ბერძნული მითოლოგია

სარჩევი

ამფიონი და ძეთოსი.
აპოლონი.
არგონავტები.
ათენა.
ეროსი.
ჰერაკლე.
ტროას ომი.

ამფიონი და ძეთოსი

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ ამფიონი (მრავალმნიშვნელოვანი).

ამფიონი და ძეთოსი. რომი, პალაცო სპადა.ამფიონი (ძვ.-ბერძნ.) და ძეთოსი (ძვ.-

ბერძნ. ) - ბერძნულ მითოლოგიაში ზევსის და ანტიოპეს ტყუპი შვილები.

ბავშვობა

ანტიოპეს მამა ნიქტევსი და ბიძა ლიკოსი ევბეიდან იყვნენ გაქცეულები და თებეში

გაბატონდნენ. იქ ანტიოპე ზევსმა შეიყვარა, ფეხმძიმე ასულის ხილვაზე მამა ლამის
შეიშალა, ასულს მოკვლით დაემუქრა. შეშინებული ანტიოპე სიკიონს გაიქცა, მეფე
ეპოპევსს მისთხოვდა. ნიქტევსი დარდმა გადაიტანა. მისი ანდერძის მიხედვით,
ლიკოსმა ეპოპევსი მოკლა, ანტიოპე წამოიყვანა, გზაში შობილი ამფიონი და ძეთოსი
გადაყარა და ანტიოპე დილეგში ჩააგდო, სადაც თვით ლიკოსი და მისი ავი
დედოფალი დირკე აწამებდნენ.

ძეთოსი და ამფიონი კი კეთილმა მწყემსმა გაზარდა. როცა ეს თეთრბედაურებიანი

ბეოტიელი დიოსკურები[1] დავაჟკაცდნენ, ქალაქთა დამაარსებელნი გახდნენ და
საარაკო ღონით გამოირჩეოდნენ. უწინარეს ყოვლისა, უცნობი დედის ძებნა დაიწყეს.

თებეს მმართველობა

ერთხელ თებეში გამართულ დიონისეს დღესასწაულზე მოხვდნენ. აქ იყო

დედოფალი დირკე, მეფე ლიკოსის მეუღლე, რომელმაც ანტიოპე (მული) თავიდანვე
შეიძულა და ყოველნაირად ტანჯავდა. ბოროტმა დედოფალმა ახლაც ბრძანა
მოეყვანათ ანტიოპე და მძვინვარე ველური ხარის (თუ კამეჩის) რქებზე დაეკრათ.
გამზრდელმა მწყემსმა ძმებს გაუმხილა, განწირული ქალი დედათქვენიაო.
შეძრწუნებულმა გმირებმა დედა იქვე გაათავისუფლეს და მის ნაცვლად ველური
ხარის რქებზე დირკე დააკვრეს. მათვე მოკლეს ტირანი ლიკოსი და დაიწყეს თებეს
გამაგრება. ამფიონს თებეს დამაარსებელს უწოდებდნენ,[2] მაგრამ თებე დიდი ხნით
ადრეც არსებობდა, ძმებმა ის გაამაგრეს და ძლიერ ქალაქ-სიმაგრედ აქციეს.[3]
ჰომეროსი ანტიოპეს ასოპოსის ასულს უწოდებს. მისი პოემის მიხედვით, ძმები სულ
სხვადასხვა ხასიათის არიან. ძეთოსი ძალუმი ბუმბერაზია, ტლანქი და საქმიანი,
ფიცხი და პირდაპირი, მწყემსი, მონადირე და მიწათმოქმედი; ამფიონი კი
სწორუპოვარი ოსტატი იყო კითარაზე დაკვრისა, თანაც მომაჯადოებელი ხმა ქონდა.
ამიტომ ჰერმესმა ციური ქნარი აჩუქა. ამ ქნარის ღვთაებრივ სიმთა ჟღერაზე ქვები
თავისთავად მოგორავდნენ და ქალაქის კედლებზე ლაგდებოდნენ (მათ
ეხმარებოდათ ზევსის და მერას ძე – ლოკროსი). ასე შემოავლეს თებეს ზღუდე-
გალავანი.

წარუმატებლობები

ამფიონმა სიპილოსის (ან ლიდიის, ფრიგიის) მეფის ტანტალოსის ასული – ნიობე

შეირთო და ბედნიერიც იყო, შვიდ-შვიდი ქალ-ვაჟის მამა, მაგრამ როცა ნიობეს
ქედმაღლობით განრისხებულმა აპოლონმა და არტემიდემ შვილები დაუხოცეს,
დარდისაგან თავი ჩამოიხრჩო, ჰიგინის ცნობით კი შვილების დახოცვით
სასოწარკეთილი მეფე აპოლონის ტაძარს დაესხა თავს და ისიც აპოლონმა განგმირა
ისრით. ამავე ცნობას გვაძლევს ოვიდიუსი.[4]

ხელოვნებაში და ლიტერატურაში

გვიანდელი მწერლები ძმათა განსხვავებულ ხასიათებში სიმბოლურ გააზრებას

ხედავენ: ძეთოსი პრაქტიკოსია, ამფიონი კი – მეოცნებე პოეტი. ხალხი თაყვანს
სცემდა თეთრბედაურებიან დიოსკურებს, ცის კაბადონზე მოციმციმე ტყუპებს.

პავსანიას ცნობით, ამფიონი ზევსის შვილი იყო, ძეთოსი – მოკვდავი ადამიანისა

(კასტორის და პოლიდევკეს მსგავსად). ერთი ვერსიით, ნიობეს შვილებთან ერთად
აპოლონმა ამფიონეც მოკლა, ან მთელი ოჯახი ჭირმა იმსხვერპლა (აპოლონის ისარს
ჭირის მოფენის უნარის აქვს).[5]

1546 წელს კარაკალას თერმებში იპოვეს ხელოვნების ნიმუში ფარნეზეს ხარად

წოდებული მარმარილოს ჯგუფი, რაც ასახავს ძმების მთავარ გმირობას: ველურ ხარს
დასაგლეჯად აბამენ რქებზე დედოფალ დირკეს. ქანდაკება შექმნილია ძვ. წ. II
საუკუნეში, მისი ავტორები არიან აპოლონიოსი და ტავრისკი. ფარნეზეს ხარი
ფარნეზეს გვარის ოჯახმა შეიძინა და მათი გალერეის სახელი მიეკუთვნა ამ ჯგუფურ
ქანდაკს, რაც ახლა ნეაპოლის ევროვნულ მუზეუმშია. ხელოვნების მეორე ნიმუშია
რელიეფური სურათი, რომელზეც ამფიონს ქნარი უჭირავს, ძეთოსი კი ზის და
უსმენს.

აპოლონი

სიტყვას "აპოლონი" აქვს სხვა მნიშვნელობებიც, იხილეთ აპოლონი

(მრავალმნიშვნელოვანი).
აპოლონი

ლიციის აპოლონი, IV საუკუნის ბერძნული ქანდაკების გვიანდელი რომაული ასლი,

ლუვრის მუზეუმი. აპოლონი (ბერძნ.), სინათლისა და ხელოვნების ღმერთი ძველ
ბერძნულ მითოლოგიაში, ქალღმერთ ლეტოს და ზევსის ვაჟი. ლინოსის და
ასკლეპიოსის მამა, არტემიდეს ძმა. მისი მეორე სახელია ფებოსი (ბერძნ. ).

ეტიმოლოგია

მითოლოგია
ზევსის საქციელით განრისხებული ჰერა ლეტოს დევნიდა და არ აძლევდა
მშობიარების საშუალებას. რადგან ჰერას მრისხანება უსაზღვრო იყო, ზევსმა ბრძანა
და ხმელთაშუა ზღვაში კუნძული დელოსი ამოიზარდა, მან ლეტო იქ გადაიყვანა,
სადაც ქალღმერთმა აპოლონი და არტემიდე შვა. აპოლონთან დაკავშირებულია
მრავალი მითი:

აპოლონმა მოკლა ურჩხული პითონი, მისი მკვლელობის ადგილზე კი ტაძარი

აღმართა. ამის შემდეგ აპოლონს კიდევ ერთი ზედმეტი სახელი პითოსი ეწოდა.
აპოლონმა მონაწილეობა მიიღო გიგანტომაქიაში.
აპოლონმა არტემიდესთან ერთად მოკლა ტიტანი ტიტიოსი, რომელმაც თავის
დროზე მათ დედას ლეტოს შეურაცხყოფა მიაყენა.
აპოლონმა და არტემიდემ გაანადგურეს აგრეთვე ნიობეს შვილები, ასევე მათი დედის
წყენინების გამო.
აპოლონმა ტროას ომში ბერძნებს შავი ჭირი მოუვლინა, რადგანაც სარდალმა
აგამემნონმა აწყენინა მის ქურუმს (ქრიზეს).
აპოლონმა ჰერმესისაგან მიიღო ლირა და ამგვარად გახდა მუსიკისა და მუზების
მფარველი ღვთაება და მიიღო ზედმეტი სახელი "მუზაგეტოსი" (ბერძნ.).
აპოლონმა ტყავი გააძრო მის მეტოქეობის მსურველს მუსიკაში მარსიასს და
გამოქვაბულში ჩამოკიდა.
ტროას მეფის ქალიშვილი კასანდრა აპოლონმა წინასწარმეტყველების ნიჭით
დააჯილდოვა, იმ პირობით, რომ შეიყვარებდა მას, მაგრამ კასანდრამ მოატყუა
ღმერთი და გაჯავრებულმა აპოლონმა დასაჯა იმით, რომ მისი წინასწარმეტყველების
აღარავის სჯეროდა.
აპოლონს შეუყვარდა ფერია დაფნე, რომელმაც ღმერთის სიყვარული არ გაიზიარა და
მისგან განრიდების მიზნით ხედ გადაიქცა. ამიტომ დაფნა შემდგომში აპოლონის
წმინდა ხედ ითვლებოდა.
ზევსზე შურისძების მიზნით, რადგანაც ამ უკანასკნელმა მოკლა ასკლეპიოსი,
აპოლონმა ამოხოცა კიკლოპები. ზევსმა აპოლონი ამისათვის დასაჯა და აიძულა 7
წლის განმავლობაში ემწყემსა მეფე ადმეტოსის ნახირი.
პოსეიდონთან ერთად აპოლონი მსახურობდა მეფე ლაომედონტთან და ააგო ტროას
მიუდგომელი კედლები.

კულტი
მეცნიერთა აზრით აპოლონის კულტი მცირე აზიიდან უნდა იყოს შემოსული. ამაზე
მეტყველებს რამოდენიმე ფაქტი: 1. ტროას ომში აპოლონი ტროელთა მხარეზეა. 2.
აპოლონის ტაძრების უმრავლესობა სწორედ მცირე აზიაშია განლაგებული. 3. არის
ცდები აპოლონის სახელის ეტიმოლოგია მცირე აზიის ერთერთი ენის მეშვეობით
ახსნან, სადაც აპოლონი თითქოს კარებს უნდა ნიშნავდეს და ამიტომ ვარაუდობენ,
რომ აპოლონი თავდაპირველად შესაძლებელია კარების ღმერთი ყოფილიყო
(ღმერთი, რომელიც ოჯახის, ქალაქის, სახელმწიფოს კარებს იცავდა
ბოროტმზრახველებისაგან). ამის დასადასტურებლად იმასაც იყენებენ, რომ
აპოლონის ერთერთი ეპითეტია "თიურაიოსი", რაც ბერძნულ ენაზე "კარებისას"
აღნიშნავს. აპოლონის კულტი საბერძნეთში ადრევე, მიკენის ეპოქაში გადასულა.
აპოლონის კულტის უძველესობასა და მის ტოტემურ ხასიათზე მიუთითებს მისი
მრავალი ეპიკლესი (ზედმეტი სახელი) როგორიცაა მაგალითად: აპოლონ ლიკეოსი
(მგელი), აპოლონ სმინთევსი (თაგვი) და სხვა მსგავსი. ფიქრობენ, რომ აპოლონი
თავიდან ამ ცხოველთა სახეს ღებულობდა, შემდეგ კი მიიღო ღმერთის სახე,
რომელიც იცავდა ადამიანებს, მათ ნახირს და მოსავალს თაგვების, მგლების და სხვა
მავნე ცხოველებისგან.

პეტრო პერუჯინო "აპოლონი და მარსიასი". 1480 წ. ლუვრი.ათენსა და საბერძნეთის

სხვა ქალაქებში აპოლონს თვლიდნენ გზების, მგზავრების და მეზღვაურების
მფარველად. აპოლონთან, როგორც უბედურებათა უკუმგდებ ღმერთთან,
დაკავშირებულია მითები მის ასკლეპიოსთან ნათესაობის შესახებ. შედარებით ადრე
აპოლონს აღიარებენ აგრეთვე მზის სხივის ღვთაებად. ამასთან დაკავშირებით
აღმოცენდა მისი კიდევ ერთი ზედმეტი სახელი აპოლონ ფებოსი (ბრწყინვალე), რაც
შესაძლებელია მოხდა ადგილობრივი ქალღმერთის ფებეს კულტის უარყოფის
შემდეგ. ბერძნული რელიგიის განვითარებასთან დაკავშირებით აპოლონმა შთანთქა
ჰელიოსის კულტიც. აპოლონი ითვლება აგრეთვე მიწათმოქმედების ღმერთად, ამაზე
მეტყველებენ აპოლონის პატივსაცემი ატიკური დღესასწაულები. აპოლონი, როგორც
მიწათმოქმედების ღმერთი, ჩამორჩება აპოლონს როგორც ომის ღმერთს. ძველი
ბერძნები, ადამიანის უეცარ გარდაცვალებას მხოლოდ და მხოლოდ აპოლონისაგან
ნატყორცნი ისრის შედეგად მიიჩნევდნენ. იტალიაში არსებული ბერძნული
კოლონიების გამო აპოლონის კულტი გადავიდა რომშიც და იქ, ჩვენს ერამდე 31
წელს, მას ტაძარიც კი აუგეს. პალატინის ახლოს მდებარე აპოლონის ტაძარი
იმპერიის პერიოდში ერთერთი უმდიდრესი ტაძარი იყო მთელ რომის იმპერიაში.
აპოლონს სწირავდნენ დაფნას და პალმას. აპოლონის წმინდა ცხოველებია: მგელი,
დელფინი, ქორი, თაგვი და სხვა. ძველ გამოსახულებებში აპოლონი მაღალი,
გამართული, გრძელთმიანი და უწვერულვაშო ახალგაზრდაა, მისი ატრიბუტებია:
ლირა, ხმალი და კითარა. ელინისტურ პერიოდში აპოლონი გამოისახებოდა
მჯდომარე ყმაწვილად ლირის დაკვრის პროცესში. სხვადასხვა მოქანდაკეთა მიერ
შესრულებულ აპოლონის ქანდაკებებს ჩვენამდე არ მოუღწევიათ. ჩვენ გვაქვს
მხოლოდ მათი რომაული ასლები. თანამედროვე გაგებით აპოლონი მუსიკისა და
პოეზიის ღვთაებაა, ფებოსი კი მზის პოეტური მნიშვნელობაა.

არგონავტები
არგო, ლორენცო კოსტას მიერარგონავტები ბერძნულ მითოლოგიაში გმირთა ჯგუფი
იყო, რომელთაც ტროას ომამდე იასონთან ერთად კოლხეთში იმოგზაურეს ოქროს
საწმისის მოსაპოვებლად. მათი სახელის წარმომავლობა მოდის მათივე გემის
სახელწოდებიდან – არგო, რომელიც თავის მხრივ მისი ამშენებელი არგუსის სახელს
ატარებდა. არგონავტებს ასევე მინიანელებს უწოდებენ, მათი წარმოშობის ადგილის
მიხედვით.

ისტორია

არგონავტების თქმულება, საქართველოსთან დაკავშირებული ერთ-ერთი უძველესი

ბერძნული მითი. წარმოშობით წინ უსწრებს ტროისა და თებეს ციკლთა ცენტრალურ
ელინურ თქმულებებს და შექმნილი უნდა იყოს ძვ. წ. II ათასწლეულის I ნახევარში.
თქმულებაში ორი ძირითადი ნაწილია: ამბავი ფრიქსესა და ჰელესი და ამბავი
იასონისა და მედეასი. ორქომენოსის მეფის ათამანტის ძესა და ასულს – ფრიქსესა და
ჰელეს – დედინაცვლის ვერაგობისაგან დასახსნელად დედამ, ქალღმერთმა ნეფელემ,
ცით მოუვლინა ოქროსმატყლიანი ვერძი. ვერძმა და-ძმა ზურგზე შეისხა და
გაფრინდა. როცა ეგეოსის ზღვისა და პროპონტიდის (მარმარილოს ზღვის) სრუტეს
მიუახლოვდნენ, ჰელე წყალში ჩავარდა. ამ ადგილს ჰელესპონტი ანუ ჰელეს ზღვა
ეწოდა. ვერძმა ფრიქსე შავი ზღვის ნაპირზე მდებარე აიაში ანუ კოლხეთში მიიყვანა.
კოლხთა მეფემ, ჰელიოსის ძემ აიეტმა, ფრიქსე სასახლეში შეიფარა და ცოლად შერთო
უფროსი ასული ქალკიოპე. ვერძი ღმერთებს შესწირეს მსხვერპლად, ხოლო მისი
ოქროსმატყლიანი ტყავი ანუ ოქროს საწმისი მდ. ფასისის (რიონის) ნაპირას, არესის
ჭალაში დიდ მუხაზე ჩამოკიდეს და მცველად გველეშაპი მიუჩინეს.

თესალიის (იოლკოსის) მეფემ პელიამ თავის ძმისწულს იასონს სამემკვიდრეო

ტახტის მისაღებად აია-კოლხეთს გამგზავრება და ოქროს საწმისის ჩამოტანა
დააკისრა. იასონმა ააგო ორმოცდაათხოფიანი ხომალდი "არგო", ჩასხა შიგ ელადის
რჩეული ვაჟკაცები და პონტოს ევქსინოსაკენ (შავი ზღვისაკენ) გაემართა. ხანგრძლივი
ცურვის შემდეგ "არგო" ფასისის შესართავს მიადგა. არგონავტები მდინარეს აღმა
აჰყვნენ და კოლხთა გამგებლის აიეტის ციხე-სიმაგრეს კუტაიას (ქუთაისს) მიადგნენ.

აიეტმა ოქროს საწმისის სანაცვლოდ იასონს უმძიმეს დავალებათა შესრულება

მოსთხოვა. იასონს შემწედ აღმოუჩნდა აიეტის გრძნეული ასული მშვენიერი მედეა,
რომელსაც ელადელი ჭაბუკი დანახვისთანავე შეუყვარდა. მედეას დახმარებით
იასონმა ადვილად აღასრულა აიეტის ყველა დავალება, წაიღო ოქროს საწმისი და
მედეაც წაიყვანა. სამშობლოში იასონმა უღალატა მედეას და კორონთოს მეფის ასული
შეირთო. მედეამ სასტიკად იძია შური იასონზე. თქმულების უძველეს ვერსიათა
მიხედვით, მედეამ ჯადო-წამლებით მოაკვდინა კორინთის მეფე კრეონტი და მისი
ასული კრეუსა, ხოლო იასონისაგან შეძენილი ორი შვილი ჰერას ტაძარში დამალა.
შემდგომ ხანებში შექმნილი ვარიანტის მიხედვით, მედეამ იასონზე შურის
საძიებლად საკუთარი შვილებიც დახოცა.

არგონავტების თქმულებაში, რომლის ვერსიებიც ძველი ბერძნული და ლათინური

წერილობით არის მოღწეული, ერთმანეთისაგან საკმაოდ დაშორებულ დროთა
დანაშრევებია წარმოდგენილი. მაგრამ ყველა ფენისა და ვერსიის მთავარი მოტივი
ყოველთვის იყო აია-კოლხეთი. ანტიკური ხანის ბერძენ ავტორებს ეჭვი არ ეპარებად
თქმულების სინამდვილეში და მისი აღმოცენების მიზეზებს ისტორიულ-სოციალურ
ასპექტში ეძიებდნენ.

საისტორიო, არქეოლოგიურ და ფილოლოგიურ ძიებათა შედეგად არგონავტების

თქმულებაში მეცნიერებისათვის საყურადღბო და სინამდვილის ამსახველი მრავალი
ფაქტი დადასტურდა.

არგონავტების თქმულების წერილობით წყაროებში ძვირფასი მასალაა დაცული

ქართულ ტომთა დასავლეთ გაერთიანების – აიას ანუ კოლხეთის შესახებ, მის
დიდებასა და ბრწყინვალებაზე. გადმოცემულია ცნობები ძველ ქართულ ტომთა
ეთნოგენეზის, მათი დიდ ტერიტორიაზე გავრცელების, ცხოვრების პირობების,
პანთეონისა და სხვ. შესახებ.

აპოლონიოს როდოსელის (ძვ. წ. III საუკუნე) "არგონავტიკაში" პირველადაა

მოხსენიებული მსოფლიოს ერთ-ერთი უძველესი ქალაქი კუტაია (ქუთაისი),
დამოწმებულია კოლხეთის სხვა გეოგრაფიული პუნქტები.

არგონავტების თქმულება ანტიკური ხანის მწერლობის დაუშრეტელ წყაროდ იქცა. არ

დარჩენილა ამ ეპოქის არათუ მწერლობის დარგი, არამედ, საერთოდ, ხელოვნების
არც ერთი სფერო, რომელსაც ეს თქმულება მთლიანად ან ცალკე ეპიზოდად არ
დაემუშავებინოს. ანტიკური ეპოქის ჩვენამდე მოღწეულ ძეგლთაგან არგონავტების
თქმულების ლიტერატურულ-მხატვრული დამუშავების თვალსაზრისით,
უმთავრესია: ჰომეროსის "ილიადა" და "ოდისეა", პინდარეს "IV პითიური ეპინიკი",
ევრიპიდეს "მედეა", აპოლონიოს როდისელის პოემა "არგონავტიკა" და რომაელი
პოეტის ვალერიუს ფლაკუსის "არგონავტიკა".
ათენა.

ათენას ბიუსტი ეგინას ტაძრიდან. ათენა (ბერძნ.), საბერძნეთის ერთ-ერთი

უმთავრესი ღვთაება. ძველმიკენური ღვთაება, ზევსის საყვარელი ქალიშვილი. ძველი
მითების მიხედვით იგი ღრუბელთა ღმერთქალი, ცისა და ელვის მბრძანებელი,
მშვიდობიანი შრომის დამცველია. მან ასწავლა ადამიანებს ცხენის შეკაზმვა და
ხარების დაუღვლა, ხვნა და თესვა, ეტლების კეთება და გემების აგება, მან აჩუქა
ადამიანებს სახნისი, ფოცხი და სხვა სასოფლო-სამეურნეო იარაღები. მისივე
ნაბოძვარია თითისტარი და საქსოვი დაზგა. იგი ითვლებოდა დახელოვნებულ
ფეიქრად და საფეიქრო საქმიანობისა და ქალთა შრომის დამცველად. ათენა ისევე,
როგორც ჰეფესტო, თვითონაც არ გაურბის ფიზიკურ შრომას. ყოველივე ამასთან
ერთად ათენა მეცნიერების დამცველი, სიბრძნის ქალღმერთია. მან შეუქმნა
ადამიანებს კანონები და დაუწესა არეოპაგი. ათენა არის ატიკის და ქალაქ ათენის
უზენაესი ღვთაება. მითის თანახმად, როდესაც ამ მხარის მმართველობაზე დავა
გაიმართა პოსეიდონსა და ათენას შორის, მოსამართლეებმა გადაწყვიტეს
გამარჯვებულად ეცნოთ ის, ვინც ხალხს საუკეთესო საჩუქარს მიართმევდა.
პოსეიდონმა კლდეს სამკბილა დაჰკრა და ზღვის მარილიანი წყალი სამ ჭავლად
წარმოადგინა, ათენამ კი მიწაში ხმალი ჩაასო და ზეთისხილად აქცია.
მოსამართლეებმა შეაფასეს ორივეს საჩუქარი და აღნიშნეს, რომ ზღვის მარილიანი
წყალი ყველგან დიდ ტალღებად ბობოქრობს და ადვილი საშოვარია, ზეთის ხილი კი
ატიკელებს სიმდიდრეს და ბედნიერებას მოუტანს. ამიტომ გამარჯვებულად ათენა
დაასახელეს. ამის შემდეგ ზეთის ხილი ათენას წმინდა ხედ ითვლება.

ათენას ქანდაკება, ფიდიასის ქმნილება (450 წელი ჩვენს ერამდე)მითებში

გადმოცემულია ათენას საოცარი დაბადება ზევსის თავიდან. ჰესიოდე გვიამბობს,
რომ ზევსის პირველი მეუღლე, ოკეანიდი მეტიდა შვილს ელოდებოდა. ზევსს
უწინასწარმეტყველეს, რომ ეს ბავშვი მას გადააჭარბებდა სიძლიერით და
გონიერებით. ამ არასასიამოვნო მოვლენის თავიდან ასაცილებლად ზევსმა
გადაყლაპა მეტიდა, მაგრამ ბავშვმა განვითარება მამის თავში განაგრძო. გარკვეული
დროის შემდეგ ჰეფესტომ ჩაქუჩის დარტყმით გახსნა ზევსის თავი და ქვეყანას ათენა
მოავლინა.

ზოგი მითის მიხედვით ათენა ოკეანოსის ქალიშვილია. ჰომეროსის მიხედვით იგი

ზევსის სატრფოა. ათენა მონაწილეობდა "გიგანტომახიაში". შემდეგში ათენას
პალანტას კულტი შეერწყა, რამაც ალბათ განაპირობა მისი ზედმეტსახელი პალადა.
ტროას ომში ათენა ბერძნების მხარეზეა, იგი განაწყენებულია იმის გამო, რომ პარისმა
ოქროს ვაშლი აფროდიტეს არგუნა. ათენა მფარველობს არგონავტებს, იგი
გამოსახული იყო "არგოს" კიჩოზე.

პერსევსი ათენას დახმარებით იმარჯვებს გორგონა-მედუზაზე და მის თავს საჩუქრად

აძლევს ღმრთქალს. ათენამ გორგონას თავით თავისი ფარი შეამკო. ათენა არის
ჰერაკლეს მარადიული მფარველი. იგი ითვლება აგრეთვე მუსიკის მფარველად.
ათენა ცნობილია, როგორც სიქალწულის და სათნოების განსახიერება. ათენას კულტი
გავრცელებული იყო საბერძნეთის ბევრ ქალაქში, მაგრამ მთავარი ტაძარი
განლაგებული იყო ათენში (პართენონი). პართენონში იდგა ფიდიასის მიერ
შექმნილი ქანდაკება. ხელოვნებაში ათენა გამოისახებოდა მკაცრ და დიდებულ
ქალიშვილად. ხშირად გრძელი ტანსაცმლით, ხმლით, ფარით და შუბით. ათენას
ფერხთით მუდამ ზის მისი წმინდა ფრინველი – ბუ. ხშირად ათენა გველთან ერთად
გამოისახებოდა (გველი სიბრძნის სიმბოლოა). რომში ათენა გააიგივეს ხელოვნების
მფარველ ქალღმერთ მინერვასთან.

ეროსი (მითოლოგია)

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ ეროსი.

ეროსი, პომპეუსის მარმარილო, ნეაპოლის არქეოლოგიური მუზეუმიეროსი (ბერძნ.),

ბერძნული მითოლოგიის ერთ-ერთი უძველესი ღვთაება. იგი სამყაროს საწყისად
მიაჩნდათ. ითვლებოდა ბუნების სტიქიური, შემოქმედებითი ძალების ღვთაებად.
ეროსის მშობლებად ქაოსი და ურანოსი (ზოგჯერ ქაოსი და გეა) ითვლებოდა.
მოგვიანებით ეროსი არესის და აფროდიტეს ვაჟად მიიჩნიეს. გვიანდელი მითების
თანახმად ახლადშობილი ეროსი კინაღამ მოკლა ზევსმა, მაგრამ აფროდიტემ იხსნა
იგი და ყრუ, დაბურულ ტყეში გადამალა, სადაც მას ძუ ლომი ზრდიდა.
ზოგჯერ ეროსი გაზაფხულის ღმერთადაც მიაჩნდათ. ეროსი განაგებდა და
მფარველობდა ადამიანების და ღმერთების შინაგან ბუნებას და ზნეობას. ეროსის
სიძლიერის წინაშე უკან იხევდნენ როგორც ადამიანები, ასევე ღმერთები. შედარებით
გვიან ეროსი ხდება სიყვარულის ღმერთი, აფროდიტეს თანამგზავრი და მოციქული.
ეროსის მშვილდიდან ნასროლი ოქროს ისარი არ ცდება არც ღმერთებს და არც
ადამიანებს. შეაქვს მათს სულსა და ხორცში სიყვარულის მძაფრი გრძნობა, რომელსაც
თან ახლავს სიხარული, ბედნიერება, ტკივილი და ზოგჯერ დაღუპვაც. ეროსი
ითვლება არა მხოლოდ ქალ-ვაჟის, არამედ მეგობრული სიყვარულის ღმერთადაც.
ელინისტურ ეპოქაში წარმოიშვა აზრი მრავალი ეროის არსებობის შესახებ. რომში
ეროსს ხან ამორს უწოდებდნენ (ლათ. Amor – სიყვარული, ქართულში
ფრანგულიდანაა შემოსული და ამური ეწოდება), ხან კუპიდონს (Cupido – გულით
ნდობა, ვნებიანი სიყვარული). თანდათანობით ეროსი გახდა მწუხარებაში
დამშვიდების ღვთაება. ამიტომ საფლავებზე ზოგჯერ მისი პატარა ქანდაკებები
გვხვდება. მართალია საბერძნეთში ფართოდ იყო გავრცელებული ეროსის კულტი,
მაგრამ არა მისი ტაძრები. ეროსის ყველაზე მეტად ცნობილი ტაძარი განლაგებული
იყო თესპიაში, სადაც ხუთ წელიწადში ერთხელ ეროსისადმი მიძღვნილი
დღესასწაულები ეროტიდიები იმართებოდა.

ჰერაკლე (მითოლოგია).

ჰერაკლე და ტელეფოსი, ძველ ბერძნული ორიგინალის რომაული ასლი (ახ. წ. 1-2 ს.),
ლუვრი.ჰერაკლე (ბერძნ., ლათ. Hercules) -- ბერძნული მითოლოგიის მიხედვით,
ღვთაებრივი გმირი. ზევსის და ალკმენეს ვაჟი, პერსევსის შვილთაშვილი.

ახალშობილი ჰერაკლე

ძველბერძნულ ტრაგედიებზე დაყრდნობით ჰერაკლე იყო ზევსისა და მოკვდავი

ქალი - ალკმენეს შვილი; ალკმენე პერსევსის შვილიშვილი იყო, ამფიტრიონის
მეუღლე. ამ ქალის სილამაზეს ზევსი იმდენად მოუხიბლავს, რომ როცა ამფიტრიონი
ტაფიებს ებრძოდა, მისი სახე მიიღო, ალკმენეს ესტუმრა და მასთან რამდენიმე საათი
დაჰყო. ამ კავშირის შედეგად იშვა ჰერაკლე. თვით ამფიტრიონიც პერსევსის
შვილიშვილი იყო, ტორინთოს მეფე, მაგრამ თავისი ბიძა შემოაკვდა, მიკენის მეფე
ელექტრიონი, რის გამოც ალკმენესთან ერთად თებეში გაქცევა მოუხდა, სადაც მეფე
კრეონტის სასახლეს შეაფარა თავი.

ვიდრე ჰერაკლე დაიბადებოდა, ღმერთების კრებაზე ზევსმა დაიტრაბახა: ვინც დღეს

პერსევსის შთამომავლობაში პირველი დაიბადება, ყველა მეზობელი ქვეყნის
მბრძანებელი შეიქმნებაო, ძველი გმირის ყველა სხვა შთამომავალზე აღმატებული.
ცხადია, ზევსი ჰერაკლეს გულისხმობდა, რადგან ალკმენე მისგან ფეხმძიმედ იყო.

"ჩვილი ჰერაკლე ახრჩობს გველებს", ბერლინის სახელმწიფო მუზეუმიმაგრამ ზევსმა

იცოდა, რომ მისი მეუღლე ჰერა ეჭვით იყო ანთებული თავისი მეტოქის ალკმენეს
მიმართ, მეუღლეს არასოდეს არ აპატიებდა უბრალო მოკვდავ ქალთან კავშირის
დაჭერას, ქმრის მორიგი ღალატის ამბავი კარგად ჰქონდა გაგებული და არაფრად
ეჭაშნიკებოდა ალკმენეს ვაჟის დღეკეთილობა.

ცბიერმა ჰერამ ზევსს ფიცი ჩამოართვა, რომ ვინც დღეს პერსევსის შთამომავლობაში
პირველი დაიბადებოდა, ნამდვილად თავისი გვარტომის მბრძანებელი იქნებოდა.
მისივე დავალებით ამ წუთებში ზევსს გონება დაუბნელა სიცრუისა და უბედურების
ქალღმერთმა ატემ, ამით ისარგებლა ჰერამ, მოატყუა ქმარი და იზრუნა იმისათვის,
რომ მიკენის მეფეს სთენელოსს უკეთესი ხვედრი რგებოდა; მის მეუღლეს ნიკოპეს,
რომელიც აგრეთვე პერსეიდი იყო (პელოპის ასული), ჰერაკლეზე ადრე ეშვა ძე,
რომელსაც ევრისთევსი ეწოდა. ამრიგად, ჰერამ ზევსი მოატყუა, პერსეიდების
მბრძანებლობა ჰერაკლეს – ზევსის შვილს კი არა, უბრალო მოკვდავს ევრისთევსს
დაებედა. არც ატეს დაადგა კარგი დღე. განრისხებულმა ზევსმა ეს ბოროტების
ქალღმერთი ოლიმპოდან ძირს გადმოაგდო და მას შემდეგ სიცრუის მაუწყებელი
დედამიწაზე დაიარება, ადამიანთა შორის.

ასე ჩაფუშა ჰერამ განზრახვა, ჰერაკლეს რომ დიდ ბედნიერებას

უწინასწარმეტყველებდა.

მაგრამ ჰერამ არც ეს იკმარა, შემდეგაც ყოველნაირად ცდილობდა, ალკმენეს

შვილისათვის ზიანი მიეყენებინა. ალკმენემ ტყუპი შვა: ჰერაკლე და იფიკლე. ერთი
ზევსისა იყო, მეორე ამფიტრიონის. გმირის პირველი სახელი ალკიდე იყო, ჰერაკლე
დელფოს სამისნოს ორაკულმა პითიამ უწოდა. "ჰერაკლე" ნიშნავს "წარმატებათა
მომპოვებელს ჰერას ჯიბრზე". დედოფალს ჰერას ხრიკებისა ეშინოდა და
ახალშობილი ჰერაკლე გარეთ დასვა, ერთ მინდორზე, რომელსაც შემდეგ ჰერაკლეს
მინდორი ეწოდა. აქ ყმაწვილი უსათუოდ დაიღუპებოდა, რომ მის ბედზე იქ გზად არ
გამოევლოთ ჰერას და ათენას. ათენამ ბავშვი აიყვანა, გაოცებული ათვალიერებდა
ღვთაებრივი სილამაზის ყრმას და მერე ჰერას გაუწოდა, სთხოვა, ძუძუ აწოვეო ამ
მშვენიერ არსებას. ჰერამ ღვთაებრივი ძუძუ მისცა, მაგრამ ჰერაკლე უფრო მძლავრად
წოვდა, ვიდრე მის ასაკს შეეფერებოდა. ჰერას მკერდი ეტკინა და ბავშვი მიწაზე
დააგდო. ათენას ისევ შეეცოდა, ბავშვი მეორედ აიყვანა და თებეში მცხოვრებ
დედოფალს ალკმენეს მიჰგვარა, ნაპოვნი ბავშვიაო, უპატრონო და სთხოვა,
გაზარდეო. ასე გახდა იძულებული მოყვარული დედა, რომ ღვიძლი შვილი
ღმერთების შიშით სასიკვდილოდ გაემეტებინა. ახლა კი, როგორც დედინაცვალს,
ისევ ღმერთების რიდით, სიკვდილისგან ეხსნა ის, ვინც სხვისი შვილის სახით
მიჰგვარეს. მეორე მხრივ, მშობელმა დედამ ღვიძლი შვილი შიშით გასწირა, ხოლო
დედინაცვალმა ჰერამ ბუნებრივი სიძულვილით გამსჭვალულმა, თავისდა
უნებურად გადაარჩინა გერი, ვისაც სიკვდილი ელოდა. ეს კიდევ არაფერი: ჰერამ
თავისი ღვთაებრივი ძუძუ აწოვა გერს და, მართალია, სულ ორიოდე წვეთი რძე
არგუნა, მაგრამ ესეც საკმარისი იყო იმისათვის, რომ უკვდავება მიენიჭებინა.
ამრიგად, ისევ ჰერამ აქცია უკვდავ გმირად ის, ვისაც მისი შიშით უმალ სიკვდილი
ელოდა.

ალკმენემ კი თავისი შვილი პირველი დანახვისთანავე იცნო და სიხარულით ჩააწვინა

აკვანში.
მაგრამ არც ჰერას ეძინა. გაიგო და მწარედ ინანა; როგორ თუ მტერი მკერდზე მჰაყვდა
და შურისძიების შემთხვევა ხელიდან გავუშვიო! გაშმაგებულმა ქალღმერთმა აკვანში
მწოლარე ჰერაკლეს ორი საზარელი გესლიანი გველი მიუგზავნა. ალკმენეს
სამყოფელ ოთახში შესრიალდნენ ღია კარიდან, აკვანზე აცოცდნენ, რომ ბავშვი
დაეგესლად და გაეგუდათ. ვიდრე მოახლეები რაიმეს გაიგებდნენ და მძინარე დედა
რამეს იღონებდა, გველი უკვე შემოეხვია კისერზე პატარა ჰერაკლეს, ახრჩობდა.
ბავშვმა ტირილით გაიღვიძა და თავი ასწია. ასეთ ცივ სახვევს არ იყო ჩვეული, არ
მოეწონა, ეხამუშა და პირველად გამოცადა თავისი ღვთაებრივი ძალა. უხსენებელთა
თავები მოიხელთა, ორივეს თითო ხელით ჩაეჭიდა, მოუჭირა და მაშინვე გაგუდა
უწმინდურები. მოახლეებმა მაშინღა შეამჩნიეს გველები. დაუძლეველმა შიშმა
ყველანი შორიახლო გააშეშა.

ალკმენე შვილის ტირილმა გამოაღვიძა. ფეხშიშველა წამოვარდა საწოლიდაბ,

მაშველს უხმო და გველებს მიეჭრა, მაგრამ ყრმას ისინი უკვე დაეხრჩო ნორჩი
ხელებით. თებეს ბატონებსაც გაეგონათ ქალების ძახილი, მაშველს რომ უხმობდნენ
და შეიარაღებულები შემოიჭრნენ. ამფიტრიონიც მოვარდა საწოლ ოთახში,
გაშიშვლებული მახვილით ხელში. ჰერაკლეს ზევსის საჩუქრად თვლიდა და
უყვარდა. ახლა ისიც იდგა აკვანთან და უყურებდა იმას, რაც მოხდა. თან უხაროდა,
თან შეძრწუნებული იყო, თანაც აოცებდა ახლადშობილი ყრმის გაუგონარი ღონე. ეს
საგმირო საქმე დიდ სასწაულად ჩათვალა და დიდი ზევსის წინასწარმეტყველი,
ბრძენი ტირესია იხმო. მან იქვე უწინასწარმეტყველა მეფეს, დედოფალს და ყველა იქ
მყოფს, ბავშვის მთელი მომავალი ცხოვრება: მრავალ ურჩხულს მოკლავს ზღვასა და
ხმელეთზე, თვითონ გიგანტებს დაამარცხებს სასტიკ ბრძოლაში, ჯაფით აღსავსე
მიწიერი ცხოვრების შემდეგ მარადიულ ცხოვრებას ეზიარება ღმერთებს შორის და
ცოლად ერგებაო ჰებე, ზევსისა და ჰერას ასული, ნექტრის მიმწოდებელი,
მარადიული სიჭაბუკის ქალღმერთი.

ჰერაკლეს აღზრდა

მისნის ასეთი წინასწარმეტყველება რომ მოისმინა, ამფიტრიონმა გადაწყვიტა

ბავშვისათვის ღირსეული აღზრდა-განათლება მიეცა. გმირები და ბრძენკაცები იხმო,
რომ ყოველი სიბრძნე და საგმირო ჩვევა ესწავლებინათ. თვითონ ამფიტრიონმა
ეტლით სრბოლა ასწავლა, დანარჩენებმა სხვა ხელოვნება: მშვილდოსნობა – ევრიტემ,
კრივი და ჭიდაობა – ჰარპალიკემ. კომოლკოსი ასწავლიდა სიმღერასა და ქნარის
მოხდენილად დაკვრას. პოლუქსის ტყუპისცალი კასტორი – მძიმედ შეიარაღებასა და
ბრძოლის ველზე გამარჯვებას; ლინოსი აპოლონის ჭაღარა შვილი, კითარის დაკვრას,
თან წერასა და მწიგნობრობაში წვრთნიდა. კენტავრი ქირონი მეცნიერებას
ასწავლიდა. ჰერაკლე ბეჯითი მოსწავლე იყო, მაგრამ სიმკაცრესა და უსამართლობას
ვერავის აპატიებდა. მოხუცი ლინოსი კუშტი მასწავლებელი გამოდგა. ერთხელ, როცა
შეგირდს განუსჯელად სცემდა, ყმაწვილმა ხელი საკრავს სტაცა, მასწავლებელს
დაჰკრა თავში და სული გააცხებინა. მართალია, ჰერაკლემ მაშინვე ინანა ჭარმაგი
მასწავლებლის მოკვლა, მაგრამ სასამართლოზე მაინც ალალმა მოსამართლემ
რადამანთისმა, ზევსის შვილმა და შემდეგ ალკმენეს მეორე ქმარმა, ჭაბუკი
სასჯელისაგან გაათავისუფლა და საერთოდ წესად დაადგინა: თუ მკვლელობა
თავდაცვის გამო მოხდებოდა, მკვლელი არ უნდა დასჯილიყო.
მაგრამ ჰერაკლეს ცხოვრება მაინც შეიცვალა. ამფიტრიონს შეეშინდა, ვაითუ ასეთი
რამ კიდევ ჩაიდინოსო, და საარაკო ღონის პატრონი ყმაწვილი ჯოგში გაგზავნა,
იალაღებზე, სადაც ხარები დაუდიოდა. აქ გაიზარდა და დავაჟკაცდა ჰერაკლე, ტოლი
არ ჰყავდა. ზევსის შვილი იყო და ვინც შეხედავდა, თავზარი ეცემოდა. ოთხი ადლი
სიმაღლის ბუმბერაზს თვალები ნაღვერდლებივით უბრიალებდა. არასოდეს ისარს
და შუბს მიზანს არ ააცდენდა. თვრამეტი წლისა მთელს საბერძნეთში სწორუპოვარი
ვაჟკაცი იყო, უღონიერესი და უმშვენიერესი. ახლა დრო დადგა, რომ გადაეწყვიტა, ამ
ღონეს სიკეთისათვის მოიხმარდა თუ სიავისთვის.

ჰერაკლე გზაჯვარედინზე

ამ ხანებში ჰერაკლემ ჯოგები მიატოვა, მწყემსებს დაემშვიდობა და ერთ უკაცრიელ

მხარეში წავიდა. მიდიოდა და ფიქრობდა, რა გზა ავირჩიო ცხოვრებაშიო. ჩამოჯდა
და შეისვენა. მოულოდნელად გამოჩნდა ორი დიდებული მანდილოსანი, ერთის
გარეგნობა მეტყველებდა მის სიდარბაისლესა და წარჩინებაზე, ტანად ლაღი და
სპეტაკი იყო, გამოხედვაში კდემა და გამორჩეული თავდაჭერა იხატებოდა, ზნებოთ
სრულყოფილი ჩანდა, უმწიკვლო სამოსი უქათქათებდა. მეორე ქალი ნაპატიები,
ნებიერი და ჩასუქებული იყო. კანის ბუნებრივ ფერს ფერ-უმარილის სიწითლე და
სითეთრე სჭარბობდა, ამპარტავნული თავდაჭერა ჰქონდა, წელში ალვასავით
გამართულს თვალები ფართოდ გაეხილა და ისეთი რჩეული სამოსი ეცვა, რომ ქალის
მომხიბლაობა თვალში გეცემოდათ. ცეცხლოვანი მზერით გაზომა საკუთარი
გარეგნობა, მერე მიმოიხედა, სხვებიც თუ მიყურებენო; ხშირხშირად გადახედავდა
თავის ჩრდილსაც. როცა ორივე მანდილოსანი მოახლოვდა, ერთმა ჩვეულებრივი
ნაბიჯით განაგრძო სვლა, მეორემ კი ნაბიჯს უმატა, რომ მისთვის გაესწრო, ჭაბუკთან
მივიდა და უთხრა:

– ჰერაკლე! მე ვხედავ, ჯერაც ვერ გადაგიწყვეტია, რომელ გზას დაადგე ცხოვრებაში.

თუ მეგობრად მე ამომირჩევ, ყველაზე სასიამოვნო და ბედნიერ გზაზე გაგიყვან. არც
ერთი სიამე არ აგცდება, ყოველგვარ წყანს გვერდს აუვლი. ომებსა და საქმეებზე არ
ინაღვლებ, საზრუნავი და საწუხარი არაფერი გექნება, მხოლოდ იმაზე იფიქრებ, რა
საჭმელი და სასმელი ინატრო, რა იგემო, რით გაერთო: როგორ დაატკბო შენი თვალი
და ყური უფრო საამური განცდებით; როგორ იცხოვრო ფუფუნებაში ბუმბულებზე
და როგორ გაატარო დრო. ყველა სიკეთე უშრომლად და გაურჯელად მოგევლინება.
დარდი ნუ გაქვს, სამაგიეროს არაფერს მოგთხოვ და სადარდელად არ გაგიხდი
დღეკეთილობას. პირიქით, ყოველივე ეს სხვისი ხელით მოგერთმევა და არაფერზე
უარის მოლოდინი არ გექნება, რადგან ჩემს მეგობრებს ყველაფრით უსაზღვრო
სარგებლობის ნებას ვაძლევ.

როცა ჰერაკლემ ეს მაცდური დაპირებანი მოისმინა, გაოცებულმა ჰკითხა:

– ო დედაკაცო, მითხარ შენი სახელი.

– მეგობრები "ნეტარებას" მიწოდებენ, ხოლო მტრები, რომელთაც ჩემი დამცირება

უნდათ "მეძავსა" და "ზარმაცს" მეძახიან.
ამასობაში მეორე ქალიც მოახლოვდა და მშვიდად უთხრა:

– მეც შენთან მოვსულვარ, ჰერაკლე, ძვირფასო, რადგან ვიცნობ შენს მშობლებს, შენს
ნიჭსა და აღზრდას. ყოველივე ეს მაიმედებს, რომ თუ ჩემს გზას ამოირჩევ, ყველა
დიდებულსა და ამაღლებულ საქმეში გამორჩეული ოსტატი იქნები. მაგრამ ესეც
იცოდე, ვერავითარ სიამტკბილობას ვერ დაგპირდები, მხოლოდ საქმეს
შემოგთავაზებ, და ყველაფერი ღმერთების ნებით მოხდება. იცოდე, რაც რამ
სანუკვარია და სასიამოვნო, ღმერთები ადამიანს უშრომელად და გაურჯელად
არაფერს მიართმევენ; თუ გსურს ღმერთებმა პატივი გცენ, ღმერთებს უნდა პატივს
სცემდე. თუ გსურს შენმა მეგობრებმა შეგიყვარონ, შენს მეგობრებს სარგებლობა უნდა
მოუტანო; თუ გინდა სახელმწიფომ პატივი დაგდოს, მას უნდა ერთგულად
ემსახურო; თუ გწადია მთელი საბერძნეთი შენს სათნოებას შეჰხაროდეს,
საბერძნეთის კეთილისმყოფელი უნდა იყო; თუ გინდა მოიმკა, უნდა დათესო; თუ
გსურს იბრძოლო და გაიმარჯვო, ბრძოლისა და გამარჯვების ხელოვნებას უნდა
დაეუფლო; თუ გინდა შენი სხეული მუდამ ჯანმაგარი იყოს, მუდამ შრომითა და
ოფლის ღვრით უნდა გააკაჟო.

აქ სათნოების მქადაგებელს სიტყვა ჩამოართვა ხორციელი სიამის მქადაგებელმა

გარყვნილებამ:

– ხომ გესმის, საყვარელო ჰერაკლე, უთხრა, – ხომ გესმის, რა მძიმე და შორეულ გზას
გისახავს ეს დედაკაცი? ხომ ხედავ, რა გზა უნდა გაიარო, რათა ბოლოს კმაყოფილი
დარჩე? მე კი უმოკლესსა და უადვილეს გზაზე გაგიყვან და მალე გაზიარებ
ნეტარებას.

– საცოდავო, – მიუგო სათნოებამ – საიდან შეგიძლია ფლობდე ჭეშმარიტ საუნჯეს? ან

რომელ სიამოვნებას იცნობ, როცა ყოველ სიხარულს მხოლოდ ძღომაში ხედავ? შენ
ჭამ უმალ, ვიდრე მოგშივდება და სვამ, როცა ჯერ არ გწყურია; ჭამის მადა რომ
გქონდეს, მზარეულებს დაეძებ; ხალისით რომ დალიო, უკეთეს ღვინოებს შოულობ;
ზაფხულში შფოთავ და თოვლს ნატრობ, თვოლში კი ზაფხულის სითბო გენატრება.
არც ერთ საწოლს არ სჯერდები – საკმაოდ ფუმფულა არ არისო. შენს მეგობრებს
აიძულებ მთელი ღამე ღრეობაში გაატარონ, დღის უკეთესი ნაწილი კი – ძილში.
ამიტომაც მთელს ახალგაზრდობას ფუფუნებაში გალევენ მორთულ-მოკაზმულები,
სიბერის წლებში კი ნაადრევი დაღლილობითა და სნეულებით გამოფიტულები ძლივ
დალასლასებენ, შერცხვენილები უსარგებლოდ გატარებული დღეებისათვის და
დაღდასმულები იმ ტვირთის სიმძიმით, რაც უნდა ზიდონ. თვითონ შენ, თუმცა
ქალღმერთი ხარ და უკვდავი, ღმერთებმა აგითვალწუნეს, ადამიანებმა კი
შეგიძულეს. რაც ყურს ყველაზე მეტად ეამება, შენი ქება, არასოდეს მოგისმენია; რაც
თვალს ყველაზე მეტად ახარებს, შენი ქმნილების ხილვა, არასოდეს გღირსებია. მე კი,
პირიქით, ყველა ღმერთთან, ყველა კეთილ ადამიანთა ახლო ურთიერთობა მაქვს.
ხელოვანთ ჩემი სახით ჰყავთ კეთილი შემწე, ოჯახის მამებს ერთგული დარაჯი,
მსახურები ჩემში ხედავენ საიმედო ქომაგს. მე ვარ პატიოსანი მონაწილე სამშვიდობო
საქმეებისა, სანდო თანამებრძოლი ომში, უერთგულესი მეგობარი და თანამდგომი
მეგობრობაში. ჭამასმაში და ძილში ჩემს მეგობრებს მეტი შნო და გემოვნება აქვთ,
ვიდრე მცონარებსა და ლოთებს. ახალგაზრდების უხარიათ მოხუცთაგან შექების
მოსმენა. მოხუცებს კი ახალგაზრდების პატივისცემა. კმაყოფილებით იგონებენ
თავიანთ ოდინდელ საქმეებს და ბედნიერად თვლიან თავს თავიანდი ახლანდელი
მდგომარეობით, ჩემი წყალობით შეჰყვარებიათ ღმერთებს, მეგობრებს, დაუფასებია
სამშობლოს. როცა აღსასრულის დღე დაუდგებათ, უპატიოდ კი არ მიაბარებენ მიწას,
დავიწყებას კი არ მიეცემა მათი სახელი, შთამომავალნი მოკრძალებით მოიგონებენ,
მომდევნო თაობები ყველა დროში დიდების შარავანდედით შემოსავენ მათ სახელს.
ასეთი ცხოვრება აირჩიე, ჰერაკლე, და ნუღარ ყოყმანობ: შენს წინაშე ძევს უნეტარესი
გზა.

ჰერაკლეს პირველი საგმირო საქმეები

მოჩვენებანი განქარდნენ და ჰერაკლე ისევ მარტო დარჩა. უკევ მტკიცედ გადაწყვიტა,

სათნოების მძიმე გზას დავადგებიო. მალე კიდევაც მიეცა შემთხვევა, რაიმე კეთილი
საქმე ჩაედინა.

საბერძნეთში იმ დროს ჯერაც მრავლად იყო უსიერი ტყეები და გაუვალი ჭაობები,

სავსე მრისხანე ლომებით, მძვინვარე ტახებითა და სხვა საშინელი არსებებით.
ქვეყნის განთავისუფლება ძალუმი მხეცებისა და უნდო ყაჩაღებისაგან, რომლებიც
მგზავრებს უდაბურ ადგილებში უსაფრთებოდნენ, ძველი გმირების უდიდესი
დამსახურება იყო.

ჰერაკლეც ამ საქმისათვის იყო მოწოდებული. თავისიანებთან დაბრუნებულმა მალე

შეიტყო, რომ კითერონის მთის კალთებზე, სადაც მეფე ამფიტრიონის ჯოგები
ბალახობდნენ, ერთი საშინელი ლომი გამოჩენილა და თავისი მძვინვარებით
მწყემსებს თავზარსა სცემდა. როგორც კი ეს ამბავი გაიგო, ახალგაზრდა გმირი იქით
გაეშურა, მთას მიადგა შეიარაღებული, უღრან ტყეში შევიდა, ლომი იპოვნა, დაახრჩო,
ტყავი ტანზე მოისხა და პირღია მუზარადის მაგიერ დაიდგა თავზე. ლომის ტყავი
ამის შემდეგ ჰერაკლეს განუშორებელი ატრიბუტი გახდა.

როცა ამ ნადირობიდან ბრუნდებოდა, გზაში შემოეყარა მინიელთა მეფის ერგინეს

მსახურთა რაზმი. ეს მეფე ყოველწლიურად მძიმე და სამარცხვინო ხარკს
ახდევინებდა თებელებს სრულიად უსამართლოდ, და მისი კაცები ამ ხარკის
ასაკრეფად მიდიოდნენ. ჰერაკლეს სათნოების ქალღმერთის დავალებით თავი უკვე
სიკეთის ქომაგად მიაჩნდა და დაუყოვნებლივ შეება ელჩებს, რომელთაც თებეს
მიწაწყალზე ყოველგვარი ძალადობის ნება ეძლეოდათ. ჭაბუკი გმირი მოძალადეებს
იოლად გაუსწორდა, ცხვირები და ყურები დააჭრა, კისერზე დაჰკიდა და ისე
გაისტუმრა თავიანთ მეფესთან. ერგინემ ამ საქმის ჩამდენის დაუყოვნებლივ
გამოგზავნა მოითხოვა და თებეს მეფემ ქვეყნის აოხრების შიშით შეასრულა ეს
მოთხოვნა. ჰერაკლე მინიელებთან გასამგზავრებლად გაემზადა, მამაც მოყმეთა
რაზმი შეადგინა და მტერთან საომრად გაიყოლა. მაგრამ არც ერთ თებელს შინ
იარაღი არ აღმოაჩნდა, რადგან მინიელებს მთელი იარაღი წაეღოთ, რათა თებელებს
ხელის გამოღება და მოძალადეთა განდევნა გაებედათ.

მაშინ ათენამ ჰერაკლე თავის ტაძარძი დაიბარა, საკუთარი იარაღი გადასცა, ჭაბუკები
შეიარაღდნენ იმ აღჭურვილობით, რაც წინაპრებს მტრისათვის წაერთმიათ და
ღმერთებისათვის მიეძღვნათ. ასეთი მცირე შეიარაღებული რაზმით მიუახლოვდა
გმირი საომრად დაძრულ მინიელთა ჯარს ერთ ვიწრო ბილიკზე. აქ მტერს თავისი
სამხედრო ძლიერება და რიცხობრივი სიჭარბე ვერაფერს შველოდა. ერგინე თვითონ
ჩაება ბრძოლაში, ვერაფერს გახდა და თითქმის მთელი მისი ჯარი გაწყდა. მაგრამ
ბრძოლის ველზე დაიღუპა ამფიტრიონიც, ჰერაკლეს მამინაცვალი, მისი მამაცი
თანამებრძოლი. განრისხებული ჰერაკლე ამ ბრძოლის შემდეგ დაუყოვნებლივ
გაემართა ორქომენში, მინიელთა სატახტო ქალაქში, შეიჭრა ჭიშკრებში, ცეცხლი
წაუკიდა სამეფო სიმაგრეს და დაანგრია ქალაქი.

მთელი საბერძნეთი გაოცებული იყო ამ გაუგონარი გმირობით და თებეს მეფემ

კრეონტმა გამორჩეული პატივის ნიშნად თავისი მშვენიერი ასული მეგარა ჰერაკლეს
მიათხოვა. მეგარამ გმირს სამი ვაჟი აჩუქა.

ჰერაკლეს დედა კი მეორედ გათხოვდა, მოსამართლე რადამანთისს გაჰყვა.

თვითონ ღმერთებმა დაასაჩუქრეს სწორუპოვარი გმირი. ჰერმესმა თავისი ხმალი

მისცა, აპოლონმა – ისრები, ჰეფესტოსმა – ოქროს კარპაჭი, ათენამ – საომარი
სამოსელი.

ჰერაკლე გიგანტებთან ბრძოლაში

გმირს მალე მიეცა შემთხვევა, რომ ღმერთებისათვის თავისი მხურვალე მადლობა

საქმით დაემტკიცებინა. გიგანტებს შეება. გიგანტები იყვნენ საზარელი ბუმბერაზები,
რომელტაც ფეხების მაგიერ უზარმაზარი ფორეჯებიანი გველები ესხათ, მახინჯი
სახეები ჰქონდათ, ბანჯგვლიანი თავები და გრძელი წვერ-ულვაში. ეს ზარდამცემი
ბუმბერაზები გეამ ანუ დედამიწამ უშვა ურანოსს, ანუ, ზეცას და მშობელმა
დედამიწამ აუმხედრა ღმერთების ახალ მბრძანებელს ზევსს, რადგან ზევსმა მისი
პირველი შვილები ტიტანები დაამარცხა და ტარტაროსში ჩააგდო.

გიგანტები ქვესკნელის წყვდიადიდან ამოირაგნენ და ფლეგრეის შორეულ ველებზე

გამოჩნდნენ, თესალიაში. მათი მნახველი ვარსკვლავები გაშეშდნენ, ფერი დაკარგეს
ხომლებმა, ხოლო ფებოსმა მზის ეტლი უკან გააბრუნა. ქვეყნიერებაზე წყვდიადი
ჩამოწვა.

– წადით, შეებით, შური იძიეთ ჩემთვის და ღმერთების ძველი ნაშიერებისათვის, –

უთხრა მათ დედამიწამ. – პრომეთეს არწივი ჯიჯგნის, ტიტიოსს ქორი კორტნის,
ატლასს ზურგზე ცის თაღი ადგას, სხვა ტიტანები ბორკილებს აჩხრიალებენ. წადით,
შური იძიეთ, იხსენით ტიტანები! გამოიყენეთ ჩემი საკუთარი კიდურები, მთები და
კლდეები, საფეხურებად და იარაღად! შენ, ტიფონო, გამოსტაცე ღმერთების მეუფეს
ხელიდან სკიპტრა და მეხი! ენკელადოსო, შენ დაამხე პოსეიდონი, განდევნე და
ზღვას დაეპატრონე! რეტოსმა მზის ღმერთს უნდა გამოსტაცოს ეტლის სადავეები,
პორფირიონმა დელფოს სამისნო უნდა აიღოს!

ბუმბერაზების სიხარულს საზღვარი არა ჰქონდა, დედის ასეთი დავალება რომ

ესმოდათ, ისე ხორხოცობდნენ, თითქოს გამარჯვება უკვე მოპოვებული ჰქონდათ,
თითქოს ზეიმით მიათრევდნენ პოსეიდონს არ არესს, ციურ ქოჩორში ჩაავლეს
ხელები აპოლონს და ძირს დასცეს სინათლის ღმერთი. ერთი აფროდიტეს უკვე ცოლს
ეძახდა, მეორეს არტემიდე მოუნდა, მესამე ათენას ისაკუთრებდა. ამ გოროზი
ლაპარაკით გავიდნენ თესალიის ველზე, ავიდნენ მთებზე, მთა მთაზე ააჩხორეს და
ასე შეუტიეს ზეცას.

ამასობაში ირისმა, ღმერთების შიკრიკმა, ელვის სისწრაფით დაიარა ცა და მიწა,

შეყარა ყველა ოლიმპიელი ღმერთი, ზღვასა და ხმელეთზე, ცაში თუ მდინარეწყალთა
წიაღში. მანებიც კი ამოიხმო ქვესკნელიდან. პერსეფონემ მიატოვა თავისი
ჩრდილოვანი სამეფო, და მისი მეუღლე, დაბინდული ქვესკნელის მობინადრე
მდუმარე სულთა მეუფე, შუქის მოძულე რაშებით ოლიმპოზე აფრინდა.

როგორც ალყაშემორტყმული ქალაქის ბინადარნი მოზღვავდებიან ყოველი მხრიდან

და თავს შეიყრიან, რათა მშობლიური ქალაქი დაიცვან, ასე მოგროვდნენ ოლიმპოს
ღმერთები მშობლიურ კერასთან.

– ჩემთან შემოკრებილო ღმერთებო, – მიმართა ზევსმა, – თქვენ ხედავთ, როგორ

შემოგვიტია დედამიწამ თავისი ახალი ნაშიერებით. შეებით და გაგზავნეთ
ქვესკნელსი იმდენი ახალი გვამი, რამდენი ვაჟიც მეამბოხე დედამიწამ
გამოგვიგზავნა!

როგორც კი ზევსმა მოკლე სიტყვა დაასრულა, მეხთა ქუხილი ატყდა ცათა შინა,
ხოლო დაბლა გეამ მიწისძვრით უპასუხა. ბუნება აირია და გახდა მოუწყებელი,
როგორც პირველყოფილი ქაოსის ჟამს. გიგანტებმა მთა მოგლიჯეს, მთაზე დაადგეს,
მოარღვიეს ოსა, პელიონი, ეტა, ათოსი, მოაქუჩეს ერთად, მოგლიჯეს უზარმაზარი
როდოპის მაღალი მთაგრეხილი, მდინარე ჰებროსის ნახევრიანად, ცად ააჩხორეს და
უზარმაზარი კიბით ავიდნენ ღმერთების საბრძანებელში, კლდის ლოდებითა და
ალმოდებული მუხების ტროეცნით დაიწყეს ოლიმპოზე იერიში. მძიმე დღეები
დაუდგა ზევსის მოდგმას.

ორაკულმა უწინასწარმეტყველა ღმერთებს, ვერც ერთი უკვდავთაგანი ვერ

დახოცავსო გიგანტებს და მათი მოკვლა მხოლოდ მაშინ შეიძლება, როცა ღმერთებს
გვერდით რომელიმე მოკვდავი ამოუდგებაო. ეს მისნობა გეამაც იცოდა და
გულმოდგინედ ეძებდა ისეთ ჯადოსნურ წამალს, რომელიც მის გიგანტებს
მოკვდავისათვის უვნებელს გახდიდა. ასეთი უწყვლადობის ბალახი მართლაც
იზრდებოდა დედამიწაზე, მაგრამ გეას ზევსმა დაასწრო. მზეს, მთვარესა და
ვარსკვლავებს უბრძანა, დედამიწა არ გაანათოთო და როდესაც ის ელვის სისწრაფით
მოწყვიტა და ათენას დაავალა, ჰერაკლე ამომიყვანეო.

ოლიმპოს მწვერვალზე კი სასტიკი ბრძოლა იყო გაჩაღებული. არესმა თავისი

მოჭიხვინე რაშები ხელჩართული შეტაკების დროს მტრის რაზმის შუაგულში
შეაჯირითა, მისი საბრძოლო ეტლის თავზე ომის ღმერთის ოქროს ფარი ცეცხლზე
უფრო მხურვალე სხივს აფრქვევდა, მისი მუზარადი ნაპერწკლებს ყრიდა მოფრიალე
ფაფრიდან. გახურებულ ბრძოლაში შუბით განგმირა გიგანტი პელოროსი, რომელსაც
ფეხების მაგირე ორი უზარმაზარი გველი ება, შემდეგ კი მოკრუნჩხულ გვამსა და
მოსისინე გველებს თავისი ეტლით ზედ გადაუარა და გადათელა. მაგრამ ურჩხულმა
თავისი სამი სული მხოლოდ მაშინ ამოუშვა, როდესაც მოკვდავი ჰერაკლე დაინახა.
ჰერაკლე, ის იყო, ამოვიდა ოლიმპოს უმაღლეს საფეხურზე, მიმოიხედა ბრძოლის
ველზე და მაშინვე თავისი მშვილდი მოზიდა, მიზანში ამოიღო გიგანტი ალკიონევსი.
განგმირული ბუმბერაზი ცას მოსწყდა, ძირს გადაფრინდა, მაგრამ როგორც კი
მშობელი მიწის კალთებს შეეხო, ისევ გაცოცხლდა, წამოიწია და ოლიმპოს მიაშურა.
ათენას რჩევით ჰერაკლემ ის დაითრია და მოაშორა მხარეს, სადაც დაიბადა. როცა
უცხო მიწაზე მოხვდა, სულიც დალია.

ახლა გიგანტი პორფირიონი გავიდა სახიფათო ადგილზე, რათა ჰერაკლეს და ჰერას

ცალ-ცალკე შებმოდა. მაგრამ ზევსმა უეცრად შთაუნერგა სურვილი, რომ
ქალღმერთის ნამდვილი სახე პირისპირ ეხილა და ვიდრე პორფირიონი ჰერას
საბურველს აგლეჯდა, ზევსმა მეხი ჰკრა, შემდეგ კი ჰერაკლემ ისრით მოუსწრაფა
სიცოცხლე. უეცრად მეომარი გიგანტების რიგს გამოეყო ურჩი ეფიალტე და
ღმერთებს ცეცხლოვანი თვალები მიანათა.

– ეს კარგი სამიზნეა ჩვენი ისრებისათვის! – სიცილით თქვა ჰერაკლემ გვერდით

მებრძოლის – აპოლონ ფებოსის გასაგონად და მაშინვე ღმერთმა მარცხენა თვალი
გამოსთხარა, ნახევრად ღმერთმა კი მარჯვენა.

ევრიტე მოკლა დიონისემ თავისი კვერთხით – თირსოსით, ხოლო ჰეფესტოსმა

ღვთაებრივი ხელიდან ნიაღვრად დაფრქვეული ცეცხლოვანი ლავით კლიტიოსი
ძირს დაანარცხა. ბრძოლის ველიდან გაქცეულ ენკელადოსს ათენა პალადამ
კუნძული სიცილია ესროლა და შიგ ჩამარხა. ბუმბერაზი პოლიბოტე უფრო შორს
გაექცა პოსეიდონს, კუნძულ კოსს მიაწყდა, მაგრამ ზღვის ღმერთმა ამ კუნძულის
ნაწილი აიტაცა, სტყორცნა და სამუდამოდ დაფარა. ჰერმესს თავზე პლუტონის ზუჩი
ეხურა, გიგანტ ჰიპოლიტოსს შეუტია და მოკლა. ორ დანარჩენს პარკების კომბლები
მოხვდათ და სასიკვდილოდ დაშავდნენ. სხვები ზევსმა განგმირა მეხით და ელვით,
ძირს გადმოყარა დედამიწაზე, სადაც ჰერაკლემ თავისი ისრებით ყველას სიცოცხლე
მოუსწრაფა.

ამ გმირობამ ნახევრად ღმერთს ციურთა სამუდამო პატივისცემა მოუხვეჭა. ზევსმა

ოლიმპიელები უწოდა ყველას, ვინც ამ სასტიკ ბრძოლაში მას ეხმარებოდნენ, რათა
ამიერიდან ამ სიტყვით გაერჩიათ მამაცები ლაჩრებისაგან. ასეთი მაღალი პატივის
ღირსად მოკვდავი ქალის შობილთაგან მხოლოდ დიონისე და ჰერაკლე გახადა.

ჰერაკლე და ევრისთევსი

ჰერაკლეს დაბადების წინ ღმერთების კრებაზე ზევსმა განაცხადა: ვინც დღეს

პერსევსის შთამომავალთაგან პირველი დაიბადება, ყველა სხვა პერსეიდის
მბრძანებელი გახდებაო. ასეთი პატივი მოფიქრებული ჰქონდა მისი და ალკმენეს
შვილისათვის. მაგრამ ცბიერმა ჰერამ ისე მოახერხა, რომ პერსეიდებიდან იმ დღეს
პირველი დაიბადა პერსევსის მეორე შვილიშვილი ევრისთევსი და არა ჰერაკლე,
რომლის დედაც ჰერას სძულდა, როგორც მეტოქე. ამიტომაც არგივიელთა ქვეყანაში
მიკენის მეფედ დაჯდა ევრისთევსი, ხოლო ჰერაკლე გახდა მისი ქვეშევრდომი,
რომელსაც სხვა მოკვდავთათვის შეუძლებელი საგმირო საქმეები დააკისრა.
ჰერაკლე უარს ამბობდა მიკენის უბადრუკი მეფის მორჩილებაზე, მაგრამ ზევსი
თავის გადაწყვეტილებას ვერ დაარღვევდა, ამიტომ გმირს უბრძანა, მიკენის მეფის
ყველა დავალება შეასრულეო. ნახევრად ღმერთი მაინც უხალისოდ ემორჩილებოდა
მოკვდავ მეფეს. ხსნას ეძებდა და დელფოში წავიდა, ორაკულს ჰკითხა თავისი საქმე,
რომ ათი გმირობა უნდა მოახდინო მეფის დავალებით, შემდეგ კი უკვდავებას
გაზიარებენო. საერთო ჯამში ჰერაკლემ თორმეტი საგმირო საქმე ჩაიდინა
ევრისთევსის დავალებით, თუმცა ორი მათგანი მას მიკენის მეფემ არ ჩაუთვალა.

მძიმე საგონებელში ჩავარდა გმირთაგმირი: როგორ ვემსახურო ჩემზე დაბალსა და

უმწეოს! ეს ხომ ჩემს ღირსებას ამცირებსო! მაგრამ თავის მამას ზევსს რომ არ
დამორჩილებოდა, ეს კიდევ უარეს უბედურებას უქადდა, თანაც შეუძლებელი იყო.
ეს ამბავი გაითვალისწინა და კიდეც გამოიყენა ჰერამ, რომლის გულშიაც ღმერთების
წინაშე გმირის დიდმა დამსახურებამაც კი ვერ ჩაკლა ჰერაკლეს სიძულვილი და
მძიმე კაეშანი ბორგნეული სიგიჟით შეუცვალა. ჰერაკლე ისე შეიშალა, რომ თავისი
საყვარელი ნახევარძმისა და თანამებრძოლის – იფიკლე ვაჟის იოლაოსის მოკვლაც კი
განიზრახა, მაგრამ იოლაოსმა გაქცევით უშველა თავს. მაშინ ჰერაკლე საკუთარ
შვილებს დაერია, მეგარასაგან რომ ჰყავდა, და უმოწყალოდ დახოცა, რადგან
ბორგნეულს ეგონა, რომ გიგანტებს ხოცავდა. როცა სიგიჟემ გაუარა, გონს მოეგო,
ჰერაკლე ღრმად შეაწუხა თავისმა საზარელმა საქციელმა, შინ ჩაიკეტა და
ადამიანებთან ყოველგვარი ურთიერთობა შეწყვიტა. ბოლოს, როცა ამნაირი
უბედურებით თავს დატეხილმა ნაღველმა ოდნავ გაუარა, გადაწყვიტა ევრისთევსის
დავალებული სამძიმო საქმეების აღსრულება და ამ მიზნით ევრისთევსს ესტუმრა
ტირინთოში, რაც აგრეთვე ამ მეფის საბრძანებელში შედიოდა.

ჰერაკლესა და ნემეის ლომის ორთაბრძოლა

პირველი გმირობა – "ნემეის ლომი"

პირველად ევრისთევსმა ჰერაკლეს ნემეის ლომის მოკვლა დაავალა: მხეცის ტყავი
მომართვიო საჩუქრად. ამ ძღვენის მირთმევა არ იყო იოლი. ეს მძვინვარე ლომი
ცხოვრობდა პელოპონესში, კლეონესა და ნემეის ტყეებს შორის, არგოლიდის
მიდამოებში. ადამიანის იარაღი ამ ლომს ვერ მოწყლავდა. ზოგიერთები ამბობდნენ,
რომ ეს იყო ტიფონისა და ექიდნეს ნაშიერი, ამ გველ-ქალისა, რომელმაც მრავალი
სხვა ურჩხულიც შვა (სფინქსი, ქიმერა, ლერნეს ჰიდრა). სხვები ამტკიცებდნენ,
მთვარიდან ჩამოვარდაო დედამიწაზე.

ამრიგად, ჰერაკლე ნემეის ლომთან შესაბმელად გაემგზავრა და კლეონეში ჩავიდა,

სადაც ერთმა ღარიბმა დღიურმა მუშამ, სახელად მოლორქოსმა, მეგობრულად
მიიღო. სწორედ იმ დროს ესტუმრა, როცა ეს ღარიბი კაცი ზევსისათვის სამსხვერპლო
ხარის დაკვლას აპირებდა.

– კეთილო კაცო, – უთხრა ჰერაკლემ, – აცალე, იცოცხლოს ამ ხარმა კიდევ ოცდაათი

დღე. თუ ამ დროში ნადირობიდან მშვიდობით დავბრუნდი, შწსწირე მხსნელ ზევსს,
ხოლო თუ მე მომვკვდე, შემომწირე მე, როგორც უკვდავებაში გადასულ კაცს.
ასე დაარიგა და წავიდა. გვერდზე კაპარჭი ეკიდა, ცალ ხელში მშვილდი ეჭირა,
მეორეში თავისი დიდი კომბალი, გარეული ზეთისხილისა, რაც ჰელიკონის მთებში
ნახა და ძირფესვიანად მოგლიჯა. ნემეის ტყეში რომ შევიდა, ყოველ მხარეს თვალს
აცეცებდა, რათა გაშმაგებული მხეცი დაენახა უმალ, ვიდრე ის თვითონ თვალს
მოჰკრავდა.

შუადღე იყო. არც ლომი ჩანდა და არც მისი ბუნაგის გზაბილიკი, რომ კვალს
გაჰყოლოდა. კაციშვილი ვერ ნახა, საზარელი მხეცის შიშს ყველა შინ ჩაეკეტა. ლამის
მთელი დღე დაეხეტებოდა ხშირ ჭალაში, მტკიცედ მოწადინებული, ურჩხულთა
ნაშიერ მხეცთან თავისი ღონე გამოეცადა.

ბოლოს, საღამოხანს, ლომი ტყის ბილიკზე გამოვარდა, რათა ნადირობიდან თავის

ბუნაგში დაბრუნებულიყო. სისხლითა და ხორცით გამაძღარს თავმკერდიდან და
ფაფრიდან დაფლეთილი ნანადირევის სისხლი ჩამოსდიოდა, წითელი ენით ლაშებს
ილოკავდა. გმირმა შორიდანვე დაინახა, თავი ერთ დიდ ბუჩქს შეაფარა და
დაელოდა. როგორც კი ლომი მოახლოვდა, ჰერაკლემ მშვილდი მოზიდა, ისარი
სტყორცნა და კიდეც მოახვედრა გვერდში, მაგრამ ისარი ასხლტა, როგორც კლდეზე,
უკანვე გააბრუნა და ხავსიან მიწაზე დაეცა.

მხეცმა დახრილი თავი ასწია, მიმოიხედა, პირი დააღო, სისხლიანი კბილები

გამოუჩნდა საიერიშოდ მომზადებულს. ასე მიუშვირა ნახევრად ღმერთს ფართო
ფაფრიანი მკერდი. გმირმა მეორე ისარი ესროლა, რათა შიგ ღია ხახაში
მოეხვედრებინა ან მკერდი გაეხვრიტა და სასუნთქში მოხვედროდა. მაგრამ ლომი
უწყვლადი იყო. ისარი ახლაც ასხლტა მკერდზე და ნადირის წინ დავარდა, მის
ფეხებთან. ჰერაკლემ, ის იყო, მესამე ისარიც მოიმარჯვა, რომ მხეცმა დაინახა. მაშინვე
კუდი მაღლა აპრიხა, რისხვისაგან ფაფარი ყალყზე დაუდგა, ზურგი მშვილდივით
მოეხარა, საიერიშოდ გაემზადა და თავბრუდამხვევი ნახტომით მტერთან გაჩნდა.
ჰერაკლემ დააგდო ისარი, კითერონის ლომის ტყავიც მიაყოლა, მარჯვენა ხელით
მოიქნია კომბალი და ისეთი ძალით დაჰკრა კეფაზე, რომ ლომი ჰაერშივე
დარეტიანდა, დაბლა დავარდა და ძლის წამოიწია, აცახცახებულ ფეხებზე დადგა და
თავს უმწეოდ აძაგძაგებდა.

ვიდრე ნადირი გონს მოვიდოდა, ჰერაკლემ მშვილდი და კომბალიც ძირს დააგდო,

მხეცს ჯიქურ მივარდა, ზურგიდან მოუარა, თავს ქვემოთ ხელები სალტეებივით
შემოახვია და მანამდე უჭერდა, ვიდრე არ მოახრჩო, და მისი თავზარდამცემი სული
ჰადესში არ გაგზავნა.

დიხანს ამაოდ ცდილობდა მოკლული ლომის გატყავებას. არც ქვა ეკარებოდა, არც
რკინა. ბოლოს ასეთმა აზრმა გაუელვა: ისევ მისი ბრჭყალებით შევეცდებიო, და
გაუმართლა. უწყვლად ლომს ტყავი მაშინვე გააძრო. მერე ტყავისაგან ჩინებული
ჯავშანი გაიმზადა, ხოლო თავისაგან – საბრძოლო მუზარადი. ახლა კი იგივე ტყავი
მკლავზე გადაიკიდა და ტირინთოს გზას დაადგა.

როცა ევრისთევსმა საზარელი ნადირის ტყავით ხელში მომავალი გმირი დაინახა,

მისი ღვთაებრივი ძალისაგან ელდანაკრავი მეფე სპილენძის დიდ ქოთანში ჩაძვრა.
როცა ქოთნიდან ამოიყვანეს, ჰერაკლეს უბრძანა, ამიერიდან თვალით აღარ
დამენახოო, ქალაქის გალავნის გარეთ გაჩერდი და ჩემი დავალებები პელოპის
შვილის კოპრევსის პირით მოისმინეო.

შვილის ამ დიადი გამარჯვების აღსანიშნავად, ზევსმა ლომის თანავარსკვლავედი

შექმნა. ძველი ბერძნები კი ოლიმპიადის ყოველ მეორე და მეოთხე წელიწადს
აწყობდნენ სახალხო თამაშობებს, რომელიც "ნემეური თამაშების" სახელითაა
შესული ისტორიაში.

მეორე გმირობა – "ლერნეს ჰიდრა"

ჰერაკლე კლავს ლერნეს ჰიდრას, ლუვრიჰერაკლეს მეორე საგმირო საქმე იყო ლერნეს
ჰიდრას მოკვლა. ეს უძლეველი ურჩხულიც იმავე ტიფონისა და ექიდნას ნაშიერი
იყო, ნემეის ლომის და. არგოლიდაში გაიზარდა, ლერნეს ჭაობებში, მერე ხმელეთზე
გამოდიოდა, მუსრს ავლებდა ჯოგებს და აოხრებდა ნათესებს.

უსაშველოდ დიდი იყო ეს ჰიდრა, ცხრათავიანი გველეშაპი. ტანი ხომ გველისა

ჰქონდა, მაგრამ ზედ ცხრა თავი ება, აქედან რვა მოკვდავი იყო, მეცხრე კი, შუაში
უკვდავი და მოუხელთებელი.

ჰერაკლე ამ ურჩხულთან შესაბმელადაც თამამად წავიდა. ამჯერად ეტლი გამართა.

მეეტლედ აიყვანა თავისი საყვარელი ძმისწული და თანამებრძოლი იოლაოსი,
მამინაცვლის შვილის იფიკლეს ძე, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში მუდამ
გვერდით ახლდა. ახლაც საბრძოლო ეტლზე დასვა და ლერნეს ჭაობისკენ გაეშურა.

ამიმონეს წყაროების მახლობლად ერთი გორაკი იყო აღმართული. იმ მაღლობზე

ავიდა ჰერაკლე და იქიდან მიდამოს გადახედა. ბოლოს დაინახა კიდეც, თავის
გამოქვაბულში დაგრაგნილიყო ჰიდრა. მაშინვე ეტლიდან გადმოხტა, იოლაოსი იქვე
დატოვა, ბუნაგთან მიიჭრა და ცეცხლოვანი ისრებით აიძულა მრავალთავიანი
გველეშაპი, რომ თავშესაფრიდან გამოსულიყო. სისინით გამოძვრა ურჩხი მცურავი,
ცხრავე კისერი რწევით აეშვირა მაღლა, და ისე ირხეოდა, როგორც ხის ტოტები
ქარიშხალში.

ჰერაკლე უშიშრად შეეგება, ხელი ჩაავლო და მაგრად შებოჭა. ჰიდრა კი ცალ ფეხზე
დაეხვია, სხვა ვერაფერი იღონა თავის დასაცავად. გმირმა ნამგლის მოყვანილობის
მახვილი იშიშვლა და დაიწყო თავების წაკვეთა, მაგრამ ვერაფერს გახდა. ერთ თავს
რომ წააჭრიდა, მის ადგილზე ორი ამოდიოდა.

გმირს გაუჭირდა: ჰიდრის საშველად ჰერას გამოგზავნილი ერთი უზარმაზარი

ჭაობის კიბორჩხალა გამოვიდა, ჰერაკლეს ფეხში ჩაებღაუჭა. გმირმა კომბალი აიღო
და კიბორჩხალა იქვე მოკლა, მერე კი იოლაოსს უხმო დასახმარებლად. ძმისწულს
უკვე გაემზადებინა დიდი ჩირაღდანი, იქვე გადაშლილი ტყიდან ხეები გამოჰქონდა,
ცეცხლს უკიდებდა, ალმოდებულ ხეებს მაშხალებივით ადებდა ჰიდრის სისხლიან
კისერს, და ახალი თავების ამოსვლას აფერხებდა. ჰერაკლემ ჰიდრას ისევ წააჭრა
ახლად წამოზრდილი თავები, ბოლოს კი უკვდავი თავის მოსჭრა, იქვე გზაზე
დამრახა და ზედ დიდი ლოდი დაადო. ჰიდრის ტანი კი შუაზე გაჭრა, მის სისხლში
თავისი ისრები ამოავლო და შემდეგ რასაც ამ ისრებს სტყორცნიდა, განუკურნებელ
ჭრილობებს აყენებდა, რადგან ჰიდრას სისხლი შხამიანი იყო.

მას შემდეგ, რაც ჰერაკლე და იოლაოსი ბრძოლის ადგილს გასცილდნენ, ჰერამ

თავისი გამოგზავნილი კიბორჩხალა ცაზე აიყვანა და თანავარსკვლავედად აქცია.

მესამე გმირობა – "კერინიის ფურირემი"

ევრისთევსის მესამე დავალება იყო კერინიის ფურირემის ცოცხლად შეპყრობა. ეს
იყო მშვენიერი ცხოველი, ოქროს რქები ჰქონდა, სპილენძის ფეხები და არკადიის
ერთერთ მთაში ბალახობდა. ეს ერთი იმ ხუთ ირემთაგანი იყო, რომელთაც არტემიდე
თავისი პირველი საცდელი ნადირობისას დაედევნა და დაიჭირა კიდეც. ეს
ოქროსრქიანი და სპილენძისჩლიქებიანი იშვიათი ცხოველი ქალღმერთს შეებრალა
და გაუშვა, რადგან ბედისწერის განჩინებაც ასეთი იყო, იგი ჰერაკლეს უნდა შეეპყრო.
ვიდრე ის მომქანცველი ნადირობა განახლდებოდა, ფურირემი თავისუფლად
დანავარდობდა არკადიის ტყეებში და კერინიის იალაღებზე.

მთელ წელიწადს დასდევდა, მაგრამ ფეხმარდი ცხოველი ხელიდან უსხლტებოდა,

მთებსა და ხეობებს აფარებდა თავს. ამ დევნაში ჰერაკლე ჰიპერბორეელთა შორეულ
ქვეყანაში მოხვდა, მდინარე ისტროსის სათავეებთან და ბოლოს კიდევაც დაიჭირა
ფურირემი მდინარე ლადონის სანაპიროზე, ქალაქ ენოეს მახლობლად, არტემიდეს
მთაში. სხვა რომ ვერაფერი მოუხერხა, ისრით დაჭრა ფეხში, დაეწია, მხრებზე
შემოიგდო და მთელი არკადია გამოატარა. აქ შეხვდა ქალღმერთიუ არტემიდე,
რომელსაც თავისი ძმა აპოლონ ფებოსი ახლდა, და მკაცრად უსაყვედურა, ჩემი
სახელობის ნადირის მოკვლა როგორ დააპირეო! თან თითქოს ნანადირევის წართმევა
მოიწადინა.

– ჩემი ნებით არ დამიჭერია, დიდი ქალღმერთო, – თავის გასამართლებლად მიუგო

ჰერაკლემ. – სხვა გზა არა მქონდა. აბა, რანაირად უნდა დამერღვია ევრისთევსის
ბრძანება?

ასე დააცხრო ქალღმერთის რისხვა და საკვირველი ცხოველი შეუფერხებლად

ჩაიყვანა მიკენში.

მეოთხე გმირობა - "ერიმანთოსის ტახი"

როგორც კი ეს დავალება აღასრულა, მორიგი საგმირო საქმის მოსახდენად გაეშურა.

არც ეს იყო იოლი საქმე. მიკენში ცოცხალი უნდა ჩამოეყვანა ტახი, რომელიც
ერიმანთოსის მთიან მხარეში ცხოვრობდა და მთელს მხარეს აოხრებდა. ეს ტახიც
არტემიდეს სახელობისა იყო. სანადიროდ მიმავალმა ჰერაკლემ გზად ფოლოსს
გაუარა, სილენოსის შვილს. როგორც ყოველი კენტავრი, ფოლოსიც სანახევროდ კაცი
იყო, სანახევროდ ცხენი. მეგობარი გულითადი სიხარულით მიიღო, წინ მოხრაკული
ხორცი დაუზვინა, თვითონ კი უმს შეექცა. ჰერაკლეს ნუგბარ საჭმელთან ერთად
რჩეული ღვინოც მოუნდა.
– ძვირფასო სტუმარო, – უთხრა ფოლოსმა. – ჩემს გამოქვაბულში მთელი კასრი
გაუხსნელი ღვინოა, დიონისეს ნაჩუქარი, მაგრამ ის ყველა კენტავრის საკუთრებაა და
მეშინია, ვაითუ ერთი ამბავი ატეხონ. მოგეხსენებათ, კენტავრებს სტუმრები
მაინცდამაინც არ უყვართ.

– არხეინად იყავი, – დაამშვიდა ჰერაკლემ. – კასრი გახსენი და ნუ გეშინია,

კენტავრებისაგან მე დაგიცავ. მწყურია.

ეს კასრი ოდესღაც ღვინის ღმერთმა დიონისემ აჩუქა ერთერთ კენტავრს და

გააფრთხილა: მხოლოდ მაშინ გახსენით, როცა ადამიანთა ოთხი თაობის შემდეგ ამ
მიდამოებში ჰერაკლე ამოვიდესო.

ფოლოსი სარდაფში ჩავიდა. როგორც კი გახსნა კასრი, კენტავრებმა საუცხოო ძველი

ღვინის სურნელება იგრძნეს და გუნდ-გუნდად მოაწყდნენ ფოლოსის გამოქვაბულს,
ფიჭვის ტოტებითა და კლდის ლოდებით შეიარაღებულები.

ზოგიერთები გაკადნიერდნენ და მღვიმეში შევიდნენ კიდეც. ჰერაკლემ მუგუზალები

აიტაცა, ესროლა და განდევნა ცხენკაცები. დანარჩენებს ისრები სტყორცნა და
დაედევნა. სდია მალეამდე, სადაც მისი ძველი მეგობარი, კეთილი კენტავრი ქირონი
ცხოვრობდა. იქ შეაფარეს თავი მისი ტომის ნაშიერებმა. მაგრამ როგორც კი
მოახლოვდა, ჰერაკლემ თავისი შხამიანი ისარი ესროლა. ისარმა ერთ კენტავრს
მკლავში გაუარა, იქვე მყოფ ქირონს უცაბედად მუხლში მოხვდა და შიგ ჩარჩა.

მხოლოდ ახლა დაინახა და იცნო ჰერაკლემ თავისი ძველი მეგობარი, ძლიერ

შეწუხდა, მივიდა, ისარი ამოუღო დ ის წამალი დაადო, რაც თვითონ ქირონმა
ასწავლა. მაგრამ ჭრილობა მოურჩენელი იყო, რადგან ისარი ჰიდრის სისხლით იყო
გაჟღენთილი.

კენტავრმა თავის გამოქვაბულში გადაყვანა ითხოვა და მეგობრის ხელებზე

სიკვდილი ისურვა. ამაო სურვილი გახლდათ! საბრალომ არ იცოდა, რომ თავისდა
საუბედუროდ უკვდავი იყო. ჰერაკლე ცრემლთა ფრქვევით დაემშვიდობა მეგობარს
და აღუთქვა, სურვილს აგისრულებ, სიკვდილს გამოგიგზავნიო, ქირონს კი
ნამდვილად უნდოდა მხსნელი სიკვდილის გამოცხადება, რადგან საშინლად
იტანჯებოდა.

როცა დანარჩენი კენტავრების დევნით დაღლილი ჰერაკლე გამოქვაბულში

დაბრუნდა, თავისი ძველი მეგობარი ფოლოსიც მკვდარი დახვდა. თურმე საცოდავს
მეტისმეტად გაუკვირდა ამ პატარა ისრებით უზარმაზარ კენტავრებს როგორ
ხოცავსო და ერთერთი მოკლული ცხენ-კაცის ჭრილობიდან ისარი ამოუძვრია,
შხამიანი ისარი ხელიდან გავარდნია, ფეხში ჩარჭობია და იქვე მომკვდარა.

ჰერაკლე ძლიერ შეწუხდა. მეგობარი პატივით დაკრძალა და ზედ ის მთა დააფარა,

რომელსაც მას შემდეგ ფოლოე ეწოდება. შემდეგ ისევ წავიდა ტახზე სანადიროდ.
ომახიანი ყიჟინით გამოაგდო ნადირი უღრანი ტყიდან, თოვლიან ველზე დაედევნა,
დაეწია დაქანცულ ღორს, თოკით შეკრა, მხარზე გაიდო და ცოცხალი ჩაიყვანა
მიკენში, როგორც ნაბრძანები ჰქონდა.
როცა ჰერაკლე ამ მეოთხე გმირობიდან დაბრუნდა, იასონის კოლხეთს ლაშქრობის
ამბავი გაიგო და ისე გაჰყვა ევრისთევსისთვის არც კი უკითხავს.

"ჰერაკლესა და ერიმანთოსის ტახის ორთაბრძოლა", ბერლინი

მეხუთე გმირობა - "ავგეას თავლების გაწმენდა"

ამის შემდეგ ევრისთევსმა ჰერაკლე გაგზავნა ისეთ საქმეზე, რაც გმირის საკადრისი არ
იყო და სულაც არ შეეფერებოდა ნახევრად ღმერთის ღირსებას. ერთ დღეში უნდა
გაეწმინდა მეფე ავგეას თავლები (ბოსლები). ავგეა ელიდის მეფე იყო და დიდი
ჯოგები ჰყავდა. მთელი მისი საქონელი სასახლის წინ შემორაგულში ირეოდა,
როგორც ძველად იცოდნენ. მრავალი წლის განმავლობაში ბინადრობდა აქ სამი ათასი
სული პირუტყვი და არც არავის უცდია ბოსლების გაწმენდა. ამ ხნის მანძილზე აქ
დაგროვდა ნაკელის მთელი გორაკები, რაც ახლა ჰერაკლეს, ერთადერთ კაცს,
თავისდა სამარცხვინოდ, ერთ დღეში უნდა გაესუფთავებინა. ევრისთევსი მისგან
შეუძლებელს ითხოვდა.

როცა ჰერაკლე მეფე ავგეას წარუდგა და ასეთი სამსახური შესთავაზა, ისე რომ
ევრისთევსის დავალება არც უხსენებია, გაოცებულმა მეფემ ღიმილი ძლივს შეიკავა:
როგორ იქნება, ასეთი ბრწყინვალე მეომარი, ლომის ტყაოსანი გმირი, ასეთ მონურ,
დამამცირებელ სამუშაოს დახარბდესო! ტავისთვის კი ასე ფიქრობდა: "მრავალი
გამოჩენილი ვაჟკაცი შეუცდენია გამორჩენის სურვილს. ეტყობა, ამ გმირსაც ჩემთან
გამდიდრება მოუწადინებია. ვერაფერს გახდება. მე შემიძლია დიდი გასამრჯელოც
შევთავაზო, მან კი ჩემი ბოსლები ერთ დღეში რანაირად უნდა გაწმინდოს? ეს არავის
შეუძლია. სულ მცირე ნაწილს თუ გაიტანს". ასეთ ფიქრებში იყო მეფე, მერე კი
ხმამაღლა უთხრა:

– მომისმინე, უცხოელო! თუ მართლა გინდა ჩემი ბოსლები დაასუფთავო, მაშინ ერთ

დღეში გაწმინდე და ჩემი საქონლის მეათედიც მიიღე. ჰერაკლეც ამ პირობას
დასჯერდა და წავიდა. მეფეს ეგონა, ნიჩაბს აიღებს და ნაკელში ქექვას დაიწყებსო.
სხვა რა უნდა ეფიქრა? ჰერაკლემ კი ჯერ მეფისწული ფილევსი დაიმოწმა, ასე
მოვილაპარაკეთ და პირი არ გამიტეხოსო. შემდეგ უზარმაზარი ბოსლის ზღუდეს
მიმართა, ცალ მხარეს შესასვლელი მოარღვია და ორ მახლობელ მდინარეს
ალფეიოსსა და პენეიოსს კალაპოტები უცვალა, ორივე უწმინდურ ბოსლებზე მიუშვა,
შემდეგ კი მეორე მხარეს გაუხსნა გასასვლელი.

მთელი დღე შხუოდნენ მდინარეების ნებიერი ტალღები წლობით გაუსუფტავებელ

ბოსლებში და ზვინებად დამდგარი პატივი თან მიჰქონდათ.

საღამოს ბოსელი გაკრიალებული იყო. მაშინ ჰერაკლემ მდინარეები ისევ თავ-

თავიანთ კალაპოტებსი დააბრუნა. ასე შეასრულა ერთ დღესი უსაშველო საქმე, თანაც
ისე, რომ ნაკელში ხელი არ გაუსვრია და სულაც არ დაუმცირებია თავი ამ სასირცხო
საქმით, რაც უკვდავებს არ ეკადრებათ.

როცა ავგეამ გაიგო, გმირს ეს საქმე ევრისთევსის დავალებით შეუსრულებიაო,

ელდანაკრავმა უარი თქვა გასამრჯელოს მიცემაზე და პირი უშალა. არაფერსაც არ
დაგპირებივარო. იმას კი დათანხმდა, რომ საქმე მსაჯულებს განეხილათ. ავგეას აქაც
თავისი მოსამართლეების იმედი ჰქონდა.

როცა მსაჯულები განსასჯელად დასხდნენ, ჰერაკლემ მოწმედ ფილევსი მოითხოვა.

მეფისწულმა მამის წინააღმდეგ მისცა ჩვენება და თამამად განაცხადა, პირობა
შეკრული იყო, ჰერაკლეს გასამრჯელო უკლებლივ ეკუთვნისო. ამით განრისხებულმა
ავგეამ არც კი დაუცდია განაჩენისთვის, ისე ბრძანა, უცხო გმირიცა და ჩემი შვილიც
ჩემი საბრძანებლიდან გამეცალონო.

მეექვსე გმირობა – "სტიმფალიდები"

ჰერაკლე ბედს დამორჩილდა და ისევ თავის მბრძანებელ ევრისთევსთან დაბრუნდა

მორიგი გმირობის ჩასადენად. ევრისთევსმა ავგეას ბოსლების გაწმენდა საქმედ არ
ჩაუთვალა: გასამრჯელო მოგითხოვიაო. მაგრამ დაუყოვნებლივ კი გაგზავნა სამძიმო
საქმისთვის. სტიმფალიდები განდევნეო, დაავალა.

სტიმფალიდები იყვნენ მტაცებელი ფრთოსნები. სიდიდით წეროს უტოლდებოდნენ,

რკინის ფრთები ჰქონდათ, რკინისვე ნისკარტი და ბრჭყალები. ასე მძიმედ
აღჭურვილები თავიანთ მჭრელ ფრთებს ისრებივით ტყორცნიდნენ, ხოლო
ნისკარტებით ამსხვრევდნენ ყველაფერს, ხოცავდნენ ცოცხალ არსებებს და პირში
ლუკმას აცლიდნენ მოსახლეობას.

ჰერაკლემ დავალება მიიღო, სახელმწიფო საზღვრებიდან გაერეკა ეს საშინელი

ფრინველები, სტიმფალოსის ტბის სანაპიროების აბეზარი მობინადრენი.

გმირმა მოკლე გზით იარა და მიადგა ტბას იმ მხარეს, რომელიც ხშირი ტყით იყო
დაჩრდილული. ამ ტყეში უთვალავი სტიმფალიდი ბუდობდა. გუნდებად
დაფრინავდნენ იმის შიშით, რომ მგლებს არ დაეგლიჯათ.

ჰერაკლე შედგა და საგონებელში ჩავარდა: რანაირად უნდა გასწორებოდა ამ ურიცხვ

მტერს, რა ოსტატობა უნდა ეხმარა? უეცრად რაღაც მსუბუქი ხელი შეეხო მხარზე.
მოიხედა და ნახა ათენას ბუმბერაზი მოჩვენება, რომელმაც ორი უზარმაზარი
სპილენძის ჟღარუნა მისცა. ეს დაფები საგანგებოდ გამოეჭედა მისთვის ჰეფესტოსს:
სტიმფალიდების გასარეკად გამოიყენეო, ანიშნა და ისევ გაქრა.

ჰერაკლე ტბის მახლობლად ერთ გორაკზე ავიდა და ჟღარუნები ერთიმეორეს

შემოჰკრა. ფრთოსნებმა ვერ გაუძლეს ამ ხმას და შეშინებულნი გამოფრინდნენ
ტყიდან. მაშინ გმირმა მშვილდი მოზიდა, დაიწყო ისრის სროლა და გაფრენილი
გუნდიდადნ უთვალავი ფრინველი დახოცა. დანარჩენებმა ის მხარე სამუდამოდ
მიატოვეს და აღარასოდეს გამოჩენილან.

მეშვიდე გმირობა – "კრეტას ხარი"

კრეტის მეფემ მინოსმა ზღვის ღმერთს პოსეიდონს აღუთქვა: შენ შმოგწირავ იმას, რაც
ზღვიდან პირველი გამოცურავსო. ასეთი აზრი დაებადა იმის გამო, რომ ფიქრობდა,
პოსეიდონის საკადრისი საქონელი ჩემს ჯოგში არ მომეპოვებაო.

მაშინ ღმერთის ნებით ზღვიდან მშვენიერი სამსხვერპლო ხარი გამოვიდა. ეს უნდა

შეეწირა, ასეთი იყო ღმერთის სურვილი. მაგრამ მეფეს ხარი თვალში მოუვიდა და ისე
მოხიბლა მისმა სილამაზემ, რომ გადაწყვიტა თავის ჯოგში დაემალა და მის მაგიერ
პოსეიდონისათვის სხვა ხარი შეეწირა.

ამით გაბრაზებულმა პოსეიდონმა თავისი ბრწყინვალე ხარი გააგიჟა და ეს საშინელი

პირუტყვი კუნძულ კრეტას რისხვად გადაიქცა. ბორგავდა და ყველაფერს აოხრებდა.

აი, ამ გადარეული ხარის შეპყრობა და მიკენში ჩაყვანა დაავალა ევრისთევსმა

ჰერაკლეს და ეს იყო მისი მეშვიდე საგმირო საქმე.

როცა კრეტას მეფე მინოსმა ჰერაკლეს განზრახვა გაიგო, ძლიერ გაუხარდა, იქნებ
კუნძულის დამღუპველი ველური ხარი მომაშოროსო, და თვითონვე ყოველნაირად
დაეხმარა.

ჰერაკლემ ველად გავარდნილი ხარი მონახა, შეება, საშინელი ბუღრაობით წინ

გამოჭრილს დახვდა, შეება, რქებში მძლავრი ხელები ჩაავლო და გმირული ღონით
სძლია; ისე მოადრეკინა ქედი, რომ მძვინვარე ხარი თან წაიყვანა, მთელი გზა
გადაატარა, ზღვითა თუ ხმელეთით, და არ შეჩერებულა, ვიდრე მეფეს არ მიჰგვარა.

ევრისთევსი ამ საგმირო საქმით კმაყოფილი დარჩა, დიდხანს უყურა, ტკბებოდა

ხარის სილამაზით, შემდეგ კი ხარი ისევ გაუშვა.

როგორც კი ჰერაკლეს ხელს თავი დააღწია, ხარს სიგიჟე ისევ შეუბრუნდა, გაიჭრა
ველად, შეაჯერა მთელი ლაკონია და არკადია, გაიარა ისთმოსის ყელზე, მარათონს
ჩავიდა, ატიკაში, და ყველგან ისევე აოხრებდა მიდამოს, როგორც უწინ კუნძულ
კრეტაზე. მხოლოდ თეზევსმა შეძლო მისი შეპყრობა და მოთვინიერება.

მერვე გმირობა – "დიომედეს ულაყები"

ევრისთევსმა თავის ნათესავს ჰერაკლეს მერვე სამძიმო საქმე დააკისრა: დიომედეს

უხედნი ულაყები უნდა ჩამოეყვანა თრაკიიდან მიკენში.

ეს დიომედე იყო ომის ღმერთის არესის შვილი და შეუპოვარი ბისტონების, ძალზე

მრისხანე, მეომარი ხალხის მეფე. ისეთი გადარეული ბედაურები ჰყავდა, რომ
სპილენძის ბაგაზე რკინის ჯაჭვებით აბამდა. მათი საკვები იყო არა ქერი და ბალახი,
არამედ ადამიანების ხორცი. ვაი იმ უცხოელებს, რომელნიც დიომედეს სატახტო
ქალაქში მოხვდებოდნენ! მეფე სტაცებდა ხელს და ცხენებს დაუყრიდა წინ, ეს იყო
ულაყების საზრდო. ნებიერი რაშები ტყიურებივით შეექცეოდნენ.

როცა ჰერაკლე თრაკიაში ჩავიდა, თვითონ მეფე დიომედე შეიპყრო და

შეუბრალებლად მიუგდო მის საკუთარ ულაყებს, რომელთაც ნაფლეთებად აქციეს.
შემდეგ სპილენძის ბაგის გუშაგებს შეება და სძლია. ეს დარაჯებიც მათმა ბედაურებმა
გადასანსლეს.

ასე გაუმაძღარი ცხენები ცოტა მოთვინიერდნენ და ჰერაკლემ ყველანი ზღვის პირას

გაიყვანა. მაგრამ სანამ ტრაკიის სანაპიროებს დატოვებდა, ბისტონთა ტომი
მოზღვავდა, ჰერაკლე მათ მოუბრუნდა და ბრძოლა გაუმართა. ცხენები კი ჩააბარა
თავის საყვარელ მხელებელს აბდეროსს, ჰერმესის შვილს.

ვიდრე ჰერაკლე ბისტონებს ებრძოდა, ცხენებს ისევ მოშივდათ, ადამიანის ხორცი

მოენატრათ და თავიანთ დარაჯს ეცნენ. როდესაც ჰერაკლემ დამარცხებული
ბისტონები განდევნა და უკან მობრუნდა, მისი საყვარელი მხელებელი უკვე
შეჭმული იყო.

ჰერაკლე ძლიერ შეაწუხა მეგობრის დაღუპვამ და მის სახელზე ააშენა ქალაქი, რასაც
აბდერა უწოდა. ამ ქალაქს რომ საძირვკელი ჩაუყარა და დაასახლა, მერე დიომედეს
ულაყები ისევ მოათვინიერა და მიკენში ჩაიყვანა. ევრისთევსმა რაშები ჰერას უძღვნა.
მათი ჯიში დიდხანს არ გადაშენებულა, ლეგენდის თანახმად, ამავე ჯიშისა იყო
ალექსანდრე მაკედონელის ცხენი ბუცეფალი

მეცხრე გმირობა – "ამაძონთა დედოფლის სარტყელი"

ხანგრძლივი ხეტიალიდან დაბრუნებული ჰერაკლე ამაძონთა წინააღმდეგ

სალაშქროდ გაემგზავრა, რათა ევრისთევსის დავალებით მათი დედოფლის
ჰიპოლიტეს სარტყელი მიკენში ჩაეტანა. ადვილი არ იყო ამორძალების მამაცი
დედოფლისთვის იარაღსაბამი ქამრის შეხსნა.

ამაძონები ერთიანად ქალებისგან შემდგარი ძლიერი მეომარი ხალხი იყო. პონტოში

ცხოვრობდნენ, მდინარე თერმოდონის მხარეში. ეს იყო ერთადერთი ქალთა ტომი,
რომელიც მამაკაცთა საქმეს აკეთებდა. მათებრ ომში გამობრძმედილნი, ზრდიდნენ
მხოლოდ გოგონებს, ვაჟებს კი უკანვე აგზავნიდნენ უცხო მამაკაცებთან, რომელთაც
დროგამოშვებით იწვევდნენ ხოლმე მოდგმის გასაგრძელებლად.

შეიარაღებული ამაძონები ხალისით მიემართებოდნენ ომებში და ტავგამოდებით

იბრძოდნენ. ბრძოლაში რომ ხელი არ შეეშალა, ბავშვობაშივე იწვავდნენ მარცხენა
ძუძუს და ალბათ ამისთვისაც ეწოდათ ამაძონი უძუძო ქალები. მათი დედოფალი
ჰიპოლიტე ძალაუფლების ნიშნად ატარებდა ზემოთხსენებულ სარტყელს, რაც
თვითონ ომის ღმერთს არესს მიეცა საჩუქრად.

ჰერაკლემ მოხალისე გმირთა გუნდი შეკრიბა, გემით გაემგზავრა და მრავალი

თავგადასავლის შემდეგ შეცურა შავ ზღვაში, შევიდა მდინარე თერმოდონის
შესართავში და ამაძონთა დედაქალაქ თემისკირასთან გაჩერდა. აქ შემოეგება
ამაძონთა დედოფალი ჰიპოლიტე. ჰერაკლეს შთამაგონებელმა გარეგნობამ
დედოფალი პატივისცემის გრძნობით აღავსო და როცა მოსვლის მიზეზი გაიგო,
თავაზიანად დაჰპირდა, სარტყელს მოგცემო.
მაგრამ ჰერამ, ჰერაკლეს დაუძინებელმა მტერმა, ამაძონის სახე მიიღო, სხვა ამაძონებს
შორის გაერია და ხმა გაავრცელა, რომ მათი დედოფალი ერთერთმა გადამთიელმა
მოიტაცა. ფიცხლავ აისხეს იარაღი ამორძალებმა და დაუყოვნებლივ დაესხნენ თავს
ბანაკს, რაც ნახევრად ღმერთს ქალაქის წინ გაეშალა. რიგითი ამაძონები სხვა
მეომრებს შეებნენ, წარჩინებულნი კი თვით ჰერაკლეს გარს შემოერტყნენ და მძიმე
ბრძოლა გაუმართეს. პირველი, ვინც მას შეება, თავისი სისწრაფის გამო, აელად იყო
წოდებული, რაც "ქარის პატარძალს" ნიშნავს. მაგრამ ჰერაკლე კიდევ უფრო სწრაფი
გამოდგა. აელა ქარის უსწრაფესად გაექცა გმირთაგმირს, მაგრამ ჰერაკლე დაეწია და
ძირს დასცა. მეორეც პირველსავე იერიშზე დაეცა მკვდარი, ხოლო მესამე, პროთოე,
ორთაბრძოლაში შვიდგზის გამარჯვებული, მალე მათს კვალს მიჰყვა. შემდეგ რვა
დანარჩენი დაიღუპა, მათ შორის არტემიდეს სამი თანამგზავრი. ქალღმერთის
მხლებელნი დღემდე ნადირსა თუ მეომარს შუბს არ აცდენდნენ, ახლა კი ააცდინეს
და ვერც ფარებმა უშველეს. ჰერაკლემ მოისარი ქალები ზედიზედ ჩამოყარა
ცხენებიდან. დაიღუპა ალკიპეც, ამაძონი, რომელმაც ფიცი დადო, სიკვდილამდე
ქალწული დავრჩებიო.

ამაძონთა მამაცი წინამძღოლი მელანიპე რომ ჰერაკლემ შეიპყრო, სისხლისმღვრელი

ბრძოლაც დასრულდა, ამაძონებმა გმირს ზურგი აჩვენეს და ლტოლვით უშველეს
თავს.

გამარჯვებულ ჰერაკლეს ჰიპოლიტემ სიტყვა შეუსრულა და სარტყელი გადასცა.

სამაგიეროდ ჰერაკლემ დედოფალს ტყვექმნილი მელანიპე გადასცა.

უკან რომ ბრუნდებოდა, ტროას სანაპიროზე გმირს ახალი ფათერაკი შეხვა. ტროას
მეფის ლაომედონტის ასული ჰესიონე კლდეზე იყო მიჯაჭვული და ურჩხულის
შესაჭმელად განწირული ელოდა ბედის განჩინებას. მამამისს პოსეიდონმა ტროას
ზღუდე-გალავანი აუშენა და გასამრჯელო არ მიუღია. განრისხებულმა პოსეიდონმა
ტროას მხარეს ზღვის ურჩხული მოუვლინა და ეს საშინელი გველეშაპი ამ მიდამოებს
იმდენ ხანს აოხრებდა, რომ ბოლოს ლაომედონტი იძულებული გახდა, საკუთარი
ასული შეეწირა.

როცა ამ გზაზე ჰერაკლემ ჩამოიარა, მავედრებელი მამა შეეგება და ასულის

გადარჩენა სთხოვა, სამაგიეროდ დაჰპირდა იმ ცხენებს, რომელნიც მამამისისთვის,
ილოსისთვის თვითონ ზევსს ეჩუქებინა. რაღა თქმა უნდა, ზევსის ნაჩუქარი
მშვენიერი რაშები უბრალო ცხენები არ იქნებოდნენ.

ჰერაკლე ნაპირს მიადგა და ურჩხულს დაუწყო ლოდინი. როგორც კი გველეშაპი

გამოჩნდა და ხახა დააღო, რათა მეფის ასული გადაეყლაპა, ჰერაკლე თვალის
დახამხამებაში ურჩხულის ხახაში ჩახტა, მუცელში ჩავიდა, შიგნეული მახვილით
გაუკეპა და მერე ისე გამოვიდა, როგორც მკვლელთა ბუნაგიდან.

უმადურმა და თავხედმა ლაომეტონდმაც უმუხთლა მაშვრალ გმირს, პირი გაუტეხა,

რაშები ტავისთვის დაიტოვა და ჰერაკლე იძულებყლი გახდა, ხელცარიელი
გასცლოდა მეფეს, რომელიც მუქარას უთვლიდა.
გამოხდა ხანი და უსამართლობის გამო განრისხებულმა ჰერაკლემ ტროა დალაშქრა,
დახოცა ლაომედონტი და მისი ვაჟები. პრიამოსი შეიბრალა, ხოლო ასული ჰესიონე
წაიყვანა (პირობის თანახმად) და ტელამონს მიათხოვა. მართალია, ეს უფრო
მოგვიანებით მოხდა. რაშები ზევსმა ტროას მეფე ტროსს აჩუქა მოკვდავთა შორის
უმშვენიერესი ჭაბუკის განიმედეს ცაში გატაცების სამაგიეროდ.

მეათე გმირობა – "გერიონის ხარები"

როგორც კი გმირმა ჰიპოლიტეს საომარი სარტყელი ევრისთევსს ფერხთით დაუდო,
უბადრუკმა მეფემ სულის მოთქმაც კი არ დააცალა, ისე დააკისრა მორიგი სამძიმო
საქმე: ბუმბერაზ გერიონის ხარები მომგვარეო.

გერიონს ეს მშვენიერი მუქ-წითელი ხარები კუნძულ ერითიაზე ჰყავდა, კადირას

(კადიქსის) უბესთან, გაშლილ იალაღებზე ძოვდნენ და ფხიზელ დარაჯებად ადგნენ
მეორე ბუმბერაზი ევრიტიონი და ორთავიანი ძაღლი ორთროსი, ექიდნესა და
ტიფონის საშინელი ნაშიერი, სფინქსის მამა, კერბერისა და ლერნეს ჰიდრას ძმა.
თვითონ გერიონი სამთავიანი და სამტანიანი ბუმბერაზი იყო, ექვსი ხელი ჰქონდა და
ექვსი ფეხი. მიწის შვილი ვერ შეებმებოდა ამ ბუმბერაზ მთა-კაცს.

ჰერაკლემ კარგად უწყოდა, რა ღონესა და მომზადებსაც ითხოვდა ეს სამძიმო

დავალება. მთელმა ქვეყნიერებამ იცოდა, რომ გერიონის მამა ქრიზაორე მთელი
იბერიის (ესპანეთის) მეფე იყო და თავისი ზედწოდება "ოქროს ხმალი" მიღებული
ჰქონდა აურაცხელი სიმდიდრისათვის. რომ მის გარდა ქრიზაორეს ჰყავდა კიდევ
სამი მამაცი და ბუმბერაზი ვაჟი, რომელთაც სათითაოდ ურიცხვი ჯარი, უთვალავი
მრისხანე მეომარი მორჩილებდა. ამიტომაც დააკისრა ევრისთევსმა ჰერაკლეს ეს
საქმე. ასეთ ქვეუანაში ლაშქრობა ნამდვილად სიცოცხლის ფასად დაუჯდება და ამ
საძულველ კაცს თავს დავაღწევო.

მაგრამ ჰერაკლე ამ ახალი საფრთხის შესახვედრადაც თამამად გაემართა. თავისი

ჯარი შეკრიბა კრეტაზე, იმ კუნძულზე, სადაც მხეცები გაწყვიტა. ამ ჯარის
თანხლებით გაეშურა კუნძულ ერითიასკენ და პირველად ლიბიაში გადავიდა. აქ
შეება ბუმბერაზ ანტეოსს, რომელიც მარად ახალ ძალას იკრებდა, როგორც კი თავის
მშობელ დედამიწას შეეხებოდა. ჰერაკლემ ხერხი იხმარა, ბუმბერაზი მძლავრი
მკლავებით აიტაცა და ჰაერშივე გაგუდა. შემდეგ მტაცებელი ნადირებისაგან ლიბიაც
გაწმინდა. კეთილ გმირს სძაგდა სისხლის მსმელი მხეცები, ბოროტი მოძალადეები,
რომელნიც ამპარტავან და უსამართლო მბრძანებლებს მოაგონებდნენ, ასეთებს ხომ
თვითონ გმირთაგმირი ასე დიდხანს ემსახურებოდა!

დიდხანს დაეხეტებოდა უწყლო უდაბნოებში და ბოლოს მოხვდა ერთ ნაყოფიერ,

მდინარეებით დასერილ მხარეში. აქ ერთი ქალაქი დააფუძნა, საარაკო სიდიდისა და
უწოდა ჰეკატომპილოსი (ასჭიშკრიანი). ბოლოს ატლანტის ოკეანის სანაპიროს
მიაღწია, გადირას პირდაპირ, სწორედ აქ აღმართა განთქმული ჰერაკლეს სვეტები
(გიბრალტარი ძველი სახელწოდება).

მზე აჭერდა, სუნთქვა ჭირდა. განრისხებულმა ჰერაკლემ მშვილდი მაღლა აღმართა

და მზის ღმერთს დაემუქრა, გესვრი და ოლიმპოდან ძირს გადმოგაგდებო. ჰელიოსი
გააოცა ჰერაკლეს სითამამემ, მაგრამ რისცხის ნაცვლად წყალობის თვალით
გადმოხედა და გზის გასაგრძელებლად ათხოვა თავისი ოქროს ნავი, რითაც თვითონ
ჰელიოსი დაღამებიდან გათენებამდე ოკეანეში მიცურავს, დასავლიდან
აღმოსავლეთამდე ბრუნდება, რათა დილით მზიური ეტლით ისევ ცის ტატნობზე
ამოვიდეს. ამ ნავში ჩაჯდა ჰერაკლე და თავისი გემების თანხლებით იბერიამდე
გაცურა. აქ მონახა გერიონის სამი ვაჟი თავ-თავიანთ ჯარებიანად. ახლოახლოს
იდგნენ ბანაკად ბუმბერაზი ძმები. ჰერაკლემ ორთაბრძოლაში მოკლა სავიმე ძმა და
დაიპყრო მათი ქვეყანა. შემდეგ კუნძულ ერითიას მიაშურა. იქ პარპაშებდა გერიონი,
იქ აძოვებდა თავის ჯოგებს.

როგორც კი ორთავიანმა ქოფაკმა ორთროსმა ჰერაკლეს ჩამოსვლა იყნოსა, მაშინვე

ყეფით მივარდა. მაგრამ ჰერაკლე კომბლით გაუმასპინძლდა, ჯერ ეს საშინელი
ძაღლი მოკლა და მერე ბუმბერაზი მწყემსი, რომელიც ძაღლის მისაშველიებლად
მოვარდა. შემდეგ საქონელი გამოირეკა და წამოვიდა.

მაგრამ გერიონი დაუყოვნებლივ დაედევნა, დაეწია და საშინელი ბრძოლა გაუმართა.

თვითონ ჰერა გამოჩნდა და ბუმბერაზს მიეშველა, მაგრამ ჰერაკლემ შეუბრალებლად
სტყორცნა ისარი, მკერდში სამმაგსხეულიანი ბუმბერაზიც ისრით განგმირული
დაეცა სამივე ტანით, რომელნიც მუცელთან ერთდებოდნენ. შემდეგ საქონელი
გამოირეკა და საბერძნეთისკენ გასწია.

სახელოვანი საგმირო საქმეებით დააგვირგვინა თავისი მორიგი ლაშქრობა დიდმა

ჰერაკლემ, შორეული გზით რომ შინ ბრუნდებოდა იბერიისა და იტალიის გავლით.

რეგიუმთან ერთერთი ხარი გაექცა, სრუტე გადაცურა და სიცილიაში ჩავიდა.

დაუყოვნებლივ ჩარეკა ჰერაკლემ ზღვის სრუტეში დანარჩენი ხარებიც, თვითონაც
შეჰყვა, ერთერთ ძლიერ ხარს ხელები რქებში ჩაავლო და ასე გადავიდა სიცილიაში.

სხვაც მრავალი ხიფათი შეხვდა თავის გრძელი გზაზე. ჰელიოსის ოქროს ნავით რომ
ლიგურიის სანაპიროებს მიადგა, შეუპოვარი ლიგურიელები მოულოდნელად
დაესხნენ თავს და ხარების წართმევა მოუნდომეს. ჰერაკლე და მისი
თანამოლაშქრეები თავგანწირვით ეკვეთნენ უსამართლოდ აღზრულ მტერს და
საშინელი, საბედისწერო ბრძოლა გაიმართა. ჯერ კიდევ არ იყო გადაწყვეტილი მისი
ბედი, რომ ზევსმა ლიგურიელებს ქვის წვიმა მოუვლინა და მთელი მოიერიშე ჯარი
გაჟლიტა.

ბოლოს ყველა ხიფათი უკან დარჩა, ჰერაკლემ გაიარა იტალია, ილირია, თრაკია,
საბერძნეთში დაბრუნდა და ისთმოსის ყელზე გავლით მიკენში ჩავიდა.

მეთერთმეტე გმირობა – "ჰესპერიდების ვაშლები"

ამრიგად, ჰერაკლემ აღასრულა ბედის განჩინებით დაკისრებული ათი მძიმე სამუშაო.

მაგრამ რაკი ევრისთევსმა ორი არ ჩაუთვალა, იძულებული გახდა ისევ გარჯილიყო
და ორი საგმირო საქმეც დაერთო.
ერთხელ, როცა ზევსისა და ჰერას ღვთაებრივ ქორწილში ყველა ღმერთი ცდილობდა
თვით ღმერთებზე ამაღლებული წყვილისთვის მათი ღირსების საკადრისი საჩუქარი
მიეძღვნა, არც გეას – დედამიწას სურდა სხვებს ჩამორჩენოდა. შორეულ დასავლეთში,
მსოფლიო ოკეანის განაპირას, თავისი წიაღიდან წამოზარდა ხშირტოტებიანი დიდი
ვაშლის ხე, ერთიანად ოქროს ვაშლებით დახუნძლული. ბაღს იცავდა ოთხი
ქალწული, ჰესპერიდებად წოდებული, ღამის ასულნი. ჰესპერიდების გარდა ბაღს
დარაჯობდა ასთავიანი ურჩხული ლადონი, ფორკისის ნაშიერი. ეს ფორკისი იყო
აგრეთვე გრაიების, გორგონების და სხვა ურჩხულთა სახელგანთქმული მამა, მიწის
ასულ კეტოს ძმა და მეუღლე. სწორედ კეტოსგან ეყოლა ასთავიანი ლადონი.

ძილი არასოდეს ეკარებოდა ლადონის მარად ფხიზელ თვალებს და ერთთავად

მომგვრელი სისინშხივილი ისმოდა მის სიახლოვეს. საოცარი ის იყო, რომ ასივე
ყელიდან სულ სხვადასხვანაირი ხმა ამოდიოდა და ეს ქვეწარმავლური
მრავალხმიანობა უერთდებოდა ხმატკბილი ჰესპერიდების გალობას.

აი, ამ ურჩხულისათვის უნდა გამოეტაცა ჰერაკლეს ჰესპერიდების ოქროს ვაშლები,

ასეთი იყო ევრისთევსის მორიგი დავალება.

ნახევრად ღმერთი ალალბედზე გაუდგა შორეულსა და უცნობ გზას, რადგან არ

იცოდა, სად ბინადრობდნენ ჰესპერიდები. მძიმე და ხიფათით სავსე იყო ეს გზა.

ჰერაკლე პირველად თესალიაში მოხვდა, სადაც ბუმბერაზი ტერმეროსი

მძვინვარებდა. ყოველ უცხოელს, ვისაც კი თვალს მოჰკრავდა, კლდესავით მაგარი
თავის ქალით დაეტაკებოდა და სიცოცხლეს უსპობდა. ჰერაკლეც თავის დარტყმით
შეება ბუმბერაზს. ტერმეროსის თავმა ვერ გაუძლი გმირის ღვთაებრივი თავის
დარტყმას და ნამსხვრევებად იქცა.

შემდეგ, მდინარე ექედოროსის პირას, ჰერაკლეს შეხვდა არესისა და პირენეს

უზარმაზარი ნაშიერი, ბუმბერაზი კიკნოსი, რომელმაც საჭიდაოდ გამოიწვია.
ჰერაკლე თავაზიანად ეკითხებოდა ჰესპერიდების ბაღის გზას, ის კერპობდა:
დამეჭიდეო. ბოლოს ჰერაკლე მოთმინებიდან გამოვიდა, მძლავრ მკლავებში
მოიმწყვდია, მოგუდა და დედამიწაზე დაანარცხა.

მოულოდნელად გამოჩნდა თვით ომის ღმერთი არესი, შვილის სიკვდილით

გაავებული, და შურისძიების განზრახვით ჰერაკლეს შეება. ნახევრად ღმერთი
იძულებული გახდა ბრძოლა მიეღო. მაგრამ ზევსმა არ ინება, რომ მის შვილებს ძმათა
სისხლი დაეღვარათ, დაუყოვნებლივ ელვის ისარი ისროლა მებრძოლთა შორის და
დააზავა.

ჰერაკლემ გზა განაგრძო, ილირიის ქვეყანა გაიარა, მდინარე ერიდანოსის გავლა

ჩქარობდა და აქ შეხვდა ნიმფებსმ ზევსისა და თემიდას ასულებს, რომელნიც ამ
მდინარის ტალღებში ცხოვრობდნენ. ჰერაკლემ ამ ნიმფებსაც ჰკითხა ჰესპერიდების
ბაღის გზა.
– მიმართე მდინარის მოხუც ღმერთს ნერევსს, – იყო პასუხი, – ისაა გულთმისანი და
ყველა საიდუმლოების მცოდნე. მძინარე მიეპარე, შებოჭე და აიძულე, გზა
მიგასწავლოს.

ჰერაკლე ასედაც მოიქცა. დაჭერით კი დაიჭირა, შებოჭა კიდეც, მაგრამ მდინარის

ღმერთი ტავისი ძველი ჩვეულებისამებრ ატასნაირ სახეს იღებდა, რომ მისი
მკლავებისათვის თავი დაეღწია. ბოლოს, როცა ვერაფერს გახდა, დაცხრა და გმირს
ასწავლა, ქვეყნიერების რომელ მხარეშიც იყო ჰესპერიდების ბაღი. ჰერაკლემ უკვე
თამამად გაიარა ლიბია და ეგვიპტეში ჩავიდა. აქ ბატონობდა ბუზირისი,
პოსეიდონისა და ლიზიანასას შვილი. ცხრა წლის განუწყვეტელი შიმშილობის
შემდეგ ამ უნაყოფო ქვეყნის მბრძანებელს თურმე ორაკულმა საშინელი რამ უმისნა:
გვალვა და შიმშილი შეწყდება, ზღვას თუ ყოველწლირად ერთ რომელიმე უცხოელს
მსხვერპლად შესწირავთო. ამის შემდეგ ბუზირისი არც ერთ უცხოელს არ ინდობდა,
მისი ბრძანებით ადამიენბს ბოჭავდნენ და მსხვერპლად სწირავდნენ ზევსს.
პირველად კი თვითონ მისანი შესწირა ოლიმპოს მბრძანებელს. ამის შემდეგ
ყოველთვის პოულობდა ბარბაროსი თითო მსხვერპლს და შეუბრალებლად
ღადრავდა ყელს ყველას, ვინც ფეხს ეგვიპტის მიწა-წყალზე შემოადგამდა.

ასევე შეიპყრეს ჩვეულებისამებრ ზევსის ძე ჰერაკლეც და ზევსის საკურთხეველზე

მიიყვანეს. როცა მორჩილმა ჰერაკლემ ნახა, რომ არ ხუმრობდნენ, თვალის
დახამხამებაში დაწყვიტა ბორკილები, დაერია მეფესა და მის სახლეულს,
უმოწყალოდ მოკლა მეფე, მისი შვილი, დახოცა კარისკაცები და შიკრიკი. შემდეგ გზა
განაგრძო, ბევრი იხეტიალა, ბევრი ხიფათი ნახა. როგორც ადრე ვთქვით, ამ
ხეტიალის დროს გაათავისუფლა კავკასიონის კლდეზე მიჯაჭვული ტიტანი
პრომეთე, რომელმაც დაწვრილებით აუხსნა, როგორ მისულიყო ქვეყნიერების
კიდესთან, სადაც ატლასს ცის თაღი ზურგზე ედგა, მერე მის მახლობლად როგორ
ენახა ის ბაღი, სადაც ასთავიანი ურჩხული ჰესპერიდების ოქროს ვაშლებს იცავდა.

წინასწარმეტყველმა პრომეთემ ურჩია, ოქროს ვაშლების მოსაპოვებლად თვითონ ნუ

მიხვალ, ტიტანი ატლასი გაუშვიო. მისი რჩევით ჰერაკლემ ატლასს სთხოვა, ამ
დავალების აღსრულებამდე ცის თაღი მე დამადგიო მხრებზე.

ატლასმა თხოვნა პირნათლად შეასრულა, ბაღთან მივიდა, გველეშაპი ჩააძინა, მოკლა,

ჰესპერიდები მოატყუა, სამი ვაშლი მოწყვიტა და ჰერაკლეს მოუტანა.

– მაგრამ ჩემმა მხრებმა უკვე იგემეს თავისუფლება, – უთხრა გმირს, – უკვე ვიგრძენი,
რა კარგი ყოფილა, ზურგზე რომ სპილენძის მძიმე ცის თაღი არ გადგას, ამიტომ
კვლავ ვეღარ შევიდგამ. – ამ სიტყვებზე მის ფერხთით ოქროს ვაშლები მოლზე
დაყარა და ნახევრად ღმერთს დაუტოვა პატივი, რომ შეუჩვეველი, უსაშველო
ტვირთი ეტვირთა.

ჰერაკლე ფიქრობდა, რა ოინი მოვიგონო, რომ ტვირთი ჩამოვიხსნაო.

– კეთილი, – მიუგო ცის შემკავებელს, – ოღონდ მაცალე, თავი კარგად შევიკრა, რომ
საშინელმა სიმძიმემ თავის ქალა არ გამიხეთქოს. მხრებზეც ლომის ტყავს მოვიხვევ. –
ცხადია, ეს იყო საჭირო ცბიერება.
ატლასს ეს მცირე თხოვნა სამართლიანი ეჩვენა და, მისი აზრით, ერთი წუთით თაღი
ისევ მხრებზე შეიდგა. მაგრამ დიდხანს მოუხდა ლოდინი, ვიდრე ჰერაკლე აუტანელ
ტვირთს კვლავ შეენაცვლებოდა, და მატყუარა თვითონ აღმოჩნდა მოტყუებული.
ზევსის შვილმა ოქროს ვაშლები უმალ აკრიფა, ვიდრე ატლასი მათ დედამიწაზე
დაითვლიდა და მაშინვე იქაურობას გაერიდა.

ევრისთევსის გაოცებას საზღვარი არ ჰქონდა, როცა ჰესპერიდების ბაღში

მოწყვეტილი ოქროს ვაშლები დაინახა. ვერ იქნა, ჰერაკლე გზიდან ვერ ჩამოიშორა!
და მეფემ ეს ვაშლები ისევ მას აჩუქა. მან კიდევ თავის მფარველ ათენას
საკურთხეველზე დადო. ათენამ კი ზევსის ნებით ვაშლები ისევ ჰესპერიდების ბაღში
დააბრუნა, რადგან წმინდა განგებისაგან იცოდა, რომ ეს ვაშლები სხვაგან არ უნდა
ინახებოდეს.

იმის ნაცვლად, რომ საძულველი მეტოქე მოესპო, ევრისთევსმა თავისი დავალებებით

მხოლოდ აამაღლა და სამუდამოდ უკვდავყო ჰერაკლეს სახელი. ასეთი იყო ბედის
განჩინება: ამ საქმეებმა განადიდეს ჰერაკლე, როგორც ყოველი ბოროტებისა და
უკაცურობის რისხვა, ადამიანობის ქომაგი და უდიდესი კეთილისმყოფელი,
როგორიც კაცთა მოდგმას ოდესმე უხილავს.

მეთორმეტე გმირობა – "კერბერი"

ევრისთევსის ვარაუდით, უკანასკნელი საგმირო საქმე ჰერაკლეს იქ უნდა ჩაედინა,

სადაც ადამიანური ძლიერება და სულისკვეთება ვერ გამოადგებოდა. ამჯერად
ქვესკნელის ბნელ ძალებთან შეტაკება ელოდა. აჩრდილთა სამეფოს დარაჯი ძაღლი
კერბერი უნდა ამოეყვანა ზესკნელში.

ტიფონისა და ექიდნეს ნაშობი საზარელი ურჩხული, სპილენძისხმიანი

სისხლისმსმელი ძაღლი კერბერი ქვესკნელის ალაყაფის კართან ება, სულთა
სამყაროს გუშაგობდა, სამი ძაღლის თავი ჰქონდა, ზოგი გადმოცემით კი
ორმოცდაათი და ასიც. გაშმაგებით ყეფდა და ხახიდან შხამიანი დუჟი გადმოსდიოდა
განუწყვეტლივ. გველეშაპის კუდი ეკიდა საშინელ ტანზე, თავსა და მკერდს ბალნად
ესხა მოსისინე გველები, რომელნიც ტანზე ერთიმეორეს ეგრიხებოდნენ.

ეს მძიმე და გაუგონარი მოგზაურობა გამორჩეულ სიფრთხილესა და მომზადებას

საჭიროებდა. ჰერაკლე ატიკის მხარეში წავიდა, ქალაქ ელევსინში, სადაც ზესკნელისა
და ქვესკნელის საიდუმლო ღვთაებრივ ამბებს მენცარი ქურუმები სწვდებოდნენ და
განაგებდნენ. ჰერაკლე აქ ეზიარა ჰადესის საიდუმლოებებს ქურუმ ევმოლპოსის
შემწეობით, შემდეგ კი წმინდა ადგილებში განიწმინდა იმ ცოდვისაგან, რაც
კენტავრების დახოცვით აიკიდა.

შავეთის საშინელებათა ხილვის წინ ასე საგანგებოდ საიდუმლო ძალით აღჭურვილი

ჰერაკლე პელოპონესში წავიდა, ლაკონიის ქალაქ ტენაროსში, სადაც საიქიოს
ჩასასვლელი იწყებოდა. აქედან ჩაჰყვა ქვესკნელის ხვრელის საფეხურებს, სადაც
მიუძღვებოდა სულთა მეგზური ჰერმესი, და ბოლოს შავეთში აღმოჩნდა, პლუტონის
სასახლის წინ.
ეს იყო კაეშნის სამეუფო, სადაც უცხო კაცი დაინახეს, შიშით დაფეთებულნი
გაიქცნენ. ჰერაკლემ ხელი მახვილზე იტაცა, მედუზა უნდა მოვკლაო, მაგრამ ჰერმესმა
ხელი სტაცა, აქ მხოლოდ მიცვალებულთა სულები არიან და უხორცო მოჩვენებებს
ხმარი არ გაჭრისო. მედუზა ხომ პერსევსმა უკვე მოკლა და მეორედ რაღას ავნებდა!
სამაგიეროდ მელეაგრეს მეგობრულად გაუწოდა ხელი, დაელაპარაკა, და ჭაბუკმა
გმირმაც ნახევრად ღმერთს სთხოვა, სალამი გადაეციო იმ ქვეყანაში ჩემს ერთგულ
დას დეიანირას. თან სეევედრა, ცოლად შეირთე და უპატრონეო.

ჰადესის ჭიშკრებს რომ მიადგა, ტავისი მეგობრები თეზევსი და პეირითოოსი ნახა.

პეირითოოსი ცნობილი გმირი იყო, თეზევსის მეგობარი. ოდესღაც მის ქორწილში
პატარძალი ჰიპოდამია კენტავრებმა მოსტაცეს, რასაც მოჰყვა კენტავრებისა და
ლაპითების ომი. გავიდა ხანი და პეირითოოსმა ქვესკნელის დედოფლის, ქალღმერთ
პერსეფონეს გატაცება მოინდომა. ამ მიზნით იახლა თეზევსი და აჩრდილთა
სამეფოში ჩავიდა.

განრისხებულმა პლუტონმა, პერსეფონეს ქმარმა, კადნიერი გმირები შეიპყრო და იმ

უზარმაზარ ლოდზე მიაჯაჭვა, რომელზედაც დაღლილი სულები სხდებოდნენ.

როცა მეგობრებმა ნახევრად ღმერთი იხილეს, ვედრებით გაუწოდეს ხელები და

აცახცახდნენ იმ იმედით, რომ ღმერთთა სწორი გმირის ძალის წყალობით ისევ
ნახავდნენ მზის სამეფოს.

ჰერაკლემ მართლაც ჩასჭიდა თეზევსს მძლავრი ხელი, გაათავისუფლა

ბორკილებისაგან და წამოაყენა მიწაზე მიჯაჭვული გმირი. მისი ასეთივე ცდა, რომ
პეირითოოსიც დაეხსნა, მარცხით დასრულდა, რადგან ფეხქვეშ მიწა იძრა.

ჰერაკლემ გზა განაგრძო და ასკალაფოსი ნახა. ეს იყო ქვესკნელის ღვთაების სტიქსის

შვილი, რომელმაც გაამხილა, პერსეფონემ საიქიოდან დაბრუნებისას ქორწინების
ნიშანი ბროწეული შეჭამაო. პერსეფონე, დიდ ქალღმერთ დემეტრას ასული, ჰადესმა
გაიტაცა, დემეტრა მის ძებნას მოუნდა, დედამიწა უმისოდ გაუდაბურდა. ბოლოს
ზევსმა ისმინა დედის ვედრება, თავის ძმას ჰადესსა სთხოვა, პერსეფონე დედამიწაზე
დააბრუნეო. ჰადესი ზევსს დაემორჩილა, მაგრამ მეუღლეს წინასწარ ცოლქმრული
ერთგულების ნიშანი – ბროწეული აჭამა. ეს ამბავი სტიქსის ძემ ასკალაფოსმა
დაამოწმა და სასოწარკვეთილმა დემეტრამ ასკალაფოსს ლოდი დააფარა. ჰერაკლემ
ლოდი გადააგორა და გმირი გაათავისუფლა.

მერე ჰერაკლე პლუტონის ჯოგებს წააწყდა და განიზრახა მსხვერპლის შეწირვა, რათა

საქონლის სისხლით სულებისათვის წყურვილი მოეკლა. ამ განზრახვას სასტიკად
აღუდგა წინ მწყემსი მენეტიოსი, ხელჩართულ ბრძოლაში გამოიწვია. ჰერაკლე
მიეჭრა, წელზე ხელები შემოხვია, მოუჭირა, ხერხემალი გადაუტეხა და სულსაც
გააცხებინებდა, რომ დედოფალი პერსეფონე არ გამოსარჩლებოდა. ქალღმერთის
თხოვნით, ჰერაკლემ მენეტიოსი ცოცხალი გაუშვა.

ქვესკნელის ჭიშკართან მეფე პლუტონი იდგა და შესასვლელს იცავდა. შავეთის

ღმერთი სასტიკად აღუდგა წინ კერბერის წაყვანას. განრისხებულმა ჰერაკლემ
მშვილდი მოზიდა, მძლავრად სტყორცნა ისარი და ღმერთი მხარში დაჭრა.
პლუტონმა პირველად იგრძნო მოკვდავთა ტანჯვა და რაკი ნახევრად ღმერთიც
დაჟინებით ითხოვდა ჯოჯოხეთის ძაღლის წაყვანას, წინააღმდეგობა აღარ გაუწევია.
ოღონდ ერთი პირობა მოსთხოვა: ისე წაიყვანე, იარაღი არ იხმარო და მკლავების
ღონით შებოჭეო.

ამრიგად, გმირი ხელცარიელი წავიდა ურჩხულის შესაბოჭავად, მხოლოდ სამკერდე

ჯავშანი ეცვა და ლომის ტყავი ემოსა.

მდინარე აქერონტის ნაპირზე ნახა საშინელი ძაღლი, მაშინვე შეება. ყურადღება არ

მიაქცია გამაყრუებელ ყეფას, რაც ნახმევით ორმაგად გაძლიერებულ ქუხილსა
ჰგავდა, სამივე თავი ფეხებს შორის მოაქცია, ხელები კისერზე შემოაჭდო და არ
გაუშვა, თუმცა ძაღლის კუდი ცოცხალი გველი იყო, დაიგრიხა, აიწვართა და ასე
კბენდა გმირს. ჰერაკლემ ფეხი დააჭირა მხეცს, ხელებით კი აწვებოდა, ბოჭავდა და
კრავდა, ვიდრე უძლეველს არ სძლია და გაბაწრული არ დააგდო. შეისვენა წამოიკიდა
და ჰადესის მეორე ხვრელიდან ამოვიდა არგოლიდის ქვეყანაში, ტროიძენთან.

როგორც კი ჯოჯოხეთის ძაღლმა მზის სინათლე იხილა, გაბოროტდა და დაიწყო

პირიდან შხამიანი დორბლის ნთხევა. მალე მიწიდან მოშხამული რკინის სოკო
ამოიზარდა. ჰერაკლემ მაშინვე ჩაავლო ხელი გათოკილ ურჩხულს, ტირინთოში
ჩაიტანა და განცვიფრებულ ევრისთევსს გაუწოდა. მეფე საკუთარ თვალებს არ
უჯერებდა. საბოლოოდ დარწმუნდა, რომ თავის საძულველ ჰერაკლეს თავს ვერ
დააღწევდა, ზევსის შვილი გაუშვა, თავი ანება და იმანაც ჯოჯოხეთის ძაღლი უკანვე
დააბრუნა ქვესკნელში.

კულტი

ჰერაკლეს კულტი გავრცელებული იყო როგორც საბერძნეთში, ასევე რომში. ჰერაკლე

ითვლებოდა პალესტრების და გიმნაზიების მფარველად. სიკიონში გმირის
პატივსაცემად იმართებოდა დღესასწაულები – ჰერაკლიები. მსგავსი დღესასწაულები
აგრეთვე იმართებოდა თებეში, კოსოსზე და მენდოსზე. ჰერაკლეს წმინდა მცენარედ
ითვლებოდა ოქროსფერი ალვის ხე, ზეთის ხილი და სურო. მასვე სწირავდნენ ცხელ
სამკურნალო წყლებს.

როგორც ჩანს, ჰერაკლე თავდაპირველად დორიელთა გმირი იყო. როდესაც

დორიელებმა პელოპონესი დაიპყრეს, იგი არგოსელი პერსევსის შთამომავლად
გამოაცხადეს, რათა ომით მოპოვებული ქვეყანა თავიანთ კანონიერ სამფლობელოდ
ჩაეთვალათ.

იტალიაში ჰერაკლეს კულტი ბერძენმა კოლონიზატორებმა შეიტანეს და ჰერკულესი

უწოდეს. აგრეთვე გმირს მიაწერეს ახალი გმირობები, რომლებიც მან თითქოს
იტალიაში ჩაიდინა. ჰერაკლემ აკრძალა ადამიანების მსხვერპლად შეწირვის
საბინიური ჩვეულება. გაავრცელა ცეცხლთაყვანისმცემლობა. მრავალი რომაული
პატრიციელთა გვარი ჰერაკლეს თავის წინაპრად მიიჩნევდა. ჰერაკლე შემდეგ
მუზათა წინამძღოლადაც აღიარეს. ხელოვნებაში ჰერაკლე უმეტესად გამოისახებოდა
ბავშვად, რომელიც ახრჩობდა ჰერას მიერ მიგზავნილ გველებს. გამოისახებოდა
აგრეთვე ძლიერ მამაკაცად ლირათი ხელში, რომელიც ისვენებს მძიმე
თავგადასავლების შემდეგ. მითები ჰერაკლეს შესახებ გამოიყენეს სოფოკლემ,
ევრიპიდემ და სხვებმა.

ტროას ომი

მშვენიერი ელენე

სპარტის სახელოვან და დიდებულ სამეფოში, მეფე ტინდარეოსის სასახლეში,

ცხოვრობდა მშვენიერი ქალწული ელენე, რომელიც გადმოცემის თანახმად გედის
კვერცხიდან იყო დაბადებული. მთელ საბერძნეთში ვერ იპოვიდით ადამიანს, ვისაც
არ სმენოდა მისი სილამაზისა და სათნოების შესახებ. როდესაც მეფემ ასულის
გათხოვება გადაწყვიტა, უამრავი მთხოვნელი მიაწყდა სპარტას – მეფეები,
უფლისწულები, სახელოვანი მეომრები... ზოგიერთ მეფეს დესპანები გამოეგზავნა
მდიდრული ძღვენით, სხვანი კი თავად სტუმრობდნენ ტინდარეოსს და
უმორჩილესად სთხოვდნენ მშვენიერი ელენეს ხელს.
საგონებელში ჩავარდა სპარტის მბრძანებელი. იცოდა, ამაყი და გამარჯვებებს
ჩვეული მეფეები და დიდებულები შეურაცხყოფად მიიღებდნენ უარს, ხოლო
ელენესა და ტინდარეოსის რჩეულს კი სამუდამოდ მტრად მოეკიდებოდნენ.
იმ დროს სპარტაში იყო ჩასული ითაკის სახელოვანი მეფე ოდისევსი, რომელიც
ტინდარეოსს სთხოვდა, თვალწარმტაცი პენელოპეს ცოლად შერთვაში დახმარებოდა.
სპარტის მეფემ მასაც გაუმხილა თავისი გასაჭირი.
– თუკი უარს არ მეტყვი და პენელოპეს შემართვევინებ, გასწავლი, როგორ
აღმოფხვრა უცილობელი შუღლი სასიძოთა შორის, – უთხრა ოდისევსმა ტინდარეოსს
და როდესაც თანხმობა მიიღო, განაგრძო, – აი, რას გირჩევ, სპარტის დიდებულო
მეფევ, დააფიცე ყველა სასიძო, რომ მათგან ვინც არ უნდა გახდეს მშვენიერი ელენეს
რჩეული, სხვები არ უმტრობენ, ხოლო ელენეს მუდამ დაიცავენ.
მართლაც, მეორე დღეს დიდგვაროვან სასიძოთა წინაშე წარსდგა მეფე ტინდარეოსი
და თავისი პირობა ამცნო შეკრებილთ. რა ძალა ჰქონდათ სასიძოებს? - ყველანი
დამორჩილდნენ სპარტის მეფეს და ფიცი დადეს.
მალე ელენეს რჩეულის ვინაობაც გაცხადდა. ეს იყო მდიდარი და შეუდრეკელი
მენელაოსი.
მრავალი წლის შემდეგ, როდესაც ტინდარეოსი გარდაიცვალა, სწორედ მენელაოსი
გახდა სპარტის მეფე.

უფლისწული პარისი

დიდი ხნის წინათ საქართველოს მახლობლად, მცირე აზიაში, ეგეოსისა და

მარმარილოს ზღვების სანაპიროზე, არსებობდა უძლიერესი სახელმწიფო ტროადა.
მისი დედაქალაქი ტროა, ანუ ილიონი, ჰელესპონტოსის (დარდანელის) სრუტის
ახლოს მდებარეობდა. ტროას დამაარსებელ მეფეებს მისნები აფრთხილებდნენ, რომ
ქალაქს მრავალი უბედურება დაატყდებოდა თავს. ამიტომ ღმერთებმა ტროას მეფის
თხოვნით ქალაქს უძღვნეს ქალღმერთ პალადას ქანდაკება – პალადიონი. ტროელებმა
ქანდაკებას ტაძარი აუგეს და ქალაქის მფარველობა შესთხოვეს. ისინი
დარწმუნებული იყვნენ, რომ ამიერიდან ილიონს საფრთხე აღარ დაემუქრებოდა.
მიუხედავად ამისა, ერთხელ ბერძნებმა დიდი გმირის, ჰერაკლეს მეთაურობით
გაძარცვეს ტროა, დახოცეს მეფე და უფლისწულები, მეფის ასული ჰესიონე კი
გაიტაცეს. მხოლოდ უფლისწული პრიამოსი გადაურჩა სიკვდილს.
პრიამოსმა აღადგინა და გაამაგრა ქალაქი, შეირთო ცოლი და რამდენიმე ვაჟი
შეეძინა. მისი შვილები გამბედაობითა და ღირსებით გამოირჩეოდნენ. მიუხედავად
ამისა პრიამოსს მოსვენებას არ აძლევდა ბერძნებისაგან მიყენებული შეურაცხყოფა,
თუმცა იმედოვნებდა, რომ შეძლებდა მათ მიერ გატაცებული დის გამოხსნას.
ერთხელ, როცა ტროას დედოფალი ორსულად იყო, სიზმარში ნახა, თითქოს
ანთებული ჩირაღდანი შვა, რომლიდანაც ცეცხლი მთელ ქალაქს მოედო.
წინასწარმეტყველებმა აუხსნეს დედოფალს, რომ ვაჟი, რომელსაც იგი ამჯერად
გააჩენდა, სახელმწიფოს დაქცევის მიზეზი გახდებოდა და ამიტომ დაბადებისთანავე
უნდა მოეკლათ. მეფე-დედოფალმა შვილი მოსაკლავად ვერ გაიმეტა და მწყემს
აგელაოსს დაავალა ამის გაკეთება. გულკეთილ აგელაოსს ემძიმა მეფის ბრძანების
აღსრულება, ბავშვი იდას მთაზე წაიყვანა და იქ დატოვა. რამდენიმე დღის შემდეგ
აგელაოსი მიბრუნდა იმ ადგილას, სადაც უფლისწული დატოვა და ნახა, რომ
პატარას დედა დათვი აწოვებდა ძუძუს. მწყემსს შეეცოდა ბავშვი და შინ წაიყვანა
აღსაზრდელად, მეფის სასახლეში კი ძაღლის მოჭრილი ენა მიიტანა იმის ნიშნად,
რომ ჩვილი უფლისწული ნამდვილად მოკლა.
აგელაოსმა ბავშვს პარისი დაარქვა, მწყემსად გაზარდა და არაფერი გაუმხილა მისი
მეფური წარმომავლობის შესახებ. პარისი მუდამ მთებსა და ტყეებში დაეხეტებოდა
და მწყემსავდა ძროხებს. იგი უშიშარი, მოხდენილი, ძლიერი ჭაბუკი დადგა და მალე
სატრფოც გაიჩინა – წყაროს ნიმფა ენონა გახდა მისი გულის სწორი. უვლიდა პარისი
ნახირს, ხეების ქერქზე კაწრავდა სატრფოს სახელს, ერთმანეთს აჯიბრებდა
აგელაოსის ხარებს და გამარჯვებულს მთის ყვავილებით უმკობდა რქებს. რჩეული
ხარიც ჰყავდა პარისს, რომელიც მუდამ იმარჯვებდა. ერთხელ მან პირობაც კი დადო -
თუკი რომელიმე ხარი მის ხარს დაამარცხებდა, გამარჯვებულს გვირგვინს
დაადგამდა თავზე. ომის ღმერთი არესი ისე მოხიბლულა ჭაბუკის თამაშით, რომ
თვითონ ქცეულა ხარად და აგელაოსის ხართან შებმულს, გაუმარჯვნია. პარისს
მაშინვე ყვავილების დიდი თაიგული დაუდგამს მისთვის თავზე. თურმე, ამ ამბავს
ღმერთებიც ადევნებდნენ თვალს, რომლებიც ოლიმპოს მთაზე ცხოვრობდნენ. ისინი
ინტერესით აკვირდებოდნენ ადამიანთა ცხოვრებას და სიამოვნებით ერეოდნენ მათ
საქმეებში. ოლიმპოს მკვიდრთა მრისხანე მბრძანებელს, ყოვლისშემძლე ზევსს,
მოსწონებია მშვენიერი ყმაწვილი და მისთვის სამი ქალღმერთის დავის გადაწყვეტა
მიუნდვია.

განხეთქილების ვაშლი

ეს დავა კი ასე დაიწყო: ზღვის ქალღმერთ თეტისისა და მეფე პელევსის ქორწილში

ღმერთებს განხეთქილების ქალღმერთ ერისის დაპატიჟება დავიწყებოდათ.
განაწყენებული ერისი მაინც მისულა ამ წვეულებაზე და დაუნახავს, რომ ოლიმპოს
მრისხანე მბრძანებლის უმშვენიერეს მეუღლეს, ჰერას, სიყვარულის ქალღმერთი
აფროდიტე და ომის ქალღმერთი ათენა უმშვენებდნენ მხარს. ისინი უშფოთველად
საუბრობდნენ ერთმანეთთან და ვერც კი ამჩნევდნენ განხეთქილების ქალღმერთის
წყენას. ერისმა ტკბილად მობაასე ჰერას, ათენასა და აფროდიტეს ახლოს ბრდღვიალა
ოქროს ვაშლი გააგორა უჩუმრად. ვაშლზე ულამაზესი ასოებით ერთადერთი სიტყვა
იყო ამოტვიფრული - "უმშვენიერესს". ქალღმერთები მართლაც გამორჩეულნი იყვნენ
სილამაზით და ამიტომ სამივემ თავისად მიიჩნია ვაშლი, რის გამოც მათ შორის
განხეთქილება მოხდა. ისინი ისე წაეკიდნენ ერთმანეთს, რომ ზევსის ყურადღებაც კი
მიიპყრეს. მაშინ ოლიმპოს მბრძანებელმა განიზრახა, პარისისთვის დაევალებინა
ქალღმერთთა დავის გადაწყვეტა. ზევსმა ღმერთების მაცნე ჰერმესს უხმო და
უბრძანა, ქალღმერთები პარისთან წაეყვანა იდას მთაზე, რათა ამ გულუბრყვილო და
ალალმართალ მწყემსს დაესახელებინა მათ შორის უმშვენიერესი. აი, ასეთი უბრალო
წყენა გახდა მიზეზი უდიდესი ომისა ძველი მსოფლიოს ისტორიაში. სწორედ ამ
ამბიდან წარმოიშვა ცნობილი გამოთქმა "განხეთქილების ვაშლი".
ჰერმესი ქალღმერთების თანხლებით მივიდა პარისთან, ოქროს ვაშლი გადასცა და
უთხრა:
– მისმინე, ჭაბუკო, შენ იმდენად ლამაზი და მშვენიერი ხარ, რომ ღმერთების
ყურადღებაც კი მიიპყარი, ოლიმპოს მბრძანებელი ზევსი გავალებს, ეს ვაშლი ამ
ქალღმერთთაგან ულამაზესს გადასცე.
პარისს ვერ დაეჯერებინა ჰერმესის მიერ მოტანილი ამბავი, ვერაფრით გაეგო,
რატომ მიანდეს ღმერთებმა უბრალო მწყემსს ქალღმერთთა შორის ატეხილი დავის
გადაწყვეტა. ჭაბუკი მონუსხულივით შეჰყურებდა ზვიადი სილამაზით შემკულ
ქალღმერთებს.
ჯერ ჰერა მიუახლოვდა პარისს.
– მე ზეცის ქალღმერთი ვარ, ჭაბუკო. თუ მაგ ვაშლს მარგუნებ, მეფედ გაგხდი და
უამრავ ხალხს დაგიმორჩილებ, – უთხრა ზევსის მეუღლემ მას.
პარისმა წამით მეფის ბრწყინვალე სასახლეში წარმოიდგინა თავი, მერე იქვე
აღმართულ თოვლიან მწვერვალებს გახედა, მწვანე მინდვრებსა და დაბინდულ
ტყეებს მოავლო თვალი და უცხოდ მოეჩვენა ქალღმერთის დაპირებული დიდება.
სანამ რაიმე პასუხს მოიფიქრებდა, სიბრძნისა და ხელოვნების ქალღმერთი,
თვალნათელი ათენა განმარტოვდა მასთან და უთხრა:
– მისმინე, ყმაწვილო, თუ მე მომცემ ვაშლს, ყველაზე ბრძენ და იღბლიან ადამიანად
გაქცევ, ჩემი მცდელობით, უმამაცესი ვაჟკაცი გახდები და ნებისმიერ ბრძოლაში
გაიმარჯვებ.
ჩაფიქრდა პარისი, მაგრამ ამ დროს სიყვარულის ქალღმერთი, მშვენიერი
აფროდიტე მიუახლოვდა და ტკბილი საუბარი გაუბა:
– პარის, შენ ულამაზესი ჭაბუკი ხარ მთელ სამეფოში, მაგრამ ამ მთებისა და
ტყეების მეტი არაფერი გინახავს და ვერ გრძნობ შენს მშვენიერებას. აი, გიმზერ და
ვფიქრობ, ვინ არის შენი შესაფერი ასული?.. და არავინ მაგონდება შორეული სპარტის
დედოფალ ელენეს გარდა. იგი ულამაზესია ქალთა შორის. თუკი ვაშლს მე მარგუნებ,
მშვენიერი ელენე შენი გახდება.
პარისი მოხიბლა აფროდიტეს სიტყვებმა, წარმოიდგინა სპარტის ულამაზესი
დედოფალი და ძალიან მოუნდა მისი სატრფო გამხდარიყო. მან სიყვარულის
ქალღმერთს მისცა ოქროს ვაშლი – სამ ქალღმერთს შორის აფროდიტე მიიჩნია
უმშვენიერესად. შეურაცხყოფილი ჰერა და ათენა გაშორდნენ მწყემსს და
შურისძიების ჟინით შეპყრობილებმა ტროას დანგრევა გადაწყვიტეს.
 ამ ამბიდან ცოტა ხნის შემდეგ ტროაში ასპარეზობა მოეწყო, რომელშიც პარისმაც
მიიღო მონაწილეობა და ყველა შეჯიბრში ღირსეულად გაიმარჯვა. მეფე პრიამოსის
ვაჟებს შური აღეძრათ ახლად გამოჩენილი ჭაბუკის მიმართ. მწყემსი აგელაოსი
მიხვდა, რომ თუ სიმართლეს არ გაამჟღავნებდა, შეიძლება ხიფათს გადაჰყროდა მისი
გაზრდილი. იგი პრიამოსთან მივიდა და უთხრა:
– მეფეო, ეს ვაჟი შენი ძეა, რომელიც დაბადებისთანავე მთებში გამატანე
მოსაკვდინებლად.
დედოფალმა ჰეკაბემ მისთვის საჩინო ნიშნების წყალობით ამოიცნო ახალგაზრდა
მწყემსში თავისი დაკარგული შვილი. პარისი დიდი სიხარულით მიიღეს სასახლეში.
აქვე დაბინავდა მისი სატრფოც – ნიმფა ენონა.
წინასწარმეტყველებმა კიდევ შეახსენეს პრიამოსს, ამ ვაჟს თუ არ მოიცილებ, ტროა
დაიქცევა მისი მიზეზითო, მაგრამ მეფე-დედოფალმა ვეღარ გაწირა ახლად ნაპოვნი
შვილი.
– ტროას დაცემა მირჩევნია ჩემი მშვენიერი ძის დაღუპვას! – ბრძანა მეფე
პრიამოსმა.

ელენეს მოტაცება

პარისის სასახლეში დაბრუნების შემდეგ მეფე პრიამოსმა დიდებულთა საბჭო

შეკრიბა ბერძნების მიერ მოტაცებული ჰესიონეს გამოხსნის თაობაზე სათათბიროდ.
საბჭოზე ბერძნების წინააღმდეგ გალაშქრება გადაწყდა. ჯარის მეთაურობა პარისმა
იკისრა.
– თუ ჰესიონეს ვერ გამოვიხსნით, მაშინ რომელიმე მეფის ასულს მოვტაცებთ
ბერძნებსო, – უთხრა მან პრიამოსს.
ჭაბუკს გულში ჩარჩენოდა ქალღმერთ აფროდიტეს სიტყვები და მშვენიერი ელენეს
სიყვარულზე ოცნებობდა.
მალე საბერძნეთში გასამგზავრებლად გემები გაამზადეს. პარისმა მოწინავე გემზე
აფროდიტეს ქანდაკება დაადგმევინა. ამით პრიამოსის ძეს სურდა, ეამებინა
სიყვარულის ქალღმერთისათვის, რათა მას დანაპირები შეესრულებინა და ელენეს
დასაკუთრებაში დახმარებოდა.
პრიამოსის ასული, მისანი კასანდრა, მამასთან მივიდა და უთხრა:
– მეფეო, ხელი ააღებინე პარისს საბერძნეთში წასვლაზე, თორემ ამ მგზავრობას
ტროას დაქცევა მოჰყვება!
კასანდრას ნათქვამი უფლისწულმა ჰელენოსმაც დაადასტურა, მაგრამ მეფემ არად
ჩააგდო შვილების გაფრთხილება.
მალე პარისმა ზღვაში შეაცურა თავისი გემები. ცრემლმორეული აცილებდა
უფლისწულს ნიმფა ენონა.
– თუ ბრძოლის ველზე დაიჭრები, ჩემკენ გამოსწიე, მხოლოდ მე შევძლებ შენ
განკურნებას. – უთხრა მან პარისს.
ტროელთა გემებმა ეგეოსის ზღვა გადაცურეს და სპარტას მიადგნენ. მეფე
მენელაოსმა და დედოფალმა ელენემ პრიამოსის ძე პატივით მიიღეს და დიდი
ნადიმი გაუმართეს. ნადიმისას პარისი დაუფარავი აღტაცებით უყურებდა ელენეს.
დედოფალი შეაკრთო სტუმრის სითამამემ, რომელმაც სუფრაზე წითელი ღვინით
წააწერა - «მე შენ მიყვარხარ~. საოცარია, მაგრამ მენელაოსმა ვერ შენიშნა პარისის
უცნაური ქცევა, რამდენიმე დღის შემდეგ კუნძულ კრეტაზე გაემგზავრა, სტუმრის
მასპინძლობა კი დედოფალს დაავალა. მეფის წასვლის შემდეგ პარისმა სიყვარული
გაუმჟღავნა ელენეს. თურმე, სპარტის დედოფალსაც შეჰყვარებოდა ტროელი
უფლისწული და მასთან ერთად იმავე ღამეს დატოვა ქვეყანა. ბედნიერებისგან
გაოგნებულ პარისს ჰესიონეს გამოხსნა აღარც გახსენებია.
სპარტიდან გამოქცეულ პრიამოსის ძეს მრავალი განსაცდელი გადახდა თავს,
საბოლოოდ ტროას მიაღწია და სულ მალე ყოფილმა მწყემსმა უმშვენიერეს
დედოფალზე იქორწინა. ტროელები განაცვიფრა ელენეს სილამაზემ, ყველას
შეუყვარდა იგი. პარისს და ელენეს სამი ვაჟი და ერთი ასული ეყოლათ.
ბერძნების მზადება ტროაზე სალაშქროდ
მთელი საბერძნეთი შეძრა სტუმარ-მასპინძლობის უწმინდესი წესების შებღალვამ
და ულამაზესი დედოფლის მოტაცებამ. საბერძნეთის ყველა კუთხიდან დაიძრა
ჯარები და დაიწყო ტროაზე გალაშქრებისათვის მზადება. საერთო-ბერძნულ
მხედრობას, რომელიც ბეოტიის ქალაქ ავლისში შეიკრიბა, სათავეში ჩაუდგა
მენელაოსის ძმა, მიკენის მეფე აგამემნონი. იისფერი ზღვის სანაპირო ხომალდებით
გაივსო. მაღალ ბორცვზე შემდგარი მეფე აგამემნონი ყურადღებით ამოწმებდა მის
წინაშე დამწკრივებულ მეომართა აღჭურვილობას. აგამემნონსვე მოეყვანა ყველაზე
მრავალრიცხოვანი ჯარი მიკენიდან, კორინთოდან და კლეონიდან – სულ ასი
ხომალდი. მას გვერდით ედგა მტრის ვერაგობით აღშფოთებული ძმა – სპარტის მეფე,
მშვენიერი ელენეს მეუღლე მენელაოსი, რომელსაც ქუდზე კაცი გამოჰყოლოდა
სპარტიდან, ფაროსიდან, მესენიიდან და სამოცამდე ხომალდი შეევსო.
ვინ აღარ მოსულიყო ტროაზე სალაშქროდ? აქ იყო დიდი აიაქსიც – ტელამონის ძე,
თავის ძმასთან, უბადლო მშვილდოსან ტევკროსთან ერთად. ისინი მეგარელებსა და
კუნძულ სალამინის მკვიდრთ მეთაურობდნენ. ლაშქრად წასვლის წინ დიდი
აიაქსისთვის მამას უთქვამს:
– ღმერთები მოგეხმარებიან, თუ მუდამ გამარჯვებაზე იფიქრებ.
ამაზე შვილს უპასუხნია:
– ღმერთების შეწევნით მხდალიც კი გაიმარჯვებს, მე მათ გარეშე მსურს
გამარჯვებაო.
ოლიმპოს მკვიდრთ გაუგიათ დიდი აიაქსის ტრაბახი და განაწყენებულან მასზე.

დიდი აიაქსის მესამე რაზმს მეთაურობდა პატარა აიაქსი – ოილევსის ძე, რომელსაც
ბადალი არ ჰყავდა შუბის ტყორცნაში. "პატარა აიაქსს" იმიტომ ეძახდნენ, რომ
ტანდაბალი იყო. მას მხარს უმშვენებდა ნახევარძმა – მამაცი მედონი.
არგოსელებს სათავეში ედგა დიომედესი, ძმებთან – სთენელოსთან და
ევრიალოსთან ერთად. ძმებს ოთხმოცი გემი მოეყვანათ.
შორეული პილოსიდან მოსულიყო ხანდაზმული ბრძენი მეფე ნესტორი. მას
მებრძოლებით სავსე ოთხმოცდაათი ხომალდი მოეყვანა. მხცოვან მეფეს
განსაკუთრებით აფასებდნენ და რჩევას ეკითხებოდნენ ბრძოლების წინ.
ითაკიდან ოდისევსი მოვიდა წითლად ნაფერი ოცი ხომალდით. ამბობდნენ,
მისანმა უწინასწარმეტყველა ოდისევსს, ომიდან ოცი წლის შემდეგ დაბრუნდები შინ
გაწამებული და უპოვარიო. მისნის სიტყვებმა დააფიქრა, თურმე, ოდისევსი, აღარ
ისურვა ომში წასვლა და მასთან ჩასულ აგამემნონს, მენელაოსსა და პალამედესს
გიჟად მოაჩვენა თავი – გლეხის ტანსაცმლით შემოსილს, უღელში ხარი და ვირი
ჰყავდა შებმული, ყანას ხნავდა და მარილს თესავდა. მაგრამ მიუხვდნენ ეშმაკობას
ითაკის მეფეს და ისიც იძულებული გახდა, დამშვიდობებოდა მეუღლეს – მშვენიერ
პენელოპეს, საყვარელ შვილებს და წასულიყო ომში.
კუნძულ კრეტის მეფემ, იდომენევსმა, ასი ხომალდი შეუერთა ბერძენთა
მხედრობას. მას ფარზე მამალი გამოესახა იმის ნიშნად, რომ მზის ღმერთის,
ჰელიოსის შთამომავალი იყო. მრავალრიცხოვან მხედრობას სარდლობდა
იდომენევსი და ამიტომ აგამემნონთან ერთად მთელი ლაშქრის ხელმძღვანელობასაც
ინაწილებდა.
აქვე იყვნენ ბეოტიელები, ფოკისელები, ათენელები, ევბეელები, არკადიელები,
როდოსელები და სხვანი და სხვანი – საბერძნეთის ყოველი კუთხიდან მოსული
მებრძოლები.

აქილევსი

ბერძენთა ლაშქარს აკლდა მირმიდონელთა მეფე - პელევსისა და ზღვის ქალღმერთ

თეტისის ძე აქილევსი. მას ბავშვობიდანვე გაეთქვა სახელი მოხერხებითა და
სისწრაფით. სწორედ აქილევსის მშობლების ქორწილში მოხდა ქალღმერთთა დავა,
რომელიც ამ სისხლისმღვრელი ომის მიზეზი გახდა.
დაბადებისას აქილევსი დედამ მდინარე სტიქსში განბანა და ამიტომ ადამიანის
ხელით ნაკეთები იარაღი ვერას აკლებდა ჭაბუკს; მხოლოდ ქუსლი ჰქონდა
დაუცველი, რადგან თეტისს სწორედ ქუსლით ეჭირა ბავშვი და მისი სხეულის ამ
ნაწილს სტიქსის წყალი არ შეხებია. აქილევსს კენტავრი, ანუ ცხენკაცი ქირონი
ზრდიდა პელიონის მთაზე, ნადირის ხორცით კვებავდა და საბრძოლო ხელოვნებაში
წვრთნიდა. იმდენად ფეხმარდი იყო თეტისის შვილი, რომ ირმებს ხელით იჭერდა და
განცვიფრებაში მოჰყავდა უძლეველი ღმერთები.
მისანმა კალქასმა ამცნო ბერძნებს – აქილევსის გარეშე ბერძენთა მხედრობა ტროას
ვერ აიღებს, ხოლო თუკი პელევსის ძე მიიღებს ბრძოლაში მონაწილეობას, იგი
სახელოვანი გმირი გახდება, მაგრამ ამავე ბრძოლაში დაიღუპებაო. ამის გამგონე
თეტისმა გოგონას კაბა გადააცვა საყვარელ ვაჟს და სკიროსის მეფის სასახლეში
გადამალა მის ასულთა შორის. ყმაწვილი აქილევსი იმდენად ლამაზი იყო, რომ
კაბაში გადაცმული, ქალიშვილებში არ განირჩეოდა.
აგამემნონმა პელევსის ძის მოსაძებნად ოდისევსი გაგზავნა, რომელმაც ვაჭრად
წარადგინა თავი და თვალისმომჭრელი სამკაულებითა და სხვა საჩუქრებით აავსო
ლიკომედესის სასახლე. რას არ ნახავდით ამ საჩუქრებში – ოქროს საყურეებსა და
ვერცხლის სამაჯურებს, ქარვისა და სპილოს ძვლისაგან ნაკეთებ სამკაულებს,
მრავალი ფერის ქსოვილსა და ნაირგვარ ჭურჭელს. ცბიერმა ოდისევსმა საჩუქრებში
ფარი და მახვილიც ჩადო. მეფის ასულები აღფრთოვანებულნი ათვალიერებდნენ
სამკაულებს, ერთ-ერთმა მათგანმა კი ფარსა და მახვილს სტაცა ხელი. ამით ამოიცნო
ოდისევსმა მშვენიერ ქალწულთა შორის აქილევსი, მიუახლოვდა მას და ჰკითხა:
– შენა ხარ აქილევსი?
– დიახ, მე ვარ, – მიუგო ყმაწვილმა და გაკვირვებით შეხედა შორიდან მოსულ
ვაჭარს.
აქილევსი მაშინ მხოლოდ თხუთმეტი წლის იყო.
– ტროას წინააღმდეგ დიდი ლაშქრობა იწყება. შენ საარაკო დიდება გელის ამ ომში,
თუ ჩვენთან წამოხვალ! – უთხრა ითაკის მეფემ ჭაბუკს.
 აქილევსი უყოყმანოდ დაეთანხმა ოდისევსს, მალე შეკრიბა მირმიდონელთა
ლაშქარი, ორმოცდაათი ხომალდი შეავსო, სათავეში ჩაუდგა და შეუერთდა ელინთა
მხედრობას. პელევსის ძემ თან იახლა მასთან შეზრდილი საყვარელი ძმობილი
პატროკლე.
ბერძნებს სულ 1186 გემი ჰყავდათ და ასიათასამდე მეომარს ითვლიდნენ.

ბერძენთა პირველი გამგზავრება ტროასკენ

ელინთა და კრეტელთა ლაშქარი ავლისში შეიკრიბა. როგორც ითქვა, მხედრობის

საერთო ხელმძღვანელობა ევალებოდა აგამემნონს იდომენევსთან ერთად. მასვე
ეხმარებოდნენ ოდისევსი, პალამედესი და დიომედესი. ელინთა ფლოტს აქილევსი
მეთაურობდა, რომელსაც დიდი აიაქსი და ფენიქსი ჰყავდა თანაშემწეებად.
ლაშქარი სურსათ-სანოვაგითა და ღვინით მოამარაგა დელოსის მეფე ანიოსმა. მას,
ვაჟთან ერთად, სამი ასული ჰყავდა – ელაისი, სპერმო და ოინო. მეფე ანიოსის მიმართ
კეთილად განწყობილმა ღვინისა და ნაყოფიერების ღმერთმა დიონისემ მის
ქალიშვილებს უჩვეულო უნარი მიანიჭა. რასაც ელაისი შეეხებოდა, ზეთად იქცეოდა;
სპერმო ხორბლად აქცევდა ყოველივეს ხელის შეხებით, ხოლო ოინო – ღვინოდ.
ამიტომ მრავალრიცხოვანი ლაშქრის სურსათით მომარაგება მათთვის სიძნელეს არ
წარმოადგენდა. აგამემნონმა გადაწყვიტა, სასწაულმოქმედი ასულები თან წაეყვანა
ლაშქრობაში, მაგრამ მათი მამისაგან უარი მიიღო.
– მისანთა მიერ ნაწინასწარმეტყველებია, რომ ტროა ათი წლის შემდეგ დაეცემა.
მოდით, თქვენი ლაშქრით აქ იყავით ამ დრომდე, ჩემი ქალიშვილები არაფერს
მოგაკლებენ, ხოლო მეათე წელს გაემგზავრეთ ტროასკენ, – უთხრა მათ დელოსის
მეფემ.
აგამემნონს არ მოეწონა ასეთი წინადადება. ოდისევსმა და მენელაოსმა ძალით
აიყვანეს ქალწულები გემზე, მაგრამ დიონისემ ისინი მტრედებად აქცია და
მებრძოლთა ხელიდან დაიხსნა.
ზოგი გადმოცემით, ტროასაკენ გამგზავრებულ მოლაშქრეებს გზა აერიათ და
ტროადას მაგიერ მის მეზობლად მდებარე ქვეყანას – მიზიას მიადგნენ. მიზიელებთან
შეტაკება მალე დამთავრდა, მისმა მეფემ, ტელეფოსმა, მოახერხა ბერძენთა უკუქცევა.
მათი ხომალდები ქალღმერთ ჰერას მიერ ატეხილმა ქარიშხალმა გაფანტა ზღვაში.
მოლაშქრენი საბერძნეთში დაბრუნდნენ და იმავე წელს ისევ შეიკრიბნენ ავლისში.
იფიგენია
ბეოტიაში მეორედ შეკრებილი ბერძენთა მხედრობა დიდხანს იდგა ზღვის
სანაპიროზე. ფლოტი ზურგის ქარს უცდიდა, რომ გამგზავრებულიყო, მაგრამ ამაოდ.
მისანმა კალქასმა იწინასწარმეტყველა, მხედრობა მანამ ვერ დაიძვრება ადგილიდან,
სანამ აგამემნონი თავის ასულ იფიგენიას არ შესწირავს ნადირობის ქალღმერთ
არტემისსო. თურმე, მიკენის მეფეს ქალღმერთის კუთვნილი შველი მოეკლა და
განერისხებინა იგი. აგამემნონი სასტიკ უარზე იდგა.
– თუ ასეა, ლაშქრის მხედართმთავრობა უნდა დატოვო! – განუცხადეს მას სხვა
წინამძღოლებმა.

მხედართმთავარს არ ეჭაშნიკა ეს ამბავი და თქვა:

– ჩემი მეუღლე, კლიტემნესტრა, არასდროს გაწირავს იფიგენიას.
 მაშინ კლიტემნესტრას წერილი მისწერეს – იფიგენიას აქილევსზე დაქორწინებას
ვუპირებთ და სასწრაფოდ ავლისში უნდა ჩამოიყვანოო.
აგამემნონმა მაინც ვერ დათმო შვილი და საიდუმლო ბარათი გაუგზავნა მეუღლეს,
რომლითაც სიმართლეს ატყობინებდა, მაგრამ მისმა წერილმა კლიტემნესტრამდე ვერ
მიაღწია, მენელაოსს ჩაუვარდა ხელში.
კლიტემნესტრა და იფიგენია გახარებულები ჩამოვიდნენ ავლისში, მაგრამ
დაქორწინების ნაცვლად მშვენიერ ასულს საშინელი ამბავი აუწყეს. ის მსხვერპლად
უნდა შეეწირათ ნადირობის ქალღმერთისთვის. კლიტემნესტრას სასოწარკვეთას
საზღვარი არ ჰქონდა. აგამემნონიც დადარდიანებული იყო. აქილევსი ცდილობდა,
როგორმე გადაერჩინა უმანკო ასული. ყველას ეძნელებოდა ამ შემზარავი
მსხვერპლშეწირვის აღსრულება.
თავად იფიგენიამ კი დიდსულოვნად განაცხადა:
– თუკი ჩემი სიკვდილით გზა მიეცემა ბერძენთა ძლევამოსილ ლაშქრობას, თანახმა
ვარ, დავდო თავი მსხვერპლად!..
ქალიშვილის სათნოებამ გული მოულბო არტემისს. ქალღმერთი მოიხიბლა მისი
მშვიდი მორჩილებით და სამსხვერპლოზე აყვანილი ქალწული დაინდო. როცა
ყველაფერი მზად იყო მსხვერპლშეწირვისთვის, ცაში უზარმაზარი ფრინველი
გამოჩნდა, რომელსაც კლანჭებში შველი ეჭირა. უეცრად ყველაფერი ნისლით
დაიბურა და სამსხვერპლოზე იფიგენიას ადგილას შველი აღმოჩნდა. არტემისმა
ასულის ნაცვლად შველი შეიწირა მსხვერპლად, ხოლო იფიგენია ცაში აიტაცა და
სკვითების ქვეყანაში დასვა ერთ ტაძარში თავის ქურუმად.
განცვიფრებული ბერნები დიდხანს უცქერდნენ ოქროსფერი ნისლის საბურველს,
რომლის მიღმა იფიგენია ქრებოდა.
მალე დასავლეთის ქარმა – ზეფირმა დაუბერა და საბერძნეთის ფლოტმა ტროასაკენ
აიღო გეზი.

ომის დასაწყისი

გადაცურეს ელინთა გემებმა ეგეოსის ზღვა და მიუახლოვდნენ ტროას. სანამ გემებს

მიაყენებდნენ ნაპირთან, ოდისევსი და მენელაოსი გააგზავნეს ქალაქში და
შეუთვალეს მეფე პრიამოსს, უბრძოლველად დავტოვებთ თქვენს ქვეყანას, თუ
დედოფალ ელენეს და მასთან ერთად გატაცებულ განძს დაგვიბრუნებთო.
ტროელებმა უარყვეს ბერძნების წინადადება და თავდაცვისათვის მზადება
დაიწყეს. მათ გალავანშემოვლებული ქალაქი კიდევ უფრო გაამაგრეს და
მოკავშირეებს უხმეს დასახმარებლად. ტროელებს მხარში ამოუდგნენ მეზობლად
მცხოვრები ხალხები: დარდანიელები, თრაკიელები, კიკონები, მიზიელები,
ფრიგიელები, მეონიელები, ჰალიძონები და სხვანი.
ბერძნებმა ხომალდები ნაპირს მიაყენეს და ფეხი შედგეს აზიის მიწაზე. ტროელები
გემებისკენ გაემართნენ და ქვები დაუშინეს ელინებს. გაიმართა პირველი ბრძოლა.
ელინთა ხომალდიდან ყველაზე ადრე პროტესილაოსი გადახტა, ეკვეთა
დამხვდურებს, უმალ დასცა რამდენიმე ტროელი, მაგრამ ტროელთა მამაცმა
უფლისწულმა ჰექტორმა სძლია მას. ეს იყო ბერძენთა პირველი მსხვერპლი ტროას
ომში. მალე აქილევსი ეკვეთა მტერს თავისი მებრძოლებით. ტროელთა მხრიდან
ზღვის ღმერთის, პოსეიდონის ვაჟი კიკნოსი ანადგურებდა ბერძენ მეომრებს.
აქილევსი ბაწრით ახრჩობდა მას, მაგრამ ზღვის ღმერთმა გედად გადააქცია ვაჟი და
მოაცილა ბრძოლის ველს. თავდამსხმელთა შეტევას ვერ გაუძლეს ტროელებმა და
ქალაქის გალავანში ჩაიკეტნენ.
ბერძნებმა ხომალდები ნაპირზე გამოათრიეს, იქვე ვრცელ დაბლობზე კარვები
გაშალეს და დაბანაკდნენ. ახლომდებარე მაღლობზე მოჩანდა ქალაქი ტროა, ანუ
ილიონი – ვრცელი და უცხოდ ნაშენი. იგი მაღალი გალავნით იყო გარშემორტყმული
და საიმედოდ დაცული. ქალაქის შუაგულში ათენას მშვენიერი ტაძარი ბრწყინავდა,
იქვე აღმართულიყვნენ მეფე პრიამოსისა და მისი ვაჟიშვილების მშვენიერი
სასახლეები.

ომის მიმდინარეობა

საომარი მოქმედება შესვენებებით მიმდინარეობდა. ქალაქის დამცველები

წარმატებით იგერიებდნენ ელინთა შეტევებს. ისინი ხშირად გალავნის გარეთაც
გამოდიოდნენ და თავდასხმებს აწყობდნენ ბერძნების ბანაკზე. მეომრები შუბებით,
მახვილებით, მშვილდ-ისრებითა და შურდულებით იყვნენ შეიარაღებული; ხელში
ფარები ეჭირათ, ტანზე ჯავშანი ეცვათ, თავზე კი ჩაჩქანი ეხურათ. დიდგვაროვანნი
ცხენებშებმული ეტლებით იბრძოდნენ.
ბრძოლები მდინარე სკამანდროსის დაბლობზე იმართებოდა. ბერძენთა ბანაკიდან
გამოიჭრებოდა ხოლმე რომელიმე მხედართმთავარი და მთელ ლაშქარს
გამოიყოლებდა. ტროელებისა და მათი მოკავშირეებს ზვავივით ატყდებოდნენ
ხოლმე თავს დიომედესისა და დიდი აიაქსის მეთაურობით მებრძოლი რაზმები.
მედგრად ებრძოდნენ მტერს აგამემნონი, მენელაოსი, ოდისევსი და მოხუცი
ნესტორი. აქილევსი მტრის რაზმის შუაგულში იჭრებოდა და შიშის ზარს სცემდა
ტროელთ. მასთან შებმას პრიამოსის მამაცი ძე ჰექტორიც კი გაურბოდა. ხშირად
მთელი დღე გრძელდებოდა დილით დაწყებული ბრძოლა. ღამის დადგომისას
გაიყრებოდნენ ხოლმე მებრძოლნი და თავიანთ პოზიციებს მიაშურებდნენ. ბერძნები
კარვებთან ბრუნდებოდნენ, სადაც მონები და მოსამსახურენი ვახშამს ახვედრებდნენ
მოგიზგიზე კოცონებთან. ტროელები გალავანს შიგნით, ქალაქში შედიოდნენ,
ჭიშკარს რაზავდნენ და უშიშრად გრძნობდნენ თავს. ბრძოლით დამაშვრალებს იქ
დიასახლისები აპურებდნენ, მტვერსა და სისხლს ჩამოჰბანდნენ და ღვინით სავსე
სასმისებს აწვდიდნენ.
ზოგჯერ ორთაბრძოლებიც იმართებოდა მოწინააღმდეგეთა შორის. ძალგულოვანი
გმირები გამოდიოდნენ ბრძოლის ველზე და ერკინებოდნენ ერთმანეთს. მათ თვალს
ადევნებდნენ ქალაქის გალავნიდან და ბერძენთა ბანაკის მისადგომებიდან.
ორთაბრძოლაში გამარჯვებული იარაღს აჰყრიდა ხოლმე დამარცხებულს და
ტრიუმფით ბრუნდებოდა უკან.
ბერძნები ტროას ახლომდებარე დასახლებებსაც ესხმოდნენ თავს. აქილევსმა იდას
მთაზედაც კი ილაშქრა, მწყემსები დააწიოკა და ჯოგები ჩამორეკა თავის ბანაკში. ამის
შემდეგ პელევსის ძემ დაიპყრო ქალაქები – კოლოფონი, სმირნა, სიდა და ლირნესი.
ლირნესში იგი შეხვდა სახელოვან ენეასს, აფროდიტესა და ანქისესის შვილს,
რომელიც ტროელთა მხარეს იბრძოდა.
ამ ბრძოლების დროს ბერძნებმა ხელში ჩაიგდეს ულამაზესი ქალწული – სინათლის
ღმერთ აპოლონის ქურუმის, ქრისეს ქალიშვილი ქრისეისი. ნადავლის გაყოფისას
ქრისეისი აგამემნონმა დაისაკუთრა, ხოლო აქილევსს ტროელი მისნის მომხიბვლელი
ასული ბრისეისი ხვდა წილად.
შეტაკებები გრძელდებოდა, მაგრამ ომს დასასრული არ უჩანდა. ბერძნები
ბრძოლის ველზე ჯაბნიდნენ ტროელებს, თუმცა ქალაქის გალავანში შესვლას ვერ
ახერხებდნენ.
ამასობაში ომის დაწყებიდან ცხრა წელი მიილია.

აქილევსისა და აგამემნონის დავა

ომის მეათე წელს ბერძენთა ბანაკში შავი ჭირი გაჩნდა. უკურნებელი სენი
აპოლონმა მოუვლინა ელინებს მისი ქურუმის – ქრისესის განაწყენებისათვის.
ქურუმი ქრისესი ბერძენთა ბანაკში მისულა და თავისი მშვენიერი ქალიშვილის,
ქრისეისის გათავისუფლება უთხოვია აგამემნონისათვის. მხედართმთავარს ყურად
არ უღია მოხუცის მუდარა და ბანაკიდან გაუგდია იგი. უნუგეშო მამას სინათლისა და
მისნობის მფარველი აპოლონისთვის უთხოვია ბერძნების დასჯა.
განრისხებული აპოლონი მაშინვე გამოემართა ოლიმპოს მწვერვალიდან და შავი
ჭირი შეჰყარა ელინ მებრძოლებს. ათი დღე უმოწყალოდ იჟლიტებოდა ჯარი. მისანმა
კალქასმა ახსნა უბედურების მიზეზი – ქრისესის განაწყენებისთვის სჯის აპოლონი
ბერძნებსო. ამ ამბავმა განარისხა გმირი აქილევსი. იგი აგამემნონთან მიიჭრა და
მოსთხოვა, დაუყოვნებლივ დაებრუნებინა ქრისეისი მამისათვის.
– ახლა დათმე ქურუმის ასული, სამაგიეროდ, როცა ტროას ავიღებთ, დანაკარგს
სამმაგად გიზღავთ, – უთხრა მან მთავარსარდალს.
აგამემნონმა გაათავისუფლა ქრისეისი და მამასთან გაგზავნა, მაგრამ ზარალის
ანაზღაურება მაშინვე მოითხოვა.
– მე დაპირებებით ვერ დავკმაყოფილდები, ახლავე მოვითხოვ ქრისეისის
სამაგიეროს, შენი ბრისეისი უნდა მომცე! – უკმეხად მიახალა აქილევსს.
პელევსის ძე აღაშფოთა მთავარსარდლის სიტყვებმა.
– როგორ ბედავ ასეთ ურცხვობას! მე შენთვის და შენი ძმის, მენელაოსისათვის
სისხლსა ვღვრი ბრძოლის ველზე, შენ კი ჩემი კუთვნილი ნადავლის მიტაცება გსურს.
ახლავე დავტოვებ აქაურობას და დავბრუნდები ჩემი მებრძოლებით საბერძნეთში! –
უპასუხა აქილევსმა.
– დაბრუნდი, თუ გსურს, უშენოდაც ვეყოფით ტროელებს, ოღონდ სანამ უკან
წახვიდოდე, ლამაზღაწვება ბრისეისი უნდა გადმომცე, – უთხრა აგამემნონმა
აქილევსს, – ამით გაიგებ, რომ ამ ლაშქარში უზენაესი მბრძანებელი მე ვარ და არა შენ!
აქილევსი ამ სიტყვებმა მეტად განარისხა და მახვილით აპირებდა აგამემნონის
განგმირვას, მაგრამ ქალღმერთმა ათენამ შეაჩერა იგი სხვებისგან უჩინრად. პელევსის
ძემ მცირედ დაიცხრო რისხვა და მიმართა მთავარსარდალს:
– შენ მშიშარა და ლოთი ხარ, აგამემნონ! როცა ჩვენ ბრძოლის ველზე სისხლსა
ვღვრით, ბანაკში ზიხარ და ნაალაფარს ელოდები, არა მსურს შენთან ერთად ბრძოლა,
ვტოვებ თქვენს ბანაკს, იცოდე, მალე ძალიან დაგჭირდებით, მაგრამ გვიან იქნება!
წამოდგა პილოსის ბრძენი მეფე ნესტორი და განრისხებული მეომრების ტკბილი
სიტყვებით დაშოშმინება სცადა:
– დაწყნარდით გმირებო, მეტად გაიხარებენ ტროელები, თუ თქვენს დავას
მოჰკრავენ ყურს. შენ ძლიერი ხარ, აგამემნონ, მაგრამ უსამართლოა შენი მხრიდან
ბრისეისის მოთხოვნა. შენც დამშვიდდი, აქილევს. მიკენის მეფე ამ ომში ჩვენი
ხელმძღვანელია, ჩვენ საერთო მიზანი გვაქვს და განხეთქილებით მტერს ნუ
გავახარებთ.
მხცოვან ნესტორს ყურადღებით მოუსმინეს.
– მართალს ბრძანებთ, მოხუცო, მაგრამ ამ კაცმა აღზევება მოინდომა, რის
უფლებასაც მე არ მივცემ, – განაცხადა აგამემნონმა.
– ლაჩარი ვიქნები, თუ შენს ბრძანებას დავემორჩილები. შეგიძლია მხევალი უკან
დაიბრუნო, მაგრამ ჩემს ჯართან კი ხელი არა გაქვს! – თქვა აქილევსმა და დატოვა
ბანაკი.
აგამემნონის ბრძანებით, ბრისეისი წაიყვანეს აქილევსის ბანაკიდან. პელევსის ძეს
წინააღმდეგობა არ გაუწევია აგამემნონის მსახურებისთვის, მაგრამ შეურაცხყოფილმა
ზურგი აქცია ბრძოლის ველს და თავის ბანაკში ჩაიკეტა.
პარისისა და მენელაოსის ბრძოლა
ტროელებმა შეიტყვეს ბერძენთა შორის განხეთქილების ამბავი და
გულმოცემულებმა შეუტიეს მტერს. აგამემნონს შეეშინდა ბრძოლის გაგრძელება და
დათანხმდა ტროელების წამოყენებულ პირობას – პარისისა და მენელაოსის
ორთაბრძოლას გადაეწყვიტა ომის ბედი.
დედოფალი ელენე ქალაქის კედლებიდან ადევნებდა თვალს ამ ორთაბრძოლას.
ერთი კოშკიდან მოხუცმა ტროელებმა დაინახეს იგი და დედოფლის სილამაზით
განცვიფრებულებმა წამოიძახეს:
– ნამდვილად ღირს ასეთი ქალი იმ გაჭირვებად, რასაც ბერძნები და ტროელები
იტანენ ამ ომში, უკვდავ ქალღმერთებს უტოლდება იგი სილამაზით.
მერე მეფე პრიამოსი შემოხვდა ელენეს და თავისთან იხმო ტკბილი სიტყვით:
– მოდი, ჩემო საყვარელო ასულო, ჩემთან ჩამოჯექი, ერთად ვადევნოთ თვალი
ბრძოლის ველს. ისიც იცოდე, რომ შენ არ მიგიძღვის ბრალი ამ ომში, იგი ღმერთებმა
წამოიწყეს.
– აი, ისაა აგამემნონი, მის ახლოს ოდისევსი და იდომენევსია, – ტროას გალავნიდან
აჩვენებდა ელენე მეფე პრიამოსს ბერძენთა წინამძღოლებს.
მალე პრიამოსი ბრძოლის ველზე იხმეს, რათა ფიცი დაედო ბერძნებთან, რომ
ორთაბრძოლის პირობები არ დაირღვეოდა.
პარისის ნასროლი შუბი ფარზე შეელეწა მენელაოსს, მერე სპარტის მეფემ
სტყორცნა შუბი მოწინააღმდეგეს, ფარი გაუხვრიტა და აბჯარშიც გაატანა. ამის
შემდეგ ხმალი იშიშვლა მენელაოსმა და დაჰკრა პარისის მუზარადს, მაგრამ
გადაიმსხვრა მახვილი; ბოლოს მიიჭრა ტროელ უფლისწულთან, ჩაჩქნის ღვედში
ჩაავლო ხელი და ელინთა მხედრობისაკენ წაათრია, მაგრამ აქაც არ გაუმართლა,
ღვედი გაწყდა და მოწინააღმდეგის ჩაჩქანი შერჩა ხელში. ამასობაში ქალღმერთმა
აფროდიტემ პარისს ბურუსი შემოახვია და ბრძოლის ველს მოაშორა.
ქალაქში დაბრუნებული პარისი ელენეს შეხვდა. ქალმა საყვედურით აღსავსე მზერა
მიაპყრო მეუღლეს, რადგან მენელაოსმა დაჯაბნა იგი.
ბერძნებმა გამარჯვებულად ჩათვალეს თავი, მაგრამ ტროელებმა გატეხეს ფიცი.
მხარეებს შორის შეთანხმება რომ დაერღვიათ, ჰერამ და ათენამ ზევსიც ჩარიეს
ომში. ათენას ძალისხმევით, ტროელთა მხრიდან პანდაროსმა ესროლა ისარი
მენელაოსს და მსუბუქად დაჭრა. ამის მნახველმა ბერძნებმა ისევ შეუტიეს
ტროელებს. გაჩაღდა სასტიკი ბრძოლა. მძვინვარებდნენ მებრძოლები, ბევრიც დაეცა
ბრძოლის ველზე. იერიშზე დიომედესი გადავიდა, რომელსაც მთელი ლაშქარი
გაჰყვა. ბერძნებმა თითქმის მიაღწიეს ქალაქის კედლებს. შეუდარებლად იბრძოდა იმ
დღეს დიომედესი, ყველა გმირს აჯობა მამაცობით. მან ჯერ პანდაროსი მოკლა, მერე
უზარმაზარი ლოდი ესროლა ენეასს და აფროდიტე რომ არა, მასაც მიწასთან
გაასწორებდა. ძლევამოსილმა არგოსელმა ბოლოს ქალღმერთი აფროდიტე და თვით
ომის ღმერთი არესიც კი დაჭრა და გააძევა ბრძოლის ველიდან.

ჰექტორი და ანდრომაქე

სანამ მორიგ ბრძოლაში ჩაებმებოდა, ტროელთა წინამძღოლი ჰექტორი ქალაქში

შებრუნდა. მას მისანმა ძმამ, ჰელენოსმა, ათენასათვის ახალი მსხვერპლის შეწირვა
ურჩია. ჰექტორმა დედას დაავალა, მსხვერპლი შეეწირა და ეთხოვა ათენასათვის
ბერძენთა გმირის, დიომედესის შეჩერება.
ჰეკაბემ შეასრულა შვილის დავალება, თორმეტი ხარი შესწირა ათენას.
ტროას დედოფალი მხურვალედ ავედრებდა ქალაქის მფარველ ქალღმერთს
სამშობლოს, ოჯახს, თავისი შვილების სიცოცხლეს, სთხოვდა ბერძნების შეჩერებას:
– მისმინე, თვალნათელო ქალწულო, მახვილი გადაუმსხვრიე დიომედესს და
ტროას კედლებთან დაცემული მაჩვენე იგი.
ჰექტორი ელენესთან მონებივრე პარისთან მივიდა, ლაჩრობისათვის გაკიცხა და
ბრძოლისკენ მოუწოდა; ბოლოს მეუღლის – ანდრომაქესა და შვილის მოსაძებნად
წავიდა და ქალაქის გალავანთან ნახა ისინი.
– ნუღარ დაბრუნდები ბრძოლის ველზე, – უთხრა მას ანდრომაქემ, – იქნებ
ჯობდეს, ქალაქში გამაგრებულიყავით და აქედან გებრძოლათ მტერთან, შენ რომ
დაგკარგო, მეც ჰადესის პირქუშ სამეფოში მომიწევს ჩასვლა, რაღა მანუგეშებს
ამქვეყნად?
– დამშვიდდი, ძვირფასო, როგორ გავერიდო ბრძოლას, როცა ქვეყნის ბედი წყდება?
მირჩევნია, ბრძოლის ველზე დავეცე, ვიდრე ილიონის დაცემას მოვესწრო და შენ
ელინის ხელში ტყვედ ჩავარდნილი გიხილო.
შემდეგ ჰექტორმა თავისი პატარა ვაჟი გამოართვა ძიძას და ღმერთებს მისი
სახელოვნად გაზრდა შესთხოვა.
– ნახვამდის, ძვირფასო, ბავშვს მიხედე და ღმერთებს ჩვენი გამარჯვებისთვის
ევედრე, – უთხრა მან ანდრომაქეს, შვილი გადასცა, დაემშვიდობა და ბრძოლის ველს
მიაშურა.
პარისიც წამოეწია ძმას.
– ხომ არ დავაგვიანე? – მობოდიშებით უთხრა მან ჰექტორს.
– შენ მამაცი მეომარი ხარ, მაგრამ ბრძოლის ველზე იშვიათად გხედავენ. ამიტომაც
საყვედურს ამბობენ შენზე ტროელი მებრძოლები. თუმცა ახლა საყვედურების დრო
არაა, მალე ბრძოლაში უნდა ჩავებათ.

ბერძნები უკან იხევენ

განახლდა ომი. ჰექტორი გავიდა ბრძოლის ველზე და ელინთაგან უმამაცესი

გამოიწვია. მხცოვანმა ნესტორმა გაამხნევა ელინები. წამოიმართნენ ბერძენი გმირები,
ყველას უნდოდა ჰექტორთან შერკინება. ბოლოს წილი ყარეს და დიდ აიაქსს მოუწია
ტროელთან ბრძოლა. გახარებული გაიჭრა აიაქსი ბრძოლის ველზე. სტყორცნა შუბი
გმირმა ჰექტორმა, რომელიც აიაქსის ფარში გაიჭედა ისე, რომ ვერაფერი დააკლო
ელინს. აიაქსის ნასროლმა ოროლმა გაკვეთა ტროელის ფარი, მაგრამ გვერდით
გადაიხარა ჰექტორი და უვნებელი დარჩა. კიდევ ესროლეს ერთმანეთს შუბები
მებრძოლებმა. დაჭრილმა ჰექტორმა უზარმაზარი ლოდი სტყორცნა აიაქსს და ფარი
დააგდებინა. აიაქსმა უფრო დიდი ლოდი მოგლიჯა და მუხლი დაუზიანა
მოწინააღმდეგეს. საღამოს ბინდმა გაყარა ისინი. ჰექტორი და აიაქსი დაზავდნენ,
ერთმანეთს იარაღი უსახსოვრეს და გაშორდნენ იქაურობას.
რამდენიმე დღეში კვლავ განახლდა ტროელთა და ელინთა ბრძოლა.
ყოვლისმპყრობელი ზევსი იდას მთაზე ავიდა და იქიდან მოავლო თვალი ბრძოლის
ველს. ელინები ჯაბნიდნენ მტერს. ზევსმა მეხი სტყორცნა ბერძნების მხარეს და
ტროელებს გაუკვალა გზა შეტევისათვის, მერე ოლიმპოზე დაბრუნდა და დანარჩენ
ღმერთებს უთხრა:
– სანამ აქილევსი არ ჩაერთვება ბრძოლაში, ვერავინ შეაჩერებს ტროელთა
წინსვლას.

უკან დაიხიეს ბერძნებმა. გმირი ჰექტორი ლომივით გრგვინავდა ბრძოლის ველზე,

მან გაარღვია ბერძნების მიერ აგებული ზღუდე და გზა გაუკვალა თავის მებრძოლებს
მტრის გემებისაკენ. ელინები ხომალდებს მიაწყდნენ და იქ დაიწყეს თავდაცვა. ღამის
ბინდმა შეაჩერა ბრძოლა. ჰექტორი ქალაქში აღარ დაბრუნებულა, ბრძოლის ველზევე
დააბანაკა თავისი მხედრობა; მერე ბრძანა, კოცონები დაენთოთ და თვალი არ
მოეცილებინათ ბერძნებისათვის, რომ არ გაქცეულიყვნენ ან ქალაქში არ შეეღწიათ.
– ხვალ ისევ უნდა ვეკვეთოთ მტერს და საბოლოოდ გავანადგუროთ! – თქვა
ბოლოს ილიონის მთავარმა მცველმა.
ელინთა მხედრობის წარმატებანი და მარცხი

გამოუვალ მდგომარეობაში ჩავარდნილმა ბერძნებმა ბჭობა გამართეს. აგამემნონი

საბერძნეთში დაბრუნებას აპირებდა, მაგრამ დიომედესმა გაკიცხა მხედართმთავარი.
ნესტორმა ურჩია აგამემნონს, დაებრუნებინა აქილევსისთვის ბრისეისი და
შემოერიგებინა იგი. აგამემნონმა აღიარა დანაშაული, ქედი მოიხარა პელევსის ძის
წინაშე, ოდისევსი და დიდი აიაქსი გაგზავნა მასთან და შერიგება სთხოვა. აქილევსი
უარზე იდგა, არ აპირებდა აგამემნონთან შერიგებას.
ღამით ბერძნებმა დიომედესი და ოდისევსი ტროელთა პოზიციების დასაზვერად
გაგზავნეს. თავის მხრივ ტროელებიც ზვერავდნენ ბერძნების ბანაკს, მათ დოლონი
გამოგზავნეს მზირად, მაგრამ იგი დიომედესს და ოდისევსს ჩაუვარდა ხელში.
გმირებმა აიძულეს დოლონი, ეთქვა – სად იყო ტროელთა ბანაკი განლაგებული,
აპირებდნენ თუ არა ქალაქში დაბრუნებას ან მათ მოკავშირეებს რა გეგმები ჰქონდათ.
შეშინებულმა დოლონმა ყველაფერი ჩამოფქვა, ისიც კი უთხრა ბერძენ მზვერავებს,
ახლახან თრაკიის მეფე რუსოსი მიეშველა ტროელებს და აქვე ახლოს დაბანაკდა, მას
ქარზე უსწრაფესი თეთრი რაშები ჰყავსო.
არ დაინდეს ტროელთა მზვერავი დიომედესმა და ოდისევსმა, სიცოცხლეს
გამოასალმეს იგი და ჩუმად გასწიეს თრაკიის მეფის ბანაკისაკენ. დიომედესმა
დახოცა თრაკიელი მცველები და მერე მეფე რუსოსიც გაისტუმრა ჰადესში.
ოდისევსმა ამასობაში თრაკიელთა თეთრი რაშები მოიყვანა, ორივენი მოასხდნენ
ცხენებს და გამოაქროლეს ბერძენთა ბანაკისაკენ.
დილით ისევ განახლდა ბრძოლა. ამჯერად აგამემნონი გაუძღვა წინ ელინთა
მხედრობას, შეუტია ტროელთა წინამძღოლებს და რამდენიმე განგმირა. სისხლით
მოირწყო ბრძოლის ველი. წინამძღოლის მამაცობამ გაამხნევა ბერძნები. ფლანგებზე
გადაიტანა ბრძოლა აგამემნონმა, დაერია ტროელთა მოკავშირეებს, ამოწყვიტა მათი
ბელადები და დაახევინა უკან.
ზევსმა ღმერთების მაცნე ირისი გაგზავნა ჰექტორთან.
– რას ფიქრობ, რატომ ბრძოლის ცეცხლით არ აღაგზნებ შენს ჯარს, როდემდე
გინდა ახოცვინო აგამემნონს შენი მეომრები? – უთვლიდა ოლიმპოს მპყრობელი
ტროელ გმირს.
ჰექტორმა შეაჩერა უკანდახეული მებრძოლები, იერიშისაკენ მოუწოდა და გაუძღვა
წინ. ისევ განახლდა ბრძოლა. აგამემნონმა მტრის მრავალი მხედარი დასცა ძირს,
ბოლოს თვითონაც დაიჭრა და შებრუნდა ბანაკისაკენ. მართლაც გმირულად იომა იმ
დღეს მიკენის მეფემ, მრავალ ტროელ გმირს დაუბნელა მზე. ბრძოლის ველს
გაცილებულმა მხედართმთავარმა შეუძახა დიომედესსა და ოდისევსს, არ დაეხიათ
უკან, ისევ ჰკვეთებოდნენ მტერს.
ბერძნების მიერ აღმართულ ზღუდეებთან ხელახლა შენივთდა ბრძოლა. მედგრად
შეუტიეს ტროელებმა, მაგრამ ელინები გმირულად იცავდნენ თავს. ჰექტორმა
მოახერხა წინ გაჭრა, ვეება ლოდი აიტაცა და ესროლა მტრის ზღუდეს. გაირღვა
ზღუდე და გაეხსნათ ტროელებს გზა ბერძენთა ხომალდებისკენ. გემებთან ისევ
გაიმართა სასტიკი ბრძოლა. ტროელებმა ჰექტორის მეთაურობით მორიგ წარმატებას
მიაღწიეს.
ზევსი გულმოსული იყო ელინთა მხედრობაზე, აღარ სწყალობდა მათ აქილევსის
განაწყენების გამო და ამიტომ იხევდნენ ბერძნები უკან. ქალღმერთმა ჰერამ იდას
მთებს მიაშურა, ბრძოლის მაცქერალ ზევსს მიეახლა, მიეალერსა და ჩააძინა ქმარი,
მერე კი ისევ ელინებს მოუმართა ხელი.
ბერძნებმა წინ წაიწიეს, ერთხანს ისევ დაჯაბნეს ტროელები. დიდმა აიაქსმა ლოდი
ესროლა ჰექტორს. მუხლი მოეკვეთა ტროელთა მხედრობის სარდალს. გაიწიეს მის
მოსაკლავად ბერძნებმა, მაგრამ ტროელმა გმირებმა – პოლიდამანტმა, ენეასმა,
სარპედონმა და სხვებმა – გაარიდეს ბრძოლას თავიანთი წინამძღოლი. ბერძნებმა
გემებიდან განდევნეს მტერი და უკან გამოუდგნენ.
ამ დროს ოლიმპოს მპყრობელმა გაიღვიძა და ისევ შემატა მხნეობა ტროელებს. მან
აპოლონი გაგზავნა ქალაქის დამცველების დასახმარებლად. ჰექტორმა ღონე
მოიკრიბა და ისევ ჩაერია ბრძოლაში. ღმერთების მიერ ძალამიცემულმა ტროელებმა
უკან დაახევინეს ბერძნებს თავიანთი გემებისაკენ. კვლავ ხომალდებთან გაჩაღდა
ბრძოლა.
– ზევსი ჩვენკენაა, ტროელნო, ჩქარა ჩირაღდანი, ცეცხლს მივცეთ მტრის გემები! –
იყვირა ჰექტორმა.
შეუდრეკლად იდგნენ ელინები თავიანთ გემებთან.
– გმირებო, აღარა გვაქვს უკანდასახევი გზა, ჩვენ უკან ზღვაა მხოლოდ და ძალიან
შორს – საყვარელი სამშობლო, ჩვენი ხსნა მხოლოდ ჩვენვე შეგვიძლია! – შეუძახა
ელინებს დიდმა აიაქსმა და დაერია გემებთან მომდგარ ტროელებს – თორმეტი
მათგანი გამოასალმა უცებ სიცოცხლეს.
აქილევსის საყვარელ მეგობარსა და თანამებრძოლს, პატროკლეს, მოჰბეზრებოდა
ბრძოლის ცქერა შორიდან, გემებთან მისულიყო და ჭრილობას უხვევდა ერთ
მებრძოლს. დასამარცხებლად განწირული ბერძნული მხედრობის დანახვაზე მან
აქილევსის ბანაკისაკენ გასწია.
 – წავალ აქილევსთან, იქნებ დავიყოლიო, რომ ბრძოლაში ჩაებას, – დაუბარა მან
ქანცგაწყვეტილ ბერძენ მეომრებს.

პატროკლეს ჩაბმა ომში

ელინთა შეჭირვებით გულმოკლული პატროკლე ცრემლების ფრქვევით დაბრუნდა

აქილევსის ბანაკში.
– რა გატირებს, პატროკლე, პატარა ბავშვს მაგონებ მაგ ცრემლებით. ნუთუ ცუდი
ამბავი მოიტანე ბრძოლის ველიდან? იქნებ ელინთა ბედზე შფოთავ, საკუთარ
გემებთან რომ ისრისებიან ტროელთაგან ძლეულნი.
– შემინდე ცრემლის ფრქვევა, გმირო აქილევს, ელინების დიდი გასაჭირის
გულგრილად ცქერა არ ძალმიძს. აგამემნონი, ოდისევსი და დიომედესი დაჭრილები
არიან. ბევრი მებრძოლი მოგვიკლეს ტროელებმა. აქილევს, ნუთუ გული არ გეწვის
მათი ცოდვით, ნუთუ აღარ დაგიცხრა რისხვა? ნუთუ ისეთი გულქვა გახდი, რომ
თანამებრძოლთა ბედი აღარ გაღელვებს? ნუთუ შენ გულმოწყალე თეტისისა და
პელევსის შვილი არ ხარ? მე მაინც მომეცი ნება, ჩავერთო ომში შენი
მირმიდონელებით, იქნებ რამე ვუშველო სისხლმდინარე თანამებრძოლებს. შენი
საჭურველიც მათხოვე, ვინძლო ფეხმარდი აქილევსი ვეგონო მტერს.
– ჩემო კეთილო მეგობარო, მე ვერ დავივიწყებ აგამემნონისაგან მოყენებულ წყენას,
რადგან უსამართლოდ მოინდომა ჩემი დაჩაგვრა. მანამ არ ჩავებმები ომში, სანამ ჩემს
გემებამდე არ მოვა მტერი. შენ კი ნებას მოგცემ, მიეშველო გაჭირვებულთ, შეიმოსე
ჩემი საჭურვლით და გაიყოლე მირმიდონელები. იმედი მაქვს, გემებთან მომდგარ
მტერს იოლად განდევნი. ოღონდ ბოლომდე ნუ გაჰყვები, ნუ გაგიტაცებს ტროელთა
დევნა. წადი, დროზე მიეშველე ბერძნებს, ცეცხლს არ მისცეს მათი ხომალდები
მტერმა. სახელი მომიხვეჭე ჩვენი მებრძოლებით, რომ უკან მომგვარონ ელინებმა
ნაზი ქალწული და აურაცხელი ოქრო-ვერცხლიც მოაყოლონ თან.
ამ საუბარში იყო აქილევსი, რომ ელინთა ერთ-ერთი გემიდან ცეცხლი ავარდა. ამის
მნახველმა ისევ ააჩქარა პატროკლე:
– იჩქარე, ჩემო ძმობილო, ხედავ, გემზე ცეცხლი გიზგიზებს უკვე, გზა მოგვეჭრება,
თუ ხომალდები ჩაიგდეს ხელში. შენ საჭურველი აისხი, მე კი ჯარს მოვამზადებ.
სწრაფად აისხა პატროკლემ აქილევსის იარაღი. ცხენები მოუმზადეს საომრად
მიმავალ გმირს. აქილევსმა კარვებს დაუარა, მებრძოლებს შეუძახა, სწრაფად დააწყო
რაზმებად მირმიდონელთა ლაშქარი, წინამძღოლები დაუყენა წინ და სიტყვით
მიმართა:
– მეომრებო, თქვენ დიდი ხანია ბრძოლას ნატრობდით. აი, დაგიდგათ ჟამი თავის
გამოჩენისა, აბა, ვისაც გული ერჩის, შეებას ტროელებს!
მერე ღვინით სავსე თასი აიღო ხელში და ოლიმპოს მპყრობელს შესთხოვა:
– დიადო ზევსო, გაუმარჯვე პატროკლეს და ჩემს ლაშქარს, უვნებლად დამიბრუნე
ომიდან!
გაუძღვა პატროკლე ლაშქარს და წაიყვანა ბრძოლის ველისკენ.
მირმიდონელთა გამოჩენამ თავზარი დასცა ტროელებს. მათ ეგონათ, რომ
აქილევსი ჩაება ბრძოლაში. თუმცა პატროკლეც გამორჩეული მებრძოლი იყო და
თავისი ჯარით გარდატეხა შეიტანა ომში. რამდენიმე წინამძღოლი მოუკლა
ტროელებს პატროკლემ, მალე განდევნეს მირმიდონელებმა ბერძენთა გემებიდან
ტროელთა ლაშქარი. ახალი ძალით ჩაებნენ ბრძოლაში ელინი გმირები – მენელაოსი,
იდომენევსი, დიდი აიაქსი და პატარა აიაქსი. ლაშქარს წინ უძღოდა უებრო
პატროკლე, ჰექტორთან შებმა სწყუროდა გულმოცემულ გმირს.
ტროელთა რჩეული მებრძოლი სარპედონი გადაუდგა წინ პატროკლეს. სტყორცნა
შუბი აქილევსის მეგობარმა და დასცა ძირს მტერი. ისევ გაგრძელდა დევნა.
პატროკლე ილიონისკენ მიერეკებოდა მტერს.
აპოლონმა გაამხნევა ტროელები, შემოუბრუნდნენ ბერძნებსა და მირმიდონელებს,
თან ლიკიელნი ამოიყენეს მხარში. ჰექტორი გამოემართა პატროკლესაკენ, მაგრამ
მირმიდონელთა წინამძღოლმა ქვით გაუპო შუბლი მის მეეტლეს და მიწას
დაანარცხა. აპოლონი ჩაერთო ისევ ბრძოლაში, იარაღი აჰყარა პატროკლეს. მაშინ
იხელთა დრო ჰექტორმა და შუბით დასცა ძირს აქილევსის ძმობილი.
– ვეღარ გიშველის აქილევსი, – მიაძახა ჰექტორმა პატროკლეს, – ალბათ, მან
გამოგიშვა ჩემთან საომრად.
– ზევსისა და აპოლონის შემწეობით გაიმარჯვე, ჰექტორ, მაგრამ არ შეგარჩენს
აქილევსი ჩემს სისხლს, მალე მოგიღებს ბოლოს! – უთხრა ტროელთა სარდალს
პატროკლემ და სული განუტევა.
პატროკლეს დაღუპვამ დიდი არეულობა გამოიწვია ბერძნების ჯარში. აქილევსის
საჭურველი აჰყარეს მოკლულს ტროელებმა. მალე ჰექტორი აღიჭურვა აქილევსის
იარაღით და მედგრად შეუტია ბერძნებს. მენელაოსი იცავდა პატროკლეს სხეულს,
რომლის მოტაცებას ცდილობდნენ ტროელები. სპარტის მეფეს მალე დიდი აიაქსი
მიეშველა. გმირის სხეულისთვის გამართული საშინელი ხოცვა-ჟლეტა არ ცხრებოდა.
რამდენიმე ბერძენი და უფრო მეტი ტროელი დაეცა მის ახლოს.
მენელაოსმა ანტილოქოსი გაგზავნა აქილევსთან, რათა მეგობრის დაღუპვა
ეცნობებინა. რიდით მოახსენეს აქილევსს საშინელი ამბავი. მწუხარებისაგან გაშმაგდა
პელევსის ძე, თავზე ნაცარი დაიყარა და თმების გლეჯა დაიწყო. მირმიდონელთა
მთელი ბანაკი აჰყვა თავის მეთაურს, საშინელი მოთქმა და გოდება იდგა. საიდანღაც
ქალღმერთი თეტისი გაჩნდა და ნუგეშის ცემა დაუწყო შვილს.
– რა მანუგეშებს, დედა? მე ხომ საყვარელი თანამებრძოლი მომიკლეს! პატროკლე
ყველა მეგობარზე მეტად მიყვარდა. ჰექტორმა მოკლა იგი და ჩემი საჭურველიც
აჰყარა, რომელიც თქვენს ქორწილზე აჩუქა მამაჩემს ღმერთების მჭედელმა
ჰეფესტომ. შური უნდა ვიძიო მეგობრისათვის.
– ვაიმე, შვილო! ხომ იცი, რომ ჰექტორის სიკვდილის შემდეგ დიდი დღე არ
გიწერია? – შეახსენა მისანთა წინასწარმეტყველება თეტისმა.
აქილევსის დამშვიდება შეუძლებელი იყო. თეტისი იძულებული გახდა,
შეჰპირებოდა შვილს, რომ ახალ საჭურველს გააჭედინებდა ღმერთ ჰეფესტოს.
ამ დროს ირისი მიუახლოვდა აქილევსს და შეატყობინა პატროკლეს გვამისთვის
გამართული ბრძოლის შესახებ. აქილევსი უსაჭურვლოდ მიადგა ბრძოლის ველს და
რამდენჯერმე მძლავრად შეჰყვირა. ტროელები შეშინდნენ მისი ხმის გაგონებაზე და
ილიონისკენ იბრუნეს პირი. მენელაოსმა და დიდმა აიაქსმა მოიტაცეს პატროკლეს
გვამი და ბერძენთა ბანაკისაკენ წაიღეს.
– ვერ გავახარე მამაშენი, ვერ დაგაბრუნე სამშობლოში უვნებლად, მე შურს ვიძიებ
შენთვის, მეგობარო! – მთელი ღამე დასტიროდა მირმიდონელთა ხომალდებთან
დასვენებულ მეგობარს აქილევსი.
იმავე ღამით თეტისმა შვილისთვის ახალი საჭურველი გააჭედინა ჰეფესტოს.
აქილევსის ჩაბმა ომში
 გათენდა მეორე დღე. როცა აისი აელვარდა ზღვის პირას, ქალღმერთმა თეტისმა
ახალთახალი საჭურველი მიუტანა შვილს. მზეც ამოვიდა და მრავალფერად
აბრწყინდა მის სხივებზე მჭედლობის ღმერთის უბადლო ნახელავი. აქილევსს
მოეწონა საჭურველი, მოამზადა მირმიდონელთა რაზმები და ბერძენთა ბანაკისაკენ
გასწია.
პატივით მიიღეს იგი, მიეახლნენ დაჭრილი ოდისევსი და დიომედესი, გამოჩნდა
აგამემნონიც.
– ბრძოლის ველის შორიდან ყურება აღარ შემიძლია. პატროკლეს დაკარგვის
შემდეგ უომრად ვერ დავდგები! აგამემნონ, ნუთუ შენც ახლავე არ ჩაებმები ომში? –
მიმართა აქილევსმა მხედართმთავრებს.
აგამემნონს მტკიცედ ჰქონდა გადაწყვეტილი აქილევსის შემორიგება, რადგან
იცოდა, რომ მის გარეშე ამ ომს ვერასდროს მოიგებდნენ, ამიტომ მობოდიშებით
დაიწყო საუბარი:
– მეგობრებო, ჩემი ბრალი არაა აქილევსის მომდურება, ღმერთებმა ამიბნიეს
გონება. გმირო აქილევს, ახლავე უკან დაგიბრუნებ ყოველივეს, რაც წაგართვი და
ზედაც უამრავ საჩუქარს დავამატებ.
– სანამ ძმობილი პატროკლე მიწევს მკვდარი კარავში, საჩუქრებზე ვერ ვიფიქრებ,
უმჯობესია, ბრძოლაში ჩავებათ! – მიუგო მას აქილევსმა.
– ჯერ ლაშქარი უნდა დავაპუროთ და მერე ჩავებათ ბრძოლაში! – უთხრა
ოდისევსმა პელევსის ძეს.
ამასობაში აქილევსს დაუბრუნეს ულამაზესი ბრისეისი, რომელსაც შვიდი უმანკო
ქალწული და უამრავი განძი გააყოლა აგამემნონმა.
– მოწმედა მყავს დიადი ზევსი, ცა და ქვეყანა, რომ ბრისეს ასულისათვის ხელი არ
მიხლია, თუ ტყუილს ვამბობდე, ღმერთებმა დამსაჯონ! – თქვა მიკენის მეფემ.
– ჩემი და აგამემნონის ჩხუბი ღმერთებმა მოინდომეს, აღარასოდეს დაირღვევა
ჩვენი თანხმობა! – დაამატა აქილევსმა.
გმირები შერიგდნენ. ბრისეისი და სხვა ქალწულები აქილევსის ბანაკში წაიყვანეს.
იქვე წაიღეს აგამემნონის მიერ ნაბოძები სხვა საჩუქრებიც. ბრისეისმა დიდი
მწუხარებით დაიტირა პატროკლე, რომელიც მუდამ კეთილად ექცეოდა ტყვე ქალს.
ლაშქარი საბრძოლველად მოემზადა. აქილევსმა აისხა ჰეფესტოს მიერ გაჭედილი
ახალი საჭურველი, ცხენები შეაბმევინა ეტლში და შურისძიების წყურვილით სავსემ
ბრძოლის ველს მიაშურა.

ღმერთებიც იბრძვიან

ღმერთებმა მთელი ყურადღება ტროასთან მიმდინარე ომზე გადაიტანეს. ზევსმა

მართლმსაჯულების ქალღმერთ თემისს დაავალა კრების მოწვევა. ღმერთებმა,
ქალღმერთებმა და ნიმფებმა ერთად მოიყარეს თავი.
– მე ყველას მოგიწოდებთ ბრძოლისკენ. არ მინდა, აქილევსმა ტროა მიწასთან
გაასწოროს.
დატოვეს ოლიმპოს მთა ღმერთებმა და ჩაერთვნენ ბრძოლაში. ჰერა, ათენა,
პოსეიდონი, ჰეფესტო და ჰერმესი ბერძნების საშველად მიადგნენ ბრძოლის ველს.
ომის ღმერთი არესი, აპოლონი, არტემისი, ზევსის სატრფო ლეტო, მდინარის
ღმერთი ქსანთოსი და აფროდიტე ტროელებს მიეხმარნენ. მტრობის ქალღმერთმა
ერისმა, რომლის წამოწყებულიც იყო ეს ომი, ბრძოლის სურვილით აღავსო მეომართა
გულები. ზევსმა მეხი დასცა ბრძოლის ველს და ოლიმპოდან მიადევნა თვალი ომის
მიმდინარეობას.
აქილევსი ანადგურებდა ტროელ მებრძოლებს და ჰექტორს ეძებდა გამალებით.
აპოლონმა ენეასი შეახვედრა გააფთრებულ გმირს. ორი ქალღმერთის, თეტისისა და
აფროდიტეს შვილები დადგნენ ერთმანეთის წინაშე.
– რამ გაგათამამა, ჩემი დამარცხება ხომ არ განგიზრახავს? გირჩევ, ისევ დაიმალო
ტროელ მეომრებში! – ღვარძლიანად უთხრა აქილევსმა ენეასს.
– ვერ დამაშინებ, პელევსის ძეო, შენი ქადილით! – შესძახა ენეასმა და შუბი
სტყორცნა აქილევსს.
მისი ნასროლი შუბი აისხლიტა აქილევსის ფარმა. ფეხმარდი გმირის მიერ
ნასროლმა შუბმა კი გახვრიტა ენეასის ფარი, სიკვდილს ძლივს გადაურჩა ტროელთა
მოკავშირე.
ზღვის ღმერთმა პოსეიდონმა გადაარჩინა აფროდიტეს ვაჟი – ბინდი შემოახვია
მეომრებს და ბრძოლის ველს მოარიდა ენეასი.
წინ გაიჭრა პელევსის ძე, მთლიანად მოსრა და გაანადგურა ტროელთა ჯარის
წინამძღოლები და ჰექტორსაც შეასწრო თვალი. მიიწიეს ერთმანეთზე გმირებმა.
დააცხრა აქილევსი ტროელთა მხედართმთავარს, მაგრამ ნისლში შებურა აპოლონმა
ჰექტორი და გადამალა მებრძოლებში.
– კვლავ გამექეცი, მაგრამ ისევ შეგხვდები! – მიაძახა აქილევსმა ჰექტორს და ისევ
შეუტია მტერს. მდინარე ქსანთოსს მიადგა გმირი და ეტლებიანად გადაყარა შიგ
ტროელები. მტრის თორმეტი ჭაბუკი დაატყვევა აქილევსმა, თავის მებრძოლებს
გაატანა ბანაკში პატროკლესათვის შესაწირად. მერე ახალგაზრდა ტროელი
უფლისწული ლიკაონი შეეფეთა წინ. ფეხებში ჩაუვარდა აქილევსს პრიამოსის ძე,
შეწყალება სთხოვა, მაგრამ არ დაინდო გააფთრებულმა გმირმა, დაუნანებლად ჩასცა
სატევარი საბრალო ჭაბუკს და ისიც მდინარეში გადააგდო.
ადიდებულმა მდინარე ქსანთოსმა ნაპირები გადმოლახა, ფეხქვეშ მიწა გამოაცალა
და ტალღებში მოაქცია პელევსის ძე.
– ნუთუ მდინარის ტალღებში დაღუპვა მიწერია! – ჰეჰღაღადა ღმერთებს
აქილევსმა.
მაგრამ ჰეფესტომ და ათენამ დააწყნარეს იგი. ჰერამ ჰეფესტოს დაავალა მდინარის
ღმერთ ქსანთოსის დამშვიდება. მჭედლობის ღმერთმა ცეცხლი მოსდო მდინარის
ნაპირებს, ყველაფერი გადაწვა მის ახლოს და აადუღა წყალი. შედრკა ქსანთოსი და
ისევ თავის კალაპოტში მოაქცია მდინარე.
ამდენი სისასტიკის შემყურე, ღმერთებიც აბობოქრდნენ. ისინი თითქოს დაათროო
მდინარეებივით მომდინარმა სისხლმა. ომის ღმერთმა არესმა უშვერი სიტყვებით
გალანძღა ათენა და შუბი სტყორცნა მას. სიბრძნისა და ომის ქალღმერთმა
უზარმაზარი ლოდი ესროლა არესს და დაანარცხა მიწაზე. აფროდიტე მიეშველა
არესს. ათენამ ახლა ორივე დასცა ძირს. პოსეიდონმა აპოლონი გამოიწვია ბრძოლაში,
მაგრამ მისმა მეტოქემ ბრძოლის ველიდან გაცლა ამჯობინა. ჰერა და არტემისი
შეხვდნენ ერთმანეთს. ზევსის მეუღლემ მშვილდი წაართვა ნადირობის ქალღმერთს
და სახეში ჩასცხო. ატირებულმა არტემისმა ოლიმპოს მიაშურა, სადაც მამამ,
მეხთამტყორცნელმა ზევსმა დაამშვიდა. ნადირობის ქალღმერთის მშვილდი და
ისრები მისმა დედამ, ლეტომ აკრიფა და დაღონებულ შვილს აუტანა ოლიმპოზე.
აპოლონმა ტროას შეაფარა თავი და იქიდან ცდილობდა, დახმარებოდა თავის
რჩეულებს. თუმცა უშედეგო აღმოჩნდა მისი მცდელობა, აქილევსის მიერ დევნილი
ტროელები ქალაქში შეცვივდნენ და მაგრად ჩაკეტეს კარიბჭე. გალავანს გარეთ
მხოლოდ ტროელთა წინამძღოლი, უფლისწული ჰექტორი დარჩა და შეეგება
აქილევსს.

ჰექტორის აღსასრული

ქალაქის მცხოვრებნი ჰექტორს გალავნიდან დაჰყურებდნენ. აქ იყვნენ მეფე

პრიამოსი და დედოფალი ჰეკაბეც.
– ნუ შეებრძოლები აქილევსს, შვილო! – გალავნიდან ხელებს იწვდიდა შვილისაკენ
მეფე პრიამოსი, – მან ჩემი შვილებიდან მრავალი შეიწირა უკვე. ზევსმა წილად
მარგუნა, რომ ჩემი თვალით ვიხილო საკუთარი სამეფოს განადგურება, ჩემზე
უბედური არავინაა ამქვეყნად!..
– მე, დედაშენი, შემიბრალე, ჰექტორ. შენი საბრალო მეუღლე ანდრომაქე
შეიბრალე... შემოდი ქალაქში, ნუ შეებრძოლები აქილევსს! – ევედრებოდა
დედოფალი ჰეკაბე შვილს.
ჰექტორმა ყურად არ იღო მშობლების მუდარა. იგი ელოდა აქილევსს ქალაქის
ჭიშკართან და აქილევსიც მიქროდა მისკენ მოელვარე ფარითა და შემართული
შუბით. უცილობელი სიკვდილი მოფრინავდა ტროელი გმირისკენ აქილევსის სახით.
შიშმა აიტანა პრიამოსის ძე, მოსწყდა გალავანს და გაიქცა. დაედევნა აქილევსი.
სამჯერ შემოურბინეს ქალაქის გალავანს მებრძოლებმა. ათენა შეუმჩნევლად
გადმოეშვა ოლიმპოდან, მივიდა აქილევსთან და დაჰპირდა, მე შევაჩერებ ჰექტორსო.
შემდეგ ქალღმერთი ჰექტორის უმცროს ძმად, დეიფობოსად გარდაისახა და
შეაგულიანა ტროელი გმირი, თითქოს მის დასახმარებლად გამოსულიყო ქალაქის
კარიბჭიდან. ჰექტორმაც იმედად დაიგულა ძმა და გულმოცემულმა მკვახედ გასძახა
მოახლოებულ აქილევსს:
– აღარ ვაპირებ გაქცევას, უნდა გებრძოლო. ოღონდ ერთი პირობა დავდოთ – თუ მე
მოგკალი, მხოლოდ აბჯარს წავიღებ, სხეულს კი არ შეგიბღალავ, შენიანებს
გადავცემ... და თუ მომკლავ, ამავე პირობის შესრულებას გთხოვ.
– ჰექტორ, მტრებს მე პირობას არ დავუდებ, შენ საუკეთესო მეგობრები დამიხოცე,
სამაგიერო უნდა მოგიზღო! – უპასუხა პელევსის ძემ და სტყორცნა შუბი.
ჰექტორმა აიცილა იარაღი. ათენამ, რომელიც შეუმჩნევლად იდგა მებრძოლთა
ახლოს, ისევ მიაწოდა შუბი აქილევსს.
– ამაო იყო შენი ქადილი, აქილევს, ახლა მიფრთხილდი! – შესძახა ჰექტორმა და
ესროლა შუბი, მაგრამ ააცილა მირმიდონელთა სარდალს.
უხმო ტროელმა გმირმა ძმას, რომელიც გვერდით ეგულებოდა, მაგრამ არსად ჩანდა
დეიფობოსი. მიხვდა ჰექტორი, რომ ათენამ შეაცდინა, მარტო იყო დარჩენილი
აქილევსის პირისპირ და გადარჩენის იმედიც აღარ ჩანდა. მაინც იშიშვლა სატევარი
და გაექანა მტრისაკენ პრიამოსის ძე. შემოეგება აქილევსიც, შუბი ჩასცა და მიწას
დაახეთქა მტერი.
– ჰექტორ, პატროკლეს მკვლელს როგორ გაცოცხლებდი? იცოდე, სვავები
დაკორტნიან შენს სხეულს და ძაღლები დაფლეთენ! – ჩასძახა მომაკვდავს აქილევსმა.
– გაფიცებ მშობლებს, ძაღლების სათრევად ნუ დამაგდებ, გასამრჯელო გამოართვი
მამაჩემს და გადაეცი ჩემი სხეული, – თქვა ჰექტორმა და სული განუტევა.
 აქილევსმა საჭურველი აჰყარა მოკლულს, მისი სხეული ეტლს გამოაბა და
ბანაკისაკენ წაათრია. მეფე პრიამოსი, დედოფალი ჰეკაბე და დამარცხებული
ტროელები ქალაქის გალავნიდან უცქერდნენ ამ საშინელ სურათს. სასოწარკვეთილი
მეფე ქალაქის გასასვლელისაკენ იწევდა, რათა მირმიდონელთა ბანაკში მისულიყო
და შვილის სხეული ეთხოვა აქილევსისთვის. გოდებდა საწყალი ჰეკაბე. ირგვლივ
გლოვის ზარი იდგა. მხოლოდ ანდრომაქემ, ჰექტორის ცოლმა, არ იცოდა თავს
დატეხილი უბედურების შესახებ, შინ დარჩენილიყო და ომიდან ქმრის დაბრუნებას
ელოდებოდა. ჰეკაბეს მოთქმის გაგონებაზე, იგი გარეთ გამოიჭრა და გალავანთან
მისულმა თვალი მოჰკრა, თუ როგორ მიათრევდა აქილევსის ეტლი ჰექტორის გვამს.
ანდრომაქეს თვალთ დაუბნელდა და გულწასული ძირს დაეცა.

პატროკლეს დაკრძალვა

პატროკლეს გლოვობდნენ მირმიდონელთა ბანაკში. მცირე ხნით ჩაძინებულმა

აქილევსმა პატროკლე ნახა სიზმრად, რომელიც სთხოვდა, დროზე მიებარებინა
მიწისთვის მისი სხეული. ბერძნები პატროკლეს დაკრძალვის სამზადისს შეუდგნენ.
აქილევსმა კულულები მოიჭრა და გარდაცვლილ ძმობილს ჩაუდო ხელში. უამრავი
შეშა მოზიდეს იდას მთიდან კოცონისათვის და გმირის სხეული ზედ დაასვენეს.
დაკლეს მრავალი ცხვარი და ხარი, ცხენები და ძაღლები. ადრე დატყვევებული
თორმეტი ტროელი ჭაბუკიც შესწირეს მოკლულს თანამებრძოლებმა. ცეცხლი აანთეს.
მირმიდონელები აქილევსთან ერთად უვლიდნენ გარშემო კოცონს და ტიროდნენ.
შემდეგ ცეცხლი ღვინით ჩააქრეს, პატროკლეს ძვლები დამარხეს და საფლავზე
ყორღანი აღმართეს.
მიცვალებულის ხსოვნას დიდი ასპარეზობა მიეძღვნა, რომელშიც ბერძენი გმირები
მონაწილეობდნენ. აქილევსმა საჩუქრები მოამზადა გამარჯვებულთათვის. ჯერ
ეტლებით რბოლაში გაიმართა შეჯიბრი, რომელშიც დიომედესმა გაიმარჯვა.
ჭიდაობაში ოდისევსი და დიდი აიაქსი შეებნენ ერთმანეთს, მაგრამ გამარჯვებული
არ გამოვლინდა, ორივე გმირი უძლეველი აღმოჩნდა და თანაბარი ჯილდო
დაიმსახურა. სირბილში ისევ ოდისევსი, პატარა აიაქსი და ნესტორის ძე –
ანტილოქოსი გაეჯიბრნენ. დაწინაურებულ პატარა აიაქსს ნეხვზე აუცურდა ფეხი და
დაეცა. ქალღმერთ ათენას დახმარებით, ოდისევსმა გაიმარჯვა. შენ ვინ გაჯობებს,
ათენა დედასავით გეხმარება ყველგანო, ბუზღუნებდა დამარცხებული პატარა აიაქსი,
ოილევსის ძე. შემდეგ ბადროსა და ისრის ტყორცნაში გამოსცადეს თავი გმირებმა.
შუბის სროლაში აგამემნონს არგუნა მთავარი ჯილდო აქილევსმა.
ბოლოს პელევსის ძემ ჰექტორის გვამი შემოატარა პატროკლეს საფლავის ირგვლივ
რამდენჯერმე.

ჰექტორის გამოსყიდვა და დაკრძალვა

ღმერთებმა აღარ ისურვეს ჰექტორის სხეულის შეურაცხყოფა. თეტისის პირით

ზევსმა აქილევსს შეუთვალა, დაებრუნებინა დაღუპული გმირი მშობლებისთვის.
ოლიმპოს მბრძანებელმა პრიამოსსაც ჩააგონა, რომ მისულიყო პელევსის ძესთან
შვილის სხეულის დასახსნელად.
 ტროას მეფე უამრავი საჩუქრით გაემართა მირმიდონელთა ბანაკისაკენ. ჰერმესმა
უჩინრად მიიყვანა იგი აქილევსის კარავთან. პრიამოსი მუხლებზე შემოეხვია თავისი
შვილების მკვლელს:
– ღმერთის სადარო აქილევსო, გებრალებოდე, დამიბრუნე შვილის სხეული.
მამაშენი გაიხსენე, რომელიც უკვე ამდენი ხანი გელოდება მონატრებულს. ჩემი
შვილების მკვლელს ხელებს გიკოცნი და გთხოვ, შემიწყალო. ისიც იცოდე, რომ
უამრავი განძი მომიტანია ჰექტორის სხეულის სანაცვლოდ, – ცრემლების ფრქვევით
ემუდარებოდა პრიამოსი აქილევსს.
მწუხარე მეფის შემყურე აქილევსსაც ცრემლები გადმოსცვივდა. მოხუცმა
პრიამოსმა მართლაც მოაგონა დიდი ხნის უნახავი მამა, რომელსაც, ალბათ, შვილის
მოლოდინში უღამდებოდა ყოველი დღე. არადა, ისიც ხომ იცოდა პელევსის ძემ, რომ
ბედისწერა ტროასთან უქადდა დაღუპვას, ვეღარ ნახავდა საყვარელ მშობელს.
– რამდენი ვარამი გადაიტანე, მოხუცო, – წამოაყენა პრიამოსი აქილევსმა, – ვიცი,
ძლიერი მეფე იყავი. მართლაც უსასოოდ მიტოვებული მამაჩემი მომაგონდა შენ
დანახვაზე. დამშვიდდი, მოხუცო, სათხოვარს აგისრულებ, რადგან ღმერთებმაც
ისურვეს, ჰექტორის სხეული დაგიბრუნოთ.
– რა დამამშვიდებს, პელევსის ძეო, ჩემი შვილებიდან ყველაზე ღირსეული მტრის
ხელშია დაუმარხავი!
– იყუჩე, მოხუცო, ნუღარ დამაღონებ, ეს ჩემი სურვილიცაა, ამიტომაც გიბრუნებ
შვილის სხეულს.
აქილევსმა უბრძანა მსახურებს, გაეპატიოსნებინათ ტროელი გმირი და სარეცელზე
დაესვენებინათ. პრიამოსი იმ ღამით იქ დაიტოვა, დააპურა და მოასვენა თავის
კარავში თანმხლებ მსახურთან ერთად. ისიც აღუთქვა პელევსის ძემ მეფეს, რომ
თორმეტი დღის განმავლობაში, სანამ ჰექტორს იგლოვდნენ ტროელები, თავს არ
დაესხმოდნენ ქალაქს. დილით ადრე წამოვიდა პრიამოსი მირმიდონელთა ბანაკიდან
და წამოასვენა შვილი. ჰერმესმა ისევ უჩინარად გაატარა იგი ბერძენ მცველებს შორის
და დააბრუნა ტროაში.
ტროელები ზარითა და მოთქმით შეხვდნენ დაღუპულ ჰექტორს ქალაქის
ჭიშკართან. ოჯახის წევრთაგან პირველი მეფის ასული კასანდრა შეეგება ტირილით.
პრიამოსის სასახლეში დაასვენეს სამშობლოსთვის თავგანწირული გმირი.
დაქვრივებულმა ცოლმა, ანდრომაქემ, დაიწყო მოთქმა, ხშირად ახსენებდა ობლად
დარჩენილ მცირეწლოვან შვილს. მას საბრალო ჰეკაბე აჰყვა. მერე ელენემაც
დააფრქვია ცრემლები ჰექტორს, რომელიც მუდამ კეთილად ეპყრობოდა შორეული
ქვეყნიდან მოყვანილ რძალს. მთელი ტროა გლოვობდა თავის უპირველეს მებრძოლს.
მეათე დღეს იდას მთიდან მოტანილი შეშის კოცონზე დაწვეს ჰექტორის სხეული.
ცეცხლი ღვინით ჩააქრეს, ძვლები მოაგროვეს და დაკრძალეს. საფლავზე ყორღანი
აღუმართეს გმირს. ბოლოს პრიამოსის სასახლეში ჭირის სუფრა გაშალეს.

აქილევსის დაღუპვა

ისევ გაგრძელდა ომი. ტროელთა ახალი მოკავშირეები – ამორძალები და

ეთიოპიელები – ჩაებნენ ბრძოლაში. აქილევსი პირისპირ შეხვდა ამორძალთა
წინამძღოლს, დედოფალ პენთესელეას და განგმირა იგი. შემდეგ ეთიოპიელთა მეფე
მემნონი დაიღუპა მასთან ბრძოლაში. ისევ გაიჭრა წინ პელევსის ძე და მიაღწია
ტროას ჭიშკარს. აქ კი აღსრულდა წინასწარმეტყველება, რომლის შესახებ ყველამ
იცოდა. მოსულიყო დრო უძლეველი გმირის დაღუპვისა. თუმცა, ღმერთების ჩარევა
რომ არა, იქნებ სხვაგვარად დატრიალებულიყო აქილევსის ბედი, მაგრამ აპოლონმა
შთააგონა ტროას გალავანზე მყოფ პარისს, ისარი ეტყორცნა აქილევსისთვის.
აპოლონის დახმარებით ისარმა აქილევსის ერთადერთი სუსტი ადგილი იპოვა - შიგ
ქუსლში მოხვდა ლამის უკვდავ გმირს. იარა სასიკვდილო აღმოჩნდა. სწორედ ამ
ჭრილობის მიზეზით გარდაიცვალა უმშვენიერესი და უმამაცესი გმირი აქილევსი.
იმასაც ამბობდნენ, ჰექტორის სხეულის გამოსყიდვისას აქილევსს პრიამოსის
ასული პოლიქსენე მოეწონაო. მეფეს მიუცია ასული პელევსის ძისათვის და
სამაგიეროდ ჰექტორის სხეული დაუბრუნებია. ამ დროს აქილევსის დახმარებით
თითქოს მოლაპარაკებაც უნდა გამართულიყო ელენეს განთავისუფლებასა და
დაზავებაზე მოწინააღმდეგე მხარეებს შორის. პოლიქსენემ, თურმე, არ აპატია
აქილევსს ძმების დახოცვა, პარისს მისი სუსტი ადგილის – ქუსლის შესახებ აცნობა.
მანაც არ დააყოვნა და ტროაში მოსალაპარაკებლად მისული გმირი ტაძარში შხამიანი
ისრით გამოასალმა სიცოცხლეს. ამ გადმოცემის თანახმად, მომაკვდავ აქილევსს
უთხოვია, მოღალატე პოლიქსენე შეეწირათ მისთვის.
ბრძოლის ველიდან აქილევსის სხეული დიდმა აიაქსმა და ოდისევსმა გაიტანეს
ცხარე ბრძოლის დროს.
ჩვიდმეტი დღე გაგრძელდა გლოვა. გმირის დედას, თეტისს, შვილის
დასატირებლად თავისი დები – ნერეიდებიც ამოჰყვნენ ზღვიდან. მერე აქილევსის
სხეული კოცონზე დაწვეს, ფერფლი მოაგროვეს, პატროკლეს ფერფლთან ერთად
ოქროს ურნაში მოათავსეს და დამარხეს. ამის შემდეგ ბერძენმა მეომრებმა
გარდაცვლილის პატივსაცემად ასპარეზობა გამართეს.
ბერძნებს, როგორც ჩანს, არ ემეტებოდათ აქილევსი სასიკვდილოდ, ამიტომ
შეთხზეს ლეგენდა, თითქოს თეტისმა აქილევსის სული მდინარე დუნაის
შესართავში, კუნძულ ლევკეზე წაიყვანა, იქ გააცოცხლა თავისი გმირი შვილი და
იფიგენია შერთოო ცოლად.
აქილევსის საჭურველი, თეტისის სურვილით, ყველაზე მამაც ბერძენ გმირს უნდა
რგებოდა. ოდისევსსა და დიდ აიაქსს შორის ყარეს წილი. აგამემნონმა იარაღი
ოდისევსს მიაკუთვნა. დიდი აიაქსი განაწყენდა თანამებრძოლებზე, ათენამ გააგიჟა
იგი. ტელამონის ძემ ძროხები და ცხვრის ფარა გაწყვიტა, შემდეგ კი გამოეთხოვა
თავის ვაჟს – ევრისაკოსს და თავი მოიკლა. იგი კოცონზე არ დაუწვავთ, რადგან
ბრძოლის ველზე არ დაღუპულა. აიაქსის სიკვდილის დროს მის მშობლიურ კუნძულ
სალამინზე, როგორც იქაურები ამბობდნენ, ახალი ჯიშის ყვავილი ამოსულა თეთრი
და მოწითალო ფურცლებით.

პარისის სიკვდილი

აქილევსის სიკვდილმა ტროას აღების იმედი დაუკარგა ბერძნებს. მისანმა კალქასმა

იწინასწარმეტყველა, რომ ქალაქის ასაღებად ბერძენთა დიდი გმირის, ჰერაკლეს
მშვილდ-ისრის გამოყენებაა აუცილებელიო. ღმერთად ქცეულმა ჰერაკლემ,
რომელმაც ერთხელ თვითონ დაიპყრო ტროა, მისი მშვილდ-ისრის მფლობელი
ფილოქტეტესი გააყოლა ოდისევსსა და დიომედესს კუნძულ ლემნოსიდან. ჰერაკლეს
რჩევითვე, ბრძოლაში უნდა ჩაბმულიყო აქილევსის ვაჟი ნეოპტოლემოსი.
 ფილოქტეტესმა პარისი გამოიწვია ორთაბრძოლაში და სასიკვდილოდ დაჭრა იგი
ჰერაკლეს ისრებით. მომაკვდავ პარისს გაახსენდა თავისი პირველი სატრფოს, ნიმფა
ენონას ნათქვამი, თუ ვინმე ჭრილობას მოგაყენებს, მე მოგარჩენო. იდას მთაზე
მიჰგვარეს დაჭრილი უფლისწული ენონას, მაგრამ ელენეს სიძულვილით
შეპყრობილმა ნიმფამ უარი თქვა პარისის განკურნებაზე. რაღაც ხნის შემდეგ ენონას
გული მოუბრუნდა და ტროაში ჩავიდა მის მოსარჩენად, მაგრამ პარისი ცოცხალი
აღარ დახვდა. ამბობენ, პარისის პირველმა მიჯნურმა ვერ აიტანა მისი დაღუპვა და
თვითონაც თავი მოიკლაო.
პარისის სიკვდილის შემდეგ ელენეს შერთვა პრიამოსის ვაჟიშვილებს – ჰელენოსს
და დეიფობოსს – სურდათ. ელენეს კი აღარ უნდოდა ტროაში დარჩენა და ქალაქიდან
ბერძენთა ბანაკში გაქცევა სცადა. ტროელებმა დაიჭირეს იგი და უკან დააბრუნეს, რის
შემდეგაც დეიფობოსმა ძალით შეირთო ცოლად. განაწყენებული უფლისწული
ჰელენოსი იდას მთის ფერდობზე გადასახლდა. მანვე გაუმხილა ბერძნებს ტროას
აღების საიდუმლო: ომში აქილევსის ძე – ნეოპტოლემოსი უნდა ჩააბათ და ქალაქის
ციხესიმაგრიდან პალადიონი მოიპაროთო.
სულ მალე ოდისევსმა, ფენიქსმა და დიომედესმა კუნძულ სკიროსიდან აქილევსის
თორმეტი წლის ვაჟი – ნეოპტოლემოსი ჩამოიყვანეს. ოდისევსმა მას მამის
საჭურველი დაუბრუნა. ითაკის მეფემ ტროაშიც შეაღწია და იქიდან ელენეს
დახმარებით ათენას პალადიონი მოიტაცა. ზოგი თქმულება გადმოგვცემს, რომ
პალადიონის მოტაცებაში, ოდისევსთან ერთად, დიომედესიც მონაწილეობდაო.

ხის ცხენი

ქალღმერთ ათენას კარნახით, ბერძნებს ტროაში შესაღწევად დიდი ხის ცხენი უნდა
გაეკეთებინათ. ეს ოსტატმა ეპევსმა ითავა. მან ფიცრებისაგან ააგო უზარმაზარი
ცხენი, უხილავი კარი გაუკეთა და ზედ დააწერა: "შინ მიმავალი ბერძნები ამ
საჩუქარს მადლიერებით უძღვნიან ქალღმერთ ათენას სამშობლოში მშვიდობიანი
დაბრუნებისათვის". ოდისევსი, მენელაოსი, დიომედესი, ნეოპტოლემოსი და სხვა
მამაცი მეომრები ხის ცხენში დაიმალნენ. ელინთა ძირითადმა ლაშქარმა კი ბანაკის
დაწვის შემდეგ გემებს მიაშურა. მალე ხომალდები ზღვაში შევიდნენ და მოშორებით
მდებარე კონცხს მოეფარნენ. ტროელები გაკვირვებული უყურებდნენ ბერძნების
მოქმედებას, დაიჯერეს, რომ მტერმა დატოვა მათი ქვეყანა და სამშობლოში
გაემგზავრა. მალე ქალაქის დამცველები მეფე პრიამოსთან ერთად გალავნის გარეთ
გამოვიდნენ და ბერძნების მიერ დატოვებულ ხის ცხენს შემოეხვივნენ. მეფემ ბრძანა,
ათენასთვის მიძღვნილი ცხენი ქალაქში შეეტანათ. ტროელებმა საგორავებზე შედგეს
იგი და დიდი გაჭირვებით შეათრიეს ქალაქში. რადგან ხის ცხენი ჭიშკარში არ
შეეტია, ტროას გალავანიც კი მოანგრიეს და მისი შეტანის შემდეგ მაშინვე ამოაშენეს.
მეფის ასული, მისანი კასანდრა აფრთხილებდა ტროელებს, ცხენში შეიარაღებული
მებრძოლები იმყოფებიანო, მაგრამ მას არავინ ათხოვა ყური.
ნათელმხილველმა ლაოკოონმაც ურჩია პრიამოსს:
– ნუ ენდობით, მეფეო, ბერძნებს, ეს ყველაფერი ოდისევსმა მოიგონა ჩვენ
მოსატყუებლად!
მერე მან შუბი ესროლა ცხენს და ერთი ფიცარი გახვრიტა, მაგრამ ტროელებმა
მაინც არ დაუჯერეს ლაოკოონს. ნათელმხილველი პოსეიდონისათვის მსხვერპლის
შესაწირად წავიდა, რომ ხის ცხენი უვნებელი გაეხადა, მაგრამ იმ დროს აპოლონმა
ქალაქის დაცემის ნიშნად ზღვიდან ორი უზარმაზარი გველი გამოუშვა, რომლებმაც
ლაოკოონი და მისი ორი ვაჟი მოახრჩვეს.

ტროას დაცემა

ტროაში გამარჯვებას ზეიმობდნენ. ქალებმა ყვავილებით შეამკეს ხის ცხენი.

ქალაქელებმა სუფრები გაშალეს და ნადიმი გამართეს. გვიან ღამით, მხიარულებისა
და ღრეობის შემდეგ, დაიძინეს ტროელებმა. ბერძნების ტროელი მოკავშირე
ანტენორი ხის ცხენს მიუახლოვდა და იქ მსხდომთ დაუძახა, გამოსვლის დროაო.
სანამ სავსე მთვარე გამოჩნდებოდა ცაზე, ბერძნები ხის ცხენიდან გამოვიდნენ. ზოგი
მათგანი ქალაქის კარიბჭისაკენ გაიქცა, დარაჯები ამოხოცა და ჭიშკარი გააღო, ზოგმა
კი ციხესიმაგრეში შეაღწია. მხოლოდ მენელაოსი გაიქცა იმ სასახლისაკენ, სადაც
ელენე ეგულებოდა. ამ დროს ზღვის ნაპირზე დარჩენილმა ოდისევსის ძმისწულმა
სინონმა აქილევსის საფლავზე კოცონი აანთო და ზღვაში შესულ ელინთა გემებს
ნიშანი მისცა. გემები სწრაფად მოადგნენ ნაპირს, მებრძოლები ხმელეთზე
გადმოვიდნენ და ქალაქში შეცვივდნენ. მთვარის შუქით განათებული ქალაქის
ქუჩებსა და სასახლეებში საშინელი ბრძოლა გაიმართა. მოულოდნელი
თავდასხმისაგან დაბნეულ ტროელებს ბერძნები შეუბრალებლად ხოცავდნენ.
დედოფალმა ჰეკაბემ ქალიშვილებით ზევსის საკურთხეველს შეაფარა თავი. იქვე
მივიდა მეფე პრიამოსიც. მალე მათი შვილი პოლიტესი დაეცა ახლოს განგმირული.
ამის გამო პრიამოსიც ჩაერთო ბრძოლაში – შუბი ესროლა აქილევსის ძეს,
ნეოპტოლემოსს, მაგარამ ვერაფერი დააკლო. ელინებმა ტროას მეფე საკუთარ
სასახლეშივე აჩეხეს. ნეოპტოლემოსმა მისი ცხედარი აქილევსის საფლავზე მიიტანა
და იქ დატოვა.
ოდისევსი და მენელაოსი ელენეს ახალი ქმრის, უფლისწულ დეიფობოსის
სასახლეში შეცვივდნენ, სადაც საშინელი ბრძოლა გაიმართა. ბერძენმა გმირებმა
მოკლეს დეიფობოსი. თუმცა გადმოგვცემენ იმასაც, რომ დეიფობოსი თვით ელენეს
განუგმირია – მახვილი ჩაუცია ზურგში. ქალის უზადო სილამაზემ და მისმა
საქციელმა შეაჩერა მენელაოსი, რომელსაც მოღალატე ცოლის მოკვლა ჰქონდა
გადაწყვეტილი. სპარტის მეფემ მიატოვა ბრძოლა და ელენე გემებისაკენ წაიყვანა.
პრიამოსის ასული, მისანი კასანდრა, აგამემნონს ერგო წილად. მანამდე ტაძარში,
ათენას ქანდაკებასთან, კასანდრას უდიერად მოეპყრო პატარა აიაქსი. მიუხედავად
გმირის მონანიებისა, ამ შეურაცხყოფისთვის ქალღმერთმა ათენამ სამშობლოში
მიმავალი პატარა აიაქსის გემი დაამსხვრია, ნაპირთან მისული გმირი კი ზღვის
ღმერთმა პოსეიდონმა დაახრჩო.
ტროაში კარგა ხანს გაგრძელდა ხოცვა-ჟლეტა. ბერძნებმა ჯერ გაძარცვეს, შემდეგ კი
დაანგრიეს და გადაწვეს ქალაქი. მათ უამრავი ნადავლი წაიღეს თან და ტყვეებიც
წაასხეს საბერძნეთში; მერე ჰექტორის ცოლი ანდრომაქეც შეიპყრეს მცირეწლოვან
შვილთან – ასტიანაქსთან ერთად. მისან კალქასის კარნახით, ბავშვი უნდა მოეკლათ,
თორემ იგი შურს იძიებდა და საბერძნეთს გაანადგურებდა. მისი მოკვლა აქილევსის
ძეს, ნეოპტოლემოსს დაევალა. მასვე ერგო ჰექტორის მეუღლე ანდრომაქე.
პრიამოსის ასულ პოლიქსენეს შეპყრობისას ბერძნებმა აქილევსის ანდერძი
გაიხსენეს, რომლის მიხედვითაც პოლიქსენე მისთვის უნდა შეეწირათ.
აგამემნონი შეეწინააღმდეგა ამგვარ შურისძიებას.
 – გვეყოფა სისხლის ღვრა, მკვდრებს არა აქვთ უფლება, ცოცხალი ქალები
შეიწირონ! – განაცხადა მხედართმთავარმა.
– ძილშიც გამოგვეცხადა პელევსის ძე და გვითხრა, თუ პოლიქსენეს არ
შემომწირავთ, გემებს პირქარის გამო სამშობლოსაკენ ვერ წაიყვანთო, – თქვეს
ნეოპტოლემოსმა და სხვა მებრძოლებმა.
– შენ აქილევსის მახვილზე მეტად, კასანდრას სარეცელსა სცემ პატივს, მისი გულის
მოგება გინდა პოლიქსენეს გადარჩენით! – შეუტიეს აგამემნონს ბერძნებმა.
ოდისევსმა კი რბილად ურჩია:
– უმჯობესია, მოეშვა პოლიქსენეს დაცვას.
მხედართმთავარი აღარ შეეწინააღმდეგა თანამებრძოლებს. პოლიქსენე აქილევსს
შესწირეს და მის ახლოს დაასაფლავეს.
პრიამოსის ცოლი ჰეკაბე ოდისევსს არგუნეს. ტროას დედოფალი შემდეგ თრაკიაში
მოხვედრილა და იქვე გარდაცვლილა.
ბერძნებმა დაინდეს და შეიფარეს ანტენორი და მისი ოჯახი. ამ ადამიანმა ომის
დაწყებამდე ტროაში ელჩებად მისული ოდისევსი, მენელაოსი და პალამედესი
სიკვდილს გადაარჩინა და შემდეგაც ეხმარებოდა მათ. ბერძნების ხელშეწყობით მან
ოჯახთან ერთად დატოვა ტროა და სხვაგან გადასახლდა. ზოგი გადმოცემით,
ანტენორმა ააღორძინა ტროას სამეფო.
ბერძნებმა ქალღმერთ აფროდიტესა და ანქისესის ვაჟი ენეასიც დაინდეს, რომელიც
ხშირად ეხმარებოდა ტროელებს. მან ქალაქის დაპყრობისას თავისი ხალხი იდას
მთაზე გახიზნა. ტროას მეფის ტახტზე საბოლოოდ სწორედ ენეასის ვაჟი – ასკანიოსი
ავიდა.
ტროასთან დარჩა ელინთა გმირების – აქილევსის, პატროკლეს, ანტილოქეს და
სხვათა საფლავები. ასიათასიანი არმიის დიდი ნაწილი განადგურდა ქალაქის
დამცველებთან ომში.

სამშობლოში დაბრუნება

გამარჯვებულმა ბერძნებმა სამშობლოში გამგზავრების თადარიგი დაიჭირეს.

ჯარის ერთი ნაწილი მენელაოსის მეთაურობით გაემგზავრა და დაბრკოლებების
მიუხედავად, მიაღწია სამშობლოს. ასე რომ, საბოლოოდ სპარტის მეფე ელენესთან
ერთად მშვიდობით ჩავიდა სამშობლოში. უხიფათოდ დაბრუნდნენ უკან ნესტორი,
დიომედესი, ნეოპტოლემესი, ფილოქტეტესი, იდომენევსი და სხვანი. პატარა აიაქსი,
როგორც უკვე ითქვა, ზღვაში დაიღუპა.
ჯარის მეორე ნაწილი აგამემნონმა დაიტოვა და ერთხანს კიდევ დარჩა ტროაში,
რათა პატარა აიაქსის მოქმედებით განრისხებული ქალღმერთის, ათენას რისხვა
დაეცხრო. ბოლოს გამარჯვებით ძლევამოსილი მეფე დაბრუნდა მიკენში.
ყველაზე მეტად ოდისევს გაუგრძელდა გზა, რადგან მასზე განრისხებული
პოსეიდონი ისეთ დაბრკოლებებს უქმნიდა, რომ კიდევ ათი წელი იხეტიალა ზღვასა
თუ ხმელეთზე. მან უამრავი ქვეყანა მოიარა, ბევრი განსაცდელი, ტკივილი და
გაჭირვება გადაიტანა და ბოლოს, როგორც უსახელო ყარიბი, დაბრუნდა ერთგულ
ცოლთან, პენელოპესთან, და საყვარელ შვილებთან.

ეს არაჩვეულებრივი ისტორია ბრწყინვალე გმირებისა და მათ მიერ გარდახდილი

განსაცვიფრებელი ომის შესახებ ჰომეროსს აქვს აღწერილი. მისი ~ილიადა~ ლამის
ყველაზე პოპულარული წიგნია მსოფლიოში. საუკუნეების მანძილზე ადამიანებს
შეთხზული ამბავი ეგონათ ბერძენთა ლაშქრობა ლეგენდარულ ტროაზე. მაგრამ
ერთხელ, ერთმა ახალგაზრდა კაცმა, ჰაინრიჰ შლიმანმა, სხვა თვალით წაიკითხა ეს
შესანიშნავი წიგნი. მან დაიჯერა, რომ ტროა ნამდვილად არსებობდა; სიმართლე იყო
ის მშვენიერი ისტორიებიც, რომელსაც ჰომეროსი გვიამბობდა... და დიდი
არქეოლოგიური გათხრები წამოიწყო იმ ადგილას, სადაც, სავარაუდოდ, ტროა უნდა
ყოფილიყო გაშენებული. მას გაუმართლა. შლიმანმა უზარმაზარი ქალაქის
ნანგრევებს მიაგნო და ახლა უკვე დანარჩენმა მსოფლიომაც დაიჯერა, რომ
გამონაგონი კი არა, სიმართლე იყო მშვენიერი ელენეს ამაღელვებელი ისტორია,
რომლის სრულქმნილი სილამაზეც მამაკაცებს სიყვარულს, გმირობასა და სახელის
მოხვეჭას შთააგონებდა.