Özet Kitapçığı PDF

ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU
ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ YAYINLARI
TÜRKİYE’DE BİLGİ ÜRETİMİ VE

BİLİM POLİTİKALARI
ULUSLARARASI SEMPOZYUMU
15-17 KASIM 2017 / KIRŞEHİR
BİLDİRİ ÖZETLERİ
Yayına Hazırlayan
Orhan NEÇARE
ANKARA - 2017
İÇİNDEKİLER
The Contemporary Turkish Identity Between The Duality of
Tradition And Modernity / Çağdaş Türk Kimliği; Geleneklerin
İkiliği ve Modernlik Arasında
Abdulrahman Farttoos HAIDER ..................................................... 3
Akıl-Kavram İlişkiselliğinde Bugünü Yeniden Anlamaya

Doğru: Yeni Bir Bilim Felsefesi Kurmak Mümkün Mü? / The
Understanding of Today Again in Mental-Concept Relationship: Is it
Possible to Establish a New Philosophy of Science
Adem SAĞIR .................................................................................... 7
Delil Gösterme, Kolaj ve Hermeneutik: İslami Bilimlerin

Oluşumunda ve Sonradan Modern Bilimlere Dönüşümünde
Etken Rol Oynayan Üç Dinamik / Showing Evidence, Collage
And Hermeneutic the Three Dynamics that Plays Active Role in
Creating the Islamic Sciences and Subsequently Transforming into
Modern Science
Ahmet Nurullah ÖZDAL ................................................................ 11
Bilim ve İktidar İlişkisi / Relationship Between Science and Power

Arslan TOPAKKAYA - Eda DEMİRSOY AŞIKOĞLU ................. 19
“Asimetrik İktidar” Biçimi Olarak “Bilgi Toplumu” ve

“Özellikli Bilgi”nin Stratejik Önemi / “Information Society” As a
Form of “Asymmetrical Government” And Strategic Importance of
“Specialised Knowledge”
Betül KARAGÖZ YERDELEN ....................................................... 23
VI İÇİNDEKİLER
Uluslararası İlişkiler Disiplininde Post-Pozitivist Bilim

Felsefesi: Eleştirel Gerçekçilik Bağlamında Neden-Sonuç
İlişkisini Yeniden Düşünmek / Post-Positivist Science Philosophy
in the Discipline of International Relations: Rethinking the Cause-
Effect Relationship in the Context of Critical Realism
Burak GÜNEŞ ................................................................................ 29
Anti-Realist Bilgi Anlayışı Hakkında Bir Eleştiri / A Criticism

About the Anti-Realistic Understanding of Knowledge
Cenan KUVANCI ........................................................................... 37
Türk Bilim İnsanlarının Dünya Bilim Literatürüne Katkısı:

Uluslararası Bildirilerin Bibliyometrik Çözümlemesi /
Contribution of Turkish Scholars to World Scientific Literature: A
Bibliometric Analysis of International Proceeding Papers
Çağdaş ÇAPKIN - Fatih CANATA ................................................ 41
Türkiye’de İlahiyat Fakültelerinde ‘Bilim’ Sorunu / The

‘Science’ Problem in the Faculties of Theology in Turkey
Ejder OKUMUŞ ............................................................................. 45
Akademik Performansa Akademik Bakış / Academic View on

Academic Performance
Ejder OKUMUŞ ............................................................................. 51
Avrupa’da Bilimsel ve Teknolojik Gelişmelere Muhalefet:

Makine Kırıcılar / Opposition to Scientific and Technological
Developments in Europe: Machine Breakers
Engin KIRLI ................................................................................... 57
Yeni Bir Sosyal Bilimler Alanı: Ortaçağ Arkeolojisi ve Türk

Sosyal Bilimlerindeki Yeri / A New Field in Social Sciences:
Medieval Archaeology and Its Placement in Turkısh Social Sciences
Ergün LAFLI .................................................................................. 63
İÇİNDEKİLER VII
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçişte Bilim Zihniyeti ve Yeni

Döneme Etkileri / Scientific Thought During the Period of
Transition from the Ottoman Empire to the Republican Turkey
Fahri YETİM .................................................................................. 69
Tarihten Bugüne Türkiye-Afganistan Bilimsel ve Teknolojik

İşbirliğine Dair / Scientific and Technological Cooperation Between
Turkey and Afghanistan from Past to Present
Firuz FEVZİ - Hasan CANKURT .................................................. 75
İslam Mezhepleri Tarihi Alanında Alevilik Üzerine Yapılan

Alan Çalışmalarının Bilim Üretimine Katkısı / Contribution of
Case Work Conducted on Alevism Studies to Science Production in
the History of Islamic Sects
Fevzi RENÇBER ............................................................................. 81
Bilgi Üretiminde Eğitim ve Zihinsel Değişim / Education and

Mental Change in Information Production
Firdevs GÜNEŞ .............................................................................. 87
Türkiye’de Asker ve Askerî Kurumların Türk Bilim Hayatına

Katkıları / Contributıons of Military and Military Organizations to
Turkish Science Life in Turkey
Hamit PEHLİVANLI ..................................................................... 93
Sosyal Bilimler Alanında Bilgi Üretiminin Yegâne Akademik

Biçimi Makale Midir? / Is Article the Sole Academic Way of
Information Production in Social Sciences Field?
Hasan Hüseyin BAHADIR ............................................................ 95
VIII İÇİNDEKİLER
Bilim Felsefesi Bağlamında Coğrafya Disiplini İçerisindeki

Bilim Anlayışlarının Analizi / Analysis of the Understanding of
Science in Discipline of Geography in the Context of Science
Philosophy
Hasan SAYILAN .......................................................................... 101
Cemil Meriç’te Entelijansiya ve Toplum / Intelligentsia and

Society With Cemil Meriç
Hüseyin ÖZTÜRK - İsrafil DEMİR............................................. 109
Halk Bilim Alanındaki Bilimsel Çalışmalarda Tespit Edilen

Problemler Üzerine Bir Değerlendirme / An Assessment of the
Problems Found in Scientific Studies in Folklore
İbrahim ERŞAHİN - Kadirhan ÖZDEMİR ................................. 113
İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Kütüphanesinin

Türkiye’de Bilimin Gelişmesine Etkisi / Center For Islamic
Studies (ISAM) Library Effectiveness of Developing Science in
Turkey
İshak KESKİN - Ceyhan GÜLER .................................................. 119
Türk Bilim Politikaları Çerçevesinde Almanya’dan Türkiye’ye

Tarımsal Bilgi ve Teknoloji Transferi -Tahirova Türk-Alman
Örnek ve Tatbikat Çiftliği Örneği- / The Transfer of Agricultural
Knowledge and Technology in the Frame of Turkish Science Policies
-The Example of the Turkish-German Model Farm of Tahirova-
Kemal ÖZDEN.............................................................................. 127
Türkiye’de Eğitim Yönetimi Alanında Paradigma Savaşları /

Paradigm Wars in Educational Administration Field in Turkey
Kürşad YILMAZ ........................................................................... 137
İÇİNDEKİLER IX
Türkiye’de Bir Alman Bilim Adamı: Prof. Dr. Fritz Baade,

Türkiye Ekonomisi ve Bilimine Katkıları / A German Scientist in
Turkey: Prof. Dr. Fritz Baade, Contributions of Turkish Economy
and Science
Mahmut BOLAT ........................................................................... 149
Akademik Teşvik Uygulamasının Türkiye’deki Bilimsel Bilgi

Üretimine Etkisi / The Effect of Academic Initiatives Application
on the Production of Scientific Knowledge in Turkey
Mehmet Ali AKKAYA - Coşkun POLAT ...................................... 153
Bilim İletişimine Yönelik Yaklaşımlar ve Eleştirel Dönüş /

Approaches to Communication in Science and Critıcal Turn
Mehmet Emir YILDIZ - Şule Yüksel ÖZMEN ............................ 157
Politikleştirilen Bilim / Politicization of Science

Melek DOSAY GÖKDOĞAN ....................................................... 163
XIX. Yüzyıl Öncesi Osmanlı Devlet Adamı ve Bilgi Üretimi /

Pre 19th Century Ottoman Statesman and Production of Knowledge
Mert Can ERDOĞAN ................................................................... 167
Bilimin ve Dinin Dili: Tekelcilik, Otorite ve Meşrûiyet /

Language of Science and Religion: Monopolism, Outhorıty and
Legitimacy
Muhammet ERTOY ...................................................................... 171
Türkiye’de Sosyal Bilimler Felsefesinde Tarihselcilik ve

Hermeneutik: Kamuran Birand ve Doğan Özlem / Historicism
and Hermeneutics in Philosophy of Social Sciences in Turkey:
Kamuran Birand and Doğan Özlem
Mustafa GÜNAY........................................................................... 177
X İÇİNDEKİLER
Tarih Ders Kitaplarında Bilim, Bilim Tarihi ve Bilim

Politikalarının Yeri / The Place of Science, History of Science and
Science Policies in History Textbooks
Mustafa ŞAHİN - Merve ÇİLEK .................................................. 181
19. Yüzyıl Matematik Felsefesinin Salih Zeki Vasıtasıyla

Osmanlı’ya Girişi / Importing of the 19th-Century Philosophy of
Mathematics into the Ottoman Empire by Salih Zeki
Müjdat TAKICAK ........................................................................ 187
Yeni Bir Disiplin Olarak Nasyonolojinin İmkânı / The

Possibility of Nationology as a New Discipline
Mürsel BAYRAM .......................................................................... 193
Atatürk’ün Bilim Anlayışı ve Önemi / Atatürk’s Understanding of

Science and its Significance
Osman AKANDERE ..................................................................... 197
Tevhidi Düşünce’deki İlim Geleneğine Karşın Modern Bilim

Geleniğinin Sosyal (İçtimai) Düşünce Sistemine Etkileri /
Against to Knowledge Tradition on Tawhid Thought, Affects to
Social Thought System of Modern Science Tradition
Osman ŞİMŞEK ............................................................................ 203
Bilim Tarihi, Neden Şimdi ve Nasıl? / History of Science, Why

Now? How?
Ömer Faik ANLI .......................................................................... 207
İÇİNDEKİLER XI
Felsefenin Spekülasyonla İthamı Sürecinde Bilimin Neliği ve

Yöntemi Üzerine İleri Sürülen İlk Tezler (Felsefe ile Bilim
Arasındaki Soğuk Savaş) / In the Process of Accusation With
Speculation of Philosophy the First Propounded Theses on What
Science Means and What its Method is (The Cold War between
Philosophy and Science)
Recep YILDIZ .............................................................................. 211
‘Tenkidin Sefaleti’ Yahut Yüksek Lisans Öğrencilerine

Yazdırılan Kitap Tanıtma Yazıları / Misery of Criticism or
Introduction Articles Written By Master Students
Salahaddin BEKKİ ....................................................................... 217
Heidegger ve Gökalp’te Kültür ve Medeniyetin İnşası: Grek

Felsefesi ve Alman İdealizminden Postmodernizme
“Milliyetçilik”, Bilim ve Politikayı Yeniden Düşünmek / The
Construction of Culture and Civilization in Heidegger and Gökalp:
Rethinking “Nationalism”, Science and Politics from Greek
Philosophy and German Idealism to Postmodernism
Selim ÇÖREKÇİ ........................................................................... 223
Ekonomik Büyüme Kuramlarında ve Peter Drucker’e Göre

İnovasyonun Kaynakları / Innovation Sources According to
Economic Growth Theories and Peter Drucker
Seymur AĞAZADE ....................................................................... 233
Profesör Albert Malche’nin Raporu ve Günümüz Üniversite

Sistemindeki Yeri / Professor Albert Malche’s Report and its Place
in Today’s Universıty System
Sezen KILIÇ ................................................................................. 237
XII İÇİNDEKİLER
Askerî Bilgi Kaynağı Olarak Harp Tarihi Çalışmaları ve

Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı / The
Military History Studies and ATASE (Department of Military
History and Strategic Study) that are Source of Military Information
Suat AKGÜL ................................................................................ 243
Türkiye’de Bilim Haberciliği: Fırsatlar, Sınırlılıklar ve

Eleştiriler Ekseninde Bir Değerlendirme / Science Journalism in
Turkey: An Assessment in Line with the Opportunities, Limitations,
and the Criticism
Şule Yüksel ÖZMEN - Mehmet Emir YILDIZ ............................ 253
Bilim Haberciliği Bağlamında, Türkiye ve ABD Basınında

Nobel Öncesi ve Sonrası Aziz Sancar Örneği / An Example in
the Context of Science Journalism: Aziz Sancar, Before and After the
Nobel Prize in the Presses of the Turkey and the USA
Tansu Barış MAHMUTOĞLU - Ahmet Ramazan AĞIRTAŞ ...... 261
Raspad ve Forradalom Kavramları Üzerinden Sosyal ve

Beşeri Bilimlerde Terminoloji ve Dil Sorununa Bilimsel Bir
Bakış / Scientific Overview upon the Problem of Terminology and
Language in Social and Human Sciences Through Raspad and
Forradalom Concepts
Tarık DEMİR ................................................................................ 265
Türk Eğitim Sisteminin Temel Problemleri Üzerine / On the

Fundamental Problems of the Turkish Education System
Vatan KARAKAYA – Derya SEKMAN......................................... 271
Namık Kemal ve Ahmet Mithat’a Göre İslam Kültüründe

Felsefi ve Bilimsel Düşüncenin Gerileyiş Nedenleri / The
Reasons for Regression in Philosophical and Scientific Thought in
Islamic Culture According to Namık Kemal and Ahmet Mithat
Vefa TAŞDELEN .......................................................................... 275
İÇİNDEKİLER XIII
Kadro Dergisinde Yer Alan Yazılardaki Teknoloji Anlayışı /

The Technology Concept of Kadro Journal Writing
Veysel ERAT ................................................................................ 281
Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Yenilik Politikası / The

Innovation Policy of Turkey in the Context of Competition
Yahya DEMİRKANOĞLU ........................................................... 291
Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Bilim ve Teknik Alanında Devlet

Kurumu Tarafından Yayımlanan Dergilere Bir Örnek: Nafia
(Bayındırlık) İşleri Dergisi / An Example of the Journals
Published by the Public Authority in the Science and Technical Field
in the Early Years of the Republic: Public Works Journal
Yavuz HAYKIR - Handan HAYKIR ............................................ 299
SEMPOZYUM KURULLARI
DÜZENLEYEN KURUMLAR / ORGANIZING INSTITUTIONS
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı / Atatürk
Supreme Council for Cultur Language and History, Atatürk Research Center
Ahi Evran Üniversitesi Rektörlüğü / Ahi Evran University Rectorate
DÜZENLEME KURULU / ORGANIZING COMMITTEE

Prof. Dr. / Prof. Mehmet Ali BEYHAN (Hacettepe Üniversitesi /Biyoloji)
(Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı) Doç. Dr. / Assoc. Prof. Dr. Ayfer GEDİKLİ
Prof. Dr. / Prof. Vatan KARAKAYA (Medeniyet Üniversitesi / İktisat)
(Ahi Evran Üniversitesi Rektörü / Doç. Dr. / Assoc. Prof. Dr. Bengül BOLAT
Matematik) (Ahi Evran Üniversitesi / İktisadi İdari
Nihat BÜYÜKBAŞ Bilimler)
(ATAM Başkan Yrd.) Doç. Dr. / Assoc. Prof. Dr. Cemalettin İPEK
Prof. Dr. / Prof. Abdürreşit Celil KARLUK (Ahi Evran Üniversitesi / Yabancı Diller)
(Yıldırım Beyazıt Üniversitesi / Sosyoloji) Doç. Dr. / Assoc. Prof. Dr. Bayram Ali
Prof. Dr. / Prof. Ahmet ALTINDAL ERSOY
(Yıldız Teknik Üniversitesi / Fizik) (Yıldız Teknik Üniversitesi / Matematik)
Prof. Dr. / Prof. Ali Mükremin APAYDIN Doç. Dr. / Assoc. Prof. Dr. Halit ARSLAN
(Fırat Üniversitesi / Veterinerlik) (Gazi Üniversitesi / Kimya)
Prof. Dr. / Prof. Emin ERDEM Doç. Dr. / Assoc. Prof. Dr. Osman ŞİMŞEK
(Pamukkale Üniversitesi Fen Fakültesi) (Gazi Üniversitesi / Sosyoloji)
Prof. Dr. / Prof. Halis ALBAYRAK Doç. Dr. / Assoc. Prof. Dr. Seyfi YILDIRIM
(Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi) (Hacettepe Üniversitesi / Tarih)
Prof. Dr. / Prof. Hasan ONAT Yrd. Doç. Dr. / Asst. Prof. Dr. Akın
(Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi) TEKCAN
Prof. Dr. / Prof. Hasan SEÇEN (Ahi Evran Üniversitesi / Sağlık)
(Atatürk Üniversitesi / Kimya) Yrd. Doç. Dr. / Asst. Prof. Fatih ÇELİK
Prof. Dr. / Prof. Hasan Tahsin (Ahi Evran Üniversitesi / İ.İ.B.F. / İktisat )
FENDOĞLU Yrd. Doç. Dr. / Asst. Prof. Mahmut BOLAT
(Hacettepe Üniversitesi / Hukuk) (Ahi Evran Üniversitesi / Tarih)
Prof. Dr. / Prof. Hayati AKYOL Hüseyin TOSUN
(Gazi Üniversitesi / Temel Eğitim Bölümü) (ATAM)
Prof. Dr. / Prof. Sinan ERTEN
BİLİM KURULU / SCIENTIFIC COMMITTEE

Prof. Dr./Prof. Mehmet Ali BEYHAN Prof. Dr./Prof. Hasan Tahsin FENDOĞLU
Prof. Dr./Prof. Vatan KARAKAYA Prof. Dr./Prof. Hayati AKYOL
Prof. Dr./Prof. Abdürreşit Celil KARLUK Prof. Dr./Prof. Hicabi KIRLANGIÇ
Prof. Dr./Prof. Ahmet ALTINDAL Prof. Dr./Prof. İbrahim MARAŞ
Prof. Dr./Prof. Ahmet ŞİMŞEK Prof. Dr./Prof. Kamer KASIM
Prof. Dr./Prof. Ali Mükremin APAYDIN Prof. Dr./Prof. Kemal ARI
Prof. Dr./Prof. Caner TASLAMAN Prof. Dr./Prof. Mehmet CANATAR
Prof. Dr./Prof. Emin ERDEM Prof. Dr./Prof. Melek DOSAY
Prof. Dr./Prof. H. Mehmet DOĞAN GÖKDOĞAN
Prof. Dr./Prof. Halil BAL Prof. Dr./Prof. Mustafa ERGÜN
Prof. Dr./Prof. Halis ALBAYRAK Prof. Dr./Prof. Neşe ÖZDEN
Prof. Dr./Prof. Hamit PEHLİVANLI Prof. Dr./Prof. Recep ŞKRİYEL
Prof. Dr./Prof. Hasan ONAT Prof. Dr./Prof. Serpil SÜRMELİ
Prof. Dr./Prof. Hasan SEÇEN Prof. Dr./Prof. Sinan ERTEN
XVI SEMPOZYUM KURULLARI
Prof. Dr./Prof. Stefano TRINCHESE Doç. Dr./Assoc. Prof. Dr. Fahri

Prof. Dr./Prof. Tamara G. BOGDANOVA TEMİZYÜREK
Prof. Dr./Prof. Temuçin Faik ERTAN Doç. Dr./Assoc. Prof. Dr. Halit ASLAN
Prof. Dr./Prof. Usama Abdul Rahman Doç. Dr./Assoc. Prof. Dr. Liliana Elena
Numan Al-Duri BOŞCAN
Prof. Dr./Prof. Vasıf ŞAHOĞLU Doç. Dr./Assoc. Prof. Dr. Osman ŞİMŞEK
Prof. Dr./Prof. Yagub MAHMUDOV Doç. Dr./Assoc. Prof. Dr. Seyfi YILDIRIM
Doç. Dr./Assoc. Prof. Dr. Ayfer GEDİKLİ Yrd. Doç. Dr./Asst. Prof. Akın TEKCAN
Doç. Dr./Assoc. Prof. Dr. Cemalettin İPEK Yrd. Doç. Dr./Asst. Prof. Fatih ÇELİK
Doç. Dr./Assoc. Prof. Dr. Bayram Ali Yrd. Doç. Dr./Asst. Prof. İlknur YÜKSEL
ERSOY Yrd. Doç. Dr./Asst. Prof. Mahmut BOLAT
Doç. Dr./Assoc. Prof. Dr. Bengül BOLAT Dr./Dr. Adem ÇİLEK
SEKRETARYA / SECRETARIAT
Orhan NEÇARE
Oya TEPE
Selcan KOÇASLAN
BİLDİRİ ÖZETLERİ
THE CONTEMPORARY TURKISH IDENTITY BETWEEN THE
DUALITY OF TRADITION AND MODERNITY
ABDULRAHMAN FARTTOOS HAIDER1
ABSTRACT
This research deals with the importance of historical and cultural

depth in shaping the modern Turkish national identity. It is known
that Turkish history and traditions in its different ages is played main
role in shaping the general features of society and the contemporary
Turkish individual.
The research consists three main parts, the first deals with the
role of the State of Seljuks Rum Sultanate and its capital Konya in
the cultural depth of Turkey, because this state was considered a con-
vergence point between the East and West and continues the past
with present, as well as the availability of elements and characteristics
that had made a significant on formation of Turkish identity in later
eras, in the capital Konya was gothering of contemporary scientists
and poets, and the most famous Sufis, and which contributed greatly
to construction of Turkish civilization and development of its distinc-
tive feature.
The second part deals with historical and cultural depth of Otto-
man empire which representing the culmination of Turkish history,
it is known that the Ottoman State inherited ancient cultural accu-
mulations of Asia Minor and Anatolia, because the Ottoman State did
not cancel the cumulative cultural, but succeeded in reshaping and
entrenching with the identity of state and the identity of Ottoman
1Prof. Dr., Baghdad University College of Arts History Department, hy-

dar6@yahoo.com
4 ABDULRAHMAN FARTTOOS HAIDER
Turkish society, and same time the Islam was the custodian of vari-
ous manifestations and mixes civilizations and fusion it in one track
without the exclusion any party or any identity, so the Ottoman cul-
ture was rich in various cultures and rich in various sciences, arts,
perceptions.
The Turk in general and Ottomans in particular succeeded in
formulating a deep-rooted civilizational model of tolerance, freedom
creativity and aesthetics, and the greatest evidence of this cultural
aesthetic can be seen in mosques of Istanbul and all its historical
monuments which tell us about civilzations that ended in time but its
spirit still being emmited for the present.
The third part deals with the most important results of this cul-
tural depth which contributed in the characteristics of Turkish na-
tional identity and the formation of distinctive feature, also this part
deals with literature, music and urban art as axamples on the unique-
ness of customs and tradition that influenced in Anatolia throughout
its history.
THE CONTEMPORARY TURKISH IDENTITY BETWEEN 5
THE DUALITY OF TRADITION AND MODERNITY
ÇAĞDAŞ TÜRK KİMLİĞİ; GELENEKLERİN İKİLİĞİ VE

MODERNLİK ARASINDA
ÖZET
Bu araştırma, çağdaş Türk ulusal kimliğini şekillendirmede ta-

rihsel ve kültürel derinliğin önemi ile ilgilenmektedir. Çağın Türk
bireyleri ve çağdaş Türk toplumunun genel özelliklerini şekillendir-
mede Türk tarihinin ve geleneklerinin farklı yaşlarındaki temel rol
oynadığı bilinmektedir.
Araştırma, ilk olarak Selçuklu Devleti ve onun başkenti Kon-
ya'nın Türkiye'nin kültürel derinliğindeki rolü hakkında olmak
üzere üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Selçuklu Dev-
leti’nin Doğu ile Batı arasında bir yakınlaşma noktası vurgulanmıştır.
Daha sonraki dönemlerde Türk kimliğinin oluşumunda önemli bir
rol oynamıştır.
İkinci bölüm, Osmanlı İmparatorluğu'nun Türk tarihinin doruk
noktasını temsil eden tarihi ve kültürel derinlikleriyle ilgilidir. Os-
manlı Devleti, Anadolu'nun eski kültürel birikimlerini miras almıştır.
Osmanlı kültürü çeşitli kültür, bilim, sanat bakımından zengindi.
Genelde Türkler ve özellikle Osmanlılar, hoşgörü, özgürlük ya-
ratıcılık ve estetik gibi köklü bir medeniyet modelini formüle etmeyi
başardılar ve bu kültürel estetiğin en büyük kanıtı İstanbul camileri
ve bize medeniyetler hakkında bilgi veren tüm tarihî anıtlarda görü-
lebilir.
Üçüncü bölüm, Türk ulusal kimliğinin özelliklerine katkıda bu-
lunan bu kültürel derinliğin en önemli sonuçlarını ve farklı özellik-
lerin oluşumunu ele alıyor; ayrıca bu bölüm, edebiyat, müzik ve kent
sanatını, gelenek ve göreneklerin benzersizliği üzerine örnek olarak
ele alıyor.
AKIL-KAVRAM İLİŞKİSELLİĞİNDE BUGÜNÜ YENİDEN
ANLAMAYA DOĞRU: YENİ BİR BİLİM FELSEFESİ KURMAK
MÜMKÜN MÜ?
Adem SAĞIR1
ÖZET
Bugün dünyanın dört bir tarafında yaşanan yıkımlar, bunalım

anları ve kriz gibi toplumsal olaylar, temel de dünyanın düşünce ya-
pısının değişmesine duyulan ihtiyacı da ortaya akılla ilgili olarak or-
taya çıkan bu bunalım çağını, biçimin kültüre karşı olan zaferi olarak
da ifade etmek mümkün. Biçime teslim olan kitleler, insanı ontolojik
özünden uzaklaştırmış, böylece araçsallaşan akıl yaşam fenomenine
karşı zaferini ilan etmiştir. Batı’nın Aydınlanma ve modernizm ile
girdiği ontolojik kırılma, Türk entelektüel düşüncesinde epistemo-
lojik krize dönüştü. Betimlenen bu durum karşısında çıkış yolu ya-
kalayabilmek için toplumları, kendi tarihselliği ve akılsallığı içeri-
sinde anlamak gerekir. Çalışma bu bağlamdan hareketle tarih-akıl ve
bilgi üçgeninde insanın ve medeniyetin konumu sorgularken, Türk
aydın sınıfının da duruşuna yeni bir perspektif sunmaktadır. Bu
perspektif içerisinde “yeni bir bilim felsefesi kurmak mümkün mü-
dür?” sorusuna verilen yanıtları içermektedir.
Anahtar Kelimeler: Medeniyet, Akıl, Sekülerizm, Modernizm,
Postmodernizm.
1 Doç. Dr., Karabük Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, ademsagir@karabuk.edu.tr

8 ADEM SAĞIR
THE UNDERSTANDING OF TODAY AGAIN IN MENTAL-

CONCEPT RELATIONSHIP: IS IT POSSIBLE TO ESTABLISH
A NEW PHILOSOPHY OF SCIENCE
ABSTRACT
Today, in the destruction anywhere in the world, moments of

crisis and social crisis such as evnts reveals the need for fundamental
change in the thought structure of the world. This social crisis age
of the emerging about reason is possible to express as the victory of
shape to over culture. The Masses which is indulged have been sus-
pended from ontological quiddity, so that instrumental rationality
announced the victory against the phenomenon. The ontological
crash which enterred with Age of Enlightenment and Modernism of
West turned into an epistemological crisis of the Turkish intellectual
thougt. The societies need to understand into its own historicity and
rationality that depicted this situation to achieve a way out of exit. In
this context work examines place of people and civilization on his-
tory-mental and knowledge, this work presents a new perspective to
stand of Turkish intellectual class. In this perspective contains
anwers given to “is it possible to establish a new philosophy of sci-
ence?”.
Keywords: Civilization, Mental, Secularism, Modernism, Post-
modernism
AKIL-KAVRAM İLİŞKİSELLİĞİNDE BUGÜNÜ YENİDEN 9
ANLAMAYA DOĞRU: YENİ BİR BİLİM FELSEFESİ KURMAK
MÜMKÜN MÜ?
KAYNAKÇA
AKTAY, Y. (2015). Küreselleşme, Çokkültürlülük, Sahicilik. İstanbul:

Tezkire Yayınları.
ARSLAN, H. (2012). Epistemik Cemaat Bir Bilim Sosyolojisi Denemesi. İs-
tanbul: Paradigma Yayınları .
BACON, F. (2008). Yeni Atlantis (Çev: Çiğdem Dürüşken). İstanbul:
Kabalcı Yayınları .
BAUDRILLARD, J. (1991). Sessiz Yığınların Gölgesinde yada Toplumsa-
lın Sonu, (Çev: Oğuz Adanır). İstanbul: Ayrıntı Yayınları .
BAUDRILLARD, J. (2017). Can Çekişen Küresel Güç, (Çev: Oğuz Ada-
nır). İstanbul: Doğu Batı Yayınları .
CANATAN K. ve HIDIR, Ö. (2007). Batı Dünyasında İslamofbi ve Anti-
İslamizm. İstanbul: Eskiyeni Yayınları
DEMİR, Ö. (2009). Bilim Felsefesi. Ankara: Vadi Yayınları .
ERTİT, V. (2015). Endişeli Muhafazakarlar Çağı, İstanbul: Orient Ya-
yınları.
FUKUYAMA, F. (1999). Tarihin Sonu ve Son İnsan, (Çev: Z. Dicleli).
İstanbul: Gün Yayınları .
GARAUDY, R. (2015). Medeniyetler Diyaloğu, (Çev: Cemal Aydın). İs-
tanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
GRAMSCI, A. (1967). Aydınlar ve Toplum, (Çev: V. Günyol ve diğer-
leri). İstanbul: Çan Yayınları .
GÜVENÇ, B. (2015). İnsan ve Kültür. İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
HALDUN, İ. (2017). Mukaddime, (Çev: Süleyman ULUDAĞ). İstan-
bul: Dergah Yayınları .
HORKHEIMER, M. (2016). Akıl Tutulması, (Çev: orhan Kçak). İstan-
bul: Metis Yayınları .
10 ADEM SAĞIR
HUNTINGTON, S. P. (2010). Medeniyetler Çatışması, (Çev: Mehmet

Turhan ve Cem Soydemir). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
MANNHEIM, K. (2002). İdeoloji ve Ütopya, (Çev: Mehmet Okyavuz).
Ankara: Epos Yayınları.
SAĞIR, A. (2012). Modernden Postmoderne Geçişte Sosyal Bilimlerin Fel-
sefi Temellerinin Sarsılışı. Kutadgubilig, sayı:21, ss.25-55.
SOROKIN, P. A. (2008). Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri, (Çev:
Mete Tunçay). İstanbul: Salyangoz Yayınları.
ŞENTÜRK, R. (2006). Medeniyetler Sosyolojisi: Neden Çok Medeniyetli
Bir Dünya Düzeni İçin Yeniden İbn Haldun?, İslam Araştırmaları
Dergisi, Sayı:1, s. ss.89-121.
TRIGG, R. (2005). Sosyal Bilimleri Anlamak/Sosyal Bilimlere Felsefi Bir
Yaklaşım, (Çev: Beyza Sümer ve Filiz Ürgüt). İstanbul: Babil Ya-
yınları.
DELİL GÖSTERME, KOLAJ VE HERMENEUTİK: İSLAMİ
BİLİMLERİN OLUŞUMUNDA VE SONRADAN MODERN
BİLİMLERE DÖNÜŞÜMÜNDE ETKEN ROL OYNAYAN ÜÇ
DİNAMİK
AHMET NURULLAH ÖZDAL1
ÖZET
Her medeniyet, kendi yaşam biçimleri ve dünya görüşlerine uy-

gun biçimde ilgi alanları oluşturur. Bu ilgi alanları zamanla bir bilim
dalı şekline de evirilebilir. Her ne kadar evrensel olduğu söylense de
bilim, tıpkı müzik gibi, içerisinden çıktığı kültürü oluşturan iç dina-
mikler tarafından şekillendirilir. Bu nedenle, mesela Çin’deki simya,
Hint kültüründeki simya, İslam dünyasındaki simya ile Yakınçağ’da
şekillenen kimya ilimlerinin metodik yaklaşım biçimleri, yönelimleri,
zaman içerisindeki evrimleri birbirlerinden farklıdır. İslam medeni-
yeti dairesinde gelişen ilim dallarına geniş bir perspektiften bakıldı-
ğında, onları şekillendiren belli başlı dinamikler hemen göze çarpa-
caktır. Bu bildiride, etkileri açısından çok önemli ve temel üç dina-
mik ele alınacaktır. Bildiri, kendi alanında ilk defa bir tartışma aç-
maya adaydır. Bu yönüyle ileride kabul görülüp temellendirilme ya-
hut belki çürütülme potansiyeline sahiptir.
Delil gösterme olgusunun günümüz modern bilimine en somut
katkısı, sonradan dipnota dönüşecek olan derkenar / kenar kayıt ge-
leneğini oluşturmuş olmasıdır. Öte yandan İslam tarihçiliğinin or-
taya çıkışı ve yakın tarih araştırmaları usulünün tekâmülü de, delil
gösterme dinamiğinin farklı yansımaları olarak okunabilir. Meşhur
klasik tarihçilerden Taberî, Zehebî, İbn Hacer el-Askalanî veya İbn
Kesîr’in aynı zamanda hadisçi olmaları, tarih metodolojisi bağla-
1 Yrd. Doç. Dr., Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü,
ahozdal@gmail.com
12 AHMET NURULLAH ÖZDAL
mında anlam kazanır. Bir yönüyle bedevi Araplardaki nesep ilmi ge-
leneği tarafından da beslenmiş olan bu dinamik, bazı dezavantajlara
da sahiptir. Seyahatname yazarı Mukaddesî’nin coğrafya ile ilgili ma-
lumat verdiği esnada aniden bilgi akışını kesip birkaç sahife boyunca
delil mevzuunda bir tartışma başlatması, bu duruma verilebilecek
güzel bir misaldir. Ayrıca delil getirme, özellikle akli ilimlerde önemli
bir dinamik olan gözlem hesaba katılmaksızın nakil yoluyla kullanıl-
dığında, Kâtib Çelebi’nin çokça eleştirdiği ham sofu durumunu or-
taya çıkarabilir.
Kolaj olgusu, özellikle tarih ilminde geçmiş medeniyetleri an-
lama ve anlamlandırma çabalarında sıkça kullanılır. Diğer taraftan,
sonraki dönem kelamcıları bazı felsefi tartışmaları, kelama ait –iza-
hatı kolay olmayan– hususların anlaşılması için, bu ilme kolajlamış-
lardır. Yine aynı şekilde, Budizm münzeviyatı, Hint meditasyonu ile
Hıristiyan geleneğindeki “inzivaya çekilen keşiş” olguları, ilk zuhur
ettiği dönemlerde tasavvuf akımına uygulanır. Özgün bir İslam ta-
savvuf geleneği, ancak bundan birkaç asır sonra oluşacaktır. Kolajın
mimarideki yansıması ise, başlangıçta dört duvardan ibaret basit
cami formuna Doğu kiliselerinde görülen kubbe yapısı ile Mezopo-
tamya zigguratlarının bir uyarlaması olan minare yapısının eklem-
lenmesi biçiminde kendini gösterir. Kolaj olgusunun da önemli bir
dezavantajı vardır. Hususiyetle kolaj için başvurulan kaynaklar faz-
lalaştığında, buna yönelik tartışmalar da artar. Sözgelimi, “Zülkar-
neyn Aleyhisselam acaba Makedonya kralı İskender miydi yoksa Pers
kralı Keyhusrev miydi?” tartışmasının temelinde bu kaynak farklılığı
yatmaktadır.
Hermeneutik olgusunun da, İslami bilimlerin oluşumunda ve
modern bilimlere evrimleşmesinde mühim rolü vardır. Kuran-ı Ke-
rim metni ve Hadis-i Şerifler ışığında sıfırdan başlanılarak özgün bir
İslam hukukunun oluşturulması hermeneutik sayesinde gerçekleş-
miştir. Tefsir geleneği tefsir çeşitleri ve klasik Arap edebiyatı da bu
platformda gelişme şansı yakalar. İslam medeniyetindeki şerh ve ha-
şiye geleneklerini besleyen, ilm-i akaidi (manası: kaideler ilmi) ilm-i
DELİL GÖSTERME, KOLAJ VE HERMENEUTİK: İSLAMİ 13
DİNAMİK
kelama (manası: konuşma / tartışma ilmi) dönüştüren olgu da her-

meneutiktir. Hermeneutik, bir yönüyle ortaçağın tipik ilmi geleneği
görüntüsü verirken diğer yandan post-modern felsefenin erken dö-
nem ayak sesleri olarak da ele alınmayı hak etmektedir.
Anahtar Kelimeler: İslam Medeniyeti, Bilim Tarihi, İlimler Te-
orisi, Hermeneutik, Simya.
SHOWING EVIDENCE, COLLAGE AND HERMENEUTIC THE

THREE DYNAMICS THAT PLAYS ACTIVE ROLE IN
CREATING THE ISLAMIC SCIENCES AND SUBSEQUENTLY
TRANSFORMING INTO MODERN SCIENCE
ABSTRACT
Each civilization creates interests in accordance with their lifesty-

les and worldviews. These areas of interest can evolve over time in
the form of a scientific discipline. Although it is advocated to be uni-
versal, science, similar to music, is shaped by the internal dynamics
that make up the culture that comes out of its inside. For this reason,
for example, alchemy in China, alchemy in Indian culture, alchemy
in Islamic world, and methodological approaches, orientations, and
evolution in time of chemistry in modern ages are different from
each other. When it is looked at the branches of science that develop
in the Islamic civilization from a broad perspective, the main dyna-
mics that shape them would immediately be seen. In this paper,
three very important and fundamental dynamics will be considered
in terms of their effects. The paper is a candidate to be the first to
open a debate in its field. This has the potential to be accepted and
settled in the future or perhaps refuted.
The most concrete contribution of the demonstration of showing
evidence to present-day modern science is that it has created the tra-
dition of derkenar / edge recording, which will eventually turn into
a footnote. On the other hand, the emergence of Islamic historiog-
raphy and the evolution of recent studies can be read as different
reflections of the dynamics of showing evidence. Famous classical his-
torians such as Taberi, Zehebi, Ibn Hacer el-Askalani or Ibn Kesir
are also hadithists. This fact is meaningful in the context of history
methodology. This dynamic, which is nourished by the tradition of
the scientific knowledge of the Bedouin Arabs, also has some disad-
vantages. It is a good example to be given in this case that the writer
of Seyahatname (Trevologue), Mukaddesi, informs about geography
DİNAMİK
and suddenly cut off the flow of information and start a discussion
on the subject of evidence during several pages. In addition, brin-
ging evidence can reveal the crude state of affairs that Katib Chalabi
has criticized so often, especially when the observation, which is an
important dynamic in mental sciences, is used in transit without ta-
king it into account. The phenomenon of collage is often used in the
efforts to understand and interpret the past civilizations, especially
in history. On the other hand, later theologists (kalam philosophers)
collaged some of the philosophy discussions into the science related
to theology (kelam) for providing better understanding for the cases
– which are hard to explain-. In the same way, the Buddhist cove-
nant, Indian meditation and the "secular monk" phenomenon in the
Christian tradition are applied to the Sufi movement during the first
appearances. An authentic Islamic mystic tradition would only take
place a few centuries later. The collage's architecture reflects itself in
the form of a simple mosque consisting of four walls at the beginning,
a dome structure seen in the Eastern churches and an articulation of
the minaret structure, an adaptation of the Mesopotamian ziggurats.
Collage phenomenon also has a significant disadvantage. Particularly
when the resources used for collage are increased, the discussions
toward this issue also increase. For example, the reason for the ar-
gument “Zulkarneyn Aleyhisselam, was he Macedonian king Alexan-
der, or was he the Persian king Keyhusrev?" lies on these differences
in the sources used.
The hermeneutical phenomenon has an important role in the
formation of Islamic sciences and in its evolution to modern sciences.
The creation of a unique Islamic law starting from scratch in the light
of the Quran text and Hadith-i Sharifs was made possible thanks to
the hermeneutics. Tafsir traditions, tafsir types and classical Arabic
literature have a chance to develop on this platform. The phenome-
non that transforms the ilm-i akidi (meaning: knowledge of funda-
ments), which feeds the traditions of commentary and rituals in the
Islamic civilization, into ilm-i kelam (meaning: knowledge of conver-

sation/discussion) is also hermeneutics. Hermeneutics deserves to be
regarded as early footsteps of the post-modern philosophy while gi-
ving a typical image of medieval tradition of science.
Keywords: Islamic Civilization, History of Science, Theory of
Sciences, Hermeneutic, Alchemy.
DİNAMİK
KAYNAKÇA
Birışık, Abdulhamit, “Tefsir”, DİA, XL, s. 281-290, İstanbul, 2011.
ed-Dımaşkî, Ebu’l-Fazl Caʼfer b. Ali, el-İşâre ilâ Mehâsini’t-Ticâre, çev.
Abdulhalık Bakır, “Ticaretin Güzelliklerine İşaret”, (Ortaçağ
Tarihi Metinlerine Dair Çeviriler – 1 içerisinde, s. 473-540 ara-
sında), Ankara, 2008.
Grabar, Oleg, İslam Sanatının Oluşumu, çev. Nuran Yavuz, İstanbul,
1998.
Hamdullah Müstevfî el-Kazvînî, Nuzhetu’l-Kulûb, haz. Muharrem
Hamza, Hamdullah Müstevfî ve Eseri Nuzhetu’l-Kulûb, (Basılma-
mış Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bi-
limler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Van, 2008.
Hatîb-i Dımaşkî, Telhîsü’l-Miftâh, (tıpkıbasım), İstanbul (t.y.).
Hatiboğlu, İbrahim, “İsrâiliyat”, DİA, XXIII, s. 195-199, İstanbul,
2001.
Hudûdu’l-Ȃlem mine’l-Meşrik ile’l-Mağrib, haz. V. Minorsky, çev. Abdul-
lah Duman - Murat Ağarı, İstanbul, 2008.
İbn Haldun, Ebu Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahman b. Muhammed,
Mukaddime I-II, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul, 2009.
İbn Havkal, Ebu’l-Kâsım Muhammed el-Bağdadî, Sûretü’l-Arz, çev.
Ramazan Şeşen, 10. Asırda İslam Coğrafyası, İstanbul, 2014.
İbn Hurdazbih, Ebu’l-Kâsım Ubeydullah b. Abdullah, Kitâbü’l-
Mesâlik ve’l-Memâlik, çev. Murat Ağarı, Yollar ve Ülkeler Kitabı,
İstanbul, 2008.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail İmâdü’d-dîn İbn Ömer ed-Dımışkî, el-
Bidâye ve’n-Nihâye fi’t-Tarih 1-14, haz. Mehmet Keskin, İstanbul,
1994.
İbn Sînâ, Ebu Ali Hüseyn b. Abdillah, el-Kânûn fi’t-Tıbb I-V, çev. Esin
Kahya, Ankara, 2017.
İbnü’l-Esir, Ebu’l-Hasan İzzeddîn Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed el-

Cezerî, el-Kâmil fi’t-Târih I-X, çev. Ahmet Ağırakça, Abdulkerim
Özaydın ve diğ., red. M. Tulun, İstanbul, 2008.
İhvân-ı Safâ Risâleleri I-V, ed. Abdullah Kahraman, yay. haz. Ahmet
Çelik, İstanbul, 2012-16.
İstahrî, Ebu İshak İbrahim b. Muhammed el-Fârisî el-Kerhî, el-
Mesâlik ve’l-Memâlik, çev. Murat Ağarı, Ülkelerin Yolları, İstan-
bul, 2015.
Kandemir, M. Yaşar, “Hadis”, DİA, XV, s. 27-64, İstanbul, 1997.
Kâtib Çelebi, Mizânu’l-Hak fî İhtiyâri’l-Ehak, haz. Süleyman Uludağ,
İslâm’da Tenkid ve Tartışma Usûlü, İstanbul, 1990.
Makdîsî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed, Ahsenü’t-Tekâsîm fî
Maʽrifeti’l-Ekâlîm, çev. Ahsen Batur, İslam Coğrafyası, İstanbul,
2015.
Özdal, Ahmet N., Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar (X-XIV.
Yüzyıllar), İstanbul, 2016.
Öztürk, Mustafa, “Zülkarneyn”, DİA, XLIV, s. 564-567, İstanbul,
2013.
Ronan, Colin A., Bilim Tarihi, çev. Feza Günergun - Ekmeleddin İh-
sanoğlu ve diğ., Ankara, 2003.
Sezgin, Fuat, İslam’da Bilim ve Teknik I - V, İstanbul, 2008.
1001 İcat: Dünyamızda İslam Mirası, ed. Salim T. S. al-Hassanî, (Çev.:
Salih Tahir), İstanbul 2010.
BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ
Arslan TOPAKKAYA1 - Eda DEMİRSOY AŞIKOĞLU2
ÖZET
Bilim özerk bir yapıya sahip değildir. Bu tezin en büyük kanıtı,

bilim ve iktidar ilişkisi incelendiğinde ortaya çıkmaktadır. Toplumu
oluşturan bütün gruplar arasında gözlemlediğimiz iktidar ilişkisi, en
kurumsallaşmış biçimini devlet yapılanması biçiminde ortaya koy-
maktadır. Siyasal iktidar sahibi olan devlete karşı, devletin sahip ol-
duğu zor kullanma gücü yüzünden, o devlet sınırları içerisinde yaşa-
yan insanlar tarafından bir itaat söz konusudur. İktidarın meşruluk
temelini de bu oluşturmaktadır. Tarihsel gelişim gözlemlendiğinde
dünya egemenliğinde söz sahibi olan güçlü devletlerin, bilimsel ge-
lişme bakımından da diğer devletlere göre önde olduğu görülmek-
tedir. Ekonomik açıdan güçlü devletler, bilimsel açıdan da diğer dev-
letlere göre ileri konumdadır Bu devletler dünya egemenliği üze-
rinde de hak iddia etmektedirler. Bu amaç için de bilim, güçlü dev-
letlerin kendi çıkarları yönünde kullanılmaktadır. Ancak bu devlet-
ler bazen bilimi kendi çıkarları yönünde kullanırken geri dönülemez
hatalara sebep olmaktadırlar. Bilim ve iktidar ilişkisinin eleştirisi de
bu noktaya odaklanmaktadır. Bu durum da insanlığı yok edecek ka-
dar fazla silah üretilmesine ve büyük çevre sorunlarına neden olmak-
tadır. Bildiri kapsamında öncelikle iktidar kavramı ve siyasal iktida-
rın tanımı yapılarak bu kavramlar açıklanmaya çalışılacaktır. Bilim
ve bilim felsefesi arasındaki ilişkiye değinilerek bilimin eleştirel yön-
leri incelenmeye çalışılacaktır. Son olarak ise bilimin çevreye vermiş
olduğu zararlar ve bunu önlemek amacıyla kabul edilen uluslararası
antlaşmalar anlatılmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Bilim, İktidar, Devlet, Çevre.
1Erciyes Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü, atopakkaya@erciyes.edu.tr

2Arş. Gör., Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı, ede-
mirsoy@erciyes.edu.tr
20 ARSLAN TOPAKKAYA - EDA DEMİRSOY AŞIKOĞLU
RELATIONSHIP BETWEEN SCIENCE AND POWER
ABSTRACT
Science isn’t autonomous. When the relationship between sci-

ence and power analysed, the greatest proof of this thesis is come
into the open. The power relationship, between all the groups that
make up society, reveals the most institutionalized form in the form
of state structuring. Against the state, which owns political power,
because of the difficult use of the power its has, ıt is a matter of obe-
dience by people living within that state borders. This is also the basis
of legitimacy of power. When historical development is observed, the
powerful states, which have a say in world sovereignty, is ahead of
other states in terms of scientific development.
In science field, the strong states in terms of economy is in the
front of other states Furtermore, these states put in a claim for the
world sovereignty. For this purpose, strong states misuse the science
for their own advantages. However, sometimes, these states are cau-
sing irreversible errors, when using knowledge in its own interests.
Critics of science and power relations are also focusing on this point.
This situation causes the production of enough weapons to destroy
humanity and causes great environmental problems. Within the con-
text of the declaration, the concept of power and the definition of
political power and these concepts will be tried to be explained. Re-
lation between science and philosophy of science and the critical as-
pects of science will be studied. Finally, the harm done to the envi-
ronment by the scientists and the international treaties adopted to
prevent this will be tried to be explained.
Keywords: Science, Power, State, Environment.
BİLİM VE İKTİDAR İLİŞKİSİ 21
KAYNAKÇA
ATALAY, Esra, “Bilim Özgürlüğü”, İÜHFM, C. 68, S. 1-2, Y. 2010, s.

3-42.
BULUT, Nihat, “Siyasal İktidar Tipleri ve Bir Siyasal Tipi Olarak
(Modern) Devlet”, s. 1-9. http://hukuk.istanbul.edu.tr/wp-con-
tent/uploads/2016/10/SI%CC%87YASAL-
I%CC%87KTI%CC%87DAR-TI%CC%87PLERI%CC%87-VE-
BI%CC%87R-SI%CC%87YASAL-TI%CC%87PI%CC%87-
OLARAK-MODERN-DEVLET.pdf (E. T. 23/12/2016).
ÇETİN, Halis, “Siyasetin Evrensel Sorunu: İktidarın Meşruiyeti – Meşru-
iyetin İktidarı”, AÜSBF Dergisi, C. 58, S. 3, Y. 2003, s. 61-88.
CEVİZCİ, Ahmet, Felsefeye Giriş, 3. Baskı, Say Yayınları, İstanbul,
2014.
ÇİLİNGİR, Lokman, “Bilim Felsefesi”, s. 1-20,
http://www.dicle.edu.tr/Contents/eb14cd4e-c691-491f-9b59-
0093514c9403.pdf (E. T. 26/12/2016).
COŞKUN, Cevdet, “Modern Bilime Karşı Çıkışlar: Antibilim”, s. 6,
http://fbe.atauni.edu.tr/BilimEtik/2007_2008_Ba-
har/20078%20Bahar%202.%20Hafta%20Antibi-
lim%20(C%20%C3%87o%C5%9Fkun).pdf (E. T. 26/12/2016).
DEMİR, Ömer, Bilim Felsefesi, 8. Baskı, Sentez Yayın, Bursa, 2012.
ERAT, Veysel/ARAP, İbrahim, “Bilimin Devlet İçin Önemi: Bilim Devlet
İlişkisi Üzerine Bir Çözümleme”, s. 32, http://egitimsen.org.tr/wp-
content/uploads/2016/02/Bilimin-Devlet-%C4%B0%C3%A7in-
%C3%96nemi-Bilim-Devlet-%C4%B0li%C5%9Fkisi-
%C3%9Czerine-Bir %C3%87%C3%B6z%C3%BCmleme-Vey-
sel-Erat-%C4%B0brahim-Arap.pdf (E. T. 26/12/2016).
ERGÜN, Mustafa, “Bilim Felsefesi”, s. 1, http://mustafaer-
gun.com.tr/wordpress/wp-content/uploads/2015/11/bilimfelse-
fesi.pdf (E. T. 26/12/2016).
22 ARSLAN TOPAKKAYA - EDA DEMİRSOY AŞIKOĞLU
GÜL, Cengiz, İktidarın Sınırlandırılması ve Hukuk Devleti, 1. Baskı,

Adalet Yayınevi. Ankara, 2010.
İBA, Şeref, Anayasa Hukuku ve Siyasal Kurumlar, Gözden Geçiril-
miş ve Güncelleştirilmiş 2. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara,
2008.
KABOĞLU, İbrahim Ö., Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar),
Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 8. Baskı, Legal Yayıncılık,
İstanbul, 2012.
KARAKAŞ, Mehmet, “İktidar İlişkileri Açısından Bilim ve Sosyoloji”,
AKÜSBD, C. 4, S.1, Y. 2002, s. 154-169.
KAPANİ, Münci, Politika Bilimine Giriş, 34. Basım, Bilgi Yayınevi,
Ankara, 2014.
ÖZLEM, Doğan, Bilim Felsefesi, 2. Baskı, Notos Kitap Yayınevi, İs-
tanbul, 2012.
ŞAHİN, Engin, Kurucu İktidar-Politik Bir Yaklaşım, 1. Baskı, On İki
Levha Yayıncılık, İstanbul, 2013.
ŞENGÜL, H. Tarık, “İktidar”, Siyaset Bilimi - Kavramlar, İdeolojiler,
Disiplinler Arası İlişkiler, Hazırlayanlar: Atılgan, Gökhan/Ay-
tekin, E. Attila, Yordam Kitap, İstanbul, 2013, s. 41-53.
TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 10. Baskı, Beta Basım, İstanbul,
2005.
ÜLKEN, Hilmi Ziya, Bilim Felsefesi, 2. Baskı, Ülken Yayınları, İs-
tanbul, 1983.
YELKEN, Ramazan, “Modern Bilimin Eleştirel Dayanakları”, s. 223,
http://dusundurensozler.blogspot.com.tr/2009/02/modern-bi-
limin-elestirel-dayanaklari.html (E. T. 26/12/2016).
YILDIRIM, Cemal, Bilim Felsefesi, 4. Basım, Remzi Kitabevi, İstan-
bul, 1995.
YILMAZ, Ejder, Öğrenciler için Hukuk Sözlüğü, Yenilenmiş 3.
Baskı, Yetkin Basımevi, Ankara, 2005.
“ASİMETRİK İKTİDAR” BİÇİMİ OLARAK “BİLGİ
TOPLUMU” ve “ÖZELLİKLİ BİLGİ”NİN STRATEJİK ÖNEMİ
BETÜL KARAGÖZ YERDELEN1
ÖZET
Bu bildiride, kavramsal bir derinliğin ifadesi olarak öne çıkan

“Asimetrik İktidar” ve bu yeni iktidar biçimini ayakta tutan, hatta
onu bir “iktidar modeli” olarak yapılandıran “Bilgi Toplumu” ile
“Özellikli Bilgi”nin stratejik önemi analiz edilecektir. Bu bağlamda
tebliğ üç bölümden oluşmaktadır: Bilgi Toplumu kavramının ince-
lendiği Birinci Bölüm; Özellikli Bilgi ve Özellikli Bilgi’nin stratejik
öneminin ele alındığı İkinci Bölüm ve Asimetrik İktidar, bu çerçe-
vede bilgi iktidarının konu edildiği Üçüncü Bölüm’dür. İlgili litera-
tür incelemesi üzerinden gerçekleştirilen bildirinin, içeriği ile biçimi
ve kavramsal analizi, Giriş ve Sonuç bölümleri ile tamamlanmakta-
dır. Bu bağlamda bildirinin başlıca amacı, günümüz iktidar biçimleri
içinde, “asimetrik” boyutta bir iktidar etkisi yaratan Özellikli
Bilgi’nin kazanmış olduğu Küresel hegemonik gücü analiz etmek, bu
etkinin uluslararası-ulusötesi stratejik önemine dikkat çekmek ve bu-
radan hareketle çağımızın Bilgi Toplumculuğuna dayalı iktidar mo-
delini değerlendirmektir. Bu bağlamda “asimetrik iktidar” biçimi ve
bu iktidarın bilgi temelli hegemonik güç ilişkileri çok boyutlu bir yak-
laşımla incelenmektedir. Kısaca, bilgi artık ülkelerin teknolojik ve
formel gelişim düzeyini simgelemenin çok ötesinde, iktisadi birikim
(üretim) biçimini, üretim koşullarını, toplumların sosyo-kültürel ha-
zır bulunuşluk düzeyini ve stratejik güç boyutunu ifade eden bir kav-
ramdır. Bilgi Toplumu da, bu doğrultuda giderek siyasi hegemon-
yanın ve egemenlik biçiminin bir ifadesi haline gelmiştir.
1 Prof. Dr., Giresun Üniversitesi İİBF Uluslararası İlişkiler Bölümü, drbetulkaragozyer-
delen@gmail.com
24 BETÜL KARAGÖZ YERDELEN
Anahtar Kelimeler: Bilgi Toplumu, Özellikli Bilgi, Know How

Üretimi, Asimetrik İktidar.
“ASİMETRİK İKTİDAR” BİÇİMİ OLARAK “BİLGİ 25
TOPLUMU” ve “ÖZELLİKLİ BİLGİ”NİN STRATEJİK
ÖNEMİ
“INFORMATION SOCIETY” AS A FORM OF

“ASYMMETRICAL GOVERNMENT” AND STRATEGIC
IMPORTANCE OF “SPECIALISED KNOWLEDGE”
ABSTRACT
“Asymmetrical Government” featured as expression of concep-

tual deepness and the strategic importance of “Specialized
Knowledge” and “Information Society”, which was sustained this
new type of government and even structured it as “Government mo-
del”, is analyzed in this study. In this context this conference paper
consists of three chapters: Information society concept is analyzed in
first chapter, Specialized Information and its strategic information is
evaluated in second chapter and in this context information govern-
ment is discussed in third chapter. The conference paper was reali-
zed on related literature analyze and its content, form and concep-
tual analyze is completed with opening and conclusion chapters. In
this context the main objectives of this conference paper are analy-
zing global hegemonic power gained by Specialized Knowledge, cre-
ating a government effect in asymmetrical dimension, pointing out
international-transnational strategic importance of this effect and
evaluating government model of our age, based on Information So-
ciety, starting from this point of view. At this point, “asymmetrical
government” and its information basis hegemonic power relations
are analyzed with multi-dimensional approach. Briefly, now the in-
formation is far beyond the symbolize states’ technologic and formal
level of development and it points out their economic saving (manu-
facturing) style, manufacturing conditions, socio-cultural readiness
level of societies and their strategic power dimension. In this direc-
tion Information Society gradually becomes the expression of politi-
cal hegemony and government style.
Keywords: Information Society, Specialized Knowledge, Manu-
facturing of Know How, Asymmetrical Power.
26 BETÜL KARAGÖZ YERDELEN
KAYNAKÇA
Akgül Açıkmeşe, Sinem (2014), “Güvenlik, Güvenlik Çalışmaları ve

Güvenlikleştirme,” Küresel Siyasete Giriş, Evren Balta (ed.),
İstanbul: İletişim Yayınları, 241-255.
Balay, Refik (2004), ‘‘Küreselleşme, Bilgi Toplumu ve Eğitim’’, An-
kara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt 37,
Sayı 2: 61-82.
Balta, Evren (2014), “Uluslararası Savaş”, Küresel Siyasete Giriş,
Evren Balta (ed.), İstanbul: İletişim Yayınları, 257-279.
Barutçu, Zübeyir (2014), ‘‘Siyasal İktidar ve Siyasal Değişme’’, Siya-
set Bilimine Giriş, Önder Kutlu (der.), İstanbul: Lisans Yayın-
cılık, 83-105.
Bozkurt, Veysel (2003), “Enformasyon Toplumu ve Eğitimi”, Bilgi
ve Toplum, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını.
Burke, Peter (2001), Bilginin Toplumsal Tarihi, çev. Mete Tunçay,
İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
CNBC (3 Eylül 2017), “Putin: Leader in Artificial Intelligence will
Rule World”, http://www.cnbc.com/2017/09/04/putin-leader-
in-artificial-intelligence-will-rule-world-html
Drucker, Peter F. (1994), Yeni Gerçekler, çev. Birtane Karanakçı, 4.
Basım, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayını.
Drucker, Peter F. (1995), Gelecek İçin Yönetim, çev. Fikret Üçcan,
3. Basım, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayını.
Easterlin, Richard A. (1996), “Niye Bütün Dünya Kalkınmış Değil?,”
Kalkınma İktisadı Yükselişi ve Gerilemesi, Fikret Şenses
(haz.), İstanbul: İletişim Yayınları, 65-91.
Erkan, Hüsnü (1994), Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme, İstan-
bul: Türkiye İş Bankası Yayını.
Haber Türk (3 Eylül 2017), “Putin, Yapay Zeka Üretiminde Lider
Olan Ülke Dünyayı Yönetecek”, www.haberturk.com/dunya/
haber/1618734-putin-de-yapay-zeka-aciklamasi
“ASİMETRİK İKTİDAR” BİÇİMİ OLARAK “BİLGİ 27
TOPLUMU” ve “ÖZELLİKLİ BİLGİ”NİN STRATEJİK
ÖNEMİ
Hira, İsmail (2003), “Bilgi Toplumu Bağlamında Toplumsalın Yapı-

sal Dönüşümü”, Moderniteden Postmodernite’ye Değişim,
Konya: Çizgi Kitabevi, 239-259.
Karagöz, Betül (2003), “Yeni Dünya Düzeni’nde Kültür Olgusu:
Ulusal-Uluslararası-Ulusötesi Kültür ve Güç İlişkileri,” Dok-
tora Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Eği-
tim Bilimleri Fakültesi), Kültür ve Sanat Bilimleri.
Karagöz. Betül (2008), “Bilgi Üretiminin Siyasal Ekonomik ve Top-
lumsal Boyutları”, Akdeniz Üniversitesi, 27-30 Mart 2008 Kü-
resellesme, Demokratiklesme ve Türkiye Uluslararası Sem-
pozyumu Kitabı, 1(1), 607-616.
Maddison, Angus (1982), Phases of Capitalist Development,
Oxford: Oxford University Press.
McCarthy, E. Doyle (2002), Bilgi Kültürü-Yeni Bilgi Sosyolojisi,
çev. A. Figen Yılmaz, İstanbul: Çiviyazıları.
Toffler, Alvin-Heidi (1981), Üçüncü Dalga, çev. Ali Seden, İstanbul:
Altın Kitapları Basımevi.
Yanık, Celalettin ve Doğan, Şahin (2013), ‘‘Siyaset ve İktidar’’, Siya-
set Sosyolojisi, Mimar Türkkahraman ve Esra Köten (der.), İs-
tanbul: Lisans Yayıncılık, 39-56.
ULUSLARARASI İLİŞKİLER DİSİPLİNİNDE POST-
POZİTİVİST BİLİM FELSEFESİ: ELEŞTİREL GERÇEKÇİLİK
BAĞLAMINDA NEDEN-SONUÇ İLİŞKİSİNİ YENİDEN
DÜŞÜNMEK
BURAK GÜNEŞ1
ÖZET
Türkiye’de Sosyal Bilimler alanında yapılan çalışmalarda, Doğa

Bilimlerinin meta-teorik varsayımları -farkında olunsun ya da olun-
masın- veri kabul edilmektedir. Başka bir deyişle, sosyal bi-
limlerin de doğa bilimlerinde olduğu üzere; deney ve gözleme daya-
nabileceği, düzenlilikler ortaya koyabileceği, genel-geçer yasalar üze-
rine kurulabileceği ve tüm bunların bir sonucu olarak geleceğe yö-
nelik varsayımlarda –tahminlerde- bulunulabileceği savlanmaktadır.
Tüm bu anlatılanlar pozitivist bilim felsefesinin meta-teorik varsa-
yımlarının tezahürleridir. Buna göre, gerçekliğin bilgisi ancak ve an-
cak duyularımız aracılığıyla elde ettiğimiz bilgidir. Bunun açık an-
lamı, ontolojik olarak gerçeklik ancak duyumsanabilendir; neden-so-
nuç ilişkisi de bizatihi yukarıdaki varsayım doğrultusunda düz bir
ontoloji üzerine inşa edilmektedir. Bu çalışmada ulaşılmak istenen
temel amaç, pozitivist bilim felsefesi haricinde neden-sonuç ilişkisi-
nin mümkünlüğüdür.
Bu çalışmada, David Hume’dan bu yana gelmekte olan, ‘push and
pull’ (itme ve çekme) şeklinde algılanan ve düz bir ontolojiye sapla-
nan neden-sonuç ilişkisi ele alınmaktadır. Nedenlerin sadece push
and pull etkisinin yanı sıra; ortaya çıkarıcı ve dönüştürücü nitelikle-
rinin de olduğu vurgulanacaktır. Böylelikle, duyumsanamasa da on-
tolojik bir gerçekliğin varlığı savlanmaktadır. Söz konusu ontolojik
1 Ahi Evran Üniversitesi İİBF Uluslararası İlişkiler Bölümü Araştırma Görevlisi,

burak.gunes@ahievran.edu.tr
30 BURAK GÜNEŞ
gerçeklik, toplumsal ilişki ağlarının nedensel güçlerinin ortaya çıka-

rılması açısından vazgeçilmez önemdedir. İnsan sosyal bir varlıktır;
toplum içerisinde benliğini bulur. Toplumsal ilişkilerin tahlilinde de
yapılması gereken, altta yatan ve duyumsanamayan ama ontolojik
olarak var olan yasaların keşfedilmesidir. Bilim ontolojik olarak de-
rine inebildiği oranda bilimdir. Böylelikle, bilimsel uğraş sonsuz bir
hal alır. Doğal olarak, altta yatan toplumsal ilişki ağları/nedensel
güce sahip yasalar ortaya çıkarılmalı ve neden-sonuç ilişkisi kurulur-
ken pozitivizmin düz ontolojisine mahkûm kalınmamalıdır.
Sonuç olarak, Roy Bashkar’ın öncülüğünü yaptığı Bilimsel Ger-
çekçi Bilim Felsefesi çalışmanın esasını teşkil etmektedir. Bu yapılır-
ken, Milja Kurki’nin neden-sonuç ilişkisine yapmış olduğu katkı ve
tahliller vurgulanacaktır.
Anahtar Kelimeler: Nedensellik, Eleştirel Gerçekçilik, Poziti-
vizm, Bilim Felsefesi
ULUSLARARASI İLİŞKİLER DİSİPLİNİNDE POST- 31
POZİTİVİST BİLİM FELSEFESİ: ELEŞTİREL
GERÇEKÇİLİK BAĞLAMINDA NEDEN-SONUÇ İLİŞKİSİNİ
YENİDEN DÜŞÜNMEK
POST-POSITIVIST SCIENCE PHILOSOPHY IN THE

DISCIPLINE OF INTERNATIONAL RELATIONS:
RETHINKING THE CAUSE-EFFECT RELATIONSHIP IN THE
CONTEXT OF CRITICAL REALISM
ABSTRACT
Meta-theoretical assumptions of Natural Sciences are taken as gi-

ven intentionally or not in academic endeavors in Social Sciences in
Turkey. In other words, it is alleged that epistemological claims of
Social Sciences can also be based on observation; in addition to this,
regularities can be put forward in Social Sciences, moreover, Social
Sciences can be built upon general laws and as a result of all these
features, the prediction is possible in Social Sciences just like Natural
Sciences. According to this, the knowledge of reality is only the
knowledge we obtain through our senses. Clearly, ontologically, the
reality is only sensible; the causal relationship itself is built on a
straight ontology in the above assumption. The main aim to be reac-
hed in this study is the possibility of causal relationship except for
positivist science philosophy.
This work deals with the causal relationship that has been perce-
ived as 'push and pull' since David Hume and has stuck to a flat on-
tology. Besides its effects called as ‘push and pull’, in this work it will
be highlighted the fact that real causes have generative and transfor-
mative powers. Therefore it can be possible to say that there are
causes with real ontologies whether the knowledge of whom can be
perceived via senses or not. The so-called ontological reality is so im-
portant for the sake of the causal powers of underlying social relati-
ons. Humans are zoon-politicon who discover his essence via social
life. For analyzing social relations, it is a must to discover underlying
mechanisms that generate empirical side. The aim of science is to
dig deep into as it can. By so, science becomes an infinite negotium.
Naturally, a web of underlying social relations/laws that have casual
32 BURAK GÜNEŞ
powers should be disclosed, and avoid been stuck into the flat onto-
logy of positivism.
As a result, Scientific Realist Philosophy of Science, whose lea-
ding contributor is Roy Bhaskar, will constitute the essence of the
work. When this is done, the contributions and insights that Milja
Kurki has made to the cause-and-effect relationship will be empha-
sized.
Key Words: Causality, Scientific Realism, Positivism, Philosophy
of Science
KAYNAKÇA
A. Eralp, “Uluslararası İlişkiler Disiplininin Oluşumu: İdealizm- Re-

alizm Tartışması”, Devlet, Sistem ve Kimlik: Uluslararası İlişki-
lerde Temel Yaklaşımlar, (Der.) Atilla Eralp, İletişim Yayınları,
İstanbul, 2006.
A. Lacey, A Dictionary of Philosophy, Routledge, London and New
York, 1996.
C. Wight ve J. Joseph, “Scientific Realism and International Relati-
ons”, Scientific Realism and International Relations, (Ed.)., C.
Wight ve J. Joseph, Palgrave, 2010.
E. Aydınlı, E. Kurubaş ve H. Özdemir, Yöntem Kuram Komplo:
Türk Uluslararası İlişkiler Disiplininde Vizyon Arayışlar, Küre
Yayınları, İstanbul, 2015.
E. Ç. Wiltse, “Liberalizm, İşbirliği, Kolektif Güvenlik ve Neoliberal
Kurumsalcılık”, Küresel Siyasete Giriş: Uluslararası İlişkilerde
Kavramlar, Teoriler, Süreçler, (Ed.) Evren Balta, İletişim Ya-
yınları, İstanbul, 2014.
E. Özlük, “Uluslararası İlişkiler Disiplinin Doğuşu, Kimliği ve Sorun-
ları”, Uluslararası İlişkilere Giriş, (Ed.) Şaban Kardaş ve Ali
Balcı, Küre Yayınları, İstanbul, 2014.
E.H. Carr, Yirmi Yıl Krizi: 1919-1939, İstanbul Bilgi Üniversitesi Ya-
F. Yalvaç, “Uluslararası İlişkiler Teorisinde Temel Tartışmalar ve
Eleştirel Gerçekçilik”, Uluslararası İlişkilerde Postmodern
Analizler-1, (Der.) Tayyar Arı, MKM Yayınları, Bursa, 2012.
F. Yalvaç, “Uluslararası İlişkiler ve Marksizm: Marksizmi Uluslara-
rasılaştırmak ve Marksist Bir Uluslararası İlişkiler Kuramı’na
Doğru”, Marksizm ve Uluslararası İlişkiler Kuramları, (Der.)
Faruk Yalvaç, İmge Kitabevi, Ankara, 2017.
34 BURAK GÜNEŞ
F. Yalvaç, “Uluslararası İlişkilerde Teori Kavramı ve Temel Teorik

Tartışmalar”, Uluslararası İlişkiler Teorileri, (Der.) Ramazan
Gözen, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
F.Chernoff, Theory and Meta-theory in International Relations,
Palgrave, New York, 2007.
H. Bull, “International Theory: The Case for a Classical Approach”,
World Politics, Cilt.18, Sayı.3, 1966, s. 361-377.
H.J. Morgenthau, Politics Among Nations: Struggle for Power and
Peace, Alfred A. Knopf, New York, 1948.
İ. Uzgel, “Uluslararası Güvenlik Sorunları”, Türk Dış Politikası: Kur-
tuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar: Cilt I
1919-1980, (Ed.) Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul,
2009.
J. Steans, L. Pettiford, T. Diez, et al., An Introduction to Internati-
onal Relations Theory: Perspectives and Themes, Pearson,
2010.
K. Popper, The Logic of Scientific Discovery, Taylor & Francis, 2005.
L. Köker, İki Farklı Siyaset: Bilgi Teorisi-Siyaset Bilimi İlişkileri Açı-
sından Pozitivizm ve Eleştirel Teori, Dipnot Yayınları, Ankara,
2008.
M. Hollis ve S. Smith, Explaining and Understanding International
Relations, Clarendon Press, Oxford, 1990.
M. Kurki ve C. Wight, “International Relations and Social Science”,
International Relations Theory: Discipline and Diversity, (Ed.)
Tim Dunne, Milja Kurki ve Steve Smith, Oxford University
Press, 2013.
M. Kurki, “Causes of a divided discipline: rethinking the concept of
cause in International Relations theory”, Review of Internati-
onal Studies, 32, 2006, s. 189-216.
Mustafa Aydın, “Uluslararası İlişkilerde Yaklaşım, Teori ve Analiz”,

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C: 51,
Sayı: 1–4, Ocak-Aralık 1996, s.71-114.
N. Yurdusev, “’Uluslararası İlişkiler’ Öncesi”, Devlet, Sistem ve Kim-
lik: Uluslararası İlişkilerde Temel Yaklaşımlar, (Der.) Atilla
Eralp, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
O. F. Tanrısever, “Yöntem Sorunu: Gelenekselcilik-Davranışsalcılık
Tartışması”, Devlet, Sistem ve Kimlik: Uluslararası İlişkilerde
Temel Yaklaşımlar, (Der.) Atilla Eralp, İletişim Yayınları, İs-
tanbul, 2006.
O. Waeaver, “The Rise and Fall of the Inter-paradigm Debate”, Po-
sitivism and Beyond, (Ed.) Steve Smith, Ken Booth, Marysia
Zalewski, Cambridge University Press, 2008.
Ö. Akgül, “Uluslararası İlişkiler Arastırmalarında Veri Setleri Ve
Veri Kullanımı”, Uluslararasi Hukuk ve Politika, Cilt.11, Sayı.
41, 2015, s. 69-101.
Ö. Kaygusuz, “Egemenlik ve Vestfalyan Düzen”, Küresel Siyasete Gi-
riş: Uluslararası İlişkilerde Kavramlar, Teoriler, Süreçler, (Ed.)
Evren Balta, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
P. Sutch ve J. Elias, International Relations: The Basics, Taylor &
Francis, New York, 2007.
R. Audi, The Cambridge Dictionary Of Philosophy, Cambridge Uni-
versity Press, 1999.
R. Bhaskar, A Realist Theory of Science, Taylor & Francis, 2008.
R. Bhaskar, The Possibility of Naturalism: A philosophical critique of
the contemporary human sciences, Taylor & Francis, 2014.
R. Gözen ve B.B. Özpek, “Sonuç: Özet ve Değerlendirme”, Ulusla-
rarası İlişkiler Teorileri, (Der.) Ramazan Gözen, İletişim Ya-
36 BURAK GÜNEŞ
S. Smith, “Positivism and Beyond”, Positivism and Beyond, (Ed.)

Steve Smith, Ken Booth, Marysia Zalewski, Cambridge Univer-
sity Press, 2008.
T. Kuhn, “Reflections on my Critics”, Critism and the Growth of
Knowledge, (Ed.) I. L. a. A. Musgrave, Cambridge University
Press.
T. Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions Chicago, University
of Chicago Press, 1970.
ANTİ-REALİST BİLGİ ANLAYIŞI HAKKINDA BİR ELEŞTİRİ
CENAN KUVANCI1
ÖZET
Gerçek’i reddedenler (anti-realist), gerçek ve gerçeklik kavram-

larını, insan dil ve özgül davranış tarzına dayalı olarak temellendir-
mek isterler. Onlar, gerçek`in keşfedildiği değil, inşa edildiğini sa-
vunurlar. Açıkça, anti-realistlerin iddiaları, hiçbir zaman gerçeklik
üzerinde temellenmez. Bu iddialar, tanım gereği, her zaman, ger-
çekliği nasıl tasarlayabildiğimiz noktasında durmak zorundadır. Her
türlü şey dil oyunlarına ve hayat şekillerine içkin ise, gerçekliğe ya
da dünyaya başvuru, anlamını, muayyen insanî faaliyetlerin kendine
has bağlamından almalıdır.
Bu yaklaşımda, gerçek’e faydası ile meşruluk kazanan pratik bir
postüla ya da belli bir amaç bağlamında hizmet yeteneğinde olan bir
şey olarak bakılır. Kavrayış tarzımızdan bağımsız bir gerçekliğin olup
olmadığı ve ona nasıl nüfuz edeceğimiz meselesi, tüm metafizik so-
runların odak noktası olarak görülür. Çünkü gerçekliğin temel nite-
likleriyle ilgili metafizik iddialar, tipik olarak gerçeklik denen şeyin
bir insan yaratımı olmadığı varsayımına dayanır. Fakat anti-realist
yaklaşım, ‘hem nedene ya da kaynağa dair herhangi bir metafiziksel
kabulden, hem de tahlil edilen fenomenin ontolojik hükmüne ilişkin
iddialardan kaçınır.’ Açıktır ki, bu metot hem özgürleştirici hem de
kısıtlayıcıdır; çünkü o, araştırmacıların, neyin doğru olduğu şeklin-
deki metafiziksel yargılarla meşgul olmaksızın, muayyen bir hayat
tarzına katılan kişilerin nezdinde neyin doğru sayıldığına bakmala-
rını sağlar. Bu türden bir yaklaşımda, ‘durumun ne olduğu’ ile ‘du-
rumun ne olduğuna inanıldığı’ arasında bir ayırım yapılmaz; zira
nesnel bir keşif hedeflenmez.
Anahtar Kelimeler: Anti-realizm, Realizm, Akıl, Temelcilik.
1 Yrd. Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, cenankuvanci@hotmail.com

38 CENAN KUVANCI
A CRITICISM ABOUT THE ANTI-REALISTIC

UNDERSTANDING OF KNOWLEDGE
ABSTRACT
Anti-realists want to base reality and concepts of reality on the

basis of human language and specific behavior. They argue that the
reality is being built, not discovered. Obviously, the claims of anti-
realists are never based on reality. These assertions, by definition,
always have to stand at the point of how we can design reality. If all
sorts of things are intrinsic to language-games and forms of life, app-
lication to reality or the world should take its meaning from the spe-
cific context of particular human activities.
In this approach, the real is regarded as a practical postulate that
gains legitimacy with sheer benefit or something in the service capa-
city in the context of a certain purpose. The question of whether or
not we have an independent reality from our way of understanding
and how we will penetrate it is seen as the focal point of all metaphy-
sical problems. Because metaphysical claims about the essential qua-
lities of reality are based on the assumption that what is typically cal-
led reality is not a human creation. But the anti-realist approach avo-
ids ‘any metaphysical acceptance of both the cause and the source as
well as the claims of the ontological judgment of the phenomenon
analyzed’. It is clear that this method is both liberating and restric-
tive; because it allows researchers to look at what is right for those
involved in a particular lifestyle, without engaging in metaphysical
judgments as to what is right. In this kind of approach, there is no
distinction between what the situation is and what the situation is
believed to be; because an objective discovery is not targeted.
Keywords: Realism, Realism, Intellect, Foundationism.
ANTİ-REALİST BİLGİ ANLAYIŞI HAKKINDA BİR 39
ELEŞTİRİ
KAYNAKÇA
Bakar, Osman, İslâm Bilim Tarihi ve Felsefesi, (Çev. Işık Yanar), İn-
san Yayınları, İstanbul, 2012.
Feyerabend, Paul, Özgür Bir Toplumda Bilim, (Çev. Ahmet Kardam),
Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1999.
------, Bilgi Üzerine Üç Söyleşi, (Çev. Cemal Güzel, Levent Kavas), Me-
tis Yayınları, İstanbul, 1995.
Duralı, Şaban Teoman, Aklın Anatomisi: Salt Aklın Eleştirisinin Teş-
rihi, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2013.
Grayling, A. C., Wittgenstein, (Çev. Muhsin Yılmaz), Altın Kitaplar,
İstanbul, 2008.
Kuhn, Thomas S., Bilimsel Devrimlerin Yapısı, (Çev. Nilüfer Kuyaş),
Alan Yayıncılık, İstanbul, 2003.
Schrift, Alan D., “Dil, Metafor ve Retorik,” İnsan Bilimlerine Prolego-
mena: Dil, Gelenek ve Yorum, (Der., Çev. Hüsamettin Arslan)
Paradigma, İstanbul, 2002, (3-28).
Tarnas, Richard, Batı Düşüncesi Tarihi: Modernite`den Günümüze
Kadar II, (Çev. Yusuf Kaplan), Külliyat Yayınları, İstanbul,
2012.
Trigg, Roger, Akılcılık ve Bilim: Bilim Her Şey Açıklayabilir mi?,
(Çev. Kadir Yerci), Sarmal Yayınevi, İstanbul, 1996.
------, Sosyal Bilimleri Anlamak, (Çev. Beyza Sümer, Filiz Ülgüt), Ba-
bil, İstanbul, 2005.
Wachterhauser, Brice R., “Anlamada Tarih ve Dil,” İnsan Bilimlerine
Prolegomena: Dil, Gelenek ve Yorum, (Der., Çev. Hüsamettin
Arslan) Paradigma, İstanbul, 2002, (209-249).
Winch, Peter, Sosyal Bilim Düşüncesi ve Felsefe, (Çev. Ömer Demir),
Vadi Yayınları, Ankara, 1994.
Wittgenstein, Ludwig, Philosophical Investigations, (Trans. G. E. M.
Anscombe), Blackwell Publishers, Oxford, 1999.
TÜRK BİLİM İNSANLARININ DÜNYA BİLİM
LİTERATÜRÜNE KATKISI: ULUSLARARASI BİLDİRİLERİN
BİBLİYOMETRİK ÇÖZÜMLEMESİ
ÇAĞDAŞ ÇAPKIN1 - FATİH CANATA2
ÖZET
Bu çalışma, 1990 ve 2015 yılları arasında Türk bilim insanlarının

kongre ve sempozyumlarda sundukları uluslararası bildirilerin nice-
lik ve etki açısından çözümlemesini amaçlamaktadır. Bu amaçla,
Conference Proceedings Citation Index - Science (CPCI-S) ve Social
Science & Humanities (CPCI-SSH) atıf dizinlerinde yer alan bildiri-
ler çalışma kapsamına alınmıştır. CPCI-S’de 40.242, CPCI-SSH’de
ise 8.024 bildiri yer almıştır. CPCI-S’de yer alan bildirilerin %67’si
mühendislik ve bilgisayar bilim, CPCI-SSH’de ise %53’ü eğitim bi-
limleri konularındadır. Bildiri sayısının nicelik olarak artış sergile-
mesine karşın, CPCI-SSH bildirilerinin yaklaşık %66’si, CPCI-S bil-
dirilerinin ise %57’si atıf almamıştır. Tüm CPCI-SSH bildirilerinin
sadece %1,5’i, CPCI-S’in ise %8,6’sı ulusal ve uluslararası fonlarca
desteklenmiştir. Bu bulgulara göre, Türk bilim insanlarının ulusla-
rarası bildirileriyle dünya bilim literatürüne her geçen yıl artan oran-
larda katkı yaptıkları görülmektedir. Diğer taraftan, dünya bilim li-
teratürüne sunulan katkının en belirin göstergesi olan atıf sayılarının
istenilen düzeyde olmaması ise bu katkının etki açısından sorgulan-
masını gerekli kılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Bildiriler, Bibliyometri, Atıf Dizinleri, Tür-
kiye.
1 Arş. Gör., İstanbul Üniversitesi, cagdascapkin@gmail.com

2 Arş. Gör. Dr., İstanbul Üniversitesi, fatihcan@istanbul.edu.tr
42 ÇAĞDAŞ ÇAPKIN - FATİH CANATA
CONTRIBUTION OF TURKISH SCHOLARS TO WORLD

SCIENTIFIC LITERATURE: A BIBLIOMETRIC ANALYSIS OF
INTERNATIONAL PROCEEDING PAPERS
ABSTRACT
This study aims to analysis of the quantity and impact of inter-

national proceeding papers of Turkish scholars between 1990 and
2015. For this purpose, proceeding papers in Conference Proceed-
ings Citation Index - Science (CPCI-S) and Social Science & Human-
ities Citation Indexes (CPCI-SSH) were analyzed. Proceeding papers
appeared in the CPCI-S & CPCI-SSH were 40.242 and 8.024 respec-
tively. 67% of the proceeding papers in CPCI-S were in engineering
and computer science, and 53% in CPCI-SSH were in educational
sciences fields. Although the number of papers increased in quantity,
approximately 66% of the CPCI-SSH and 57% of the CPCI-S papers
were not cited. Only 1.5% of all CPCI-SSH and 8.6% of CPCI-S pa-
pers were supported by national or international funds. According
to these findings, it is seen that Turkish scientists have contributed
increasingly to world science literature with proceeding papers every
year. On the other hand, the fact that the number of citations, which
are the most prominent indicators of contribution to the world sci-
entific literature, is not at the desired level makes it necessary to
question this contribution in terms of impact.
Keywords: Proceeding Papers, Bibliometry, Citation Indexes,
Turkey.
TÜRK BİLİM İNSANLARININ DÜNYA BİLİM 43
LİTERATÜRÜNE KATKISI: ULUSLARARASI
BİLDİRİLERİN BİBLİYOMETRİK ÇÖZÜMLEMESİ
KAYNAKÇA
Al, U. (2008). Türkiye’nin bilimsel yayın politikası: Atıf dizinlerine

dayalı bibliyometrik bir yaklaşım. Yayımlanmamış doktora tezi,
Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Al, U., Şahiner, M. ve Tonta, Y. (2006) Arts and Humanities Litera-
ture: Bibliometric Characteristics of Contributions by Turkish
Authors. Journal of the American Society for Information Science &
Technology, 57(8): 1011-1022.
Kongre. (t.y.). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde. Erişim ad-
resi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&
arama=gts&guid=TDK.GTS.599431e28d4192.89697991
Konferans. (t.y.). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde. Erişim
adresi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&
arama=gts&guid=TDK.GTS.59944668973f28.68298253
Lisée, C., Larivière, V., ve Archambault, É. (2008). Conference pro-
ceedings as a source of scientific information: A bibliometric
analysis. Journal of the Association for Information Science and Tech-
nology, 59(11), 1776-1784.
Sempozyum. (t.y.). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde. Eri-
şim adresi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_
gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5994318f77aa49.93747164
Tonta, Y. ve İlhan, M. (1997). Sosyal bilimlerde Türkiye’nin dünya-
daki yeri. Türk Psikoloji Dergisi, 12(40): 67-75.
Uzun, A. (1998). A scientometric profile of social sciences research in
Turkey. International Information and Library Review, 30, 169-
184.
TÜRKİYE’DE İLAHİYAT FAKÜLTELERİNDE ‘BİLİM’
SORUNU
EJDER OKUMUŞ1
ÖZET
Bu çalışma, Türkiye’de üniversite eğitiminin önemli bir unsuru

olan yüksek din eğitimi-öğretimi kurumları İlahiyat Fakültelerinde
‘bilim’ noktasında kendini gösteren bakış açısı sorunlarını anlamayı
amaçlamaktadır. Bilindiği üzere bilim-din ilişkisi, felsefe ve bilimin
çok önemli ve köklü bir sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Belirt-
mek gerekir ki, bilhassa modern pozitivistik bilim paradigması bu so-
runun oluşması ve gelişmesinde büyük bir rol üstlenmiştir. Hiç şüp-
hesiz üstlendiği rolün büyüklüğü ölçüsünde bilime, dine ve insanlığa
karşı sorumluluğa sahiptir. Türkiye’de de, modernleşme süreçleri-
nin başından itibaren, ama özellikle Cumhuriyet’ten sonra gerek
resmi bilim, bilimsel perspektif ve din anlayışı ve uygulamalarıyla,
gerekse Türk aydınlarının bilim ve dine yaklaşımlarıyla bilim-din iliş-
kisi sorunu, Batılı pozitivistik din ve bilim anlayışı izlenerek derinleş-
tirilmiştir. Türkiye’de bu sorunun ve bu sorunla ortaya çıkan bakış
açılarının aileden eğitime, dinden siyasetten, ekonomiden hukuka
neredeyse bütün resmî ve sivil alanları derinden etkilediği söylene-
bilir. Aynı çerçevede Diyanet İşleri Başkanlığı, İmam-Hatip Okulları
ile liseleri, İlahiyat fakülteleri, Kur’an kursları gibi din ve din eği-
timi/öğretimi kurumları da bu etkilenimden payına düşeni fazlasıyla
almıştır. Hatta dinî kurumlarla din eğitimi/öğretimi kurumları, söz
konusu sorundan diğer kurum ve alanlara oranla çok daha fazla et-
kilenmişlerdir. Bilim merkezleri olarak üniversite bünyesinde eği-
tim-öğretim görevini yürüten ve din/ilahiyat alanında bilim üreten
1
Prof. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Din Sosyolojisi Anabilim
Dalı, ejder.okumus@gmail.com
46 EJDER OKUMUŞ
yüksek din öğretimi kurumları olan İlahiyat Fakülteleri ise devlet-

ten, halktan ve bizzat fakülte mensuplarından kendilerine yüklenen
ve kendilerinden beklenen her biri bir diğerinden farklı üç din-bilim
anlayışına uygun misyon ve vizyon ortaya koymaları istenmiş olma-
ları itibariyle bu sorundan maksimum düzeyde etkilenen kurumlar-
dır.
Bu araştırmada söz konusu devlet, halk ve fakülte endeksli bu üç
boyutlu beklenti merkezinde İlahiyat Fakültelerinde bilime dair var
olan ve tartışılan sorunlar ele alınmaktadır. Çalışmada konuyla ilgili
dokümanlardan yararlanılmakta ve nitel araştırma teknikleriyle ilgili
kişilerin görüşlerine başvurulmakta ve elde edilen veriler, analitik
bir perspektifle yorumlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Türkiye, İlahiyat Fakültesi, Din, Bilim.
TÜRKİYE’DE İLAHİYAT FAKÜLTELERİNDE ‘BİLİM’ 47
SORUNU
THE ‘SCIENCE’ PROBLEM IN THE FACULTIES OF

THEOLOGY IN TURKEY
ABSTRACT
This study aims to examine and understand the problems of

perspective manifested in point' of science' in the theology faculties,
institutions of religious higher-education, which is an important
component of university education in Turkey As it is known, the re-
lationship between science and religio is a very important and fun-
damental problem of philosophy and science. It must be noted that
the modern positivistic science paradigm has undertaken a major
role in the formation and development of this problem. Undoub-
tedly, it is responsible for the science, religion and humanbenings by
the size of the role he assumes. In Turkey, since the beginning of the
modernization process, but especially after the Republic, with the
understanding and practices of official science, scientific perspective
and religion and also with the approach of Turkish intellectuals to
science and religion, the problems of science-religion relationship
has been deepened by following Western positivistic religious and
scientific understanding. It can be said that in Turkey this problem
and the viewpoints emerging with this problem deeply affected al-
most all official and civic fields from family to education, from reli-
gion to politics, from economics to law. The institutions of religion
and religious education such as the Presidency of Religious Affairs,
in the same context, Imam-hatip middle schools and high schools,
faculties of Theology, Qor’anic courses have also received more than
its share from this effect. Religious institutions and religious educa-
tionan and training institutions have been even more affected than
other institutions and fields. The Faculties of Theology, the higher
religious education institutions, that carry out the educational mis-
sion in the universities as science centers and produce science in the
field of religion/theology are the institutions that are most affected
by this question as they are asked to put forth a vision and mission
48 EJDER OKUMUŞ
corresponding to three religious-scientific understanding each diffe-

rent from one another uploaded to them and expected from them
by the state, people and faculty members in person.
This research discusses tscientifical problems existing and discus-
sed in the faculties of theology in this three-dimensional center of
expectation, which is indexed to the state, the people and the faculty.
In the study, the related documents are used and the opinions of the
related people are consulted with the qualitative research techniques
and the obtained data are interpreted in an analytical perspective.
Keywords: Turkey, Faculty of Teology, Religion, Science.
TÜRKİYE’DE İLAHİYAT FAKÜLTELERİNDE ‘BİLİM’ 49
SORUNU
KAYNAKÇA
Aktay, Yasin (1999). Türk Dininin Sosyolojik İmkanı. İstanbul: İletişim.

Arslan, Ali (2007). “Darülfünun İlahiyat Fakültesi, Fakülte Mec-
lisi’nin Kurulması ve İlk Meclis Zabıtları (1911-1912)”. Değerler
Eğitimi Dergisi. 5 (13), ss. 9-36.
Ay, M. Emin (2000). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Öğretim Ele-
manlarından Beklentileri. Gençlik Dönemi ve Eğitimi Semineri, İs-
tanbul.
Ayhan, Halis (1999). İlahiyat Fakültesi. Din Eğitimi Araştırmaları Der-
gisi. Sayı: 6, ss. 255-268.
Ayhan, Halis (2004). Türkiye’de Din Eğitimi. 2. bs. İstanbul: Dem.
Bardakoğlu, Ali (2001). İlahiyatçıların Din Söylemi. İslâmiyât. 4/4,
Ekim-Aralık.
Berger, Peter L. (1993). Dinin Sosyal Gerçekliği. Çev., Ali Coşkun. İs-
tanbul: İnsan.
Fırat. Erdoğan (1989). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Problem
Olarak Değerlendirdikleri Eğitimleriyle İlgili Konular. Dokuz
Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 6, İzmir.
Görmez, Mehmet (2013). “İlahiyat Müfredatına Dair”.
http://www.diyanet.gov.tr/tr/icerik/diyanet-isleri-baskani-gor-
mez%E2%80%99den-ilahiyat-mufredatina-dair-onemli-acikla-
malar/ 8277 (Erişim: 18.12.2013).
Kaymakcan, Recep (2006). Türkiye’de Din Eğitimi Politikaları Üze-
rine Düşünceler. Ekev Akademi Dergisi. Yıl: 10, Sayı: 27, ss. 21-
36.
Köylü, Mustafa (2004). “Çağdaş Bir Eğitim Yaklaşımı Olarak Aktif
Eğitim Modeli (İlahiyat Fakültesi Örneği)”. Türkiye’de Yüksek
50 EJDER OKUMUŞ
Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempoz-

yumu: Bildiriler-Müzakereler, 16-17 Ekim 2003. SDÜ İlahiyat Fak.
Yay., Isparta 2004, ss. 27-45.
Luckmann, Thomas (1972). The Invisible Religion. 2. bs. New York:
The Macmillan Company.
Mcguire, Meredith B. (1987). Religion: The Social Context. 2. bs. Cali-
fornia: Wads Wordth Publishing Company.
Okumuş, Ejder (2013a). “Din-Devlet İlişkileri Bağlamında İlahiyat
Fakülteleri” Eğitime Bakış Dergisi. Yıl: 9. Sayı: 26, ss. 48-56.
Okumuş, Ejder (2013b). “Din ve Siyaset”. Din Sosyolojisi (Ed. M. Bay-
yiğit). Konya: Palet.
Okumuş, Ejder (2007). “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Problem-
leri –Dicle Üniversitesi Örneği-“. Değerler Eğitimi Dergisi. 5 (13),
ss. 59-94.
Okumuş, Ejder (2003). Meşrûiyet Ekseninde Din ve Devlet. İstanbul: Pı-
nar.
Okumuş, Ejder (1999). Türkiye’nin Laikleşme Serüveninde Tanzimat. İs-
tanbul: İnsan.
Öztürk, Mustafa (2015). “’İlahiyat’ın Adı ve Amaçları”. Bugünün İla-
hiyatı Nasıl Olmalıdır? -Sorunlar ve Çözümleri-. Ed. Süleyman Ak-
yürek. İstanbul: Ensar, ss. 29-59.
Subaşı, Necdet (2003). Öteki Türkiye’de Din ve Modernleşme. Ankara:
Vadi.
YÖK (2017). “Yök'te İlahiyat Fakültesi Dekanları ile Toplantı”.
http://www.yok.gov.tr/web/guest/ilahiyat-fakultesi-dekanlari-
toplantisi (Erişim: 25.08.2017).
AKADEMİK PERFORMANSA AKADEMİK BAKIŞ
EJDER OKUMUŞ1
ÖZET
Bu çalışma, Türkiye’de mevcut bulunan üniversitelerde akade-

misyenlerin bilimsel performanslarını Akademik Teşvik Ödeneği
Yönetmeliği temelinde tartışmakta ve anlamaya çalışmaktadır. Bilin-
diği üzere geçen yıl uygulanmaya başlanan Akademik Teşvik Öde-
neği, devlet üniversitelerinde çalışan öğretim elemanlarına, dokuz
kategoride yaptıkları bilimsel çalışmalardan aldıkları puanlara göre
maaşlarına ek olarak yapılan ödemeyi ifade etmektedir. Akademik
teşvik ödeneği, b11/10/1983 tarihli ve 2914 sayılı Yükseköğretim Per-
sonel Kanununun ek 4 üncü maddesine dayanılarak hazırlanmış
olan ve 18/12/2015 tarihinde Resmî Gazetede yayınlanmış bulunan
geçen seneki halinden bazı farklılıklarla 31/12/2016 tarihli 3. Müker-
rer Resmi Gazetede yayınlanan 13 Maddelik Akademik Teşvik Öde-
neği Yönetmeliğine göre uygulanır. “Bu Yönetmeliğin amacı; Devlet
yükseköğretim kurumları kadrolarında bulunan öğretim elemanla-
rına yapılacak olan akademik teşvik ödeneğinin uygulanmasına yö-
nelik olarak, bilim alanlarının özellikleri ve öğretim elemanlarının
unvanlarına göre akademik teşvik puanlarının hesaplanmasında esas
alınacak faaliyetlerin ayrıntılı özellikleri ve bu faaliyetlerin puan kar-
şılıkları, akademik teşvik toplam puanının %30’unu geçmemek üzere
her bir akademik faaliyet türünün toplam puanın hesaplanmasın-
daki ağırlıkları, akademik teşvik puanının hesaplanmasına ilişkin
usul ve esaslar ile bu hesaplamaları yapacak komisyonun oluşumu ile
diğer hususları belirlemektir.” (Madde 1). Akademik teşvik ödeneği
uygulaması, üniversitelerimizde bilim insanlarımızı bilimsel çalışma-
larında biraz teşvik ve motive etmek, daha fazla çalışanlara bir tür
1 Prof. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Din Sosyolojisi Anabilim
Dalı, ejder.okumus@gmail.com
52 EJDER OKUMUŞ
maddi iltifatta bulunmak/ödül vermek ve tabii ki bilimsel çalışmalara

ivme kazandırmak amacıyla hazırlanmış yönetmeliğe göre hayata ge-
çirilen bir uygulamadır. Fakat yönetmelik ve uygulama, çeşitli açı-
larda eleştirilmektedir. Örneğin gerek yönetmelikte belirtilen dokuz
kategorinin içeriğinin, gerekse bu kategorilerde yapılan çalışmalara
verilen puanların, genel geçer bilimsel kriterler açısından ciddi prob-
lemleri içinde barındırdığı hususunda yaklaşımlar vardır. Yine me-
sela akademik teşvik yönetmeliğine göre öğretim elemanının her bir
kategoriden alabileceği puanlamalara bakıldığında, akademik teşvik
yönetmeliği ve ödeneğinin çalışan akademisyenleri teşvik yerine ya-
vaşlattığını düşünenler de bulunmaktadır. Bu çalışmada onların yak-
laşımlarına göre akademik performans ele alınmakta, tartışılıp analiz
edilmekte ve anlaşılmaya çalışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Akademik Performans, Teşvik, Bilim, Aka-
demik Bakış.
AKADEMİK PERFORMANSA AKADEMİK BAKIŞ 53
ACADEMIC VIEW ON ACADEMIC PERFORMANCE
ABSTRACT
This study discusses and tries to understand the scientific per-

formances of academicians in the universities in Turkey on the basis
of the Regulation on Academic Incentive Payments. As is known,
Academic Incentive Payments which its practice began last year re-
fers to payments made for the teaching staff working in state univer-
sities in addition to the salary according to the scores they receive
from their scientific work in nine categories. Academic Incentive Al-
lowance is implemented according to 13-item the Regulation on Aca-
demic Incentive Payments published in the third repetition of the
Official Gazette dated 31/12/2016 with some differences from the re-
gulation which have been prepared as based on the article addition
4 of the Higher Education Staff Code dated 11/10/1983 and numbe-
red 2914 and published in the Official Gazette dated 18/12/2015.
“The purpose of this Regulation is to specify the detailed characte-
ristics of the activities to be taken as basis for the calculation of the
academic incentive points according to the characteristics of the sci-
entific fields and the titles of teaching staffs for the application of the
academic incentive payment to be made to the teaching staffs of the
state higher education institutions, and to determine the point equi-
valents of these activities, to specify the weight of the total score of
each academic activity to calculate the total score, not exceeding 30%
of the total academic incentive score, and to expose the procedures
and principles for calculating the academic incentive score and the
formation of the commission to make these calculations and other
points.” (Article 1). Academic incentive payment practice is an appli-
cation implemented according to the regulations prepared in order
to encourage and motivate our scientists in our universities in their
scientific works, to pay a kind of tangible compliment / to give prize
to hardworkings and of course to accelerate the scientific works. But
regulation and implemantation are criticized at various fronts. For
54 EJDER OKUMUŞ
example, there are approaches to both the content of the nine cate-
gories specified in the Regulation and the scores given to the works
done in these categories have serious problems in terms of common
scientific criteria. Again, for example, there are those who think that
the academic incentive regulation and payment slows down instead
of encouraging hardworking academicians by looking to scores the
teaching staff can take from each category according to the Regula-
tion on Academic Incentive Payments. In this research, the writer
studies, analyzes and tries to understand academic performance ac-
cording to the scores of the academicians in Turkish universities.
Keywords: Academical Performans, Incentive, Science, Acade-
mical View.
AKADEMİK PERFORMANSA AKADEMİK BAKIŞ 55
KAYNAKÇA
Akademik Teşvik Ödeneği Yönetmeliği (2016). Resmî Gazete. Sayı:

29935. Tarih: 31/12/2016.
Okumuş, Ejder (2017). Güven Toplumu. 2.bs. İstanbul: Maarif Mek-
tepleri.
Okumuş, Ejder (2015). “Üniversitelerimiz Bilim Üretim Merkezi
Mi?”, Yeni Şafak, 18.01.2015 (http://www.yenisafak.com.tr/gun-
dem/universitelerimiz-bilim-uretim-merkezi-mi-2065960).
Okumuş, Ejder (1999). Türkiye’nin Laikleşme Serüveninde Tanzimat. İs-
tanbul: İnsan.
URAP (2016a). “Türkiye Özel Bölümü”. http://tr.urapcen-
ter.org/2016/ (Erişim: 28/08/2017).
URAP (2016b). “Üniversitelerimizin 2016 Yılı Dünya Genel Sırala-
malarındaki Durumu: 27 Mart 2017”. http://tr.urapcen-
ter.org/2016/%C3%9CNIVERSITELER%C4%B0MI-
ZIN%202016%20YILI%20DUNYA%20GENEL%20SIRALA-
MALARINDAKI%20DURUMU.pdf (Erişim: 28/08/2017).
Brennan, John, King, Roger ve Lebeau, Yann (2004). The Role of
Universities in the Transformation of Societies (An International Research
Project). London: Association of Commonwealth Universities.
AVRUPA’DA BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK GELİŞMELERE
MUHALEFET: MAKİNE KIRICILAR
ENGİN KIRLI1
ÖZET
Sanayi Devrimi’nin somut göstergesi olmaları ve insanların refah

artışını sağlayan ürünleri istihsal etmeleri sebebiyle günümüzde, ma-
kinenin kendisine karşı adeta bir hayranlık ve minnettarlık hissiyle
yaklaşılmaktadır. Bu nedenle günümüzde makine adeta, insanların
gözünde neredeyse bir efsane haline gelmiştir. Ancak makinelerin
insan hayatında “çok özel bir konuma” yükselmeleri kolay olmamış-
tır. Nitekim sanayi inkılâbının ilk safhalarında Batı toplumlarında
sıklıkla rastlanan toplumsal olaylardan biri de “makine kırıcılık” ey-
lemleriydi.
Mekanizasyona karşı gösterilen direncin Avrupa’da çok eski dö-
nemlere kadar uzanan bir geçmişi vardır. Mekanik gelişmelerden
mağdur olan işçiler açısından üzülmenin bir anlamı yoktu. Gelişme-
leri durduracak ya da en azından yavaşlatacak çarelere başvurulma-
lıydı. İşçilerin başvurdukları belli başlı iki silah vardı: Umumi grev
ve sabotaj.
Bilim ve teknoloji tarihi hakkında yazılmış eserlerde makine tah-
rip hareketlerine yönelik çeşitli hadiseler aktarılır. Nitekim Av-
rupa’da; yaptıkları icatlar sonucunda öfkeli kalabalıkların hışmına
uğrayıp saldırılara maruz kalan, hatta canlarından olan mucitlerin
sayısı hiç de az değildir. Üstelik İngiltere gibi sanayi devriminin be-
şiği kabul edilen ülkelerde dahi, teknolojik yeniliklere yönelik mu-
halif tavır, yalnız şehir merkezlerindeki eylemlerle sınırlı değildi. İn-
giliz köylüleri de makineleri parçalayan işçilerde görülen endişelere,
1 Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, ekirli@ogu.edu.tr

58 ENGİN KIRLI
harman makinelerine benzer düşüncelerle saldırıyorlardı. Görül-

düğü gibi Avrupa’da bilimsel ve teknolojik yenilikler dikensiz bir gül
bahçesinde ortaya çıkmamış, çeşitli toplumsal direnç odaklarına rağ-
men serpilip gelişmiştir.
Anahtar Kelimeler: Avrupa, Bilim, Teknoloji, Makine Kırıcılar,
Sabotaj.
AVRUPA’DA BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK GELİŞMELERE 59
OPPOSITION TO SCIENTIFIC AND TECHNOLOGICAL

DEVELOPMENTS IN EUROPE: MACHINE BREAKERS
ABSTRACT
Because of they are tangible indicators of prosperity, and make

the products that ensure society’s increasing welfare, people today
regard machinery with a sense of gratitude and admiration. This is
why machines have high status in the eyes of most people nowadays.
However the special position that machinery holds in people’s lives
has not come easily. Initially, in fact, in the first stages of the indust-
rial revolution in eastern societies “brisance machine” actions were
common social events.
There is a long historical background of resistance against mec-
hanisation in Europe. However, there was no time to sympathise
with aggrieved labourers who wanted to stop or at least decelerate
mechanisation. They found two weapons against their foe: general
strike and sabotage.
Some incidents by machine demolition movements are recorded
in science and technology history books. Many inventors incurred
the wrath of angry crowds; some even lost
Moreover, this oppositional stance to technological develop-
ments was not only encountered in the cities but also in the country-
side. It even happened in Britain, the motherland of the Industrial
Revolution. British peasantry had the same anxieties about labour as
the cities, and therefore they attacked the threshing machines. As can
be seen, the introduction of technological developments in Europe
did not occur that smoothly. Quite the reverse, they were imposed
despite much resistance.
Keywords: Europe, Science, Technology, Machine Breakers, Sa-
botage.
60 ENGİN KIRLI
KAYNAKÇA
ATTALİ, Jacques, 1492, (Çev. M. A. Kılıçbay) İmge Yay. , Ankara

1999.
BARBER, William J. , İktisadi Düşünce Tarihi,(Çev. İhsan Duru), Çı-
dam Yayınları, İstanbul 1991.
CİPOLLA, Carlo M. , Silahlar ve Avrupa Sömürgeciliği, Çev. Taşkın
Temiz, Yöneliş Yay. , İstanbul 1998.
DEANE, Phyllis, İlk Sanayi İnkılabı (Çev. Tevfik Güran) TTK. Yay. ,
Ankara 1994.
DÖLEN, Emre, Tekstil Tarihi (Dünyada ve Türkiye’de Tekstil Tek-
nolojisi’nin ve Sanayisinin Gelişimi), İstanbul 1992.
ETEM, Sadri, Modern Avrupa İktisat Tarihi 1760-1932, Ahmet Sait
Matbaası, İstanbul 1934.
GİZ, Adnan, “Türkiye’de İlk Buhar Makineleri” İ.S.O.D. , S. 57, İs-
tanbul 1970.
HOBSBAWM, Eric, Sanayi ve İmparatorluk, (Çev. Abdullah Ersoy)
Dost Yay. , Ankara 1998.
HOBSBAWM Eric, Devrim Çağı (1789-1848), (Çev. B. S. Şener)
Dost Yay. , İstanbul 1998.
Karl Marx, Kapital, (Çev. Alaattin Bilgin) Kurtuluş Basımevi. C. I.
Ankara 1993.
KİAULEHN, Walter, Demir Melekler (Çev: Hayrullah Örs) Remzi
Kitapevi, İstanbul 1971.
LEE Setephan J. , Avrupa Tarihinden Kesitler (Çev. Savaş Aktur), Dost
Yayınları, İstanbul 2004.
Karl Marx, Kapital, (Çev. Alaattin Bilgin) Ankara 1993, 4. Baskı, Kur-
tuluş Basımevi C. I.
AVRUPA’DA BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK GELİŞMELERE 61
MUMFORD, Lewis, Makine Efsanesi (Çev: Fırat Oruç), İnsan Yay. İs-
tanbul 1996.
MUMFORD, Lewis, TechnicsandCivilization, New York andBurlın-
game 1963.
ROSTOW, W. W. , İktisadi Gelişmenin Merhaleleri (Çev: Erol Güngör),
İstanbul 1970.
SEE, Henry, Modern Kapitalizmin Oluşumu, Çev. Selahattin Özmen,
Baha Matbaası, İstanbul 1972.
TÜRKCAN, Ergun, Dünya’da ve Türkiye’de Bilim, Teknoloji ve Poli-
tika, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2009.
YENİ BİR SOSYAL BİLİMLER ALANI: ORTAÇAĞ
ARKEOLOJİSİ VE TÜRK SOSYAL BİLİMLERİNDEKİ YERİ
ERGÜN LAFLI1
ÖZET
Ortaçağ Roma İmparatorluğu’nun çöküş süreci ile başlayıp, İs-

tanbul’un fethine kadarki 1000 yılı aşkın bir sürecin isimlendirilme-
sidir. Doğu-batı ekseninde cereyan eden birçok politik, ekonomik,
dinsel ve kültürel hareket bu dönemin dünyasını daha önceki dö-
nemlerden çok farklı bir şekilde şekillendirmiştir. Yeryüzünden si-
linmiş uygarlıkların materyal kültürlerini incelemeyi kendine başlıca
amaç edinmiş olan arkeoloji bilimi Ortaçağ uygarlıklarını da incele-
mekte ve bilimsel metodolojisini bu devrin kendine has özelliklerine
göre şekillendirmektedir. 21. yy.’ın kabul görmüş sosyal bilimlerin-
den biri olan Ortaçağ arkeolojisinin temel sorunsalı Ortaçağ dünya-
sında yaşanan kültürel değişimlerdir.
İngiltere’de 1957 yılında yapılan bazı bilimsel çalışmalarla ilk kez
ismi koyulan Ortaçağ arkeolojisi bugün 60 yıllık bir anabilim dalıdır
[bkz. R. Gilchrist/A. Reynolds (yya.), Reflections: 50 years of medie-
val archaeology, 1957-2007, Society for Medieval Archaeology Mo-
nographs 30 (Leeds, Maney 2009)]. Christopher M. Gerrard’ın 2003
yılında yayımlanan “Medieval archaeology. Understanding traditi-
ons and contemporary approaches” (Routledge, Londra) kitabından
sonra bu anabilim dalı Batı Avrupa ve Kuzey Avrupa’da normlarını
belirlemiş ve oldukça kabul gören bir anabilim dalı halini almıştır.
Türkiye’de Ortaçağ arkeolojisi Erendiz Özbayoğlu’nun Anadolu
Araştırmaları dergisinin 13. sayısındaki (2011 yılı) “Ortaçağ Arkeolo-
jisi” (sf. 241-245) başlıklı çalışması ile Türk bilim çevrelerine ilk kez
tanıtılmıştır. Ancak ülkemizde bu anabilim dalının Bizans uygarlığı
1 Prof. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi Ortaçağ Arkeolojisi Ana Bilim Dalı, er-
gun.lafli@deu.edu.tr
64 ERGÜN LAFLI
ile beraber diğer Ortaçağ uygarlıkları arasındaki ilişkiler, Ortaçağ

Arapları, Haçlılar, Anadolu’ya Türk göçleri, Anadolu’nun Türkleş-
mesi ve Müslümanlaşması gibi konuların hangisini tam olarak kap-
sama alanına aldığı sorunsalı mevcuttur. Hali hazırda Dokuz Eylül,
İstanbul, Uludağ, Düzce, Cumhuriyet, Çankırı Karatekin ve Kara-
manoğlu Mehmetbey Üniversiteleri’nde “Ortaçağ Arkeolojisi” ana-
bilim dalları, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nde ise bir “Türk
Dünyası ve Ortaçağ Kültürleri Arkeolojisi Anabilim Dalı” mevcuttur.
Ayrıca ülkemizde uzun bir süreden beri iki yılda bir olmak üzere
“Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları
Sempozyumu” düzenlenmekte ve “Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ”
adlı bir dergi çıkarılmaktadır. Özellikle 2010’lardan sonra bu dö-
neme ilişkin arkeolojik arazi çalışmalarının sayısında büyük bir artış
kaydedilmiş ve buna paralel olarak da bilimsel yayın sayısı artmıştır.
Bu bildiride ülkemizde 15 yılı aşkın bir süredir kuramsal olarak
mevcut olan bu anabilim dalı kapsamlı olarak tanıtılıp, bu konudaki
bilim üretim süreçleri ile bilimsel politikalar ele alınacak ve bu ana-
bilim dalının geleceğine ilişkin önerilerde bulunulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Ortaçağ Arkeolojisi, Türkiye, Anadolu, Sa-
nat Tarihi, Arkeoloji, Sosyal Bilimler.
YENİ BİR SOSYAL BİLİMLER ALANI: ORTAÇAĞ 65
A NEW FIELD IN SOCIAL SCIENCES: MEDIEVAL

ARCHAEOLOGY AND ITS PLACEMENT IN TURKISH SOCIAL
SCIENCES
ABSTRACT
In this paper an archaeological discipline will be introduced

which theoretically exists in our country for more than 25 years. In
this essay processes of scientific production and policies in this arc-
haeological field will be discussed and suggestions in the regards of
its future in Turkey will be made.
Keywords: Medieval Archaeology, Turkey, Anatolia, Art His-
tory, Archaeology, Social Sciences.
66 ERGÜN LAFLI
KAYNAKÇA
Akyürek, Engin, Sanatın Ortaçağı: Türk, Bizans ve Batı Sanatı Üze-

rine Yazılar, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 1995.
Alp, Oğuz, “Bizans Mimari Plastiğinde Terminolojik Sorunlar”, Sa-
nat Tarihinde Terminoloji Sorunları Semineri I (Mimari ve
Mimari Süsleme): 23-24 Kasım 2001, Filiz Matbaacılık, An-
kara, 2005.
Arık, Rüchan, “Türk Kültürüne Yönelik Arkeolojik Araştırmalar ve
Kubad Abad Kazısı”, Remzi Oğuz Arık Armağanı, Ankara,
1987, s. 71-98.
Baram, Uzi, Archaeology and history, 2004.
Bayındır Uluskan, Seda, Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları,
Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006.
Can, Y., İslam Şehirlerinin Fiziki Yapısı, Türkiye Diyanet Vakfı Ya-
yınları, Ankara, 1995.
Daniel, Glyn, A short history of archaeology, 1991.
Foss, Clive, Byzantine cities of western Asia Minor, Harvard
University, basılmamış doktora tezi, Cambridge, MA, 1972.
Gerrard, Christopher M., Medieval archaeology. Understanding
traditions and contemporary approaches, Routledge, Londra,
2003.
Gilchrist, R./Reynolds, A. (yya.), Reflections: 50 years of medieval
archaeology, 1957-2007, Society for Medieval Archaeology
Monographs 30, Maney, Leeds, 2009.
Grabar, Oleg, İslam Sanatının Oluşumu, Hürriyet Vakfı Yayınları,
İstanbul, 1988.
Haussig, H. W., A history of Byzantine civilization, Thames and
Hudson, Londra, 1971.
YENİ BİR SOSYAL BİLİMLER ALANI: ORTAÇAĞ 67
Hodder, Ian, “Interpretive archaeology and its role”, 1991.

Mcevedy, Colin, Ortaçağ Tarih Atlası, Sabancı Üniversitesi Yayın-
ları, İstanbul, 2010.
Saray, Mehmet, Türk-İran İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Ya-
yını, Ankara, 1999.
Ostrogorsky, G., “Byzantine cities in early middle ages”, Dumbarton
Oaks Papers XIII, 1959, s. 47-66.
Özbayoğlu, Erendiz, “Ortaçağ Arkeolojisi”, Anadolu Araştırmaları
16, 1994, s. 241-245 <http://dergipark.gov.tr/download/article
-file/12632>.
Yalçın, Durmuş vd., Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Cilt I, 7.
Baskı, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2010.
OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E GEÇİŞTE BİLİM ZİHNİYETİ
VE YENİ DÖNEME ETKİLERİ
FAHRİ YETİM1
ÖZET
Modern Türkiye tarihi bir yönüyle, Osmanlı Devleti’nin 19. yüz-

yılda çöküş sürecine girmesiyle birlikte Batı ile yaşanılan zihniyet
düzlemindeki gerilimin hikâyesidir. Genel olarak bu yüzyıla kadar
kadim değerlerine ve geleneksel yapısına dayanarak jeopolitik düz-
lemde denge politikasıyla varlığını sürdürmek isteyen Osmanlı Dev-
leti, bu stratejisinin yanı sıra, özellikle Tanzimat’tan itibaren zihniyet
düzleminde Batılı değerleri referans düzeyine çekerek topyekün bir
reform sürecine girmiştir. Tanpınar’ın ifadesiyle medeniyette makas
değişikliği anlamına gelen ve sonrasında Meşrutiyet hareketleriyle
giderek ivme kazanan bu süreç, son dönemlerde yine zihniyet düz-
leminde ortaya çıkan yeni fikir ve tezlerle birlikte gelişerek sistematik
boyutlara ulaşmıştır. Temelleri pozitivizm, solidarizm ve vulger ma-
teryalizm gibi felsefelerin eklektik yanlarına dayanan ve 19. yüzyıl
bilimciliğini esas alan bu zihniyet, 20. yüzyılda İmparatorluğun kay-
bedilmesi sonucu farklı bileşenleriyle birlikte ulus devletin kurulması
yönündeki temel projeye ve bu projenin bilim ve kültür politikala-
rına büyük ölçüde ilham vermiştir. Cumhuriyet devriminin hedefle-
diği yeni toplum modeli ve insan yapısının da şekillenmesinde rol
oynayan bu zihniyet, Türk modernleşmesi içinde her zaman temel
belirleyici unsur konumunda yer almıştır.
Modern Türkiye’nin kuruluşuna yön veren ve Cumhuriyet dö-
neminde radikal sayılabilecek bir anlayışla uygulanan bu “yeni” bilim
zihniyetinin karakteristik taraflarının ortaya konulması, Türk mo-
1 Doç. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, fye-
tim@ogu.edu.tr
70 FAHRİ YETİM
dernleşmesinin doğasına, yeni dönemde ulus-devlet açısından ulaşıl-

mak istenilen hedeflerin ve bunların değerlendirilmesine yeni bakış
açıları kazandıracaktır. Çalışmada, dönemin bilim-kültür politikala-
rının yer aldığı hükümet programları, resmi yayınlar ve ilgili litera-
türden yararlanılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Türk Modernleşmesi, Bilim, Zihniyet, Cum-
huriyet.
OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E GEÇİŞTE BİLİM 71
ZİHNİYETİ VE YENİ DÖNEME ETKİLERİ
SCIENTIFIC THOUGHT DURING THE PERIOD OF

TRANSITION FROM THE OTTOMAN EMPIRE TO THE
REPUBLICAN TURKEY
ABSTRACT
The History of Modern Turkey, in one respect, is the story of

mental clashes with the Western World during the collapse of the
Ottoman State. Having maintained its ancient values up the present
century and striving to secure its geo-political survival by means of a
policy of balance of power backed by its traditional structure, the Ot-
toman state, especially starting from the Tanzimat Era, began to
adopt the Western values and set about an overall reformation pro-
cess. Described as a switch of civilization by Tanpınar and gaining
momentum after the proclamation of Second Constitution, the re-
form process was further supplemented by prevailing mental views
and theories which now came to be a systematic process. The menta-
lity behind this process, which rests on the 19th century scientism
and relies upon the eclectical aspects of such philosophical theories
as positivism, solidarism and vulgar materialism, after the collapse of
the Empire in the 20th century, together with its other components,
becama pronouncedly a source of inspiration for the foremost Pro-
ject of founding a national state as well as the scientific and cultural
policies thereof.
To bring into forward the characteristic aspects of this “new” sci-
entific mentality, which acted as a guide for the establishment of Mo-
dern Turkey and was applied radically, so to speak, under Republi-
can regime, would acquire new perspectives regarding the make-up
of Turkish modernization and the goals targeted as part of the Pro-
ject of nation-state.
Keywords: Turkish Modernisation, Scientific, Thought, Repub-
lic.
72 FAHRİ YETİM
KAYNAKÇA
ADIVAR, A. Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul 1970.

ADIVAR, A. Adnan, “Türkiye’de İslami ve Batılı Düşüncelerin Etki-
leşimi”, Türkiye’de İslam ve Laiklik, İstanbul 1995.
AKYOL, Taha, Bilim ve Yanılgı, İstanbul 1997.
ARAR, İsmail, Hükümet Programları, 1920-1965, İstanbul 1968.
ARSLAN, Ahmet, “Atatürk ve Çağdaş Uygarlık” Ege Üniversitesi Sos-
yal Bilimler Dergisi, S. 2 (1981).
ARSLAN, Hüsamettin, “Pozitivizm”, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu,
(Haz: Sabahattin Şen), İstanbul 1995.
ARSLAN, Hüsamettin, “Aydınlanmış Devlet Himayesinde Bilim:
1933 Üniversite Devrimi ve Sürgün Alman Bilim Adamları”,
Aydınlanma, M.Ü. Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 13-14 (Eylül
2003).
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.II, Ankara 1989.
BELGE, Burhan Asaf, “Arkada Kalan Darülfünun”, Kadro, S. 8
(Ağustos 1932).
BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul 1978.
CORNFORTH, Maurice, Pozitivizm, İstanbul 2012.
CORNFORTH, Maurice, Pozitivizme ve Pragmatizme Karşı Felsefeyi Sa-
vunmak, (Çev: Tonguç Ok), İstanbul 2006.
FINDIKOĞLU, Ziyaeddin F., “Türkiye’de İlmi ve Felsefi Hayatın
İnkişafı Şartları”, Çığır, S. 5, Ankara 1938.
FINDIKOĞLU, Ziyaeddin Fahri, “Türkiye’de Pozitivizmin Tarih-
çesi,” Ülkü, S. 89 (Temmuz 1940).
GÜNEŞ, İhsan, Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Hükümetler Prog-
ramları ve Meclisteki Yankıları (1908-1923), İstanbul 2012.
OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E GEÇİŞTE BİLİM 73
ZİHNİYETİ VE YENİ DÖNEME ETKİLERİ
HANİOĞLU, M. Şükrü, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Zihniyet, Siyaset ve

Tarih, İstanbul 2006.
IŞIN, Ekrem, “Osmanlı Materyalizmi”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Tür-
kiye Ansiklopedisi, C. İstanbul 1983.
KOÇ, Emel, “Klasik Materyalizm ve Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi
ve İlk Yansımaları”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, S. 2, (Kasım 2009).
KORLAELÇİ, Murteza, Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi, İstanbul 1986.
MAHÇUPYAN, Etyen, Zihniyet Yapıları ve Değişim, İstanbul 2000.
MAHÇUPYAN, Etyen, Türkiye’de Merkeziyetçi Zihniyet, Devlet ve Din,
İstanbul 1998.
MARDİN, Şerif, “Batıcılık”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklo-
pedisi”, C. I, İstanbul 1983.
MARDİN, Şerif, “Yenileşme Dinamiğinin Temelleri ve Atatürk”,
Çağdaş Düşüncenin Işığında Atatürk, İstanbul 1983.
MAYOR, Federico-Augusto Forti, Bilim ve İktidar, Ankara 1997.
ÖZÇELİK, Ayfer, “Bir Sosyal Darwinist/Materyalist Dergi: Mehtab
ve Osmanlı’da Toplumsal Değişim”, Türk Tefekkür Dünyası Bilgi
Şöleni 6-7 Aralık 2012 Denizli, C.II, İstanbul 2015.
TEZCAN, Mahmut, Atatürk ve Eğitim, Ankara 1992.
TİMUR, Taner, “Atatürk ve Pozitivizm”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye
Ansiklopedisi, C. I, İstanbul 1983.
http://derinsular.com/erken-cumhuriyet-ideolojisi-ve-vulgermateryalizm-
2-m-sukru-hanioglu/
TARİHTEN BUGÜNE TÜRKİYE-AFGANİSTAN BİLİMSEL VE
TEKNOLOJİK İŞBİRLİĞİNE DAİR
Firuz FEVZİ1 - Hasan CANKURT2
ÖZET
Yıllarca iç savaşla boğuşmuş Afganistan, bilimden ve bilimsel bil-

giden uzak kalmıştır. Bu süre zarfında dünyanın birçok ülkesine gi-
den bilim adamları ve bilime gönül vermiş kişiler iç savaş nedeniyle
ülkesine geri dönmemiştir ya da dönememiştir. Ülkedeki bilim gö-
çünün en çok 1992-1996 yılları arasında olduğu anlaşılmaktadır. İç
savaş ve kargaşa dönemi, Taliban terör örgütünün başkent Kabil’i
ele geçirmesi ile başlamıştır. 2001 yılında ABD’nin desteği ile yeni
kurulan Afgan devleti çok uluslu bir barış gücü ile desteklenmekte-
dir. Çok uluslu barış gücü içerisinde Türk ordusuna ait birlikler de
bulunmaktadır. Türkiye ve Afganistan’ın aralarındaki uzak mesafeye
rağmen Osmanlı Devleti döneminde atılan temelin sağladığı yakınlık
vesilesiyle Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinde
Türk devleti, bu kardeş ülkede etkili faaliyetlerine devam etti. Tür-
kiye’den Afganistan'a görevlendirilen çeşitli alanlardaki uzman kad-
rolar ve teknisyenler yaptıkları görevlerde Türkiye'nin tecrübelerini
aktardılar. Nato’ya bağlı barış gücünün yönetimini Türk ordusunun
almasına ilaveten Kabil ve bazı şehirlerde açılan Türkoloji bölümleri,
Yunus Emre Enstitüsü’nün ve TİKA’nın bilimsel ve teknik faaliyet-
leriyle eğitim konusundaki paylaşımları son yıllarda Türkiye’nin Af-
ganistan’daki etkisine ivme kazandırmıştır.
Türkiye’nin kuruluş yıllarında etkisini artıran ve günümüzde ge-
lişmesini devam ettiren Türkiye-Afganistan arasındaki bilimsel, tek-
nolojik ve eğitimsel işbirliğine değineceğiz, söz konusu işbirliğinin
günümüze yansıması noktasında değerlendirmelerde bulunacağız.
1 Öğretim Görevlisi, Kabil Devlet Üniversitesi Türkoloji Bölümü, firuz6262@gmail.com

2 Bilim Uzmanı-Türkçe Öğretmeni, cankurt_hasan@hotmail.com
76 FİRUZ FEVZİ - HASAN CANKURT
Ayrıca Afganlıların ve Afganistan’ın kardeş Türkiye devletinden bek-

lentilerine yer vereceğiz.
Anahtar Kelimeler: Afganistan, Türkiye, Bilim, Teknoloji.
TARİHTEN BUGÜNE TÜRKİYE-AFGANİSTAN BİLİMSEL 77
VE TEKNOLOJİK İŞBİRLİĞİNE DAİR
SCIENTIFIC AND TECHNOLOGICAL COOPERATION

BETWEEN TURKEY AND AFGHANISTAN FROM PAST TO
PRESENT
ABSTRACT
Afghanistan, which has struggled with civil war for years, has
been away from science and scientific knowledge. During this time,
the scientists and volunteers who went to many countries of the
world did not return to their country due to civil war.It is unders-
tood that science migration in the country is mostly between 1992
and 1996.The period of civil war and chaos started with the capture
of the capital Kabul by the Taliban terrorist organization.The Afghan
state, founded in 2001 with the support of the United States, is sup-
ported by a multinational peacekeeping force. There are also Tur-
kish army units with multinational peacekeeping power. Despite the
distances between Turkey and Afghanistan, the Turkish state conti-
nued its effective activities in this brotherly country during the peri-
ods of National Struggle and Republic of Turkey, due to the
proximity of the foundations of the Ottoman Empire.Expert staff
and technicians in various fields assigned to Afghanistan from Tur-
key transferred the experiences of Turkey.In addition to the Turkish
army taking over the administration of the peace power of NATO,
the Turcology departments in Kabul and some cities, the Yunu-
sEmre Institute and the sharing of education with scientific and tech-
nical activities of TIKA have accelerated Turkey's influence in Afgha-
nistan in recent years.
We will refer to the scientific, technological and educational co-
operation between Turkey and Afghanistan, which has increased the
influence of Turkey in its foundation years and continues to develop
today, and we will be at the point of day-to-day reflection of this co-
operation. We will also include Afghans and Afghanistan’s expectati-
ons from the Turkish state.
Key Words: Afghanistan, Turkey, Science, Technology.
KAYNAKÇA
DAĞPINAR, Mehmet Ali Fuat, “Afganistan‟da Mülkiye”, Mülkiyeliler

Birliği Dergisi, C.6, Nisan-Haziran 1976.
FEVZİ, Firuz-CANKURT, Hasan, “Afganistan’da Türkoloji ve Türkçe
Çalışmaları Hakkında Bir Araştırma”, Celal Bayar Üniversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:11, Sayı:2, Ağustos, Manisa 2013.
GÜRSOY, Göker, Emanullah Han Döneminde Afganistan İçin Bir
Model: Türkiye, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Tarih Anabilim Dalı, Cumhuriyet Tarihi Bilim Dalı, Yayınlan-
mamış Yüksek Lisans Tezi, Dan. Erdal Açıkses, Elazığ 2011.
HAYRİ, Nursultan, Afganistan’da Türkçe Eğitiminin Tarihi, Gazi Üni-
versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Li-
sans Tezi, Dan. Erol Barın, Ankara 2007.
İMAMHOCAYEV, Rahman Hoca,“Afgan Aydını ve Yazarı Mahmut
Tarzi ve Osmanlı-Türkiye”, akt. Osman Mert, Atatürk Üniversi-
tesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 20, Erzu-
rum 2002.
KILIÇASLAN, Ekrem, NATO’nun 2001 Afganistan Müdahalesinde
Türk Silahlı Kuvvetlerinin Rolü, Bilecik Şeyh Edebali Üniver-
sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yöne-
timi Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dan. Yavuz
Cankara, Bilecik 2017.
KİREN, Akın, Afganistan’ın Yeniden Yapılandırılmasında Tür-
kiye’nin Rolü (2001-2011), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilim-
ler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Anabilim
Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dan. İrfan Çiftçi, İstan-
bul 2012.
KÖÇER, Köçer, “Afganistan’ın Yenileşme Çabasında Atatürk’ün Düşün-
celerinin Yolu”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 4, Yıl: 2008.
TARİHTEN BUGÜNE TÜRKİYE-AFGANİSTAN BİLİMSEL 79
VE TEKNOLOJİK İŞBİRLİĞİNE DAİR
MUSA, Farid Ahamat, Atatürk Dönemi Türkiye-Afganistan Müna-

sebetleri ve Afganistan’ın Modernleşme Çabaları, Süleyman
Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve
Sanatları Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dan.
İsmail Hakkı Göksoy, Isparta 2004.
ÖZLÜ, Hüsnü, “Türk-Afgan Dostluk ve İşbirliği Anlaşması Kapsamında
Atatürk Dönemi Türkiye-Afganistan İlişkilerine Bakış”, Uluslararası
Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 8, Yıl: 2012.
ÖZMEN, Süleyman, Mahmud Tarzî’nin Hayatı, İnkılapçılığı ve Fa-
aliyetleri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Ensti-
tüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Dan. Mahmut İhsan Özgen, İs-
tanbul 2008.
ÖZTÜRK, Rıdvan, “Afganistan’da Türkçe Basının İlk Temsilcisi: Yulduz
Gazetesi”, Türk Dünyası 42. Sayı.
RAHİMİ, Mohammad Rahim Türkiye ve Afganistan’da Modern-
leşme Tecrübeleri Mustafa Kemal Atatürk ve Amanullah Han
Devirlerinin Karşılaştırmalı Bir Analizi, Kocaeli Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı
Siyasi Tarih Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
Dan. Gül Ceylan Tok, Kocaeli 2015.
RASULİ, Khalilullah 1991 Yılından Günümüze Kadar Afganistan
ve Türkiye İlişkileri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens-
titüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yük-
sek Lisans Tezi, Dan. Çağrı Erhan, Ankara 2008.
YAŞAR, Bülent, Atatürk Dönemi Türk-Afgan İlişkileri, İnönü Üni-
versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarihi Anabilim Dalı, Basıl-
mamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya 2016.
YAZICI, Orhan, “Afganistan’ın Bağımsızlığını Kazanmasında Mahmud
Tarzî ve Sirâcü’l-Ahbâr Gazetesinin Rolü”, Türk Dünyası Araştır-
maları Dergisi, Sayı: 193, Ağustos 2011.
YILDIZ, Mehmet, Afganistan’ın Yeniden İnşasında Türkiye’nin

Rolü (2001-2011), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-
tüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Dok-
tora Tezi, Dan. Giray Saynur Derman, Sakarya 2014.
YILMAZ, Aliye, “Amanullah Han’ın Islahatları ve Atatürk”, Süleyman
Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler
Dergisi, Sayı:21, Isparta Mayıs 2010.
İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ ALANINDA ALEVİLİK
ÜZERİNE YAPILAN ALAN ÇALIŞMALARININ BİLİM
ÜRETİMİNE KATKISI
FEVZİ RENÇBER1
ÖZET
Geçmişten beri Anadolu’da yaşanılagelen Alevîlik ve Bektaşîlik

örf, adet, gelenek ve görenekleriyle islam mezhepleri tarihi alanında
araştırılmaya ihtiyaç duyulan konulardan biri haline gelmiştir.
Alevîlik tartışmaları günümüz Türkiye’sinde tüm canlılığı ile devam
ederken Alevîler ve Alevîlik konusunda türlü yorumlar yapılmakta-
dır. Buna ilaveten Alevîlik hakkında yapılan çalışmalara baktığı-
mızda bu çalışmaların çoğunun ilmi kıstaslar esas alınmadan oluştu-
rulduğunu, büyük çoğunluğunda sübjektif değerlendirmeler yapıl-
dığını ve bu çalışmalarla Alevîliğin asılsız inanç ve temellere dayan-
dırılarak konumlandırılmaya çalışıldığını görmekteyiz. Alevîlik algısı
içerisindeki farklı yaklaşımların birbiriyle uyuşmayan geleneksel uy-
gulamaları ve yöreden yöreye farklılık gösteren ibadet şekilleri ile
inanç unsurlarını bünyesinde barındırması Alevîlik üzerine bilimsel
nitelikli alan araştırmalarının yapılması zorunlu kılmaktadır. Gele-
neksel Anadolu Alevîliği, Alevîliği yaşayan ve yaşatanlardan öğreni-
lerek inanç, ibadet, kültür ve ahlâk ilkeleri esas alınarak tarihsel ve
güncel boyutlarıyla incelenmelidir. İlahiyat Fakültelerinde Alevîlik
üzerine yaklaşık olarak 80-90 arası yüksek lisans çalışması yapıldığı
görülmüştür. Sadece İslam mezhepleri tarihi alanında ise, ulaşabil-
diğimiz kadarıyla alan çalışması olarak yaklaşık 22 adet yüksek lisans
tezi bulunmaktadır. Yine ilahiyat fakültelerinde yaklaşık olarak 20-
25 arası doktora çalışması yapıldığı görülmüştür. Ancak islam mez-
hepleri tarihi anabilim dalında ulaşabildiğimiz kadarıyla alan çalış-
ması olarak yaklaşık altı adet doktora tezi bir adet kitap olmak üzere
1 Yrd. Doç. Dr., Şırnak Üniversitesi, fevzirencber@hotmail.com

82 FEVZİ RENÇBER
toplam 7 adet çalışma bulunmaktadır. Alevîlik üzerine araştırma ya-

pan batılı araştırmacıların aksine günümüz Türkiye’sinde belli bir
döneme kadar tarihsel ve güncel boyutlarıyla Alevî-Bektaşî topluluk-
lar üzerine akademik çalışmaların yapılmamış olması bir eksiklik ola-
rak değerlendirildiğinde yapılan alan çalışmalarının bilim dünyasına
verdiği katkı muhakkak tartışılmazdır. Bizde bu çalışmamızda yük-
sek lisans ve doktora seviyesinde Alevîlik hakkında yapılan alan araş-
tırmalarının bilim üretimine olan katkılarını tartışacağız.
Anahtar Kelimler: İslam Mezhepleri Tarihi, Alevîlik-Bektaşîlik,
Alan Çalışmaları, Bilgi Üretimi, Bilim Politikaları.
İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ ALANINDA ALEVİLİK 83
CONTRIBUTION OF CASE WORK CONDUCTED ON

ALEVISM STUDIES TO SCIENCE PRODUCTION IN THE
HISTORY OF ISLAMIC SECTS
ABSTRACT
From past to present, Alevism and Bektashism, which have lasted

in Anatolia has become one of the topics that need to be investigated,
with mores, customs and traditions in the history of Islamic sects.
Whilst the controversy of Alevism lasting with all its vitality in today's
Turkey, Alevism and Alawiyyun are being interpreted which varied.
In addition, when we are examined at the study conducted on Ale-
vism, we observed that most of these studies are written without re-
gard to scientific criterion, subjective evaluations are made in the
majority of cases and Alevism is being tried to be positioned with
these studies based on unfounded beliefs and bases. With the incom-
patible traditional practices of the different approaches in the Ale-
vism perception and the different forms of worship that are different
from the locals, and the inclusion of belief elements within it, is ne-
cessary to conduct scientific researches on Alevism. The traditional
Anatolian Alevism is to be learned from living and living Alevism and
studied with historical and current dimensions based on faith, wors-
hip, culture and morality principles. Approximately 80-90 graduate
studies on Alevism have been pursued in the Faculty of Theology, As
for that only in the history of Islamic sects, as far as that we can be
able to reached there are about 22 masters thesis as case studies. It
has also been observed that about 20-25 doctorate study have been
pursued in the Faculty of Theology. However, as far as we can attain
in department of history of islamic sects, as a case study, there are a
total of 7 studies including a doctoral dissertation and one book. Un-
like western researchers those who do conduct a study on Alevism,
in cases where it is considered as a deficiency, the fact that academic
studies on Alevîsm-Bektashism communities have not been carried
out, with historical and current dimensions up to a certain period in
today's Turkey, the contribution of the case studies made to the
84 FEVZİ RENÇBER
world of science is definitely noncontestable. In our study, we are

going to discuss case study conducted on Alevism contributions to
science production at the master and doctorate level.
Keywords: History of İslamic Sects, Alevism-Bektashism, Case
Studies, Knowledge Generation, Science Policy.
İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ ALANINDA ALEVİLİK 85
KAYNAKÇA
Arseven, Ali D., Alan Araştırma Yöntemi: (İlkeler, Teknikler, Örnekler),

Kadıoğlu Matbaası, Ankara 1993.
Bozkuş, Metin, Sivas Alevîliği, Fakülte Kitabevi, Isparta-2006.
Bulut, Halil İbrahim, İslam Mezhepleri Tarihi, Diyanet İşleri Başkan-
lığı Yayınları, Ankara-2016.
Engin, İsmail, “Alevîlik ve Bektaşîlik Araştırmalarında Yöntem, Yak-
laşım Sorunu”, I. Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu
Bildirileri, Ankara -1999, s. 121-123.
Rençber, Fevzi, Hakk Muhammed Ali Aşkı : “Adıyaman Alevîleri”, Gece
Kitaplığı, Ankara-2014.
Üçer, Cenksu, Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik, Ankara Okulu Ya-
yınları, Ankara- 2005.
Üzüm, İlyas, Günümüz Alevîliği, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul
1997.
Üzüm, İlyas, Günümüz Bulgaristan Alevîliği : “Ne Heybeli Ne Torbalı”,
Horasan Yayınları, İstanbul-2005.
Üzüm, İlyas, İnanç Esasları Açısından Türkiye'de Caferilik, Basılmamış
Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul-1993.
Yaman, Ali, “Alevîlik ve Bektaşîlik Alanında Üniversitelerde Gerçek-
leştirilen Akademik Çalışmalara İlişkin Genel Bir Değerlen-
dirme”, Alevî ve Bektaşî Yayınlarının Temel Sorunları, Çözüm Öne-
rileri, Ilgaz-2010, s. 34-35.
Yıldız, Harun, Anadolu Alevîliği Amasya Yöresi Bağlamında Bir İnceleme,
Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2014.
Yılmaz, Hüseyin, Alevî- Sünni Diyaloğu -Din Eğitimi Açısından Bir De-
ğerlendirme, Asitan Yayıncılık, İstanbul-2011.
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp, 05-07-2017.
BİLGİ ÜRETİMİNDE EĞİTİM VE ZİHİNSEL DEĞİŞİM
FİRDEVS GÜNEŞ1
ÖZET
Günümüzde ülkelerin, toplumların ve kurumların en önemli

zenginlik kaynağı ve temel girdisi, insanın zihninde üretilen bilgi ola-
rak görülmektedir. Bilgi çağında İnsan bilgiyi üreten, depolayan,
kullanan, yeniden üreten bir varlık özelliği taşımaktadır. Bunun için
bilgi üretimine uygun bir eğitime ağırlık verilmektedir. Eğitim, de-
ğişme ve gelişme olmak üzere iki temel süreci kapsamaktadır. Eğitim
değişmeyi değişme de gelişmeyi gerektirmektedir. Eğitim sürecinde
bireyin bilgi, davranış ve zihninde değişme olmasına çalışılmaktadır.
Günümüzde uygulanan yapılandırıcı yaklaşıma göre öğrenme zihin-
sel bir değişmedir. Bu değişim önce zihinde başlamakta ardından
davranış ve tutumlara yansımakta ve zamanla kalıcı olmaktadır. An-
cak her öğrenme etkinliği bir değişimle sonuçlanmamaktadır. Gele-
neksel yaklaşımda bilgi aktarma, ezberleme ve tekrarlama yoluyla
öğrenmeye ağırlık verilmektedir. Bu uygulama sıfır düzey öğrenme
olarak değerlendirilmekte, bireyin zihin ve davranışlarında bir de-
ğişme olmamaktadır. Ülkemizde çoğu eğitim kurumunda öğrenciler
geleneksel öğrenme türlerine yönlendirilmekte, bu durum öğrenci-
lerin dil ve zihinsel becerilerinin yeterince geliştirilememesine neden
olmaktadır. Öğrenciler öğrendiklerini kısa sürede unutmakta, bilgiyi
uygulamaya aktarma ve bilgi üretiminde istenilen düzeye ulaşılama-
maktadır. Bu çalışmada bilgi üretim sürecinde eğitimin görev ve rol-
leri, öğrencilere kazandırılacak beceriler, öğrenme ve öğretme süreci
üzerinde durulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Bilgi Üretimi, Eğitim, Zihinsel Değişim.
1 Prof. Dr., Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, firdevs.gunes@gmail.com

88 FİRDEVS GÜNEŞ
EDUCATION AND MENTAL CHANGE IN INFORMATION

PRODUCTION
ABSTRACT
Today, the most important source of wealth and basic input of

organizations, communities and countries is the knowledge form in
human beings mind. In knowledge era, the man is a being who can
produce, save, use and reproduce the knowledge. For this, an app-
ropriate training is given to produce information. Education inclu-
des two basic processes which are change and improvement. Educa-
tion necessitates improvement and also improvement does educa-
tion. Therefore, the individuals’ knowledge, performance and minds
are tried to change in education process. According to the construc-
tivist approach recently applied approach, learning in mental
change. This change firstly begins in minds and then reflects beha-
viors and attitudes and becomes permanent eventually. However, all
learning activities do not result in change. In traditional approach,
transforming knowledge, memorization and learning by repeating
are insisted on. This kind of learning is evaluated as learning at the
level of zero and there is not any change on the individuals’ minds
and behaviors. In most education organizations in our country, the
students are directed to traditional learning; hence, the individuals’
language and mental skills cannot be improved effectively. Students
forget their learning in a short time and can not reach the required
level in transferring knowledge to practice and producing informa-
tion. İn this study, the duties and roles of education in knowledge
production process, skills to be gained to students, learning and te-
aching process are emphasized.
Keywords: Knowledge Production, Education, Mental Change.
BİLGİ ÜRETİMİNDE EĞİTİM VE ZİHİNSEL DEĞİŞİM 89
KAYNAKÇA
Basque,J., Rocheleau,J., Winer,L.,(1998).Une Approche Pédagogique

Pour l’école İnformatisée, École informatisée Clés en main du
Québec inc.
Bateson, G. (1977). Vers une écologie de l’esprit, Paris: Le Seuil
Baumard, P. et Starbuck, W. H. (2002). La connaissance dans les organi-
sations. http://www.iae.univ-aix.fr/cv/baumard/BaumardStar-
buckConnaissance.pdf. adresinden 18 Ekim 2016 tarihinde
erişilmiştir.
Berthon, B. (2003). Pour une approche globale du transfert de connaissance:
une illustration empirique à l'intra-organisationnel. Actes de la 12 eme
Conférence de l'Association Internationale de Management Stratégique
(Les Côtes de Carthage, 36 juin 2003).
Bissonnette, S.et Richard, M. (2001). Comment construire des compétences
en classe,Montréal: Chenelière / McGraw-Hill
Bissonnette, S. ve Richard, M. (2005). Les trois phases du processus
d’apprentissage, La pédagogie, Théories et pratiques de l’Antiquité à
nos jours, Gaëtan Morin éditeur, Montréal : Chenelière Éduca-
tion
Bronckart, J-P. (2009). La notion de compétences est-elle pertinente en édu-
cation ? (Extrait du L'école démocratique), http://www.skolo.org/
spip.php?article1124 adresinden 12 Ocak 2016 tarihinde erişil-
miştir..
Gagnon, K. (2001). Le transfert des savoırs enseıgnants entre les enseignants
expérimentes en fın de carrıère et les enseıgnants novıces au collégıal :
ıdentıfıcatıon des moyens de transfert à privilégier en fonctıon des savoırs
à léguer, Mémoire Présente Comme Exigence Partielle De La
Maitrise En Science Politique, Université Du Québec A Montréal
Güneş, F.(2012).Bologna Süreci ile Yükseköğretimde Öngörülen
Beceri ve Yetkinlikler. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1),1-9.
90 FİRDEVS GÜNEŞ
Güneş, F. (2014,a).Eğitimde Temel Kavramlar ve Çağdaş Yönelim-

ler, Eğitim Bilimine Giriş, Editör F.Güneş, Pegem A Yayınları
Güneş, F. (2014,b).Tanım ve Kavramlar, Öğretim İlke ve Yöntemleri,
Editör F.Güneş, Pegem A Yayınları
Güneş, F.(2015).Eğitim ve Zihinsel Değişim (Education and Mental
Change),Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi/Bartın
Unversity Journal of Faculty of Education, 4 (1), 1-20.doi-
number: 10.14686/BÜEFAD.2015111011
Hilaricus, J. (2007).Une revue critique de la littérature sur les transferts de
connaissances CEREGMIA, UniversitédesAntilles et de la Gu-
yane, Cédex France.
Landry, R. et coll. (2007). Élaboration d'un outil de transfert de con-
naissances destiné aux gestionnaires en éducation: rapport de
la revue systématique des écrits. Working Paper– Document de
travail no 2007-04. Chaire FCRSS-IRSC sur le transfert de con-
naissances et l'innovation: 61 p.
Meirieu, P.et Develay, M.(1996). Le transfert des connaissances, Lyon,
C.R.D.P. de Lyon.
Mercier, D. (2007). Le transfers informel des connaissances tacites chez les
gestionnaires municipaux en situation de coordination,.Thèse de
doctorat, Montréal, Université de Montréalç
Perrenoud, P. (1999). Dix nouvelles compétences pour enseigner, Paris:
ESF.
Perrenoud, P.(2004). Evaluer les compétences, Educateur, n° spécial,
mars, 8-11.
Reboul, O.(1980).Qu’est-ce qu’apprendre ? (Pour une philosophie de l’en-
seignement), Paris, Col. L’Éducateur, N° 75, P.U.F.
Rezeau, J.(2014).Qu'est-ce qu'apprendre ?,joseph.rezeau.pagesperso-
orange.fr/...adesinden erişilmiştir.
BİLGİ ÜRETİMİNDE EĞİTİM VE ZİHİNSEL DEĞİŞİM 91
Tardif, J. (1997). Pour un enseignement stratégique.Montréal: Editions-

Logiques.
Tardif, J.(1999). Le transfert des apprentissages. Montréal, Éditions Lo-
giques.
TÜRKİYE’DE ASKER VE ASKERÎ KURUMLARIN TÜRK
BİLİM HAYATINA KATKILARI
HAMİT PEHLİVANLI1
ÖZET
Türk Askerlik tarihinde önemli kırılma noktalarından biri 2.

Meşrutiyet’in ilanıdır. 1908’den sonra Erkan-ı Harbiye-i Umumiye
Riyaseti’nin yenileşme çalışmalarına devam etmesi çerçevesinde as-
keri neşriyata verdiği önem ve yapılan yayınlar hakkında bilgi veri-
lecektir. Devamında Cumhuriyet Döneminde de devam eden askeri
neşriyatın seyri üzerinde durulacaktır. Osmanlıdan Cumhuriyete as-
keri neşriyatın durumu ve mukayesesi yapılacaktır. Ayrıca bazı asker
kişilerin çalışmaları üzerinden asker kişilerin Türk bilim hayatına
katkıları üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Genelkurmay, Askerî Neşriyat, İttihat ve Te-
rakki, Erkan-ı Harbiye-i Umumiye, Kara Kuvvetleri, Hava Kuvvet-
leri, Deniz Kuvvetleri.
1 Prof. Dr., Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, hamitoba@ya-
hoo.com
94 HAMİT PEHLİVANLI
CONTRIBUTIONS OF MILITARY AND MILITARY

ORGANIZATIONS TO TURKISH SCIENCE LIFE IN TURKEY
ABSTRACT
One of the important fragility points in the history of Turkish

military service has been the declaration of the 2nd Constitutional
Monarchy. After 1908, information about the importance of military
publications will be given on the continuation of renewal studies of
Erkan-i Harbiye-i Umumiye Riyaseti and its publications. The fol-
lowing will focus on the navigation of military publications still un-
derway during the Republican Period. The situation and comparison
of Ottoman-Turkish military publications will be done. It will also
focus on the work of some military personnel and the contributions
of military personnel to Turkish science.
Keywords: General Staff, Military Communication, Unity and
Progress, Operation of General Offices, Land Forces, Air Forces, Na-
val Forces.
SOSYAL BİLİMLER ALANINDA BİLGİ ÜRETİMİNİN
YEGÂNE AKADEMİK BİÇİMİ MAKALE MİDİR?
HASAN HÜSEYİN BAHADIR
ÖZET
Günümüz dünyasının hızına yetişebilmek pek kolay değildir.

Global bir köye dönüşmüş bu dünyada, her şey kısa süre içinde ya-
yılmakta sonra hemen eskiyip unutulmaktadır. “Katı olan her şeyin
buharlaştığı” şimdiki zamanlarda bilgiyle kurduğumuz ilişkide de
önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Bilgi çok kısa süre içerisinde
yayılmakta, daha niteliği anlaşılmadan tedavülden kalkıp yok olmak-
tadır. Hepimize hemen her gün radyodan, televizyondan, bilgisayar-
dan, cep telefonundan bir yığın bilgi boca edilmektedir. Günümüzde
bilginin değerini işlevselliği, kullanılabilir oluşu belirlemektedir. Du-
rum böyle olunca ölçülebilirlik önem kazanmaktadır. Çünkü ölçebil-
mek mukayeseye olanak sağlamaktadır, böylece neyin faydalı ya da
iyi, neyin işe yarar olmadığını kestirme imkânı doğmaktadır. Günü-
müz dünyasında, istatistiki verilerin nesnel bilgiye tekabül ettiğine
dair bir ön kabul vardır. Toparlarsak, zamanımızda bilgi için iki şeyin
önemli olduğunu söyleyebiliriz: Kullanışlılık ve ölçülebilir oluş. Bu
ikisi uygulamalı bilimler alanında kullanabilir, ancak sosyal bilimler
söz konusu olduğunda durum biraz karmaşıklaşmaktadır..
Uygulamalı bilimler alanında pek sık karşılaştığımız, bilimin ken-
disini teknoloji ile görülebilir kılması sosyal bilimler alanında müm-
kün olmamaktadır. Ayrıca sosyal bilimlerin herhangi bir alanındaki
bilginin kullanışlı olması her zaman imkân dahilinde değildir. Örne-
ğin düşünme ve bilgiyi arama çabası olan felsefenin çoğu zaman elle
tutulur, gözle görülür bir faydası bulunmamaktadır. Ancak dünya-
 Yüksek Lisans Öğrencisi, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası
İlişkiler Bölümü, hasanhuseyin.bahadir@gmail.com

96 HASAN HÜSEYİN BAHADIR
daki gelişmelere paralel ülkemizde de sosyal bilimler, gittikçe uygu-

lamalı bilimlerin metotları ile bilgi üretimi yapmakta, ürettiği bilgi-
nin işlevsel ve ölçülebilir oluşuna dikkat etmektedir. Bu anlamda
amansız bir yarış sürdürülmektedir. Ölçüldüğünü bilen akademis-
yen entelektüel gayretinin semeresini istenilen formda ortaya koy-
mak zorundadır. Aksi durumda ölçebilmek mümkün değildir, ölçü-
lemeyen bilgi ve gayretin de akademisyenin kariyerine bir katkısı bu-
lunmamaktadır. Öyleyse akademisyen çokça üretmelidir, ayrıca ya-
rışta geri kalmamak için bunu kısa zamanda yapmalıdır. Dolayısıyla
günümüzde akademisyen sürekli olarak yeterlilik kaygısı taşıyan,
akademinin ölçülebilirlik kriterlerinin, başında Demokles’in kılıcı
gibi sallandığı, zamanı az, sıkıntısı bol bir insandır.
Sosyal bilimler alanındaki akademik çalışmalarının neticesini
tıpkı uygulamalı bilimlerde olduğu gibi makale olarak ortaya koy-
mak zorundadır. Günümüzde akademik çalışmaların kahir ekseri-
yeti makale formunda gerçekleşmektedir. Kişisel bir gayret olan dü-
şünme faaliyeti neticesinde ortaya çıkan makalelerden, bu kişisel iz-
ler hızla silinmektedir. Başlangıçta bunun nesnellik için gerekli ol-
duğu düşünülse de gittikçe birbirine benzeyen, aynı cümle kalıpla-
rını, aynı biçimde kullanan hatta aynı zaman kipinde cümleler kuran
bir akademik yazın ortaya çıkmıştır. Oysa sosyal bilimcinin serbest
zamana, düşündüğünü kendi istediği gibi ifadeye ihtiyacı vardır.
Çalışmamız, sosyal bilimlerde tefekkürün yegâne imkânının ma-
kale olup olmadığı üzerine yoğunlaşmaktadır. Telif ve tercüme is-
tisna edilirse, makale dışında bir formda bilgiyi üretebilmenin sosyal
bilimler için olanaklı olup olmadığını tartışmaktadır. Söz gelimi
Nermi Uygur, akademik uğraşısının ve tefekkürünün semerelerini
denemeler şeklinde ortaya koymuştur. Yine bir başka isim Paul Fe-
yerabend, bilgi felsefesi üzerine tartışmalarını tıpkı Platon gibi diya-
log şeklinde yazmıştır. Her iki ismin kendini ifade konusundaki bu
arayış ve çabaları günümüzün sosyal bilim anlayışını bir kez daha
sorgulamamız gerektiğini düşündürmektedir.
Anahtar Kelimeler: Bilgi, Uygulamalı Bilim, Sosyal Bilim, Ma-
kale, Düşünce.
SOSYAL BİLİMLER ALANINDA BİLGİ ÜRETİMİNİN 97
IS ARTICLE THE SOLE ACADEMIC WAY OF INFORMATION

PRODUCTION IN SOCIAL SOCIENCES FIELD?
ABSTRACT
It is not easy to keep up with today’s world. In this world trans-

formed into a global village, everything spreads swiftly, then be-
comes old and is forgotten. In current times when “All that is solid
melts into air”, crucial changes arise in the relationship we established
with information. Information circulates in a very short span of time
and it goes out of date while its quality is not fully comprehended
yet. We all are exposed almost every day to a lot of information via
radio, television, computer, mobile phones. Nowadays, the value of
information is assessed by its functionality, practicality. Thus, meas-
urability gains importance since measuring enables to compare and
to identify what useful, good, benefit is. There is a postulate today
that statistical data corresponds to objective information. In sum, two
factors are significant for information: practicality and measurability.
These two factors are in use in applied sciences, but these are com-
plicated in social sciences.
In the field of social sciences, it is not possible that science makes
itself visible through technology, although it is frequently seen in ap-
plied sciences field. Moreover, it is not possible always that the infor-
mation in any field of social sciences is practical. For instance, philos-
ophy, the effort of thinking and seeking knowledge, has not any con-
crete benefit. Yet, social sciences increasingly have produced infor-
mation by the methods of applied sciences and paid attention to its
functionality and measurability, in our country in parallel with the
developments in the world. There is a fierce competition in that
sense. The academician aware of being measured has to reveal the
result of his/her intellectual effort in the expected manner. Other-
wise, measurement would be impossible, and unmeasured infor-
mation and effort have no contribution to the carrier of academician.
Therefore, an academician should produce intensely. Furthermore,
s/he should do it swiftly in order not to lag behind in this competi-

tion. Consequently, in the present time, the academician is a person
who has worry for proficiency, limited time, high stress, and the
measurability criteria hang over him like a sword of Damocles.
The output of academic studies in social sciences should be set
forward as article like applied sciences. Today, the majority of aca-
demic studies are carried out in the form of article. These personal
signs are removed promptly from articles resulted from contempla-
tion activity which is a personal endeavor. Though it seems required
for objectivity at first, an academic literature using more and more
identical sentence patterns in same manner, even making sentences
in same tenses has appeared. However, a social scientist needs free
time and to express what he thinks as he wishes.
Our study focuses on whether article is the sole way of contem-
plation in social sciences. Excluding translation and compilation, it
discusses if it is possible to produce information in any form out of
article in social sciences. A case in point, Nermin Uygur has pre-
sented the result of her academic efforts and contemplation as essays.
Again, another name, Paul Feyerabend has authored his discussions
on epistemology as dialogues like Plato. These quests and efforts of
both two names make us think that we need to question current ap-
proach of social sciences once again.
Keywords: Information, Applied Sciences, Social Sciences, Arti-
cle, Contemplation.
SOSYAL BİLİMLER ALANINDA BİLGİ ÜRETİMİNİN 99
KAYNAKÇA
Adorno Theodor W., Minima Moralia Sakatlanmış Yaşamdan Yan-

sımalar, Çevirenler: Orhan Koçak, Ahmet Doğukan, Metis Ya-
yınları, İstanbul, 2014
Ahmed Midhat Efendi, Beşir Fuad, Çevrimyazı: N. Ahmet Özalp,
Oğlak Yayınları, İstanbul, 1996
Ayverdi İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı, İstanbul,
2011
Benjamin Walter, Son Bakışta Aşk, Hazırlayan: Nurdan Gürbilek,
Metis Yayınları, İstanbul, 2001
Carr Edward Hallet, Tarih Nedir?, Çeviren: Misket Gizem Gürtürk,
İletişim Yayınları, İstanbul, 2004
Diderot&D’Alembert, Ansiklopedi ya da Bilimler, Sanatlar ve Zana-
atlar Açıklamalı Sözlüğü, Çeviren: Selahattin Hilav, Yapı
Kredi Yayınları, İstanbul, 1996
Ergur Ali, Hasan Ünal Nalbantoğlu’na Armağan Symbole In Hono-
rem, Derleyenler: Adile Arslan Avar, Devrim Sezer, “Bilgi-Mer-
kezli Akademia’nın Proje/Performans-Kaygılı Pazar Yerine Dönüşme
Süreci”, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008
Feyerabend Paul, Bilgi Üzerine Üç Söyleşi, Çevirenler: Cemal Gü-
zel, Levent Kavas, Metis Yayınları, İstanbul, 1995
Gulbenkian Komisyonu, Sosyal Bilimleri Açın Sosyal Bilimlerin
Yeniden Yapılanması Üzerine Rapor, Çeviren: Şirin Tekeli,
Metis Yayınları, İstanbul, 2005
Kınalızâde Ali Efendi, Ahlâk-ı Alâi, Hazırlayan: Hüseyin Algül, Ter-
cüman 1001 Temel Eser, Baskı yeri yok, Tarihsiz
Nalbantoğlu Hasan Ünal, Toplum ve Bilim, No: 97 , “Üniversite

A.Ş.de bir ‘homo academicus’: “ersatz” yuppie akademisyen”, http://bi-
anet.org/files/doc_files/000/000/184/original/Ersatz-YuppieAkade-
misyen.pdf, Görüntülenme Tarihi: 04.09.2017
Paine Thomas, Sağduyu, Çeviren: M. Macit Kenanoğlu, Lotus Ya-
yınevi, Ankara, 2005
Rancière Jacques, Cahil Hoca Zihinsel Özgürleşme Üstüne Beş
Ders, Çeviren: Savaş Kılıç, Metis Yayınları, İstanbul, 2015
Snow C. P., İki Kültür, Çeviren: Tuncay Birkan, Tübitak Popüler
Bilim Kitapları, Ankara, 2005
Uygur Nermi, Denemeli Denemesiz, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul,
2006
BİLİM FELSEFESİ BAĞLAMINDA COĞRAFYA DİSİPLİNİ
İÇERİSİNDEKİ BİLİM ANLAYIŞLARININ ANALİZİ
HASAN SAYILAN
ÖZET
Dünyada Bilim felsefesi içerisinde coğrafya disiplininin konumu

özel bir yer işgal eder. Çünkü, coğrafya disiplinin alt bölümlenmeleri
arasındaki ilişki, doğa bilimleri – sosyal bilimler ayrımını kendi içeri-
sinde taşır. Bununla birlikte sosyal bilimler boyutundaki çok - para-
digmalı yapı aynı zamanda tek bir bilimsel disiplin çatısı altında, coğ-
rafya adı altında bir arada olabilmenin olanağını da açığa çıkarmak-
tadır. Diğer bir deyişle, “mekân” ın farklı açılardan ve hatta Kuhncu
terminolojiyle farklı paradigmalardan ele alınışının çatısının tek bir
disiplin ismiyle (Coğrafya) nasıl bir arada tutula bileceği sorusunun
yanıtı, aynı zamanda İki Kültür tartışmasına ve farklı bilim anlayışla-
rının olası bir aradalığına yeni bir açılım sağlama potansiyeli taşımak-
tadır. Öyle ki, ‘coğrafyanın felsefesi ve tarihi’ makro boyuttaki “İki
Kültür” tartışma sının mikro yansıması konumundadır.
Makro boyutta, birinci kültür ( bilim kültürü ) içerisin de disip-
linlerin çokluğunda bilimsel birliğin nasıl sağlanabileceği ve böylesi
bir çoğullukta halen birinci kültürden söz edilip edilemeyeceği so-
rusu, mikro boyutta paradigmalar çokluğunda disipliner birliğin na-
sıl sağlanabileceği (sağlandığı) ve böylesi bir çoğullukta tek bir disip-
linden söz edilip edilemeyeceği sorusunda yansımasını bulur. Bu so-
rular aynı zamanda akademik örgütlenme biçimini de etkileye bile-
cek niteliktedir. Öyle ki, bu zeminde yürütülen tartışmalarda sonuç
olarak açığa çıkan tepkiler, sosyal bilimler genelinde ve coğrafya di-
siplini özelinde iki kültür gerilimini ortadan kaldıracağı gerekçesiyle
çok - paradigmalı yapıyı içselleştirmek ya da birinci kültür adına
 Dr, Ankara Üniversitesi DTCF Coğrafya Bölümü, hasansayilan@hotmail.com

102 HASAN SAYILAN
buna karşı direnmektir. Bu nedenle ‘İki Kültür’le sosyal bilimler ara-

sındaki ilişkiye ve herhangi bir sosyal bilim disiplininin çok - para-
digmalı yapısı hakkındaki tartışma farklı bilim anlayışlarının episte-
molojik analizine dayandırılmalıdır.
Bu çalışma, bilim felsefesi bağlamında coğrafya disiplini içerisin-
deki bilim anlayışlarının (pozitivizmin ve konvansiyonalizmin) böy-
lesi bir analizine bir giriş niteliğindedir. Bu amaçla, bilim felsefesi
içerisindeki epistemolojik tartışma bir arka - plan bilgisi sağlayacak
biçimde ortaya konulmuş ve ardından bu arka - plan bilgisi bağla-
mında coğrafya disiplininin konumu belirlenmiştir. Ulaşılan sonuç,
bilim felsefesindeki ana akım tartışmalarda coğrafyanın tarihi ve fel-
sefesinin 1960 sonrasında paralel izler olarak okunabileceğidir. Bu
sonuçla birlikte, coğrafyanın tartışmaların (Kuhncu yaklaşımla) çok-
paradigmalılık lehine sonuçlandırılması ya da (pozitivist yaklaşımla)
mutlak bir disipliner ayrışma için eş zamanlı olarak bir potansiyele
sahip olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Coğrafya Disiplini, Coğrafya Felsefesi, İki
Kültür, Kuhncu Yaklaşım, Bilim Felsefesi.
BİLİM FELSEFESİ BAĞLAMINDA COĞRAFYA DİSİPLİNİ 103
ANALYSIS OF THE UNDERSTANDING OF SCIENCE IN

DISCIPLINE OF GEOGRAPHY IN THE CONTEXT OF
SCIENCE PHILOSOPHY
ABSTRACT
Within the philosophy of science in the world, the position of

geography discipline occupies a special place. Because the relations-
hip between the subdivisions of the geography discipline carries the
distinction between natural sciences and social sciences. However,
the multi - paradigmal structure of the social sciences is also open to
the possibility of coexistence under the name of geography under a
single discipline of scientific discipline. In other words, the answer to
the question of how "space" can be combined with a single discipline
name (Geography) from the different paradigms of different angles,
and even with Kuhn's terminology, at the same time provides a new
opening to the discussion of two cultures and a possible exploration
of different concepts of science potential. Thus, the "two cultures" in
the macro-dimension of 'geography's philosophy and history' are the
micro-reflections of the debate.
The question of how to assemble the scientific unity of the dis-
ciplines within the first culture (science culture), whether it is still
possible to talk about the first culture in such a multiplicity, how the
disciplinary unity can be achieved in the multitude of paradigms in
the micro dimension and whether a single discipline can be mentio-
ned in such pluralism finds its reflection on the question. These ques-
tions will also affect the way academic organizations are organized.
So much so that the reactions that are exposed as a result of the dis-
cussions held on this ground are to internalize the multi - paradigm,
or to resist it in the name of the first culture, on the grounds that the
social sciences as a whole and geography discipline will remove the
two cultural tensions altogether. For this reason the discussion of 'the
relationship between the two cultures and the social sciences and the
multi - paradigmatic nature of any discipline of social science should
104 HASAN SAYILAN
be based on the epistemological analysis of different scientific un-

derstandings.
This study is an introduction to such an analysis of the concepts
of science (positivism and conventionalism) within the discipline of
geography in the context of science philosophy. For this purpose,
the epistemological discussion in science philosophy has been put
forward to provide background knowledge, and then the position of
geography discipline has been determined in the context of this
background knowledge. The result is that in the mainstream debates
in the philosophy of science, the history and philosophy of geog-
raphy can be read as parallel traces after 1960. Along with this result,
it has been found that geographical discussions (Kuhncu approxima-
tion) concurrently result in favor of multi-paradigm, or simultaneo-
usly (positivist approach) for absolute disciplinary decomposition.
Keywords: Geography Discipline, Geography Philosophy, Two
Cultures, Kuhn Approach, Science Philosophy.
KAYNAKÇA
Anlı,Ö.F. (2016). Pozitivist ve Konvansiyonalist Bilim Anlayışı Bağla-

mında Coğrafya Disiplinin Konumu.Düşünce Dergisi,9, 37-59.
Barrows, H. H. (2005). İnsan ekolojisi olarak coğrafya. (E. Tümerte-
kin, Çev.). Y. Arı (Ed.), 20. Yüzyılda Amerikan coğrafyasının geli-
şimi içinde (s. 39-52). Konya: Çizgi.
Carnap, R. (1966). Philosophical foundations of physics. London: Basic
Books.
Comte, A. (2001). Pozitif felsefe kursları. (E. Ataçay, Çev.). İstanbul:
Sosyal.
Harvey, D. (1971). Explanation in geography. London: Edward Arnold.
Harvey, D. (1984). On the history and present condition of geog-
raphy: An Historical materialist manifesto. The Professional Ge-
ographer, 36 (1), 1-11.
Hempel, C. (1966). Philosophy of natural science. New Jersey: Prentice-
Hall.
Kaya, İ. (2010). Değişen sosyal ve bilimsel bağlam ve coğrafyanın so-
rumlulukları. R. Özey ve S. İncekara (Eds), Coğrafya eğitiminde
kavram ve değişimler içinde (s. 227-242). Ankara: Pegem
Keat, R. (1971). Positivism, naturalism, and anti-naturalism in the
social sciences. Journal for the Theory of Social Behaviour, I (1),
19/1, 3-17.
Keat, R., ve Urry, J. (2001). Bilim olarak sosyal teori. (N. Çelebi, Çev.).
Ankara: İmge.
Kuhn, T. (2000). Bilimsel devrimlerin yapısı. (N. Kuyaş, Çev.). İstanbul:
Alan.
Lacoste, Y. (2014). Coğrafya her şeyden önce savaş yapmaya yarar. (S. Se-
zer, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
106 HASAN SAYILAN
Masterman, M. (1992). Paradigmanın doğası. (H. Arslan, Çev.). I.

Lakatos ve A. Musgrave (Eds.), Bilginin gelişimi & bilginin gelişi-
miyle ilgili teorilerin eleştirisi içinde (s. 70-110). İstanbul: Para-
digma.
Mielants, E. (2007). Tepki ve direniş: Doğa bilimleri ve beşeri bilim-
ler, 1789-1945. (A. Babacan, Çev.). R. E. Lee ve I. Wallerstein
(Eds.), İki kültürü aşmak –modern dünya sisteminde fen bilimleri ile
beşeri bilimler ayrılığı içinde (s. 50-76). İstanbul: Metis.
Öncü, A. (2008). Sosyal bilimlerde yeni meşruiyet zemini ara-
yışları. Sosyal bilimleri yeniden düşünmek içinde (s.48-52).İstan-
bul: Metis.
Özlem, D. (2008). Evrenselcilik mitosu ve sosyal bilimler. Sosyal bilim-
leri yeniden düşünmek içinde (s.53- 66). İstanbul: Metis
Pattison, W. D. (2003). Coğrafyanın dört geleneği. (Y. Arı, Çev.). Ege
Coğrafya Dergisi, 12, 119-125.
Reichenbach, H. (1938). Experience and prediction. Chicago: The Uni-
versity of Chicago. Russell, B. (1996). Dış dünya üzerine bilgimiz.
(V. Hacıkadiroğlu, Çev.). İstanbul: Kabalcı.
Sauer, C. O. (2005). Peyzajın Morfolojisi. (Y. Arı, Çev.). Y. Arı (Ed.),
20. yüzyılda Amerikan coğrafyasının gelişimi içinde (s. 53-84).
Konya: Çizgi.
Schaefer, F. K. (1953). Exceptionalism in geography. Annals of the
Association of American Geographers, 43 (3), 226-249.
Snow, C. P. (2010). İki kültür. (5. Baskı). (T. Birkan, Çev.). Ankara:
TÜBİTAK.
Tekeli, İ. (2006). Çok paradigmalı bir sosyal bilim alanında yaşamak.
Felsefe ve sosyal bilimler –Muğla üniversitesi felsefe ve sosyal bilimler
sempozyumu bildirileri içinde (s. 145-157). Ankara: Vadi.
Tekeli, İ. (2008). Toplum bilimlerin önünü açmaya insan modelle-

rini tartışarak başlamak. Sosyal bilimleri yeniden düşünmek içinde
(s. 13-34). İstanbul: Metis.
Tekeli, İ. (2010a). Türkiye’de genel olarak sosyal bilimlerin durumu
hakkında 2023 için bir öngörü çalışması. Mekansal ve toplumsal
olanın bilgibilim yazıları içinde (s. 153-189). İstanbul: Tarih Vakfı
Yurt Yayınları.
Tekeli, İ. (2010b). Bir plancı/araştırmacının yöntem ve ötesine ilişkin
arayışları. Mekansal ve toplumsal olanın bilgibilim yazıları içinde (s.
269-291). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Teymür, N. (2008). Disiplinlerin aralığında(ki) mekan. Sosyal bilimleri
yeniden düşünmek içinde (s. 269-281). İstanbul: Metis.
Wallerstein, I. (2013a). Bilginin belirsizlikleri. (B. Alataş, Çev.). İstan-
bul: Sümer.
Wallerstein, I. (2013b). Sosyal bilimleri düşünmemek. (T. Doğan, Çev.).
İstanbul: Bgst.
Wallersteın, I., Juma, C., Keller, E. F., vd. (2012). Gulbenkian komis-
yonu – Sosyal bilimleri açın – Sosyal bilimlerin yeniden yapılanması
üzerine rapor. (Ş. Tekeli, Çev.). İstanbul: Metis.
Yavan, N. (2005). Bilim felsefesi bakımından coğrafyada pozitivist
yaklaşım. S. Avcı ve H. Turoğlu (Eds.), Ulusal coğrafya kongresi
2005 bildiri kitabı içinde (s. 405-414). İstanbul.
CEMİL MERİÇ’TE ENTELİJANSİYA VE TOPLUM
HÜSEYİN ÖZTÜRK1 - İSRAFİL DEMİR2
ÖZET
Cemil Meriç, Türk düşünce dünyasının önemli simalarından,

köşe taşlarından biridir. Edebiyat tarih, sosyoloji, felesefe gibi birçok
alanda eserler vererek düşüncelerini ortaya koymuştur. Kendine has
şiirsel dili ve özenle seçilmiş kelimelerle oluşturduğu eserlerinde ay-
dın, entelektüel, entelijansiya kavramlarına özel bir yer ayırmış; bu
kavramları temsil eden kişilerin kültür, dil, toplum ve bilimle olan
ilişkilerini araştırıp; içine düştükleri çelişkileri ortaya koymuştur.
Duraklama ve ardından gerileme devrine giren Osmanlı Devleti,
içinde bulunduğu durumu aşmak, kötü gidişatı olumlu hale çevir-
mek amacıyla çeşitli arayışlar içine girmiştir. Bu arayışlar doğrultu-
sunda Batı’yı tanımak onların bilimsel ve teknik gelişmelerini ye-
rinde incelemek bu gelişmeleri kendi ülkelerine aktarmak için Av-
rupa’ya öğrenciler göndermiştir. Avrupa’ya giden bu öğrenciler bi-
limsel ve teknik gelişmenin yanında ülkelerine yeni fikirler ve Batı
hayranlığı ile dönmüştür. Bu dönüş Osmanlı Devletinde kendi kül-
türüne yabancı, Batıya hayran yeni bir aydın sınıfın doğmasına ne-
den olmuştur.
Biz bu çalışmamızda Cemil Meriç’in düşünce dünyasını; kültür
(irfan), medeniyet (ümran) anlayışını; Doğu ve Batı kavramlarına ba-
kışını, özellikle de Batı’dan yeni fikir ve yaşam tarzlarıyla dönen bu
aydın sınıfı ele aldık. Bu aydın sınıfın toplum, kültür, medeniyet dil
ile ilişkisini inceledik, araştırdık.
Anahtar Kelimeler: Entelijansiya, Kültür, Medeniyet, Bilim ve
Toplum.
1 Doç. Dr., Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Eğitim Fakültesi, huseyinoz-

turk46@gmail.com
2 Y. Lisans Öğr., Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
israfil.46@hotmailcom
110 HÜSEYİN ÖZTÜRK - İSRAFİL DEMİR
INTELLIGENTSIA AND SOCIETY WITH CEMİL MERİÇ
ABSTRACT
Cemil Meriç is one of the most important figure and corner-

stones of Turkish thought world. He put his thoughts by giving
works in a lot of fields such as literature, history, sociology. In his
works which he created his own poetic language and carefully se-
lected words, he reserved a special place for the lettered, intellectual,
intelligentsia concepts and he searched the relations with culture,
language and society and he put the contradictions of people who
represent these concepts.
The Ottoman Empire, which entered into a period of pause and
then regression, went into various searches in order to overcome the
situation and to turn the bad situation into a positive one. In line
with these quests, they have sent students to Europe to recognize the
West, examine their scientific and technical developments in place,
and transfer these developments to their own countries. These stu-
dents who have gone to Europe usually return to their countries with
new ideas and western admiration as well as scientific and technical
developments. This return has led to the birth of a new class of in-
tellectuals who admired the West, foreign to their own cultures in
the Ottoman State.
In this work, we have dealt with Cemil Meriç's world of thought,
understanding of culture (wisdom), civilization (umran), his views on
the concepts of East and West and especially we have dealth with
intelligentsia who returned from the West with new ideas and life-
styles. We have examined the relation of this intellectual class with
society, culture, civilization, language.
Keywords: Intelligentsia, Culture, Civilization, Science and So-
ciety.
CEMİL MERİÇ’TE ENTELİJANSİYA VE TOPLUM 111
KAYNAKÇA
ARMAĞAN, Mustafa (2006).Cemil Meriç Düşüncenin Gökkuşağı, İstan-

bul: Etkileşim Yayınları
------------------------------ (2013). Cemil Meriç’in Dünyası, İstanbul: Ti-
maş Yayınları
COMTE, Auguste, (1854), Systéme de Politique Positive, Tome I, Paris
CÜNDİOĞLU, Dücane (2015). Bir Mabed İşçisi: Cemil Meriç, İstan-
bul: Kapı Yayınları
----------------------------- (2016a). Bir Mabed Savaşçısı: Cemil Meriç, İstan-
------------------------------ (2016b). Bir Mabed Bekçisi: Cemil Meriç, İstan-
GÜNGÖR, Erol (2011). Sosyal Meseleler ve Aydınlar, İstanbul: Ötüken
Neşriyat
KARAVELİ, Orhan (2005), 9 Ağustos tarihli Cumhuriyet Gazetesi, İstan-
bul
KIZILÇELİK, Sezgin ( 1992), Sosyoloji Teorileri, I- II, Konya
KORLAELÇİ, Murtaza (2014). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi, Ankara:
Kadim Yayınları
KÖSEMİHAL; Şazi, (1968), Sosyoloji Tarihi, İstanbul, Remzi Kita-
bevi Yayınları
MERİÇ, Cemil (2007). Mağaradakiler, İstanbul: İletişim Yayınları
------------------- (2008). Umrandan Uygarlığa, İstanbul: İletişim Yayın-
ları
------------------- (2012a). Işık Doğudan Gelir, İstanbul: İletişim Yayınları
------------------- (2012b). Kırk Ambar 1 -Rümuz-ül Edeb-, İstanbul: İleti-
şim Yayınları
112 HÜSEYİN ÖZTÜRK - İSRAFİL DEMİR
------------------- (2013a). Sosyoloji Notları ve Konferanslar, İstanbul: İle-

tişim Yayınları
------------------ (2013b). Kültürden İrfana, İstanbul: İletişim Yayınları
------------------- (2015). Jurnal 2, İstanbul: İletişim Yayınları
------------------- (2016a). Bu Ülke, İstanbul: İletişim Yayınları
------------------- (2016b). Jurnal 1, İstanbul: İletişim Yayınları
------------------- (2016c). Bir Dünyanın Eşiğinde, İstanbul: İletişim Ya-
yınları
ÖZTÜRK, Hüseyin (2005), Sosyolojik Yansımalar, Ankara, Babil Ya-
yıncılık
TOPÇU, Nurettin (1970), Kültür ve Medeniyet, İstanbul
TUNALI, İsmail (1976), Felsefe, İstanbul
ÜLKEN, Hilmi Ziya (2017). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstan-
bul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
HALK BİLİM ALANINDAKİ BİLİMSEL ÇALIŞMALARDA
TESPİT EDİLEN PROBLEMLER ÜZERİNE BİR
DEĞERLENDİRME
İBRAHİM ERŞAHİN* - KADİRHAN ÖZDEMİR**
ÖZET
İnsanoğlunun hayat serüveni sürekli bir gelişme ve ilerleme

içinde gerçekleşmiş, yaşanan sürecin son dönemlerinde ise bu ivme
iyice hızlanmıştır. Bu gelişme ve ilerlemenin temel dinamiğini de “bi-
lim” oluşturur.
Bilginin nesnel usullere bağlı olarak üretilmesi ve değerlendiril-
mesi ile oluşan bilim faaliyeti gelişip birçok dala ayrılarak pek çok
bilim alanının teşekkülünü hazırlamıştır. Çeşitli tasnif ve konumlan-
dırmalar ile ifade edilebilecek olan bu bilimlerden birisi de halk bili-
midir. 19. yüzyılın başlarında temelleri atılmaya başlanan ve aynı
yüzyılda halk hayatına ve kültürüne olan ilginin artmasıyla birlikte
bilimsel bir disiplin olarak teşekkül eden halk bilimi, kültür bilimle-
rinin önde gelen şubelerinden biridir. Önceleri sosyoloji ve antropo-
loji gibi halk hayatına ilişkin bilimlerin bünyesinde yer aldığı kabul
edilirken sonradan müstakil bir bilim haline gelmiştir. Halk bilimin-
deki bu gelişme onun kendi kuram, yöntem ve tekniklerinin oluşma-
sını sağlamıştır.
Ülkemizde özellikle son yarım yüzyılda çok sayıda çalışma yapıl-
mış olmakla beraber halk bilimi alanının metodolojisi hakkındaki ça-
lışmalar son derece azdır. Bu durum yapılan çalışmalarda da çeşitli
eksiklerin oluşmasını beraberinde getirmiştir. Çalışma konumuzla il-
*
Yrd. Doç. Dr., Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk
Dili ve Edebiyatı Bölümü, ibrahimersahin@hotmail.com
**Arş. Gör., Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Halk Bilimi Bölümü, kadir-
han_ozdemir@hotmail.com
114 İBRAHİM ERŞAHİN - KADİRHAN ÖZDEMİR
gili temel materyal, Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Mer-

kezi’nde bulunan lisansüstü tezlerle, alanın önde gelen dergisi hüvi-
yetindeki Milli Folklor’da bulunan makalelerden oluşmaktadır. Bu
malzemeler üzerinde yaptığımız çalışmaların neticesinde halk bilimi
alanındaki başlıca problemleri; a. Kuramsal Esaslı Olanlar, b. Konu-
Planlama Esaslı Olanlar, c. Adlandırma Esaslı Olanlar, d. Yöntem
Esaslı Olanlar, e. Yapı-Kurgu Esaslı Olanlar, f. Teknik-Yazım Esaslı
Olanlar g. Arşiv-Yayın Esaslı Olanlar şeklinde sıralayabiliriz.
Anahtar Kelimeler: Bilim, Metodoloji, Halk Bilimi Araştırma-
ları, Problemler.
HALK BİLİM ALANINDAKİ BİLİMSEL ÇALIŞMALARDA 115
DEĞERLENDİRME
AN ASSESSMENT OF THE PROBLEMS FOUND IN

SCIENTIFIC STUDIES IN FOLKLORE
ABSTRACT
There has always been an improvement and progress in the life

adventure of human beings and this momentum has accelerated in
the last period of the living process. “science” is the basic dynamics
of development and progress.
The science activity occurred by the production and evaluation
of information according to objective methods have developed and
divided into many branches to prepare the formation of many scien-
tific fields. One of these sciences, which can be expressed by various
classifications and positions, is folklore. Folklore that which started
to be laid in the beginning of the 19th century and formed as a sci-
entific discipline with a growing interest in public life and culture in
the same century is one of the leading branches of cultural sciences.
It has become an independent science after it has been recognized
that the priorities of science related to public life, such as sociology
and anthropology. This evolution of folklore has made it possible to
create its own theories, methods and techniques.
We have very few studies on the methodology of the area, espe-
cially in the last half century, but that is not enough. This situation
has caused to shortcoming in the studies of folklore. Our topic’s ma-
terial consists of two main groups. In the first group is postgraduate
theses in the Council of Higher Education and the second one is ar-
ticles in the National Folklore Magazine that is the leading magazine
in the field. As a result of our work on these materials, we can list the
main problems in the field of folklore like that; a. Theoretical Based
Ones, b. Subject-Planning Based Ones, c. Naming Based Ones, d.
Method Based Ones, e. Structure-Fiction Based Ones, f. Technical-
Writing Based Ones, g. Archive-Publication Based Ones.
Keywords: Science, Methodology, Folklore Studies, Problems.
KAYNAKÇA
Aça, Mustafa, Halk Bilimi El Kitabı, Kömen Yayınları, Konya, 2016,

s 33.
Arseven, Ali D., Alan Araştırma Yöntemi, Gül Yayınevi, Ankara,
1994, s 1.
Ben-Amos, D, “Toward a Definition of Folklore in Context”, The Journal
of American Folklore, Vol. 84, No.331, Toward New Perspec-
tives in Folklore, 1971, pp. 5.
Çamkara, Ayşe, “Modern-Ulus Devletin Kuruluş ve Gelişme Sürecinde
Folklor Şiir ve Fakelore”, Millî Folklor, 2010, Sayı: 88, s 87.
Çobanoğlu, Özkul, “Geleneksel Dünya Görüşü veya Halk Felsefesinin
Halkbilimi Çalışmalarındaki Yeri ve Önemi Üzerine Tespitler”, Millî
Folklor, 2001, Sayı: 45, s 14.
Daştan, Uğur, Bilimin Tarihsel Gelişim Sürecinde Thomas Samuel
Kuhn’un Bilim Felsefesinin Yeri, Atatürk Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2013, s 1.
Duman, Mustafa, “Türkiye’de 2000-2012 Yılları Arasında Halk Bilimi
Alanında Hazırlanan Doktora Tezleri Üzerine Bir Değerlendirme”,
Millî Folklor, 2013, Sayı: 99, s 170-171.
Dundes, Alan, “Folklor Nedir”, Çeviri: Gülay Aydın, Yay. Haz: Sezgin
Karagül, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1, Ankara,
2006, s 1-3.
Durbilmez, Bayram, “Halk Bilimi Araştırmalarının 100. Yılında: “Halk
Bilimi” ile “Edebiyat”ın Ortak Alanları ve “Halk Edebiyatı” Üzerine
Bir Değerlendirme”, Millî Folklor, 2013, Sayı: 99, s 104.
Ekici, Metin, “100. Yılında Türk Halk Bilimi Çalışmaları ve Türkiye Kül-
tür Politikalarına Eleştirel Bir Bakış”, Millî Folklor, 2013, Sayı: 99,
s 41, 46, 48.
HALK BİLİM ALANINDAKİ BİLİMSEL ÇALIŞMALARDA 117
DEĞERLENDİRME
_______, Metin, “Geleneksel Kültürü Güncellemek Üzerine Bir Değerlen-

dirme”, Millî Folklor, 2008, Sayı: 80, s 36.
_______, Metin, “Halk Bilim Araştırmalarında Üçüncü Boyut”, Millî
Folklor, 2003, Sayı: 60, s 73.
_______, Metin, “Halk Bilimi Çalışmalarında Metin (Text), Doku
(Texture), Sosyal Çevre ve Şartlar (Konteks) İlişkisinin Önemi”, Milli
Folklor 1999, Sayı: 39, s 25, 27, 32-33.
_______, Metin, “Halk Halk Bilimi ve Halk Bilgisi Üzerine Bir Deneme”,
Millî Folklor, 2001, Sayı: 45, s 8.
Ersoy, Ruhi, “Halk Bilimi Çalışmalarının Gelişimine Paralel Olarak “Alan
Araştırması” Kavramını Yeniden Düşünmek”, Millî Folklor, 2012,
Sayı: 94, s 9-11.
Oğuz, M. Öcal, “Folklorda Yeni Yöntemler ve Âşık Edebiyatı”, Millî Folk-
lor, 1999, Sayı: 39, s 5-6.
Özdemir, Kadirhan, Türkiye’deki Halk Bilimi Çalışmaları ve Bun-
larda Kullanılan Kuram, Yöntem ve Teknikler, KSÜ Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2017.
Sümer, Nebi vd., Araştırma Teknikleri, Morpa Kültür Yayınları, İs-
tanbul, 2005, s 15.
Şen, Ziya, Bilimsel Araştırma Yaptırma İlkeleri, Su Vakfı Yayınları,
İstanbul, 2011, s 32, 41, 47.
Tan, Nail, Folklor, (Halkbilimi) Genel Bilgiler Halkkültürü, İstan-
bul, 1985, s 26.
Topdemir, Hüseyin Gazi, Unat, Yavuz, Bilim Tarihi, Pegem Aka-
demi, Ankara, 2014, s 15.
Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
Ural, Şafak, Bilim Tarihi, Çantay Kitabevi, İstanbul, 2011, s 3.
Yıldırım, Cemal, Bilim Felsefesi, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1973, s

18.
Türkyılmaz, Dilek, “Türk Halk Biliminin Yüzüncü Yılında Sözlü Edebiyat
Çalışmaları Üzerine Bazı Tespitler”, Millî Folklor, 2013, Sayı: 99,
s 133-135.
İSLÂM ARAŞTIRMALARI MERKEZİ (İSAM)
KÜTÜPHANESİNİN TÜRKİYE’DE BİLİMİN GELİŞMESİNE
ETKİSİ
İSHAK KESKİN* - CEYHAN GÜLER**
ÖZET
Bilgi-belge merkezleri mevcut bilgi kaynaklarına erişimde, bilgi-

nin paylaşımında, elde edilen bilginin işlenmesinde ve yeni bilimsel
bilginin üretilmesinde araştırmacılara -ileri düzeyde- fırsatlar sun-
maktadır. Bilgi-belge merkezleri tarafından araştırmacılara sunulan
bu fırsatlar, araştırmacıların bilgi kaynaklarından yararlanma düzey-
lerinin belirlenmesinde ve yeni bilimsel bilgi üretmelerinde önemli
bir yer tutmaktadır. İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) ve bünye-
sinde faaliyet göstermekte olan (7.510 aktif üyenin ve günlük 550
aktif araştırmacı sayısının yanı sıra 287.648 cilt kitap ve düzenli ola-
rak takip edilen 836 süreli yayına sahip) kütüphane birimi de, Tür-
kiye’de din bilimleri, İslâm ve Türk tarihi, kültürü ve medeniyeti
başta olmak üzere sosyal bilimlerin birçok alanında bilimsel bilginin
üretilmesinde 1988 yılından beri sorumluluk üstlenmiş durumdadır.
Bu çalışmada; Türkiye’nin önemli bilgi-belge merkezlerinden olan
İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Kütüphanesinden araştırmacı-
ların yararlanma düzeylerinin ve bilimsel yayın (makale, kitap, tez,
bildiri, rapor vs.) üretmelerinde oynadığı rolün belirlenmesi amaç-
lanmıştır. Araştırmacıların bilimsel yayın hazırlarken söz konusu kü-
tüphaneden yararlanma düzeyleri bir anket uygulanarak tespit edil-
meye çalışılmıştır. Bu anket ile mekândan teknolojiye, sahip olunan
*Prof. Dr., İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü,
ishakkeskin@gmail.com
**Arş. Gör., İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü,
ceyhan.guler@istanbul.edu.tr
120 İSHAK KESKİN - CEYHAN GÜLER
bilgi kaynaklarından hizmet tarzına kadar çeşitli sorular İSAM Kü-

tüphanesinin araştırmacılarına yöneltilmiştir. İSAM Kütüphanesinin
araştırmacıları bu araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Araştırma-
dan elde edilen bulgular, İSAM Kütüphanesinin araştırmacılara bi-
limsel bilginin üretilmesinde sağladığı imkânın yeterlilik düzeyinin
tespiti bakımından önemlidir. Böylelikle, Türkiye’de nitelikli bilim-
sel bilginin üretilmesinde İSAM Kütüphanesinden sağlanan bilgi
kaynaklarının rolü, bu bilgi kaynaklarının ağırlıklı olarak hangi tür
bilimsel bilginin üretilmesinde kullanıldıkları ve bilgi-belge merkez-
lerinin bilgi üretiminde etkin olabilmeleri için sahip olmaları gere-
ken toplam/önemli niteliklerin neler olması gerektiği de tespit edile-
bilecektir.
Anahtar Kelimeler: Türkiye, Bilgi-Belge Merkezleri, İslâm Araş-
tırmaları Merkezi (İSAM) Kütüphanesi, Bilgi Kaynakları, Bilgi Üre-
timi.
İSLÂM ARAŞTIRMALARI MERKEZİ (İSAM) 121
ETKİSİ
CENTER FOR ISLAMIC STUDIES (ISAM) LIBRARY

EFFECTIVENESS OF DEVELOPING SCIENCE IN TURKEY
ABSTRACT
Information-documentation centers offer opportunities for re-

searchers to generate new scientific information. These oppurtuni-
ties are access to existing sources of information, sharing of infor-
mation, and processing of acquired information. These facilities pro-
vided by the information-documentation centers to the researchers,
have an important place in the determination of the level of utiliza-
tion of the researchers' information sources and in the generation of
new scientific information. Since 1988, Center for Islamic Studies
(ISAM) and its library unit (with 7,510 active members and 550 active
researchers per day, as well as 287,648 volume of books and 836 reg-
ularly followed periodicals) has been responsible for the generation
of scientific information in many fields of social sciences, especially
science of religion, Islam and Turkish history, culture and civiliza-
tion in Turkey. In this study; it is aimed to evaluate the level of uti-
lization of researchers and the role they play in generating scientific
publications (articles, books, thesis, papers, reports, etc.) from the
Library of Centre for Islamic Studies (ISAM) which is one of the im-
portant information-documentation centers of Turkey. It was tried
to be evaluated by applying a survey to the level of researchers' utili-
zation from the library when preparing scientific publications. In this
survey, various questions ranging from space to technology, from the
sources of information to the kind of service were directed to the
researchers of the ISAM Library. The researchers of the ISAM Li-
brary compose the universe of this research. Findings from the re-
search are important in determining the level of proficiency of the
ISAM Library's facilities in the production of scientific information
for researchers. Thus, have an idea the role of information resources
provided from the ISAM Library in the production of qualified sci-
entific information in Turkey; furthermore, how these sources of in-

formation are used mainly in the production of scientific infor-
mation. Information-documentation centers have an idea of what
should be the total/important qualities they need to have in order to
be effective in the production of information.
Keywords: Turkey, Information-Documentation Centers, Cen-
ter for Islamic Studies (ISAM) Library, Information Resources,
Knowledge Generating.
ETKİSİ
KAYNAKÇA
“Komünal bir üretim faktörü bilgi”. 15 Mart 2017 tarihinde

http://mozbulbul.blogcu.com/komunal-bir-uretim-faktoru-
bilgi/9203074 adresinden erişildi.
Al, M.A. (2007). Bilgi Edinme Kurulu Kararları Işığında Bilgi Edinme
Hakkı. Basılmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi,
Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Alagöz, A. ve Özpeynirci, R. (2007). “Bilgi toplumunda entelektüel
varlıklar ve raporlanması”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F.
Dergisi, IX/11: 167-184.
Alakavuklar, O.N. ve Çakar, U. (2012). “Akademi, kurumsal baskılar
ve bilgi üretiminin politikası”. Conference: 20. Ulusal Yönetim ve
Organizasyon Kongresi.(56-60). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Albayrak, T. (2015). “Ürün özelliklerinin performansı ile müşteri
memnuniyeti arasındaki doğrusal ve doğrusal olmayan ilişki-
nin karşılaştırılması”. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi,
26/1: 17-28.
Asunakutlu, T. ve Baydur, C.M. (2001). “Ekonominin yeni trendleri
üzerine bir değerlendirme”. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi,
3.
Barca, M. (2005). “Stratejik yönetim düşüncesinin evrimi: Bilimsel
bir disiplinin oluşum hikayesi”. Yönetim Araştırmaları Dergisi,
5/1: 7-38.
Birinci, H.G. (2006). Tarih Alanındaki Kullanıcıların Bilgi Gereksinim-
leri ve Bilgi Kullanım Özellikleri. Basılmamış yüksek lisans tezi.
Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Canata, F. (2012). Ulusal Bilgi Politikaları ve Bilgi Merkezleri. Basılma-
mış doktora tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilim-
ler Enstitüsü.
Çankırı, S. (2012). Bilgi Erişimde Kullanıcı Odaklı Çözüm: Bilgi Mima-

risi. Basılmamış doktora tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi,
Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Demirel, Y. ve Seçkin, Z. (2008). “Bilgi ve bilgi paylaşımının yenilik-
çilik üzerine etkileri”. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17/1:
189-202.
Devlet Planlama Teşkilatı. (2004). Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sem-
pozyumu Cilt II.
Ekizceleroğlu, C. (2011). “Türkiye’de bilgi ekonomisi ve bilgi yoğun
malların dış ticareti (1969-2009)”. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F.
Dergisi, XXX/I: 209-228.
Ganbat, O. (2013). Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi ISO/IEC 27001 ve
Bilgi Güvenliği Risk Yönetimi ISO/IEC 27005 Standartlarının Uy-
gulanması. Basılmamış yüksek lisans tezi. İzmir: Ege Üniversi-
tesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Geyik, M. ve Coşkun, R. (2015). “Şehirler arası rekabette bilginin
yeri”. 677-685.
Gültekin, F. (2005). Bilgi Üretimi Sürecinde “Bütünleşik Yönetim Bilgi
Sistemleri”nde Bilgi-İletişim Bağıntısı. Basılmamış doktora tezi. İs-
tanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Haklı, T. (2012). Bilgi Güvenliği Standartları ve Kamu Kurumları: Bilgi
Güvenliği İçin Bir Model Önerisi. Basılmamış yüksek lisans tezi.
Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Ensti-
tüsü.
Kakırman, A. (2001). “Teknolojik gelişmelerin kütüphanelere et-
kisi”. Türk Kütüphaneciliği, 15/2: 172-177.
Karadede, A. ve Baykoç, Ö.M. (2006). “Kurumsal kaynak planlama
(KKP) uygulaması sonrası işletmelerin yaşadığı sorunlar”. Gazi
Üniv. Müh. Mim. Fak. Dergisi, 21/1: 137-149.
ETKİSİ
Karaosmanoğlu, A. (2001). “Bilgi çağı, rekabet ve Türkiye”. Perşembe

Konferansları, Ankara: Rekabet Kurumu, 115-139.
Kavak, Ç. (2009 ). “Bilgi ekonomisinde inovasyon kavramı ve temel
göstergeleri”. Akademik Bilişim’09 - XI. Akademik Bilişim Konfe-
ransı Bildirileri. 11-13 Şubat 2009. Şanlıurfa: Harran Üniversi-
tesi.
Kaypak, Ş. (2011). “Bilgi toplumu olma yolunda kentsel değişim ve
bilgi kentleri”. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, VI/I: 117-130.
Keskin, İ. (2006). “Kurumsal ve arşivsel bilgiye erişimde sınır(sızlık)
sorunu”. I. Uluslararası Bilgi Hizmetleri Sempozyumu. 25-26 Mayıs
2006. (341-352). Ayşe Üstün, Ümit Konya (Yay. haz.). İstanbul:
Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi.
Keskin, İ. (2010). “Şehir arşivlerinin kurumsal ve toplumsal işlev-
leri”. Kent Hafıza Merkezleri Sempozyumu. Kayseri 26-27 Mart
2010. İçinde (260-277). Ankara: Detay Yayıncılık.
Keskin, İ. (2012). “Şehir arşivleri için yerel tarih yazımında yararla-
nılabilecek kaynakların seçimi ve sağlanması kriterleri: Konya
ili örneği”. II. Milletlerarası Şehir Tarihi Yazarları Kongresi. 5-7
Ekim 2012. (594-610). Konya Konya Büyükşehir Belediyesi.
Keskin, İ., Furat, M.F., Kaygısız, E.G., Oğuz, N. (2014). “Bilgi ku-
rumlarında kurumsal itibar: İslam Araştırmaları Merkezi
(İSAM) Kütüphanesi örneği”. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi,
IX/11: 101-120.
Lai, K., Li, J., Scott, N. (2015). “Turizm problemolojisi: Bilgi üret-
menin özdüşünümselliği”. Çev. Engin Bayraktaroğlu, Anatolia:
Turizm Araştırmaları Dergisi, 26/1: 130-147.
Melun, M. (2005). “Bilgi kaynaklarının değerlendirilmesi”. Bilgi
Dünyası, 6/1: 98-105.
Tamdoğan, O.G. (2013). “Bilgi üretimi sürecinde bilgi kaynakları ve
kütüphane kurumunun yarattığı değeri saptamak üzere atıf
analizinin kullanımı ve metodoloji sorunu – I”. Türk Kütüpha-

neciliği, 27/1: 6-24.
Toker-Gökçe, A. (2014). “Örgüt yönetiminde bilgi uçurma (Whistle-
blowing)”. Prof. Dr. Haydar Taymaz Armağan Kitabı, Eğitim Yöne-
timi, Denetimi ve Politikası Yazıları içinde (492-501). Ankara: Pe-
gem Akademi.
Toplu, M. (1999). “Türkiye’de ulusal enformasyon ve bilim politika-
ları alanındaki yaklaşımlar”. Türk Kütüphaneciliği, 13/4: 335-
362.
Ülker, M.B. (2013). “İslam Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi arşiv-
dokümantasyon koleksiyonu ve veri tabanları”. Arşiv Emektar-
larına Armağan içinde (429-438). İstanbul: Türk Edebiyatı
Vakfı.
Yılmaz, B. ve Dalkıran, Ö. (2012). “Türkiye’nin teknoloji politikala-
rında kütüphane kurumuna yaklaşım”. Bilgi Dünyası, 13/1: 57-
81.
Yılmaz, K. ve Horzum, M.B. (2005). “Küreselleşme, Bilgi teknoloji-
leri ve üniversite”. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,
6/10: 103-121.
TÜRK BİLİM POLİTİKALARI ÇERÇEVESİNDE
ALMANYA’DAN TÜRKİYE’YE TARIMSAL BİLGİ VE
TEKNOLOJİ TRANSFERİ -Tahirova Türk-Alman Örnek ve
Tatbikat Çiftliği Örneği-
KEMAL ÖZDEN
ÖZET
Atatürk döneminde izlenen bilim politikasında, Avrupa’dan bilgi

ve teknoloji transferi belirleyici rol oynamıştır. Bu uygulamada, Al-
manya açık arayla ilk sırada yer almıştır. Alman bilim adamlarının
katkılarıyla 1933’te akademik seviyede eğitim veren Yüksek Ziraat
Enstitüsü kurulmuş, Fritz Baade ve Hans Wilbrandt gibi Alman uz-
manlar sayesinde tarımsal üretim ve ürün pazarlaması alanlarında
ilk ilerlemeler kaydedilmiştir. İkinci Dünya Savaşı’nın sonlarına
doğru kesintiye uğrayan bu süreç, 1954’ten itibaren devam ettiril-
miştir. 1957-1977 arasında faaliyet gösteren Tahirova Türk-Alman
Örnek ve Tatbikat Çiftliği, Almanya’dan Türkiye’ye tarımsal bilgi ve
teknoloji transferindeki sürekliliği gözler önüne seren en somut ör-
nektir. Çiftliğin kurulmasına öncülük eden Fritz Baade, bu ve diğer
hizmetlerinden dolayı 1966’dan itibaren Türkiye Cumhuriyeti’nin
Kiel Fahri Başkonsolosu olarak onurlandırılmıştır. Tahirova Çiftliği
hakkında Türk ve Alman tarih yazıcılığında yayınlanmış bir çalışma
yoktur. Mevcut boşluğun giderilmesi amacıyla kaleme alınan bildi-
ride önce, Cumhuriyetin kuruluşundan İkinci Dünya Savaşı’nın so-
nuna kadar Alman İmparatorluğu’ndan Türkiye’ye tarımsal bilgi ve
teknoloji transferine ilişkin gelişmeler özetlenmiştir. Akabinde çiftli-
ğin kuruluşu, çiftlikte gerçekleştirilen faaliyetler ve buna paralel ola-
rak iki ülke üniversiteleri arasında başlatılan ortaklık ilişkileri hak-
kında bilgi sunulmuştur. Bu çerçevede, kuruluş amacı “Alman bilimsel
 Uzman, T.C. Berlin Büyükelçiliği, oezdenk@yahoo.de

128 KEMAL ÖZDEN
araştırma sonuçlarının ve Almanya’da geliştirilmiş teknik ve işletmecilik yön-

temlerinin Türkiye’de tarımsal sahaya aktarılmasını sağlamak” olan çiftliğin
bu hedefe ne ölçüde ulaştığı sorusuna cevap aranmıştır.
Anahtar Kelimeler: Tarım, Bilgi ve Teknoloji Transferi, Tür-
kiye, Almanya, Fritz Baade, Tahirova Örnek Çiftliği.
TÜRK BİLİM POLİTİKALARI ÇERÇEVESİNDE 129
THE TRANSFER OF AGRICULTURAL KNOWLEDGE AND

TECHNOLOGY IN THE FRAME OF TURKISH SCIENCE
POLICIES –The Example of the Turkish-German Model Farm Of
Tahirova-
ABSTRACT
The transfer of knowledge and technology from Europe played

a significant role in the science policy pursued during the period of
Atatürk. In this regard, Germany took by far the first place. With the
contribution of German scientists and academics, the High Agricul-
tural Institute was established in 1933 that provided education and
research on academic level. What is more, the first progress in the
fields of agricultural production and marketing was made due to
German experts such as Fritz Baade and Hans Wilbrandt. This pe-
riod, which was interrupted at the end of World War II, was contin-
ued from 1954 on. The Turkish-German model farm of Tahirova,
operated between 1957 and 1977, is the most concrete example
which shows the continuity of the agricultural knowledge and tech-
nology transfer from Germany to Turkey. Fritz Baade, who took a
leading role in the establishment of this farm, was honoured for this
and his other valuable services by being appointed as the honorary
general consul of the Republic of Turkey in Kiel from 1966 on.
There is no research published in the Turkish and German histori-
ography on the farm of Tahirova. In this paper, which aims to fill
this existing gap, first of all the developments regarding the transfer
of agricultural knowledge and technology from the German Empire
to Turkey until the end of World War II is summarized. Afterwards
details about the foundation of the farm, the operations on the farm
and at the same time the cooperation between the universities of both
countries are provided. The purpose of the establishment of this
farm was “to ensure that the scientific research results and the technical and
management methods developed in Germany are conveyed to the agricultural
area in Turkey.” In this context, the question of in how far the farm
has reached this purpose is being examined.
130 KEMAL ÖZDEN
Keywords: Agriculture, Transfer of Knowledge and Technol-

ogy, Turkey, Germany, Fritz Baade, Model Farm of Tahirova.
KAYNAKÇA
Süreli Yayınlar
Bulletin der Bundesregierung: 06.10.1954

Der Spiegel: 4/1959.
T.C. Resmi Gazete: 625 (05.07.1927); 2432 (20.06.1933), 9606
(14.05.1957), 9706 (14.09.1957), 12199 (11.01.1966).
Türkische Post: 31.10.1933.
Yayınlanmış Belge, Araştırma ve İncelemeler
Anonim, “Besuch des türkischen Landwirtschatfsministers in der Bundesre-

publik”, MDTG, 17 (08/1957), s. 8.
Anonim, “Ehrung des Vorsitzenden der DTG”, MDTG, Heft 25 (12/1958),
s. 1.
Anonim, “Die Therme von Kırşehir”, MDTG, Heft 25 (12/1958), s. 2f.
Anonim, “Dr. Schwarck in Ankara”, MDTG, Heft 50 (03/1963), s. 4.
Baade, Fritz (Çeviren: Asude Muhittin Birgen), Türkiye Yumurta Sa-
tışının Rasyonalizasyonu Hakkında Rapor, T.C. Ekonomi Ba-
kanlığı Neşriyatı, Ankara 1935.
Baade, Fritz, Kuru Üzüm Ekonomimizin İnkişaf İmkanları, T.C. İk-
tisat Vekaleti Neşriyatı, Ankara 1937.
Baade, Fritz, FAO Mediterranean Development Project: Turkey. Co-
untry Report, Rom 1959.
Baade, Fritz (Guy Finlayson’la birlikte), Türkiye’nin İhracatı ve Gö-
rünmeyen Gelirleri Nasıl Geliştirilebilir, Ankara 1960.
Baade, Fritz (With a section by Guy Finlayson), Exports and Invisible
Receipts in Turkey, O.E.C.D. Publications, Paris 1961.
Baade, Fritz, F.A.O. Türkiye Raporu, T.C. Ziraat Bankası 100. Yıldö-
nümü Yayını, Ankara 1962.
132 KEMAL ÖZDEN
Baade, Fritz, “Neuestes aus Kırşehir”, MDTG, Heft 60 (02/1965), s. 5ff.

Baade, Fritz/Renata Kartsaklis, Probleme der Familienplanung in
Entwicklungsländern. Unter besonderer Berücksichtigung
der Länder Indien, Pakistan und der Türkei, Verlag für Lite-
ratur und Zeitgeschehen, Hannover 1970.
Baade, Fritz, “Deutsch-Türkische Freundscahft –Sehr persöhnlich gesehen-”,
MDTG, Heft 91 (10/1973), s. 1f.
Baade, Fritz, “Dankeswort”, Gesellschaft zur Förderung des Instituts
für Weltwirtschaft an der Universität Kiel (Hrsg.), Ansprachen
zur Feier des 80. Geburtstages von Prof. Dr. Drs. H.c. Fritz Ba-
ade am 23. Januar 1973 im Institut für Weltwirtschaft an de
Universität Kiel, Kiel 1973, s. 30ff.
B.[ergius], J.[ohannes], “Hans Wilbrandt 70 Jahre”, MDTG, 89
(12/1972-01/1973), s. 6.
Bergius, Johannes, “Glückwunsch”, Gesellschaft zur Förderung, Ansp-
rachen, s. 23ff.
B.[ergius], J.[ohannes], “Hans Wilbrandt 75 Jahre”, MDTG, 99
(12/1977), s. 19.
Christiansen-Weniger, Friedrich, “Stiftung türkisch-deutscher Demonstra-
tions- und Mustergüter. Aufbau des Betriebes Tahirova”, MDTG, 59
(12/1964), s. 2-8.
Christiansen-Weniger, Friedrich, Ackerbauformen im Mittelmeer-
raum und Nahen Osten, dargestellt am Beispiel der Türkei,
DLG Verlag, Frankfurt a.M. 1970.
Christiansen-Weniger, F.[riedrich] (Çeviren: Prof. Dr. Ömer Tar-
man), Türkiye Tarla Kültürünün Temelleri, Bundesstelle für
Entwicklungshilfe (bfe), İstanbul 1973.
Christiansen-Weniger, Friedrich, Fünfzig Jahre Deutsche Entwick-
lungshilfe für die Türkische Landwirtschaft. Ein Rückblick
auf ihre Erfolge und ihre Pannen, Difo Druck, Bamberg [1978].
Christiansen-Weniger, F.[riedrich], Jahrgang 1897. Bürger in vier de-

utschen Staaten, Difo Druck, Bamberg [1981].
Ehebrecht, Karl (Bearbeitet von), Die Geschichte unseres Hauses von
1838 bis 1938. Maschinenfabrik Buckau R. Wolf Aktienge-
sellschaft Magdeburg, Magdeburg 1938.
Erichsen, Regine, “The Politics behind scientific transfer between Turkey and
Germany in the case of the ‘Yüksek Ziraat Enstitüsü’ in Ankara”, An-
kara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 55
(2000/2), s. 37-53.
Grothusen, Klaus-Detlev (Herausgegeben und eingeleitet von), Der
Scurla Bericht. Die Tätigkeit deutscher Hochschullehrer in
der Türkei 1933-1939, Dağyeli Verlag, Frankfurt 1987.
Gürbey, Gülistan, Die Türkei-Politik der Bundesrepublik Deutsch-
land unter Konrad Adenauer (1949-1963), Centaurus-Ver-
laggsgesellschaft, Pfaffenweiler 1990.
Hagemann, Harald/Krohn, Claus-Dieter (Hrsg.), Biographisches
Handbuch der deutschsprachigen wirtschaftswissenschaftlic-
hen Emigration nach 1933. Band 1, K.G. Saur, München 1999.
H.[ennig], G.[erhard], “Wechselseitige Unterstützung von Agrarwissensc-
haftlern. Zusammenarbeit der Universitäten Izmir und Gießen”,
MDTG, 80 (09/1969), s. 11.
Horn, Valentin, “Prof. Dr. Fritz Christiansen-Weniger zum 80. Gebutrs-
tage”, MDTG, 98 (07/1977), s. 9-12.
Kadıoğlu, Sevtap, “Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü’nde Mülteci Bilim
Adamları”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, IX/1-2 (2007-2008), s.
184-197.
Möckelmann, Reiner, Wartesaal Ankara. Ernst Reuter – Exil und
Rückkehr nach Berlin, Berliner Wissenschafts-Verlag, Berlin
2013.
134 KEMAL ÖZDEN
Möckelmann, Reiner (Çeviren: Ahmet Arpad), İkinci Vatan Türkiye.

Ernst Reuter’in Ankara Yılları, Türkiye İş Bankası Kültür Ya-
yınları, İstanbul 2016.
Paul, Hans-Holger (Bearbeitet von), Inventar zu den Nachlässen der
deutschen Arbeiterbewegung. Für die zehn westdeutschen
Länder und West-Berlin, K.G. Saur, München et al. 1993.
Özren, Can, Die Beziehungen der beiden deutschen Staaten zur Tür-
kei (1945/49-1963). Politische und ökonomische Interessen im
Zeichen der deutschen Teilung, Lit Verlag, Münster et al. 1999,
Pielen, L.[udwig], “Zwanzig Jahre Deutsch-Türkisches Demonstrations- und
Mustergut Tahirova –ein Podiumsgespräch-”, MDTG, 98 (07/1977),
s. 12-16.
Schwarck, Arnold, “Die Entwicklung des landwirtschaftlichen Ausbil-
dungswesens in der Türkei”, MDTG, Heft 61 (05/1965), s. 2.
Schwarck, Arnold, “10 Jahre türkisch-deutsches Entwicklungsprojekt Tahi-
rova (1957-1967)”, MDTG, 78 (05/1969), s. 1-10.
Tarman, Ömer, “Prof. Dr. Fritz Christiansen-Weniger. Ein Nachruf aus
der Türkei”, MDTG, 112 (12/1989), s. 47ff.
Taşdemirci, Ersoy, “Türkiye’de Yükseköğretim Kurumlarının Gelişmesinde
Avusturya ve Alman Bilim Adamlarının Katkısı”, Erciyes Üniversi-
tesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 9 (2000), s. 189-213.
Tavşanoğlu, Faik, “‘2000 Yılı Yarışması’ Adlı Kitapta Türkiye”, İstanbul
Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B/Cilt XII, Sayı 1
(1962), s. 9-15.
Tütengil, Cavit Orhan, “Türkiye’nin Sorunları ve Prof. Dr. Fritz Baade”,
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XX/1-2
(1963-1964), s. 109-119.
Vierhaus, Rudolf/Ludolf Herbst, (Hrsg.), Biographisches Handbuch
der Mitglieder des Deutschen Bundestages 1949-2002. Band 1
A-M, K. G. Saur, München 2002,
Widmann, Horst, Exil und Bildungshilfe. Die deutschsprachige aka-

demische Emigration in die Türkei nach 1933. Mit einer Bio-
Bibliographie der emigrierten Hochschullehrer im Anhang,
Peter Lang, Frankfurt/M. 1973.
Wilbrandt, Hans, “Ein deutsches Demonstrations- und Mustergut in der
Türkei. Die Aufgaben der Deutsch-Türkischen Gesellschaft e.v. Bonn”,
MDTG, 18 (10/1957), s. 1-6.
Wilbrandt, Hans, “Partnerschaftsvertrag zwischen den Universitäten Göt-
tingen und Ankara”, MDTG, 69 (03/1967), s. 5f.
Wilbrandt, Hans, “Deutsch-Türkische Universitätspartnerschaften am Be-
ispiel der Zusammenarbeit der landwirtschaftlichen Fakultäten Ankara
und Göttingen”, MDTG, 91 (10/1973), s. 16-23.
Wilbrandt, Hans, “Laudaito”, Gesellschaft zur Förderung, Ansprac-
hen, s. 8-14.
Wilbrandt, Hans, “Das Mustergut Tahirova hat seine Aufgabe erfüllt”,
MDTG, 99 (12/1977), s. 14-16.
Wilbrandt, Hans/Herbert Albrecht, Agrarwissenschaftliche Ausbil-
dung und Forschung in der Türkei. Voraussetzungen für part-
nerschaftliche Zusammenarbeit türkischer und deutscher
Hochschulen auf dem Agrarsektor, Deutsche Gesellschaft für
Technische Zusammenarbeit (GTZ) GmbH Bildungsreport: Nr.
6, Eschborn 1977.
Internet
http://koyunkecidunyasi.com/tr/yazi/prof-dr-mustafa-kaymakci-yazdi-
dogu-friz-koyunundan-tahirova-koyununa (18.06.2017).
http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/1b0ef5ba6b56968_ek.doc?tipi
=40&turu=X&sube=0 (18.06.2017).
https://muthesius-kunsthochschule.de/im-fokus/historie (20.06.2017).
136 KEMAL ÖZDEN
https://www.tigem.gov.tr/Documents/bf4a6bbc-2149-4be2-aece-
2776c2637505.pdf (27.06.2017). Tarım İşletmeleri Genel Mü-
dürlüğü 2010 Yılı Bilançosu ve Faaliyet Raporu, s. 272.
https://www.tigem.gov.tr/Documents/900bcb7b-d8d6-4306-a8b6-
6471a53ce37b.pdf (27.06.2017). Tarım İşletmeleri Genel Mü-
dürlüğü 2012 Yılı Bilançosu ve Faaliyet Raporu, s. 119f, 319.
www.dtgbonn.de (20.06.2017).
TÜRKİYE’DE EĞİTİM YÖNETİMİ ALANINDA PARADİGMA
SAVAŞLARI
KÜRŞAD YILMAZ1
ÖZET
Türkiye’de sosyal bilimlerin ve eğitim bilimlerinin bir çok ala-

nında olduğu gibi eğitim yönetimi alanında da egemen paradigma
uzun zamandan beridir pozitivizmdir. Pozitivizm, gerçekliği “basit,
hiyerarşik, mekanik, nedensel, nicel, birikimli ve nesnel” olarak algı-
layan bir bakış açısına sahiptir. Pozitivizm, bilimi sadece gözlenebilir,
doğal nedenlere dayandırmakta, gözlenemeyen olayları açıklamaya
yönelmemektedir. Bu düşünce ve varsayımlar doğa bilimleri söz ko-
nusu olduğunda neredeyse sorunsuz bir biçimde işlemektedir. An-
cak sosyal bilimler söz konusu olduğunda birçok sorun ortaya çık-
maktadır. İşte bu sorunların eğitim yönetimi alanında oluşturduğu
sorunlar uzun zamandan beri irdelenmektedir. Eğitim yönetimi ala-
nındaki eleştiriler genellikle, “öznelcilik/sübjektivizm, eleştirel teori,
postmodernizm ve feminist teori” başlıkları altında toplanmaktadır.
Türkiye’deki kurumsallaşma süreci 1960’lı yıllarda başlayan eğitim
yönetimi alanında da az da olsa önemli tartışmalar yürütülmektedir.
Pozitivizmin gerçeği değerden, teoriyi pratikten, rasyonelliği sağdu-
yudan ayrı tutması zorunluluğu eğitim yönetimi alanında uzun za-
mandan beridir eleştirilmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de
eğitim yönetimi alanında yaşanan paradigma savaşlarının bir değer-
lendirmesini yapmaktır. Bu amaca ulaşmak için ilk önce eğitim yö-
netimi alanının Türkiye’deki kurumsallaşma düzeyi gözden geçiril-
miştir. Daha sonra ise özellikle günümüzde daha fazla hissedilen pa-
radigma savaşları ile ilgili bir çözümleme yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Eğitim Yönetimi, Pozitivizm, Paradigma Sa-
vaşları, Türkiye.
1 Doç. Dr., Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, kursadyil-
maz@gmail.com
138 KÜRŞAD YILMAZ
PARADIGM WARS IN EDUCATIONAL ADMINISTRATION

FIELD IN TURKEY
ABSTRACT
As in many areas of social sciences and educational sciences in

Turkey, the dominant paradigm in the field of educational admin-
istration has been positivism for a long time. Positivism has a per-
spective that perceives reality as “simple, hierarchical, mechanical,
causal, quantitative, cumulative and objective”. Positivism bases sci-
ence upon solely observable and natural causes, and does not at-
tempt to explain events that cannot be observed. These thoughts and
assumptions process almost unproblematic when it comes to natural
sciences. However, when it comes to social sciences many problems
arise. The problems that are created by those problems in the field
of educational administration have been examined for a long time.
Criticisms in the field of educational administration are usually
grouped under the headings of “subjectivism, critical theory, post-
modernism and feminist theory”. Even if just a bit significant discus-
sions are conducted in the field of educational administration that
the institutionalization process was started in the 1960s in Turkey.
Positivism’s necessity of distinction of truth from value, theory from
practice, rationality from common sense has long been criticized in
the field of education administration. The aim of this study is to make
an assessment of the paradigm wars experienced in the field of edu-
cational administration in Turkey. In order to achieve this aim,
firstly the institutionalization level of educational administration in
Turkey was reviewed. Afterwards, an analysis was made about the
paradigm wars that are especially perceived nowadays.
Keywords: Educational Administration, Positivism, Paradigm
Wars, Turkey.
TÜRKİYE’DE EĞİTİM YÖNETİMİ ALANINDA PARADİGMA 139
SAVAŞLARI
KAYNAKÇA
Altınkurt, Y. ve Iliman-Püsküllüoğlu, E. (2016). Bilim tarihi, sosyo-

loji ve psikoloji paradigmaları bağlamında eğitim yönetimi.
Eleştirel Eğitim Yönetimi Yazıları. (Edt: K. Yılmaz). Ankara: Pe-
gem Akademi. ss. 1-34.
Aslanargun, E. (2003). Postmodernizm ve bir insan bilimi olarak eği-
tim yönetimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Osmangazi Üni-
versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Aydın, A. ve Uysal, Ş. (2011). Türkiye’de ve yurt dışında eğitim yö-
netimi alanında yapılan doktora tezlerinin konu, yöntem ve so-
nuçlar açısından değerlendirilmesi. Eurasian Journal of Educati-
onal Research, 42, 1-14.
Aydın, A., Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2013). Eğitim yönetiminde po-
zitif psikoloji. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 10(1), 1470-
1490.
Aydın, İ. ve Karaman-Kepenekçi, Y. (2007). Türkiye’de Eğitim Yönetimi
Alanının Sözlü Tarihi: Öncü Akademisyenler. Ankara: Pegem Aka-
demi.
Balcı, A. (1990a). Eğitim yönetiminde araştırma. Ankara Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 23(1), 81-94.
Balcı, A. (1991). Eğitim yönetiminde kuram ve araştırma. Ankara
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(2), 735-746.
Balcı, A. (1992). Eğitim örgütlerine yeni bakış açıları: Kuram-araş-
tırma ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi,
25(1), 27-45.
Balcı, A. (2003). Eğitim örgütlerine yeni bakış açıları: Kuram-araş-
tırma ilişkisi II. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 9(33), 26-
61.
140 KÜRŞAD YILMAZ
Balcı, A. (2009). Türkiye’de eğitim yönetiminin bilimleşme düzeyi.

Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54, 181-209.
Balcı, A., Şimşek, H., Gümüşeli, A. İ. ve Tanrıöğen, A. (2009). Eğitim
yönetimi araştırmaları ve yayın hakkında rapor. EYEDDER Ra-
por Serisi. http://eyedder.org/belgeler/Egitim-Yonetimi-Arastir-
malari-Yayin-Hakkinda-Rapor.pdf. Erişim Tarihi: 18.04.2010.
Bates, R. J. (2001). Eleştirel teori açısından eğitim yönetimi. (Çev: S.
Turan ve M. Şişman). Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi,
7(28), 557-571.
Bates, R. J. (1980a). Educational administration, the sociology of sci-
ence, and the management of knowledge. Educational Admin-
istration Quarterly, 16(2), 1-20.
Bates, R. J. (1980b). The function of educational administration in
the process of cultural transmission. Conference on the Origins
and Operations of Educational Systems. International Sociology As-
sociation, Paris, August.
Bates, R. J. (1982). Toward a critical practice of educational admin-
istration. Annual Meeting of the American Educational Research As-
sociation, New York.
Bates, R. J. (2003). The bird that sets itself on fire: Thom Greenfield
and the renewal of educational administration. Questioning
Leadership: The Greenfield Legacy (Edt: R. Macmillan). Ontario:
Althouse Press. ss. 211-235.
Beycioğlu, K., Kesik, F. ve Kondakçı, Y. (2014). Eğitim yönetiminde
güncel tartışmalar. Eğitim Yönetimi: Teori, Araştırma ve Uygulama
(Edt: S. Turan). Ankara: Pegem Akademi. ss. 387-423.
Beycioğlu, K. ve Dönmez, B. (2006). Eğitim yönetiminde kuramsal
bilginin üretimine ve uygulanmasına ilişkin bir değerlendirme.
Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 47, 317-342.
Bursalıoğlu, Z. (1967). Eğitim İdaresi. Ankara: Kalaba Yayınevi.
SAVAŞLARI
Bursalıoğlu, Z. (1997). Eğitim Yönetiminde Teori ve Uygulama. Ankara:

Pegem.
Bursalıoğlu, Z. (2000). Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış. An-
kara: Pegem A.
Bursalıoğlu, Z. ve Oğuzkan, T. (1968). İlkokullarda Teşkilat ve İdare.
İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Coronel, J. M., Moreno, E. ve Carrasco, M. J. (2010) Work-family
conflicts and the organizational work culture as barriers to wo-
men educational managers. Gender, Work and Organization, 17,
219-39.
Culbertson, J. A. (1981). Antecedents of the theory movement. Edu-
cational Administration Quarterly, 17(1), 25-47.
Culbertson, J. A. (1983). Theory in educational administration: Ech-
oes from critical thinkers. Educational Researcher, 12(10), 15-22.
Çelik, C. (1997). Eğitim yönetiminde kuramsal gelişmeler. Kuram ve
Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(1), 31-43.
Çelik, V. (2003). Eğitim yöneticisi yetiştirme politikasına yön veren
temel eğilimler. 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sem-
pozyumu Bildiri Kitabı (Edt: C. Elma ve Ş. Çınkır). Ankara: An-
kara Üniversitesi Basımevi. ss. 3-12.
Çetinel, E. ve Yılmaz, S. E. (2016). Feminist teori: Yönetim ve orga-
nizasyon alanına eleştirel bir yaklaşım. Çankırı Karatekin Üniver-
sitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 119-148.
Çınkır, Ş. (2016). Türkiye’de eğitim yönetimi ve denetimi bilim da-
lında yapılan tezlere ilişkin bir inceleme. Prof. Dr. Ziya Bursalı-
oğlu’na Armağan (Edt: A. Balcı ve İ. Aydın). Ankara: Ankara
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını. ss. 303-336.
Donmoyer, R. (1999). The continuing quest for a knowledge base:
1976-1998. Handbook of Research in Educational Administration
142 KÜRŞAD YILMAZ
(Edt: Murphy ve K. S. Louis). San Francisco: Jossey-Bass. ss.

25-43.
English, F. (1992). Educational Administration: The Human Science. New
York: Harper Collins Publishers.
English, F. (2003). The Postmodern Challenge to the Theory and Practice
of Educational Administration. Illinois: Charles C Thomas Pub-
lisher, Ltd.
Evers, C. W. (2003). Philosophical reflections on science in educa-
tional administration. International Studies in Educational Admin-
istration, 31(3), 29-41.
Foster, W. (1986). Paradigms and Promises: New Approaches to Educa-
tional Administration. New York: Prometheus Books.
Fusarelli, L. D. (2006). Theory movement, in educational admin-
istration. Encyclopedia of Educational Leadership and Administra-
tion (Edt: F. W. English). California: Sage Publications Ltd. ss.
1017-1018.
Gedikoğlu, T. (2015). Liderlik ve Okul Yönetimi. Ankara: Anı Yayıncı-
lık.
Giddens, A. (2014). Siyaset, Sosyoloji ve Toplumsal Teori. (Çev: T. Bir-
kan). İstanbul: Metis Yayıncılık.
Guenon, R. (2012). Niceliğin Egemenliği ve Çağın Alametleri. (Çev: M.
Kanık). İstanbul: İz Yayıncılık.
Gündüzalp, F. ve Uyanık, M. (1955). Teşkilat ve İdare. İstanbul: Maa-
rif Basımevi.
Güngör, S. (2004). Eğitim yönetiminde paradigmalara ilişkin ilköğ-
retim okul yöneticileri, öğretmenleri ve müfettişlerinin görüş-
leri (Ankara ili Çankaya, Keçiören ve Mamak ilçeleri örneği).
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bi-
limleri Enstitüsü, Ankara.
SAVAŞLARI
Güngör, S. (2010). Eleştirel kuram bakış açısından Ankara ili ilköğ-

retim okulu yönetici ve öğretmenlerinin eğitim yönetiminde
otorite ve kültür analizine ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış Dok-
tora Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, An-
kara.
Güngör, S. (2016). Eğitim yönetimini yeniden inşa etmek: Eleştirel
eğitim yönetimi kuramının olabilirliği üzerine. Eleştirel Eğitim
Yönetimi Yazıları (Edt: K. Yılmaz). Ankara: Pegem Akademi Ya-
yıncılık. ss. 35-63.
Hanson, E. M. (2003). Educational Administration and Organizational
Behavior. Boston: Pearson Education.
Imber, M. (1995). Organizational counterproductivism and educa-
tional administration. The Knowledge Base in Educational Admin-
istration: Multiple Perspectives (Eds: R. Donmoyer, M. Imber ve
J. Scheurich). Albany: State University of New York Press. ss.
113-123.
Kesik, F. (2014). Eğitim yönetiminde çoğul bir ses: Eleştirel kuram.
Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 4(2), 93-133.
Littrell, J. ve Foster, W. (1995). The myth of a knowledge base in
administration. The Knowledge Base in Educational Administra-
tion: Multiple Perspectives (Eds: R. Donmoyer, M. Imber ve J.
Scheurich). Albany: State University of New York Press. ss. 32-
46.
Lutz, F. W. (2000). Daniel E. Griffiths: He changed an entire profes-
sion. UCEA Review, XLI(3), 1-3.
Morris, J. (1999) Managing women: Secondary school principals in
Trinidad and Tobago. Gender and Education, 11, 343-55.
Murphy, J. (1998). Preparation for the school principalships: The
United States’ story. School Leadership Management, 18(3), 359-
372.
144 KÜRŞAD YILMAZ
Oplatka, I. (2007). The scholarship of educational management: Re-

flections from the 2006 CCEAM Conference. International Stud-
ies in Educational Administration, 35(1), 92-104.
Oplatka, I. (2016). Eğitim Yönetiminin Mirası (Çev: S. Turan, F. Bek-
taş ve M. Yalçın). Ankara: Pegem Akademi.
Örücü, D. ve Şimşek, H. (2011). Akademisyenlerin gözünden Tür-
kiye’de eğitim yönetiminin akademik durumu: Nitel bir analiz.
Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(2), 167-197.
Özdem, G. (2016). Eğitim yönetimi ve politikası alanyazınında oluş-
turulmaya çalışılan bu tarz kimin? Eleştirel Eğitim Yönetimi Yazı-
ları (Edt: K. Yılmaz). Ankara: Pegem Akademi. ss. 115-144.
Özdemir, M. (2017). Eğitim yönetiminde epistemik bunalımın arke-
olojisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(2), 281-304.
Özdemir, S. (2014). Eğitim yönetiminin alanı ve kapsamı. Eğitim Yö-
netiminde Kuram ve Uygulama (Edt: S. Özdemir). Ankara: Pegem
Akademi. ss. 1-8.
Powney, J., Valerie, W., Hall, S., Davidson, J., Kirk, S. ve Edward, S.
(2003) Teachers’ careers: the impact of age, disability, ethni-
city, gender and sexual orientation. Research Report, No: 488.
London: DfES.
Saban, A. ve Ersoy, A. (Edt.) (2016). Eğitimde Nitel Araştırma Desenleri.
Ankara: Anı.
Sargut, A. S. (1994). Kültürlerarası Farklılaşma ve Yönetim. Ankara: V
Yayınları.
Şahin-Fırat, N. (2006). Pozitivist yaklaşımın eğitim yönetimi alanına
yansıması, alana getirdiği katkı ve sınırlılıkları. Dokuz Eylül Üni-
versitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 40-51.
SCImago (2017). SCImago Journal & Country Rank. http://www.sci-
magojr.com/countryrank. Erişim Tarihi: 20.04.2017.
SAVAŞLARI
Şentürk, İ. (2011). Eğitim yönetimi ve feminist kuramlar. 20. Ulusal

Eğitim Bilimleri Kurultayı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi. 8-10
Eylül 2011, Burdur.
Şimşek, H. (1997a). 21. Yüzyılın Eşiğinde Paradigmalar Savaşı ve Kaos-
taki Ülke Türkiye. İstanbul: Sistem.
Şimşek, H. (1997b). Pozitivizm ötesi paradigmatik dönüşüm ve eği-
tim yönetiminde teori ve uygulamada yeni yaklaşımlar. Kuram
ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(1), 97-109.
Şimşek, H. (2002). Türkiye'de eğitim yöneticisi yetiştirilemez! 21.
Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu Bildiri Kitabı
(Edt: C. Elma ve Ş. Çınkır). Ankara: Ankara Üniversitesi Ya-
yını. ss. 307-312.
Şimşek, H. (2003). Eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi: Karşılaştır-
malı örnekler ve Türkiye için çıkarsamalar. Çağdaş Eğitim Sis-
temlerinde Öğretmen Yetiştirme Ulusal Sempozyumu Eğitimde Yansı-
malar: VII. Ankara: Tekışık Yayıncılık. ss. 130-138.
Şimşek, H. (2005). Eğitim yönetimi bilimin neresinde.
http://www.hasansimsek.net. Erişim Tarihi: 3.6.2007.
Şişman, M. (1995). Örgüt kavramının kültürel açıdan çözümlenmesi
ve eğitim örgütleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1),
79-94.
Şişman, M. (1996a). Yönetim kuramları ve kültürlerarası farklılaşma
açısından yönetim uygulamaları. Kuram ve Uygulamada Eğitim
Yönetimi, 2 (2), 295-308.
Şişman, M. (1996b). Postmodernizm tartışmaları ve örgüt kuramın-
daki yansımaları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 2(3),
451-464.
Şişman, M. (1998). Eğitim yönetiminde kuram ve araştırmada alter-
natif paradigma ve yaklaşımlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yö-
netimi, 4(16), 395-422.
146 KÜRŞAD YILMAZ
Şişman, M. (2001). Eğitimin yönetimindeki kriz: I. eğitim yönetimi

toplantısı açılış konuşması. I. Eğitim Yönetimi Toplantısı. Eskişe-
hir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi. 31 Ağustos-2 Ey-
lül 2001, Eskişehir.
Şişman, M. ve Turan, S. (2004). Eğitim ve okul yönetimi. Eğitim ve
Okul Yöneticiliği El Kitabı (Edt: Y. Özden). Ankara: Pegem. ss.
99-146
Thomson, P. (2000). Move over rover! An essay/assay of the field of
educational management. UK Journal of Educatıon Policy, 15(6),
717-732.
Turan, S. (2004a). Modernizm, postmodernizm ve krizdeki alan eği-
tim yönetimi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. İnönü Üni-
versitesi. 6-9 Temmuz 2004, Malatya.
Turan, S. (2004b). Modernite ve postmodernite arasında bir insan
bilimi olarak eğitim yönetimi. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakül-
tesi Dergisi, 1(1), 1-8.
Turan, S. (2005). Eğitim yönetiminde bilimsel bilginin üretimi: Kav-
ramsal bir çözümleme. XV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. Pa-
mukkale Üniversitesi. 28-30 Eylül 2005, Denizli.
Turan, S. (2006). Eğitim yönetiminde paradigmatik dönüşümler?
[Dönüşen bir şey yok]. Türkiye’de Eğitim Yönetimi ve Denetimi So-
runları ve Çözüm Önerileri Toplantısı. Ankara Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Fakültesi - EYED-DER. 27-28 Nisan 2006, Ankara.
Turan, S. (2007). Krizdeki bilim dalı: Eğitim yönetimi, teftişi, plan-
laması ve ekonomisi. XVI. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Gazi-
osmanpaşa Üniversitesi. 5-7 Eylül 2007, Tokat.
Turan, S. (2009). Alansız alan: Eğitim yönetiminin sınırlarını tartış-
maya açmak. IV. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi. Pamukkale
Üniversitesi - EYED-DER. 14-15 Mayıs 2009, Denizli.
SAVAŞLARI
Turan, S. (2013). Eğitim yönetimi alanında üretilen Batılı bilginin

eleştirisine giriş. VIII. Eğitim Yönetimi Kongresi. Marmara Üni-
versitesi - EYED-DER. 7-9 Kasım 2013, İstanbul.
Turan, S. ve Şişman, M. (2000). Okul yöneticileri için standartlar:
Eğitim yöneticilerinin bilgi temelleri üzerine düşünceler. Balı-
kesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 68-87.
Turan, S. ve Şişman, M. (2013). Eğitim yönetimi alanında üretilen
bilimsel bilgi ve batılı biliş tarzının eleştirisine giriş. Kuram ve
Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(4), 505-514.
Turan, S., Bektaş, F., Yalçın, M. ve Armağan, Y. (2016). Eğitim yö-
netimi alanında bilgi üretim süreci: Eğitim yönetimi kongrele-
rinin rolü ve serüveni üzerine bir değerlendirme. Kuram ve Uy-
gulamada Eğitim Yönetimi, 22(1), 81-108.
Waite, D. (2002). The paradigm wars in educational administration:
An attempt at transcendence. International Studies in Educational
Administration, 30(1), 66-77.
Willower, D. J. ve Forsyth, P. B. (1999). A brief history of scholarship
on educational administration. Handbook of Research on Educa-
tional Administration (Eds: J. Murphy ve K. S. Louis). California:
Jossey-Bass Inc. ss. 1-24.
Wood, J. T. (1997). Gendered Lives, Communication, Gender and Culture.
Belmont: Wadsworth Publishing.
Yalçın, M. (2015). Batı kaynaklı bilginin Türk akademisindeki rolü:
Eğitim yönetimi alanının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Dok-
tora Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstitüsü, Eskişehir.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (1999). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yön-
temleri. 1. Baskı. Ankara: Seçkin.
Yılmaz, K. (2008). Eğitim Yönetiminde Değerler. Ankara: Pegem Aka-
demi.
148 KÜRŞAD YILMAZ
Yılmaz, K. (2015). Eğitim yönetiminde doğal tutarlılık teorisi. Prof.

Dr. İbrahim Ethem Başaran’a Armağan: Eğitimde 52 Yıl. (Edt: İ.
Aydın ve Ş. Çınkır). Ankara: Anı Yayıncılık. ss. 215-233.
Yılmaz, K. (2016a). Türkiye’de eğitim yönetimi alanındaki batı etkisi
üzerine bir değerlendirme. Eleştirel Eğitim Yönetimi Yazıları.
(Edt: K. Yılmaz). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. ss. 65-
114.
Yılmaz, K. (2016b). Türkiye’deki eğitim liderliği makaleleri ile ilgili
bir değerlendirme. Prof. Dr. Ziya Bursalıoğlu’na Armağan (Edt:
A. Balcı ve İ. Aydın). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bi-
limleri Fakültesi Yayını. ss. 369-393.
TÜRKİYE’DE BİR ALMAN BİLİM ADAMI: PROF. DR. FRİTZ
BAADE, TÜRKİYE EKONOMİSİ VE BİLİMİNE KATKILARI
MAHMUT BOLAT*
ÖZET
Türkiye’deki üniversite reformu ile Almanya’da Hitler’in ikti-

dara gelmesi ve Yahudi kökenli veya muhalif ideolojiye sahip bilim
adamlarının sürgün edilmesi aynı döneme rastlamıştır.
Türkiye’deki üniversite reformunda bu bilim adamları kayna-
ğından yararlanmak isteyen Atatürk’ün ileri görüşlü politikaları doğ-
rultusunda bu bilim adamları Türkiye’ye davet edilmiş ve yeni kuru-
lan İstanbul Üniversitesi’nde görevlendirilmişlerdir.
Elbette ki bu insan kaynağından sadece üniversitede değil, çeşitli
kurum ve kuruluşlarda da istifade edilmiştir ve bu bilim adamların-
dan biri de Prof. Dr. Fritz Baade’dir. Ziraat ekonomisi alanındaki
çalışmalarıyla dünyaca tanınan ve teorik bilgilerle uygulama alanın-
daki gayretleri bir bütün halinde ele alan, dünya için daha iyi bir
geleceğin kurulması doğrultusunda çalışmalar yapan Baade, Tür-
kiye’ye geldiğinde İktisat Vekaletinde tarım uzmanı olarak görevlen-
dirilip bu konudaki deneyimlerinden faydalanılmıştır.
Baade, Türkiye’de bulunduğu süre içerisinde yaptıkları, gerek
Türkiye’deyken ve gerekse de Türkiye’den ayrıldıktan sonra Tür-
kiye hakkında yazdıkları ile Türk iktisadi hayatına önemli katkılar
sağlamış ve Türkiye’nin sorunları ile ilgili çözüm önerilerinde bulun-
muştur.
Bu bildiride Baade’nin, Türk iktisadi hayatına ve bilimine olan
katkıları ele alınmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Atatürk, Alman, Baade, Kırşehir, Üniversite
Reformu.
* Yrd. Doç. Dr., Ahi Evran Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, bolatmah-
mut@gmail.com
150 MAHMUT BOLAT
A GERMAN SCIENTIST IN TURKEY: PROF. DR. FRITZ

BAADE, CONTRIBUTIONS OF TURKISH ECONOMY AND
SCIENCE
ABSTRACT
With university reform in Turkey Hitler's coming to power in

Germany and deportation of scientists of Jewish origin or dissident
ideology come across the same date.
In the direction of Ataturk's forward-looking policies that want
to benefit from the resources of these scientists in the university re-
form in Turkey these scientists were invited to Turkey and assigned
to the newly founded Istanbul University.
Of course, this human resource has been used not only in the
university but also in various institutions and organizations and one
of these scientists is Prof. Dr. Fritz Baade. In working with the field
of agricultural economics worldly recognized and applied theoretical
knowledge and practice handled as a whole, Baade who works in the
direction of establishing a better future for the World, when he came
to Turkey, he was employed as an agricultural expert in the Ministry
of Economy and he benefited from his experiences in this subject.
Baade, in Turkey during the time he did, they have made im-
portant contributions to the Turkish economic life by writing about
Turkey, both in Turkey and after leaving Turkey and he has found
solutions to the problems of Turkey.
In this report, the contributions of Baade to the Turkish econo-
mic life and science were tried to be discussed.
Keywords: Atatürk, German, Baade, Kırşehir, University Re-
form.
TÜRKİYE’DE BİR ALMAN BİLİM ADAMI: PROF. DR. FRİTZ 151
BAADE, TÜRKİYE EKONOMİSİ VE BİLİMİNE KATKILARI
KAYNAKÇA
Avcıoğlu, Doğan, Türkiye’nin Düzeni, İkinci Basım, Kırmızı Kedi

Yayınevi, İstanbul, 2016.
Baade, Fritz, “Bütün Avrupa için ekmek !”, Çeviren: Halid İlteber, İs-
tanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt: 7, Sayı:
1-4.
Bakar, Bülent, “Reel Politiğin Türk-Alman İlişkilerine Yansıması: Alman-
ların Ülkelerine Dönmesi ve Türkiye’de Kalanların Enterne Edilmesi
(1944-1945)”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih
Dergisi, Sayı: 63, Yıl:2016.
Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-1940, C. 1, 4. Basım, YKY, İstan-
bul, 2003.
Çelebi, Nilgün, “Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ndeki Mülteci Profesör-
ler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Der-
gisi, Cilt: 43, Sayı: 1, Yıl: 2003.
Hanlein, Andreas, “Gerhard Kessler: Türkiye’de Sürgün Bir Alman Sosyal
Politikacı”, Çev: Alpay Hekimler, Çalışma ve Toplum, Cilt: 1,
Sayı: 2, Yıl: 2006.
Koçtürk, Osman Nuri, Yeni Sömürgecilik Açısından Gıda Emper-
yalizmi, Özdoğan Matbaa Yay., Ankara, 2009.
Kuruyazıcı, Nilüfer, “Farklı Bir Sürgün: 1933 Türkiye Üniversite Re-
formu ve Alman Bilim Adamları”, Alman Dili ve Edebiyatı Der-
gisi, Sayı: 11, Yıl: 2012.
Lök, Atilla -Bağış Erten, “1933 Reformu ve Yabancı Öğretim Üyeleri”,
Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcı-
lık, C. 3, 4. Baskı, İletişim Yay., İstanbul, 2007.
Pekin, Jur Hüseyin, “Büyük Alman - Türk Hukukçusu Ernst Hırsch
(1902- 1985)”, Türkiye Barolar Birliği Degisi, Sayı: 3, Yıl:
1998.
152 MAHMUT BOLAT
Tavşanoğlu, Faik, “2000 Yılı Yarışması Adlı Kitapta Türkiye”, İstanbul

Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 1,
Yıl:1962.
Tekeli, İlhan -Selim İlkin, Dr. Max Von Der Porten’in Çalışmaları
ve İktisadi Devlet Teşekkülleri Sisteminin Oluşumu, Fried-
rich Ebert Vakfı Yay., İstanbul, 1992.
Tütengil, Cavit Orhan, “Türkiye’nin Sorunları ve Prof. Dr. Fritz Baade”,
İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt: 24, Sayı: 1-2.
Yalçın, Durmuş vd., Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, AKDTYK Ata-
türk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2004.
Yalçın, Kemal, Haymatlos, Dünya Bizim Vatanımız, 3. Basım, Tür-
kiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016.
Yayman, Hüseyin, Türkiye’nin İdari Reform Politiği, Ankara Üni-
versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset
Bilimi Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara, 2005.
AKADEMİK TEŞVİK UYGULAMASININ TÜRKİYE’DEKİ
BİLİMSEL BİLGİ ÜRETİMİNE ETKİSİ
MEHMET ALİ AKKAYA* - COŞKUN POLAT**
ÖZET
Bilimsel çalışmalar ve bu çalışmaların paylaşıldığı mecralar, ül-

kelerin ve kurumların bilimin evrensel dünyasına ve doğal olarak in-
sanlığa ne kadar katkı sağladıklarını ölçmenin yanı sıra, ülkenin eği-
tim düzeyi hakkında sağlıklı veriler elde etmenin de en önemli araç-
larından biridir. 2015 yılı içinde kamu ile paylaşılan akademik çalış-
maları içerecek biçimde yürürlüğe giren ve her yıl için ayrı bir de-
ğerlendirme getiren “Akademik Teşvik” uygulamasının temel amacı
da hem Türkiye’nin bilimsel yayın üretiminin nitelik ve nicelik ola-
rak gelişmesini sağlamak hem de nitelikli bilimsel çalışmalar üretme
konusunda akademisyenleri özendirmektir. Bu çalışmada iki yılı ge-
ride kalan Akademik Teşvik uygulamasının bilim dünyası ve ulusal
bilgi üretimi için beklenen amaçları ne oranda karşıladığının ortaya
konulmasının yanı sıra 2015 ile 2016 yıllarına ilişkin Akademik Teş-
vik verilerinin karşılaştırılarak uygulama ve başarı düzeyine ilişkin
bir farkındalık yaratılması hedeflenmiştir. Akademik Teşvik uygula-
ması akademisyenler için bir motivasyon getirmiş, bilimsel çalışmalar
konusunda bir tazelenme yaratmıştır. Ancak uygulamanın eleştiri-
len, motivasyon düşürücü ve işlevsel bulunmayan yanlarının da ol-
duğu yüksek sesle dile getirilen bir gerçekliktir. Akademik Teşvik
uygulamasının tüm paydaşlarının görüş, öneri ve eleştirilerinin dik-
kate alınarak yapılacak bir revizyon, hem uygulamanın başarısını ve
saygınlığını artıracak hem de bilimsel bilgi üretim düzeyimizin yük-
selmesini sağlayacaktır.
** Prof. Dr., Çankırı Karatekin Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, polatcos-
kun@gmail.com
154 MEHMET ALİ AKKAYA - COŞKUN POLAT
THE EFFECT OF ACADEMIC INITIATIVES APPLICATION

ON THE PRODUCTION OF SCIENTIFIC KNOWLEDGE IN
TURKEY
ABSTRACT
Scientific studies and the areas which of these studies shared are
one of the most important tools on acquiring datas regarding educa-
tional level of the country as well as measuring how much the coun-
tries and foundations contribute on to the universal world of science
and intrinsically on to the humanity. The main purpose of the “Ac-
ademic Insentive” application which came into force in the year 2015
to include academic studies shared with the public and now bringing
a new seperate assessment for each year, is to ensure the develop-
ment of scientific publication prodution of Turkey both quantita-
tively and qualitatively as well as to encourage the academists in re-
spect of generating qualified scientific studies. In this study; it is
aimed to reveal in which proportion that two years old Academic In-
sentive application corresponds the required objects for scientific
world and national information production. In other respects, by
comparing the Academic Insentive datas for the years 2015 and 2016
it is also aimed to raise awaireness concerning application and level
of achievement. Academic Insentive application provided a motiva-
tion for the academists, created a refreshment for scientific work.
Nevertheless it is a reality voiced loudly that the application has also
some criticized, motivation lowering and nonfunctional sides. A re-
vision of Academic Insentive which will be done by taking in consid-
eration all of the opinions, suggestions and criticisms of the share-
holders will increase the success and respectability of the application
and will ensure rising our scientific knowledge level.
AKADEMİK TEŞVİK UYGULAMASININ TÜRKİYE’DEKİ 155
BİLİMSEL BİLGİ ÜRETİMİNE ETKİSİ
KAYNAKÇA
Akademik Teşvik Ödeneği Yönetmeliği. (2015). Karar no.

2015/8305, T.C. Resmi Gazete, sayı 29566, tarih 18.12.2015. 16
Ağustos 2017 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/eski-
ler/2015/12/20151218-4.pdf adresinden erişildi.
Akademik Teşvik Ödeneği Yönetmeliği. (2016). Karar no.
2016/9714, T.C. Resmi Gazete, sayı 29935, tarih 31.12.2016. 16
Ağustos 2017 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/eski-
ler/2016/12/20161231M3-2.pdf adresinden erişildi.
Karadağ, E. & Yücel, C. (2016). Devlet üniversiteleri sıralaması: 2016
yılı. 07 Ağustos 2017 tarihinde https://www.enginkara-
dag.net/dus adresinden erişildi.
Karadağ, E. ve Yücel, C. (2017). Devlet üniversiteleri ve fakülteleri
sıralaması-2017. 07 Ağustos 2017 tarihinde https://www.engin-
karadag.net/dus adresinden erişildi.
Yükseköğretim Kurulu Yükseköğretim Bilgi Yönetimi Sistemi.
(2017). Öğretim Elemanı İstatistikleri. 07 Ağustos 2017 tari-
hinde https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden erişildi.
Yükseköğretim Personel Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun Tasarısı ile Tokat Milletvekili Reşat Doğru ve Milliyetçi
Hareket Partisi Grup Başkanvekili Mersin Milletvekili Mehmet
Şandır ile 1 Milletvekilinin; Bartın Milletvekili Muhammet Rıza
Yalçınkaya’nın; Mersin Milletvekili Ali Öz ve Milliyetçi Hareket
Partisi Grup Başkanvekili İzmir Milletvekili Oktay Vural’ın; İs-
tanbul Milletvekili Aydın Ağan Ayaydın’ın; Ankara Milletvekili
Zühal Topcu’nun; Antalya Milletvekili Gürkut Acar’ın; Konya
Milletvekili Mustafa Kalaycı’nın Benzer Mahiyetteki Kanun
Teklifleri ve Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu (1/981, 2/187,
2/929, 2/1532, 2/2135, 2/2260, 2/2290, 2/2403). TBMM, Ya-
sama Dönemi 24, Yasam Yılı 5, Sıra Sayısı: 651. 15 Ağustos
2017 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/do-
nem24/yil01/ss651.pdf adresinden erişildi.
BİLİM İLETİŞİMİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR VE
ELEŞTİREL DÖNÜŞ
MEHMET EMİR YILDIZ1 - ŞULE YÜKSEL ÖZMEN2
ÖZET
Köklü bir geçmişe sahip olduğu bilinse de, bilim iletişimi ancak
yirminci yüzyılın son yarısında akademik bir çalışma alanı olarak be-
lirmiştir. Martin W. Bauer, araştırmacıların, bilim iletişimi bağla-
mında 1960’lardan bu yana geliştirdikleri paradigmaları, (1) Bilim
Okuryazarlığı yaklaşımı, (2) Kamunun Bilimi Kavraması yaklaşımı,
(3) Kamunun Bilimle Bağlantısı yaklaşımı olarak üçe . Bilim Okur-
yazarlığı yaklaşımı, toplumun bilimle ilişkisini bilimsel okuryazarlığa
yönelik soruşturmanın bir alanı olarak görmektedir. 1960’lardan
1980’lerin başına kadar etkisini sürdüren bu yaklaşımın temel sapta-
maları halktaki bilgi eksikliği üzerine yoğunlaşırken, çözüm stratejisi,
bilim eğitiminin yaygınlaştırılmasına odaklanmaktadır. İngiltere’de
Kraliyet Cemiyeti’nin 1985 yılında yayımladığı Bodmer Raporu ile
temelleri atılan Kamunun Bilimi Kavraması yaklaşımı da bilimsel
okuryazarlık modeli gibi “eksiklik modeli” olarak tanımlanmaktadır.
Bununla birlikte, kamunun bilimi kavraması yaklaşımında ön plana
çıkarılan, toplumun bilgi seviyesinden çok bilime karşı tutumu ol-
muştur. Ne var ki, toplumun daha fazla bildikçe bilime karşı daha
olumlu tutum geliştireceği beklentisi doğrulanmamıştır. 1990’lı yıl-
larda dikkatini bilim ve toplum arasındaki güven bunalımına yönel-
ten ve Kamunun Bilimle Bağlantısı olarak adlandırılan yeni bir yak-
laşım güçlenmeye başlamıştır. Kamunun etkin bir katılımcı olarak
görüldüğü bu yaklaşımda, bilim politikaları toplumun eleştirisine ve
müzakereye açık hale getirilmiştir. Buna göre, güveni sağlamanın en
1 Arş. Gör., Karadeniz Teknik Üniversitesi, mehmetemiryildiz@ktu.edu.tr

2 Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi, syozmen@ktu.edu.tr
158 MEHMET EMİR YILDIZ - ŞULE YÜKSEL ÖZMEN
sağlam yolu, kamuyla müzakere ve kamu katılımcılığını gerçekleştir-

mekten geçmektedir. Öte yandan Bauer’e (2008) göre, bilimsel araş-
tırmaların ve bilim iletişimi sürecinin büyük ölçüde sermayenin ege-
menliğine girmesi nedeniyle her üç yaklaşım da bilim iletişimi açısın-
dan yetersizdir. Özel sermayenin, bilimsel araştırmalar ve onların so-
nuçları üzerindeki ticarileştirme baskısı son otuz yılda zirveye ulaş-
mış durumdadır. Bilimsel araştırmaların ticarileşme baskısı altına
girmesi; bilim iletişiminin de bu süreçten olumsuz etkilenmesine ne-
den olmuştur. Bu eğilim, bilim iletişimini; halkla ilişkiler ve reklam-
cılık faaliyetlerine doğru kaydırmıştır. Bu nedenle kamunun bilim
iletişimine yönelik eleştirel bir tutum geliştirmesi zorunludur. Bu ça-
lışmada, literatür taraması yöntemi ile, bilim iletişimine yönelik yak-
laşımların tarihsel gelişimi özetlenmiş ve eleştirel yaklaşım betimlen-
miştir. Çalışma, Türkçe literatürde, eleştirel bilim iletişimi yaklaşı-
mına odaklanan çalışma bulunmaması nedeniyle önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Bilim, iletişim, eleştriel yaklaşımlar.
BİLİM İLETİŞİMİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR VE 159
APPROACHES TO COMMUNICATION IN SCIENCE AND

CRITICAL TURN
ABSTRACT
Although it is known that it has an ancient background, commu-

nication in science appeared as an academic study field only in the
second half of the twentieth century. Martin W. Bauer classified the
paradigms that were developed by researchers as of 1960s in terms
of communication in science as (1) the Science Literacy; (2) the Public
Understanding of Science; (3) and the Public Engagement with Sci-
ence and Technology approach considers the relation between the
society and science as a field for investigation on science literacy. The
basic definitions of this approach, which had its effect last from 1960s
until 1980s, intensify on the scarcity of knowledge of people; while
its solution strategy focuses on the dissemination of science educa-
tion. The Public Understanding of Science approach, which was es-
tablished with the Bodmer Report released by the Royal Society in
1985, was defined as the “deficit model” like the science literacy
model. On the other hand, the forthcoming concept in this approach
has been the attitude towards science rather than the conceptualiza-
tion of it by people. However, the expectation claiming that society
would develop a more positive attitude towards science as it gained
more knowledge has not been realized. A new approach which fo-
cused on the confidence crisis between science and society emerged
in 1990s, and was called as Public Engagement with Science and
Technology. In this approach, public is considered as an active par-
ticipant, and science policies were opened for discussions and criti-
cism of the society. In this context, the most proper way for ensuring
the confidence is realizing the negotiations with public, and strength-
ening public participation. On the other hand, according to Bauer
(2008), all of these three approaches are inadequate since scientific
research and scientific communication process have gone under the
dominance of the “private property”. The pressure of private sector
on scientific research and the results for the purpose of commercial-

ization has reached top levels in the recent 3 decades. The domi-
nance of commercialization on scientific research caused that com-
munication in science was affected negatively by this process. This
inclination caused that communication in science moved towards
public relations and advertisement activities. For this reason, it is
compulsory that the society develops a critical attitude towards com-
munication in science. In this study, the historical development of
the approaches of communication in science has been summarized
with the Literature Review Method, and the critical approach was
described. The study is important in that there are no studies focused
on the field of critical communication in science approach in the
Turkish literature.
Key Words: Science, communication, critical approaches.
BİLİM İLETİŞİMİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR VE 161
KAYNAKÇA
Bauer, Martin W. (2008). Paradigm change for science communica-

tion: commercial science needs a critical public. Cheng, D.,
Claessens M., Gascoigne, T. ve Metcalfe, J. (der.) içinde. Com-
municating science in social context, new models new practices. Berlin:
Springer Science + Business Media B.W., 7-21.
Bauer, Martin W. (2009) The evolution of public understanding of
science – discourse and comperative evidence. Science, Techno-
logy and Science 14 (2), 221-240.
Bauer, Martin W. ve Gregory, Jane (2008). From journalism to cor-
porate communication in post-war Britain. Bauer, M.W. ve
Bucchi, M. (der.) içinde. Journalism, science and society, science
communication between news and public relations. New York: Rout-
ledge, 33-51.
Bowler, Peter J. (2009). Science for all: the popularization of science in
early twentieth-century Britain. Chicago: The University of Chi-
cago Press.
Bucchi, Massiamo (2004). Science in society: an introduction to social stu-
dies of science. London: Routledge.
Cho, Sung Kyum ve Kim, Ock Tae (2012). From science populariza-
tion to public engagement: history of science communication
in Korea. Schiele, Bernard; Claessens, Michel ve Shi, Shunke
(der.) içinde. Science communication in the world practices, theories
and trends. Dordrecht: Springer Science+Business Media, 181-
191.
Conner, Clifford D. (2013). Halkın bilim tarihi madenciler, ebeler ve basit
tamirciler. Ankara: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma
Kurumu.
Dursun, Çiler (2013). İletişim kuram kritik. Ankara: İmge Yayınları.
Erdoğan, İrfan (2007). Türkiye’de gazetecilik ve bilim iletişimi. An-

kara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
Greco, Pietro (2012). Science and society. Bruyas, Anne Marie ve Ric-
cio, Michaela (der.) içinde. Science centres and science events, a sci-
ence communication handbook. Milan: Springer-Verlag, 15-25.
Hannam, James (2011). Explaining the world: communicating sci-
ence through the ages. Bennett, David J. ve Jennings, Richard
C. (der.) içinde. Succesful science communication telling ıt like ıt ıs.
Newyork: Cambridge University Press, 31-44.
Lightman, Bernard (2007). Victorian popularizers of science: designing
nature for new audiences. Chicago: The University of Chicago
Press.
Polino, Carmelo ve Castelfranchi, Yurij (2012). The ‘communicative
turn’ in contemporary techno-science: latin american approac-
hes and global tendencies. Schiele, Bernard; Claessens, Michel
ve Shi, Shunke (der.) içinde. Science communication in the world
practices, theories and trends. Dordrecht: Springer Science+Busi-
ness Media, 3-18.
Yıldız, Mehmet Emir (2015). Türkiye’de Popüler Bilim Dergilerinin Eleş-
tirel Ekonomi Politik Çözümlemesi: Bilim ve Teknik ile Popular Sci-
ence Örnekleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir:
Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
POLİTİKLEŞTİRİLEN BİLİM
MELEK DOSAY GÖKDOĞAN1
ÖZET
Bilim Tarihi, bilibmin politikleştirilmesi örnekleriyle doludur.

Ortaçağ İslâm Dünyasında başta Ömer Hayyam ve İbn Sina olmak
üzere bazı bilim adamları üzerinden yürütülmeye çalışılan politik
müdahaleler; Nazi Almanya’sında özellikle fizikçilerin muhatap ol-
dukları politik baskılar; Portekiz’de Salazar rejiminin bilim adamla-
rına ve bilimsel araştırmalara tavrı akla ilk gelen örneklerdir. Sovyet-
ler Birliği’ndeki bilime politik müdahalelerin yol açtığı “Lisenko
Olayı” ve “Aral-Hazar Havzası Projesi” hezimeti ile Renan’ın “İslam
ve Bilim” başlıklı konferansının ateşlediği ülkemizdeki ve dünyadaki
İslamcıların bilimle ilgili yaklaşım ve söylevleri de bu bağlamda unu-
tulmaması gereken tarihsel olgulardır.
Bu bildiride, bilim tarihinden sağlanan (yukarıda zikredilen ve
zikredilmeyen daha başka) örnekler incelenerek bilimin politikleşti-
rilmesinin sonuçları göz önüne serilecek ve bilim adamlarının bilim-
sel araştırmalarının nasıl bir ortamda ve hangi yöntemlerle yürüte-
bilmeleri gerektiği tarih perspektifiyle betimlenmeye çalışılacaktır.
Ulaşılacak neticenin, bilimin özgür, müdahaleye uğramadığı ve
itibar gördüğü toplumlarda gelişebileceği, şeklinde olması beklen-
mektedir. Bu olağan neticenin dışında, başka bazı ilginç bulguların
da elde edilmesi umulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Bilimin Politikleşmesi, Bilim Tarihi.
1 Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Felsefe Bölümü, Bilim Tarihi
Anabilim Dalı.
164 MELEK DOSAY GÖKDOĞAN
POLITICIZATION OF SCIENCE
ABSTRACT
History of science is full of examples of states politicizating sci-

ence. Among these it can be listed as troubles by which suffered Avi-
cenna, Biruni and Omar Khayyam in the Middle Ages Islamic
World; the Nazis interventions for atom physical researches; the
manner of the regime by Salazar in Portugal towards to scientists;
Lysenkoism in Russia, etc.
In this presentation, it is planned to show the results of politici-
zation of science by means of historical examples and, characteristics
of the environment within scientific researches will have been made
from the perspective of history of science.
It is expected to be reached as a result that science will progress
in the free societies which showing respect to and avoiding interfe-
ring with science.
Keywords: Politicization of Science, History of Science.
POLİTİKLEŞTİRİLEN BİLİM 165
KAYNAKÇA
M. Said Arbatlı, “Ömer Hayyam ve Kaysın Kuliyev”, Motif Akademi

Halkbilimi Dergisi, Cilt 8, Sayı 16, 2015 (Temmuz-Aralık), s. 557-
572.
Clifford D. Conner, Halkın Bilim Tarihi, Tübitak Popüler Bilim Ki-
tapları, Ankara 2012.
Mehmet Sait Çalka, “Divan Şairlerinin Gözüyle Fars Şairi Ömer
Hayyâm”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 4, Ka-
sım 2015, s. 30-40.
Melek Dosay Gökdoğan, “Renan’ı Yeniden Düşünmek: İslâm ve Bi-
lim”, Historia, Sayı: 3, Bilgi Yayınevi, Yaz 2017, s.46-62.
Veysel Erat, İbrahim Arap, “Bilimin Devlet İçin Önemi: Bilim-Devlet
İlişkisi Üzerine Bir Çözümleme”, Eğitim Bilim Toplum Dergisi,
Cilt 14, Sayı 53, Kış: 2016, s. 10- 45.
Ali Eşlik, “İbn Sînâ’da Hikmetü’l-Meşrikiyye Kavramı”, Yayınlanma-
mış Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Muhittin Macit), İstanbul
2008, s. 118.
Denis Guedj, Papağan Teoremi, Çeviren: İsmail Yerguz, Kırmızı Kedi
Yayınevi, İstanbul 2010, s.252-258.
Jürgen Habermas, ‘İdeoloji’ Olarak Teknik ve Bilim, Çeviren: Mustafa
Tüzel, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1993.
Seyyid Hüseyin Nasr, İslâm Kozmolojileri Öğretilerine Giriş, Çeviren
Nazife Şişman, İnsan Yayınları, İstanbul 1985, s. 304.
H. Ömer Özden, “İbn Sina (980-1037) Hayatı ve Felsefesi”, Özgür
Tarih, https://www.tarihtarih.com
Taki Pûrnâmdârîyân, “Ömer Hayyam’ın Gerçek Yüzü”, Nâme-i
Âşina, Ortak Kültür Mirasının Arayışında, İran İslâm Cumhuri-
yeti Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarlığı Yayınları, Yıl: 6,
17-18, Yaz-Sonbahar 2004, s. 33-42.
166 MELEK DOSAY GÖKDOĞAN
Ana Simões, Ana Carneiro, Maria Paula Diogo; “Perspectives on

Contemporary History of Science in Portugal”, Ön baskı Chcul
(Centro de História das Ciências-Universidade de Lisboa), n.1,
Lisbon, December 2007, s. 1-22.
Günay Tümer, “Bîrûnî”, İslam Ansiklopedisi, TDV, Cilt 6, 1992, s. 208.
XIX. YÜZYIL ÖNCESİ OSMANLI DEVLET ADAMI VE BİLGİ
ÜRETİMİ
MERT CAN ERDOĞAN*
ÖZET
Osmanlı devlet adamları farklı kaynaklara erişerek, dinamik bir

kültürel ortamdan beslenerek ve devletin karşılaştığı sorunları ya-
kından tecrübe ederek Osmanlı düşüncesinin üretiminde öncü rol
oynamayı başarmıştır. Osmanlı devlet teşkilatında genç memurlar
farklı bilgi türlerine aynı anda ulaşabiliyor, küçük yaşlardan itibaren
eğitim görüyorlardı. Azimli bir genç medreseden kütüphaneye,
dergâhtan konağa gezerek kendisini çok farklı alanlarda yetiştirebi-
liyor, bürokratik işleyişe bizzat tanıklık ederek devlet tecrübesi edi-
niyordu. Bu ortam Osmanlı katipleri arasında özgün üslup sahibi ve
yüksek adap bilgisi olan seçkin yazarlar, uzmanlar ve düşünürlerin
çıkmasına olanak veriyordu. Fakat bu eğitim düzeninin iki temel
özelliği Osmanlı Devleti’ni XVIII. yüzyıldan itibaren Avrupa karşı-
sında dezavantajlı duruma sokacaktı. Bunlardan ilki memurların eği-
timi sürecinde üsluba verilen orantısız ağırlıktı. Edebi Osmanlıcada
uzmanlaşmak ve süslü bir üslup geliştirmek için harcanan çaba
Batı’yla kıyaslanmayacak derecede fazlaydı. Üsluba verilen bu ağırlık
çoğu zaman metinlerde aktarılmak istenen bilgi ve fikrin ötesine ge-
çiyordu. İkincisi ise, sistemin son derece gevşek yapılanmasıydı.
Kâtipler düzenli ve standart bir müfredat eğitimi görmüyorlar; med-
reseden kütüphaneye, dergâhtan konağa gezerken çok fazla zaman
kaybediyorlardı. Böylesine yoğun bir çabayı ise sadece en çalışkan ve
azimli adaylar sergiliyordu. Bu durum sistemin seçkin fakat kısıtlı sa-
yıda insan yetiştirmesiyle sonuçlanıyordu.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devlet Adamı, Bilgi Üretimi
*
Arş. Gör., Kırıkkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, histo-
rianturk@gmail.com
168 MERT CAN ERDOĞAN
PRE 19th CENTURY OTTOMAN STATESMAN AND

PRODUCTION OF KNOWLEDGE
ABSTRACT
Ottoman statesmen began to play a pioneering role in the pro-

duction of Ottoman thought by accessing diverse sources, nurturing
from a dynamic cultural environment and experiencing closely the
problems that the Empire had faced. In the Ottoman state structure,
young statesmen could reach diverse kinds of knowledges at the
same time, and their education had started in a very early age. A
young vigorous clerk could develop himself by wandering from mad-
rasah to the library, from the lodges to mansions, and experience the
proceeding of the bureaucracy by directly witnessing it. This envi-
ronment allowed to emergence of eminent writers, experts, and
thinkers with authentic style and high-level knowledge among the
Ottoman clerics. However, two basic features of this educational sys-
tem would make the Ottoman Empire vulnerable before Europe af-
ter 18th century. The first was the exaggerated importance of the
wording in the training process of the statesmen. The effort spent to
specializing in the literary Ottoman and to develop a fancy style was
far beyond the West. This weight given to the wording was often go-
ing beyond the knowledge and idea that was to be conveyed in the
texts. Second, the system was extremely loose. The colleagues do not
receive regular and standard curriculum training; They were losing
so much time wandering from the madrasah to the library, and from
the lodge to mansion. Only the most hard-working and determined
candidates could overcome such an intense effort As a result of this,
the system could develop eminent but limited number of intellectu-
als.
Key Words: Ottoman State Man, Information Production.
XIX. YÜZYIL ÖNCESİ OSMANLI DEVLET ADAMI VE 169
BİLGİ ÜRETİMİ
KAYNAKÇA
Abou-El-Haj, Rifa'at Ali, “Ottoman Diplomacy at Karlowitz”, Journal

of the American Oriental Society, Vol. 87, No. 4 Oct. - Dec.,
1967.
Aksan, Virginia Savaşta ve Barışta Bir Osmanlı Devlet Adamı Ah-
med Resmi Efendi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul, 1997.
Findley Carter V., Osmanlı İmparatorluğu’nda Bürokratik Reform
Babıâli 1789-1922, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2014.
Findley, Carter V., Kalemiyeden Mülkiyeye Osmanlı Memurlarının
Toplumsal Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2011.
Fleischer, Cornell H., Bureaucrat and Intellectual in the Ottoman
Empire, the Historian Mustafa Âli, Princeton University Press,
1986.
İnalcık, Halil, Şair ve Patron, Doğu Batı Yayınları, İstanbul, 2003.
Krstic Tijana, Contested Conversions to Islam: Narratives of Reli-
gious Change in the Early Modern Ottoman Empire, Stanford
University Press, California, 2011.
Şahin, Kaya, Kanuni Devrinde İmparatorluk ve İktidar, Yapı Kredi
Tezcan, Baki, The Second Ottoman Empire, Cambridge University
Press, Cambridge, 2010.
Yeşil, Fatih, “Tedbirden Adalete”, Ötekilerin Peşinde Ahmet Yaşar
Ocak’a Armağan, Timaş, İstanbul, 2015.
Yeşil, Fatih, Aydınlanma Çağında Bir Osmanlı Kâtibi Ebubekir
Ratib Efendi (1750-1799), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstan-
bul, 2011.
Zilfi, Madeline C. Dindarlık Siyaseti Osmanlı Uleması Klasik Dö-
nem Sonrası, Birleşik Yayınları, Ankara, 2008.
BİLİMİN VE DİNİN DİLİ: TEKELCİLİK, OTORİTE VE
MEŞRÛİYET
MUHAMMET ERTOY
ÖZET
Din ve bilim, hakikatin mahiyetine ve kavranışına dair farklı id-

dialara sahiptir. Bu farklılık tabiat, insan doğası ve tarihsel/toplumsal
tecrübe bağlamında somutlaşır ve kendi söylemselliğini yaratır. Ta-
raflardan birinin lehine sonuçlandığı düşünülen söylemsel kavganın
tarihte ve bugün meydana getirdiği ikilemler, her iki söylem biçimi-
nin de temel aldığı bilgide mutlağa, doğal ve toplumsal dünyada dü-
zen ve sürekliliğe yönelik iddialarının sorgulanmasını gerekli kılar.
Bilimde paradigma, dinde gelenek bağlamı gözetildiğinde bu söy-
lemsel zemin, meşruiyet ve tekel üretme çabasına karşılık gelir. Meş-
ruiyet ve tekel üretmenin en pratik yolu kurumsal özdeşliktir. Her
iki alanda da bu özdeşliği üreten söylem biçimi, hem diğerini hem
de kendi bünyelerinde gelişen diğer ‘gelenekleri’ kolaylıkla marjinal-
leştirebilmektedir. Bir bilim pratiğinin yahut dinî tecrübenin her-
hangi bir biçiminin mutlaklaşması veya ideolojikleşmesi diye tanım-
lanabilecek bu sürecin siyasal ve sosyolojik boyutu politikaya tekâbül
eder.
Politik bağlam, bir bilme tarzını, insanın ve toplumun doğasına
ve tarihine dair muayyen bir bakış açısını esas alır; biçimsel kurallara
dayanan, didaktik ve otoriter bir dile dayanır ve dinsel, siyasal veya
epistemik cemaatin bütünlüğünü muhafaza için etkin bir toplumsal
denetimi hedefler. Bu bildiride, bilimde nomotetik metodoloji ile
dinde kökenci eğilimlerin toplumsal temsilinin bilgi üretimine ve bi-
lim politikalarına yansımaları sosyolojik bağlamda ele alınmıştır. Ar-
 Yrd. Doç. Dr. İzmir Kâtip Çelebi Üni. Sosyal ve Beşeri Bilimler Fak. Sosyoloji Bölümü,
mhertoy@yahoo.com
172 MUHAMMET ERTOY
dından, dinsel ve bilimsel “gelenekler”de ortaya çıkan çeşitliliğin/ço-

ğulluğun bilgi üretimine ve bilim politikalarına yansımaları değer-
lendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Din, Bilim, Dinsel Söylem, Bilimsel Söylem,
Bilim Politikası.
BİLİMİN VE DİNİN DİLİ: TEKELCİLİK, OTORİTE VE 173
MEŞRÛİYET
LANGUAGE OF SCIENCE AND RELIGION: MONOPOLISM,

OUTHORITY AND LEGITIMACY
ABSTRACT
Religion and science have different claims about nature and

comprehension of truth. This difference becomes concrete in the
context of concepts such as nature, human nature and social/histori-
cal experience and creates its own discourse. The dilemmas created
by discursive struggle that is believed to have ended in favor of one
of the parties requires to question both forms of discourse because of
their claims for absoluteness in knowledge, order and continuity in
the natural and social world. When paradigm in science and tradi-
tion in religion are taken into consideration, this discursive ground
corresponds to an effort to produce legitimacy and monopoly. The
most practical way of generating legitimacy and monopoly is to pro-
duce a corporate identity. These identity producing forms of dis-
course can easily marginalize the other as well as other "traditions"
which nourish in their own structures. The political and sociological
dimension of this process, which can be defined as the absolutism
regarding a science practice or any form of religious experience cor-
responds to politics.
The political context rests on a sense of knowing, a particular
perspective on the nature and history of man and society and on a
didactic and authoritarian language that based on formal rules and
aims of effective social control to preserve the integrity of the reli-
gious, political or epistemic community. In this paper, reflections of
the nomothetic methodology in science and the social representation
of the religious fundamentalist tendencies to the knowledge produc-
tion and science policies were taken in the sociological context. Then
the reflection of diversity/pluralism in the production of knowledge
and science policies in religious and scientific “traditions” was evalu-
ated.
Keywords: Religion, Science, Religious Discourse, Scientific Dis-
course, Science Policy.
174 MUHAMMET ERTOY
KAYNAKÇA
Aktay, Y. (2007). “Metin, Tarih ve Şiddetin Kaynakları: İslam’ın Kül-

türel Çoğulculuğunun Tarihsel ve Sosyolojik Tezahürleri”, Mi-
lel ve Nihal, 4(3), 91-111.
Bauman, Z. (1996). Yasa Koyucular ile Yorumcular, (çev. K. Atakay),
İstanbul: Metis Yayınları.
Berger, P. L., Luckmann, T., (2008). (çev., V. S. Öğütle), Gerçekliğin
Sosyal İnşâsı: Bir bilgi Sosyolojisi İncelemesi, İstanbul: Paradigma
Yayıncılık.
Berger, P. L., (2011). Kutsal Şemsiye, (çev. A. Coşkun), İstanbul: Rağ-
bet Yayınları.
Eagleton, T. (2005). Kültür Yorumları, (çev. Ö. Çelik), İstanbul: Ay-
rıntı Yayınları.
Eagleton, T. (2014). Tanrının Ölümü ve Kültür, (çev. S. Dingiloğlu),
İstanbul: Yordam Yayınları.
Emerson, M. O., & Hartman, D. (2006). “The Rise of Religious Fun-
damentalism”, Annual Review of Sociology, 32, 127-144.
Evkuran, M. (2005). “Bir Kimlik Politikası Olarak Kelam”, İslâmiyat,
8(1), 59-79.
Evkuran, M. (2015). “Bir Kriz Teolojisi ve Toplumsal Hareket Ola-
rak Selefilik” İlahiyat Akademi Dergisi, 1(1-2), 71-90.
Giddens, A. (1994). Modernliğin Sonuçları (çev. E. Kuşdil). İstanbul:
Ayrıntı Yayınları.
Gill, J. H., (1966). “Wittgenstein’s Concept of Truth”, International
Philosophical Quarterly, 6(1), 71-80.
Gottdiener, M. (1993). “Ideology, Foundationalism, and Sociological
Theory”, The Sociological Quarterly, 34(4), 653-671.
BİLİMİN VE DİNİN DİLİ: TEKELCİLİK, OTORİTE VE 175
MEŞRÛİYET
Habermas, J. (1993). İdeoloji Olarak Teknik ve Bilim, (çev. M. Tüzel),

İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Horkheimer, M. (1998). Akıl Tutulması, (çev. O. Koçak), İstanbul:
Metis Yayınları.
Kazanç, F. K. (2010). “Selefiyye'nin Nass ve Metot Ekseninde Din
Anlayışı ve Sonuçları”, Kelam Araştırmaları Dergisi, 8(1), 93-122.
Kirman, M. A. (2008). “Sekülerleşme Perspektifinden Dinî ve Sekü-
ler Fundamentalizmler”, Journal of International Social Rese-
arch, 1(2), 274-291.
Lyotard, J. F. (1997). Postmodern Durum, (çev: A. Çiğdem), Ankara:
Vadi Yayınları.
Marty, M. E. (1988). “Fundamentalism as a Social Phenomenon”,
Bulletin of the American Academy of Arts and Sciences, 42(2), 15-29.
Özcan, H. (1999). “Birbirine Zıt İki Epistemolojik Yaklaşım: Temel-
cilik ve İmancılık”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,
40(1),157-176.
Ripstein, A. (1987). “Foundationalism in Political Theory”, Philosophy
& Public Affairs, 16(2), 115-137.
Seidman, S. (1991). “The End of Sociological Theory: The Postmo-
dern Hope”, Sociological Theory, 9(2), 131-146.
Shils, E. (2003). Gelenek, Doğu Batı, 25, 101-131.
Sunar, İ. (2008). Düşün ve Toplum, İstanbul: Doruk Yayımcılık.
Tüzer, A. (2003). “Epistemolojik ve Etik Açıdan İnanç”, Dinî Araştır-
malar, 6(16), 87-1
Weber, M. (2003). Sosyoloji Yazıları, (çev. T. Parla), İstanbul: İletişim
Yayınları.
Yeşilyurt, T. (2004). “İslam, İman ve Fundamentalizm”, Kelam Araş-
tırmaları Dergisi, 2(2), 83-94.
TÜRKİYE’DE SOSYAL BİLİMLER FELSEFESİNDE
TARİHSELCİLİK VE HERMENEUTİK: KAMURAN BİRAND
VE DOĞAN ÖZLEM
MUSTAFA GÜNAY
ÖZET
Bu bildiride, Türkiye’de sosyal bilimler felsefesi bağlamında ta-

rihselci ve hermeneutik felsefe geleneğinin yeri ve işlevi irdelenecek-
tir. Ele alınacak başlıca felsefeciler ise Kamuran Birand ve Doğan Öz-
lem’dir. Türkiye’de tarihselci ve hermeneutik felsefenin izinde yapı-
lan çalışmalar Kamuran Birand, Nermi Uygur gibi felsefecilerle baş-
lamış ve günümüzde Doğan Özlem gibi felsefecilerimizin çalışmala-
rıyla etkili bir duruma gelmiş görünmektedir.
Batıda olduğu gibi ülkemizde de bilim kavramının şekillenme-
sinde pozitivist ve neo-pozitivist anlayışlar belirleyicidir. Türkiye’de
hermeneutik konusunda ilk çalışmaları yapan Kamuran Birand’dır.
Aynı zamanda ilk kadın felsefe profesörümüz olan Birand’ın, ülke-
mizde pozitivizmin egemen olduğu bir dönemde bilim felsefesinde
tarihselci felsefenin yaklaşımını gündeme getirmiştir.
Doğan Özlem de hermeneutik geleneği sürdürür. Özlem’in ilgi
alanı ve çalışmaları mantıktan bilim felsefesine, siyasetten tarih felse-
fesine kadar geniş bir alanı kapsar. Özlem’in yaklaşımı, “tarih-
selci/hermeneutik” bilim ve kültür felsefesinin yaklaşımıdır. Öz-
lem’in özellikle tarihselci gelenek içinden bilimi yorumlayan ve çö-
zümleyen çalışmaları irdelenecek ve etkileri değerlendirilecektir.
Kamuran Birand ve Doğan Özlem’in, tarihselci ve hermeneutik
felsefe açısından ortaya koyduğu çalışmalar, doğa bilimleri ve sosyal
 Yrd. Doç. Dr., Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Felsefe Grubu Eğitimi ABD,
mgunay@cu.edu.tr
178 MUSTAFA GÜNAY
bilimler (kültür bilimleri) arasındaki farklılıkların ve ayrımların be-

lirginleşmesine yol açtığı gibi yöntem tartışmalarını da etkilemiştir.
Anahtar Kelimeler: Kamuran Birand, Doğan Özlem, Tarihselci-
lik, Hermeneutik, Sosyal Bilimler.
TÜRKİYE’DE SOSYAL BİLİMLER FELSEFESİNDE 179
TARİHSELCİLİK VE HERMENEUTİK: KAMURAN BİRAND
VE DOĞAN ÖZLEM
HISTORICISM AND HERMENEUTICS IN PHILOSOPHY OF

SOCIAL SCIENCES IN TURKEY: KAMURAN BİRAND AND
DOĞAN ÖZLEM
ABSTRACT
In this paper, we will scrutinise the place and function of histo-

ricist and hermeneutic philosophy tradition in Turkey, in the context
of the philosophy of social sciences. The major philosophers who will
be dealed are Kamuran Birand and Doğan Özlem. The first researc-
hes in the way of historicist and hermeneutic philosophy in Turkey
were started by individual labours of Kamuran Birand, Nermi Uygur
and etc. philosophers; and apparently it has been more efficient by
researches of some philosophers like Doğan Özlem.
In our country, the embodiment of the concept of “science” is
affected by positivist and neo-positivist approaches in just the same
way as Western World. The first person who made studies in area of
hermeneutics in Turkey is Kamuran Birand. Birand, who is also our
first woman philosophy professor, brought forward the historicist
philosophy approach in philosophy of science in Turkey, during a
period dominated by positivism.
Doğan Özlem has carried the hermeneutic tradition until today.
His field of interest and studies are in a large spectrum from logics
to philosophy of science and politics. The approach of Özlem is that
of the “historicist/hermeneutic” philosophy of science and culture.
In this paper, particularly the studies of him which interpret and
analyse the science within the tradition of historicism will be scrutin-
sed and their effects will be evaluated.
Studies made by Kamuran Birand and Doğan Özlem in the area
of histirocist and hermeneutic philosophy have not only conduced
towards the revelation of differrences and distinctions between natu-
ral sciences and social (cultural) sciences, but also effected the met-
hod discussions as well.
Keywords: Kamuran Birand, Doğan Özlem, Historicism, Her-
meneutics, Social Sciences.
180 MUSTAFA GÜNAY
KAYNAKÇA
Kamuran Birand, Dilthey ve Rickert’te Manevi İlimlerin Temellendiril-

mesi, A.Ü. İlahiyat Fakültesi yayını, 1954.
-------------------, Manevi İlimler Metodu Olarak Anlama, Akçağ yayınevi,
1998.
Mustafa Günay, “Hermenutik (Yorumbilgisi) Üzerine İki Kitap: Yo-
rumbilgisinin Işığında Felsefe, bilim, kültür ilişkileri”, Felsefe
Tartışmaları, 20. Kitap, 1996.
Arslan Kaynardağ, Kadın Felsefecilerimiz, Türkiye Felsefe Kurumu ya-
yını, 1999.
Doğan Özlem, Metinlerle Hermeneutik (Yorumbilgisi) Dersleri 2, Pros-
pero yayınevi, 1994.
----------------, Bilim, Tarih ve Yorum, İnkılap Kitabevi, 1998.
----------------, Siyaset, Bilim ve Tarih Bilinci, 1999.
----------------, Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi, İnkılap Kitabevi,
2000.
----------------, Kendisiyle yapılan söyleşi, Marjinal dergisi, Haziran-2001
sayısı, İzmir.
Doğan Özlem, Evrensellik Mitosu, Notos Kitap, 2015.
Doğan Özlem, Tarihselci Düşünce Işığında Bilim, Ahlak ve Siyaset, No-
tos Kitap, 2016.
TARİH DERS KİTAPLARINDA BİLİM, BİLİM TARİHİ VE
BİLİM POLİTİKALARININ YERİ
MUSTAFA ŞAHİN - MERVE ÇİLEK
ÖZET
Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de halen okutulmakta olan lise

tarih ders kitaplarında bilim, bilim tarihi ve bilim politikalarına yer
verilme oranlarını ortaya koymaktır. Bu çerçevede, araştırmada ta-
rih ders kitaplarında bilim, bilim tarihi ve bilim politikalarıyla ilgili
hangi kavramların ne sıklıkla kullanıldığı ve hangi temalarda yoğun-
luk kazandığı ele alınmıştır. Bu araştırma kapsamında 9, 10, 11 ve
12. sınıf tarih ders kitaplarında bilim, bilim tarihi ve bilim politikala-
rıyla ilgili elde edilen veriler içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Lise
tarih ders kitaplarının genelinde araştırma konusuyla ilgili olarak en
sık tekrarlanan kavramların sırasıyla “reform”, “akıl ve bilim”, “ay-
dınlanma”, “pozitif bilimler”, “bilim”, “tarih bilimi” olduğu görül-
müştür. Lise tarih ders kitaplarında bilime, bilim tarihine ve bilim
politikalarına sınırlı oranlarda da olsa her sınıf düzeyinde yer veril-
diği görülmektedir ve bu sevindirici bir durum olarak değerlendiril-
mektedir. Bununla birlikte, bilim, bilim politikaları ve bilim tarihi ile
ilgili verilere bakıldığında, bütün sınıf düzeylerinin tarih ders kitap-
larında daha ziyade bilim tarihinden kişi ya da kurumlar bazında ve-
rilen örneklerle sınırlı kalındığı görülmektedir. Bu araştırmada, bili-
min olgusal, mantıksal, genelleyici ve nesnel olduğu; bilimsel bilgi-
nin, bireyin kişisel görüşünden bağımsız olduğu ve eleştirel bir yönü
olduğuna yönelik herhangi bir bulguya ulaşılamamıştır. Araştırma
bulgularına göre aynı konu en fazla 3 sınıf düzeyinde ele alınmış ve

Prof. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi, mustafa.sa-
hin@deu.edu.tr

Yüksek Lisans Öğrencisi / Sosyal Bilgiler Öğretmeni, mervecilek94@hot-
mail.com
182 MUSTAFA ŞAHİN - MERVE ÇİLEK
bu konular sadece “pozitif bilimler” (9, 10, 11) ile “deney ve gözlem”
(9, 11, 12)’dir. Oysa bilim konusunun sistematik ve sarmal olarak her
sınıf düzeyinde ele alınması bilimin, doğal ve sosyal gerçekliği lise
çağındaki öğrencilerin daha iyi anlamalarına yardım edecektir.
Anahtar Kelimeler: Bilim, Bilim Tarihi, Bilim Politikaları, Tarih
Ders Kitapları, Ortaöğretim.
TARİH DERS KİTAPLARINDA BİLİM, BİLİM TARİHİ VE 183
THE PLACE OF SCIENCE, HISTORY OF SCIENCE AND

SCIENCE POLICIES IN HISTORY TEXTBOOKS
ABSTRACT
The purpose of this research is to propound proportion of the

place given to science, history of science and science policies in cur-
rent high school history textbooks. Research embraces the frequency
of terms related to science, history of science and science policies,
and the themes where they are used mostly in history textbooks. Data
related to science, history of science and science policies in 9 th, 10th,
11th and 12th grade history textbooks were gathered with content
analysis. Most repeated terms in high school history textbooks in
general were “reform”, “mind and science”, “enlightment”, “positive
science”, “science” and “ science of history” in the given order. It is
seen that science, history of science and science policies were fea-
tured in every grade even if they’re limited and that seem to be pleas-
ing. On the other hand, it is seen that history textbooks are mostly
limited with the examples of people or institutions related to history
of science. There are no evidence, in this research, that science is
factual, logical, generic and objective; scientific knowledge is inde-
pendent from personal opinions and that it is open to critiques. Ac-
cording to findings, same subjects are teached at 3 grades at most
and that subjects only “positive science”(9, 10, 11) and “experiment
and observation”(9, 11, 12) whereas teaching subjects related to sci-
ence systematically and spiraly at every grade would help students in
high school to understand natural and social reality better.
Keywords: Science, History of Science, Science Policies, History
Textbooks, Secondary Education.
184 MUSTAFA ŞAHİN - MERVE ÇİLEK
KAYNAKÇA
ATA, Bahri (Editör). (2013). Bilim, Teknoloji ve Sosyal Değişme,

Ankara: Pegem Akademi.
DEMİREL, Özcan & KIROĞLU, Kasım (2005). Konu Alanı Ders Ki-
tabı İncelemesi, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
DEMİREL, Özcan (2013). Eğitimde Program Geliştirme Kuramdan
Uygulamaya, Ankara: PegemA Yayıncılık.
İDİN, Şahin & YALAKİ, Yalçın (2016). “ Türkiye'deki Ortaokul Fen
Bilimleri Ders Kitaplarında Yer Verilen Türk-İslam Bilim İnsanla-
rının İncelenmesi”, Yaşadıkça Eğitim, cilt. 30, sayı. 2, ss. 37-52.
İNGEÇ, Şebnem, TEKFİDAN, Kamile, KARAGÖZ, Emine (2016).

“Fizik Derslerinin Bilim Tarihi Açısından İncelenmesi”, Fen Bi-
limleri Öğretimi Dergisi, cilt. 4, sayı. 2, ss. 168-187.
İSLAMOĞLU, Ahmet Hamdi & ALNIAÇIK, Ümit (2016). Sosyal Bi-
limlerde Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınları
LAÇİN-ŞİMŞEK, Canan & ŞİMŞEK, Ahmet (2010). “Türkiye’de Bi-
lim Tarihi Öğretimi ve Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Du-
rumu”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, cilt. 7, sayı. 2, ss. 169-
198.
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI (2013). Ortaöğretim Türkiye Cum-
huriyeti, İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük, Ankara: Devlet Ki-
tapları, 2013.
OKUR, Yasemin, vd. (2013). Ortaöğretim Tarih 11, Ankara: Devlet
Kitapları.
TANRIÖĞEN, Abdurrahman (Editör). (1999). Bilimsel Araştırma
Yöntemleri, Ankara: Anı Yayıncılık.
TEKELİ, Sevim (Editör). (1999). Bilim Tarihine Giriş, Ankara: No-
bel Yayın Dağıtım.
TARİH DERS KİTAPLARINDA BİLİM, BİLİM TARİHİ VE 185
TURAN, Vicdan, vd. (2013). Ortaöğretim Tarih 10, Ankara: Devlet

Kitapları.
YAŞAR, Şefik (1998). “Çağdaş Bilim Anlayışı”, http://content.lms.sa-
bis.sakarya.edu.tr/Uploads/68618/
48282/c%CC%A7ag%CC%86das%CC%A7_bilim_an-
lay%C4%B1s%CC%A7%C4%B1.pdf
YILDIRIM, Ali & ŞİMŞEK, Hasan (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel
Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınları.
YILDIZ, Serap (2013). Lise Biyoloji Ders Kitaplarında Bilim Tarihi
Kullanımının İncelenmesi, İstanbul: Marmara Üniversi-
tesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi).
YILMAZ, Ahmet (2015). Ortaöğretim Tarih 9. Sınıf, Ankara: Ekoyay
Yayıncılık.
YÜKSEL, Sedat (2002). “Örtük Program”, Eğitim ve Bilim, cilt. 27,
sayı. 126, ss. 31-37.
19. YÜZYIL MATEMATİK FELSEFESİNİN SALİH ZEKİ
VASITASIYLA OSMANLI’YA GİRİŞİ
MÜJDAT TAKICAK1
ÖZET
19. yüzyılda matematikte olağanüstü gelişmeler yaşanmıştır. Bu

yüzyılda Euclides-dışı geometriler ve bu geometrilerin felsefî sonuç-
ları matematik dünyasını meşgul etmiştir. Dünyada matematik ala-
nında meydana gelen bu gelişmelerin Osmanlı Devleti’ne yansımala-
rının nasıl olduğunun açığa çıkarılması, Türk bilim tarihine katkı
sağlaması açısından önemlidir. Bu çalışma özelinde, dönemin önemli
aydınlarından olan Salih Zeki (Sayar)’nin Dârü’l-Fünûn Konferans-
ları kitabının birinci cildi Euclides-dışı geometriler ve çağdaş mate-
matik felsefesi yaklaşımları açısından değerlendirilmiştir.
Salih Zeki Dârü’l-Fünûn (İstanbul Üniversitesi)’da Rektörlük gö-
revini icra ederken matematik öğretmenlerine ve fen fakültesi mate-
matik bölümü öğrencilerine, o sıralarda dünyada olup biten mate-
matiksel gelişmeleri aktarmak üzere Cuma günleri konferanslar ver-
miştir. İki yıl sürecek olan bu konferanslar serisi daha sonra Dârü’l-
Fünûn Konferansları ismiyle iki cilt halinde Salih Zeki tarafından ya-
yımlanmıştır. Salih Zeki bu kitabının birinci cildinde Euclides-dışı ge-
ometrileri ve sonuçlarını incelemiştir. Kitabın birinci cildi 14 konfe-
ranstan oluşmaktadır.
Yapılan incelemeler sonucunda Salih Zeki’nin Dârü’l-Fünûn
Konferansları’nda, 19. yüzyılda ortaya çıkan yeni geometrilerin ta-
rihsel gelişimine, matematiksel açıklamalarına ve bu geometrilerin
neticesinde ortaya çıkan felsefî tartışmalara yer verdiği tespit edilmiş-
tir. Ayrıca Osmanlı aydınlarının çağdaşları ile hemen hemen eş za-
1 Dr., Milli Eğitim Bakanlığı, mujdattakicak78@gmail.com

188 MÜJDAT TAKICAK
manlı matematikte yaşanan gelişmeleri analiz edip mevcut tartışma-

lara katılması, Türk bilim dünyasının kendilerini batılı bilim adam-
ları ile denk görmeye başladıklarını göstermektedir. Dârü’l-Fünûn
Konferansları kitabının bu bağlamda analiz edilmesi Türk Bilim Ta-
rihi açısından önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Matematik Tarihi, Matematik Felsefesi, Sa-
lih Zeki, Dârü’l-Fünûn Konferansları.
19. YÜZYIL MATEMATİK FELSEFESİNİN SALİH ZEKİ 189
IMPORTING OF THE 19TH-CENTURY PHILOSOPHY OF

MATHEMATICS INTO THE OTTOMAN EMPIRE BY SALİH
ZEKİ
ABSTRACT
In the 19th century there were remarkable developments in the

field of mathematics. One of them is non-Euclidean geometries and
their philosophical implications which made an overwhelming imp-
ression on the mathematicians. Therefore, it is important to unearth
the reflections of these developments, which were arisen in the field
of mathematics all over the world, on the Ottoman Empire in order
to make a contribution to the history of Turkish science. In this pa-
per, the first volume of Dârü’l-Fünûn Lecture Series book by Salih Zeki
(Sayar), one of the most distinguished mathematicians during the
last years of the Ottoman Empire, is analyzed in terms of non-Eucli-
dean geometries and philosophical approaches of contemporary
mathematics.
Salih Zeki delivered a series of lectures on Fridays for the mat-
hematic teachers and the students of the Department of Mathematics
at the Faculty of Science in order to convey the latest developments
in the field of mathematics, while he was serving as a rector in Dârü’l-
Fünûn (now Istanbul University). This series of lectures lasted two
years and thereafter was published in two volumes entitled as Dârü’l-
Fünûn Lecture Series [Dârü’l-Fünûn Konferansları] by Salih Zeki. He
analyzed non-Euclidean geometries and their implications in the first
volume of this book. The first volume is comprised of fourteen (14)
lectures.
Depending on the analyses, it is ascertained that Salih Zeki tack-
led the historical development of new geometries in the 19th cen-
tury, their mathematical explanations and philosophical discussions
which were sparked as a result of these geometries. Moreover the
fact that Salih Zeki participated in the discussions by analyzing the
190 MÜJDAT TAKICAK
developments in the mathematics nearly at the same with his con-

temporary Ottoman intellectuals shows that Turkish scholars started
to perceive themselves as equivalent figures to Western scholars. It
is thus important to analyze the book of Dârü’l-Fünûn Lecture Series
from the above-mentioned perspective for the history of Turkish sci-
ence.
Keywords: History of Mathematics, Philosophy of Mathematics,
Salih Zeki, Dârü’l-Fünûn Conferences.
19. YÜZYIL MATEMATİK FELSEFESİNİN SALİH ZEKİ 191
KAYNAKÇA
Baki, A. (2014). Matematik Tarihi ve Felsefesi. Ankara: Pegem Aka-

demi.
Brown, J. R. (2008). Philosophy of Mathematics. New York: Routledge.
Cevizci, A. (2010). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma.
Cevizci, A. (2012). Felsefe Tarihi. Ankara: Say Yayınları.
Chaitin, G. J. (2004). Matematiğin Temelleri Üzerine Uyuşmazlık
Yüzyılı (Gür S. B., Çev.) . B. S. Gür içinde, Matematik Felsefesi
(s. 359-397). Ankara: Kadim Yayınları.
Davis, P. J., & Hersh, R. (2002). Matematiğin Seyir Defteri. (E. Aba-
doğlu, Çev.) Ankara: Doruk Yayımcılık.
Ernest, P. (2004). The Philosophy of Mathematics Education. Exeter: Ro-
utledge Falmer.
Gökberk, M. (2012). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Gür, B. (2005). Descartes'ın Matematik Felsefesi Üzerine. Matematik
Dünyası, 1, 101-105.
Gür, B. (2006). Kant ve Matematik Felsefesi Üzerine. Matematik Dün-
yası, 1, 94-99.
Rényi, A. (2003). Matematik Üzerine Diyaloglar. (İ. Taşdelen, Çev.) An-
kara: Dost Kitabevi Yayınları.
Stanford University. (2012, May 2). The Philosophy of Mathematics. No-
vember 3, 2014 tarihinde Stanford Encyclopedia of Philo-
sophy: http://plato.stanford.edu/entries/philosophy-mathema-
tics/ adresinden alındı
Topdemir, H. G. (2008). Felsefe. Ankara: Pegem Akademi.
Yıldırım, C. (2010). Matematiksel Düşünme. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Zeki, S. (1331/1915). Dârü'l-Fünûn Konferansları (cilt 1). İstanbul:
Matba'a-i 'Âmire.
Zeller, E. (2008). Grek Felsefesi Tarihi. (A. Aydoğan, Çev.) İstanbul:
Say Yayınları.
YENİ BİR DİSİPLİN OLARAK NASYONOLOJİNİN İMKÂNI
MÜRSEL BAYRAM
ÖZET
Modern döneme has bir olgu olarak görülen ulus, başta siyaset
bilimi ve uluslararası ilişkiler olmak üzere, hemen hemen bütün sos-
yal bilimlerin ilgi alanına giren bir kavramdır. Sosyal bilimler ala-
nında insan toplumlarını inceleyen antropoloji ve sosyoloji gibi
önemli bilim dalları oluşmuş, ancak ulus olgusunu inceleyen müsta-
kil bir disiplin meydana getirilememiştir. Bu çalışmada ulus olgu-
sunu incelemek üzere ortaya atılan nasyonolojinin mümkün olup ol-
madığı, mümkünse neyi nasıl araştırması gerektiği ele alınmaktadır.
Ulus, içte benzeşme /ortaklaşma, dıştan farklılaşma mantığına daya-
nan büyük insan topluluğudur. Ortaklık ve farklılık unsurları, etni-
site, dil veya din temelinde oluşturulabilir. Bu durum, uluslar hak-
kında fen bilimlerindeki gibi yasa benzeri genellemeler yapma
imkânını ortadan kaldırmaktadır. Nasyonoloji, bu imkânsızlığı be-
nimseyerek genellik yerine özellikleri esas almak durumundadır,
çünkü ulusların ortaya çıkmasına, büyümesine ve dağılmasına etki
eden çok sayıda objektif ve sübjektif faktör bulunabilir. Kendine öz-
gülüklerin fazlalığı, doğal olarak sınırlı bir kategorizasyona imkân
vermektedir. Bu sınırlılıklara rağmen, neyin nasıl araştırılacağı or-
taya konulduğu takdirde nasyonolojiyi ontolojik, epistemolojik ve
metodolojik bir temele oturtmak mümkündür.
Anahtar Kelimeler: Bilim Tarihi, Nasyonoloji, Ulus, Ulus Tipo-
lojisi.
 Okutman, Ahi Evran Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu, murselbayram@ahiev-
ran.edu.tr
194 MÜRSEL BAYRAM
THE POSSIBILITY OF NATIONOLOGY AS A NEW

DISCIPLINE
ABSTRACT
Nation is a phenomenon widely regarded as peculiar to the mo-

dern age and a concept that is of interest to all social sciences, mainly
political science and international relations. There are remarkable
social sciences like anthropology and sociology on human societies,
but there has not been any independent science to study the pheno-
menon of nation. This paper aims to analyse whether nationology is
possible, and if possible, what to study and how to study in nationo-
logy. Nation is a large group of people based on internal assimilation
and external differentation. Elements of similarity and dissimilarity
can be formed based on ethnicity, language, or religion, etc. This
situation rules out the possibility of uncovering law-like generalisa-
tions about nations like in physical sciences. Nationology should
adopt this impossibility and prioritise the peculiarities rather than
commonalities of nations, because there are a great deal of objective
and subjective factors explaining the emergence, development and
disintegration of nations. The multitude of individuality and idi-
osyncracy enables a limited categorisation as well. Despite these rest-
rictions, it is possible to lay the ontological, epistemological and met-
hodological foundations of nationology if we determine what and
how to study.
Keywords: History of Science, Nationology, Nation, Typology of
Nations.
YENİ BİR DİSİPLİN OLARAK NASYONOLOJİNİN İMKÂNI 195
KAYNAKÇA
Anderson, Benedict, Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve

Yayılması, Çev. İskender Savaşır, Metis, İstanbul, 2007.
Bakic-Hayden, Milica ve Hayden, Robert M., “Orientalist Variations on
the Theme Balkans: Symbolic Geography in Recent Yugoslav Cultural
Politics”, Slavic Review, Cilt 51, Sayı 1, Bahar 1992.
Barrington, Lowell W., “Nation and Nationalism: The Misuse of Key
Concepts in Political Science”, PS: Political Science and Politics,
Cilt 30, Sayı 4, Aralık 1997.
Bayram, Mürsel, “İnka Devlet Teşkilatı ve Pax İncaica’nın Temelleri”,
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 9, Sayı 42, Şu-
bat 2016.
Boczkowski, Hipolit Olgerd, Grundlagen des Nationalproblems:
Einführung in die Natiologie, S. Goldelman, Prag, 1936.
Boczkowski, Hipolit Olgerd, Ukrajina a Ukrajinská Otázka: S Přeh-
lednou Národopisnou Mapou Ukrajiny Svazu Pro Osvobození
Ukrajiny, Prag, 1915.
Bulut, Halil İbrahim, “Ümmet”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 42, TDV
Yayınları, 2012.
Gellner, Ernest, Uluslar ve Ulusçuluk, Çev. Büşra Ersanlı ve Günay
Göksu Özdoğan, Hil Yayın, İstanbul, 2006.
Hayes, Carlton J. H., Nationalism: A Religion, Macmillan, New
York, 1977.
Jakelic, Slavica, Collectivistic Religions: Religion, Choice, and
Identity in Late Modernity, Ashgate, Surrey, 2010.
“Kavim”, Güncel Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/in-
dex.php?option=com_gts&arama, Erişim Tarihi: 7 Eylül 1017.
Kordić, Snježana, Jezik i Nacionalizam, Durieux, Zagreb, 2010.
196 MÜRSEL BAYRAM
Lötzsch, Ronald, “Was ist ein Volk und was eine Nation?”, Utopie
Kreativ, H. 103/104, Mai/Juni 1999.
Matkowski, Jan, “Polak, który budował świadomość narodową Uk-
raińców”, Fronda, http://www.fronda.pl/a/polak-ktory-bu-
dowal-swiadomosc-narodowa-ukraincow,76255.html, 8 Eylül
2017.
Meisler, Yoash, “Nationology in Retrospect”, History of European
Ideas, Cilt 14, Sayı 5, 1992.
“Natio”, Latin Dictionary, https://www.online-latin-dictio-
nary.com/latin-english-dictionary.php?parola=natio, Erişim
Tarihi: 6 Eylül 2017.
Ortaylı, İlber, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Sistemi”, Türkler,
Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002.
Sami, Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî, Nadir Eserler, İstanbul, 2015.
Stevens, David, “Nationalism as Religion”, Studies: An Irish Quarterly
Review, Cilt 86, Sayı 343, 1997.
Szacki, Jerzy, “Is There Such a Thing as the Sociology of Nations?”, Polish
Sociological Review, Sayı 145, 2004.
Şentürk, Recep, “Millet”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 30, TDV Yayın-
ları, 2005.
Todorova, Maria, Imagining the Balkans, Oxford University Press,
Oxford ve New York, 2009.
Ünal, Ali, Kur’an’da Temel Kavramlar, Nil Yayınları, İstanbul,
1999.
“Volk”, Duden-Sprachberatung, http://www.duden.de/rechtschrei-
bung/Volk, Erişim Tarihi: 7 Eylül 2017.
ATATÜRK’ÜN BİLİM ANLAYIŞI VE ÖNEMİ
OSMAN AKANDERE*
ÖZET
Atatürk’ün düşünce sisteminin temelinde yer alan çok önemli

bazı kavramlar vardır. Onun inkılâplarının ve insanlık felsefesinin de
kaynağını oluşturan bu kavramların en önde gelenleri kültür, uygar-
lık, bilim, çağdaşlaşma, değişme, ilerleme ve gelişmedir. Nitekim Ata-
türk, kendi özgün görüşlerini de şekillendiren bu kavramları verdiği
demeç ve yaptığı konuşmalarında sıkça kullanmıştır.
Bugün içinde bulunduğumuz yüzyılın gelişmelerine baktığı-
mızda, insan kültürünün en son aşamasının uygarlık, bilim ve tekno-
loji olduğu görülmektedir. Bir başka ifadeyle insan uğraşılarının, ge-
liştirdiği düşünce biçimlerinin bütünü içinde en son erişilen, en son
ortaya çıkan düşünce biçimi bilimdir.
Bilindiği gibi Ortaçağın sona ermesi Rönesans çağının doğma-
sına, metafizik doğaüstücülük ve otoriter bilgi kaynakları yerine bi-
limsel ve gerçek bilgilerin geçmesine neden olmuştur. Böylece akılcı,
deneyci, nedensellik kuramına bağlı bir dünya görüşü doğmuştur.
Akılcı, deneyci, nedensellik kuramına bağlı dünya görüşünü Ata-
türk’ün düşünce sisteminde de görmekteyiz. Çünkü Atatürk, “Top-
lum geçmişte değil, geleceğe dönük yaşamalıdır” derken uygarlık ve
bilimin ne kadar önemli olgular olduğunu vurgulamaktadır. Bu ba-
kımdan Atatürk’ün bilime yönelişi, kültür ve uygarlık sentezi ve an-
layışı ile de bütünleşmektedir. Batılılar tarafından “hasta adam” ola-
rak nitelenen Osmanlı toplumu yerine, bütün sistem ve kurumlarıyla
* Prof. Dr., Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, oakan-
dere@konya.edu.tr
198 OSMAN AKANDERE
yeni ve çağdaş bir yaratma amacı, bilim anlayışının da temelini oluş-

turmuştur.
Bu çalışmada Atatürk’ün modern ve çağdaş bir toplum yarat-
mada bilim anlayışının yeri ve önemi ele alınacak ve incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Atatürk, Akılcılık, Uygarlık, Bilim ve Tekno-
loji, Bilim Anlayışı.
ATATÜRK’ÜN BİLİM ANLAYIŞI VE ÖNEMİ 199
ATATÜRK’S UNDERSTANDING OF SCIENCE AND ITS

SIGNIFICANCE
ABSTRACT
There are some important concepts underlying Atatürk’s system

of thought. Some of the primary of these concepts constituting basis
of his reforms and philosophy of human kind are culture, civiliza-
tion, science, modernization, change, improvement and develop-
ment. Indeed, he frequently used these concepts having formed his
own original ideas in the statements and speeches he made.
When we look at the developments of the century we live in to-
day, it is observed that the latest phase of human culture is civiliza-
tion, science and technology. In other words, way of thinking lastly
reached and revealed among the whole occupations of people and
way of thinking developed.
As well-known, end of Middle Age resulted in rise of Renaissance
age and scientific and real knowledge’s superseding metaphysical su-
pernaturalism and authoritarian sources of knowledge. Therefore a
philosophy of world depending on rationalist, experimental, theory
of causality arose.
We can also observe philosophy of world depending on rational-
ist, experimental, theory of causality in Atatürk’s system of thought.
The reason for that is Atatürk expressed how important the concepts
of civilization and science are specifying that “Society shall live pro-
actively, not live in the past”. In this respect, Atatürk’s facing towards
science also becomes integrated with culture and civilization synthe-
sis and understanding. His target on creating a new and modern so-
ciety with its whole system and institutions rather than Ottoman so-
ciety called as “Sick Man” by westerlies constituted the basis of his
understanding of science.
200 OSMAN AKANDERE
The place and importance of Atatürk’s understanding of science

in creating a new and modern society will be dealt and discussed in
this study.
Keywords: Atatürk, Rationalism, Civilization, Science and Tech-
nology, Understanding of Science.
ATATÜRK’ÜN BİLİM ANLAYIŞI VE ÖNEMİ 201
KAYNAKÇA
Kitaplar
AFETİNAN, Ayşe, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Türk

Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1959.
Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk (1919-1927), Sad. Prof. Dr. Zeynep
Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara 2004.
Atatürkçülük(Birinci Kitap) Atatürk’ün Görüş ve Düşünceleri,
Milli Eğitim Bakanlığı yay., İstanbul 1998.
Atatürkçülük(İkinci Kitap), Atatürk ve Atatürkçülüğe İlişkin Maka-
leler, Milli Eğitim Bakanlığı yay., İstanbul 1998.
Atatürkçülük(Üçüncü Kitap), Atatürkçü Düşünce Sistemi, Milli
Eğitim Bakanlığı yay., İstanbul 1998.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, I-III, Atatürk Araştırma Merkezi
Yay., Ankara 1989.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri(Bugünkü Dille), Bugünkü Dille
Yayına Hazırlayanlar, Ali Sevim ve diğerleri, Atatürk Araştırma
Merkezi yayını, Ankara 2006
BORAK, Sadi, Bilinmeyen Yönleriyle Atatürk, 1966., s.88.
GİRİTLİ, İsmet Atatürk’ün 100. Doğum Yıl Dönümünde Kemalist
Devrim ve İdeolojisi, İstanbul 1980,
İNAN, Arı Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1923 Eskişehir-İzmit
Konuşmaları, TTK Yayını, Ankara 1982.
MELZİG, Herbert, Atatürk’ün Başlıca Nutukları, Ülkü basımevi,
1942.
Ord. Prof.Dr. Aydın Sayılı Külliyatı: 2, Hayatta En hakiki Mürşit
İlimdir, Editör: Prof. Dr. Remzi Demir, Atatürk Kültür Mer-
kezi yay., Ankara 2008.
202 OSMAN AKANDERE
Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı Külliyatı, Atatürk ve Bilim, Editör: Prof.
Dr. Remzi Demir, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 2008.
PALAZOĞLU, Ahmet Bekir, Başöğretmen Atatürk I (1919-1928),
Milli Eğitim Bakanlığı yayını, Ankara 1991
PALAZOĞLU, Ahmet Bekir, Atatürk İlkeleri, Türk Hava Kurumu
Basımevi, Ankara1996.
Makaleler
ÇAKIR, Sabri, Atatürk’ün Kültür ve Bilim Anlayışı, Milli Kültür,

Sayı: 92, Mayıs 1992.
ÇAYCI, Abdurrahman “Atatürk, Bilim ve Üniversite”, Atatürkçü
Düşünce, Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara 1992.ERİ-
ŞEN, Satı. “Çağdaşlık ve Atatürk”, Türk Dili Dergisi, Türk Dil
kurumu Yay., Sayı 359, Kasım 1981.
GİRİTLİ, İsmet, “Atatürkçü Çağdaşlaşmada Bilim ve Teknoloji”,
Atatürkçü Düşünce, Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara
1992.
KOCATÜRK, Utkan, “Atatürkçü Düşünce Işığında Çağdaşlaşma,
Atatürkçü Düşünce, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara
1992.
MUMCU, Ahmet, “ Türkiye’nin akıl Çağına Geçmesi”, Atatürkçü
Düşünce, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara 1991
SAYILI, Aydın, “Atatürk ve Bilim”, Atatürkçülük (İkici Kitap), Milli
Eğitim Bakanlığı Yayını, İstanbul 1998.
SAYILI,” Aydın, Atatürk, Bilim ve Üniversite”, Belleten(Atatürk
Özel Sayısı), Cilt: LII, Sa: 204, Kasım 1998.
TEVHİDİ DÜŞÜNCE’DEKİ İLİM GELENEĞİNE KARŞIN
MODERN BİLİM GELENİĞİNİN SOSYAL (İÇTİMAİ)
DÜŞÜNCE SİSTEMİNE ETKİLERİ
OSMAN ŞİMŞEK1
ÖZET
Tevhidi Düşünceye dayalı “ilim” geleneği ile modernist mater-

yalist anlayışa dayalı “bilim” anlayışının 21. Yüzyıl Türkiye’sinde ye-
niden farklılıkları ortaya konularak, içtimai düşünce yapısının özgün
oluşturulması ve buradan hareketle de, özgün bir medeniyet sistemi
kurulmasındaki içtimai ilim alanlarının bütüncül/yöntem (metodo-
loji) üzerinden inşasının gerekliliğinin ortaya konulması amaçlan-
maktadır.
Anahtar Kelimeler: Tevhidi Düşünce, İlim, İlim Geleneği, Bi-
lim, Bilim Geleneği, Yöntem, Mukayeseli Sistem Analizi.
1 Doç. Dr., Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F., osimsek6666@gmail.com

204 OSMAN ŞİMŞEK
AGAINST TO KNOWLEDGE TRADITION ON TAWHID

THOUGHT, AFFECTS TO SOCIAL THOUGHT SYSTEM OF
MODERN SCIENCE TRADITION
ABSTRACT
In this study, it is aimed that presenting the necessity in the fra-

mework newly determination it’s differences of knowledge tradition
based on tawhid thought and modernist-materialist science thought
in 21. Century Turkey, while Social thought system has been crea-
ting and necessity of the building on social knowledge fields holistic
methodology of an original civilization system.
Keywords: Tawhid Thought, Knowledge, Knowledge Tradition,
Science, Science Tradition, Analytical System Analysis.
TEVHİDİ DÜŞÜNCE’DEKİ İLİM GELENEĞİNE KARŞIN 205
MODERN BİLİM GELENİĞİNİN SOSYAL (İÇTİMAİ)
DÜŞÜNCE SİSTEMİNE ETKİLERİ
KAYNAKÇA
Aydın,Mustafa ; Bilgi Sosyolojisi,Açılım Kitapevi, 2004, İstanbul.

Bilgiseven,Amiran K.;. İlm-i ledün (Genel teoloji). (2. baskı), Filiz
Kitapevi,2004,İstanbul.
Bilgiseven, Amiran K.; Din Sosyolojisi, Filiz Kitapevi, 1985,İstanbul.
Bilgiseven, Amiran K; Sosyal İlimler Metodolojisi, Filiz Kitapevi,
1994, İstanbul.
Bilgiseven, Amiran K; Sosyolojik Açıdan Tasavvuf ve Laiklik, Kut-
sun Yayınevi,1977,İstanbul.
Bell,Daniel ;Sanayi Sonrası Toplumun Gelişi; bir Toplumsal Önkes-
tirim Macerası;Çağdaş Sosyoloji Kuramları, Çev:H.Er-
baş,Gündoğan Yayınları,1993, Ankara.
Sarıbay,Ali Yaşar ; Modernitenin İronisi Olarak Globalleşme, Eve-
rest Yayınları,2004,İstanbul.
Sarıçam,İbrahim/Erşahin,Seyfettin; İslam Medeniyet Tarihi, Tür-
kiye Diyanet Vakfı Yayınları, 5. Baskı,2015, Ankara.
Şimşek,Osman ; Yeni Ahlak Toplumu İnşası, Gazi Yayınevi, 2013,
Ankara.
Şimşek,Osman ; Medeniyet ve Sistem İnşa Edici Vasfıyla Tevhidi
Düşünce, İlmar Yayınlar ;1, 2016,Ankara.
(http.//www :ilmar.org, 22.07.2107, 18:58).
http//www: ozgunsosyaldusunce.com. 15.08.2017;14:00).
(What is Tawheed?,http://www.khayma.com,05.04.2016).
(M.K..Arıcan http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/30.08.2017, 22:12).
BİLİM TARİHİ, NEDEN ŞİMDİ VE NASIL?
ÖMER FAİK ANLI*
ÖZET
Auguste Comte’dan bu yana, yani başlangıcından beri bilim ta-

rihi çalışmaları ‘ilerleme’ kavramı üzerine odaklanmıştır. Akademik
bir disiplin olarak bilim tarihinin kurucu babası George Sarton bilim
tarihini bilimsel bilginin gelişim tarihinin betimlenmesi ve açıklan-
ması olarak tanımlar. Bilimin bütün bu gelişme süreci ilerlemenin
tarihidir. Bilim tarihsel yöntemlerin kullanılmasıyla bu süreç bilimsel
olarak açıklanabilir ve bu açıklama yoluyla da bilim insanlık için daha
anlaşılır kılınabilir. Ayrıca bu bilgiden açığa çıkan öngörüler bilim
politikalarını da belirleyecektir. Tam bu noktada çalışmanın ikinci
sorusu gündeme gelmektedir. Bilimi, öngörüde bulunamayan bir ta-
rihsel yöntemle açıklamak nasıl mümkündür? Mamafih davranışı de-
ğiştirmeyen bilgi işe yaramazdır. Fakat davranışı çok hızlı değiştiren
bilgi de hızla bağlamını yitirir. Ne kadar çok verimiz varsa ve tarihi
ne kadar iyi anlarsak, tarihin yönü o kadar hızlı değişir ve bilgimiz o
kadar hızlı biçimde güncelliğini ve geçerliliğini yitirir. Buna Oedipus
Etkisi denmektedir ve bu etki tarihsel ve sosyal bilimlerin ürettiği bil-
ginin paradoksudur. Fakat belki de bütün sosyal bilimler bu etkiden
ve paradokstan muzdaripken, bilim tarihi disiplini bir istisnadır. Bu
istisnanın nedeni esasında basittir. Bilim tarihinin konusu bilimin ta
kendisidir ve bilim ilerleyebilen tek entelektüel ve pratik girişimdir.
Bu bağlamda bilim tarihinin öngörüde bulunabilmesinin tek bir şartı
vardır: Kuramsallaşmış bir bilim tarihi.
Anahtar Kelimler: Bilim Tarihi, Thomas Kuhn, Bilim Sosyolo-
jisi, Tarihselcilik, Aydın Sayılı, Bilim Politikaları.
* Yrd. Doç. Dr., Ankara Üniversitesi DTCF Felsefe Bölümü Bilim Tarihi ABD, oanli@an-
kara.edu.tr
208 ÖMER FAİK ANLI
HISTORY OF SCIENCE, WHY NOW? HOW?
ABSTRACT
At the beginning, ever since the time of Auguste Comte, history

of science studies has focussed on the concept of ‘progress’. The fo-
unding father of the history of science as an academic discipline, Ge-
orge Sarton, defines the history of scince as the description and
explanation of the development of scientific knowledge. This whole
process of the development of the science is the history of progress.
By the using of the scientific historical methods, this process could
be explained and by this explanation the science will be more un-
derstandable for humanity. Also by the prediction that released from
this knowledge will determine the science policies At this point, the
second question of this paper raises. How is it possible to explain the
science with a historical method that cannot make a prediction? At
the same time, knowledge that does not change behaviour is useless.
But knowledge that changes behaviour quickly loses its relevance.
The more data we have and the better we understand history, the
faster history alters its course, and the faster our knowledge becomes
outdated. This is called the Oedipus effect and this effect is the pa-
radox of historical and also social scientific knowledge. But maybe
there is no social science discipline that does not suffer from Oedipus
effect other than the history of science. Its reason is very simple. The
subject of the history of science is the epitome of science. And science
is the only intellectual and practical approach that can be in progres-
sion. In this context there is only one condition that the history of
science can make predictions: A history of science discipline that bu-
ild on a theory.
Keywords: History of Science, Thomas Kuhn, Science Sociology,
Historicalism, Aydın Sayılı, Science Politics.
BİLİM TARİHİ, NEDEN ŞİMDİ VE NASIL? 209
KAYNAKÇA
Bernal, J. D. (2009). Tarihte Bilim. Cilt 1. Tonguç Ok (çev.) İstanbul:

Evrensel Basım Yayın.
Bernal, J. D. (2011). Bilimin Toplumsal İşlevi. Tonguç Ok (çev.). İstan-
bul: Evrensel Basım Yayın.
Comte, A. (2015). Pozitif Felsefe Dersleri ve Pozitif Anlayış Üzerine Ko-
nuşma. Erkan Ataçay (çev.). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
Harari, Y. N. (2016). Homo Deus -Yarının Kısa Bir Tarihi-. Poyzan Nur
Taneli (çev.). 1. Baskı. İstanbul: Kolektif Kitap Bilişim.
Hessen, B. (2010), “Newton’un Principia’sının Toplumsal ve Ekonomik Kö-
kenleri”, Bilim Sosyolojisi İncelemeleri (ed. Bekir Balkız, Vefa Say-
gın Öğütle) içinde, s. 65-148, Eren Buğlalılar (çev.) Ankara: Doğu
Batı Yayınları.
Kuhn, T. (1977), “The Relations Between the History and the Philosophy of
Science”, The Essential Tension –Selected Studies in Scientific Tra-
dition and Change içinde, s. 3‐20. USA: The University of Chicago
Press.
Kuhn, T. (1977b), “The History of Science”, The Essential Tension –Selec-
ted Studies in Scientific Tradition and Change içinde, s. 105‐126.
USA: The University of Chicago Press.
Kuhn, T. (2000). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. Çev. Nilüfer Kuyaş. İs-
tanbul: Alan Yayınları.
Merton, R. (2010), “Bilim ve Toplumsal Düzen”. Bilim Sosyolojisi İn-
celemeleri (ed. Bekir Balkız, Vefa Saygın Öğütle) içinde s. 148-
165. Ümit Tatlıcan (çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Popper, K.R.. (2008), Tarihsiciliğin Sefaleti. Sabri Orman (çev.). İstanbul:
Plato Film Yayınları.
Popper, K. R. (2015). Hayat Problem Çözmektir –Bilgi, Tarih ve Politika
Üzerine-, 5. Baskı. Ali Nalbant (çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayın-
ları.
Sarton, G. (1924). “The New Humanism”. Isis, Vol. 6, No. 1, s. 9- 42, The
University of Chicago Press.
210 ÖMER FAİK ANLI
Sarton, G. (1962). “History of Science”. On The History of Science (Ed. Do-

rothy Stimson) içinde, s. 1-14, Cambridge: Harvard University
Press.
Sayılı, A. (1963). “Ortaçağ İslâm Dünyasında İlmî Çalışma Temposundaki
Ağırlaşmanın Bazı Temel Sebepleri (Avrupa ile Mukayese)”, Araş-
tırma -Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe Araştırmaları Ensti-
tüsü Dergisi, I. Cilt. s. 5 – 70. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Sayılı, A. (2010), Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir (Editör: Remzi Demir,
Derleyen: İnan Kalaycıoğulları). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
FELSEFENİN SPEKÜLASYONLA İTHAMI SÜRECİNDE
BİLİMİN NELİĞİ VE YÖNTEMİ ÜZERİNE İLERİ SÜRÜLEN
İLK TEZLER (Felsefe ile Bilim Arasındaki Soğuk Savaş)
RECEP YILDIZ
ÖZET
Çalışma bilimsel yöntem tartışmalarının tarihsel arka planını, bi-

lim ile felsefe arasındaki soğuk savaş temelinde ortaya koymak ama-
cını taşımaktadır. Literatür taraması yöntemiyle elde edilen bilgiler
karşılaştırmaya dayanak olacak usulde ve irdeleyici mahiyette işlen-
mektedir.
On yedinci yüzyılla birlikte bilim, “tümevarım yoluyla doğaya
egemen olmak” anlayışıyla şekillenir. Felsefenin ve sosyal bilimlerin
pozitif düşünceye yöneltilmesini ileri süren pozitivist yaklaşım, dü-
şünce dünyasına hâkim olmaya başlar. Böylece bilimsel felsefenin te-
melleri atılır ve bilim tarafından felsefe, metafizik olarak bir kenara
atılmak istenir. Felsefeyi spekülasyonlardan kurtarmak amacıyla bi-
limsel felsefe, doğa bilimleri metodolojisinin sosyal bilimlere de uy-
gulanabilirliğini ileri sürer. Temsilcileri Bacon ile başlayıp Comte
üzerinden Mantıksal Pozitivistlere kadar uzanır. Buna mukabil bazı
çevreler bilimin ortaya koyduğu sonuçlardan daha çok bizatihi bili-
min kendisini sorgulayarak bilimin neliği ve metodolojisi üzerinde
yoğunlaşırlar. Bu çabalarla “bilimi felsefi açıdan değerlendirmeye
tabi tutmak isteği”, felsefi bir disiplin olarak bilim felsefesini günde-
min başköşesine oturtur. Bilim felsefesi, doğa bilimlerinin pozitivist
yönteminin sosyal bilimlerde uygulanamayacağı iddia eder. Çok kere
bilim, felsefe tarafından hafife alınır. Bilim felsefesi İbn-i Haldun’a
kadar uzanan, hermeneutik felsefeye kadar ulaşan bir süreçte ele alı-
 Yrd. Doç. Dr., Yalova Üniversitesi, İİBF, receyildiz@hotmail.com

212 RECEP YILDIZ
nır. Paradigma, yöntemin tekliğinin reddi ve çoğulculuğunun ka-

bulü, relativizm temelli post-modernizm ve nihayet modern bilimin
sanık sandalyesine oturtulup sorgulanması, hatta anti-bilim anlayışı-
nın taraftar bulması bilim felsefesinin önemini giderek arttırır.
Anahtar Kelimeler: Bilim Felsefesi, Pozitivizm, Spekülasyon,
Yöntem.
FELSEFENİN SPEKÜLASYONLA İTHAMI SÜRECİNDE 213
BİLİMİN NELİĞİ VE YÖNTEMİ ÜZERİNE İLERİ
SÜRÜLEN İLK TEZLER (Felsefe ile Bilim Arasındaki Soğuk
Savaş)
IN THE PROCESS OF ACCUSATION WITH SPECULATION

OF PHILOSOPHY THE FIRST PROPOUNDED THESES ON
WHAT SCIENCE MEANS AND WHAT ITS METHOD IS
(The Cold War between Philosophy and Science)
ABSTRACT
The study aims to reveal the historical background of scientific

method discussions on the base of cold war between philosophy and
science. The information which has been obtained with the literature
review has been studied in a way to be a base for the comparison and
as a scrutinizer one.
Science took its form with the perception of “to take the nature
over through the induction” in the seventeenth century. The posi-
tivist approach which suggested that the philosophy and social sci-
ences are led to the positive opinion started to take the world of
thought over. Thus, the scientific philosophy was founded and the
philosophy was wanted to be put away as metaphysics by the science.
The scientific philosophy suggested the practicability of natural sci-
ence methodology to the social sciences in order to reclaim the phi-
losophy from the speculation. Its procurators start with Bacon and
include The Logical Positivists via Comte. On the other hand, some
communities focus on what the science means and what its method-
ology as interrogating actually the science rather than the results that
it provides. “The desire to put the science in evaluation in terms of
philosophy” takes the science philosophy as a philosophical disci-
pline at its reputable place on the agenda with these efforts. The sci-
ence philosophy suggests that the natural sciences’ positivist method
cannot be applied in the social sciences. The sciences have been
mostly underestimated by the philosophy. The science philosophy
has been considered in a process to Ibn-i Haldun to the hermeneutic
philosophy. The following manners increased the importance of sci-
ence philosophy; the paradigm, the rejection of method’s uniqueness
and the approval of pluralism, the postmodernism on the base of
214 RECEP YILDIZ
relativism, the interrogation of modern science as taking it onto the

dock and even the perception of anti-science to muster up support.
Keywords: Science Philosophy, Positivism, Speculation, Method.
FELSEFENİN SPEKÜLASYONLA İTHAMI SÜRECİNDE 215
BİLİMİN NELİĞİ VE YÖNTEMİ ÜZERİNE İLERİ
SÜRÜLEN İLK TEZLER (Felsefe ile Bilim Arasındaki Soğuk
Savaş)
KAYNAKÇA
ACAR Mustafa, (1992), "Post-modernizm Çevresindeki Tartışmalar Üze-

rine", Bilgi, Bilim ve İslam II, Yay. Haz: Ahmet Tabakoğlu-
Sadık Çelenk, İslami İlimler Araştırma Vakfı Yayınları, İstan-
bul.
BİLGİSEVEN A. Kurtkan, (1994), Sosyal İlimler Metodolojisi, Filiz
Kitabevi, İstanbul.
CHALMERS Alan, (1994), Bilim Dedikleri, Çev.Hüsamettin Arslan,
Vadi Yayınları, Konya.
DEMİR Ömer, (1992), Bilim Felsefesi, Ağaç Yayınları, İstanbul.
FEYERABEND Paul, (1991), Özgür Bir Toplumda Bilim, Çev.Ah-
met Kardam, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
FEYERABEND Paul, (1999), Yönteme Karşı, Çev. Ertuğrul Başer,
Ayrıntı Yay., İstanbul.
GÖKBERK Macit, (1980), Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
KARA Ahmet, (1992), "Post-modern Epistemolojiler ve Modern Bilim",
Bilgi, Bilim ve İslam II, Yay. Haz: Ahmet Tabakoğlu-Sadık
Çelenk, İslami İlimler Araştırma Vakfı Yayınları, İstanbul.
KIZILÇELİK Sezgin, (1994), Sosyoloji Teorileri-Cilt I, Yunus Emre
Grafik Tasarım ve Yayıncılık LTD.ŞTİ., Konya, ss. 110-132.
KUHN Thomas, (1991), Bilimsel Devrimlerin Yapısı, Çev. Nilüfer
Kuyaş, Alan Yayıncılık, İstanbul.
KUTLUER İlhan, (1992), "İslam ve Bilim Tartışmalarında Bilimsel Te-
mel Yaklaşımlar", Bilgi, Bilim ve İslam II, Yayına Hazırlayan:
Ahmet Tabakoğlu-Sadık Çelenk, İslami İlimler Araştırma
Vakfı Yayınları, İstanbul.
MAGEE Bryan, (1979),Yeni Düşün Adamları, Basıma Hazırlayan:
Mete Tunçay, MEB Yayınları, İstanbul.
216 RECEP YILDIZ
MAGEE Bryan, (1990), Karl Popper'ın Bilim Felsefesi ve Siyaset

Kuramı, Çev.Mete Tunçay, Remzi Kitabevi, İstanbul.
ÖZEL İsmet, (1992a), "Bilimin Dünyasından Bilginin Dünyasına", Bilgi,
Bilim ve İslam I, Yayına Haz: Sabri Orman-İsmail Kurt, İslami
İlimler Araştırma Vakfı Yay., İstanbul.
ÖZEL İsmet, (1992b), "Müslüman ve Bilgi", Bilgi, Bilim ve İslam II,
Yay. Haz: Ahmet Tabakoğlu-Sadık Çelenk, İslami İlimler Araş-
tırma Vakfı Yayınları, İstanbul.
ÖZLEM Doğan, (1998), Bilim, Tarih ve Yorum, İnkılâp Kitabevi,
İstanbul.
STROKER Elisabeth, (1995), Bilim Kuramına Giriş, Çev. Doğan
Özlem, Gündoğan Yayınları, Ankara.
TÜRKDOĞAN Orhan, (1995), Bilimsel Değerlendirme ve Araş-
tırma Metodolojisi, MEB Yayınları, İstanbul.
URAL Şafak, (1992), "Bilim Felsefesi", Bilgi, Bilim ve İslam I, Yayına
Haz: Sabri Orman-İsmail Kurt, İslami İlimler Araştırma Vakfı
Yayınları, İstanbul.
YILDIRIM Cemal, (1985), Bilim Felsefesi, Remzi Kitabevi, İstan-
bul.
YILDIZ Recep, HİRA İsmail, (2010), Sosyal Bilimlerde Yöntem Tartış-
maları Bağlamında Kuhn ve Rothacker, Akademik İncelemeler
Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, ss. 133-153.
‘TENKİDİN SEFALETİ’1 YAHUT YÜKSEK LİSANS
ÖĞRENCİLERİNE YAZDIRILAN KİTAP TANITMA YAZILARI
SALAHADDİN BEKKİ2
ÖZET
Tenkit, edebiyat ve sanat eserlerini belli ölçütlere göre inceleme

ve onlar hakkında bir yargı verme sanatı olarak tanımlanabilir. Mü-
zik, sinema, tiyatro, spor, tarih, felsefe gibi tenkit alanlarının en
önemlilerinden biri de “edebi tenkit”tir. Edebi tenkit, en kısa tarifiyle
bir edebi eserin bütünüyle belli kriterlere göre değerlendirilmesidir.
Edebiyatın bir türü olan tenkidin tarihi Eflatun’a, Aristo’ya ka-
dar uzanır. Bizde de bir hayli eski olan tenkit, “daima şifahi/sözlü
kalmış ve bazı teknik dikkatlerin ötesine geçmemiştir.” Tenkidin
Türk edebiyatında bir tür olarak ortaya çıkması ise Avrupa fikir ve
sanat çevreleriyle temastan sonra olmuştur.
Edebiyat ve sanat eserleri gibi bilimsel çalışmaların (tezler, ma-
kaleler) belli ölçütlere göre değerlendirilip denetlenmesini sağlaya-
cak olan da tenkittir. Bilimsel tenkit iki ayaklıdır. Birinci ayağı, yapı-
lan çalışmanın bilime katkısının ne olduğu sorusuna cevap aramak-
tır. İkinci ayağı ise yapılan çalışmanın etik kurallarına uygunluğunu
denetlemektir. Bu denetleme işi süreli yayınlarda, -son on yılda yay-
gınlaşarak gelişen- hakemlik müessesesine bırakılmıştır. –Ayrı bir bil-
diri konusu olabilecek hakemlik müessessi üzerinde bu konuşmada
durulmayacaktır.-
Son on yılda -daha önceye 1982 YÖK’ün kuruluşuna kadar da
gidilebilir- Türkiye’de üniversite sayısının artması, bu sayıya bağlı
olarak artan akademisyen sayısı ve bu artışın doğal sonucu olarak
1
“Tenkidin Sefaleti”, merhum Tarık Buğra’dan ödünç alınmıştır.
2
Prof. Dr., Ahi Evran Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bö-
lümü, sbekki@gmail.com
218 SALAHADDİN BEKKİ
bilimsel çalışmalarda gözle görülür bir artış olmuştur. 2016 yılı şubat
ayı itibariyle başlayan “Akademik Teşvik Ödeneği” uygulaması da bi-
limsel yayınlardaki artışı olumlu yönde etkilemiştir. Bu güzel geliş-
melere karşın basına yansıyan akademik ihlal ve intihal haberlerinin
çoğalması bilimsel tenkide ve denetlemeye olan ihtiyacı on kat daha
artırmaktadır.
Bugün üniversitelerimizde savunulan yüksek lisans tezleri danış-
man dahil üç; doktora tezleri ise beş öğretim üyesinin denetiminden
–o üyelerde çoğunlukla danışmanın arkadaşıdır- geçmektedir. Ulu-
sal Tez Merkezine aktarılan tezlerin büyük bir çoğunluğu da en az
üç yıl süreyle araştırıcıların istifadesine kapatılmaktadır. Yani yapı-
lan lisansüstü tezlerin bilimsel yeterliliklerinin sorgulanması uzunca
bir süre engellenmekte; belli bir zaman sonra da zaten yapılan tezler
güncelliğini yitirdiği için eleştirilmeye değer görülmemektedir.
Bilimsel kitaplarla ilgili de ciddi eleştiri yazıları görmek nere-
deyse imkânsızdır. Bunların yerine kitap yazarıyla bir ölçüde ilişkili
olan yüksek lisans veya doktora öğrencilerinin kaleme aldığı tanıtma
yazıları dergilerin sayfalarını süslemektedir. Akademik hayatın baş-
langıcında olan ve henüz bilimsel düşünme yöntemini içselleştireme-
miş; doğru dürüst iki sayfa yazısı yayımlanmamış gençlerin kaleme
aldıkları tanıtma yazıları da bir eser hakkında çıkan haberden öteye
bir anlam taşımamaktadır.
Bu bildiride bilimsel tenkidin önemi ve güzel örnekleri ile yük-
sek lisans ve doktora öğrencileri tarafından kaleme alınan yazıların
niteliği üzerinde durulacaktır. Tanıtma yazılarının tespitinde tüm sa-
yıları elektronik ortamda okuyucunun hizmetine sunulan Millî Folk-
lor dergisi arşivinden yararlanılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Tenkit, Edebi Tenkit, Bilimsel Tenkit, Ta-
nıtma, Etik İhlal, İntihal.
‘TENKİDİN SEFALETİ’ YAHUT YÜKSEK LİSANS 219
ÖĞRENCİLERİNE YAZDIRILAN KİTAP TANITMA
YAZILARI
MISERY OF CRITICISM OR INTRODUCTION ARTICLES

WRITTEN BY MASTER STUDENTS
ABSTRACT
Criticism is the art of studying over literature and art works ac-
cording to certain measurements and reasoning them. One of the
most important criticism areas as music, cinema, theater, sports, his-
tory and philosophy is literary criticism. Literary criticism is, with its
shortest definition, to evaluate a literary work completely according
to certain measurements.
Being a gender of literature, criticism's history dates back to Pla-
ton and Aristo. Criticism in our literature which dates very back, has
always been oral and hasn't go beyond some technical concerns. Crit-
icism has arised as a literary gender after getting in touch with Eu-
ropean thought and art environments.
It is criticism that will maintain academic studies (thesis, article)
as literature and art works to be evaluated and reviewed according
to certain measurements. Academic criticism has two fits. The first fit
is to search for an answer to the question that what contributes this
study to science. The second fit is to control the correspondence of
study to ethic principles. This control work is left to arbitrary ship
instutions in periodical publications widespread by advancing in last
ten years. -Arbitroryship instutions which can be another paper's
matter are not to be mentioned here.
In last ten years, in Turkey, - shall go rather before 1982 foun-
dation of Higher Education Counsil- rising number of universities
has bring the consequence of rising number of academicians and cor-
respondingly there has been an obvious increase in academic studies.
Academic Wage Incentive application has also affected the increase
in scientific publications. In spite of these positive developments, rise
in academicals violation and plagiarism commitments in press, re-
quires academicals criticism and control ten times more.
Today, master thesis presented in our universities passes

through control of 3 members including advisor, doctorate thesis
passes through control of 5 faculty member - generally that members
are friends of advisor- The majority of thesis presented to National
Thesis Centre closed to the benefit of researchers for 3
years. Namely, questioning the scientific qualifications of these mas-
ter theses is obstructed; after a while because these thesis lose their
actuality, they don't seen worth to criticize.
It is almost impossible to see serious criticism articles concerning
scientific books. Alternatively, introduction articles written by master
or doctorate student who are somehow related to writers of books,
figures pages of magazines. Introduction articles ,written by young
man who are at the beginning of their academicals life and not inter-
nalized the principles of scientific thinking, there is not even 2 pages
of properly printed articles of whom, do mean nothing but coming
news about a work.
In this paper, the importance of academicals criticism and beau-
tiful examples, with the qualification of the introduction articles writ-
ten by master and doctorate students is going to be emphasized. In
identification of introduction articles, the records of Millî Folklor
magazine, which's all issues subordinated in electronic form is going
to be used.
Keywords: Criticism, Literary Criticism, Academicals Criticism,
Introduction, Ethic Violation, Plagiarism.
‘TENKİDİN SEFALETİ’ YAHUT YÜKSEK LİSANS 221
ÖĞRENCİLERİNE YAZDIRILAN KİTAP TANITMA
YAZILARI
KAYNAKÇA
Buğra, Tarık (1991), “Tenkidin Sefaleti”, Türk Dili, S. 472, (Nisan),

s. 193-203.
Çalık, Mustafa (1992), “Manifesto”, Polemik Aylık Usûl ve Tenkit Der-
gisi, S. 1, (Mayıs), s. 36.
Ercilasun, Ahmet B. (1995), “Hocam Muharrem Ergin’in Ardından”,
Türk Dili, S. 518 (Şubat), s. 147-152.
Ergin, Muharrem (1964), Orhan Şaik’e Cevap: Biz Şaşmadık, İstanbul
Matbaası, İstanbul.
Erünsal E., İsmail ve Ahmet Yaşar Ocak (1996), “Öğretirken Öğren-
mek / Sayın M. Tulum’un Tenkidine Cevabımız”, İlmî Araştır-
malar, S. 3 s. 173-182.
Gökyay, Orhan Şaik (1982), “Dûçentnâme”, Destursuz Bağa Girenler,
Dergâh Yayınları, İstanbul, s. 79-103.
Horata, Osman (2007), “Bilge’nin 50. Sayısı ve Yeni Ufuklar”, Bilge
Yayın-Tanıtım-Eleştiri-Tahlil Dergisi, S. 50 (Mart), s. 8-11.
Kahraman, Âlim (2006), “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Edebi-
yatında Eleştiri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, S. 8, s.
245-258.
Köprülü, Orhan F. (1987), “Büyük Eksiğimiz: Tenkit”, Türk Dili, S.
429 (Eylül), s. 140-142.
Kutlu, Mustafa ve Halil Ersoylu (1998), “Tenkit”, Türk Dili ve Edebi-
yatı Ansiklopedisi –Devirler / İsimler / Eserler / Terimler-, C. 8,
Dergâh Yayınları, İstanbul, s. 308-312.
Sakaoğlu, Saim (2012), Karaca Oğlan Der Ki… / Eleştiri Yazıları, Kö-
men Yayınları, Konya.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (1992), Edebiyat Üzerine Makaleler, Haz. Zey-
nep Kerman, 3. Bs., Dergâh Yayınları, İstanbul.
Tulum, Mertol (1996), “Elvan Çelebi’nin Menâkıbu’l Kudsiyye Adlı

Eserinin İkinci Baskısı Münasebetiyle”, İlmî Araştırmalar, S. 2,
s. 175-228.
Tulum, Mertol (2015), Mimli İkilinin Kıyâmeti / Menâkibu’l Kudsiyye’nin
20 Yıl Sonra Kuşe Kağıtlı 3. Baskısı Münasebetiyle, Doğu Kütüp-
hanesi, İstanbul.
Tural, Sadık (2007), “Bilge Dergisi Hakkında Kurucusu Prof. Dr. Sa-
dık Tural’la Söyleşi / kapatılmaması Gereken Kapılar da Var-
dır…” (Konuşan: Şeyda Ünal), Bilge Yayın-Tanıtım-Eleştiri-Tahlil
Dergisi, S. 50 (Mart), s. 67-70.
Yavuz, Orhan (2005), “Prof. Dr. Saim Sakaoğlu’nun ‘Karaca Oğlan’
Adlı Eserinin Bilimsel Eleştirisi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat
Araştırmaları Dergisi, S. 17 (Bahar), s. 15-111.
HEIDEGGER VE GÖKALP’TE KÜLTÜR VE MEDENİYETİN
İNŞASI: GREK FELSEFESİ VE ALMAN İDEALİZMİNDEN
POSTMODERNİZME “MİLLİYETÇİLİK”, BİLİM VE
POLİTİKAYI YENİDEN DÜŞÜNMEK
SELİM ÇÖREKÇİ1
ÖZET
Alman filozof Martin Heidegger (1889-1976) ve Türk sosyo-

log Gökalp’in (1876-1924) görüşleri arasında, bilhassa lisan, felsefe
ve milliyetçilik yorumları bakımından hiç de umulmadık ve hatta çok
derin bazı benzerlikler vardır. Heidegger genellikle yirminci yüzyılın
en önemli filozofu olarak kabul edilmektedir. Gökalp ise şimdiye ka-
dar sadece yirminci yüzyılda modern Türk sosyolojisinin en önemli
kurucu babası olarak değerlendirilmiştir. Gökalp’in düşünce yapısı
itibariyle Heidegger’e çok yakın bir ruha sahip olduğuna ve bu çer-
çevede daima Grek felsefesinin tam temellerinden eleştirildiği bü-
tünsel bir kritikten hareket ettiğine şimdiye kadar neredeyse hiç işa-
ret edilmemiştir, Gökalp’in bu yorumunda, tüm insani anlamanın
şekillenmesinde lisanın fonksiyonu ve önemi üzerine çok köklü ve
emsalsiz bir vurgu vardır. Bu sebeple ileri süreceğim şudur ki, Gö-
kalp ve Heidegger’e daha yakından bir bakış, her iki ismin de lisan
felsefesi, kültür, medeniyet ve ilim gibi diğer temel mevzularda kar-
şılaştırılmasının anlam ve değerini daha net olarak ortaya koyabilir.
Görebildiğim kadarıyla, çağdaş Batı düşüncesi içinde Heidegger’in
bir devir kapatıp, yeni bir devir açan muhteşem başarısının, hem sos-
yolojik ve hem de felsefi veçhelerinin, şimdi ve tüm sonrası için Gö-
kalp’in bir düşünür olarak taşıdığı ehemmiyet ile mukayesesine işa-
ret etme imkanı vardır ve bu sebeple şunu söylemeye belki gerek ol-
masa bile, inanıyorum ki, eğer buradaki yaklaşım, bir mana ifade edi-
1 Doktora Öğrencisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, slmcorekci@gmail.com

224 SELİM ÇÖREKÇİ
yorsa, bu da, gelecekte çalışılabilecek birçok meselelere müteallik ola-

rak bazı yeni tahlil mevzularına hiç olmazsa biraz daha aydınlık ka-
zandırmasındadır.
Anahtar Kelimeler: Heidegger, Gökalp, Lisan Felsefesi, Postmo-
dernizm, Nihilizmin Aşılması, Kültür, Milliyetçilik, Medeniyet, Eği-
tim, Bilim.
HEIDEGGER VE GÖKALP’TE KÜLTÜR VE MEDENİYETİN 225
THE CONSTRUCTION OF CULTURE AND CIVILIZATION IN

HEIDEGGER AND GÖKALP: RETHINKING
“NATIONALISM”, SCIENCE AND POLITICS FROM GREEK
PHILOSOPHY AND GERMAN IDEALISM TO
POSTMODERNISM
ABSTRACT
German philosopher Martin Heidegger (1889-1976) and Tur-

kish sociologist Ziya Gökalp (1876-1924) have some unexpected and
even deep similarities especially on their respective interpretations
of language, philosophy and nationalism. Heidegger is generally ac-
cepted as the most important philosopher of twentieth century. Up
to now, Ziya Gökalp is only considered as the most important foun-
ding father of modern Turkish sociology in this century. It has been
almost totally unnoticed that Gökalp in his thinking presents us a
very Heidegerian spirit and thus always moves from a wholesome
critique of the very foundations of Greek philosophy, interpreting it
with a very profound and unique emphasis on the function and im-
portance of language in shaping whole human understanding and
practice in science and education through culture to civilization. I
contend, therefore, that a closer look would make manifest the value
of comparing both names on language philosophy, culture, civiliza-
tion and science, and related other matters. As far as I see the possi-
bility of noticing Gökalp’s importance comparable to Heidegger’s
epoch making brilliance in contemporary Western thought in such a
context of including both sociological and philosophical aspects of
science, technology and education for once and all, it is needless to
say, I believe, would make these new points of engagement, if anyt-
hing, a little bit clearer, which may have some further implications
of studying for the future.
Keywords: Heidegger, Gökalp, Language Philosophy, Postmo-
dernism, Overcoming Nihilism, Culture, Nationalism, Civilization,
Education, Science.
KAYNAKÇA
AKDER, Necati. (1945) “Ziya Gökalp Âlim Ve İdealist Şahsiyeti”, Dil

Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt: 3 Sayı: 2, 1945, s.
159-181.
BERKES, Niyazi. (1954). “Ziya Gökalp: His Contribution to Turkish

Nationalism,” Middle East Journal 8, 375- 390. (see: BON-
NETT, Alastair. (2002), p. 173)
BERNASCONI, Robert. (2010) "Race and Earth in Heidegger's

Thinking During the Late 1930s," Southern Journal of Philo-
sophy, 48, (2010): 49–66.
BİLGİSEVEN, A. Kurtkan. (1988) “Ziyaeddin Fahri'nin, Ziya Gö-

kalp'e ve Durkheim'e Kıyasla, Fert ve Cemiyet Dengesi Açısın-
dan Din'e Atfettiği Rol”, Sosyoloji Konferansları, 22. Kitap,
İ.Ü. İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1988, (s. 45-54).
BİLGİSEVEN, A. Kurtkan. (1989) İslamiyetin Kültürel Özellikleri

ve İslami Kavramlar, Filiz Kitabevi, İstanbul.
BONNETT, Alastair. (2002) “Makers of the West: National Identity

and Occidentalism in the Work of Fukuzawa Yukichi and Ziya
Gökalp,”: (“Batı’yı İnşa Edenler: Fukuzawa Yukichi ve Ziya
Gökalp’in Çalışmalarında Milli Kimlik ve Garpçılık”), Scottish
Geographical Journal, Volume 118, Issue 3, 2002, 165-182.
BULUT, Yücel. (2015) "Sosyal Ve Siyasal Arasına Sıkışmış Bir Düşü-

nür: Ziya Gökalp Ve Hars-Medeniyet Kuramı", Sosyoloji Kon-
feransları, No: 52 (2015-2) / 79-110.
DEĞİRMENCİOĞLU, M. Coşkun. (1987) Mehmet İzzet (1891-

1930) : Hayatı, Eserleri, Sosyal Felsefesi, Ankara: Kültür ve
Turizm Bakanlığı.
DİKEÇLİGİL, Beğlü, “Eski ve Yeni Sosyolojide Nedenselliğin An-

lamı ve Ziya Gökalp'te Büyük Adam Sorununa Yeniden Ba-
kış”, Sosyoloji Dergisi, Sayı: 10, 2005.
DİREK, Zeynep. (2003) “Başkada Aynı Kalmak: Türk Başkalığını

Felsefi Olarak Düşünmenin Yolları Üstüne", Toplum ve Bilim,
98, Güz 2003.
EDLER, Frank H.W. (2002) “Felsefe, Dil, Ve Siyaset: Heidegger’in

1933-34’te Devrimin Dilini Çalma Girişimi”, Heidegger ve Na-
zizm, Der. Ahmet DEMİRHAN, Ankara, Vadi Yayınları içinde.
ERGAN, N. Güngör. (1998) Mehmet İzzet’in Sosyolojik Görüşleri,

Bizim Basımevi, Ankara.
ERGAN, N. Güngör. (2002) (Ed.) Doğumlarının 100. yılında Ziya-

eddin Fahri Fındıkoğlu ve Hilmi Ziya Ülken, Sosyoloji Der-
neği, Ankara.
ERGAN, N. Güngör. (2005) “Gökalp-Fındıkoğlu Çizgisi Üzerine

Notlar”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, Sayı: 31, s. 1-11.
ERGAN, N. Güngör. (2007) (Ed.) Türk Düşünce Geleneğinde Ziya

Gökalp, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu ve Hilmi Ziya Ülken,
Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara.
GÖLE, Nilüfer. (2008) “Batı-Dışı Modernliğin Kavramsallaştırılması

Mümkün mü?”, Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek: Yeni
Bir Kavrayışa Doğru (Sempozyum Bildirileri), Yay. Haz.: T.
Bora, S. Sökmen, K. Şahin, Metis Yayıncılık, [1. Basım 1998] -
3. Basım 2008, İstanbul.
GÖKALP, Ziya. (1989) Limni ve Malta Mektupları, [1. Baskı: 1965],

Haz. Fevziye A. Tansel, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
GÖKALP, Ziya. (2005) Felsefe Dersleri, [1921] Sadeleştirenler ve

Yayına Hazırlayanlar: Ali UTKU – Erdoğan ERBAY, Çizgi Ki-
tabevi, Konya.
GÖKALP, Ziya. (1980) Makaleler IX: Yeni Gün-Yeni Türkiye-

Cumhuriyet Gazetelerindeki Yazılar, Haz. Şevket Beysanoğlu,
Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
GÖKALP, Ziya. (1988) Türkleşmek İslâmlaşmak Muasırlaşmak,

Haz. Y. Toker Yayınları, İstanbul.
GÖKALP, Ziya. (1977) “Fıkıh ve İçtimaiyyat”, Ziya Gökalp ve Din,

Haz. Orhan Metehan, Dede Korkut Yayınları, 1977 içinde, s.
13-18.
GÖKALP, Ziya. (1969) “Tarihî Maddecilik ve İçtimaî Mefkûreci-

lik”, Türkçülüğün Esasları, [1923] Varlık Yayınevi, 8. Basım,
1969, İstanbul, s. 65-75.)
GÖKALP, Ziya. (1994) “Yeni Hayat ve Yeni Kıymetler”, Makaleler

II, 40-46, zikreden: Alaeddin Korkmaz, Ziya Gökalp: Aksi-
yonu, Meşrutiyet ve Cumhuriyet Üzerindeki Tesirleri, MEB
Yayınları, İstanbul.
GÖKALP, Ziya. (2007) “İnsandaki Feyizlerin Menşei” (s.72-76)

(Hilmi Ziya Ülken, Ziya Gökalp [1942], Yayına Haz. Yunus
Koç, T. İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2007.)
GÖKALP, Ziya. (2010a) “Rıza Tevfik’in Felsefesi”, Recep Alpyağıl,

Türkiye'de Bir Felsefe Geleneki Kurmaya Çalışmak: Feylesof
Simalardan Seçme Metinler – I içinde, İz Yayıncılık, İstanbul,
s. 614-621)
GÖKALP, Ziya. (2010b) "Muhiddin Arabi", Genç Kalemler, II/4;

Recep Alpyağıl, Türkiye'de Bir Felsefe Geleneki Kurmaya Ça-
lışmak: Feylesof Simalardan Seçme Metinler-I, İz Yayıncılık,
İstanbul, 2010, s. 237-240.
GÖKALP, Ziya. (2010b) Turkish Nationalism and Western Civili-

zation, Trans. by Niyazi Berkes, London: George Allen &
Unwin, 1959.
HEIDEGGER, Martin. (1995) Profesör Heidegger 1933’te Neler

Oldu?, Der Spiegel’in Heidegger’le Tarihi Söyleşisi, Çev. Turan
Ilgaz, 2. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
HEIDEGGER, Martin. (1997) Özdeşlik ve Ayrım, Çev. N. Aça, Bilim

ve Sanat, Ankara.
HEIDEGGER, Martin. (2002a) Martin Heidegger, ""Hümanizm"

Üzerine Mektup", Hümanizmin Özü, Der. ve Çev. Ahmet Ay-
doğan, İz Yayıncılık, İstanbul.
HEIDEGGER, Martin. (2002b) “Der Spiegel Söyleşisi”, Çev. A. De-

mirhan, Heidegger ve Nazizm, Vadi Yayınları, Ankara.
HEIDEGGER, Martin. (2002c) "Hegel's Concept of Experience" in

Off the Beaten Track, Edited and Translated By Julian Young
and Kenneth Haynes, Cambridge University Press 2002, [Ori-
ginally published as Holzwege by Vittorio Klostermann
GmbH, Frankfurt am Main, 1950.]
HEIDEGGER, Martin, (2007) "Avrupa ve Alman Felsefesi", (Keiser-

Wilhelm Enstitüsü'nde sunulan bildiri, Bibliotheca Hertziana,
Roma, 8 Nisan 1936), Çevirenler: Ömer Albayrak- Tayfun
Salcı, Avrupa'nın Krizi: Fenomenolojik Sorun Olarak Avru-
pa'nın Dönüşümü içinde, Derleyenler: Önay Sözer-Ali Vahit
Turhan, Dost Kitabevi, Ankara, içinde, s. 348-358.)
HEIDEGGER, Martin. (2010) “The End of Thinking in the Form of

Philosophy” (“On the Question Concerning the Determination
of the Matter for Thinking”) [1965] Translated by Richard Ca-
pobianco and Marie Göbel, Epoché, Volume 14, Issue 2
(Spring 2010).
HEIDEGGER, Martin. (1995) “Kant's Doctrine of the Beautiful: Its

Misinterpretation by Schopenhauer and Nietzsche”, in Ni-
etzsche: A Critical Reader, ed. Peter R. Sedgwick. Cambridge:
Blackwell, 1995.
HEIDEGGER, Martin. (2001) "Felsefenin Sonu ve Düşünmenin Gö-

revi" [1964], Zaman ve Varlık Üzerine, Çev. Deniz Kanıt, A
Yayınevi, Ankara, 2001 içinde, s. 67-84. [İngilizce versiyon:
http://www.naturalthinker.net/trl/texts/Heidegger,Martin/hei-
degger%20-%20The%20End%20of%20Philo-
sophy%20and%20the%20Task%20of%20Thinking.htm]
KARAKAŞ, Mehmet. (2008) “Ziya Gökalp’e Yeniden Bakmak”, TA-

LİD, Cilt 6, Sayı 11, 2008, 435-476.
KEMAL, Yahya. Portreler, (1994) s. 15, zikreden: Alaeddin Kork-

maz, Ziya Gökalp: Aksiyonu, Meşrutiyet ve Cumhuriyet Üze-
rindeki Tesirleri, MEB Yayınları, İstanbul, 1994, s. 169.)
ÖZAKPINAR, Yılmaz. (2005) “Ziya Gökalp'in Batı Medeniyetine

Bakışı”, Sosyoloji Dergisi: Türkiye'de Sosyoloji -Ziya Gökalp
Sempozyumu, Sayı 10 (2005), s. 8.)
ÖZÖNDER, M. Cihat. “Hassas Konular: Genel Anlamda Kimlik So-

runu”, http://www.koksav.org.tr/hassas_konular/
24072010kok-hk-mco.pdf)
PARLA, Taha. (2009) Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Kor-

poratizm, Deniz Yayınları, İst.
SAĞLAM, Serdar. (2004) “Ziya Gökalp’te “Solidarizm” ve “Millî İk-

tisat””, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Güz, Sayı 1.
SAĞLAM, Serdar. (2008) “Ziya Gökalp”, Türkiye’de Sosyoloji –

İsimler – Eserler I, Derleyen: M. Çağatay Özdemir, Ankara:
Phoenix Yayınevi, s. 161 – 219.
SOYKAN, Ömer Naci. (1993) “Türk Postmodernizmi”, Felsefe Dün-

yası, Sayı: 9, Ekim 1993, s. 33-40.
TÜRKDOĞAN, Orhan. (2005) Ulus –Devlet Düşünürü Ziya Gö-

kalp, IQ Yayıncılık, 2005.
ÜLKEN, H. Ziya. (1968) Varlık ve Oluş, Ankara Üniversitesi Bası-

mevi.
ÜLKEN, H. Ziya. (1979) Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ül-

ken Yayınları, İstanbul.
ÜLKEN, H. Ziya. (2007) Ziya Gökalp [1942], Yayına Haz. Yunus

Koç, T. İş Bankası Kültür Yay., İst.
EKONOMİK BÜYÜME KURAMLARINDA VE PETER
DRUCKER’E GÖRE İNOVASYONUN KAYNAKLARI
SEYMUR AĞAZADE1
ÖZET
Ekonomik büyüme kuramlarının bugün geldiği düzey refah ya

da kişi başına düşen gelir artışını temelde fiziki sermaye birikimi,
emeğin sahip olduğu eğitim, bilgi birikimi ve beceri düzeyi ve tekno-
loji düzeyindeki ya da etkinlikteki artışla açıklamakta ve inovasyonun
ya da yeni bilginin önemini vurgulamaktadır. Büyüme kuramları,
inovasyon için önemli miktarda kaynak ve finansman ihtiyacının ya
da büyük ölçekli firmaların finanse edebilecekleri Ar-ge harcamala-
rının gerekli olduğu ve bunun sadece belirli sınırlı sektörlerde bilim-
sel buluşlarla ortaya çıktığı yönünde bir intibaa neden olmaktadır.
Bunun yanı sıra inovasyonun bilim ve teknoloji ile sınırlı ya da ilgili
olduğu yönünde yaygın bir inanış vardır. Peter Drucker ise, inovas-
yonun kaynaklarını beklenmedik olan, uyuşmazlıklar, süreç ihtiyacı,
sektör ya da pazar yapısındaki değişme, demografik değişme, algıda
değişme ve yeni bilgi şeklinde sınıflandırmaktadır. Drucker yeni bi-
limsel bilgiye dayalı inovasyonun en az güvenilir ve en az öngörüle-
bilir olduğuna vurgu yapmaktadır. Buna karşın, örneğin beklenme-
dik olana ilişkin belirtilerin olağan ve alelade analizi, düşük risk ve
düşük belirsizlikle inovasyonu ortaya çıkarabileceğini ifade etmekte-
dir. Bu çalışmada, büyüme kuramlarının sadece bazılarına vurgu
yaptığı Drucker’in inovasyonun kaynakları ayrıntılı bir şekilde tanı-
tılmakta ve ekonomik büyüme ya da refah artışına yönelik bir pers-
pektif belirlemeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: İnovasyonun Kaynakları, Drucker, Büyüme
Kuramları.
1 Doç. Dr., Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, İİBF, İktisat Bölümü, seymur.aga-
zade@erdogan.edu.tr
234 SEYMUR AĞAZADE
INNOVATION SOURCES ACCORDING TO ECONOMIC

GROWTH THEORIES AND PETER DRUCKER
ABSTRACT
The growth theories in economics today explains the prosperity

or per capita income growth mainly by increases in physical capital
accumulation, level of education, knowledge and skill of labor, and
technology level or efficiency and emphasises the importance of in-
novation or new knowledge. Growth theories have caused an impres-
sion that innovation needs significant amount of sources and financ-
ing or R&D expenditures that only large scale firms can finance and
it merely emerges in certain limited sectors thanks to the scientific
inventions. Besides, there is also a widespread acceptance that inno-
vation is limited or related to science or technology. But Peter
Drucker, different from this, classifies the sources of innovation as
unexpected occurrences, incongruities, process needs, industry and
market changes, demographic changes, changes in perception and
new knowledge. Drucker highlights that new scientific knowledge is
the least reliable and predictable source of innovation. On the other
hand, for example, the usual and ordinary analysis of unexpected
occurrences can offer innovation opportunities with low risk and low
uncertainty. This study introduces in detail Drucker’s innovation
sources that the economic growth theories emphasises only some of
and tries to set a perspective for economic growth or prosperity in-
crease.
Keywords: Innovation Resources, Drucker, Growth Theories.
EKONOMİK BÜYÜME KURAMLARINDA VE PETER 235
DRUCKER’E GÖRE İNOVASYONUN KAYNAKLARI
KAYNAKÇA
Arrow, K. J. (1962). “The Economic Implications of Learning by Do-

ing”. The Review of Economic Studies, 29(3): 155-173.
Domar, E. D. (1946). “Capital Expansion, Rate of Growth and Em-
ployment". Econometrica, 14(2): 137-147.
Harrod, R. F. (1939). “An Essay in Dynamic Theory”. The Economic
Journal, 49(193): 14-33.
Drucker, P. F. (1998). “The Discipline of Innovation”. Harvard Busi-
ness, 76(6): 149-157.
Drucker, P. F. (2017 ). İnovasyon ve Girişimcilik Uygulama ve İlke-
ler, Optimist Kitap, İstanbul.
Mankiw, N.G., D. Romer ve D.N. Weil (1992). “A Contribution to the
Empirics of Economic Growth”. Quarterly Journal of Econom-
ics, 107(2), 407-437.
Lucas, R. (1988). “On the Mechanics of Economic Development”.
Journal of Monetary Economics, 22(1): 3-42.
Romer, P. M. (1986). “Increasing Returns and Long-Run Growth”.
Journal of Political Economy, 94(5): 1002-1037.
Romer, P. M. (1990). “Endogenous Technological Change”. Journal
of Political Economy, 98(5): S71-S102.
Romer, P. M. (1994). “The Origins of Endogenous Growth”. Journal
of Economic Perspectives, 8(1): 3-22.
Porter, M. E. (1990). The Competitive Advantage of Nations. Free
Press, MacMillan, New York.
Schumpeter, J. A. (1934). The Theory of Economic Development:
An Inquiry into Profits, Capital, Credit, Interest, and the Busi-
ness Cycle, Harvard University Press, Cambridge, MA.
236 SEYMUR AĞAZADE
Solow, R.M. (1956). “A Contribution to the Theory of Economic

Growth”. Quarterly Journal of Economics, 70(1): 65-94.
Swan, T. W. (1956). “Economic Growth and Capital Accumulation”.
Economic Record, 32(2): 334-361.
PROFESÖR ALBERT MALCHE’NİN RAPORU VE GÜNÜMÜZ
ÜNİVERSİTE SİSTEMİNDEKİ YERİ
SEZEN KILIÇ
ÖZET
Türkiye’nin modernleşme sürecinde ilk ve orta öğretimi kapsa-

yacak bir biçimde Mustafa Kemal ve arkadaşları tarafından yapılan
yenilik ve köklü değişikliklerin başarılı olmasının ardından yüksek
öğretimde de bir takım yeni düzenlemelere gidilme ihtiyacı hissedil-
miştir. Bu bağlamda İstanbul Darülfünunu’nu her anlamda modern-
leştirmek, ama her şeyden önce Türkiye’nin çağdaşlaşma sürecinde
kesintisiz bir şekilde ve ihtiyaçlar doğrultusunda verimli kılmak mak-
sadıyla yüksek öğretimde köklü bir reform yapılmasına karar veril-
mişti. Bu reformun yapılması için 1931 yılında Cenevre Üniversitesi
öğretim üyelerinden Prof. Dr. Albert Malche Türkiye’ye davet edil-
miştir. Malche, bu davete 16 Ocak 1932 tarihinde icap ederek İstan-
bul’a gelmiş ve Darülfünun’da incelemelere başlamıştır. Malche, in-
celemelerini yaklaşık 6 ayda tamamlayarak 29 Mayıs 1932 tarihinde
raporunu Milli Eğitim Bakanına sunmuş, akabinde 9 Haziran 1932
tarihinde memleketine dönmüş, ancak bu kez yeni oluşturulacak
Türk üniversitesi için Avrupa’dan bilim adamı temin etme araştır-
malarına girişmiştir. Malche’nin raporu Mustafa Kemal’in yanı sıra
Türk hükümetince de çok titizlikle incelenmiş ve önemli görülen ko-
nularda notlar alınarak rapor doğrultusunda üniversite reformu
başlatılmıştır.
Araştırmamızda Malche ve raporu hakkında Türkçe ve Almanca
yayımlanmış eserler incelenerek Malche’nin seçilmesindeki etken ile
 Dr., Başkent Üniversitesi, sezenkilic197@yahoo.com

238 SEZEN KILIÇ
birlikte raporunda belirtmiş olduğu hususların günümüzü de kapsa-

yacak şekilde yükseköğretim sistemimizde ne derece gerçekleştiril-
miş olduğu ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Darülfünun, Üniversite Reformu, Mustafa
Kemal, Albert Malche, Yabancı Öğretim Üyeleri.
PROFESÖR ALBERT MALCHE’NİN RAPORU VE 239
GÜNÜMÜZ ÜNİVERSİTE SİSTEMİNDEKİ YERİ
PROFESSOR ALBERT MALCHE’S REPORT AND ITS PLACE

IN TODAY’S UNIVERSITY SYSTEM
ABSTRACT
After novelties and fundamental changes in primary and second-

ary education made by Mustafa Kemal and his friends in moderni-
zation process of Turkey became successful, a set of new regulations
were needed in higher education. In this regard, it was decided to
modernize Ottoman University in every sense and to make a radical
reform in higher education before anything else in order to contin-
uously fertilize it in accordance with needs in Turkey’s moderniza-
tion process. Prof. Dr. Arbert Malche, one of the faculty members of
Geneva Universtiy, was invited to Turkey in 1931 to make this re-
form. Malche, behooving this invitation in January 16 th, 1932, came
to Istanbul and started investigations in Ottoman University. Having
completed his investigations nearly in six months, he filed this report
to minister of education in May 29th, 1932. Immediately afterwards,
he returned home in June 9th, 1932. He started investigations to sup-
ply European scientists for new Turkish university, that will be newly
established. Malche’s report was closely examined not only by Mus-
tafa Kemal, but also by the Turkish government and university re-
form was started according to the important points of the report.
In this paper, the factor for selection of Malche and to what ex-
tent the points stated in his report have been considered are studied
through examination of Turkish and German published works on
Malche and his report.
Keywords: Ottoman University, University Reform, Mustafa Ke-
mal, Albert Malche, Foreign Faculty Members.
240 SEZEN KILIÇ
KAYNAKÇA
Aldırmaz, Emel, Deutschsprachige Emigration in der Türkei (1933-

1945), Magistra der Philosophie Diplomarbeit, Wien Universi-
taet, Wien 2013.
Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İs-
tanbul 1997.
Arslan, Ali, Kısır Döngü Türkiye’de Üniversite ve Siyaset (1869-
2004), Truva Yayınları, İstanbul 2004.
Arslan, Mehmet, “Cumhuriyet Dönemi Üniversite Reformları Bağlamında
Üniversitelerimizde Demokratiklik Tartışmaları”, Erciyes Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 18, Yıl: 2005/1.
Barrelet, Jacques, “Histoire de l'Université de Genève 4”, annexes, 1959.
Demirtaş, Aydın, Sosyolojik Açıdan 1933 Türk Üniversite Reformu,
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Bursa 2011.
Dölen, Emre, Türkiye Üniversite Tarihi Darülfünundan Üniversi-
teye Geçiş Tasfiye ve Yeni Kadrolar, C.3, İstanbul Bilgi Üni-
versitesi Yayınları, İstanbul 2010.
Dönmez, Cengiz-Altınbaş, İrem Namlı, “Atatürk’ün Çağdaşlık ve Evren-
sellik Anlayışı Açısından Üniversite Reformuna Bir Bakış”, Ankara
Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi,
S 54, Bahar 2014.
Erdem, Ali Rıza, “Atatürk’ün Liderliğinde Üniversite Reformu: Yükseköğre-
tim ve Bilim Tarihimizde Dönüm Noktası”, Belgi, Sayı 4, Yaz 2012/II.
Generalkonsulat der Bundesrepublik Deutschland in Istanbul, Dis-
kusssionsabend im Deutschen Generalkonsulat am 29.11. 2005
zum Thema “Exil und Bildungsreform: Deutsche Rechtsprofessoren in
der Türkei ab 1933”, Yeni Beyoğlu Matbaacılık, İstanbul 2005.
PROFESÖR ALBERT MALCHE’NİN RAPORU VE 241
GÜNÜMÜZ ÜNİVERSİTE SİSTEMİNDEKİ YERİ
Güler, Cafer, “Tevfik Sağlam’ın İki Mektubu ve Bir Raporu Işığında 1933
Üniversite Reformu”, Kebikeç, 24/2012.
Haenlein, Andreas, “Gerhard Kessler: Türkiye’de Sürgün Bir Alman Sosyal
Politikacı”, Çalışma ve Toplum, 2006/2.
Kreft, Gerald,“ Der vergessene Retter Philipp Schwartz- Organisator der
Wissenschaftsemigration waehrend des Nationalsozialismus”, Erinne-
rungskulruren, Forschung Frankfurt, 2. 2014.
Kocatürk, Utkan, “Atatürk’ün Üniversite ile İlgili Notları”, Atatürk Araş-
tırma Merkezi Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, Ankara 1984.
Malche, Albert, İstanbul Ünivesitesi Hakkında Rapor, Devlet Bası-
mevi, İstanbul 1939.
Namal, Yücel- Karakök, Tunay, “Atatürk ve Üniversite Reformu (1933)”,
Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Nisan 2011.
Neusel, Ayla- Yalçın, Gülşah- Rittgerott, Chritiane, “Die türkischen Uni-
versitaeten aud dem Weg nach Europa”, Das Hochschulwesen, Uni-
versitaetsverlag Webler, 5/ 2006, 54. Jahrgang.
Özden, Ali, “Ord. Prof. Dr. Erich Frank”, Güncel Gastroentroloji, Aralık
2010, 14/4.
Schwartz, Philipp, Kader Birliği. 1933 Sonrası Türkiye’ye Göç Eden
Alman Bilim Adamları, Belge Yayınları, İstanbul, 2003.
Sertpolat, Ali, “Nazi Almanyası Döneminde Mülteci Profesörlerin Türkiye’ye
Geliş Süreci (1933)”, Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 2, Sayı 2, Mart
2015.
Siler, Abdullah, Türk Yüksek Öğretiminde Darülfünun (1863-1933),
Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bi-
limler Enstitüsü, Ankara 1992.
Taşdemirci, Ersoy, “Atatürk’ün Önderliğinde 1933 Üniversite Reformu”,
İkinci Uluslararası Atatürk Sempozyumu Bildirileri, C. II, An-
kara 1996.
242 SEZEN KILIÇ
Taşer, Seyit, Cumhuriyet Döneminde Üniversite Eğitiminin Yeniden

Düzenlenmesi – 1933 Üniversite Reformu ve Getirdikleri, Ya-
yınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bi-
limler Enstitüsü, Konya 2006.
Üvey, Doğan-Gökçe, Ayşe Nur “The Role of Prof. Dr. Albert Malche in
1933 university reform in Turkey”, Acta-Congressus Historiae
Pharmaciae 2001.
Yalçın, Gülşah, “Entwicklungstendenzen im türkischen Hochschulwesen am
Beispiel der Stiftungsuniversitaeten”, Wissenschaftliches Zentrum
für Berufs- und Hochschulforschung Universitaet Ge-
samthochschule Kassel, Wekstattberichte Band 59, Kassel 2001.
Yaman, Seval, Türkiye’de Akademik Özgürlük ve Üniversite Özerk-
liği Tartışmaları: 1933 Darülfünun Örneği, Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Ankara 2005.
Widmann, Horst, Exil und Bildungshilfe Die deutschsprachige aka-
demische Emigration in die Türkei nach 1933, Herbert Lang /
Peter Lang, Bern / Frankfurt 1973.
ASKERÎ BİLGİ KAYNAĞI OLARAK HARP TARİHİ
ÇALIŞMALARI VE ASKERÎ TARİH VE STRATEJİK ETÜT
(ATASE) DAİRE BAŞKANLIĞI
SUAT AKGÜL*
ÖZET
Askerî tarih çalışmaları konusundaki planlı çalışmalar ilk kez Os-

manlı Devleti’nin ıslahat hareketleri sırasında gündeme geldi.
II.Meşrutiyet'le birlikte ilk Erkân-ı Umumiye reisi Ahmet İzzet Paşa,
Erkân-ı Umumiye teşkilâtında bazı değişiklikler yaparak Erkân-ı
Umumiye Dairesi’ni 4 ana şubeye ayırmıştır. Bunlardan 1’inci Şube
Eğitim, Manevra ve Harp Tarihi işleriyle uğraşacaktı. İşte bu şube-
nin Harp Tarihi kısmı sonraki gelişmeler neticesi önce müstakil bir
Şube sonra ise Daire haline gelecektir.
Askerî tarih, önce İstanbul’daki Mekteb-i Harbiye binasında bu-
lunan Erkân-ı Harbiye Mektebinde ele alınmıştır. Askerî tarihin teş-
kilat halinde ortaya çıkışı ise Birinci Dünya Savaşı ile birliktedir. Bu
dönem, Osmanlı Devleti ile Almanya arasında askerî alanda çok yo-
ğun ilişkilerin olduğu bir dönemdir. Bu ilişkiler Almanya’daki gibi
bir Harp Tarihi teşkilatının kurulmasına etki edecektir.
Birinci Dünya Savaşı devam ederken, 11 Nisan 1916 tarihinde
Başkomutan Vekili ve Harbiye Nazırı Enver Paşa bir Harp Tarihi
Şubesinin kurulması için emir verdi. Bu şubede bir kurmay ve bir
yardımcı subayla, iki kâtip, bir ressam astsubay ve iki asker buluna-
cak, kırtasiye ve diğer ihtiyaçları Levazım tarafından karşılanacaktır.
Birliklerin harp cerideleri, bu şube tarafından yazıyla birliklerden is-
tenilecektir. Harp tarihi yazma çalışmaları Çanakkale Harbinden
başlayacaktır." Bu emir üzerine, "Harp Tarihi" adıyla bir şube ku-
ruldu. Harp Tarihi şubesinin kuruluşundan sonra, askerî tarihle
*
Dr. (E) Öğ.Alb., suatakgul1@gmail.com
244 SUAT AKGÜL
ilgili belgeler toplanarak bir arşiv oluşturulmaya başlandı. Öncelikli

amaç Çanakkale'den başlamak üzere, Birinci Dünya Harbinin tari-
hini güvenilir kaynaklara ve belgelere dayanarak yazmaktı. Bunun
için askeri birliklere yazı gönderildi. Çanakkale’de komutanlık yap-
mış olanlardan harp tecrübelerini yazmaları istendi. Bununla bir-
likte; Kırım, Sırp-Karadağ, Osmanlı-Rus, Türk-Yunan, Türk- İtal-
yan(Trablusgarp), Balkan Harplerine ait harp cerideleri ve belge
dosyaları Harp Tarihi Şubesi arşivinde toplanmaya başlandı. Çanak-
kale Savaşlarına ait belgeler de Harp Tarihi Şubesine gönderildi. Bu
şekilde toplanan rapor, belge ve bilgilerin ışığında Harp Tarihi Şu-
besi; Çanakkale’den başlamak üzere arşiv oluşturmaya ve kitaplar ya-
yınlamaya başladı.
Harp Tarihi Şubesi, Birinci Dünya Savaşından itibaren gittikçe
gelişmiş ve teşkilatlanmıştır. Şube statüsü önce Daire sonra Başkanlık
haline gelmiştir. 1.Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı döneminin bel-
gelerini de daire bünyesine katan kurum tüm askerî faaliyetleri ar-
şivlemeye başlamıştır. İç isyanlar, 2.Dünya Harbi, Kore Harbi, Kıbrıs
Harekâtı ve diğer bütün askerî faaliyetleri kapsayan bir arşivleme ya-
pısı oluşturulmuştur. Toplanan bu bilgi birikimini öncelikle askerî
kesime ve sonrasında da sivil kesime yararlanılması maksadıyla du-
yurmak için yayınlar yapılmıştır. Çeşitli niteliklerde ve başlıklarda
dergiler ve broşürler yayınlanmıştır. Seminerler, Sempozyumlar, Pa-
neller ve Konferanslar düzenlenmiştir. Öte yandan bu kurum, askerî
birikimin görsel olarak da tanınması ve öğrenilmesi maksadıyla As-
kerî Müze hizmetlerini de yürütmüştür. Bütün bu birikimi ve yürüt-
tüğü faaliyetler yayınladığı süreli yayınlar, kitaplar, kataloglar ve dü-
zenlediği akademik toplantılar kanalıyla askerî bilginin askerî ve sivil
ortamda öğrenilmesine, araştırılmasına ve aktarılmasına önemli kat-
kılar sağlamıştır. Yıllar içinde birikmiş belgeleri arşivleyerek tasnifini
yapmış ve araştırmacı hizmetine sunmuştur. Birçok akademisyen
daha sonra ATASE adını alacak olan bu kurumdan yararlanmıştır.
Bu çalışmalar özelde harp tarihi ve askeri tarihin genelde tarih bili-
minin gelişmesine katkı sağlamıştır.
ASKERÎ BİLGİ KAYNAĞI OLARAK HARP TARİHİ 245
Geçmişte Harp Tarihi Şubesi/Dairesi/Başkanlığı adlarıyla günü-

müzde ise ATASE (Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı)
olarak, Harp Tarihinin araştırılması, incelenmesi ve öğrenilmesi açı-
larından önemli bir rol oynamıştır.
İşte bu bildirimizde bir bilgi kaynağı olarak ATASE’nin; arşiv,
müze, kitap ve dergi yayınları, sempozyum gibi faaliyetleri ve Harp
Tarihi çalışmalarındaki rolü ve önemi incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Genelkurmay Başkanlığı, Harp Tarihi, As-
kerî Tarih, Birinci Dünya Harbi, ATASE Daire Başkanlığı.
246 SUAT AKGÜL
THE MILITARY HISTORY STUDIES AND ATASE

(DEPARTMENT OF MİLİTARY HİSTORY AND STRATEGİC
STUDY) THAT ARE SOURCE OF MILITARY INFORMATION
ABSTRACT
The planned studies on military history first came to light during

the reform movements of the Ottoman State. Ahmet Izzet Pasha, the
first Chief of General Staff together with II.Meşrutiyet, made some
changes in the General Staff organization and divided the General
Staff Office into 4 main branches. The first branch will deal with the
training, maneuvering and war history. The Department of War His-
tory of this branch later became an independent branch. Then it will
become a Directorate.
Military history was first dealt with at the Army School located in
the War Academy in Istanbul. The emergence of military history as
an organization occurred in the First World War. This period was a
period of intense relations between the Ottoman Empire and Ger-
many on the military scene. These relations will affect the establish-
ment of a Military History organization in Germany.
The first World War, while 11 April 1916 Commander-in-chief
and minister of War, Enver Pasha, a Military History of the Branch,
gave orders for the establishment. This branch has a staff officer and
an assistant, two secretaries, a painter, two non-commissioned offi-
cers and soldiers. Stationery Supplies and other needs will be met by.
With battle reports, this branch by the type of will be required. Mili-
tary history-writing in the Çanakkale War will begin." Upon this or-
der, "the History of Warfare" with the name of a branch is establis-
hed. The History of warfare after the establishment of the branch,
military history-related documents collected, created an archive star-
ted. First, gallipoli, from the start of the First World war in the his-
tory of the reliable resources on the basis of documents and writing.
For this, the military sent the article. In canakkale, commanders of
war, those who have asked to write their experiences. Crimean, Serb-
Montenegro, Ottoman-Russian, Turkish-Greek, Turkish-Italian

(Trablusgarp), Balkan wars and document files were collected in the
archive of the History of Warfare branch. Documents belonging to
the Gallipoli Wars were also sent to the History of War. In the light
of the reports, documents and information gathered in this way,
Harp History branch; He started creating archives and publishing
books from Çanakkale.
The History of Warfare branch has been developed and organi-
zed since the First World War. Then he became President. The or-
ganization that has added the documents of the 1st World War and
the War of Independence to the circle has begun to archive all mili-
tary activities. An archival structure covering internal rebellions,
World War II, Korean War, Cyprus Operation and all other military
activities was established. Publications were made in order to anno-
unce this accumulation of knowledge primarily for the purpose of
military interception and for the benefit of civilian use afterwards.
Magazines and brochures have been published in various qualities
and titles. Seminars, Symposiums, Panels and Conferences were or-
ganized. On the other hand, this institution also carried out Military
Museum services for the purpose of visual recognition and learning
of military accumulation. All this accumulation and the activities he
conducts have made important contributions to the learning, rese-
arching and transfer of military information in the military and civil
environment through periodicals, books, catalogs and academic me-
etings organized by the channels. Over the years, he has archived
and cataloged the accumulated documents and made them available
to the researcher. Many academicians have benefited from this insti-
tution which will later be named ATASE. These studies in particular
have contributed to the development of history science and military
history in general.
In the past it has played an important role in researching, stud-
ying and learning of the History of Warfare, as ATASE (Department
248 SUAT AKGÜL
of Military History and Strategic Studies), now under the name of

Harp History Branch / Department / Presidency.
In this article ATASE as an information source; the role and im-
portance of archival, museum, book and magazine publications, sym-
posium activities and the study of History of War will be examined.
Keywords: General Staff, Military History, History of Warfare,
World War I, ATASE.
KAYNAKÇA
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı Arşivi

(ATASE Arş.). (Koleksiyon, Kutu, Dosya ve Fihristler dipnot-
larda belirtilmiştir).
AKGÜL, Suat, “Osmanlı Harp Tarihi Dairesi’nin Harp Üzerine İlk Yayını
ve Bilinmeyen Bir Eseri: “Çanakkale Muharebatı””, Atatürk Araş-
tırma Merkezi, 100.Yılında I.Dünya Savaşı Uluslararası Sem-
pozyumu, Ankara 2015.
AKTAR, Yücel, “Askeri Tarihin Tanımı ve Metodolojisi”, I. Askeri Ta-
rih Semineri Bildiriler I, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stra-
tejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 1983.
ARAR, İsmail, “Askerî Tarihin Tarih İçindeki Yeri”, Birinci Askerî Ta-
rih Semineri Bildirileri, C.1, Ankara 1983.
Askerî Basımevi Kitap Kataloğu (Askerî Eserler), İstanbul 1949.
AYSAL, Necdet, “Harp Tarihi Yazımına Dair Özgün Bir Yaklaşım: Os-
man Senaî Bey” Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, Cilt:
9/10 Bahar 2014, s. 1199-1220.
ERENDİL, Muzaffer, Askerî Tarih ve Türklerde Askerî Tarih Ça-
lışmaları, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkan-
lığı Yayınları, Ankara 1990.
Erkân-ı Umumiye Riyaseti, Harp Tarihi Dairesi Hakkında Genel
Bilgi, Ankara 1960.
Genelkurmay Başkanlığı, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik
Etüt (ATASE) Başkanlığı Tarihi (1916-1998), Ankara 1999.
Genelkurmay Başkanlığı, Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1,
S: 1, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yay., Ankara Şubat 2003.
Genelkurmay Başkanlığı, Stratejik Araştırmalar Dergisi, S. 1, Ge-
nelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara 2003.
250 SUAT AKGÜL
Genelkurmay Başkanlığı, Kahramanlık Menkıbeleri Dergisi, Ge-

nelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmi Yayınları, Yiğitlikler
Serisi No: 1, Ankara 1969.
Genelkurmay ATASE Başkanlığı Görevleri Özel Yönergesi, Genel-
kurmay Basımevi, Ankara 1995.
Genelkurmay ATASE Başkanlığınca 1916-2006 Yılları Arasında
Yayımlanan Eserler, Ankara 2006.
Genelkurmay ATASE Daire Başkanlığı Yayın Kataloğu, Ankara
2016.
GÖRGÜLÜ, İsmet, Tarih, Askeri Tarih, Harp Tarihi, Atatürk ve
Tarih, Harp Tarihinde Usul ve Metot, Harp Akademileri, İs-
tanbul 1990.
Harbiye Nezareti Tarih-i Harp Şubesi; Harbi Umumîde Osmanlı
Tarih-i Harbi Çanakkale Muharebatı H:1332-1334 – M: 1330-
1331, Müsvedde Halindedir, 1332.
HÜNOĞLU, Burhanettin, “Askeri Tarih’in Genel Tarih İçerisindeki
Yeri”, Birinci Askeri Tarih Semineri Bildiriler-I, Gnkur. Bası-
mevi, Ankara 1983, s. 47-50.
KESKİN, Alev, “Kuruluşunun 100’üncü Yıl Dönümünde ATASE Daire
Başkanlığı” Türk Silahlı Kuvvetleri Dergisi, Nisan 2016, Sayı
428.
Komisyon, Askerî Müze, Ak Yayınları, İstanbul 1983.
Matbaa-i Askeriyye, Harb Cerideleri İle Vesaik-i Harbiyye Hak-
kında Talîmâtnâme, Matbaa-i Askeriyye, Dersaâdet 1333.
Matbaa-i Askeriyye, Matbaa-i Askeriyyede Mevcut Kitapların Fih-
risti, Harb Cerideleri Vesaik-i Harbiyyesiyle Dosyaları Hak-
kında Talimat, İstanbul, Matbaa-i Askeriyye 1340.
ÖGEL, Bahaeddin, “Türk Askeri Tarih Araştırmalarında İzlenecek Metot

Hakkında Birkaç Not”, Askeri Tarih Bülteni, Yıl 8, Sayı 15, (Şu-
bat) 1983, s. 1-6.
ÖZDEN, Neşe, “Geçmişte ve Günümüzde Askeri Tarih ve Harp Tarihi An-
layışımız”, Askeri Tarih Bülteni, Genelkurmay Askeri Tarih ve
Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Yıl 12, Sayı 23, (Ağustos)
1987, s. 8-10.
PEHLİVANLI, Hamit, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Süreli Ya-
yınları Makaleler Dizini I, Genelkurmay Yayınları, Ankara
1992.
PEHLİVANLI, Hamit, Stratejik Etütler Bülteni ve Güncel Konular
Yazılar Dizini, Ankara 1991.
T.C. Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Tarihçesi (1916-
1962), Gnkur. Basımevi, Ankara 1963.
TETİK, Ahmet, “Dünden Bugüne Genelkurmay ATASE Arşivi”s.117-
118, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Uluslararası Türk
Arşivleri Sempozyumu 17-19 Kasım 2005, İstanbul 2006.
TURAN, Şerafettin, “Askeri Tarih’in ‘Tarih’ İçindeki Yeri”, Birinci As-
keri Tarih Semineri Bildiriler-I, Gnkur. Basımevi, Ankara
1983, s. 11-23.
TÜRKİYE’DE BİLİM HABERCİLİĞİ: FIRSATLAR,
SINIRLILIKLAR VE ELEŞTİRİLER EKSENİNDE BİR
DEĞERLENDİRME
ŞULE YÜKSEL ÖZMEN1 - MEHMET EMİR YILDIZ2
ÖZET
Teknolojik ve bilimsel gelişmelerden haberdar olmak bu geliş-

meleri anlamak giderek talep gören bir unsur olarak karşımıza çık-
maktadır. Kitle iletişim araçları tarafından yayınlanan bilimsel geliş-
melerin nasıl üretildiği ve sunulduğu halkın bilimi anlaması nokta-
sından halkın bilimsel iletişim sürecine katılımı yönünde bir yönelim
sergilemektedir. Gerek halkın bilimi anlaması gerekse katılımında
ele alınması gereken unsur; bilimsel süreç ve gelişmelere ilişkin bil-
gilerin sunumu noktasında bu bilgilerin haber üretimi süreci, değer-
lendirilmesi ve kitle iletişim araçlarında yayınlanmasının günü-
müzde bir uzmanlaştırma gerektirmesidir. Bu uzmanlar bilim haber-
cisi, bilim gazetecisi ve bilim editörü gibi isimlerle anılmaktadır. Bu
uzmanlar nasıl yetişmektedir? Türkiye’de iletişim fakültelerinin ya
da iletişim eğitimi veren lisansüstü programların bu konuya ilişkin
dersler mevcut mudur, müfredat nasıl şekillenmiştir? Şimdiye kadar
gerek bilim iletişim gerek bilim gazeteciliği konusunda Türkiye’de
ne tür çalışmalar (tezler, projeler, kitaplar) yapılmıştır? Özel sektö-
rün ya da sivil toplum kuruluşlarının bu yönde atölye, kurs, seminer
gibi çalışmaları mevcut mudur? Bu çalışmalarda bilim haberciliği
hangi unsurlar çerçevesinde ele alınmıştır. Türkiye’de bilim haber-
ciliğine yöneltilen temel eleştiriler nelerdir? Bilim haberciliğinde uz-
manlaşmanın önündeki yapısal engeller nelerdir? Tüm bu soruların
1Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü, syoz-
men@ktu.edu.tr
2 Arş. Gör., Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, mehmetemiryil-
diz@gmail.com
254 ŞULE YÜKSEL ÖZMEN - MEHMET EMİR YILDIZ
cevaplarının arandığı bu çalışmada, bilim iletişimi ve bilim haberci-

liği ekseninde konuya ilişkin literatür taranmış ve iletişim fakültesi
ve sosyal bilim enstitüsünde bu kapsamsa verilen dersler incelenmiş-
tir.
Anahtar Kelimeler: Bilim Haberciliği, Bilim Gazeteciliği, Medya
ve Bilim, Bilim İletişimi.
TÜRKİYE’DE BİLİM HABERCİLİĞİ: FIRSATLAR, 255
DEĞERLENDİRME
SCIENCE JOURNALISM IN TURKEY: AN ASSESSMENT IN

LINE WITH THE OPPORTUNITIES, LIMITATIONS, AND
THE CRITICISM
ABSTRACT
Being aware of technological and scientific developments and

understanding these developments have become an issue that is on
increasing demand. The means of production and presentation of
the scientific developments which are published by the mass media
encourage the people to participate in the scientific communication
process rather than just understanding the science. The issue to be
considered in either understanding or participating in the science is
that the knowledge which is related to scientific processes and deve-
lopments requires specialization in news production process, assess-
ment, and publication in the mass media. These specialists have titles
such as science newsman, science journalist and science editor. How
are these experts trained? Are there courses on this subject in com-
munication faculties or in postgraduate programs on communication
education in Turkey? How is the curriculum designed? What kind
of studies (theses, projects, books) have been conducted in Turkey
on science journalism as well as science communication? Do non-go-
vernmental organizations or private sector have workshops, courses,
and seminars on this issue? By which elements has science journalism
been covered in these studies? What are the main criticisms directed
towards science journalism in Turkey? What are the structural obs-
tacles to specialization in science journalism? The answers to all
these questions have been sought in this study and the literature on
the topic have been reviewed in line with the science communication
and science journalism. And also the courses given at the faculty of
communication and institute of social sciences in this scope have
been examined.
Keywords: Science Journalism, Science Journalism, Media and
Science, Science Communication.
KAYNAKÇA
Akben, F. (1992). Türk basınında popüler bilim yayıncılığı ve Bilim

ve Teknik Dergisi örnek olayı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Li-
sans Tezi, Ankara
Akoğlu, Alp (2005). Popüler bilim yayıncılığı ve gökyüzü gözlem et-
kinlikleri. Journal of Istanbul Kultur University 2, 1-4.
Allan, Stuart (2009). “Making Science Newsworthy: Exploring the
Conventions of Science Journalism” Investigating Science Com-
munication in the Information Age: Implications for Public Enga-
gement and Popular Media içinde. Ed. Richard Holliman, Eliza-
beth Whitelegg, Eileen Scanlon, Sam Smidt ve Jeff Thomas.
Oxford: Oxford Universty Press. sf.149-165.
Arca, E. (2004). Science Communication Model of Turkey: The Im-
portance of the Role of Scientific Journalism, İstanbul Teknik
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, İstanbul
Arslanoğlu, O. B. (2014), “Bilimin Eşik Bekçileri Türkiye’de Gazete-
cilerin Gözünden Bilim Haberciliği” İstanbul Bilgi Üniversi-
tesi, SBE Medya ve İletişim Sistemleri Yüksek Lisans Programı
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Bauer, Martin W. ve Gregory, Jane (2007). “From Journalism to
Corporate Communication in Post-War Britain” Journalism,
Science and Society içinde. Ed. Martin W. Bauer ve Massimiano
Bucchi. London: Routledge Press. sf.33-51.
Becerikli, S. Y. (2013a). Türkiye’deki Bilim Teknoloji Yenilik Haber-
cilerinin Profili Ve Haber Yapma Pratikleri Üzerine Düşün-
mek. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi| Istanbul Uni-
versity Faculty of Communication Journal, (45), 1-18.
DEĞERLENDİRME
Becerikli, S. Y. (2013b). Kuşaklararası İletişim Farklılığı: Bilim Tek-

noloji Ve Yenilik Haberleri Üzerinden Bir Odak Grup Çalış-
ması. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 8(1),
5-18.
Becerikli, S. Y. (2013). Bilim Teknoloji Ve Yenilik Haberleri Okur-
luğu: Gelir Düzeyi Değişkeni Üzerinden Bir Alımlama Çalış-
ması. ICCMTD-2013, 402.
Çevrimiçi Bilim Haberciliği Kursu (http://www.wfsj.org/co-
urse/tr/L1/L1P10.html) Erişim:11.07.2017
Dornan, Cristopher (1999). “Some Problems in Conceptualizing the
Issue of ‘Science in the Media’ ” Communicating Science: Contexts
and Channels Reader 2 içinde. Ed. Eileen Scanlon., Elizabeth
Whitelegg ve Simeon Yates. London: Routledge press. sf.179-
205.
Dursun, Ç. (2010). Dünya’da Bilim İletişiminin Gelişimi ve Farklı
Yaklaşımlar: Toplum İçin Bilimden Toplumda Bilime”. Kurgu
Online International Journal of Communication Studies, 2, 1-31.
Dursun, Ç. (2013). Türkiye’de Bilim Teknoloji ve Yenilik Haberleri-
nin Alımlanması ve Bilim Haberciliğini Geliştirmek, 111K256
nolu TÜBİTAK Projesi, Ankara.
Dursun, Ç. (2010). Türkiye’de Bilim Haberlerinin Görünürlüğü ve
Temsili:1993-2008 108K415 nolu TÜBİTAK
Erdem, P. (2011). Türkiye’de Yazılı Basında Bilim Haberlerindeki
Milliyetçi Söylem. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-
tüsü Gazetecilik Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Ankara.
Erdoğan İ. (2007). Türkiye’de Gazetecilik ve Bilim İletişimi, GÜ İle-
tişim Fakültesi,Ankara.
Eser, O. Ö. (2015). Bilim Gazeteciliğinde Gerçekliğin Bozumu İstan-

bul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Genel Gazetecilik
Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi İstanbul.
Güner, Bülent ve Dursun Çitçi (2010). Popüler Bilim Anlayışı Ve
Coğrafyanın Popülerliği Bilim Ve Teknik Dergisi Örneği. Doğu
Coğrafya Dergisi 24, 131-156.
Güzeloğlu E B (2012) Nanoteknolojik Ürünlerin Tüketimine Yöne-
lik Toplumsal Farkındalık Yaratma Sürecinde Halkla İlişkile-
rin Rolü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İz-
mir.
Koloğlu, O. (1997). Halka Doğru Bilim: Türkiye'de bilim gazeteci-
liği, Türk Bilim Tarihi Kurumu: İstanbul.
Küçük, Serhat (2013). Türkiye’de bilimin popülerleştirilmesi süre-
cinde süreli yayıncılığın rolü: “Fen âlemi” örneği (1925-1926).
Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi. 17, 187-218.
Kurtuluş, Ö. (1997). Türkiye’de Bilim Gazeteciliği, Bilim ve Teknik
Dergisi, Ocak Sayısı. 19-24.
Nelkin, D. (1994). Bilim Nasıl Satılır? Şule Yayınlar: İstanbul.
Özkan, Ö. (2017). Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi'nde (Cern)
Yapılan Hıggs Bozonu Araştırmasının İnternet Medyasında
Sunumu. İletişim Araştırmaları Dergisi, . VOL:4 (14), 92.103.
Özsevgeç, T., Eroğlu, B. , Öztürk Köroğlu, Y. (2017). Popüler Bilim
Dergilerinin Değerlendirilmesi: Bilim ve Teknik ve National
Geographic Örneklemi Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fa-
kültesi Dergisi, Sayı 30, 619-630
Utma S (2015) Bilim İletişimi ve Bilim Gazeteciliği Ege Üniversitesi
Haber Ajansı Örneği Üniversitelerde Bilim Haberlerinin Üre-
tilmesine Yönelik Bir İnceleme, Doktora Tezi, Ege Üniversi-
tesi, İzmir.
DEĞERLENDİRME
Yıldız, M.E. (2015). Türkiye’de Popüler Bilim Dergilerinin Eleştirel

Ekonomi Politik Çözümlemesi: Bilim Ve Teknik İle Popular
Science Örnekleri, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-
tüsü, Basın ve Yayın Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Li-
sans Tezi.
BİLİM HABERCİLİĞİ BAĞLAMINDA, TÜRKİYE VE ABD
BASININDA NOBEL ÖNCESİ VE SONRASI AZİZ SANCAR
ÖRNEĞİ
TANSU BARIŞ MAHMUTOĞLU1 - AHMET RAMAZAN AĞIRTAŞ2
ÖZET
Bilim iletişimi en genel tanımıyla bilimsel ve teknolojik gelişme-
lerin sıradan halk tarafından, halkın da istek ve önerileri doğrultu-
sunda anlaşılır kılınmasıdır. Tanımı bu şekilde yapıldığında basit gibi
görünse de bu iletişimin ne şekilde yapılması gerektiği, hatta gerekli
olup olmadığı bile uzun yıllar tartışılmış; normatif değerleri değişen
ve teknolojik olarak gelişen dünyada, bilim haberciliği de, arz-talep
döngüsü içindeki yerini almıştır. Günümüz dünyasında, arzın sunul-
duğu halkla olan iletişimin en yaygın olarak sağlandığı kanallardan
birisi internet evreni olmuştur. Bu bağlamda çalışmamızda, yüksek
tirajlı gazetelerin internet siteleri taranarak, Nobel ödüllü bilim
adamı Aziz Sancar’ın haber ediliş şekli niceliksel ve niteliksel olarak
ele alınmıştır. Gazete analizlerinde, Sancar’a ilişkin verilen haberler
ile köşe yazıları incelenirken, Sancar’ın çalışmalarını içerip içermedi-
ğine, en azından bilimsel yönünün öne çıkarılış şekline göre tasnif
edilmeye çalışılmıştır. Kimi köşe yazısında bir cümle içinde geçen ha-
berler, siyasi ve kısır tartışmalara alet edilmek amacıyla yapılan atıf-
lar, niteliksiz köşe yazısı olarak değerlendirilmiştir. Burada amaç ga-
zete yazarlarının, genel manada nitelikli yazılar kaleme alıp almadık-
ları tartışmasına dâhil olmak değil, Sancar özelinde konuya yaklaşım-
larını çözümlemek olmuştur. Kendi özelinde farklı sebepleri olmakla
birlikte ABD basınında çıkan az sayıdaki Sancar haberi, Türk bası-
nında rakamsal anlamda daha fazla ancak nitelik olarak yetersiz ola-
rak göze çarpmıştır.
Anahtar Kelimeler: Aziz Sancar, Bilim Haberciliği, Bilim ve
Medya.
1 Dr., Jandarma Genel Komutanlığı, barismahmutoglu@gmail.com

2 Doktora Öğr., Jandarma Genel Komutanlığı, a.r.agirtas@gmail.com
262 TANSU BARIŞ MAHMUTOĞLU - AHMET RAMAZAN AĞIR-TAŞ
AN EXAMPLE IN THE CONTEXT OF SCIENCE

JOURNALISM: AZIZ SANCAR, BEFORE AND AFTER THE
NOBEL PRIZE IN THE PRESSES OF THE TURKEY AND THE
USA
ABSTRACT
The most general definition of science communication is that sci-

entific and technological developments are made understandable by
common people by the direction of their wishes and suggestions. Sci-
ence journalism has also taken its place in the supply-demand cycle
in the world of which normative values are changed and technologi-
cally improved. In today's world, one of the most commonly provi-
ded channels of communication with the people where the supply is
offered is the Internet universe. In this context, by scanning the in-
ternet sites of high-circulation newspapers, and the manner in which
Nobel laureate scientist Aziz Sancar was reported was handled quan-
titatively and qualitatively. In the analysis of the newspapers, while
analyzing news and articles about Sancar, it was tried to be classified
according to the way that if they include Sancar’s studies and if they
at least emphasized his scientific side. The news in a single sentence
in some articles, and the citations which were quoted for the aim of
being used as a tool for political and vicious discussions were consi-
dered as unqualified articles. The aim here is not to participate in
discussions of whether news writers have written qualitative articles
in general terms, but to analyze their approach to the subject in par-
ticular of Sancar.
Keywords: Aziz Sancar, Science Journalism, Science and Media.
BİLİM HABERCİLİĞİ BAĞLAMINDA, TÜRKİYE VE ABD 263
BASININDA NOBEL ÖNCESİ VE SONRASI AZİZ SANCAR
ÖRNEĞİ
KAYNAKÇA
Akoğul, Alp; “Bilim İletişimi,” Bilim ve Teknik, Ankara, Ağustos 2011.

Arslanoğlu, Onur Berk Arslanoğlu; “Bilimin Eşik Bekçileri - Tür-
kiye’de Gazetecilerin Gözünden Bilim Haberciliği”, Yayımlan-
mamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bi-
limler Fakültesi, İstanbul, 2014.
Becerikli, Sema; “Türkiye’deki Bilim Teknoloji Yenilik Haberlerinin Profili
ve Haber Yapma Pratikleri Üzerine Düşünmek”, İstanbul Üniversi-
tesi İletişim Fakültesi Dergisi, İstanbul, 2013.
Bursalı, Orhan; Aziz Sancar ve Nobel’in Öyküsü, Kırmızıkedi Yayı-
nevi, İstanbul, 2016
Bursalı, Orhan, “Türkiye’de Bilim Gazeteciliği”, Bilim ve Teknik, Ankara,
Ocak 1997.
Dağtaş, Erdal – Yıldız, Mehmet Emir; “İktidar ve Bilim: Popüler Bilimin
Ekonomi Politiği Üzerine Bir Literatür Denemesi”, Global Media Jo-
urnal TR Edition, Güz 2016.
Dener, Hasan Işın; “Bilimsel İletişim ve Bilgi Yönetimi Hakkında”, Bilimsel
İletişim ve Bilgi Yönetimi Sempozyumu, Gazi Üniversitesi, An-
kara, 12-14 Eylül 2006.
Dursun, Çiler, “Dünyada ve Türkiye’de Bilim İletişiminin Gelişimi ve Farklı
Yaklaşımlar: Toplum İçin Bilimden Toplumda Bilime”, Online Inter-
national Journal of Communication Studies, vol.2, June 2010,
http://www.kurgu.anadolu.edu.tr
Erdoğan, İrfan; Türkiye’de Gazetecilik ve Bilim İletişimi, Gazi Üni-
versitesi İletişim Fakültesi Yayınları, Ankara, 2007.
Esmer, Oğuz Ömer; “Bilim Gazeteciliğinde Gerçekliğin Bozumu”,
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sos-
yal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2015.
264 TANSU BARIŞ MAHMUTOĞLU - AHMET RAMAZAN AĞIR-TAŞ
Utça, Seçil; “Bilim İletişimi ve Bilim Gazeteciliği: Ege Üniversitesi

Haber Ajansı Örneğinde Üniversitelerde Bilim Haberlerinin
Üretilmesine Yönelik Bir İnceleme”, Yayınlanmamış Doktora
Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2015.
Utça, Seçil; “Bilimsel Okuryazarlık: Bilim İletişimi ve Medyadaki Bilim Ha-
berlerini Doğru Okumak”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Der-
gisi, Cilt 10 Sayı 50, 2017
Resim 1: https://www.tccb.gov.tr/anasayfa-haberleri/393/43976/ice-
rik.html
Yurtiçi ve yurtdışı kaynaklı çeşitli internet siteleri ile bildiride belirti-
len gazetelerin internet siteleri (Sitelerin tamamına 26.08.2017
tarihinde yeniden erişim sağlanmıştır.)
RASPAD VE FORRADALOM KAVRAMLARI ÜZERİNDEN
SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLERDE TERMİNOLOJİ VE DİL
SORUNUNA BİLİMSEL BİR BAKIŞ
TARIK DEMİR*
ÖZET
Terminoloji kavramı kısaca bir bilim, sanat, uzmanlık dalına

özgü sözcüklerin ya da terimlerin oluşturduğu bütün şeklinde tanım-
lanmaktadır. Bir bilim alanında kullanılan terimlerin bilim insanları
arasında etkin bir iletişimin sağlanması bakımından gerekli olduğu
açıktır. Bu çerçevede etkin bir iletişimin sağlanması hususu matema-
tik ve fizik gibi müspet bilimler alanında çalışan bilim insanlarından
ziyade sosyal ve beşeri bilimler alanında çalışan bilim insanları için
önemli bir sorunsal olmaktadır.
Sosyal ve beşeri bilimler alanında terminoloji sorunsalı çok farklı
şekillerde tezahür edebilir. Terminoloji konusunda en belirgin so-
runsallardan biri bazen bir olay veya olgu betimlenirken, kullanılan
sözcüklerin öznel, ideolojik ve bilimsellikten uzak bir bakış açısını
yansıtacak şekilde kullanılmasıdır. Genellikle fikir ve görüşlerin veya
bir konu hakkında argümanların ortaya konulması sürecinde termi-
nolojilerin değil de ideolojik bakış açısı ile gelişigüzel seçilen sözcük-
lerin kullanılması durumu sosyal bilimlerde sıkça karşılaşılan bir du-
rumdur. Çalışmada sosyal bilimler alanında görülen bu terminoloji
sorunsalının yerli ve yabancı kaynaklar üzerinden söylem analizi ve
etimolojik araştırma yöntemleri kullanılmak suretiyle Rusça “ras-
pad” ve Macarca “forradalom” sözcükleri üzerinden somutlaştırıl-
ması ve böylece sosyal ve beşeri bilimler alanında dilin gelişigüzel bir
şekilde değil de, bir dil bilinci ile kullanılmasına yönelik bilimsel bir
farkındalık yaratılması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Raspad, Forradalom, Terminoloji, İdeoloji.
* Yrd. Doç. Dr., Nişantaşı Üniversitesi, tarikdemir80@yahoo.com

266 TARIK DEMİR
SCIENTIFIC OVERVIEW UPON THE PROBLEM OF

TERMINOLOGY AND LANGUAGE IN SOCIAL AND HUMAN
SCIENCES THROUGH RASPAD AND FORRADALOM
CONCEPTS
ABSTRACT
Terminology is defined as a whole of words or term that are spe-

cific to a science, art, specialty field. It is obvious that the terms used
in a scientific field are necessary for effective communication
between scientists. Providing of an effective communication in this
framework is an important problem for scientists working in the fi-
elds of social and human sciences much more than the scientists wor-
king in positive sciences such as mathematics and physics.
The problematic of terminology in social and human sciences
can manifest in many different forms. One of the most obvious prob-
lems with terminology is the use of words that are sometimes used to
reflect a view of subjective, ideological, and non-scientific when an
event or phenomenon is depicted. Generally in the process of put-
ting forward ideas and opinions or arguments about a topic, the use
of words randomly selected with an ideological point of view rather
than terminologies is a common occurrence in social sciences. In this
study the problem of terminology in the field of social sciences has
been aimed to concrete by using discourse analysis and etymological
research methods on domestic and foreign sources and through the
Russian "raspad" and Hungarian "forradalom" concepts and to create
a scientific awareness for the use of language with a consciousness of
language rather than an arbitrary form of language in the social and
human sciences.
Keywords: Raspad, Forradalom, Terminology, Ideology.
RASPAD VE FORRADALOM KAVRAMLARI ÜZERİNDEN 267
KAYNAKÇA
Akhamanova O. S. vd., Russian-English Dictionary, Russian Langu-

age Publishers, Moskova, 1977.
Altınörs Atakan, Dil Felsefesi Sözlüğü, Paradigma Yayınları: İstan-
bul, 2000.
Bart István, Hungary and The Hungarians-Keywords-A Concise
Dictionary of Facts and Beliefs, Customs, Usage and Myths,
Corvina Books, Budapeşte, 2015.
Benderli Gün vd., Macarca-Türkçe Sözlük, Nemzeti Tankönyvkiadó,
Budapeşte, 2002.
Congdon Lee vd., 1956 The Hungarian Revolution and War for In-
dependence, Atlantic Research and Publications, Colorado,
2006.
Devellioğlu Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Ki-
tabevi, Ankara, 2001.
Fejtö François, 1956 Macar İhtilali: İlk Antitotaliter İhtilal, Bilge
Kültür Sanat Yay., İstanbul, 2012.
Furtado Peter (Der.), Ülkelerin Tarihleri: Ulusal Kimlikler Nasıl
Oluşturuldu?, YKY, İstanbul, 2014.
Gaddis John Lewis, Soğuk Savaş: Pazarlıklar, Casuslar, Yalanlar,
Gerçek, YKY, İstanbul, 2015.
Géza Dávid, Turistik Sözlük Macarca-Türkçe, Terra Yaynları, Buda-
peşte, 1987.
Gözler Kemal, Devletin Genel Teorisi, Ekin Kitabevi Yayınları,
Bursa, 2007.
Güngörmüş Naciye, Macaristan’da Değişim ve Demokrasiye Geçiş
(1989-2009), Köksav Yayınları, Ankara, 2010.
268 TARIK DEMİR
Güngörmüş Naciye, Macarca-Türkçe Sözlük Deyimler Sözlüğü,

TDK Yayınları, Ankara, 2014.
Hançerlioğlu Orhan, Felsefe Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul,
1996.
Haraszti-Taylor Eva, The Hungarian Revolution of 1956: A Collec-
tion of Documents From The British Foreign Office, Astra
Press, 1995.
Heller Andor, No More Comrades, Henry Regnery Company, Chi-
cago, 1957.
Horváth Miklós, “The Demonstration Become a Revolution”, 1956
The Hungarian Revolution and War for Independence, Atlan-
tic Research and Publications, Colorado, 2006.
Hook Steven W. ve Spanier John, Amerikan Dış Politikası: İkinci
Dünya Savaşı’ndan Günümüze, İnkılâp Yayınevi, İstanbul,
2014.
Karasar Niyazi, Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayınları: An-
kara, 2010.
Király Béla, “1956 in Historial Perspective”, 1956 The Hungarian
Revolution and War for Independence, Atlantic Research and
Publications, Colorado, 2006.
Király Béla, “Preface to the Series”, The Opinions of Non-Hungai-
ran Personalities on the Hungarian Revolution of 1956, 2006.
Kissinger Henry A., “Hungary: Upheaval in the Empire”, 1956 The
Hungarian Revolution and War for Independence, Atlantic
Research and Publications, Colorado, 2006.
Neuman W. Lawrence, Toplumsal Araştırma Yöntemleri, Cilt 1, Ya-
yın Odası, İstanbul, 2006.
Nişanyan Sevan, Sözlerin Soyağacı, Adam Yayınları, İstanbul, 2002.
RASPAD VE FORRADALOM KAVRAMLARI ÜZERİNDEN 269
Potyemkin Vladimir (Der.), Uluslararası İlişkiler Tarihi, Cilt 1, May

Reichenbach Hans, Bilimsel Felsefenin Doğuşu, Remzi Kitabevi, İs-
tanbul, 1993.
Sebestyen Victor, Twelve Days: Revolution 1956, Phoenix, Londra,
2007.
Sönmezoğlu Faruk (Der.), Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, Der Yayın-
ları, İstanbul, 1996.
SSCB Çözülüşe Girerken-Anayasa Program Tüzük, Çev. Gamze Er-
bil, Efe Oğur vd., Yazılama Yayınları, İstanbul, 2008.
Teziç Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 1998.
Trory Ernie, Macaristan 1919 ve 1956: Karşıdevrimin Anatomisi, Ya-
zılama Yayınları, İstanbul, 2015.
Vardar Berke, Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, ABC Kitabevi,
İstanbul, 1998.
West David, Kıta Avrupası Felsefesine Giriş, Paradigma Yayınları, İs-
tanbul, 1998.
Yıldırım Cemal, Bilim Felsefesi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1996.
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN TEMEL PROBLEMLERİ
ÜZERİNE
VATAN KARAKAYA1 - DERYA SEKMAN2
ÖZET
Bu çalışmada amacımız, Türk eğitim sisteminin temel problem-

lerinden bir kısmını ortaya koymak ve bu problemlerin çözüm öne-
rileri üzerine tartışma açmaktır. Ayrıca bu çalışmada Cumhuriyet ön-
cesi beslendiği kaynaklarla ilişkisi zayıflamış olan eğitim anlayışını
Cumhuriyet sonrasındaki uygulama hataları ile birlikte irdeleyerek
günümüze kadar ulaşan kronikleşmiş bu aksaklıklara ilişkin tespit-
lerde bulunmaya ve çözüm önerileri sunmaya çalışılmıştır. Örneğin,
alfabe değişikliği sonrasında yeni alfabeye göre okur-yazar olma
amacı gereğinden fazla önemsenmiş ve hakettiğinden daha fazla üze-
rinde zaman harcanmıştır. Bu sebepten dolayı Türk eğitim sistemi
kendi dinamikleri olan öğretmen-eğitim programı-fiziki mekân- tek-
noloji bağlamında kendini dünyadaki değişimlere göre şekillendir-
mekte geri kalmıştır. Ayrıca var olan eğitim programları toplumun
ihtiyaçlarına dayanarak belirlenmemesi, toplumda kabullenme ve
uyum problemlerini beraberinde getirmiştir. Dolayısıyla eğitim sis-
temi negatif beslemeli bir döngünün içine düşmüştür. Belki de üze-
rinde en çok tartışılması gereken bu negatif döngünün çıktısı olan,
eğiticiler yani öğretmenlerdir. Toplumun öğretmen ihtiyacı ile temel
amacın okur-yazarlıkla özdeşleştirilmesi/sınırlandırılması, eğitim sis-
teminin çıktılarının kalitesinin uzun yıllar altsınırda seyretmesine se-
bep olmuştur. Geçmişten günümüze aktarılmış bu tür problemlerin
ortaya çıkarılması ve tartışılması zaruret halini almıştır. Bu çalışmada
İlkokul, Ortaokul, Lise ve üniversite kademeleri ayrı ayrı belirli
1 Prof. Dr., Ahi Evran Üniversitesi, vkkaya@yahoo.com

2
Arş. Gör., Ahi Evran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Matematik Bölümü,
deryasekman@gmail.com
272 VATAN KARAKAYA - DERYA SEKMAN
problem alanları olarak ele alınmış ve bunlara uygun görülen çözüm

yolları önerilmiştir. Sistemin her aşamasında, öğreticilerden kaynaklı
problemler esas olmak üzere öğrencilerin kavram algısına dayalı
problemler, sınav sistemlerinin oluşturduğu problemler ve eğitim
programı yaklaşım ve uygulamalarıyla ilgili problemlere açıklık geti-
rilmeye ve çözümler üretilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Türk Eğitim Sistemi, Eğitim Açısından Çö-
züm Önerileri, Yükseköğretim ve Öğretmen.
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN TEMEL PROBLEMLERİ 273
ÜZERİNE
ON THE FUNDAMENTAL PROBLEMS OF THE TURKISH

EDUCATION SYSTEM
ABSTRACT
Our purpose in this study is to dedect some of the key problems

of Turkish educational system and to discuss possible answers to
these problems. Namely, we will be focusing on the loosend connec-
tions to pre-Republic era and the misconceptions of understaning
developed under the Republic era of Turkey and its repercussions
today. Following the change of alphabet, time consumed for making
it common was enormous. After this exhaustion of effort, Turkish
educational system was fall behind of world trends which consist of
harmonious cooperation of teacher-curriculum-place-techonology.
Moreover, suggested curriculums was not suited to necessities of so-
ciety that day but rather revolutionary that brought inevitable prob-
lems of coordination and acceptance. Therefore, educational system
has found itself in a negative feeded loop. This loop still produce
educaters and teachers to all over country which make them incre-
dibly important to analyse. The sole aim of decreasing the percen-
tage of illiterate person in charts and therefore rapid production
teachers had unfortunately made the outcome of the system below
the average many years. In this work, key problems of Primary, Se-
condary and Higher Education will be briefly adressed and each one
of them will be tried to solve seperately. To sum up, this work is an
effort to describe key problems and suggest solutions in every stage
of education, mainly caused by educators and followed by problems
of students in conceptual thinking and also problems based on cur-
riculum and exam systems and other problems yet not mentioned.
Keywords: Turkish Education System, Suggestions for Educa-
tion, Higher Education and Teacher.
274 VATAN KARAKAYA - DERYA SEKMAN
KAYNAKÇA
J. Hattie (2009), Visible Learning: A synthesis of over 800 meta-

analyses relating to achievement, Rutledge.
Singapore: Rapid Improvement Followed by Strong Performance.
Strong Performers and Successful Reformers in Education:
Lessons from PISA for the United States © OECD 2010,
OECD (2010), PISA 2009 Volume I, What Students Know and Can
Do: Student Performance in Reading, Mathematics and Sci-
ence, OECD Publishing.1 2 http://dx.doi.org/10.1787/
888932366731
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel
Müdürlüğü, PISA 2012 Ulusal Ön Raporu
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel
Müdürlüğü, Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı
PISA 2009 Ulusal Ön Raporu
Yahya Akyüz, Türk Eğitim Tarihi,Pegem Yayıncılık, Eylül 2011.
https://www.coag.gov.au/about-coag
NAMIK KEMAL VE AHMET MİTHAT’A GÖRE İSLAM
KÜLTÜRÜNDE FELSEFİ VE BİLİMSEL DÜŞÜNCENİN
GERİLEYİŞ NEDENLERİ
VEFA TAŞDELEN1
ÖZET
Son iki yüzyılın en önemli tartışmalarından biri din ve bilim iliş-

kileri konusunda yaşanmış, konuya ilişkin başlıca iki görüş ortaya
çıkmıştır. Bunlardan biri bilimselliğe giderek ideolojik bir anlam da
yükleyen pozitivist öğreti, diğeri bu öğreti karşısında bir söylem üret-
meye çalışan manevi yaklaşımlardır. Pozitivist öğreti çerçevesinde ya-
zılmış, din ile bilim arasında çatışma ve uyuşmazlık olduğu tezini iş-
leyen pek çok eser vardır. Bunlardan ikisi Fransız filozof ve araştır-
macı Ernest Renan tarafından yazılan İslam ve Bilim (L’islam et la sci-
ence) ve Amerikalı bilim ve kültür tarihçisi John. W. Draper tarafın-
dan yazılan Din ve Bilim Arasındaki Çatışma (History of the Conflict
Between Religion and Sciences) adlı eserlerdir. Osmanlı aydınlarından
Namık Kemal Renan Müdafaanamesi, Ahmet Mithat Nizâ-ı İlm ü Din
isimli eserlerinde söz konusu görüşlerin eleştirisini yapmışlar; İs-
lam’ın bilim, felsefe, eğitim, teknoloji gibi kültürel gelişimlerin kar-
şında olmak bir yana onları en yüksek derecede desteklemiş; mümin-
leri okuma, anlama ve bilme konusunda hemen her fırsatta teşvik
etmiş olduğunu dile getirmişlerdir. Bu söylemlere karşın İslam kül-
türü içinde etkileri 1300’lü yıllardan günümüze kadar sürüp gelen
bir inkıraz döneminin mevcudiyetinden de söz edilebilir. İşte bu
noktada sorulabilecek bazı sorular vardır. Sözgelimi, İslam bilim ve
kültür tarihinde 800-1300’lü yıllar arasında görülen görkemli geli-
şime, daha sonraları neden bir gerileme dönemi içine girmiştir? İs-
lam kültüründeki bilimsel düşüncenin gerileyiş nedenleri nelerdir?
1 Prof. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü,
vefa@yildiz.edu.tr
276 VEFA TAŞDELEN
Bu çalışmada İslam ve bilim arasında bir çatışma olduğu yönün-

deki görüşleri reddeden ve bu görüşlere cevap yazan iki Osmanlı ay-
dınında, Namık Kemal ve Ahmet Mithat’ta, İslam kültüründeki bi-
limsel düşüncenin gerileyiş nedenlerinin nasıl algılandığı konusu ele
alınacaktır. Sorunun cevap bulmasının yerli ve içten bakışların anla-
şılması anlamında önem taşıyacağı düşünülebilir.
Anahtar Kelimeler: Renan, Draper, Namık Kemal, Ahmet Mit-
hat Efendi, Bilim, Pozitivizm, İslam Kültürü, İnkıraz.
NAMIK KEMAL VE AHMET MİTHAT’A GÖRE İSLAM 277
THE REASONS FOR REGRESSION IN PHILOSOPHICAL AND

SCIENTIFIC THOUGHT IN ISLAMIC CULTURE ACCORDING
TO NAMIK KEMAL AND AHMET MITHAT
ABSTRACT
One of the most important debates of the last two centuries has
taken place in the issue of religion and science relations, two main
opinion arise in regards to the issue. One of them is positivist doc-
trine that increasingly attribute an ideological meaning to science as
well, the other are the immaterial approaches which try to produce
a discourse against this doctrine. There are so many works that is
written in frame of positivist doctrine, dealing with the thesis that
there are conflict and incompatibility between religion and science.
Two of those works are L’islam et la science (İslam ve Bilim) written
by the researcher Ernest Renan and History of the Conflict Between Re-
ligion and Sciences (Din ve Bilim Arasındaki Çatışma) written by Ameri-
can science and culture historian John. W. Draper. The said appre-
hensions has been criticised in works of one of the Ottoman intellec-
tual Namık Kemal in his work Renan Müdafaanamesi (Statement of Re-
nan Defence) and Ahmet Mithat’s Nizâ-ı İlm ü Din (John Draper’s trans-
lation of History of the Conflict Between Religion and Sciences with its added
translation and critic); articulated that İslam is far from being against
the cultural developments such as science, philosophy, education,
technology; supported them at the highest degree; and encouraged
the faithful in terms of reading, comprehending and knowing at
every possible opportunity. Despite of these discourses, we can talk
about the presence of decline in Islamic culture that its effects has
been lasted from the year 1300 up till today. At this exact point there
are some questions which could be asked. For instance, why the spec-
tacular development seen in Islamic history in science and culture
between the years of 800-1300, had gone into a regression period?
What are the reasons for the decline of the scientific thought in Is-
lamic culture?
278 VEFA TAŞDELEN
In this work the issues of how is the reasons of the decline of the
scientific thought in Islamic culture perceived; in terms of two Otto-
man intellectuals Namık Kemal and Ahmed Mithat, one rejecting the
apprehensions that there is a conflict between Islam and science and
the other responding these apprehensions. It could be considered
that the question finding the answer might have significance in order
to comprehend local and genuine glances.
Keywords: Renan, Draper, Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi,
Science, Positivism, İslamic Culture, Decline.
NAMIK KEMAL VE AHMET MİTHAT’A GÖRE İSLAM 279
KAYNAKÇA
Ahmet Mithat (1293). Menfâ. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası.

Ahmet Mithat (1313). Nizâ-ı İlm ü Dîn 1-4. İstanbul: Tercüman-ı Ha-
kikat Matbaası.
Ahmet Mithat (1300). Müdâfaa. İstanbul. Ahmet Mithat.
Ahmet Mithat (1311). Fatma Aliye Hanım Yahut Bir Muharrire-i Osma-
niyenin Neşeti. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası.
Comte, A. (1986). Pozitivizm İlmihali. Çev. Peyami Erman, Milli Eği-
tim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
Draper, J. W. (1864). The Entelectual Development of Europa, I-11. Lon-
don: Bell and Daldy.
Draper, J.W. (1875). History of the Conflict Between Religion and Science.
New York: D. Appleton And Company.
Namık Kemal (1989). Renan Müdâfaanâmesi. Haz. Abdurrahman Kü-
çük. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Okay, O. (1989). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi. İstan-
bul: Milli eğitim Bakanlığı Yayınlar.
Renan, R. (1965). Bilimin Geleceği I. Çev. Ziya İhsan. Ankara: Milli
Eğitim Bakanlıoğı Yayınları.
Renan, E. (1946). “İslamlık ve Bilim”, Nutuklar ve Konferanslar’da.
Çev. Ziya İhsan, Ankara.
Russell, B. (1983) Din ve Bilim. Çev. Akşit Göktürk. İstanbul: Say Ya-
yınları.
Ülken, H.Z. (1992). Türkiye’de Modern Düşüncenin Tarihi. İstanbul: Ül-
ken Yayınları.
Tüzer, İ. (2014). Ahmet Mithat’ın Anlatılarında Kimlik İnşası ve Moder-
nizm. Ankara: Akçağ Yayınları.
KADRO DERGİSİNDE YER ALAN YAZILARDAKİ TEKNOLOJİ
ANLAYIŞI
VEYSEL ERAT*
ÖZET
Türkiye’de her zaman bilim ve teknolojiye ilişkin bir tutum ol-

muştur. Cumhuriyetin ilk yıllarında bu konuda devlet adamları ve
diğer düşünen kesimlerin geliştirmiş olduğu anlayışlar bulunmakta-
dır. Bunlardan birisi de Kadro Hareketi’dir. Kadrocular 1932-1934
yılları arasında inkılabın temel ilkelerinin benimsenmesi amacıyla çı-
karmış oldukları 36 sayıdan oluşan Kadro Dergisi’nde birçok konuya
temas etmişlerdir. Dergide her konu aynı oranlarda incelenmese de
teknoloji meselesi önem verilen konular arasındadır. “ileri tekniğin
şuurlu ve sistemli bir faaliyetle yapılır” şeklinde, günümüzde bilim
ve teknoloji politikalarının uzun süreli ve akılcı planlanması prati-
ğine denk gelen önemli tavsiyelerde bulunulmuştur. İleri ve geri tek-
niğin karşılaştırılması, tekniğin gelişimini engelleyen faktörler ve
tekniğin geliştirilmesinin sağlayacağı imkânlar gibi genel ve tütün,
pamuk, tarım gibi sektörel tabanlı özel konular açısından teknoloji
meselesi üzerinde durulmuştur.
Buradan hareketle Kadro Dergisi’nde özellikle teknoloji konu-
sunda yazılanların günümüz yazınıyla politika formasyonuna girdiği
söylenebilir. Ancak derginin resmi bir yönünün bulunmaması ve
Kadrocuların yazar kimliğiyle devlet içinde bir aktör olmamaları ne-
deniyle bunlar sadece fikirde kalmıştır. Kadro Dergisi’nde yer alan
yazılardaki bilim ve teknoloji anlayışını incelemeyi amaçlayan çalış-
mada yöntem olarak ilgili literatür taranacak ve Kadro Dergisi’nin
tüm sayıları bilim ve teknoloji bağlamı esas alınarak analiz edilecek-
tir. Çalışmada bilim ve teknoloji politikalarında belirli bir tutumun
* Yrd. Doç. Dr., Bitlis Eren Üniversitesi İİBF Kamu Yönetimi Bölümü, veyselerat@hot-
mail.com
282 VEYSEL ERAT
öteden beri olduğu ortaya konulacaktır. Ayrıca Kadro Dergisi’nin il-

gili tarihi inceleyen çalışmaların çoğunda atıf almasına ve birçok açı-
dan ele alınmasına rağmen kendi yazınında hâlen önemli boşlukları
bulunan bir yayın olduğu düşünüldüğünde dergi yazınındaki
önemli bir boşluk doldurulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Kadro Dergisi, Kadrocular, Teknoloji.
KADRO DERGİSİNDE YER ALAN YAZILARDAKİ 283
TEKNOLOJİ ANLAYIŞI
THE TECHNOLOGY CONCEPT OF KADRO JOURNAL

WRITING
ABSTRACT
There has always been an attitude towards science and technol-

ogy in Turkey. There are understandings in early years of republic
developed by statesmen and other thinkers. One of these is the
“Kadro Movement” (i.e. the “Staff Movement”). Those who released
the Kadro Journal for the purpose of adopting the basic principles
of the revolutions between 1932-1934 mentioned many topics in
these journals, which consisted of 36 volumes. Although not all topics
were dealt with in the same rates, the topic of technology was among
the important ones. There were important recommendations like
“advanced technique is performed with conscious and in a systematic
manner”, which corresponds to the modern practice of “science and
technology policies must be planned for longer durations and in a
wise manner”. General topics such as comparing the former and
modern technique, the factors that prevent the development of tech-
nique, and opportunities that will enable the development of tech-
nique, and some specific sectoral-based topics such as tobacco, cot-
ton, agriculture were dealt with in this journal.
Based on this, it is possible to claim that the articles in Kadro
Journal especially on technological issues are considered in policy
formulation today. However, the journal did not have an official side,
and the authors were not actors within the state, for this reason, these
articles remained in the “opinion” scale and were not realized. For
this reason, the term “concept” was used in the title of the study in-
stead of “policy” concept. In this study, which aims to examine the
science and technology concept in Kadro Journal, the relevant liter-
ature will be reviewed as the study method, and all issues of Kadro
Journal will be analyzed in terms of science and technology. The fact
that there has always been a certain attitude in science and technol-
ogy policies will be revealed in the study. In addition, although
284 VEYSEL ERAT
Kadro Journal is referred in studies that deal with the relevant his-
tory, this study will fill in an important gap in the literature on jour-
nals.
Keywords: Kadro Journal, Kadro Members, Technology.
KAYNAKÇA
Aydemir, Şevket Süreyya, “Enfilasyon değil İş Bolluğu”, Kadro Aylık

Fikir Mecmuası, Sayı: 12, 1932e, s. 5-11.
Aydemir, Şevket Süreyya, “Ergenekon Efsanesi”, Kadro Aylık Fikir
Mecmuası, Sayı: 13, 1933a, s. 7-9.
Aydemir, Şevket Süreyya, “Geri Teknik ve Say’in Sefaleti”, Kadro Aylık
Fikir Mecmuası, Sayı: 6, 1932b, 11. 9-12.
Aydemir, Şevket Süreyya, “İçpazar ve İktisatta ((bütün))lük”, Kadro Ay-
lık Fikir Mecmuası, Sayı: 10, 1932f, 6. 5-12.
Aydemir, Şevket Süreyya, “İnkılâp Heyecanıi”, Kadro Aylık Fikir
Mecmuası, Sayı: 2, 1932h, s. 4-8.
Aydemir, Şevket Süreyya, “İş Hasreti ve 500.000.000 Liralık Türk Büt-
çesi”, Kadro Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 9, 1932g, s. 4-10.
Aydemir, Şevket Süreyya, “Makinaların Muhacereti”, Kadro Aylık Fi-
kir Mecmuası, Sayı: 23, 1933c, s. 6-11.
Aydemir, Şevket Süreyya, “Milli İktisat Planı ve Şeker Sanayimiz”,
Kadro Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 24, 1933b, s. 5-16;
Aydemir, Şevket Süreyya, “Milli Kurtuluş Hareketinin ana Prensipleri”,
Kadro Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 8, 1932i, s. 6-12.
Aydemir, Şevket Süreyya, “Milli Kurtuluş Hareketleri Hakkında Bizim
Tezimiz”, Kadro Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 12, 1932d, s. 38-44
Aydemir, Şevket Süreyya, “Plan Mefhumu Hakkında”, Kadro Aylık Fi-
kir Mecmuası, Sayı: 5, 1932c, s. 5-12.
Aydemir, Şevket Süreyya, “Sosyal Milliyetçiliğin Zaferi”, Kadro Aylık
Fikir Mecmuası, Sayı: 35-36, 1934-1935. s. 8-12.
Aydemir, Şevket Süreyya, “Tabiata Tehakküm”, Kadro Aylık Fikir
Mecmuası, Sayı: 3, 1932ı, s. 19-24.
286 VEYSEL ERAT
Aydemir, Şevket Süreyya, “Türkiye’nin İktisadi Mıntıkalara Bölünmesi

((Rayonlaştırması))”, Kadro Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 15,
1933d, s. 5-12.
Aydemir, Şevket Süreyya, “Yeni Devletin İktisadi Fonksiyonları”, Kadro
Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 29, 1934a, s. 5-14.
Aydemir, Şevket Süreyya, “Yürüyen Devlet”, Kadro Aylık Fikir Mec-
muası, Sayı: 25, 1934b, s. 5-12.
Aydemir, Şevket Süreyya, “Ziya Gökalp”, Kadro Aylık Fikir Mecmu-
ası, Sayı: 2, 1932a, s. 29-40.
Aydemir, Şevket Süreyya, İnkılâp ve Kadro, Remzi Kitabevi, İstan-
bul, 2011.
Belge, Burhan Asaf, “Cihan İçinde Türkiye”, Kadro Aylık Fikir Mec-
muası, Sayı: 3, 1932b, s. 11-16.
Belge, Burhan Asaf, “Makine Medeniyeti”, Kadro Aylık Fikir Mecmu-
ası, Sayı: 7, 1932a, s. 26-31.
Bora, Tanıl, Cereyanlar, İletişim Yayıncılık, İstanbul, 2017.
Dirlikyapan, Murat Devrim, “Kadro Hareketi ve Bir Kadro Kitabı Olarak
Ankara”, Erdem, Sayı: 66, s. 53-69.
Dye, Thomas, Understanding Public Policy, Prentice Hall, Eng-
lewood Cliffs, NJ, 1987.
Freeman, Chris ve Luc Soete, Yenilik İktisadı, Çev. Ergun Türkcan,
4. Baskı, TÜBİTAK, Ankara, 2004.
Kadro Aylık Fikir Mecmuası, “Kadro”, Sayı: 23, 1933b, s. 3-4.
Kadro Aylık Fikir Mecmuası, “Kadro”, Sayı: 4, 1932a, s. 3-4.
Kadro Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 23, 1933a.
Philip Mirowski, Esther- Mirjam Sent, “The Commercialization of Sci-
ence and the Response of STS”, The Handbook of Science and
Technology Studies”, (Ed. Edward J. Hackett, Olga Amster-

damska, Michael Lynch, Judy Wajcman), The MIT Press, Mas-
sachusetts, 2008.
Ruhemann, M. “SSCB’de Bilim Üzerine İzlenimler”, Bilimin Toplumsal
İşlevi, (Yaz. John Desmond Bernal), Evrensel Basım Yayım, İs-
tanbul, 2011.
Tekeli, İlhan ve Selim İlkin, Uygulamaya Geçerken Türkiye'de
Devletçiliğin Oluşumu, Bilge Kültür Sanat Yayın, İstanbul,
2009.
Tökin, İsmail Hüsrev, “Beş senelik Programın Manası”, Kadro Aylık
Fikir Mecmuası, Sayı: 11, 1932c, s. 22-29.
Tökin, İsmail Hüsrev, “Köy İktısadiyatında Teknik İnkılâp”, Kadro Ay-
lık Fikir Mecmuası, Sayı: 2, 1932b, s. 15-21.
Tökin, İsmail Hüsrev, “Şark Vilayetlerinde Derebeylik”, Kadro Aylık Fi-
kir Mecmuası, Sayı: 11, 1932a, s. 22-29.
Tökin, İsmail Hüsrev, “Türkiye’de El-Sanayii”, Kadro Aylık Fikir
Mecmuası, Sayı:5, 1932d, s. 19-24.
Tör, Vedat Nedim, “Bizde Hususi Teşebbüsün Zaferi”, Kadro Aylık Fi-
kir Mecmuası, Sayı: 13, 1933a, s. 10-16.
Tör, Vedat Nedim, “Devletçilik Karşısında Zümre Menfaati ve Münevver
Mukavemeti”, Kadro Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 21, 1933b, s.
15-20.
Tör, Vedat Nedim, “Devletin Yapıcılık ve İdarecilik Kudretine İnanmak
Gerektir”, Kadro Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 15, 1933c, s. 13-19.
Tör, Vedat Nedim, “Donan Ziraat Kredilerine Karşı”, Kadro Aylık Fi-
kir Mecmuası, Sayı: 7, 1932g, s. 11-15.
Tör, Vedat Nedim, “Fındıkta Devlet Kooperatifi”, Kadro Aylık Fikir
Mecmuası, Sayı: 9, 1932f, s. 11-18.
288 VEYSEL ERAT
Tör, Vedat Nedim, “İktisat İşlerinde Devlete Veto Hakkı ve İktisat

Vekâleti”, Kadro Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 10, 1932e, s. 13-19;
Tör, Vedat Nedim, “Mefhum Teşkilatı Değil Madde Teşkilatı”, Kadro
Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 8, 1932d, s. 11-18.
Tör, Vedat Nedim, “Müstemleke İktisadiyatından Millet İktisadiyatına”,
Kadro Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 2, 1932a, s. 9-14.
Tör, Vedat Nedim, “Niçin ve Nasıl Sanayileşmemiz Lazım”, Kadro Aylık
Fikir Mecmuası, Sayı: 6, 1932b, s. 13-18.
Tör, Vedat Nedim, “Sınıflaşmamak ve İktisat Siyaseti”, Kadro Aylık Fi-
kir Mecmuası, Sayı: 11, 1932h, s. 17-21.
Türkcan, Ergun, “Teknoloji Seçimi Olarak Bilim ve Teknoloji Poli-
tikaları”, İktisadi Kalkınma, Kriz ve İstikrar, (Der. Ahmet H.
Köse, Fikret Şenses, Erinç Yeldan), 2. Baskı, İletişim Yayınları,
İstanbul, 2003.
Yanardağ, Merdan, Kadro Hareketi, Destek Yayınevi, İstanbul,
2012.
Yazman, Mehmet Şevki, “Elektrikli Türkiye IV Evvela Enerji Planı”,
Kadro Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 16, 1933b, s. 42-46.
Yazman, Mehmet Şevki, “İleri Teknik ve İleri Sanayi Amacımız”, Kadro
Aylık Fikir Mecmuası, Sayı: 35-36, 1934-1935, s. 50-54.
Yazman, Mehmet Şevki, “Milli Mahrukat Meselesi”, Kadro Aylık Fikir
Mecmuası, Sayı: 18, 1933c, s. 50-53.
Yazman, Mehmet Şevki, “Teknikte İstiskal”, Kadro Aylık Fikir Mec-
muası, Sayı: 22, 1933a, s. 33-36.
REKABET BAĞLAMINDA TÜRKİYE’NİN YENİLİK
POLİTİKASI
YAHYA DEMİRKANOĞLU*
ÖZET
Avrupa Birliği (AB) ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü

(OECD) literatüründe “bir fikri pazarlanabilir ürün veya hizmete,
yeni geliştirilmiş bir imalat ya da dağıtım yöntemine ya da yeni bir
toplumsal hizmet yöntemine dönüştürmek” şeklinde tanımlanan ye-
nilik (inovasyon), öteden beri iktisatçıların gündeminde yer almasına
rağmen, 1990’lı yılarda daha fazla önem verilen bir olgu haline gel-
miştir. Büyümenin temeli olarak görülen ve hem akademik yazında
hem de devletlerin gündeminde yer edinen yenilik, bilim ve tekno-
loji politikalarının ağırlığını verdiği ve bu politikaları büyük oranda
şekillendiren önemli bir konudur. Bu önemliliği nedeniyle önceleri
bilim ve teknoloji politikaları içinde gelişse de zaman içinde kendi
dinamiklerini içinde barındıran başlı başına bir politikaya dönüş-
müştür.
Şirketler ve devletler açısından lider konumda olmanın ve reka-
betin önemli bir aracı olarak kabul gören yenilik politikasıyla ülke-
miz, dünyadaki gelişmelere paralel bir şekilde 1990’larda tanışmıştır.
İlk kez Yedinci Kalkınma Planı ile Türkiye’nin rekabet gücünün za-
yıf olmasının nedeni yenilik yapabilme kapasitesi ile ilişkilendirilerek
bu konuda hedefler belirlenmiştir. Yenilik politikası Türkiye’de de
bilim ve teknoloji politikalarının temeli haline gelmiştir. Bütün bilim
politikası belgelerinde ana hedef olarak yer almış ve Türkiye Bilimsel
ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) gibi yapıların yasal
düzenlemelerinde görevler arasında sayılmıştır.
* Yrd. Doç. Dr. Bitlis Eren Üniversitesi, İİBF, Kamu Yönetimi, yahyadmrkngl@hot-
mail.com
290 YAHYA DEMİRKANOĞLU
Çalışmada Türkiye’nin yenilik politikasının rekabet bağlamında

incelenmesi amaçlanmaktadır. Yöntem olarak 1990’dan günümüze;
Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından hazırlanan kalkınma
planları, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun (BTYK) doküman-
ları, uzun vadeli bilim politikaları (Türk Bilim ve Teknoloji Politikası
1993-2003, Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejiler) üzerinden
belge analizi yapılacaktır. Bilim ve teknoloji politikaları içinde yeni-
liğin önemi, Türkiye’nin yenilik politikasıyla amaçladıkları ve ne aşa-
mada olduğu ortaya konulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Bilim ve Teknoloji, Yenilik, Rekabet.
REKABET BAĞLAMINDA TÜRKİYE’NİN YENİLİK 291
POLİTİKASI
THE INNOVATION POLICY OF TURKEY IN THE CONTEXT

OF COMPETITION
ABSTRACT
Although innovation, which is defined as “converting an idea

into a marketable product or service, into a newly developed pro-
duction and distribution method, or into a new social service
method” in the literature of European Union (EU) and Organization
for Economic Co-Operation and Development (OECD), has had its
place in the agenda of economists since very old times, it was empha-
sized more as of 1990s. Innovation, which is considered as the basis
of growth, has had its place also in academic literature and in the
agenda of states, and is an important topic that are emphasized by
policies of science and technology. Innovation shapes these policies
at a great deal. Because of this importance, although it developed
initially within science and technology policies; in time, it became an
independent policy that hosts its own dynamics.
Our country, with its innovation policy that accepts it as the im-
portant tool of being in the leader position for states and companies,
met this concept in 1990s, which is parallel to the developments in
the world. For the first time, the reason of weak competition power
was associated with the capacity of innovation in Seventh Develop-
ment Plan, and targets were set for this purpose. The innovation pol-
icy became the basis of science and technology policies in Turkey. It
was included as the main target in science policy documents in Tur-
key, and was considered among the duties of institutions like Scien-
tific and Technological Research Council of Turkey (TÜBİTAK).
The purpose of the study is to examine the innovation polices of
Turkey in the context of competition. As the methodology of the
study, the Development Plans that were prepared by State Planning
Organization (DPT), the documents of the Higher Council of Science
and Technology (BTYK), long-term science policies (Turkish Sci-
ence and Technology Policy, 1993-2003, Vision 2023: Science and
Technology Strategies), which were released as of 1990, will be used

in document analyses. The importance of innovation in science and
technology policies, the aims of Turkey with innovation policy, and
the levels of the relevant works will be revealed in the study.
Keywords: Science and Technology, Innovation, Competition.
POLİTİKASI
KAYNAKÇA
Akbey, Ferhat, “Ar-Ge, İnovasyon ve Kalkınma İlişkisine Yönelik Bir

Literatür Taraması: Kuramsal Özet”, Maliye Dergisi, S 166,
2014, s. 1-16.
Ansal, Hacer (2004), "Geçmiş Ve Gelecekte Ekonomik Gelişmede
Teknolojinin Rolü", Teknoloji, TMMOB (derl.) TMMOB Ya-
yınları, Ankara, 2004, s. 35-58.
Ateş, Davut, Demokratik Siyaset: Siyaset Biliminin Çağdaş Temel-
leri, Dora Yayınları, Bursa, 2015.
Ayhan, Ahmet, Dünden Bugüne Türkiye’de Bilim-Teknoloji ve Ge-
leceğin Teknolojileri, Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş., İstan-
bul, 2002.
Demir, Ömer, “Joseph A. Schumpeter: Hayatı, Eserler ve Katkıları”,
Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C 50, S 1-2, 1995, s. 155-
172.
Doğan, Özlem (2010), “Teknoloji Yönetimi ve Küresel Rekabet”,
Teknoloji Yönetimi, Ed. Feray Odman Çelikçapa ve Sait Y.
Kaygusuz, Dora Yayınları, Bursa, 2010, s. 41-69
DPT, Bilim ve Teknoloji Özel İhtisas Komisyonu Raporu, DPT Ya-
yını, Ankara, 2000.
DPT, Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı
(2001-2005), 2000 http://www.kal-
kinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attach-
ments/2/plan8.pdf (Erişim Tarihi: 19.06.2017)
DPT, Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994), 1989,
http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attach-
DPT, Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989), 1984,

DPT, Birinci Beş Yıl Kalkınma Planı (1963-1967), 1963,
DPT, Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), 2006,
DPT, Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983), 1979,
DPT, İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972), http://www.kal-
DPT, Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), 2013, http://www.kal-
ments/12/Onuncu%20Kalk%C4%B1nma%20Plan%C4%B1.pd
f (Erişim Tarihi: 19.06.2017)
DPT, Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977),
DPT, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000), 1995,
Dündar, Durmuş, Yenilik İktisadı, İKÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, C
2, S 1-2, 2003, s. 11-20.
POLİTİKASI
Ener, Meliha ve Esra DEMİRCAN, “Küreselleşme Sürecinde Yeni

Devlet Anlayışı ve Türkiye”, Yönetim Bilimleri Dergisi, C 4,
S 2, 2006, s. 197-219.
Erat, Veysel ve İbrahim Arap, “Kalkınmadan Rekabete Türkiye’de
Planlamanın Dönüşümü”, UİİİD-İJEAS, Sayı: 18, 2017, s.
137-156.
Erat, Veysel ve İbrahim Arap, Dünyada ve Türkiye’de Bili-İktidar
İlişkisinin Evrimi, NotaBene Yayınları, Ankara, 2016
Ercan, Metin, “Nasıl Bir Ulusal Yenilik Sistemi Olmalı?”, Radikal,
07.06.2014, http://www.radikal.com.tr/yazarlar/metin-er-
can/nasil-bir-ulusal-yenilik-sistemi-olmali-1196002/ (Erişim
Tarihi: 21.07.2017)
Erdil, Erkan, M. Teoman Pamukçu,I. Semih Akçomak ve Murad Tir-
yakioglu, “Bilgi, Bilim, Teknoloji ve Yenilik: Kavramsal Tar-
tısma” TEKPOL Working Paper Series, STPS-WP-16/01, Sci-
ence And Technology Policies Research Center, Ankara, 2016,
1-28.
Eser, H. Bahadır, Dilek Memişoğlu ve Gökhan Özdamar, “Sosyal Si-
yasetin Üretilmesi Sürecinde Refah Devletinden Neo-Liberal
Devlete Geçiş: Devletin Kamu Hizmeti Sunma İşlevinin Deği-
şimi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilim-
ler Fakültesi Dergisi, C 16, S 2, 2011, s 201-217.
Freeman, Chris ve Luc Soete, Yenilik İktisadı, (Çev, .Ergun Türk-
can), TUBİTAK Yayınları, Ankara, 2003.
Göker, Aykut, Ulusal İnovasyon Sistemi, 2003, http://www.inovas-

yon.org/pdf/AYK.TUSIAD.Temmuz2003.pdf (20.08.2017).
İmamoğlu, Salih Zeki ve Atıf Açıkgöz, (2012), . "Milli Yenilik Sistem-
leri ve Türkiye İçin Öneriler", Girişimcilik ve İnovasyon Yö-
netimi Dergisi, C 1, S 1, 2012, s. 69-96
Karaçor, Zeynep ve Volkan Alptekin, (2006), “1980 Sonrası İstikrar

Politikaları Işığında Türkiye Ekonomisinin Trend Analizi Yar-
dımıyla Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi İİBF Dergisi,
C 6, S 11, 2006, s. 307-342.
Karagöz, Murat ve Mesut Albeni, (2003), “Ekonomik Kalkınma ve
Modern Yenilik Teorisi", Süleyman Demirel Üniversitesi İkti-
sadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C 8, S 3, 2003, s. 27-
48
Khemani, Rughvir (Shyam) “Genel Bakış ve Tavsiyeler”, Türkiye’de
Rekabetçilik ve Düzenleme, TEPAV, Ankara, 2007, 1-54.
Kırankabeş, Mustafa Cem, “Küresel Rekabet Gücü Boyutunda AB
Ülkeleri ile Türkiye’nin Karşılaştırmalı Analizi”, Dumlupınar
Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S 16, 2006, s. 231-254
Kökocak, A. Kadir, Ekonomik Güç: Bilim ve Teknoloji, Odak Yayı-
nevi, Ankara 2005
Oğuztürk, Bekir Sami, "Yenilik Kavramı ve Teorik Temelleri", Sü-
leyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakül-
tesi Dergisi, C 8, S 2, 2003, s. 253-273
Oslo Kılavuzu, Yenilik Verilerinin Toplanması Ve Yorumlanması
İçin İlkeler, OECD, 3. Baskı, TÜBİTAK, 2005.
Öz, Gamze, “Türkiye’de Rekabet Politikasının Hukuki ve Kurumsal
Yönleri ve Yatırımlara Etkisi”, Türkiye’de Rekabetçilik ve Dü-
zenleme, TEPAV, Ankara, 2007, s. 55-114
Sarısoy, Sinan, “Düzenleyici Devlet ve Regülasyon Uygulamalarının
Etkinliği Üzerine Tartışmalar”, Maliye Dergisi, S 159, 2010, s.
278-298.
Seki, İsmail ve R. Funda Barbaros, “Rekabet Gücünün Ölçülme-
sinde Ulusal Yenilik Sistemleri ve Üniversite Ekonomisi Yakla-
şımı”, Ege Akademik Bakış Dergisi, C 11, S 3, 2001, s. 407-
424.
POLİTİKASI
Soyak, Alkan, “Türkiye’de İktisadi Planlama: DPT’ye İhtiyaç Var

Mı?”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, C 4, S 2, 2003, s. 167-182
Taymaz, Erol, Ulusal Yenilik Sistemi: Türkiye İmalat Sanayinde
Teknolojik Değişim ve Yenilik Süreçleri, TÜBİTAK /
TTGV/DİE, Ankara 2001.
TUBİTAK, Türk Bilim ve Teknoloji Politikası (1993-2003), 2003,
https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_fi-
les/BTYPD/btyk/2/2btyk_karar.pdf (Erişim Tarihi: 19.06.2017)
TUBİTAK, Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023 Stra-
teji Belgesi, 2004, https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_con-
tent_files/vizyon2023/Vizyon2023_Strateji_Belgesi.pdf (Eri-
şim Tarihi: 19.06.2017)
TÜBİTAK, BTYK Dokuzuncu Toplantısı, 2003, http://www.tubi-

tak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/btyk/9/9btyk_hazirlik-
notlari.pdf (Erişim Tarihi: 19.06.2017)
Ünay, Nisa (2002), “Türkiye’de Rekabet Hukuku ve Uygulaması”,
Rekabet Bülteni, S 8, http://escrc.com/article/4004/-tur-
kiye%E2%80%99de-rekabet-hukuku-ve-uygulamasi
(20.08.2017)
Zerenler, Muammer, Necdet Türker ve Esen Şahin, "Küresel Tek-
noloji, Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) ve Yenilik İlişkisi", Selçuk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S 17, 2007, s.
653-667.
CUMHURİYET’İN İLK YILLARINDA BİLİM VE TEKNİK
ALANINDA DEVLET KURUMU TARAFINDAN YAYIMLANAN
DERGİLERE BİR ÖRNEK: NAFIA (BAYINDIRLIK) İŞLERİ
DERGİSİ
YAVUZ HAYKIR - HANDAN HAYKIR
ÖZET
1934 yılında Bayındırlık Bakanlığı Teşkilat Kanunu revize edile-

rek düzenlenmiştir. Bu düzenleme sonucunda “Tercüme, Neşriyat, İs-
tatistik ve Müze Müdürlüğü” adı altında bağımsız bir müdürlük kurul-
muştur. Bu müdürlükle, bayındırlık camiası arasında ilmi ve fikri bir
hareket uyandırmak, çeşitli yayınlarla teknik ve fen alanında iler-
leme ve gelişmeler hakkında bayındırlık teşkilatında görev yapan
teknik çalışanlar başta olmak üzere toplumu haberdar etmek, bilim
ve teknik alanında yapılacak araştırma ve incelemelere zemin hazır-
lamak amaçlanmıştır. Yine müdürlüğün temel görevleri arasında ba-
yındırlık hizmetleri anlamında yapılmış tarihi eserler hakkında ista-
tistiksel ve teknik bilgiler toplamaktı.
Yukarıdaki genel amaçlar çerçevesinde kurulan Tercüme, Neşri-
yat, İstatistik ve Müze Müdürlüğü, ilk iş olarak Bayındırlık alanında ça-
lışan mühendis ve teknik elemanlara faydalı olacak ciddi ve akade-
mik seviyesi yüksek bir dergi çıkarmayı hedeflemiştir. Bu bağlamda
1934 yılında biri ayda bir “Nafia İşleri (İdarî) Dergisi”, diğeri ise üç
ayda bir yayımlanan “Nafia İşleri (Fennî) Dergisi” adı altında iki dergi
yayınlamaya başlamıştır.

Yrd. Doç. Dr., Fırat Üniversitesi İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi Tarih Bölümü, ya-
vuzhaykir@hotmail.com
 Okutman, Fırat Üniversitesi İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi Tarih Bölümü, handan-
haykir@hotmail.com
300 YAVUZ HAYKIR - HANDAN HAYKIR
Ayda bir yayınlanan dergide, bayındırlık işlerini alakadar eden

kanun, kararname ve tamimler düzenli olarak yayınlanmıştır. Tür-
kiye’de bayındırlık alanında yapılan işler ve mühendislik teknoloji-
sindeki gelişmeler yakın bir şekilde izlenerek okuyuculara sunulmuş-
tur. Yine bunun yanında dünyadaki bilim, teknik, fen ve mühendis-
lik alanındaki gelişmelerde takip edilmiştir. Üç ayda bir yayınlanan
dergide ise tamamen mühendislik bilim ve teknolojisi ile ilgili akade-
mik çapta yazılara yer verilmiştir.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Bayındırlık Bakanlığı tarafından çı-
karılmış olan bu dergi, teknik elemanların Dünya ve Türkiye’deki
teknolojik gelişmeleri yakından takip etmesine ortam hazırlamıştır.
Yine bu dergi vasıtasıyla Türkiye’deki teknik elemanların araştırma
ve incelemelerini kamuoyuna sunma imkanı sağlamıştır.
Özellikle 1934 ve 1944 yılları arasında büyük bir özenle yayınla-
nan Nafıa (Bayındırlık) İşleri Dergisi bir anlamda Cumhuriyet dö-
nemi Türkiye’sinin bilgi ve teknoloji alanında ilerleme çabalarının
panoramasının izlenmesi bakımından önemli bir kaynaktır.
Bu çalışmamızda, Bayındırlık İşleri Dergisi’nin yayın periyodu,
amacı, yayın politikası, dergi yönetimi, yazar kadrosu, dergide yer
alan makale, haber ve teknolojik yazılar hakkında bilgiler verilerek
derginin tanıtımı yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Türkiye Cumhuriyeti, Nâfıa (Bayındırlık)
Bakanlığı, Teknoloji, Mühendislik, Teknoloji Tarihi, Basın- yayın,
Dergi Yayıncılığı.
CUMHURİYET’İN İLK YILLARINDA BİLİM VE TEKNİK 301
ALANINDA DEVLET KURUMU TARAFINDAN
YAYIMLANAN DERGİLERE BİR ÖRNEK: NAFIA
(BAYINDIRLIK) İŞLERİ DERGİSİ
AN EXAMPLE OF THE JOURNALS PUBLISHED BY THE

PUBLIC AUTHORITY IN THE SCIENCE AND TECHNICAL
FIELD IN THE EARLY YEARS OF THE REPUBLIC: PUBLIC
WORKS JOURNAL
ABSTRACT
In 1934, the Ministry of Public Works and Settlement was revised

and reorganized. As a result of this reorganizing an individual direc-
torate was founded under the name of “Translation, Publications,
Statistics and Museum Directorate” with this directorate it was aimed
to raise scientific and intellectual movement among the public works
community, to inform the society, especially technical staff working
in the public service organization about the progress in technical and
scientific field with various publications, to provide a basis for re-
searches and studies to be done in the field of science and technol-
ogy. To collect statistical and technical information about the histor-
ical artifacts was also included by the duties of the directorate.
“Translation, Publications, Statistics and Museums Directorate”,
which was established within the framework of the general objectives
above, aimed to publish a serious and academic high-quality journal
which would be useful for engineers and technical staff working in
the field of Public Works.In this context, two journals were started
to be publishing in 1934 monthly “Public Works (Administrative)
Journal” and the other quarterly “Public Works (Technical) Jour-
nal”.
The monthly journal regularly included the laws, decrees and
general instructions related to the public works. Works done in the
field of public works in Turkey and developments in engineering
technology have been closely followed and presented to readers. De-
velopments in science, technology, science and engineering around
the world have also followed. The quarterly journal included the ac-
ademic writings about engineering, science and technology.
302 YAVUZ HAYKIR - HANDAN HAYKIR
This journal, which was published by the Ministry of Public

Works in the first years of the Republic, provided an opportunity for
the technical staff to closely follow technological developments in the
world and in Turkey.Through this journal, it was also made it possi-
ble to present the researches and studies of the technical staff in Tur-
key to the public.
Public Works Journal, which was published delicately between
the years 1934-1944, is in a sense an essential source for the for fol-
lowing the panorama of Turkey's efforts to advance in the field of
information and technology in the Republican era.
In this study, the publishing period, purpose, publication policy,
journal management, writer staff, journal articles, news and techno-
logical articles of the Public Works Journal will be introduced.
Keywords: Republic of Turkey, Public Works Ministry, Technol-
ogy, Engineering, History of Engineering, Press, Journal Publishing.
CUMHURİYET’İN İLK YILLARINDA BİLİM VE TEKNİK 303
ALANINDA DEVLET KURUMU TARAFINDAN
YAYIMLANAN DERGİLERE BİR ÖRNEK: NAFIA
(BAYINDIRLIK) İŞLERİ DERGİSİ
KAYNAKÇA
Bayındırlık İşleri Dergisi (İdarî Kısım)-1934-1944

Bayındırlık İşleri Dergisi (Fennî Kısım)-1934-1944
 Bayındırlık İşleri Dergisi’nin hem İdarî hemde Fennî kısım olarak 1934-1944 tarihleri
arasında yayınlanan bütün sayıları tamamen incelenerek bu çalışma hazırlanmıştır. Bu nedenle

kaynakçada ayrı ayrı derginin sayılarına yer verilmemiştir.

Özet Kitapçığı PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Özet Kitapçığı PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU

ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ YAYINLARI

TÜRKİYE’DE BİLGİ ÜRETİMİ VE

Akıl-Kavram İlişkiselliğinde Bugünü Yeniden Anlamaya

Delil Gösterme, Kolaj ve Hermeneutik: İslami Bilimlerin

Bilim ve İktidar İlişkisi / Relationship Between Science and Power

“Asimetrik İktidar” Biçimi Olarak “Bilgi Toplumu” ve

Uluslararası İlişkiler Disiplininde Post-Pozitivist Bilim

Anti-Realist Bilgi Anlayışı Hakkında Bir Eleştiri / A Criticism

Türk Bilim İnsanlarının Dünya Bilim Literatürüne Katkısı:

Türkiye’de İlahiyat Fakültelerinde ‘Bilim’ Sorunu / The

Akademik Performansa Akademik Bakış / Academic View on

Avrupa’da Bilimsel ve Teknolojik Gelişmelere Muhalefet:

Yeni Bir Sosyal Bilimler Alanı: Ortaçağ Arkeolojisi ve Türk

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçişte Bilim Zihniyeti ve Yeni

Tarihten Bugüne Türkiye-Afganistan Bilimsel ve Teknolojik

İslam Mezhepleri Tarihi Alanında Alevilik Üzerine Yapılan

Bilgi Üretiminde Eğitim ve Zihinsel Değişim / Education and

Türkiye’de Asker ve Askerî Kurumların Türk Bilim Hayatına

Sosyal Bilimler Alanında Bilgi Üretiminin Yegâne Akademik

Bilim Felsefesi Bağlamında Coğrafya Disiplini İçerisindeki

Cemil Meriç’te Entelijansiya ve Toplum / Intelligentsia and

Halk Bilim Alanındaki Bilimsel Çalışmalarda Tespit Edilen

İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) Kütüphanesinin

Türk Bilim Politikaları Çerçevesinde Almanya’dan Türkiye’ye

Türkiye’de Eğitim Yönetimi Alanında Paradigma Savaşları /

Türkiye’de Bir Alman Bilim Adamı: Prof. Dr. Fritz Baade,

Akademik Teşvik Uygulamasının Türkiye’deki Bilimsel Bilgi

Bilim İletişimine Yönelik Yaklaşımlar ve Eleştirel Dönüş /

Politikleştirilen Bilim / Politicization of Science

XIX. Yüzyıl Öncesi Osmanlı Devlet Adamı ve Bilgi Üretimi /

Bilimin ve Dinin Dili: Tekelcilik, Otorite ve Meşrûiyet /

Türkiye’de Sosyal Bilimler Felsefesinde Tarihselcilik ve

Tarih Ders Kitaplarında Bilim, Bilim Tarihi ve Bilim

19. Yüzyıl Matematik Felsefesinin Salih Zeki Vasıtasıyla

Yeni Bir Disiplin Olarak Nasyonolojinin İmkânı / The

Atatürk’ün Bilim Anlayışı ve Önemi / Atatürk’s Understanding of

Tevhidi Düşünce’deki İlim Geleneğine Karşın Modern Bilim

Bilim Tarihi, Neden Şimdi ve Nasıl? / History of Science, Why

Felsefenin Spekülasyonla İthamı Sürecinde Bilimin Neliği ve

‘Tenkidin Sefaleti’ Yahut Yüksek Lisans Öğrencilerine

Heidegger ve Gökalp’te Kültür ve Medeniyetin İnşası: Grek

Ekonomik Büyüme Kuramlarında ve Peter Drucker’e Göre

Profesör Albert Malche’nin Raporu ve Günümüz Üniversite

Askerî Bilgi Kaynağı Olarak Harp Tarihi Çalışmaları ve

Türkiye’de Bilim Haberciliği: Fırsatlar, Sınırlılıklar ve

Bilim Haberciliği Bağlamında, Türkiye ve ABD Basınında

Raspad ve Forradalom Kavramları Üzerinden Sosyal ve

Türk Eğitim Sisteminin Temel Problemleri Üzerine / On the

Namık Kemal ve Ahmet Mithat’a Göre İslam Kültüründe

Kadro Dergisinde Yer Alan Yazılardaki Teknoloji Anlayışı /

Rekabet Bağlamında Türkiye’nin Yenilik Politikası / The

Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Bilim ve Teknik Alanında Devlet

DÜZENLEME KURULU / ORGANIZING COMMITTEE

BİLİM KURULU / SCIENTIFIC COMMITTEE

Prof. Dr./Prof. Stefano TRINCHESE Doç. Dr./Assoc. Prof. Dr. Fahri

ABDULRAHMAN FARTTOOS HAIDER1

This research deals with the importance of historical and cultural

1Prof. Dr., Baghdad University College of Arts History Department, hy-

ÇAĞDAŞ TÜRK KİMLİĞİ; GELENEKLERİN İKİLİĞİ VE

Bu araştırma, çağdaş Türk ulusal kimliğini şekillendirmede ta-

Bugün dünyanın dört bir tarafında yaşanan yıkımlar, bunalım

1 Doç. Dr., Karabük Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, ademsagir@karabuk.edu.tr