အင္စပတ္တာ ျမေဝ နွင့္……

python

ေမွာ္ဘီ

New year 2020


ပိုင္သြန္ !1
အင္စပတ္တာ ျမေဝ ႏွင့္ ဆီဇာ ဆိုက္ဖာ

တေန႔သ၌ ကၽြႏု္ပ္ ေဒါက္တာဆိုင္႐ို သည္ မိတ္ေဆြႀကီး အင္စပက္တာ ျမေဝ၏ အိမ္သို႔ မေရာက္တာ

ၾကာသည္ႏွင့္အညီ ထြက္လာခဲ့ေလ၏။ လမ္းထိပ္သို႔ေရာက္ေသာအခါ ေဘာလံုးပြဲႀကိဳက္ေသာ ကၽြႏု္ပ္
လည္း ေဘာလံုးပြဲဂ်ာနယ္ တေစာင္ ဝယ္ယူေလ၏။ ထို႔ေနာက္ အခ်ပ္ပို ေတာင္းရာ ဂ်ာနယ္သည္ က
မေရာက္ေသးေၾကာင္း ေျပာသျဖင့္ ကၽြႏု္ပ္လည္းစိတ္ခုခုျဖင့္ ဆက္ေလ်ွာက္ခဲ့ေလသည္။ ထို႔ ေနာက္
သံုးလႊာ ၌ရွိေသာ ကိုျမေဝ၏ တိုက္ခန္းရွိရာသို႔တက္ခဲ့ၿပီးလ်ွင္ တံခါးကို ေခါက္ေလရာ

" ဝင္ခဲ့ပါ ကိုပိုင္သြန္ တံခါးကေစ့႐ံု ေစ့ထား တာပါ။ ခင္းဗ်ား အတြက္ ေဘာလံုးပြဲ အခ်ပ္ပိုလည္းရွိပါ
တယ္ဘာမွ စိတ္ခုမေနပါနဲ႔" ဟု ဆိုေလ၏

ကၽြႏု္ပ္လည္း ကိုျမေဝ စကားၾကားလ်င္ အံ့ၾသျခင္းအလ်င္းမျဖစ္မိပဲ

" အိုင္ေဆး ကိုျမေဝ ခင္ဗ်ား CCTV ေတြ အဝင္ဝမွာ တပ္ထားျပန္ၿပီလား။ လမ္းထိပ္က ဂ်ာနယ္သမား
ကိုက်ဳပ္လာရင္ အခ်ပ္ပို မေရာင္းဖို႔ ခင္ဗ်ား ေျပာထားတာကိုး။ စခ်င္ရင္ ေနာက္တနည္းနဲ႔ စဗ်ာ ဒါနဲ႔ ခင္
ဗ်ားသတင္းစာထဲက ေၾကာ္ျငာကို ဖတ္ၿပီး ဒီအမႈ ကိုလိုက္ဖို႔စဥ္းစားေနတာမလား" ဟုဆိုလိုက္ေလ၏

" ဟားဟား ဟုတ္ပ ကိုဆိုင္႐ိုရာ ခင္ဗ်ားလည္း အေတာ္မ်က္စိရွင္တဲ့ သူပဲဗ်။ မွင္နီနဲ႔ ဝိုင္းထားတာကို

လွမ္းျမင္သားပဲ။ ဒီေန႔ ဒီသတင္းဖတ္ၿပီးမွက်ဳပ္ဆီလာဖို႔ သတိရတယ္ ဆိုတာ က်ဳပ္ရဲရဲႀကီးအာမခံရဲတ
ယ္ဗ် "ဟုဆိုေလသည္

ကၽြႏု္ပ္ လည္းဝတ္လာေသာကုတ္အကၤ်ီ ကိုခၽြတ္၍တိုင္၌ ခ်ိတ္ၿပီးလ်င္ ဆိုဖာေပၚZ၌ထိုင္ေလသည္

စားပြဲေပၚZ၌ ျဖန္႔ထားေသာအဂၤလိပ္လိုေရးထားသည့္ ျမန္မာ့အတင္း သတင္းစာကိုယူ၍ ဟန္ပါပါဖတ္ေ

လလ်င္ မွင္နီဝိုင္းထားေသာသတင္းပုဒ္ကို ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ႕ရေလသည္

ေမာင္ျပင္းေရွာင္သို႔ တရစ္သိုးခုတ္ မွ ေပးေသာဥာဏ္စမ္း ပေဟဠိ ဝါသနာရွင္မ်ား အေျဖညိွႏိုင္သည္

ပိုင္သြန္ !2
ဖုန္းကြယ္ေနေသာ စကားလံုးမ်ားကိုရွာပါ

zhzloomlyh
brxxqpdqqh
gfdufrqwdl
qlqmzbwdeo
hwvzhoophh
wdwcdbnded
ufrpsrxqgb
rxeulqjedf
nwhdnrquhw
xuq

ဟုျဖစ္ေလသည္။

“ အိုင္ေဆး ကိုျမေဝ ဒီကိစၥ ဟာ ေတာင္ျခေသၤ့နဂါးႏိုင္ဂိုဏ္း ႀကီးနဲ႔စပ္ဆက္မယ္လို႔ ဘာလို႔ထင္ရတာတု

န္းဗ်”

“ ဂလိုရွိတယ္ ကိုဆိုင္႐ို တရစ္သိုးခုတ္ဆိုတာ က ဒီဂိုဏ္းရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ လုကုန္ကူး ရဲ႕ အေမွာင္က

မ႓ာကနာမည္ေပါ့ဗ်ာ တပင္ေပသီး တို႔ေခတ္ထဲက ျမန္မာျပည္ထဲမွာ ဝါးမ်ိဳထိုးေဖာက္ဖို႔ ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ ဂို
ဏ္းႀကီးေပါ့ဗ်ာ ခုသူတို႔ က ဧရာမ အၾကံအစည္တခုကိုၾကံေနတယ္လို႔ သတင္းရထားတယ္ဗ် ဒီဟာ
ကအေပၚZယံႀကည့္ရင္ေတာ့ hidden word puzzle တခုလို႔ ထင္ရတယ္ ဗ် အမွန္ေတာ့ ဒါဟာ ျမန္မာျပ
ည္ထဲက ဂိုဏ္းလက္ေထာက္တေယာက္စီ သူတို႔ အစီအစဥ္ကို လွမ္း အေၾကာင္းၾကားတာေနရမယ္ ဗ်”

“ အိုင္ေဆး ကိုျမေဝ က်ဳပ္လည္းဂလိုထင္လို႔ လာခဲ့တာဗ် ဒီအခ်ိန္မွာ ခင္ဗ်ား က်ဳပ္အကူအညီကိုလို မွာ

ပဲဆိုၿပီး မနက္စာမစား ပဲလာခဲ့တာဗ်ာ ဘီယာ ေလးမ်ားရွိရင္ ငါးကင္ေလးနဲ႔ လုပ္ပါဦး”

"အမ္ ဘာမွလဲဆိုင္ဘူး ႏို႔ေပမယ္ အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို ႀကိဳက္တတ္မွန္းသိလို႔ က်ဳပ္မွာထားပါတယ္ ဗ်ာ

လာလာ" ဟုဆိုေလလ်င္ ၂ ဦးသား ထမင္းစားခန္းသို႔ေျပာင္းေလ၏။

ထို႔ေနာက္တြင္ ေစာေစာစီးစီး ေမားနင္းပတ္ရင္း

ပိုင္သြန္ !3
“ အိုင္ေေဆး ကိုဆိုင္႐ို ဒါ က cipher ဆိုရင္ အဓိပၸါယ္ေဖာ္ဖို႔ လိုၿပီ ဆိုေတာ့ ကာ cipher ေတြရဲ႕ သမို
င္းေၾကာင္း ေလးလုပ္ပါဦးဗ် အခ်ိန္ရပါေသးတယ္”

“ ဒီလိုကိုျမေဝ စပါတာ ေခတ္ထဲက လူေတြ ကစစ္ေရး ႏိုင္ငံေရး ေတြမွာ စကားဝွက္ ေတြသံုးခဲ့ၾကတယ္

ကိုယ့္အၾကံစည္လူမသိေအာင္ေပါ့ ဗ်ာ ဂ်ဴးလီယက္ဆီဇာ လက္ထက္ၾကေတာ့ သူ႔တပ္မေတာ္ႀကီး
ဆက္သြယ္ရာမွာ ဆီဇာ ဆိုက္ဖာ ကိုသံုးခဲ့တယ္ဗ်။ ဆီဇာ ဆိုက္ဖာ က shifted cipher ေပါ့ဗ်ာ စကား
လံုးေတြကို ေနရာေရႊ႕တာေပါ့ သူကသံုးေနရာေရႊ႕ခဲ့တာေပါ့”

“အင္းစိတ္ဝင္စားဖို႔ေကာင္းသဗ် ဆက္ေျပာပါဦး”

“ ဒါကိုသိဖို႔ ဆိုရင္ modular arithmetic ဆိုတဲ့သခ်ၤာကိုသိဖို႔လိုတယ္ ကိုျမေဝ”

“အဲဒါဘာတုန္းဗ်”

“နာရီေတြမွာ ၁၂ နာရီ ရွိတာလည္း ေမာ္ျဒဴလာ သခ်ၤာပဲေပါ့ဗ်ာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ၁၅ နာရီ ျဖစ္သြားရင္ ၃

နာရီလို႔ ေျပာတာဟာ ေမာ္ျဒဴလာ ပဲေပါ့ ၁၅ ကို ၁၂ နဲ႔စားၿပီး အႂကြင္းယူတာေပါ့ ဗ်ာ ဒီေတာ့ ၃ ေပါ့ ေ
မာ္ျဒဴလာ သခ်ၤာမွာ modulus ေခၚZတဲ့ limit ဒီမွာဆိုရင္ေတာ့ ၁၂ ေပါ့ဗ်ာ အဲဒါကိုေက်ာ္ရင္ ၀ ကေနတခါျ
ပန္စတယ္ ဒီေတာ့ ၀ က ၁၂ နဲ႔ တူၿပီး ၃ က ၁၅ နဲ႔တူတယ္ သခ်ၤာနည္းနဲ႔ေတာ့ ဒီလိုေရးတဗ်”

“0 = 12( mod 12)

3 = 15( mod12)”

“ဥပမာ ေဗဒင္ေတြမွာသံုးတာဆိုရင္ mod 7 ေပါ့ဗ်ာ၇ ရက္သားသမီး ရွိေတာ့ ရွိသမ်ွလူေတြအားလံုး

ကို၇အုပ္စု ခြဲၿပီး ေဟာစတမ္း ၇ မ်ိဳးေပး တာေပါ့ coc လို game မ်ိဳးမွာ barbarian ေတြရဲ႕ animation ကိုၾ
ကည့္လိုက္။ တကယ္ေတာ့ က်ဳပ္တို႔ငယ္ငယ္ က စာအုပ္ရဲ႕ ေထာင့္တိုင္းမွာ ပံုဆြဲ ၿပီးအျမန္လွန္လိုက္ရ
င္ အသက္ဝင္သလို႔ေပါ့ဗ်ာ။ ဒီ barbarian ေလးေတြက လည္း animation တခု ဆံုးတိုင္းအစ ကျပန္စ
တယ္ဗ်၊ သူတို႔အတြက္ဆြဲထားတဲ့ image ဖိုင္ေတြကို modular နည္းနဲ႔ computer က run ေပးေနတာေ
ပါ့"

"ဟာ တယ္ဟုတ္ပါလားဗ် က်ဳပ္က coc ဆိုသိပ္ႀကိဳက္တာ အမႈ မလိုက္ရရင္ goblin ေတြထုတ္ၿပီး ပတ္
ခိုးေနတာ ဗ်"

ပိုင္သြန္ !4
“ဟားဟား ယံုပါတယ္ဗ်ာ ခင္ဗ်ား တေန႔ ရာထူးတတ္မယ့္လူပဲဗ် လူႀကီးျဖစ္ဦးမွာ အာ့နဲ႔ ဘယ္ေရာက္
သြားၿပီလဲ”

“ဟို ေမာ္ဇီလာ ဆိုလား ဘာလား”

“ေမာ္ျဒဴလာပါဗ် shifted cipher မွာ modular ဘာ လို႔ ပါရလဲဆိုရင္ language ေတြကို ဆိုပါေတာ့ဗ်ာ
English ေပါ့ သူ႔မွာ ၂၆ လံုးရွိတယ္ ဒါကို A ကို0 ေပး B ကို 1 ေပး C ကို 3 ေပး……… Z ကို 25ေပး
ရင္ modulus 26 ဆိုရင္ ၂၆ လံုးေျမာက္ဟာ ၀ နဲ႔တူေတာ့ A ျပန္ျဖစ္တာေပါ့ဗ်ာ ဒီေတာ့ shifted cipher
အရ ဂ်ဴးလီယက္ဆီဇာ က A ဆို D , B ဆို E , Z ဆို C ေျပာင္းတာကိုး Z ေက်ာ္ရင္ Aကျပန္စ ရမွာ
ဒါကို လုပ္ႏိုင္တဲ့သခ်ၤာက modulararithmetic ပါပဲဗ်ာ”

“သခ်ၤာနည္းအရေတာ့ ဆီဇာ ဆိုက္ဖာ ဟာ 3 ေပါင္းတာေပါ့ ဆိုပါေတာ့ P ဆိုတာက plaintext ကိုယ္ပို႔

လိုတဲ့ message C ဆိုတာက ciphertext စကားဝွက္ေျပာင္းတာ language က ၂၆ လံုးပါတဲ့ အဂၤလိပ္
language သံုးမယ္ ဆိုရင္ ဒါကို”

“C = P + 3(mod 26) ဆိုတာ encryption စကားဝွက္လုပ္တာေပါ့ဗ်ာ။ ဥပမာ P က A =0 ဆိုတဲ့ စကား

လံုး ဆိုရင္ C က

C= 0+ 3(mod26) =0+ 3= 3 = D ေပါ့ဗ်ာ D က ၄ေနရာေျမာက္ မွာ သုညကစေရေတာ့ ၃ ေနရာေျမာ

က္မွာရွိလို႔ေပါ့”

“ဒါကို decryption ျပန္ေဖာ္မယ္ဆိုရင္

P= C - 3(mod 26)

ေပါ့ ဥပမာ C က ခုနက D= 3 ဆိုရင္

P = 3- 3(mod 26).= 0 = A ေပါ့ဗ်ာ”

“ဒီေတာ့ ဒီဆိုက္ဖာ မွာ ေသာ့ ခ်က္ key က 3 ပါပဲ ဒီ key သိရင္ ဒီ ဟာ ကို ေဖာ္လို႔ရၿပီ ခင္ဗ်ားက key ကို
5 သို႔ 7 သို႔ ႀကိဳက္တာကို 26 ေအာက္ကႀကိဳက္တဲ့ဂဏန္းကိုထား လို႔ရတယ္ဗ်”

ပိုင္သြန္ !5
“ဟားးးး အေတာ္စိတ္ဝင္စားဖို႔ေကာင္းတာပဲ ကိုဆိုင္႐ို ဘီယာတိုက္ရက်ိဳးေတာ့ နပ္တယ္ဗ်ာ ဒါနဲ႔ ဆီဇာ
ဆိုက္ဖာ တမ်ိဳးထဲရွိတာလားဗ်”

“ဘယ္ဟုတ္ကမွာ တုန္း cryptography ဆိုတာ အမ်ားႀကီးပါပဲ ဆီဇာ ဆိုက္ဖာ ကအေစာဆံုးေတြထဲက

တခုေပါ့ဗ်ာ သူ႔မွာ key သိသြားရင္မလံုျခံဳေတာ့ဘူး ခုေခတ္က ဒါေတြကိုေက်ာ္လႊားႏိုင္ပါၿပီ ခင္ဗ်ား
message တခုကို ဖုန္းနဲ႔ပို႔တိုင္း ဖုန္း က security system က cipher text အေနနဲ႔ပို႔တာေပါ့ ၂ ဖက္လံုးက
key လိုတယ္ ပို႔သူေကာ လက္ခံသူေကာ same key ရွိမွ ဒီေတာ့ Key ကိုပို႔တဲ့ ျပသနာ ေပၚZလာေကာဗ်
ဒါကို key distribution problem လို႔ေခၚZတယ္”

“အား စိတ္ဝင္စားဖို႔ေကာင္းပါ့ဗ်ာ”

“ဒါေပါ့ ကိုျမေဝ ဒီေနာက္က သခ်ၤာေတြနဲ႔လက္ရွိ အင္တာနက္မွာ သံုးတဲ့ ေနာက္က RSA လို public
key cryptosystem ေတြအေၾကာင္း ေနာက္မွပဲၾကံဳရင္ေျပာေတာ့မယ္ဗ်ာ ခုေတာ့ ဒါကို စကားဝွက္ေဖာ္ၾ
ကဦးဆို႔”

ထို႔ေနာက္ ၂ ဦးသား မည္သို႔မည္ပံုျပဳလုပ္လိုက္ သည္မသိ cipher ေပၚZသြားေလရာ၎ မွာ

"we will give you unmanned car containing wy tablets. we'll meet at zaykabar compound. you
bring back teak on return."

အင္ အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို ဒါကို ျမန္မာလိုျပန္ေတာ့

" မင္းဆီကို wy ေတြပါတဲ့ ေမာင္းသူမဲ့ကားပို႔လိုက္တယ္ ေဇကမ႓ာ ဝင္းမွာဆံုမယ္ အျပန္မွာ ကၽြန္းသစ္ေ

တြ တင္ေပးလိုက္ပါ"

“ဟာ မျဖစ္ေခ်ဘူး အိုင္ေဆး ကိုပိုင္သြန္ က်ဳပ္တို႔အခ်ိန္မီွလက္ရ ဖမ္းမွရမယ္ သြားဆို႔”

ဟုဆိုကာ အင္စပတ္တာ ျမေဝ သည္ M1911 A1 ပစၥတိုကို ခါးတြင္ထည့္ကာ ကၽြႏု္ပ္လည္း ကုတ္

အက်ၤီ ယူ၍ ၂ ေယာက္သား ကသုတ္ကယက္ထြက္လာခဲ့ၾကေလသည္။

ပိုင္သြန္ !6
အင္စပတ္တာျမေဝ ႏွင့္ အဲနစ္ဂ္မာ မရွင္း

အခ်ိန္က ည ၈ နာရီခန္႔ျဖစ္သည္ ရာသီဥတုမွာ အေတာ္အိုက္စပ္ေသာကာလျဖစ္၍ အျပင္တြင္လူ

အမ်ား လမ္းမီးေရာင္ေအာက္ ေစ်းတန္းမ်ားျဖင့္စည္ကားေနခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ၾကားရက္ျဖစ္၍ ပရီးမီး
ယား လိဂ္ ေဘာလံုးပြဲမ်ားလည္းမရွိ ရာ ကၽြႏု္ပ္ ႏွင့္ကို ျမေဝ တို႔ မွာပ်င္းရိလ်က္ရွိေလသည္။ ကိုျမေဝ မွာ
လက္ဖက္ရည္ က်က် ႀကိဳက္တတ္သူျဖစ္ရာ လက္ဖက္ရည္တငံု ငံု လိုက္ mild seven တလိပ္ဖြာ
လိုက္ျဖင့္ဇိမ္က်ေနရာမွ

" အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို ဆိုက္ဖာေတြ အေၾကာင္းဟိုေန႔က စကားျပတ္သြားလို႔ ခုလိုအခ်ိန္မွာ ဆက္

လင္း ပါဦးဗ်"

ကၽြႏု္ပ္လည္း လက္ထဲမွ ဂ်ာနယ္ ကို စာပြဲေပၚZတင္လိုက္ရင္း အေၾကာကို ေခတၱမွ် ဆန္႔ကာ သမ္းေဝလို

က္၏။

" ဒီလို ဗ် ကိုျမေဝရဲ႕ ဆီဇာ ရဲ႕ ဆိုက္ဖာ က stream cipher ထဲမွာပါတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ ဒီထဲက ေနာက္တမ်ိဳး
က substitution cipher လို႔ ေခၚZတယ္”

“သူကဥပမာ

message က ABCDEFGHIJKLMNOPQRST ဆို

key က DHLOMENTIUJSPWYRAFZB

စသျဖင့္ အေပၚZတလံုးကို ေအာက္တလံုးနဲ႔ အစားထိုးတာေပါ့ဗ်ာ။ ဆီဇာ ဆိုက္ဖာ က key ၂ ၆ လံုး ပဲရွိေ

ပမဲ့ substituition ( အစားထိုး) ဆိုက္ဖာ ကေတာ့ permutation ျဖစ္တဲ့ အတြက္ 26! =4.03.10^ 26
=10^ 88 ရွိ တယ္ဗ်"

" အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို permutation ဆိုတာက ေအာက္က ဗ်ည္းတန္းကို ေမႊၿပီး ေနရာ ဖလွယ္တာ
ကိုေျပာတာမဟုတ္လား"

ပိုင္သြန္ !7
" ဟုတ္တယ္ ကိုျမေဝ ဖဲ႐ိုက္တဲ့ အခါ ဖဲကို ကုလာဖန္ထိုးတယ္ဆိုတာ permute လုပ္တာပါပဲဗ်ာ။ ဒီလို
လုပ္တဲ့အခါမွာ အရာဝတၳဳ n ရွိ ရင္ေျပာင္းလဲ စီစဥ္ႏိုင္တဲ့ အေရအတြက္ (permutation) က n! ( n
factorial ) ရွိတယ္ဗ်”

“n ဖတ္တိုရီရယ္ ဆိုတာက n နဲ႔ n ေနာက္ကသူ႔ထပ္ေသးတဲ့ ကိန္းေတြေျမႇာက္တာေပါ့ ဥပမာ

6!= 6×5×4×3×2×1= 720 ေပါ့
3!=3×2×1=6 ေပါ့”

“ဒီေတာ့ နီ ဝါ ျပာ ပစၥည္း သံုးမ်ိဳးကို စီစဥ္ရင္ အစီအစဥ္ ေပါင္း 3!= 6 မ်ိဳးရတာေပါ့ ဒီလိုေလ

နီဝါျပာ , ျပာနီဝါ , ဝါျပာနီ , ဝါနီျပာ , ျပာဝါနီ , နီျပာဝါ”

“ပိုကာ ဖဲ႐ိုက္လို႔ ကုလားဖန္ထိုးရင္ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အစီအစဥ္ေပါင္း 108! ေတာင္ရွိတယ္ ဗ်"

" ဝိုး ဒါေၾကာင့္ လဲ ကုလားဖန္ႏွံ႔ ေအာင္ထိုး ဖို႔ လိုတာကိုးဗ် အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို။ ႏို႔ ခင္ဗ်ား ဒါေတြၾက
သိၿပီး ဖဲ႐ိုက္ ရင္ဘာလို႔ ႐ႈံး တာတုန္း ဗ်"

" ကုလားဖန္မႏွံ႔ လို႔ေနမွာ ေပါ့ ကိုျမေဝ ဖဲသမား မ်ားဆိုတာ ႏွဲသမား ပါး လို ပိန္လိုက္ေဖါင္းလိုက္
မဟုတ္လား ဗ် ဟားဟား"

" ခုန စကားထပ္ ဆက္႐ရင္ substitution cipher က ခုေခတ္ကြန္ျပဴတာေတြနဲ႔ေတာင္ key ေဖာ္ ဖို႔
ဆိုရင္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ မ်ားတဲ့အတြက္ အေတာ္ အခ်ိန္ယူရ တဲ့ ကိစၥ ပါ ဒါေပမဲ့ ဘာသာစကား ေတြ က
random မဟုတ္ဘူးဗ် "

" random ဆိုတာ ကက်ဳပ္နားလည္တာေတာ့ က်ပမ္းပဲ ကိုဆိုင္႐ို အံစာေခါက္တာလို ၂လံုး ထိုး

တာလို ကိစၥမ်ိဳးေတြ မွာ က်ပမ္း ျဖစ္တာဆိုေတာ့ကာလူေတြစကားေျပာတဲ့ အခါ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိတယ္
မဟုတ္လား"

ပိုင္သြန္ !8
" မွန္ပါတယ္ ကိုျမေဝ သို႔ေသာ္ ခုဟာက လူေတြရဲ႕ ခံစားခ်က္ေတြ ရည္ရြယ္ ခ်က္ေတြထက္ ဒါေတြကို
ပံုေဖာ္ဖို႔ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ စကားလံုးေတြ (words) ကို တည္ေဆာက္ေပးတဲ့ alphabet ဗ်ည္း
ေတြ အေၾကာင္းေျပာေနတာေလ။ ဒီေတာ့ ဒါေတြ ကသာမန္ဆို random ျဖစ္သင့္တာေပါ့ ဒါေပမဲ့ ဗ်ည္း
ဟာ သရ နဲ႔တြဲမွ အသံထြက္မွာျဖစ္ေလေတာ့။ ဆိုပါေတာ့ b*t ဆို ရင္ b ေနာက္ က * ဟာ သရ
a e i o u တလံုးလံုး ျဖစ္ဖို႔ chance က မ်ားၿပီေလ"

" အိုးအိုင္ဆီး အိုင္ဆီး ကိုဆိုင္႐ို သတ္စ္ ဝမ္းဒါးဖူး"

" ဒါကို conditional probability လို႔ေခၚZ တယ္။ ကိုျမေဝ ဒီေတာ့ အဂၤလိပ္စာမွာ ပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘယ္
language မွာျဖစ္ျဖစ္ ဗ်ည္းသရေတြမွာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ frequency တခုနဲ႔တခုမတူဘူးေပါ့ဗ်ာ။ ဥပမာ E ရဲ႕
frequency ဝါ probability က အမ်ားဆံုး ပဲ။ ဆိုလိုတာက E ဟာ ခဏခဏ ပါတယ္ ဒီလိုေလ့လာတာ
ကို frequency analysis လို႔ေခၚZတာေပါ့"

"အိုင္ဆီး ကိုဆိုင္႐ို ဂလို ဆို ဒီအခ်က္ကို သံုးၿပီးဝွက္စာ မွာ frequency ျမင့္တာေတြကို ရွာရာ ကေန
တိုက္ၾကည့္ၿပီး မွန္းလို႔ရတာေပါ့ ထပ္သရီး!! ေႂကြၿပီ ေလ ဒီနည္းကိ"ု

ဟုတ္ပ ကိုျမေဝ ဒါေၾကာင့္လည္း ဒီနည္းက စိတ္မခ်ရျပန္ဘူးဗ် ဒါေၾကာင့္ သူတို႔က block method ကို
ထြင္ခဲ့တယ္”

“အင္းဆိုပါဦး ကိုဆိုင္႐ို”

"block method ဆိုတာက ဆိုပါေတာ့

I will come to you ဆိုတာကို ၅လံုးစီ စုရင္

Iwill comet oyou ျဖစ္သြားေရာ block ေတြေပါ့

ဒီblock ေတြထဲမွာ permute လုပ္ရင္

wlili omcte yuoo စသျဖင့္ ျပဳတာေပါ့ဗ်ာ"

ပိုင္သြန္ !9
"1920 ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ ဆိုက္ဖာကို လူနဲ႔ဝွက္တာထက္ ဝွက္တဲ့စက္ ထြင္လာၾကၿပီ သူကပိုျမန္တ
ယ္ပို ခက္တယ္ ပိုတြင္က်ယ္တယ္ ေပါ့ဗ်ာ ဒုတိယ ကမ႓ာ စစ္ မွာ ဂ်ာမန္ေတြ သံုးတဲ့ Enigma အဲနစ္ဂ္မာ
machine ဟာ နာမည္ေက်ာ္ေပါ့ ဗ်ာ ဒီစက္ က shifting တလွည့္ substitution တလွည့္ နဲ႔ လုပ္ၿပီး sub
လုပ္မဲ့ ဟာေတြကို rotor အဝိုင္းျပား ၅ ခု မွာ random ၃ ခု ေပၚZ က sub ၃ မ်ိဳးနဲ႔ ဝွက္တာ”

"အာားး ဒါဆို အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို ဒါဟာ ခက္လြန္းထင္ရပ ဗ်"

" ဟုတ္ေပတာေပါ့ ကိုျမေဝ ဒါေၾကာင့္လဲ ပိုလန္ နဲ႔ အဂၤလိပ္ ေထာက္လွမ္းေရးက ဒီစက္ကို ေဖာ္ႏိုင္ဖို႔
ဒီစက္ရဲ႕ ဖြဲ႕ စည္းပံုကို အသည္းအသန္လိုခ်င္ခဲ့တာေပါ့ဗ်ာ"

" ေနာက္ေတာ့ ေအာင္ျမင္ေရာလား "

" အင္းေပါ့ဗ်ာ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳး ကြန္ျပဴတာဖခင္ လို႔ဆိုႏိုင္တဲ့ အလန္ တူရင္ က အဲနစ္ဂ္မာ ကို ေဖာ္ႏိုင္
တဲ့ ဘြန္ဘီ ဆိုတဲ့စက္ကို ထြင္ႏိုင္ခဲ့တယ္ ဒုတိယကမ႓ာ စစ္မွာ မဟာမိတ္ေတြ စစ္ႏိုင္ရျခင္းအဓိက
အေၾကာင္းေတြကတခ်က္ေပါ့ဗ်ာ"

“အိမ္း ပညာ ဟာ တယ္စကားေျပာေပတာပဲ ကိုဆိုင္႐ို”

"ဟုတ္ပ ကိုျမေဝ အဓိကကေတာ့ သိပၸံ သခ်ၤာ နဲ႔ ႐ူပေဗဒ ပါ့ဗ်ာ လူေတြ သိဖို႔ လိုတယ္ ကိုျမေဝ။ ဒါမွ ႏိုင္
ငံ တိုးတက္မွာေလ"

“အင္း ဒါနဲ႔ ေစာေစာက တူရင္ အေၾကာင္းေလး ေျပာပါဦး”

“အင္းသူက တူရင္ စက္ဆိုတဲ့ ကြန္ျပဴတာရဲ႕ prototype ျဖစ္တဲ့ hypothetical machine တခုကို သခ်ၤာ
နည္း အရ ျပဳစုၿပီး စာတမ္းေရးခဲ့တယ္ဗ် ဒါက ကြန္ျပဴတာေေလာင္း ေပါ့ ဗ်ာ”

"ေၾသာ္ ဂလိုကို ဒါနဲ႔ ခ်ားလ္ ဘာေဘ့ ခ်္ တို႔က်ေတာ့ေကာဗ် "

ပိုင္သြန္ !10
"သူတို႔ထြင္တာေတြ က caculator ရဲ႕ prototype ေတြေပါ့ဗ်ာ "

"ဒါေလာက္ေေကာင္းတဲ့ Enigma လိုစက္မွာ ခ်ိဳ႕ ယြင္းခ်က္ရွိပ မလားဗ်"

“ရွိတာေပါ့ ကိုျမေဝ ဒီစက္ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေကာင္း ဒါကို ဝွက္ဖို႔ ေဖာ္ဖို႔ ဆိုတာ ဝွက္သူ နဲ႔ ေဖာ္သူ
ၾကားမွာ တူတဲ့ key ရွိ မွ ရတာေလ။ ဒီေတာ့ ဒီေသာ့ကို ဒီေနရာမွာ ေသာ့ ဆိုတာ number တခုကို ေျပာ
တာေနာ္ သံနဲ႔လုပ္ထားတဲ့ ေသာ့ မဟုတ္ဘူး။ အဲ့ေသာ့ကို ဝွက္သူက ေဖာ္သူထံပို႔ ေပးဖို႔လို တယ္ ဒါက
လည္းၾကားက ျဖတ္လု ႏိုင္လို႔ အေရးႀကီးတယ္ေလ။ ဂ်ာမန္ေတြ ဆို ဝွက္စာ ပါတဲ့ U 571 ပါသြားလို႔
ဒုကၡ ေရာက္ကုန္တာေလ ဗ်ာ။ U 571 ဆို တဲ့ ဗြန္ဂ်ိဳဘီပါတဲ့ေရငုပ္သေဘၤာကား ၾကည့္ဖူးတယ္ မလား
ဗ်”

“အားး ၾကည့္ဖူး တာေပါ့ ဒီလို ဆက္စပ္ေနမွန္းေတာ့မထင္ခဲ့မိဘူး”

“အင္း ဒီေတာ့ ဆက္ေျပာရင္ ဒီစက္ေတြရဲ႕ အားနဲခ်က္က ေသာ့ ျဖစ္ၿပီး ေသာ့ အႏၲရာယ္ကင္းကင္းနဲ႔ ပို႔
ႏိုင္ဖို႔ ၾကံစည္တဲ့ျပသနာ ကို key distribution problem လို႔ ေခၚZတာေပါ့ ဗ်ာ။ ဒါ က number
theory ,modular arithmetic နဲ႔ prime number ေတြ နဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္ ဗ်”

“ဝိုးးး က်ယ္ပါေပ့ ကို သစၥာ အဲ့ေလ ေယာင္လို႔ ကိုဆိုင္႐ို အားရထွာ ဗ်ာ”

“အင္းေနဦး ကိုျမေဝ ဒီေန႔ အဖို႔ေတာ့ ဒါေလာက္နဲ႔ေတာ္ ဦး။ ခု မွ ကိစၥ တခု သတိ ရလို႔ ဗ်ာ ရပ္ကြက္
႐ံုးသြားလိုက္ဦးမယ္”

“ဘာကိစၥ တုန္း အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို”

“ဟုတ္ပါဘူးဗ်ာ မဲစာရင္း ထဲက်ဳပ္မပါဘူးေျပာလို႔သြားစစ္လိုက္ဦးမယ္။ ခင္ဗ်ားလည္းစစ္ဦးဗ်မဲစာရင္း

ကို ေရြးေကာ္က အာမ မခံႏိုင္ဘူးဆိုလားဘာလားဗ်ာ တိုးတတ္ဦးမဲ့တိုင္းျပည္ပါ”

"ဒီလူေတြ ဆက္ အုပ္ခ်ဳပ္လို႔ကေတာ့ ဖင္ပါေပါင္ရမယ္ ဂယ္ပါပဲ ကိုျမေဝ”

ေျပာေျပာဆိုဆို ကၽြ ႏ္ုပ္ လည္း ကသုတ္ က႐ိုက္ ထြက္ခဲ့ ေလ၏။

ပိုင္သြန္ !11
အင္စပတ္တာျမေဝ ႏွင့္ ေသာ့ေပးပို႔ျခင္းျပသနာ

အခ်ိန္က ေမွာင္ရီပ်ိဳးစ။ ညီအကိုမမူးတမူး အခ်ိန္တည္း။ ေလေပြတခ်က္ေဝ့ဝိုက္၍ ဘံု ေက်ာင္း

တဝိုက္ တိုက္ခတ္သြား ေလသည္။ နီယြန္ မီးေရာင္ တခ်ိဳ႕ ေအာက္မွာ ဆြဲထားေသာ တ႐ုတ္မီးပံုး တ
ခ်ိဳ႕ လႈပ္ယိမ္း သြား၏။ တ႐ုတ္ ဘုန္းႀကီး ေက်ာင္းေရွ႕ ဝယ္ သူေတာင္စားအို ႀကီးတေယာက္ေခါင္းေပါ
င္းျဖင့္ငိုက္ေန ေလသည္။ ထို အခိုက္ဝယ္ ခႏၶာ ကိုယ္ ခပ္ေတာင့္ေတာင့္ ႐ုပ္ခပ္မာမာ စပို႔ရွပ္လက္တို
ကို ဝတ္ထား ေသာ သက္လက္ပိုင္းတေယာက္ အတက္ခ်ီ ေက့စ္ တခုကို ဆြဲ ၍ ေလ်ွာက္လာေလ
သည္။ ၎ က သူေတာင္းစား အိုႀကီး ေရွ႕ေရာက္လ်င္ ခဏ မ်ွ ရပ္လိုက္ၿပီး အိတ္ထဲမွ ပုိက္ဆံ တရြက္
ကို ပစ္ခ် ေပးလိုက္ သည္။ ထို႔ေနာက္ ေဘး ဘီ သို႔ ခဏ မ်ွ ႀကည့္ၿပီးေနာက္ ဆက္ထြက္လာခဲ့ၿပီး လ
မ္းေထာင့္ ဓါတ္တိုင္ေအာက္ဝယ္ အိတ္တြင္းမွ စီးကရက္ တလိပ္ထုတ္ၿပီး မီးညိွ ဖြာ႐ႈိက္လိုက္ေလသ
ည္။

ထို စဥ္ တဖက္လမ္း မွ သူ႔ကဲ့သို ့ဝတ္ဆင္ထား ေသာ မ်က္မွန္နက္ႏွင့္ တေယာက္ လမ္းတဖက္မွ ကူး
လာၿပီးေနာက္ ေဘး မွျဖတ္သြားေလရာ စီးကရက္ေသာက္ေနသူက သူ႔လက္ထဲမွ အတက္ခ်ီေက့စ္ကို
လွမ္း ေပးလိုက္ ေလ သည္။ မ်က္မွန္ႏွင့္လူ လည္း ေက့စ္ကို ယူရင္း ဆက္ေလ်ွာက္သြားေလရာ လမ္း
ေထာင့္ခ်ိဳးသို႔ ့ေရာက္ေသာအခါ ေမွာင္ေနေသာ လမ္းထဲ သို႔ ေကြ႕ ဝင္ခဲ့ေလသည္။ ထို အခိုက္ ညဥ့္
ငွက္တေကာင္က ခပ္စူးစူးေအာ္ ရင္း တိုက္မ်ားေပၚZက ျဖတ္ပ်ံသြားသည္။ ညေလးေအး က စိမ့္ခနဲတခ်
က္မ်ွသုတ္သြားေလ၏။ မ်က္မွန္နက္သည္ ေရွာက္လက္စ ေျခ လမ္းမ်ားကို တိခနဲရပ္လိုက္ရင္း နားတ
ခ်က္စြင့္လိုက္သည္။သူသည္ ဝင့္ခၽြမ္ သိုင္းပညာကိုတတ္ေျမာက္ေသာတိုက္ခိုက္ေရးသ မား တဦးပင္
တည္း။

ေခါင္းကို ဆတ္ခနဲယိမ္း၍ ကိုယ္သိမ္းအလွည့္ ဝယ္ ရိပ္ခနဲ ေခါင္းေပၚZမွ ေက်ာ္ သြားေသာလက္တဖက္။

သူက ရန္သူကို ျပန္လည္ တိုက္ခိုက္ရန္ principle of center line အရ လက္ႏွစ္ဖတ္ႏွင့္ညာေျခ ကို ျပင္
ဆင္လိုက္စဥ္ မွာ ပင္ အရိပ္ပမာတိုက္ခိုက္ လာေသာ လက္မ်ားေအာက္တြင္ ဝင္းခနဲ ပြင့္သြားၿပီး လမ္း
မေပၚZသို႔ ပစ္က်သြား ေလေတာ့သည္။

သူေနာက္ဆံုး သတိမလစ္ခင္ျမင္လိုက္ ရသည္မွာေျမေပၚZက်ေနေသာ အတက္ခ်ီေက့စ္ကို ေကာက္

ကိုင္လိုက္ေသာ ေခါင္းေပါင္းႏွင့္ သူေတာင္းစာအို၏ မသဲကြဲေသာ မ်က္ႏွာပင္တည္း။

******

ပိုင္သြန္ !12
"အိုင္ေဆး ကိုျမေဝ ခင္ဗ်ား ၾကည့္ရတာ စိတ္အိုက္ေနသလိုပဲဗ်ာ အလို ေဘး မွာလည္း အဝတ္စားစု
တ္ေတြ ေခါင္းေပါင္းေတြ နဲ႔ပါလား ဗ် ဘာေတြျဖစ္သတုန္း"

ကၽြႏု္ပ္ သည္ စားပြဲေပၚZမွ အတက္ခ်ီေက့စ္ ကို စိတ္ပ်က္လက္ပ်က္ ထိုင္ၾကည့္ရင္း အေတြးေခါင္ေနဟန္

တူေသာ အင္စပတ္တာ ျမေဝ အား ႏႈတ္ဆတ္ရင္းထိုင္ခံု၌ ဝင္ထိုင္လိုက္၏။ ကိုျမေဝ လည္း ပခံုးတြန္႔
လိုက္ရင္း အနားမွ ပ႐ုတ္ဆီ ဘူး ကိုဖြင့္ကာ ညာလက္ဖမိုးကို လူးလိုက္ေလ၏။ ကိုျမေဝ က မခ်ိျပံဳး ျပံဳး
ရင္း

" ဂလို အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို ဒီေန႔ သတင္းရ လို႔ သံသယ ရွိသူ တေယာက္ေနာက္ကို ႐ုပ္ဖ်က္ရင္းလိုက္ခဲ့
တယ္ ဗ်ာ။ ဒီ အတက္ခ်ီေက့စ္ ကိုေတာ့ ရပါရဲ႕။ သတင္းအရေတာ့ ဒါကို ဖြင့္လို႔မျဖစ္ဘူး သူတို႔က
ဒီထဲ မွာ အေရးႀကီး သတင္း ကို ထည့္ထားေပ မဲ့ ၃ ႀကိမ္လဲ ဖို႔ အစီအစဥ္ရွိ တယ္လို႔ သိရသဗ်ာ”

“ဒီၾကားထဲ လြဲခဲ့ရင္ အစီအစဥ္ေျပာင္းဖို႔လဲ အစီအစဥ္ရွိတယ္လို႔ သိရတယ္။ ႏို႔ေပမဲ့ တခုခုေတာ့ သတ

င္းရလို႔ ရျငား က်ဳပ္လဲျဖတ္သုတ္ခဲ့ တယ္ ကိုဆိုင္႐ို။ သူတို႔ဘာေတြစီစဥ္ေနလဲ ဆို တာ စဥ္းစားမရလို႔
စိတ္အိုက္ေနတာပဲဗ်”

“သူတို႔ဆိုတာ တရစ္သိုးခုတ္ တို႔ အဖြဲ႕လား ဗ်”

“ဟုတ္ပ ကိုဆိုင္႐ို ၾကံစမ္းပါဦးဗ်”

“ႏို႔ေနပါဦး သူတို႔ကေနာက္ ၂ ႀကိမ္ ဒီဟာကိုပဲ လဲ မွာတဲ့လားဗ်ာ”

“ဟုတ္ပ ဗ်ာ။ ေက့စ္ကို ဖြင့္ဖို႔ကလည္းအစီအ စဥ္ေျပာင္းသြားမွာေၾကာက္ရေသးတယ္။ ေသာ့ ခေလာ

က္ခတ္ဖို႔ ေသာ့ေမာင္း ၂ ခု နဲ႔ဗ် ေသာ့ ခေလာက္ကေတာ့ တခု ပဲခတ္ထားတယ္"

"ေနပါဦး က်ဳပ္ၾကံပါဦးမယ္ ဗ်"

၂ ေယာက္သားအတန္ၾကာတိတ္ဆိတ္ေနၾက၏။ အတန္ၾကာမွ ကၽြႏ္ုပ္ လည္း ဝင္းခနဲ ေတြးမိ၍

"ကိုျမေဝ ဟုတ္ၿပီဗ်ာ။ ထင္တာမလြဲလို႔ တည့္႐ိုးဆို ဒါဟာ က်ဳပ္ေျပာတဲ့ key distribution ပဲ ဗ်”

ပိုင္သြန္ !13
“ဟာလုပ္စမ္းပါဦး အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို လင္းစမ္းပါဦး အခ်ိန္ရွိတုန္းေလး”

“ဒီလိုဗ် ကိုျမေဝ။ ကိုျမေဝ ကို ေျပာခဲ့သလိုပဲ ဝွက္စာေဖၚZရာမွာ အဓိက ကေတာ့ ေသာ့ ပို႔တဲ့ျပသနာပဲ။
ေရွး အခါက စစ္တိုက္တဲ့အခါ ဝွက္စာ ပို႔ရာမွာ စာပို႔ခို၊ ဆက္သား၊ သူလ်ွိဳ စသျဖင့္ သံုးခဲ့ေပမဲ့ ျပသနာ
က ၾကားကျဖတ္ယူသြားႏိုင္တာပဲ။ ခု အိုင္ပီ လုပ္ခဲ့သလိုေပါ့ဗ်ာ။”

“ဝွက္စာ တေစာင္ကို ဝွက္ၿပီဆို တူညီတဲ့ေသာ့နဲ႔ ဒီဘက္က ဝွက္သလို၊ ဟိုဘက္ကလည္း ဒီေသာ့နဲ႔ ပဲ

ျပန္ေဖာ္တယ္ ဒီေတာ့ ေသာ့မပို႔ ပဲဖြင့္လို႔မရဘူးလား။ ဒါကိုရွာခဲ့တာဗ် ၁၉၇၀ ေက်ာ္မွ ဒီျပသနာ ကို
ဒဲလ္ဖီ နဲ႔ ေဟးမင္း တို႔ အေျဖရွာႏိုင္ခဲ့တယ္။ ဒီေနာက္ေတာ့ အင္တာနက္မွာ လူတိုင္း amazon လိုေနရာ
မ်ိဳးမွာ ကိုယ္ႀကိဳက္တဲ့ပစၥည္း၊ ကိုယ့္ ဘဏ္ အေကာင့္ခရက္ဒစ္ကတ္ ျပၿပီး online shopping ထြက္လို႔ရ
တယ္ေပါ့ဗ်ာ။ ဒါက e commerce ေခၚZတဲ့ အီလက္ထရြန္းနစ္စီးပြားေရးရဲ႕ အစ၊ အေျခခံႏွင့္ လံုျခံဳမႈ
လည္းျဖစ္တယ္ေပါ့ဗ်ာ။ က်ဳပ္တို႔ႏိုင္ငံေတာ့ မပါေသးဘူးေပါ့ဗ်ာ"

" ဒီမိုကေရစီခိုင္မာလာ ရင္ေတာ့ဒါေတြ ျဖစ္လာမွာေပါ့ အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို"

“မွန္တာေပါ့ ကိုျမေဝ မွန္တာေပါ့။ ဒီေသာ့ပို႔တဲ့နည္း ကိုကိုျမေဝ နားလည္ေအာင္ေျပာျပရရင္၊ ရန္ကုန္

က မႏၱေလး ကို ေသာ့မပို႔ ပဲ ေသတၱာ ပို႔ခ်င္တယ္ ဆိုပါစို႔ရန္ကုန္က ေမာင္ေကာင္းက ေသတၱာ ထဲစာထ
ည့္ေသာ့ခတ္လိုက္ၿပီး မႏၱလာက ကိုခ်စ္စီ ေသတၱာ ပို႔လိုက္တယ္။ သူ႔ေသာ့ကို သူသိမ္းထားတယ္”

“မႏၱလာ က ကိုခ်စ္က သူ႔ဆီေရာက္တဲ့ ေသတၱာ ကိုဖြင့္ဖို႔ ေသာ့ မရွိဘူး။ ဒီေတာ့ သူ႔မွာ ေသာ့ရွိတဲ့ ေနာ
က္ေသာ့ခေလာက္ကို ေသတၱာ မွာထပ္ခတ္လိုက္တယ္။ ေသာ့ခေလာက္၂ လံုးနဲ႔ ေသတၱာ ကို ရန္ကုန္ျ
ပန္ပို႔လိုက္တယ္။ ကိုခ်စ္က သူ႔ေသာ့ကိုေတာ့ သူသိမ္းထားတယ္”

“ရန္ကုန္က ေမာင္ေကာင္းက သူ႔ဆီေရာက္တဲ့ ေသာ့ခေလာက္ ၂ လံုးနဲ႔ ေသတၱာ ကို လက္ခံရရွိတဲ့

အခါ သူ႔ေသာ့နဲ႔ အရင္ ေသာ့ခေလာက္ ကိုျဖဳတ္လိုက္တယ္။ ၿပီးေတာ့မွ ေသာ့ခေလာက္တခု နဲ႔
ေသတၱာ ကိုမႏၱေလး ျပန္ပို႔လိုက္တယ္”

“ဒီေတာ့မွ မႏၱေလး ကကိုခ်စ္က သူ႔ေသာ့နဲ႔ က်န္တဲ့ေသာ့ခေလာက္ကိုဖြင့္ အထဲကစာကိုဖတ္တာေပါ့

ဗ်ာ”

ပိုင္သြန္ !14
“ဒီနည္းနဲ႔ ေသာ့ပို႔ စရာ မလိုဘဲ ဝွက္စာ ပို႔ႏိုင္ခဲ့တာေပါ့ ဗ်ာ"

" ထပ္သရီး ယူေရးကား ဒါ က်ဳပ္ ရွာေနတဲ့ link ပဲ။ အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို။ ဂလို ဆို ဒီဘက္ က လက္ေဝ
ခံ ေမာင္ျပင္းေရွာင္ ဒီအတက္ခ်ီေက့စ္ ကို မရခင္က်ဳပ္ျဖတ္လုတာ မွန္သြားၿပီဗ်"

“လင္းစမ္းပါဦး ကိုျမေဝ”

"ဂလိုေလ ဗ်ာ က်ဳပ္က ခု ေမာင္ျပင္းေရွာင္အစားေသာ့ခတ္ၿပီးျပန္ပို႔ လိုက္မယ္။ လုကုန္ကူး ဟာ

ဧကန္ပဲ သူ႔ေသာ့ျဖဳတ္ၿပီးက်ဳပ္ဆီျပန္ပို႔မွာ ပဲ။ ဒါဆို သူတို႔လဲမရိပ္မိလို႔ အစီစဥ္ မေျပာင္းေတာ့
ဘူး။ က်ဳပ္လည္း ဝွက္စာေဖာ္ႏိုင္။ သူတို႔ရဲဆတ္သားလဲက်ဳပ္မိထားတယ္ ဗ်။ သူ႔ကို ေက့စ္ခ်ိန္းတဲ့ေန
ရာမွာ ျပန္သံုး ရမယ္။ ဟုတ္ၿပီဗ်ိဳ႕ သန္႔ခ္က်ဴး ကိုဆိုင္႐ို"

"ေကာင္းလိုက္ေလ ကိုျမေဝ။ ခင္ဗ်ား က ဥာဏ္နီဥာဏ္နက္ေတာ့ တယ္ထြက္တာပဲကလား”

“ဒါေပါ့ဗ်ာ ကဲအခ်ိန္မရွိဘူး ကိုပိုင္သြန္ က်ဳပ္တို႔ လုပ္စရာရွိတာ အျမန္လုပ္ၾကစိ”ု႔

ေျပာလည္းေျပာရင္း ကို ျမေဝတေယာက္တံခါးဖြင့္၍ ေလွကားမွ ေျပးဆင္းသြားရာ ကၽြႏ္ုပ္ လည္း ေျပး

လိုက္ ရေလေတာ့၏။

ပိုင္သြန္ !15
အင္စပတ္တာျမေဝ ႏွင့္ သုဒၶကိန္းမ်ား

“အိုင္ေဆး ကိုဆိုင္႐ို ဟို တေန႔ ကေျပာတဲ့ RSA cryptosystem အေၾကာင္းေလး ဆက္စမ္းပါဦး”

“ေကာင္းပါၿပီ ကိုျမေဝ။ ဒီစနစ္ ကခုေခတ္ အင္တာနက္ေတြ မွာ အဓိက အသံုးျပဳတဲ့စနစ္ေပါ့ Rivest ,

Shamir နဲ႔ Adleman တို႔ကိုဂုဏ္ျပဳ မွည့္ေခၚZထားတာေပါ့။ သူက အလြန္ႀကီးတဲ့ကိန္း ေတြကို ဆခြဲ ကိန္း
ခြဲရတာ ခက္တဲ့ အခ်က္ေပၚZ မူတည္ၿပီး ျပဳလုပ္ထားတဲ့ စနစ္ေပါ့။”

“ဒီမွာ ပထမ အိုင္ပီ သိဖို႔ လိုတာက primes number သုဒၶ ကိန္းေတြ အေၾကာင္း ပါပဲ”

“prime ဆိုတာ 1 နဲ႔ သူကိုယ္တိုင္က လြဲ ရင္စားလို႔မျပတ္တဲ့ ကိန္း မဟုတ္လား ကိုဆိုင္႐ို”

“ဟုတ္တယ္ ကိုျမေဝ။ ဥပမာေတြက 3, 5, 7, 11,…… စသျဖင့္ေပါ့ ဗ်ာ 3 ကို 1 နဲ႔ 3 ကလြဲရင္စားမရ

ဘူး။ တျခားဟာ ေတြလည္း ထိုနည္း၎ ေပါ့”

“prime ေတြဟာ ဘာလို႔ အေရးႀကီးလည္း ဆိုေတာ့ ဘယ္ကိန္းကို မဆို prime ေတြ ေျမႇာက္ျခင္းနဲ႔ ျပဳ
လုပ္ ယူႏိုင္တယ္။ တနည္းအား ျဖင့္ ကိန္းတိုင္းကို ဆခြဲကိန္း ျပန္ခြဲရင္ prime ေတြ ပဲျပန္ရတယ္
ကို ျမေဝ။”

“ ဥပမာ 10= 3 × 5 , 8= 2×2×2

9=3×3 , 24= 2×2×2×3 စသျဖင့္ေပါ့”

“ဒီေတာ့ သုဒၶကိန္းေတြ ဟာ မူလဘူတ ကိန္းေတြ ။ atom of numbers လို႔ေျပာလို႔ရတယ္ ကိုျမေဝ။”

“ဥပမာ ေရ H₂O ဆိုတဲ့ျဒပ္ေပါင္း ကို H ႏွစ္လံုး O တလံုး ဆိုတဲ့ atom ၃ လံုးနဲ႔ တည္ေဆာက္ထား
သလိုေပါ့။ သူတို႔ကိုၾက ေတာ့ ထပ္ခြဲလို႔ မရေတာ့ဘူးေပါ့ ဗ်ာ။ ဒါ ေၾကာင့္ စင္ၾကယ္တယ္ ဆိုၿပီး
သုဒၶ လို႔ ေခၚZဟန္တူပါတယ္။ prime ကေတာ့ မူလအစ အဦးဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္ မ်ိဳးေပါ့။ ဒီေတာ့ ကိန္းေတြ
က အနႏၱရွိေပမဲ့ သူတို႔ကို ခြဲျခမ္းလိုက္ရင္ေတာ့ ပ႐ိုင္း ေတြပဲက်န္ခဲ့မွာေပါ့။ ဒါေပမဲ့လည္း ယူကလစ္
က ပ႐ိုင္းေတြဟာ အနႏၱရွိ တယ္လို႔ သူရဲ႕ယူကလစ္က်မ္းမွာ သက္ေသျပခဲ့တယ္ဗ်။”

ပိုင္သြန္ !16
“အင္း စိတ္ဝင္စားဖို႔ေကာင္းသဗ်ာ ဆက္ပါဦး ကိုဆိုင္႐ို“

“p ႏွင့္ q က prime ဆို ရင္ pq = N ဆိုၿပီး ဆခြဲကိန္း ခြဲလို႔ရတဲ့ composite number N ကို လြယ္လြယ္ရွာ
လို႔ရတယ္ဗ်။ ကြန္ျပဴတာ ေတာ့ လိုတာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ကိုျမေဝ ကို N ေပးထားၿပီး p နဲ႔ q ကို ျပန္ရွာ
ခိုင္းရင္ အရမ္းခက္တယ္ဗ်။ အရမ္းႀကီးတဲ့ N ဆိုရင္ဒါကိုအရမ္းေကာင္းတဲ့ စူပါကြန္ျပဴတာနဲ႔ေတာင္
အၾကာႀကီးရွာရတယ္။ သူတို႔ကို polynomial time မွာ ရွာရလို႔ P ျပသနာလို႔ ေခၚZတယ္ဗ်။”

“P ျပသနာ ေတြက အရမ္းခက္ ေပမဲ့ အေျဖရွိေသးတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ ေနာက္ျပသနာမ်ိဳးကေတာ့

exponential time မွာ အေျဖရွာရလို႔ ဒီျပသနာမ်ိဳးကေတာ့ သူတို႔ကိုေျဖရွင္း ဖို႔ၾကာခ်ိန္ဟာ စၾကာဝဠာ
သက္တမ္းထက္ၾကာ လို႔ တနည္း လူ မေျပာနဲ႔ ကြန္ျပဴတာေတာင္ ရွင္းမရ တဲ့ျပသနာမ်ိဳးေတြေပါ့ဗ်ာ။

“ခင္ဗ်ား တကယ္ လို႔ သခ်ၤာ နဲ႔ ပိုက္ဆံရွာခ်င္ရင္ဒီျပသနာ ကိုရွင္းဗ်။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ Clay university
မွာ ဒါကိုရွင္းႏိုင္ရင္ ေဒၚZလာ တသန္းေပးမယ္လို႔ ဆိုထားတယ္ဗ်။ အဲဒါကေတာ့ P vs NP ျပသနာ ဆို
ပါေတာ့။ ဆိုလိုတာက NP ျပသနာဟာ P ျပသနာလိုပဲ ေျဖရွင္းရႏိုင္လား မရႏိုင္ဘူး လား။ တူမလား
မတူဘူးလား သက္ေသျပဖို႔ပါ။”

“ေၾသာ္ ဒါ ကခုထိ မသိေသးဘူးေပါ့ ကိုဆိုင္႐ို”

“ဟုတ္တယ္ ကိုျမေဝ။ ဒါေပမဲ့ ပညာရွင္ အမ်ားစု ကေတာ့မတူဘူးလို႔ ယူဆ ၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕ ကေျပာ
တာေတာ့ P နဲ႔ NP ဟာ မတူမွျဖစ္မယ္ ေပါ့။ ဘာလို႔ ဆို သီခ်င္း တပုဒ္ ေကာင္းမေကာင္း ကို နား ေထာ
င္တာ နဲ႔ လူအမ်ားစုက သိတယ္ေလ။ ဒါေပမဲ့ လူအမ်ားစု ကို သီခ်င္းေကာင္းေကာင္း ေရးခိုင္ ရင္ေတာ့
မေရးတတ္ၾကဘူးေလ။ ပါရမီ ရွင္ ဆိုတာ one way function သို႔ one way computation ေတြ ရွိေန လို႔
သာ ရွိႏိုင္တာမ်ိဳးကိုး။ ခုေျပာမဲ့ RSA ကလည္း prime ေတြေပးထားရင္ N ရလြယ္ေပမဲ့ ၊ N ေပး
ထားရင္ primes ေတြျပန္ရဖို႔ ခက္တဲ့ အေန အထား၊ one way process ေပၚZ မွီတည္ေနရတာေပါ့
ကိုျမေဝ”

“အင္း ဒါေတာ့ စဥ္းစားဖို႔ေကာင္းတဲ့ျပသနာေပပဲ ေဒါက္တာဆိုင္ ေရ”

ပိုင္သြန္ !17
”ဟုတ္ပဗ်ာ၊ ေနာက္တခု သိရ မွာ က Euler phi function Φ(N) ေပါ့။ ဒီ ဖန္ရွင္က N ကို ေပးထားရင္
သူ႔ေအာက္မွာ relatively prime ျဖစ္တဲ့ကိန္းအေရအတြက္ကို ရွာေပတယ္ ေပါ့ဗ်ာ”

“အဲ့ဒါ က ဘာတုန္းဗ်”

“ကိန္း ၂ ခု က relatively prime ျဖစ္တယ္ဆိုတာက သူတို႔ ႏွစ္ဦလံုးကို စားလို႔ျပတ္တဲ့ အႀကီးဆံုး

ဂဏန္း gcd(greatest common devisor) က 1 ျဖစ္တာကိုေျပာတာဗ်”

“ဥပမာ 4 နဲ႔ 5 ဆို သူတို႔ ႏွစ္ဦးလံုးကို ျပတ္တာ 1 ပဲ ရွိတယ္ ဒါေၾကာင့္ gcd(4,5)=1 ဒီလိုေရးပါတယ္”

“4 နဲ႔ 6 ဆိုရင္ စားလို႔ျပတ္တဲ့ အႀကီးဆံုးဂဏန္းက 2ေပါ့ ဒီေတာ့ gcd(4,6) =2 ဒီလိုေရးပါတယ္”

“gcd 1 ရတဲ့ ကိန္း ၂ လံုး ကို relatively prime လို႔ေခၚပါတယ္။ 4 ႏွင့္ 5 ဆို relatively prime ေပါ့ဗ်ာ”

“ဒီေတာ့ ဒါေေတြေျပာျပရတဲ့ အဓိက အေၾကာင္အရင္းက ဟိုတခါေျပာတဲ့ modular သခ်ၤာ မွာ ခုလို

ed=1 (mod Φ(N))

ဆိုတဲ equation မွာ အေျဖရွိ ဖို႔ ဆိုရင္

gcd(e,Φ(N))=1

ျဖစ္ဖို႔လိုပါတယ္။”

“ ဆိုလိုတာက e နဲ႔ Φ(N) သာ relatively prime ျဖစ္ခဲ့ရင္ e နဲ႔ d ေျမႇာက္ျခင္းဟာ

1 ရမွာ။ တနည္း e ဟာ d ရဲ႕ inverse ေပါ့”

“ဒီေတာ့ ကိုျမေဝ ဒါေလာက္နားလည္ၿပီဆိုရင္ RSA အေၾကာင္းေျပာလို႔ရပါၿပီ”

ပိုင္သြန္ !18
“ဟုတ္ၿပီကို ကိုဆိုင္႐ို ဆက္ပါဦး”

“တကယ္လို႔ ကိုျမေဝ က အင္တာနက္ေပၚZက ကုန္ပစၥည္းတခုခု ေရာင္းမဲ့ စီးပြားေရးသမား ဆိုပါစို႔။

ဝယ္သူေတြကအမ်ားႀကီး။ သူတို႔က ဝယ္ခ်င္ရင္သူတို႔ရဲ႕ ဘဏ္ အေကာင့္ ကိုေပးရမယ္။ ဒါကို
ၾကားကျဖတ္ဖမ္းမိရင္ အႏၱရာယ္ရွိတယ္။ ဒီေတာ့ ဒါကို ဝွက္ဖို႔ encrypt လုပ္ဖို႔ လိုတယ္။ အေရးႀကီးတာ
ကကိုျမေဝ က encryption key ကို လူေတြအမ်ားႀကီးသိေအာင္ေၾကျငာမယ္။ ဒါဆို ဝယ္တဲ့သူက အဲ့
key ကို သံုးၿပီး ဝွက္မယ္။ ၿပီးရင္ ကိုျမေဝ ဆီပို႔မယ္ၾကားကလူက ျဖတ္ဖမ္းရင္ ဒါကို encryption key
ၾကည့္ယံုနဲ႔ မေဖာ္ႏိုင္ဘူး ဘာလို႔ဆို ကိုျမေဝ ဆီမွာပဲ decryption key ေဖာ္တဲ့ေသာ့က ရွိလို႔ပါ။”

“၁: ကိုျမေဝက အေတာ္ႀကီးတဲ့ prime number ႏွစ္ခု p နဲ႔ q ကို ေရြးလိုက္ပါ

၂: p နဲ႔ q ကို ေျမႇာက္ၿပီး pq=N ကိုရွာပါ

၃: Φ(N) =Φ(pq)= (p-1)(q-1) ကိုရွာပါ ဒီ function က N ေပးထားရင္ရွာဖို႔ခက္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ N က

prime ျဖစ္ရင္ေတာ့ ခု formula နဲ႔ရွာလို႔လြယ္ပါတယ္။

၄: ၿပီးရင္ 1< e <Φ(N) နဲ႔ gcd(e,Φ(N))=1 ျဖစ္တဲ့ e ကို ေရြးပါ

၅: (e, N) ဒီကိန္း ၂ ခု က public key ပါ။ တနည္း ကိုျမေဝ ဆီက ဝယ္မဲ့သူ ဘယ္သူမဆို ဒီႏွစ္ခု သံုး
ၿပီး သူတို႔ bank account နံပါတ္ ကို ဝွက္ရမွာပါဝွက္နည္းက ဥပမာ အေကာင့္က m ဆိုရင္

c = m^e (mod N) ပါ

e နဲ႔ N ကိုသံုးၿပီး m ကို c ေျပာင္းပါ။ ၿပီးရင္ကိုျမေဝဆီပို႔ေပါ့ ဒါဆိုၾကားကျဖတ္ဖမ္းသူက m ကိုမသိႏိုင္

ေတာ့ဘူး။ c ကိုပဲရမယ္။

၆: ကိုျမ ေဝ က ed=1(mod Φ(N)) ကေန d ကိုရွာပါ။ d ဟာ e ရဲ႕ multiplicative inverse ပါ။ တနည္း
decryption key။ ေသာ့ေပါ့။ ဒါကို ကိုျမေဝက သိမ္းထားရမွာပါ။

ပိုင္သြန္ !19
၇: ဝယ္သူ ဆီ က c ေရာက္လာတဲ့အခါ

c^d=( m^e)^d = m^de=m^1=m

m ကို ရပါၿပီ။ ဒီနည္းနဲ႔ၾကားက လူက မသိႏိုင္ပဲဝွက္စာ ပို႔ႏိုင္ပါၿပီ ကိုျမေဝ”

“အာားးးး ေတာ္ေတာ္ေတာ့ ႐ႈပ္လဲ႐ႈပ္တယ္။ စိတ္ဝင္စား ဖို႔လဲေကာင္းတယ္ ကိုဆိုင္႐ို ေရ။

ဒါနဲ႔ၾကားက လူက N နဲ႔ e ကေန d ကိုမရွာ ႏိုင္ဘူးလား ကိုဆိုင္႐ို”

“ရွာဖို႔ခက္တယ္ ကိုျမေဝ အဓိက ကေတာ့ အထက္ကေျပာ ခဲ့သလိုပဲ N ကေန p နဲ႔ q ကို ခြဲဖို႔က N သာ
အေတာ္ႀကီးမယ္ ဆို အရမ္းၾကာမွာပါ။ p နဲ႔ q ရမွ Φ(N)=(p-1)(q-1) ကေန Φ(N) ရမယ္။ အဲ့ကေန e နဲ႔ d
ကိုရွာႏိုင္မွာပါ။”

“ဒီေတာ့ RSA ရဲ႕ လံုျခံဳေရးဟာ N ကို p နဲ႔ q အျဖ uniquely ဆခြဲႏိုင္တဲ့အေပၚZမူတည္ တယ္ ကိုျမေဝ။
ဒါက လက္ရွိေတာ့ အဲ့ program(algorithm) ကို ေရးႏိုင္တဲ့သူမရွိေသးဘူးေပါ့ ကိုျမေဝ။ ေရးႏိုင္ခဲ့ရင္
ဘဏ္ေတြေဖာက္ၿပီး ခ်မ္းသာၿပီေပါ့ဗ်ာ ဟားဟားဟား”

“ဟား ဒါ ဆိုဒီျပသနာ က အေတာ္ႀကီးတာပဲ ကိုဆိုင္႐ို“

“ဟုတ္တာေပါ့ ကိုျမေဝ။ ဒါေပမဲ့ ဒါကိုလုပ္ႏိုင္ဖို႔က လဲ number theory မွာ တဖက္ကမ္းခတ္မွပါ

ကိုျမေဝ”

“အင္း ဗဟုသုတ ရပါေပတယ္ ဗ်ာ။ သိပ္နား မလည္ေပမဲ့ အေရးႀကီးပံု ၊ number theory ရဲ႕ အသံုးဝင္
ပံုကိုေတာ့ မွန္းမိပါတယ္ဗ်ာ"

"တခုပဲ က်ဳပ္တို႔ႏိုင္ငံသိပ္မတိုးတက္ေသးေတာ့ e commerce ေတြဘာေတြ မရွိေသးေတာ့၊ တေယာ

က္ေယာက္ က ဒီလံုျခံဳေရးကို ေဖာက္ႏိုင္ခဲ့ရင္လည္း စိုးရိမ္စရာေတာ့မရွိေသးပါဘူးဗ်ာ။ဒီလိုၾကေတာ့လဲ
က်ဳပ္တို႔ ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ႕အေျမႇာ္အျမင္ႀကီးမႈ ကို ဝမ့္ေဆြ႕ ဝမ့္ေဆြ႕ဝမ့္ဝမ့္ေဆြ႕ပါ ဗ်ားးး”

ပိုင္သြန္ !20
စၾကာဝ႒ာဦးမွာ ေမာင့္ကိုထားရစ္ခဲ့

(၁)

သကၠရာဇ္ ၄၀၀၆ ၊ ဂဲလီလီယို အာကာသသိပၸံ စင္တာ ၊ယူ႐ိုးပါး(ဂ်ဴပီတာ၏ၿဂိဳဟ္ရံလ)။

ခပ္ေျပေျပတိုက္ခတ္လာတဲ့ ေလညႇင္းေၾကာင့္ ေဒါက္တာစစ္လူ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္မႈ တခ်ိဳ ့ေပ်ာက္သြား
သလို ရွိသည္။ ညက ေသာက္ထားတဲ့ အရွိန္မေျပေသးတာလည္းပါမည္။ ယူ႐ိုးပါး ရဲ ့ရာသီဥတုက
ကမ႓ာ့ ေျမာက္ဝင္႐ိုးစြန္းေလာက္ေအးခဲသည္။ အေႏြးဓါတ္ခံႏိုင္ဖို ့လိုသည္။ ကမ႓ာထက္ ေအာက္ဆီဂ်င္
ပါဝင္မႈမ်ားေသာ ေလထု ေၾကာင့္ အသက္႐ႈရတာေတာ့ ပိုလန္းဆန္းလက္ဆက္သည္။

ခပ္သုတ္သုတ္ေျခ လွမ္းမ်ားျဖင့္ အစည္းအေဝးခန္းမထဲသို ့ဝင္ခဲ့သည္။ အစည္းေဝးခန္းမထဲ မွာ

အသံုးခ် အာကာသခရီးသြားသုေတသန ေအဂ်င္စီ (Apply Cosmic Travel Research Agency-
ACTRA )အက္ထရာ ၏ တစ္ဒါဇင္ခန္႔သာရွိေသာ ထိပ္တန္း သိပၸံပညာရွင္ မ်ားထိုင္ေနႀကသည္။
ေဒါက္တာ စစ္လူ က ဤ ႒ာန၏ ကြမ္တမ္စၾကာဝ႒ာ သိပၸံပညာရွင္ ႏွင့္ ဝါရင့္ အာကာသယာဥ္မွဴး
တေယာက္ျဖစ္သည္။

အစည္းအေဝးက စေနၿပီ။ ဆံပင္ေရႊေရာင္၊ မ်က္ဝန္းျပာျပာႏွင့္ကြမ္တမ္တယ္လီပို ့ အင္ဂ်င္ ဒီဇိုင္းပညာ

ရွင္ မစၥ အက္စသာက ဟိုလိုဂရပ္ဖစ္ ပါဝါပိြဳင့္ ျဖင့္ စတင္ရွင္းျပေနသည္။

ဘဲဥပံု စားပြဲဝိုင္း အလယ္က သံုးဖတ္ျမင္ ႐ုပ္လံုးႂကြပံုမွာ ေအဂ်င္စီက ေနာက္ဆံုး တပ္ဆင္ထုတ္လုပ္

ထားသည့္ အခ်ိန္ခရီးသြား ယာဥ္၏ ဒီဇိုင္းျဖစ္သည္။ ေနာက္ဆံုး flight test ကို ေအာင္ျမင္ခဲ့ၿပီၿပီးၿပီမို ့
အစည္းအေဝးခန္းမထဲမွာ စိတ္ဓါတ္တက္ႂကြမႈ မ်ားကို ျမင္ေနရသည္။

"ဒီ အင္ဂ်င္ က အရင္ သမား႐ိုးက် အခ်ိန္ခရီးသြား အင္ဂ်င္ေတြ နဲ ့ မူအရ လံုးဝ ကိုကြဲျပားပါတယ္"

သူမက စိတ္အားတက္ႂကြမႈ ေၾကာင့္ မ်က္ဝန္းမ်ား အေရာင္လဲ့ ေနသည္။

ပိုင္သြန္ !21
...ခ်စ္စရာ ေကာင္းလိုက္တာ.. ေဒါက္တာ စစ္လူ ရင္ထဲကတိတ္တိတ္ေလး မွတ္ခ်က္ခ်လိုက္သည္။

"အရင္မ်ိဳးဆက္ အင္ဂ်င္ေတြဟာ တီတြင္း နည္းပညာ ႐ိုး႐ိုးကိုသာ အသံုးျပဳထားပါတယ္။ ခု အသစ္စက္

စက္ က်မတို ့ရဲ ့ မ်ိဳးဆက္သစ္ နည္းပညာက ကြမ္တမ္ျဒပ္ဆြဲ တယ္လီပို ့ေတးရွင္း နည္းပညာကို သံုး
ထားပါတယ္ "

တယ္လီပို ့ေတးရွင္းမွာ အလြန္ေဝးကြာေသာ ေနရာ တခုမွတခု သို ့႐ုတ္ခ်ဥ္းေရာက္ႏိုင္ေသာ ကြမ္တမ္ျ

ဖစ္စဥ္ တခုျဖစ္ သည္။ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္၂၀၀၀ ခန္႔ကမူ ဤနည္းပညာျဖင့္ ႐ုပ္ဝတၳဳ မ်ား သတင္းအခ်က္
အလက္မ်ားေပး ပို ့ႏိုင္ဖို ့ မျဖစ္ႏိုင္ဟုထင္ခဲ့ၾကသည္။ သို ့ရာတြင္ ကြမ္တမ္ ႏွင့္ ျဒပ္ဆြဲ သီဝရီ မ်ားကို
ေပါင္းစပ္ႏိုင္ခဲ ့ၿပီး ေနာက္ အသစ္ေတြ ့ရွိေသာ ကြမ္တမ္ျဒပ္ဆြဲ သီဝရီအရ ျဒပ္ဝတၳဳမ်ားကို ေဝးကြာေ
သာ ေနရာအခ်ိန္သို ့ ေပးပို ့ႏိုင္လာေၾကာင္းသိလာရသည္။ ဒီနည္းကို ကြမ္တမ္ျဒပ္ဆြဲ တယ္လီပို ့ ဟုေ
ခၚႀကသည္။

" က်မတို ့ သိၾကတဲ့အတိုင္း အရင္ ကြမ္တမ္တယ္လီပို ့ဟာေဝးကြာတဲ့ ေနရာ၂ခု ကိုပဲ ပို ့ေပးႏိုင္ပါတ
ယ္။ အခု ေတာ့ကြမ္တမ္ျဒပ္ဆြဲ တယ္လီပို ့ နည္းပညာကေတာ့ ေဝးကြာလြန္းတဲ့ အခ်ိန္ ၂ခု ကိုပါ
ပို ့ေဆာင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါက ပဲ အနာဂါတ္ကိုျဖစ္ျဖစ္၊ အတိတ္ကို ျဖစ္ျဖစ္ ၊ အထူးသျဖစ္ေတာ့
စၾကာဝ႒ာရဲ ့ စဦး အခ်ိန္ျဖစ္တဲ့ မဟာေပါက္ကြဲမႈကာလ ဆီ ပို ့ေပးႏိုင္မဲ့ အင္ဂ်င္တခုကို က်မတို ့ေအာ
င္ျမင္ခဲ့ပါၿပီ"

ခန္းမ တခုလံုး လက္ခုပ္သံမ်ား ဆူညံသြားသည္။ အက္စသာ ကအႏွစ္ၿခိဳက္ဆံုး ျပံဳးလိုက္ရင္း “ ခု ေဒါ

က္တာစစ္လူ က က်မတို ့လူ ့သမိုင္း ရဲ ့အႀကီးက်ယ္ဆံုး နယ္ေျမသစ္ရွာေဖြမႈ ခရီးစဥ္ အေၾကာင္း ရွင္းျပ
ပါလိမ့္မယ္”

“လက္ခုပ္သံအဆံုးမွာ ေဒါက္တာ စစ္လူ မတ္တပ္ရပ္ရင္း ဟိုလိုဂရပ္ဖစ္ ပါဝါပိြဳင့္ ကို စိတ္ျဖင့္ လွမ္းဖြင့္

လိုက္သည္။ သူ ့ညာဘက္နားမွာ တပ္ထားေသာ နားက်ပ္က သူ ့ဦးေႏွာက္လိႈင္းမ်ားကို ဖမ္းယူၿပီး၊ အ
နီေအာက္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ ဟိုလိုဂရမ္ကို ခိုင္းေစျခင္းျဖစ္သည္။

ပိုင္သြန္ !22
ဘဲဥပံု စားပြဲအလယ္မွာ လွဲထားသည့္ ေခါင္းေလာင္း ပံုသ႑ာန္ စၾကာဝ႒ာ ၏ အခ်ိန္ေနရာ ေျမပံု ေပၚ
လာသည္။ ကြမ္တမ္ျဒပ္ဆြဲသီဝရီ အရ စၾကာဝ႒ာ တခုလံုးမွာ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္သန္းေထာင္ေပါင္း ၁၄
သန္းက အလြန္ ေသးငယ္ေသာ ကြမ္တမ္ အျမႈပ္ မွ ေပါက္ကြဲ လြင့္ကား လာျခင္းျဖစ္သည္။ ေခါင္းေ
လာင္း၏ ထိပ္မွာ ေပါက္ကြဲမႈ စစျခင္းကာလ ျဖစ္ၿပီး ေခါင္းေလာင္း၏ ကိုယ္ထည္မွာ က်ယ္ကား
လာေသာ အခ်ိန္ေနရာ ျဖစ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ စၾကာဝ႒ာ အစ ၌ အခ်ိန္ ဆိုေသာသေဘာ ေနရာ
ဆိုေသာ သေဘာ မရွိပဲ ကြမ္တမ္အျမႈပ္ သဖြယ္ရွိေသာ စြမ္းအင္မတည္ၿငိမ္မႈသာရွိခဲ့သည္၊ ေပါက္ကြဲခ်ိ
န္၌ ယင္းစြမ္းအင္ကအခ်ိန္ႏွင့္ေနရာ ကို ဖန္တီးေပးလိုက္ျခင္းပင္။

" က်ေနာ္တို ့သိပ္မၾကာခင္ကပဲ ကြမ္တမ္ျဒပ္ဆြဲ သီဝရီကို ေတြ ့ခဲ့ၾကပါတယ္ သိပၸံပညာ ျပင္ပက လူေ
တြက အရာရာတိုင္းရဲ ့သီဝရီလို ့သိၾကတဲ့ အျပည့္စံုဆံုး အမွန္တရား တခုေပါ့"

" တခ်ိဳ ့ကလည္း ေျခမ (TOE)လို ့ေခၚၾကတယ္" ေဒါက္တာအက္စသာက အရႊန္းဝင္ေဖါက္သည္။

"ဟုတ္ပ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ အမ်ိဳးသမီး ေတြ ေျခမကို စိတ္ဝင္စား သလို ၊ က်ေနာ္တို ့လည္း ဒီေျခမ
( Theory of Everything ) ကို စိတ္ဝင္စားပါတယ္ " ေဒါက္တာစစ္လူ က ျပန္အရႊန္း ေဖါက္လိုက္သည္

"သိၾကတဲ့ အတိုင္းက်ေနာ္က ကြမ္တမ္ျဒပ္ဆြဲ သီဝရီရဲ ့ေတြ ့ရွိမႈ ကို စၾကာဝ႒ာ ခရီးသြားနယ္ပယ္ မွာ
သီဝရီ အရ ေရာ ၊ လက္ေတြ ့ ခရီးသြားဖို ့ပါ တြက္ခ်က္ ေပးရသူ ျဖစ္ပါတယ္။ သိပ္မၾကာေသးခင္က
က်ေနာ္တို ့အုပ္စုရဲ ့ေတြ ့ရွိမႈ အရ မဟာေပါက္ကြဲမႈ ကာလ ဆီကို လက္ေတြ ့သြားဖို ့ဆိုတာျဖစ္ႏိုင္ခဲ့ပါၿပီ
။ ဒါက ကိုလံဘတ္ အေမရိက ကို ခရီးသြားသလို နယ္ေျမသစ္ ရွာ ေဖြမႈမ်ိဳးပါပဲ"

ညာဘက္ေထာင့္မွ ပေရာ္ဖတ္ဆာ ဂိုးစမစ္ က ေမးသည္

" ဒါေပမဲ့ ခုဟာ က အခ်ိန္ တခု ေနရာ တခု မဟုတ္ဘူးေလ။ နယ္ေျမသစ္လို ့ေျပာဖို ့ဆိုရင္ စြမ္းအင္
သက္သက္ပဲ ရွိတဲ့ေနရာ။ ႐ုပ္ေတာင္မရွိဘူး ၿပီးရင္ သိပ္ေသးလြန္းတယ္"

ပိုင္သြန္ !23
" that’s right ။ ဒါေပမဲ့ ကြမ္တမ္ျဒပ္ဆြဲ တယ္လီပို ့ ျဖစ္စဥ္ရဲ ့တြက္ခ်က္မႈက အခ်ိန္ကေန သူ ့ရဲ႕အခ်ိန္ေ
လာင္းလ်ာ ျဖစ္တဲ့ ကြမ္တမ္အျမႈပ္ဆီကို ပို ့ဖို ့ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ႐ုပ္ေတြ ဒီနယ္ေျမသစ္မွာ မျဖစ္တည္ႏို
င္ေပမဲ့ E=mc² အရ ယာဥ္နဲ႔ယာဥ္ထဲက ခရီးသြားေတြကို ခဏ ေလာက္ စြမ္းအင္ေျပာင္းေပးႏိုင္ပါတယ္”

" ခဏ ဆိုတာ ဘယ္ေလာက္လဲ"

" ဟိုက္ဇင္ဘာ့ ရဲ႕ မေသခ်ာမႈနိယာမ အရေတာ့ စြမ္းအင္မ်ားမ်ား သံုးရမွာမို ့ အခ်ိန္ ကို အတိအက် မမွ
န္း ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ပလန္ ့ အခ်ိန္ (စၾကာဝ႒ာ မွာ အျမန္ဆံုး အခ်ိန)္ ေလာက္ပဲၾကာလိမ့္မယ္လို ့ယူဆ
ရပါတယ္"

ေဒါက္တာ ဝိုင္းဘက္က ဝင္ေမးသည္

"ဒါေလာက္ျမန္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ခဗ်ား က မဟာေပါက္ကြဲမႈကို လွည့္ပါတ္ၾကည့္ ဖို ့ေတာင္ အခ်ိန္ရပါ့မ

လား"

ေဒါက္တာ စစ္လူက ျပံဳး လိုက္သည္။

"ကမ႓ာေပၚမွာေတာင္ဝင္႐ိုးစြန္း ကို စရွာတုန္းက လည္း သူတို ့ဘီယာေသာက္ဖို ့ အခ်ိန္မရလိုက္ဘူး

လို ့ေျပာၾကတာပါပဲ။”

“အလံစိုက္ၿပီး ခ်က္ျခင္းျပန္လွည့္လာၾကရပါတယ္။ က်ေနာ္တို ့က တခုသာတာက ultrafast ကြမ္တမ္

ကြန္ျပဴတာ ေတြ ယာဥ္ေပၚမွာ ပါလို ့ ကြမ္တမ္ အျမႇပ္ေတြရဲ ့ေျမပံုကို ပလန္ ့ အခ်ိန္တြင္း႐ိုက္ယူႏိုင္မယ္
လို ့ ကြမ္တမ္စီျမဴေလးရွင္းေတြက တြက္ျပပါတယ္"

ပိုင္သြန္ !24
မစၥတာ ဘြမ္းမရင္းက လက္ေထာင္သည္

"ဟုတ္ပါၿပီေလ။ မဟာေပါက္ကြဲမႈကိုေရာက္တဲ့ အခ်ိန္ ခဗ်ားနဲ ့ ခဗ်ားယာဥ္က ႐ုပ္ျဒပ္အျဖစ္ မတည္ရွိႏို

င္ပဲ နဲ ့ဒါေတြကို ဘယ္လို မွတ္တမ္းတင္မွာလဲ? ေနာက္တခုကျပန္လာဖို ့ကေကာ ျဖစ္ႏိုင္မွာလား။ ခ
ဗ်ား ျပန္ေရာက္မွေဒတာေတြကို ၾကည့္ခြင့္ရမွာဆိုေတာ့ ေလ"

" ဟုတ္ကဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ သီဝရီ အရ က်ေနာ္တို ့စြမ္းအင္ေျပာင္းသြားလဲ သတင္း အခ်က္

အလက္ကတာ့ ကိုင္တြယ္ႏိုင္တဲ့ စြမ္းအင္အမ်ိဳး အစားမို ့ ျပသနာ မရွိပါဘူး။ ျပန္လာဖို ့ကလည္း ႐ုပ္က
စြမ္းအင္ေျပာင္း လို ့ရသလို စြမ္းအင္က လည္း ႐ုပ္ျပန္ေျပာင္းလို ့ရေတာ့ ကိစၥမရွိပါဘူး။ ဘဏ္မွာ
ႏိုင္ငံျခားေငြလဲ သလို ့ေပါ့"

" အရမ္းေသး တဲ့ ပလန္ ့ေနရာ ကို ခဗ်ား က်ံဳ ့ဝင္သြားဖို ့ကေကာ ျဖစ္ႏိုင္ရဲ ့လား "

" အန္ ့မင္း (Antman )ေတာင္ ဟိုးပေဝသဏီထဲ က က်ံဴ ့ႏိုင္ေသးတာ မပူပါနဲ ့ဟားဟား"

ေဒါက္တာ ဝိုင္းဘက္က ဝင္ ေျပာသည္။

" ဒီကေန က်ေနာ္တို ့ အက်ိဳ းအျမတ္ဘာရ မလဲ?"

"တစ္ ကေတာ့ မဟာေပါက္ကြဲမႈကာလရဲ ့ ကြမ္တမ္ အျမႈပ္ေတြရဲ ့ေျမပံု ေပါ့။ ဒုတိယ ကေတာ့ ဘာေၾ
ကာင့္ ေပါက္ကြဲတာလဲ သိႏိုင္ မွာပါ"

“အိုေခေလ။ ေမးစရာ အေထြအထူးေတာ့ မရွိေတာ့ပါဘူး။ good luck ပါဗ်ာ”

*********

ပိုင္သြန္ !25
 (၂)

လသာေဆာင္မွာ ေအးျမေနၿပီး ခပ္ေဝးေဝး က ေကာင္းကင္ျပည့္ လု နီးပါး ဂ်ဴပီတာ ၿဂိဳဟ္ႀကီးႏွင့္

သူ ့ေဘးက အိုင္အို လတို ့၏ ျမင္ကြင္းက ေဒါက္တာ စစ္လူ၏ ရင္ကို လြမ္းေမာမႈမ်ားႏွင့္ျပည့္ဝ ေစသ
ည္ ။ မနက္ျဖန္ဆို ခရီး စရေတာ့ မည္။ ခရီးဆိုေပမဲ့ လည္း ကိုလံဘတ္ ရြက္လႊင့္ သလိုေတာ့ ႀကာ
မည္မဟုတ္ပါ။ တခါတခါေတာ့ လည္း ေဒါက္တာစစ္လူ အဖို ့က အခ်စ္ကို နားမလည္ သလို ကြမ္တမ္
တယ္လီပို ့ေတးရွင္းကို နားမလည္ ႏိုင္ပါ။ ဒီ ၂ခု လံုးက ရွိမွန္းသိေပမဲ့ ဘာမွန္းမသိႏိုင္တဲ့ အရာေတြ ျဖစ္
သည္။

ငယ္စဥ္ထဲက ေဒါက္တာ စစ္လူသည္ စၾကာဝ႒ာ ႏွင့္ စၾကာဝ႒ာ ၏ အလုပ္လုပ္ပံု ကို စိတ္ဝင္စားခဲ့သူ ။

စၾကာဝ႒ာမွာ အစရွိတယ္ဟု စၾကားဖူးတဲ့ ကာလက ရင္ခုန္မႈ မ်ိဳးကို သူမေမ့ႏိုင္ေသးပါ။ ယခုလည္း ဒီခံ
စားမႈမ်ိဳးကို သူရေနသည္။ စၾကာဝ႒ာအစ ကို သြားရမဲ ့ မနက္ျဖန္ခရီးေၾကာင့္လား ၊ သူ ့ေဘးက
အက္စသာရဲ႕ ေလညႇင္းထဲလြင့္ေနတဲ့ ဆံႏြယ္ေတြ ေၾကာင့္လား။ အေဝးက အိုင္အို လ ေၾကာင့္လား သူ
မခြဲတတ္ေတာ့ပါ။

" မနက္ျဖန္အတြက္ စိတ္လႈပ္ရွားေနတာလား"

အက္စသာက ေမးသည္

သူ ေခါင္းၿငိမ့္ျပ လိုက္ရင္း အက္စသာကို စိုက္ၾကည့္ေနလိုက္မိသည္။

"စီျမဴေလးရွင္း ေတြ ကျပသလို ေခ်ာ ေမြ ့ပါ မလားေတာ့ ပူမိတယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ မဟာေပါက္ကြဲမႈ ဟာ
ဘာ့ေၾကာင္ ျဖစ္ရသလဲ သိဖို ့ဆို ကိုယ္တို ့အားလံုး ရဲ႕ အစကိုေတာ့ ေရာက္ျဖစ္ေအာင္ သြားရမွာပဲ "

သူမက ျပံဳးျပ သည္ အားေပးျပံဳး ျဖစ္သည္။

ပိုင္သြန္ !26
"တကယ္လို ့တခုခု အဆင္မေျပ ျဖစ္ခဲ ့ရင္ေတာ့ အေရးေပၚ တယ္လီပို ့သံုးၿပီး ျပန္ထြက္ဖို ့
မေမ့ပါနဲ႔ေနာ္"

"မျဖစ္ဘူး အက္စသာ ဘာေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ဒီေနရာကိုေရာက္ေအာင္သြားရမယ္"

ေဒါက္တာ စစ္လူ ရင္ထဲကေျပာ ေနျခင္းျဖစ္သည္။ အက္စသာကို မစိုးရိမ္ေစခ်င္ပါ။

"စိတ္ခ်ပါ ကိုယ့္ ခ်စ္သူ ရွိတဲ့ ဆီ မျဖစ္ျဖစ္တဲ့ နည္းနဲ ့ျပန္ လာခဲ့မွာပါ "

"ကို ရယ္"

*******

(၃)

"အင္ဂ်င္"

"အသင္"့

"ေလာင္စာ"

"အသင္"့

"Detector"

"functioning"

ပိုင္သြန္ !27
"အိုေက ပ်ံသန္းမႈ စမယ္။ တယ္လီပို ့ ရန္၊ ရည္တြက္ျခင္းစ"

"၉ ၈ ၇ ၆ ၅ ၄ ၃ ၂ ၁ FIRE!!!"

ေဒါက္တာစစ္လူ ေမာင္းတံ ကို ဆြဲ လိုက္သည္။ အရာရာကၿပိဳးပ်က္ လင္းလက္သြားသည္တယ္လီပို ့ျဖ

င့္ ခရီးမ်ားစြာသြားခဲ ့ဖူးေပမဲ့ ဒီခရီးက အရင္က အေတြ ့အၾကံဳ ႏွင့္ မတူ သလို ခံစား မိသည္။ ႐ုတ္တရ
က္ က်ံဳ ့ ဝင္မႈ က ျမန္ဆန္လြန္းအားႀကီး သလိုပင္။ ေနာက္ေတာ့ ေပါ့ပါးသြား သည္။ သူေကာ ေဘးက
အရာေတြ ေကာ ယာဥ္တခုလံုးပါ ရွိေနမွန္းသိေပမဲ့ ဆုပ္ကိုင္ျပစရာ မရွိေသာ အေျခတခု။ အခ်ိန္က
ခဲသြားသည္။ အေတြးတို ့တန္႔ ရပ္သြားသည္။ ၿငိမ္သက္ေသာေရကန္ထဲသို ့ ခဲတလံုးျပဳတ္က်လာသလို
မ်ိဳး ခံစားလို ့ေကာင္း ေပမဲ့ တခုခု မွားေနတာကို သိလိုက္သည္။ ဒီအတိုင္းဆိုအိမ္ျပန္လမ္းက မျဖစ္ႏို
င္ေတာ့။ ရပ္တန္႔သြားေသာ အရာအတြက္ အျပန္လမ္းဆိုတာ မရွိဘူးေလ။ အက္စသာ ရဲ႕ မ်က္ႏွာ၊
လွပတဲ့ အျပံဳး ၊ တန္ ့ရပ္သြားတဲ့ အေတြးေၾကာင့္ အျပံဳးကရွည္ၾကာ ေနတယ္၊

"BANGGGGG"

ၿငိမ္သက္တဲ့ ကန္ေရျပင္ထဲ ခဲက်သြားသလို။ သူ ့ေဘးက စြမ္းအင္ အားလံုးက အရပ္ ရွစ္မ်က္ႏွာကို

႐ုတ္ရက္ လြင့္စင္ သြားသည္၊ အသံမဲ့ က်ယ္ေလာင္ေသာေပါက္ကြဲသံက စၾကာဝ႒ာ တခုလံုးကို ျမည္
ဟီးသြားေစသည္။ ေဒါက္တာစစ္လူ ၏ ေနာက္ဆံုး သိစိတ္ မွာ စၾကာဝ႒ာ ၏ အစ မဟာေပါက္ကြဲ
မႈ ဟာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရ တာလဲဆိုတဲ့ အေျဖကို သိရွိမႈ ႏွင့္အတူ ေပ်ာက္ပ်က္သြား ခဲ့တယ္။

ဒီအေျဖကိုေတာ့ အက္စသာကို ျပန္ေျပာျပဖို ့မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ ႐ူပေဗဒ က ခြင့္မျပဳ ခဲ့ဘူးကို။ အရာရာ

က ေပါက္ကြဲ မႈ ႏွင့္အတူ ျပန္စ ေန၊ ျပန္ျဖစ္တည္ေနၿပီ။

တကယ္ေတာ့ စၾကာဝ႒ာဆိုတာ ေအးၿငိမ္းတဲ့ ၊ တိတ္ဆိတ္တဲ့ ၊သူ တို ့လို သိခ်င္မႈဆိုတဲ့ ေမ်ာက္စိတ္

ေတြနဲ ့လက္ေဆာ့တတ္သူ ေတြသာမရွိရင္ ထာဝရ မုန္ညင္းေစ့ ေလာက္သာအၿမဲ ရွိေန မဲ့ အရာပါ။

ခုေတာ့ သူ ့ေၾကာင္ ့ စၾကာဝ႒ာ ဟာ ပ်က္စီး ေပါက္ကြဲခဲ့ရၿပီေလ။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ သူ ့ကတိ အတိုင္း

အက္စသာထံသို ့မျဖစ္ျဖစ္တဲ့ နည္းနဲ ့ သူ ေပါက္ကြဲ လြင့္စင္လို ့ ျပန္ သြားခဲ့တာအက္စသာ သိမွသိ
ပါေလစ။

*********************

ပိုင္သြန္ !28
ေရာက္ရာေပါက္ရာ စကားဝိုင္း

ေတာင္ကုန္းေလးေပၚက ျမင္ေနရတဲ့ ညျမင္ကြင္းက ၿငိမ္ဆိတ္ေအးခ်မ္းလွသည္။ တခ်က္တခ်က္ေလ

အတိုးမွာ ဝါး႐ံုအုပ္ၾကားက ျမင္ေနရေသာ လမင္းက တျခမ္းထဲေပမဲ့ ေကြးဆဲ။ တိမ္သားျဖဴေတြ
တေရြ ့ေရြ ့ၾကားမွာ ပုန္းခ်ီ ေပၚခ်ီ ညေန။ အိမ္ေရွ႕ အျပင္ဘက္ စားပြဲဝိုင္းကိုပါတ္ၿပီး ပက္လက္ကုလား
ထိုင္ေပၚ ကို ပိုင္ ေက်ာဆန္႔ လို ့ေကာင္းတုန္း။

"စားၿပီးပလား ဗ် ကိုပိုင"္

ကိုျမေဝ အသံၾကား၍ ကိုပိုင္ လွည့္ၾကည့္လိုက္သည္။ ၂ေယာက္သား ျခံတံခါးျပန္ပိတ္ၿပီး လက္ျပရင္း

ဝင္လာၾကသည္။ သူ ့ေဘးက ပေလတို။ အရပ္ပုျပတ္ျပတ္ ႏွင့္ ပေလတို ရဲ႕ နာမည္ရင္းကကိုေအာင္ပြ
င့္ ။ သူ ့ဒႆန ေတြ ၾကားၿပီရင္ေတာ့ ဘယ္သူမွ ကိုေအာင္ပြင့္လို ထပ္မေခၚၾကေတာ့ဘဲ ပေလတို အျဖ
စ္သာ လက္ခံသြားတက္ၾကသည္။ ေနာက္တက္သူေတြၾကားမွာေတာ့ ပေလြတို ေပါ့။

"ဟာ လာ ဗ်ာ ၊ အလုပ္မ်ားေနလို ့ မလာၾကဘူးေတာင္ထင္တာ"

ကိုပိုင္ ျပန္ႏႈတ္ဆက္လိုက္ခ်ိန္မွာ ၂ေယာက္သားက ပက္လက္ ကုလားထိုင္ေတြ မွာ ဝင္ထိုင္ ၿပီးေနၾကၿ

ပီ။

“ဒီေန ့ ဗ်ာအလုပ္မ်ား ေနတာနဲ ့ ေနာက္က် သြားတယ္။”

ပေလတို ကေျပာရင္း ေရွ႕က လက္ဘက္ ပန္းကန္ကိုႏိႈက္သည္။ ကိုျမေဝက ေတာ့ ထံုးစံအတိုင္းသူ ့အိ

တ္ထဲက သူဇာ ေဆးေပါ့လိပ္ကို ထုတ္ၿပီးမီးညႇိရင္း

"အလကားပါဗ်ာ သူ႔ မေဟသီရစ္ေန လို ့ အတင္း နားခ်ၿပီး ေခၚလာခဲ့ရတယ္"

"ဟားဟား ပေလတိုရဲ႕ ဒိုင္ယာလက္တစ္ေတြလည္း မိန္းမနဲ႔ က်ေတာ့ မိုႏိုေလာ့ဂ္ ေတြျဖစ္ကုန္ၿပီး နားစ

ည္ေခါင္းၿငိမ့္ လုပ္ခဲ့ရတယ္ဆိုပါေတာ့ ဟားဟား"

ပိုင္သြန္ !29
"ဟုတ္ဘူးဗ် အာ့ကို ပေလတိုနစ္ လာ့ဗ္ လို ့ေခၚတယ္"

" ဟ ဟုတ္ပါၿပီ ကိုပေလြတိုရယ္ ဟားဟားဟား"

ရယ္သံမ်ား ျဖင့္မိတ္ေဆြ တစ္စုရဲ ့ စကားဝိုင္ အစပ်ိဳးခ်ိန္။သူတို႔ မၾကာခဏ ဝိုင္းျဖစ္ၾကသည္။ေရာက္တ

က္ရာရာ ေျပာရင္း ညခင္းမ်ားကို ျဖတ္သန္း ခဲ့ၾကသည္။ ကိုျမေဝက

" ေပၚတူဂီပြဲ ၾကည့္ျဖစ္ေသးလား ဗ်၊ ဒို ေလး ေနာက္ဆံုးမိနစ္ ဖရီးကစ္ အရမ္းမိုက္တယ္"

"ဟုတ္ပဗ်ာ ၊ ဒါေပမဲ့ သူ႔ ဖရီးကစ္ ဝင္ႏႈန္းက ကမ႓ာ့ဖလား မွာေတာ့ အေတာ္နည္း ဆိုပဲ"

ပေလတို ကဝင္ျဖည့္သည္။ ကိုပိုင္က လည္း ေထာက္ခံရင္း

"ဘက္ခမ္း တုန္းကေတာ့ ဖရီးကစ္ကထရိတ္မက္ခ္ ပဲေနာ္"

ကိုျမေဝက

"ဖရီးကစ္ တလံုးဝင္ဖို ့က လြယ္ဘူးရယ္။ ကန္ခ်က္ရယ္၊ တိုင္မင္ရယ္၊ ေလဖိအားရယ္၊ ဂိုး

သမားရယ္၊ အေရးႀကီးဆံုးက လက္ခ္ ဗ်"

ပေလတို : " ဘက္ခမ္းၾကေတာ့ ေဝ့ဝိုက္ၿပီး လွတယ္ေနာ္ ၊ ငွက္ေပ်ာသီးကစ္ ဆိုလား ၊"

ကိုပိုင:္ " ေပ်ာသီးႀကိဳက္လို႔ လား ဗ် ကိုတိုရဲ႕"

ပေလတို : " ဟုတ္ရပါဘူးဗ်ာ ၊ ဘယ္လိုမ်ား ေဝ့ေအာင္ကန္လည္း လို ့စိတ္ဝင္စား လို ့ပါ"

ကိုျမေဝ: " သူက က်င့္ထားတာလို ့ေတာ့ ၾကားဖူးတယ္ဗ်၊ ပြတ္ပီး ကန္တာဆိုပဲ ၊ ေဘာလံုးက လည္
သြားရင္ ေဝ့တယ္၊ ေလဖိအားနဲ႔ ဆိုင္တယ္လို ့ေတာ့ ေျပာၾကတာပဲ၊ ကိုပိုင္ ေကာ ဘယ္လို ထင္လဲ?"

ပိုင္သြန္ !30
ကိုပိုင:္ "စပင္ ေၾကာင့္ဗ် ၊ ေဘာလံုးက သြားတဲ့ ဒါ႐ိုက္ရွင္နဲ႔ ေထာင့္မွန္က် ဝင္႐ိုးအတိုင္းလည္ရင္
ေကြ႕သြားႏိုင္တယ္ ။ ေလဖိအား ရွိရင္ ပိုဆိုးတယ္ ။ အားသံုးမိ်ဳး စံုခ်က္ေပၚမူတည္ၿပီး လမ္းေၾကာင္းက
ေကြ႕ပံု အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိႏိုင္တယ္။ ေရာ္ဘက္တို ကားလို႔စ္ ျပင္သစ္နဲ႔ ပြဲက ကန္ခ်က္ဆိုၾကည့္ပါလား"

ပေလတို: " ႏို ့၊ ဒါဆို ရင္ သြားတဲ့ ဒါ႐ိုက္ရွင္နဲ႔ လည္တဲ့ ဝင္႐ိုး တူရင္ ေရာဗ်ာ"

ကိုပိုင:္ " အဲ့ဒါဆိုရင္ေတာ့ ေလထုမပါရင္ တည့္တည့္ပဲသြားတယ္ဗ်ာ"

ကိုျမေဝ: " ၾသ ဒါေၾကာင့္ ပေလြတို တေယာက္ လည္ေပမဲ့ အိမ္ျပန္ရင္ မိန္းမဆီပဲ တည့္တည့္

ေရာက္တာ ဒါေၾကာင့္လားဗ်"

ပေလတို:" ဟားဟား ခမ်ားဗ်ာ ၊ တည့္တည့္မျပန္ရင္ က်ဳပ္မ်က္ႏွာ ေျပာင္းျပန္လည္ သြားမွာေပါ့"

ကိုျမေဝ:" ဟားဟား လုပ္ၿပီ"

ကိုပိုင:္ " လည္တတ္မွ အဆင္ေျပမွာဗ် ဟီးဟီး"

ကိုျမေဝ :" ဒါနဲ႔ ကိုပိုင္ လည္တဲ့ ဝင္႐ိုးဆိုတာ ဘာဆိုလိုတာလဲဗ်"

ကိုပိုင:္ " လွည္းဝင္႐ိုးလိုေပါ့ ဗ်ာ ၊ လွည္းဘီးက ဝႏ္႐ိုးကို ပါတ္လည္ေနတာေလ။ လည္တဲ့ ဒါ႐ိုက္ရွင္က

အခ်ိန္တိုင္းမွာ အမ်ိဳးမ်ိဳးေျပာင္းေနတာကို ။လည္တာကို လွည္းဘီးရဲ႕ အဝန္းလို ့ သေဘာထားရင္၊
အခ်ိန္တိုင္းမွာရွိတဲ့ လွည္းဘီးရဲ႕ လည္ႏႈန္းကို လွည္းဘီးစက္ဝိုင္းေပၚ တန္းဂ်င့္ က်ေနတဲ့ မွ်ားေတြ
အေနနဲ႔ စဥ္းစားႏိုင္တယ္ေလ။ တန္းဂ်င့္ဆိုတာက စက္ဝိုင္းရဲ႕ အဝန္းပိုင္းကို အမွတ္တခုမွာပဲထိတဲ့
အခ်င္းဝက္နဲ႔ ေထာင့္မွန္က်တဲ့ မ်ဥ္းကိုဆိုလိုတာ"

ပေလတို:" အာ့ဆိုရင္ စက္ဝိုင္းရဲ႕ အဝန္းတေလွ်ာက္မွာ အမွတ္က မေရမတြက္ႏိုင္ေတာ့ တန္းဂ်င့္

မ်ဥ္းက လည္း အနႏၲေပါ့ ၊ အဲ့လိုလား"

ပိုင္သြန္ !31
ကိုပိုင:္ " ဟုတ္တယ္ ဗ်၊ အဲ့ ေလာက္မ်ားတဲ့ ဒါ႐ိုက္ရွင္ေတြကို တခုထဲနဲ႔ ေျပာဖို ့အေကာင္း ဆံုးနည္းက
ဝႏ္႐ိုးတိုင္း သြားတဲ့ မွ်ားပဲေလ။"

ကိုျမေဝ:" ေအာ္ေပါက္ၿပီဗ်ိဳ ့ ဒါဆို လည္တဲ့ ဒါ႐ိုက္ရွင္ကို သူနဲ႔ ေထာင့္မွန္ၾကတဲ့ ဝႏ္႐ိုးနဲ႔ ကိုယ္စားျပဳ

တာေပ့ါ ဟုတ္လား"

ကိုပိုင:္ " ဟုတ္တယ္ ။ နာရီကိုၾကည့္ဗ်ာ နာရီ လက္တံ လည္တဲ့ အတိုင္းလည္ လို ့ရတယ္။ ေျပာင္း
ျပန္လည္လို ့လဲ ရတယ္ ။ လည္နည္း ၂ မ်ိဳး ရွိတာေပါ့ ။ ဒါေၾကာင့္ ဝႏ္႐ိုးလည္း၂ခု ရွိတယ္ ။ တခု နဲ႔
တခုက ဦးတည္ရာ ေျပာင္းျပန္ ေပါ့။ သခ်ၤာ အရေတာ့ နာရီလက္တံေျပာင္းျပန္လည္ရင္ အေပါင္းကိန္း
ဗ် ။ နာရီလက္တံ အတိုင္းက အႏႈတ္ေပါ့"

ပေလတို:" အာ့နဲ ့ေဘာလံုးနဲ႔ က ဘာလိုဆက္စပ္လည္း ၊ ျပန္ရွင္းပါဦးဗ်"

ကိုပိုင:္ " ေဘာလံုးကို ကန္တဲ့ အခ်ိန္မွာ အားရဲ႕ ဒါ႐ိုက္ရွင္ေပၚမူတည္ၿပီး ေဘာလံုးမွာ အဟုန္ ၂မ်ိဳး
ျဖစ္တယ္ေပါ့ ဗ်ာ။ ပြတ္ကန္တယ္ဆိုတာက ေဘာလံုးကို အေျဖာင့္အဟုန္နဲ႔ ေထာင့္ေျပာင္းအဟုန္
ကို တၿပိဳင္တည္းေပးလိုက္တဲ့ တက္ခနစ္ေပါ့။ ေဘာလံုးက ေရွ႕ကိုေျပးရင္း တၿပိဳင္တည္း လည္
တာေပါ့ ။ ဒီ အခ်ိန္မွာ ဘယ္ဝႏ္႐ိုးကို ပါတ္လည္ လဲ က စကားေျပာတယ္။ တည့္တည့္သြားေနတာ
ကို ေထာင့္မွန္က်တဲ့ ဝႏ္႐ိုးနဲ႔ လည္ရင္ လည္တဲ့ အဟုန္က တည့္တည့္ေျပးတဲ့အဟုန္ နဲ႔ ေပါင္းၿပီး
လမ္းေၾကာင္း ေကြ ့ႏိုင္တယ္"

ပေလတို:" ၾသ ဒါဆိုရင္ ေျပးတဲ့ ဒါ႐ိုက္ရွင္နဲ႔ လည္တဲ့ ဝႏ္႐ိုးထပ္တူက် ရင္ေတာ့ အဟုန္ ၂ခုက မေပါင္း
ဘူးေပါ့"

ကိုပိုင:္ " ဟုတ္ပ ။ အမွန္ေတာ့ လည္တဲ့ အဟုန္က သူ႔ ဝႏ္႐ိုးနဲ႔ ေထာင့္မွန္က်တာကို ။ ဒီေတာ့ အဟု
န္၂ခု က ေပါင္းမရဘူးေပါ့ ။ ဒါေၾကာင့္တည့္တည့္ သြားတာေပါ့"

ပိုင္သြန္ !32
ကိုျမေဝ:" ေအးဗ် လည္ခ်င္းက အေတာ္နက္႐ိႈင္းတာပဲ ၊ ဒါေၾကာင့္လဲ လည္တဲ့သူေတြ ႀကီးပြားတာ
ေနမယ္ဗ် ဟားဟား"

ပေလတို:"ဟားဟား လုပ္ၿပီ "

ကိုျမေဝ:" ဒါနဲ႔ ကိုပိုင္ လည္တဲ့ အေၾကာင္းသိဖို ့ အေတာ္ ခက္ခဲ့တယ္ဆိုတာ ဟုတ္လားဗ်၊ ၿပီးေတာ့

အလင္းရဲ႕ polarization ဆိုတာကလည္း လည္တာနဲ႔ ဆိုင္တယ္ဆိုတာကေကာ"

ကိုပိုင:္ " လည္တာသာ မရွိရင္ က်ေနာ္တို ့ရွိ မလာဘူးဗ်"

ပေလတို:" ဘာေၾကာင့္လဲ"

ကိုပိုင:္ " ပထမဆံုးေတာ့ ကမ႓ာသာ မလည္ရင္ ေန႔ နဲ႔ ည မရွိဘူးေပါ့။ ေနကို ပါတ္ မလည္ရင္ ရာသီဥတု
မရွိဘူးေပါ့။ အဲ့ဒါထက္ အေရးႀကီးတာက အေျခခံ အမႈန္ေတြသာ မလည္ရင္ ႐ုပ္ဝတၱဳေတြဟာ တခုကို
တခု သိပ္နီးကပ္လာတဲ့အခ်ိန္မွာ ကန္မထုတ္ႏိုင္ဘူး။ ခဗ်ား ထိုင္ခံုေပၚထိုင္ရင္ ကၽြံက် သြားမယ္။
တခုခု ကိုင္ရင္ ghost ကား ထဲကလို ပက္ပစီ အဖုန္းေတာင္ ကိုင္လို ့ရမွာ မဟုတ္ဘူး။ အမွန္ကေတာ့
အဲ့ဒါကို pauli exclusion principle လို ့ေခၚတာေပါ့၊ စပင္က (လည္တယ္ဆိုတာက) ဒီ ကြမ္တမ္
အရည္အခ်င္း ၄ ခုထဲက တခုေပါ့။ဒါေပမဲ့ စပင္သာ မရွိရင္ အေျခခံ အမႈန္ေတြဟာ အခု နဲ႔ မတူႏိုင္ေတာ့
ဘူး။ ဒါဆို အေျခခံအမႈန္ေတြကေန လုပ္ထားတဲ့ က်ေနာ္တို႔လည့္ အခုလို ရွိေနမွာ မဟုတ္ဘူး"

ပေလတို:" ေအးဗ် တခါတေလ ဘာမွမဟုတ္ဘူးလို ့ထင္ရတဲ့ အရာတခုရဲ႕ အက်ိဳးဆက္က အံ့ၾသ

စရာပဲေနာ္"

ကိုျမေဝ: " ဟုတ္ပ ဗ်ာ၊ ဒါနဲ႔ polarization ကေကာဗ်"

ကိုပိုင:္ "polarization ကို စသိၾကတာက greenland ကၽြန္းက ရတဲ့ calcite ေခၚတဲ့ သလင္း ေက်ာက္
တမ်ိဳးကို ေလ့လာရာကလေန စသိၾကတာေပါ့"

ပိုင္သြန္ !33
ပေလတို:" ၾကားဖူးတယ္ဗ် အလင္းကို အဲ့သလင္းေက်ာက္ထဲ ျဖတ္ခိုင္းၾကတာမွာ ပံုရိပ္ ၂ထပ္ ျဖစ္
ေနလို ့ဆိုတာမလား"

ကိုပိုင:္ " ဟုတ္တယ္၊ အဲ့ ေခတ္က အလင္း နဲ႔ ပါတ္သတ္ရင္ ဆရာ ၂ဆူက ဟိုက္ဂ်င္ နဲ႔ နယူတန္ဗ်။
ဟိုက္ဂ်င္ေကာ နယူတန္ ပါ ေက်နပ္ေလာက္ေအာင္ မရွင္းျပႏိုင္ခဲ့ဘူး ဒီ ပံုရိပ္ ၂ထပ္ ကိစၥကို"

ကိုျမေဝ : သူဇာ ကို မီးညႇိရင္း " ဒါနဲ႔ ပိုလာ႐ိုက္ေဇးရွင္း က လည္တာလားဗ်"

ကိုပိုင:္ " လည္တာ ဆိုတာထက္ အလင္းကို အဲ့ အခ်ိန္က လိႈင္းလို႔ ယူဆၾကေတာ့ လွ်ပ္စစ္လိႈင္း
ရဲ႕ ဒါ႐ိုက္ရွင္ကို ဆိုလိုခ်င္တာပါ။ အလင္းက လွ်ပ္စစ္သံလိုက္လိႈင္းေပါ့ ။ က်ေနာ္တို ့ေနတဲ့ ကမ႓ာ
ဟာ ၃ ဒိုင္မင္းရွင္းရွိတယ္။ အလင္းက ဒိုင္မင္းရွင္း တခု အတိုင္းသြားရင္ က်န္တဲ့ ၂ခုက သြားတဲ့
ဒိုင္မင္းရွင္းနဲ႔ ေထာင့္မွန္က်တယ္ေလ။ အဲ့ ၂ခု ကလည္း အခ်င္းခ်င္း ေထာင့္မွန္က်ေတာ့ တခုမွာ
လွ်ပ္စစ္လိႈင္းေနရင္ ေနာက္တခုမွာ သံလိုက္လိႈင္းေနတယ္။ polarization ဆိုတာကေတာ့ လွ်ပ္စစ္ လိႈ
င္း အေနနဲ႔ ပဲစဥ္းစားတာပါ။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အဲ့ ၂ခုက အၿမဲတမ္း ေထာင့္မွန္က်ေနေတာ့
တခု ကိုသိရင္ ေနာက္တခုသိတယ္ေလ။ အစဥ္အလာအရ လွ်ပ္စစ္ လိႈင္းကိုပဲစဥ္းစားတာေပါ့။
လွ်ပ္စစ္လိႈင္း အေနနဲ႔ အလင္းသြားရာနဲ႔ ေထာင့္မွန္က် ေနႏိုင္တာ ၂ခု ပဲရွိေတာ့ polarization က
၂ခုေပါ့"

ပေလတို :" ဝိုး ဒါဆိုပံုရိပ္၂ထပ္ ျဖစ္ေနတာက polarization ၂ခု ေၾကာင့္ေပါ့"

ကိုပိုင:္ " ဟုတ္တယ္ ကိုတို ၊ သလင္းရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းမႈေပၚမူတည္ၿပီး ဆိုင္ရာ polarization ကို ပဲ

ျဖတ္ခြင့္ျပဳတဲ့ polarizer ၂ခု ရွိတဲ့ အခါ ပံုရိပ္ ၂ခု ျဖစ္တာပါပဲ"

ကိုျမေဝ:"ဒါဆိုရင္ ေနကာ မ်က္မွန္တို႔ ၊ တဘက္ထဲ ျမင္ရတဲ့ မွန္တို႔ ကေကာ polarizer ေတြလား ဗ်"

ပိုင္သြန္ !34
ကိုပိုင:္ " ေသခ်ာတာေပါ့ ကိုျမေဝ၊ သူ ့ အသံုးကေတာ့ အမ်ားႀကီးပါ"

ပေလတို:" အံ့ၾသစရာပဲေနာ္၊ ဒါနဲ႔ လည္တယ္ဆိုတဲ့ စပင္ နဲ႔ ကေကာ ဘာဆိုင္လည္းဗ်"

ကိုပိုင:္ " စပင္ ကိစၥေျပာရရင္ အဲ့ နားမွာ spin , spin state , helicity နဲ႔ polarization
ဆိုၿပီး ႐ႈပ္႐ႈပ္ ေလးခုရွိတယ္ဗ်"

ပေလတို:လက္ဘက္သုတ္ကို ပါးေစာင္ထဲ ပလုပ္ေလာင္းထည့္ရင္း " ဝုတ္တယ္ လုပ္စမ္း ပါဝူး"

ကိုျမေဝ:" လူဆိုးႏွယ္ ဝူရင္ ဝုတ္ေသာက္ေပါ့ ဗ်"

ကိုပိုင:္ "ဟားဟား စားပါဗ်ာ ပုဂံေတာ့ ခ်န္ခဲ့ "

ပေလတို: “အဟြတ္ဟြတ္ နင္ကုန္ပီဗ်ာ ဟားဟား"

ကိုပိုင:္ " အလင္းလိႈင္းကို တခုထဲထိ ခြဲရင္ အလင္းလံုးရ တယ္ဗ်။ အလင္းလံုး ရဲ႕ အေျခခံ အရည္ အခ်
င္း ၃ခု ထဲမွာ စပင္ရယ္ ျဒပ္ထုရယ္ ခ်ာ့ဂ်္ ရယ္ဆို ရွိတယ္။ စပင္ ဆိုတာက ေထာင့္ θ လည္လိုက္လို႔ နဂို
ပံု ျပန္ေရာက္ရင္ သူ ့ရဲ႕ စပင္ကို စပင္ =၃၆၀° /θ ဆိုၿပီးတြက္လို႔ရတယ္"

ေပလတို:"ဆိုလိုတာက"

ကိုပိုင:္ " ဥပမာဆို အီလက္ထရြန္ေပါ့။ သူက ၇၂၀° လည္မွ သူနဂို ပံုစံျပန္ေရာက္တယ္။ ဒါေၾကာင့္
သူ႔စပင္က ၃၆၀°/၇၂၀°=၁/၂ ပါ။ စပင္ half ေပါ့။ အလင္းလံုးဆို ၃၆၀° လည္မွ နဂို ပံုျပန္ျဖစ္တယ္။
စပင္ = ၃၆၀°/၃၆၀°=၁ ေပါ့။ ျဒပ္ဆြဲ လိႈင္းဆိုရင္ ၁၈၀° မွာ ပံုမွန္ျပန္ျဖစ္တယ္။ စပင္ ၂ ရွိတယ္ေပါ့"

ကိုျမေဝ:" ဝိုး မိုက္တယ္ေနာ္"

ပိုင္သြန္ !35
ကိုပိုင:္ " ဟုတ္တယ္ အဲ့ ဒါက စပင္ေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ စပင္ဟာ လည္ျခင္းေအာက္မွာ ထပ္တူညီတဲ့ ဒီဂရီ
(symmetry group ေခၚတာေပါ့) ေပၚမူတည္သက္မွတ္ တာေပါ့။ က်ေနာ္တို႔ ေနတဲ့ စၾကာဝ႒ာရဲ႕
ဒိုင္မင္းရွင္းေပၚမူတည္တဲ့ လည္ျခင္းအုပ္စု နဲ႔ ဆက္စပ္ေနတာေပါ့။ "

ပေလတို:"ဒါဆို spin state ဆိုတာကေကာ"

ကိုပိုင:္ " စပင္ေတြက မွ်ားေတြဆိုေတာ့ ဦးတည္ရာဘက္ရွိၾကတယ္ေလ။ ဗက္တာေပါ့ဗ်ာ။ (အီလက္ထ

ရြန္ကိုေတာ့ စပိုင္နာ လို ့ေခၚပါတယ္။ သူ႔ ကို ၂၀ရာစုၾကမွေတြ႕ခဲ့တာ ။သူက ၂ပါတ္လည္မွ နဂိုေနရာျပ
န္ေရာက္ေတာ့ ေန႔စဥ္ဘဝ မွာ မေတြ႕ဘူးၾကဘူးေလ) ဒီမွ်ားရွိတဲ့ ဗက္တာနဲ႔ စပိုင္နာ ေတြကို အေျခခံ
မွ်ား ေတြက ေန ေပါင္းယူလို႔ ရတယ္ဗ်။ ဥပမာ ကိုျမေဝ က အေရွ႕ ေျမာက္ဘက္ မ်က္ႏွာ မူတယ္ဆို
ပါေတာ့ ဗ်ာ။ အဲ့ဒါက အေရွ ့ နဲ႔ ေျမာက္ မွ်ား ၂ခု ေပါင္းထားတာပါပဲ။ spin state ဆိုတာလည္း အဲ့သ
ေဘာပါပဲ။ အေျခခံ basis vector ေတြကို ေျပာတာပါ။ စပင္တခုမွာ စပင္အေျခခံ(spin state) 2S+1
ရွိပါတယ္။ ဆိုလိုတာက အီလက္ထရြန္ (စပင္1/2 ဆိုရင္) 2(1/2)+1=2 ရွိတယ္ေပါ့။ up နဲ ့down လို ့
ေခၚတာေပါ့။ အလင္းလံုး ဆို (စပင္ 1 ေပါ့) စပင္အေျခ က 2(1)+1=3 ပါ။ ျဒပ္ဆြဲလိႈင္းလံုး ဆိုရင္ 5 ေပါ့"

ကိုျမေဝ:" ဒါဆိုရင္ ပိုလာ႐ိုက္ေဇးရွင္းက ၂ခု ပဲ ရွိၿပီး စပင္ အေျခ က ဘာလို ့ ၃ ခု ရွိေနတာ လဲ ကိုပိုင္
ႀကီးရ"

ကိုပိုင:္ " ဒါက အေျခခံ အမႈန္ေတြရဲ႕ ျဒပ္ထုေပၚမူတည္တယ္ ကိုျမေဝ။ အေျခခံ အမႈန္ေတြမွာ ျဒပ္ထု
မရွိရင္ ရပ္လို ့မရဘူး။ ဒါက စပယ္ရွယ္ ႏိႈင္းယ် ေၾကာင့္ဗ်။ အိုင္းစတိုင္းအလို အရ နားေနျဒပ္ထု သုည
ရွိရင္ နားလို႔ မရဘူး။ နားရင္ ျဒပ္ထုမွ မရွိတာ ဘယ္နားမလဲဗ်ာ ေနာ့။ နားမရတဲ့ အမႈန္က " rest frame"
နားတဲ့ အၫႊန္းေဘာင္ မရွိေတာ့ဘူး ။ နားတဲ့ အၫႊန္းေဘာင္ ရွိမွ ေနရာ ဒိုင္မင္းရွင္း ၃ခု လံုးက စပင္
အေျခ ေတြ ေနလို ့ရပါတယ္။ နားေနျဒပ္ထု သုည ျဖစ္လို ့နားလို႔ မရတဲ့ အလင္းလံုးနဲ႔ ျဒပ္ဆြဲလိႈင္း
လံုးေတြကေတာ့ ေျပးေနရတဲ့ ဦးတည္ရာဘက္ ေနရာကို ေနရာ ဒိုင္မင္းရွင္း ၃ ခုထဲက ႏႈတ္လိုက္လို႔
အၿမဲတမ္း ၂ခုပဲ က်န္ပါတယ္။ ပိုလာ႐ိုက္ေဇးရွင္း ၂ခု ပဲ ရွိတာ အလင္းေတြေျပးေနရလို႔ပါ။ ေနာက္တခု
က အလင္းတလံုးခ်င္းစီမွာ စပင္ပဲရွိပါတယ္။ အလင္းလံုးေတြ အမ်ားႀကီးေပါင္းၿပီး classical wave
ျဖစ္မွ ပိုလာ႐ိုက္ေဇးရွင္းေခၚတာေပါ့"

ပိုင္သြန္ !36
ကိုျမေဝ: ေသေနတဲ့ ေဆးေပါ့လိပ္ကို မီးညႇိရင္း"မိုက္သဗ်ာ ၊ helicity ဆိုတာကေကာ"

ကိုပိုင္ ေရေႏြးၾကမ္းငွဲ႕ရင္း" အလင္းနဲ႔ ျဒပ္ဆြဲလိႈင္းလံုးလို ေျပးေနတဲ့ အေျခခံအမႈန္ေတြမွာ စပင္က

၂ခု ပဲက်န္ေတာ့တယ္ေလ ၊ေစာေစာက ေျပာသလို။ အဲ့စပင္ေတြရဲ႕ ဝင္႐ိုးက ေျပးတဲ့ အဟုန္ရဲ႕ ဦး
တည္ရာနဲ႔ အတူတူပဲေပါ့။ ေျပာရရင္ ေဘာလံုးကို ဖရီးကစ္ကန္တဲ့အခါ ဝါးလံုးထိုးကန္ သလို မေကြ႕ပဲ
တည့္တည္ေျပးသလိုေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ အလင္းလံုးနဲ႔ ျဒပ္ဆြဲလိႈင္းလံုးေတြဟာ တျခားအားသာ မရွိရင္
တည့္တည့္ သြားၾကတာ ဒီစပင္နဲ႔ အဟုန္ ဦးတည္ဘက္တူလို႔ပါ။ ဒါကို helicity လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဝက္အူ
လိမ္သလို ေပါ့ဗ်ာ ။ လက္ရာရစ္ လက္ဝဲရစ္ ၂မ်ိဳးပဲ ရွိတယ္။"

ကိုျမေဝ :"ဝါး ဒါဆိုရင္ ဘက္ခမ္း နဲ႔ ကားလို ့စ္က အလင္းလံုးထက္ ပိုစြမ္းတာေပါ့ဗ်၊ဟားဟား။

သူတို႔က ေဝ့ေအာင္ကန္လို႔ ရတယ္ေလ။ဟီးဟီး"

ကိုပိုင:္ "ေဘာလံုးက နားေနျဒပ္ထုရွိတာလဲပါတာေပါ့ ဟားဟား။ အလင္းကို ကန္ခိ္ုင္းရင္ေတာ့

ဂိုးသမားမိမွာဗ် ဟားဟား"

ပေလတို:"ဒါမဲ့ဗ်ာ နားမလည္တာက rest frame မရွိတာနဲ႔ စပင္အေျခ ဘာလို ့ေလ်ာ့တာလဲဗ်"

ကိုပိုင:္ " ဒါက ဒီလိုဗ် အိုင္းစတိုင္ရဲ႕ စပယ္ရွယ္ႏိႈင္းယ် အရ inertial frame မွန္သမွ် အတူတူ
ပဲဗ်။ နားေနဖရိမ(္ rest frame) နဲ႔ အလ်င္ကိန္းေသနဲ႔ သြားတဲ့ ဖရိမ္ မွန္သမွ်ဟာ အင္နာရွယ္ဖရိမ္ေတြ
ပါပဲ။ဒီဖရိမ္ေတြက အတူတူပဲဆိုတာက တခု သိရင္ တခု ကို ေျပာင္းလို႔ရတယ္။ ေျပာင္းတဲ့နည္းကို
ေလာရင့္ဇ္ အေျပာင္း လို ့ေခၚတာေပါ့။ ျဒပ္ထုသာ ရွိရင္ နားလို ့ရတယ္။ နားတာကို သိရင္ အလ်င္နဲ႔
ေျပးတဲ့ ဖရိမ္ကိုလည္း သိႏိုင္တယ္။ အတူတူပဲ။ အဲ့ဒီေတာ့ နားေနဖရိမ္မွာ စပင္ အေျခ ၃ခု ရွိရင္
ေျပးလႊားဖရိမ္မွာလည္း စပင္ အေျခ၃ ခုပဲေပါ့။ က်ေနာ္တို ့ ခုထိုင္ေနတယ္မဟုတ္လား။ ပါတ္ဝန္း
က်င္ကို လွည့္ၾကည့္ၾကည့္ေလ။ အေရွ႕အေနာက္ ၊ေတာင္ေျမာက္၊ အေပၚေအာက္ဆိုၿပီး ဦးတည္ရာ
၃ဘက္ရွိတယ္ေလ။ ဒါေပမဲ့ နားလို႔ မရတဲ့ အလင္းလံုးေတြမွာ ေျပးေနတဲ့ ဘက္ကို ထည့္တြက္မရ
ဘူး။ က်န္တဲ့ ဘက္ ၂ခုမွာပဲ စပင္အေျခ ကေနႏိုင္လို႔ပါ။ ဒါကို ေဟလစ္စတီ ေခၚၿပီး ျဒပ္ဆြဲလိႈင္းလံုးနဲ႔
အလင္းဟာ ေဟလစ္စတီ ၂ခု ရွိပါတယ္။"

ပိုင္သြန္ !37
ကိုျမေဝ:" စပင္ အေျခ ၃ခု ရွိတဲ့ စပင္ 1အမႈန္ရွိလားဗ်"

ကိုပိုင:္ " ရွိပါတယ္။ အားေပ်ာ့အမႈန္ေတြေပါ့"

ပေလတို :" အားပါးပါး လည္တာက အေတာ္လည္တယ္ဗ် ၊မူးသြားတာပဲ"

ကိုျမေဝ:" ဟားဟားၾကည့္လုပ္ဗ်ာ မူးလာလို ့မဒီ ႐ိုက္တာခံေနရ ဦးမယ္"

ပေလတို:" ဟားဟား ေခ်ာ့ရတာေပါ့ဗ်ာ၊ ဒါနဲ႔ ခုဟာေတြက ဘယ္နားမွာသံုးလဲဗ်"

ကိုပိုင:္ " အလင္းနဲ႔ အီလက္ထရြန္ေတြရဲ႕ စပင္က အေဝးကေန ကမ႓ာေျမကိုလာတဲ့ အခါ ဖလင္

ျပားေပၚဖမ္းယူရင္ fine structure ေခၚတဲ့ အစင္းေလးေတြ ျဖစ္တယ္ဗ် ။ အဲ့ဒါကိုၾကည့္ၿပီး အေဝးက
ၾကယ္နဲ႔ ၿဂိဳဟ္ေတြမွာ ဘာ ျဒပ္စင္ရွိလဲ ေျပာႏိုင္တယ္။ ဒီလိုပဲ ကမ႓ာေပၚက ျဒပ္စင္ေတြကိုလည္း
စပင္ေၾကာင့္ေပၚလာတဲ့ အစင္းၾကည့္ၿပီး ခြဲႏိုင္တယ္။ ေနာက္တခုက စပင္ကို သံလိုက္စက္ကြင္းထဲထား
ရင္ လမ္းေၾကာင္းေကြ႕သြားတယ္။အထူးသျဖင့္နားေနျဒပ္ထု ရွိတဲ့ အီလက္ထရြန္ေတြေပါ့။တီဗြီကို အဲ့
အရည္အခ်င္းေတြကေနလုပ္ထားတာဗ်။ ခုဆိုရင္ သိပ္မၾကာေသးခင္ကပဲ ျဒပ္ဆြဲလိႈင္းရဲ႕
အလ်င္ဟာ အလင္းအလ်င္နဲ႔ အတူတူပဲလို ့ ျဒပ္ဆြဲလိႈင္းတယ္လီစကုပ္ (လီဂို၊ဗာဂိ)ု နဲ႔ အလင္းတယ္
လီစကုပ္ ၂ခု ရဲ႕ တိုင္းတာမႈ အရ သိရတယ္ဗ် ။ဆိုလိုတာက ျဒပ္ဆြဲလိႈင္းလံုးမွာလဲ နားေနျဒပ္ထုမရွိ
ဘူးလို႔ ဆိုလိုတာေပါ့။ သိပ္မၾကာခင္ ဒီအခ်က္ကေန တြင္းနက္ေတြနဲ႔ ဘစ္ဘန္ ရဲ႕ အတြင္းပိုင္းကို
ၾကည့္မရဘူးလို႔ဘယ္သူေျပာႏိုင္မွာလဲဗ်ာ။ လူသားဟာ စၾကာဝ႒ာကို အသိဉာဏ္တခုထဲနဲ႔ ေအာင္
ႏိုင္တာကိုျပေနတာေပါ့။ တခ်ိန္က စၾကာဝ႒ာကို မသိႏိုင္ဘူးလို ့ထင္ခဲ့ၾကဘူးတယ္ေလ။ တခါတေလ
မွာ ဘာမွမဟုတ္ဘူးထင္ရတဲ့ လည္ျခင္းကိုနားလည္မႈက လည္း အံ့ဖြယ္ ထိုးထြင္းမႈကိုေပးခ်င္ေပး
ႏိုင္မွာေပါ့ဗ်ာ။"

ကိုျမေဝ:" ေအးဗ် တ႐ုတ္သိုင္းကားေတြေတာ့ လည္တာမပါရင္ မၿပီးဘူးဗ်။ဟားဟား ၾကည့္လို႔ေတာ့

ဆြဲေဆာင္မႈရွိသဗ်ာ"

ပိုင္သြန္ !38
ပေလတို က ေက်ာတခ်က္ အေညာင္းဆန္႔ရင္း "ေအးဗ်ာ ေတာ္ေတာ္လည္း လည္ပါၿပီ။ အေပၚက
လည္ေနတဲ့ လမင္းလည္း အေတာ္လည္ၿပီဆိုေတာ့ ျပန္ၾကဦးစို ့"

ကိုျမေဝ:" ဟားဟား အိမ္မွာမဒီနဲ႔သာ လည္ထြက္မသြားေစနဲ႔ ဦး။ ကဲျပန္ဦးမယ္ ကိုပိုင္ေရ၊ ေနာက္

မ်ားမွ ထပ္လည္ၾကတာေပါ့ဗ်ာ"

ညက အေတာ္နက္ၿပီ။ ကိုပိုင္လည္းအေမွာင္ရိပ္ထဲ ေပ်ာက္သြားေသာေက်ာျပင္မ်ား ေငးၾကည့္ရင္း

ညဥ့္ေလေအးကိုခံယူလ်က္ အိမ္ထဲ ဝင္ခဲ့ပါေတာ့သည္။

ပိုင္သြန္

ပိုင္သြန္ !39