keuntungan sebanyak RM70 dan setiap kerusi memberi keuntungan
RM50.

Emak pernah dengar daripada orang lain bahawa masalah begini dapat diselesaikan
menggunakan pengaturcaraan linear iaitu Kaedah Simpleks. Oleh kerana beliau sibuk
dengan tugasan harian di kilang, dia minta bantuan anda agar membuat rujukan di
perpustakaan mengenai pengaturcaraan linear dan menentukan bilangan setiap perabot
yang harus dihasilkan supaya keuntungan yang terbanyak dapat diperolehi dengan Kaedah
Simpleks. Emak juga ingin mengetahui lebih lanjut mengenai Kaedah M-besar.

Biarkan

x=bilangan meja yang terhasil

y=Bilangan kerusi yang terhasil

Masalah ini boleh diringkaskan seperti berikut :

f =70 x+ 50 y ( jumlah profit )

Subjek kepada kekangan ialah

4 x+3 y ≤ 240 1 (kekangan jam pertukangan kayu)

2 x+ y ≤ 100 2 (kekangan jam penyiapan

x ≥ 0 , y ≥0 (kekangan ketidaknegatifan)

LANGKAH 1 : Tuliskan dalam bentuk piawai :

Memaksimumkan Memaksimumkan :
f −70 x−50 y−0 s1−0 s 2=0
Subjek kepada
4 x+3 y + s1 +0 s2=240

2 x+ y + 0 s 1+ s2 =100
 MOHD HAFIZZUDDIN AFIF BIN ROAN

f =70 x+ 50 y ( jumlah profit )

Subjek kepada

4 x+3 y + s1 =240

2 x+ y + s 2=100

x ≥ 0 , y ≥0. s1 ≥ 0 , s2 ≥0

di mana s1 merupakan pemboleh ubah ketidaknegatifan yang mempunyai nilai di antara 0

hingga 240 mewakili pembolehubah lalai untuk masa pertukangan yang tidak digunakan. s2
merupakan pemboleh ubah ketidaknegatifan yang mempunyai nilai di antara 0 sehingga 100
yang juga mewakili pembolehubah atau masa penyerapan yang tidak digunakan.

LANGKAH 2 :Pindahkan dalam bentuk tablo

Pemboleh ubah x y s1 s2 Penyelesaian

bebas
f -70 -50 0 0 0
Baris fungsi objektif
s1 4 3 1 0 240
s2 2 1 0 1 100 Kekangan pertama
Tablo 1
Kekangan kedua
di mana penyelesaian

x=0

y=0

s1=240

s2=100

LANGKAH 3 : Tentukan lajur pangsi dengan mencari nilai paling negatif dalam tablo.

Dalam tablo ini, nilai paling negatif ialah -70. Maka lajur yang mempunyai -70 adalah lajur
pangsi.

Nilai paling negatif

Pemboleh ubah x y s1 s2 Penyelesaian

bebas
f -70 -50 0 0 0
s1 4 3 1 0 240
s2 2 1 0 1 100
Tablo 2
 MOHD HAFIZZUDDIN AFIF BIN ROAN

Lajur pangsi
 MOHD HAFIZZUDDIN AFIF BIN ROAN

LANGKAH 4 : Dapatkan nisbah dan dapatkan pembolehubah masuk dan keluar

Pemboleh ubah x y s1 s2 Penyelesaian

bebas
f -70 -50 0 0 0
s1 4 3 1 0 240
s2 2 1 0 1 100
unsur pangsi
Tablo 3

240 ÷ 4=60

100 ÷ 2=50

x= pembolehubah masuk

s2 ialah pembolehubah keluar .

LANGKAH 5: Bahagi baris pangsi dengan unsur pangsi. Gantikan pemboleh ubah
asas baris pangsi dengan pemboleh ubah dari lajur pangsi.

Pemboleh ubah x y s1 s2 Penyelesaian

bebas
f -70 -50 0 0 0
s1 4 3 1 0 240
x 2 1 0 1 100
=1 =¿0 =¿ =50
2 2 2 2 2
Tablo 4

LANGKAH 6 : Wujudkan sifar pada lajur pangsi

Pemboleh ubah x y s1 s2 Penyelesaian

bebas
f -70 -50 0 0 0
s1 4 3 1 0 240
x 1 1 0 1 50
2 2
Tablo 5
 MOHD HAFIZZUDDIN AFIF BIN ROAN

R +70 R
1 3

R −4 R
2 3 , Maka :

Pemboleh ubah x y s1 s2 Penyelesaian

bebas
f 0 -15 0 35 3500
s1 0 1 1 -2 40
x 1 1 0 1 50
2 2
Tablo 6

LANGKAH 7 : Ulangi langkah 3 hingga 6

Tentukan lajur pangsi,:

Lajur pangsi
Pemboleh ubah x y s1 s2 Penyelesaian
bebas Baris pangsi
f 0 -15 0 35 3500
s1 0 1 1 -2 40
x 1 1 0 1 50
2 2 40 ÷ 1=40
Tablo 7 1
50 ÷ =100
2
Dapatkan nisbah dan pembolehubah masuk dan keluar :

Lajur pangsi
Unsur pangsi
Pemboleh ubah x y s1 s2 Penyelesaian
bebas Baris pangsi
f 0 -15 0 35 3500
s1 0 1 1 -2 40
x 1 1 0 1 50
2 2 40 ÷ 1=40
1
50 ÷ =100
Bahagi baris : 2

y ialah pembolehubah masuk

s1 ialah pembolehubah keluar .

 MOHD HAFIZZUDDIN AFIF BIN ROAN

Bahagikan baris pangsi dengan unsur pangsi. Gantikan pemboleh ubah asas baris pangsi
dengan pemboleh ubah dari lajur pangsi :

Pemboleh ubah bebas x y s1 s2 Penyelesaian

f 0 -15 0 35 3500
y 0 1 1 −2 40
1 1 1 1
x 1 1 0 1 50
2 2
Tablo 10

Wujudkan sifar pada lajur pangsi :

Pemboleh ubah bebas x y s1 s2 Penyelesaian

f 0 0 0 15 4100
R1 +15 R2 y 0 1 1 −2 40
1
x 1 0 0 3 30
1 2
R 3− R 2
2
Tablo 11

LANGKAH 8 : Interpretasi

Oleh kerana tiada nilai negatif dalam baris fungsi objektif, maka proses lelaran berhenti,
tablo yang terbentuk ini merupakan tablo terakhir. Daripada tablo ini didapati nilai maksimum
ialah 4100 apabila, x=30 , y=40 , s1 =0 dan s 2=0.

4.0 KAEDAH M-BESAR

Kaedah M-Besar merupakan kaedah penyelesaian masalah pengaturcaraan linear

dengan menggunakan kaedah simplex. Kaedah ini digunakan untuk menyelesaikan
masalah yang melibatkan kekangan lebih besar daripada iaitu melebihi nilai di sebelah
kanan. (Savage, 2003).

Nilai positif-M besar akan menggantikan nilai pembolehubah tiruan di baris fungsi
objektif dalam bentuk tablo dan selesaikan persamaan mengikut kaedah Simpleks. Terdapat
6 langkah untuk menyelesaikan masalah menggunakan kaedah M-besar. (Smith, 2012).

1. Pastikan nilai di sebelah kanan adalah positif bagi persamaan kekangan.

2. Sekiranya negatif, darabkan dengan -1.
3. Bagi persamaan kekangan yang kecil daripada nilai sebelah kanan, tambahkannya
dengan pembolehubah lalai dalam bentuk piawai.
 MOHD HAFIZZUDDIN AFIF BIN ROAN

4. Sekiranya kekangan tersebut lebih besar daripada nilai sebelah kanan, tambahkan
pembolehubah lalai atau pembolehubah negatif “s” dan tambahkan pembolehubah
tiruan, R ke dalam persamaan tersebut ketika dalam bentuk piawai.
5. Dalam bentuk tablo, pembolehubah tiruan R di baris fungsi objektif akan digantikan
dengan nilai M-besar.
6. Selesaikan persamaan kekangan tersebut seperti Kaedah Simpleks.