MAKEDONCITE VO BUGARIJA POSTOJAT VO SITE POPISI PO

1944 g.

od S. Ratevski, dipl. profesor po istorija

Vo poslednite godini bugarskata nauka i propaganda pravat golemi napori

da gi pobijat rezultatite od popisot na naselenieto sproveden vo Bugarija
od 25. 12. 1946 g. do po~etokot na januari 1947 g. Pri~ina za nivnoto uporno
negirawe doa|a od bugarskata nacionalisti~ka dogma deka nema, ne mo`e i
ne treba da ima Makedonci za{to tie site se "Bugari". A rezultatite od
popisot se mnogu jasni- mnozinstvoto od narodot vo Pirinskiot del na
Makedonija se deklariralo kako Makedonci. Eve gi i samite rezultati:

Procent na lu|eto {to se deklarirale kako Makedonci spored

okolii. (neoficialni rezultati objaveni vo v. Pirinsko Delo na
30.12.1946 g.)

Okolija Procent
Makedonci
Petri~ 85-90 %
Sveti Vra~ 80-85 %
Nevrokop 60-65 %
Razlog 55-60 %
Gorna Xumaja 45-50 %

A eve i oficialnite podatoci za dve okolii (Dr`aven arhiv na R. Bugarija

f. 210, opis 1, a. e. 903; od knigata na V. Jotevski - Nacionalnata afirmacija
na Makedoncite vo Pirinskiot del na Makedonija 1944-1948 g. Skopje 1996, s.
155).

Zbirni podatoci za petri~ka okolija

//////////////////// //////////// ma`i `eni
narodnost vkupno 0-18 g. 18-59 g. nad 60 g. drugi 0-14 d. 15-49 g. nad 50 g.
Bugari 756 168 569 19 430 160 225 45
Makedonci 15 609 7539 6 690 1380 15 224 6 292 6801 2131
Pomaci 11 5 / / / / / /
Turci 142 / / / / / / /
Rusi 2 / / / / / / /
Grci / / / / / / / /
Cigani 191 98 79 / 77 77 / /
Karaka~ani 24 12 10 / 13 13 / /
Srbi / / / / / / / /
Vkupno 16 745 7 822 7248 1399 15 774 6542 7026 2176

Zbirni podatoci za Svetivra~ka okolija (1946 g.)

////////////////// ma`i `eni
narodnost vkupno 0-18 g. 18-59 g. nad 60 vkupno 0-14 g. 15-49 g. nad 50
g. g.
Bugari 2 862 1 179 1 437 226 2 470 970 1 169 330
Makedonci 18 174 8 475 7 779 1 420 17 953 7 190 8 315 2 448
Pomaci 29 16 12 1 26 8 14 4
Rusi 10 / 7 3 / / / /
Grci 4 1 3 / 2 / 2 /
Romanci 3 / / / / / / /
Cigani 373 189 152 30 368 178 146 42
Evrei 1 / / / 2 1 1 /
Ermenci 7 1 6 / 1 1 / /
Albanci / / / / 4 2 2 /
^esi / / / / 2 / / 1
vkupno 21 463 9 861 9 396 1 680 20 828 8 362 9 749 2 825
pismeni 13 613 / / / 10 069 / / /
nepismeni 7 859 / / / 10 764 / / /

Spored bugarskite tolkuvawa rezultatite se dol`at na pritisok vrz

naselenieto izvr{en od strana na N.R.Makedonija i Jugoslavija preku BRP-
komunisti (?) i onie gra|ani {to se sprotistavuvale bile maltretirani i
pra}ani vo zatvor. Vo prilog na toa se naveduvaat poedine~ni se}avawa na
lu|e so dene{en datum. No takvata teza e absolutno nerealna i neodr`liva.
Vedna{ se postavuvaat nekolku pra{awa. Zo{to ne postoi naredba za
zadol`itelno zapi{uvawe na naselenieto kako makedonsko i kako mo`elo
bez takva naredba da se izvr{i nasilno pomakedon~uvawe na naselenieto od
strana na popi{uva~ite koi spored bugarskite avtori isto se ose}ale
Bugari? (Velikobugarskite apologeti citiraat samo edna sli~na
naredba,izdadena navodno od okolijskiot na~alnik vo Razlog, no ne mo`at da
objasnat zo{to nepostojat takvi naredbi vo ostanatite okolii na Pirinska
Makedonija, nitu centralna naredba vo sli~na smisla. Kako darazlo`kiot
gradona~alnik samoiniciativno se osudil da izdade takva zapoved.
Rezultatite od popisot vo Razlo`ko kade brojot na zapi{anite kako Bugari
e vtor po golemina vo okrugot pravat postoeweto na takva naredba nerealno
i somnitelno vo sekoj pogled.) Ispa|a deka popi{uva~ite toa go storile
samoiniciativno i protiv svojata sovest i ovaa ~udna ideja im do{la nekako
na site niv istovremeno. Potoa, zo{to vo popisnite karti ne figurira
grafa "Makedonec"?! Za~uduvaat i rezultatite koi iako (spored bugarskite
avtori) bile dobieni po pat na nasilstvo ne se 99 % (kakvi se site rezultati
dobivani po direktiva kaj komunistite) tuku sredno 70 % Makedonci?
Zo{to rezultatot po okolii e tolku razli~en?
Procentot na Makedoncite (t.e.na onie {to se deklarirale kako takvi,
za{to site vo Pirinsko se Makedonci) e najgolem vo najodale~enite od
Bugarija okolii kade i asimilacijata bila poslaba i toa e sosema
razbirlivo. Nerazbirlivo stanuva koga }e go pogledneme od bugarska gledna
to~ka. Ispa|a deka vo pograni~nite okolii kade otporot e mnogu polesen i
horata se pomalku zavisni tie dale najslab otpor a vo okoliite vo
vnatre{nosta kade i kontrolata i stravot se pogolemi a uslovite za otpor
pomali tie uspe{no i hrabro i se sprotistavile na vlasta i okolu
polovinata se zapi{ale "Bugari".Najgolem e procentot na "Bugarite" tokmu
vo najkomunisti~kite okolii-Razlo{ka i Gornoxumajska a najmal vo
Petri~ka i Svetivra~ka kade bazata na komunistite e najslaba - pa za kakva
direktiva i nasilstvo preku BRP(k) mo`e da stanuva zbor? Sakam da
obratam vnimanie deka popisot e sproveden vo Bugarija, od bugarski vlasti
vo vrame koga seu{te postoi demokratska opozicija i koga Pirinskiot del
veke 34 godini se nao|al vo Bugarija za koe vreme Makedoncite bile
bugarizirani! Ako postoel nekakov strav toj bil kaj lu|eto so Makedonska
svest za koi i sega{nosta i idninata bile celosno nejasni a ne za lu|eto so
bugarska svest koi `iveele vo bugarska dr`ava. Tie poslednite nemale
nikakva pri~ina za strav za{to soglasno so odlukite na X plenum na CK na
BRP(k) od 9.08 1946 g. duri i da dojdelo do obedinuvawe na Pirinskiot del
kon NR Makedonija ("zemajki ja vo predvid voljata i interesite na samiot
makedonski narod") toa ke bilo vo ramkite na federacija vo koja ke se
nao|ala i Bugarija bez da postoi granica me|u Makedonija i Bugarija a site
`iteli na Pirinska Makedonija koi sakale }e mo`ele da si go zadr`at
bugarskoto dr`avjanstvo.

Druga bila situacijata za lu|eto so makedonska svest. Ne samo {to nemalo za

niv grafa "Makedonec" na popisot, no i nikoj ne im garantiral deka mo`at
slobodno i bez posledici da se izjasnat kako Makedonci. Duri pet dena po
zapo~nuvaweto na popisot poradi brojnite pra{awa na ~itatelite vo
,Pirinsko Delo (25.12 1946 g.) izleguva tekst deka Makedoncite mo`at
slobodno da se izjasnat kako Makedonci. Makedonskata emigracija vo
etni~ka Bugarija toa mo`ela da go pro~ita duri po zavr{uvaweto na
popisot na 6.01.1947 g. vo v.Makedonsko zname.Mo`e no ne mora-toa e
porakata pritoa mnogu zadocneta.

Sepak najdobar dokaz deka izjasnuvaweto bilo slobodno ( osven nesigurnosta

kaj lu|eto so makedonska svest se razbira) se samite rezultati.Od 5 do 55 %
od naselenieto vo raznite okolii na Pirinska Makedonija se zapi{alo kako
"Bugari". Ako tie mo`ele da go storat toa za{to da ne mo`ele da se zapi{at
"Bugari" i ostanatite dokolku sakale?I obratno , ako tie {to se zapi{ale
kako Makedonci go storile po prinuda zo{to nemalo takva prinuda i za
onie {to se zapi{ale kako "Bugari"? I vo {to bi se sostoela takvata
prinuda? Kako naprimer se kazneti 55 % od naselenieto na Gornoxumajska
okolija {to se zapi{ale kako Bugari? Ili 40-45-te % vo Razlog? Spored
bugarskoto tolkuvawe na popisot tie treba da se prateni vo zatvor no takvo
ne{to nema.

Dokolku bugarskata vlast navistina sakala da go zapi{e naselenieto vo

Pirinska Makedonija kako makedonsko toa mnogu lesno mo`ela da go
napravi po administrativen pat bez da gi pra{uva lu|eto, kako {to
postapuvala dotoga{. (Konkreten primer: Elena Gligorova od selo
Caparevo do 1944 g i po 1963 g. redovno e zapi{uvana kako "Bugarka" i ako se
ose}ala i do denes se deklarira kako Makedonka.Taa toa go komentira taka:
"nikoj ne me pra{al". Duri i lu|eto {to bile ispra}ani na smrt zatoa {to
se deklarirale i borele kako Makedonci redovno bile zapi{uvani kako
"Bugari" !)Nesomneno e deka dokolku sakale site Makedonci da se zapi{at
kako Makedonci , a ne kako Bugari, vlastite toa celosno i lesno }e go
napravele i vo 1946 g. a ne samo delumno.Jasno e zna~i deka tie ne sakale
takvo ne{to.

[to se odnesuva do sovremenite "se}avawa" na poedinci za nasilno

zapi{uvawe kako Makedonci vo 1946 g., tie ne mo`at da se oslobodat od
somnenieto imeno deka se sovremeni i profiterski ,dadeni od lu|e
{to poziciite vo op{testvoto gi dol`at na svojata bugarska opredelba ,
ili na lu|e koi , sakajki da gi zadr`at steknatite pozicii insistiraat na
sekoj na~in da ja izmijat nerentabilnata makedonisti~ka damka od svoeto
minato i da ja doka`at svojata sovremena no i "iskonska" ~ista bugarska
svest. Pritoa treba da se pravi razlika me|u lu|eto {to se
samoopredeluvale kako Bugari i velikobugarskite nacionalisti koi se
stremele svojata opredelba na sekoja cena da mu ja nametnat na seto
naselenie i zatoa jarosno se sprotistavuvale na dadenata mo`nost
Makedoncite da se samoopredeluvaat kako Makedonci (kako mitropolitot
Boris naprimer). Prvite nemale problemi so vlasta dodeka vtorite mo`elo
zakonski da bidat sankcionirani.

U{te pomal dokaz za "nasilstvo vrz bugarskata svest" se presudite za

"van~omihajlovizam" koi bile donesuvani ne poradi bugarskata svest na
sudenite lica, tuku ili za nivno u~estvo vo organizacijata na Mihajlov
porano i zlodela protiv komunistite, ili zaradi antikomunizam, ili
poradi opredelba za obedineta i nezavisna Makedonija pod zapaden
protektorat i dr. pri {to ~esto se osuduvani i lu|e so makedonska
nacionalna svest. Poznato e deka presudite vo stalinisti~kiot period
imaat {ablonski karakter bez da se vodi seriozna smetka za
realntasodr`ina i vistinitosta na prestapite. Dokolku se sude{e na lu|eto
so bugarska opredelba bi trebalo polovinata naselenie na Razlo`ka i
Gornoxumajska okolii da se najde v zatvor.

Obidite da se negiraat rezultatite ne dr`at.Pritoa mnogu e

simptomati~no deka "nau~nicite" -negatori zboruvaat samo za ovoj popis
no nemaat hrabrost da gi analiziraat drugite popisi i niv ednostavno gi
premol~uvaat, {to samo po sebe dovolno zboruva za nau~nosta i
objektivnosta na nivnite trudovi kako i za celite {to si gi imaat
postaveno. Ne obid da se istra`i vistinata , tuku obid taa da se porekne
(kade postoi mo`nost) da se izvrti ili premol~i(kade {to ne mo`e da se
falsifikuva)! Da pogledneme toa {to hrabro i objektivno se premol~uva od
Bugarska strana.

Vo 1946-1947 u~ebna godina (t.e. vo ista godina so gorerazgledaniot

popis) vo u~ili{tata vo Pirinska Makedonija , Oblasnata u~ili{na
direkcija napravila popis na u~enicite. Eve gi i rezultatite:

Okolii Makedonci- Makedonci- Bugari Cigani Drugi Vkupno

hristijani muslimani
Gornoxumajska 7344/ 87,4 % 116/ 1,3 % 820/ 69/ 0,8 44/ 0,5 8393
9,3 % % %
Nevrokopska 7141/ 62,7 % 3002/ 26,0 % 788/ 7,6 116/ 1,0 506/ 4,3 11553
% % %
Petri~ka 7755/ 92,7 % / 625/ 7,3 / / 8480
%
Razlo{ka 4552/ 74,1 % 1420/ 23,6 % 45/ 0,7 129/ 2,1 5/ 0,1 6121
% % %
Svetivra~ka 8286/ 88,9 % / 906/ 9,6 145/ 1,5 / 9397
% %
vkupno 35048/ 78,4 % 4538/ 10,5 % 3184/ 7,3 459/ 1,1 555/ 1,3 43844
% % %

(od knigata na V.Jotevski,Nacionalnata afirmacija...str 156)

Vkupniot broj u~enici so makedonska nacionalna svest( i hristijani i
muslimani) e 39 586 (88,9 %) nasproti 3 184 "Bugari" (7,3 %) , 459 Cigani (1 %)
i 555 drugi(1,27 %-najveke Turci i Evrei).

Ne e poznato da imalo naredba za zadol`itelno zapi{uvawe na decata kako

Makedonci a i postoeweto na 3 184 koi se zapi{ale Bugari poka`uva deka
bugarskata identifikacija ne bila zabraneta. Ne se poznati nikakvi
represalii vrz onie {to se zapi{ale Bugari (za razlika od represaliite
vrz u~enici {to se deklarirale kako Makedonci vo 60-tite i 70-tite
godini).Rezultatite go potiknale bugarskoto ministerstvo za prosveta da
prezeme ~ekori za voveduvawe na Makedonski jazik i istorija vo u~ili{tata
vo Pirinska Makedonija {to se realiziralo vo slednata godina.
Rezultatite na ovoj popis sporedeni so onoj na naselenieto naveduvaat na
razmisla. Decata se sekoga{ pootvoreni i hrabri, pomalku se soobrazuvaat
so op{testvenite naslojuvawa i poveke se buntuvaat protiv nepravdata
odkolku vozrasnite.Tie ne samo {to ne se bunele pri sproveduvaweyo na
popisot (u{te eden siguren znak deka toj bil sproveduvan demokraatski!) no
i hrabro po detski ja iska`ale svojata nacionalnost-ne{to {to nivnite
roditeli napateni i napla{eni od 34 godi{niot teror i nesigurni vo
idninata ne sekoga{ nao|ale hrabrost da go napravat. Taka rezultatite od
popisot na naselenieto vo 1946 g. za pirinskiot kraj navistina ne ja
odrazuvaat dovolno to~no svesta na naselenieto bidejki poradi inertniot
strav mnogu lu|e so makedonska svest se deklarirale kako "Bugari"!

Poznato e isto taka deka BRP-komunisti vo toj period vo odnos na

Makedoncite se pridr`uvala do principot na nacionalno
samoopredeluvawe, poradi {to bila ostro kritikuvana od makedonskite
patrioti vo Bugarija. Tie poa|ale od faktot deka 34 godini Makedoncite vo
Bugarija bile bugarizirani pa direktnata primena na principot na
samoopredeluvawe zna~el obid da se ozakonat rezultatite na taa
asimilacija. Tie barale kulturno prosvetna rabota i vreme za da se
nadminat posledicite od bugarizacijata, Makedoncite da dobijat dovolno
informacija za da mo`at da precenuvaat objektivno i duri toga{ da se
primeni principot na samoopredeluvawe. Pritoa uka`uvale na faktot deka
99 % od naselenieto vo Pirinska Makedonija e Makedonsko i zatoa ne mo`e
tamu da stanuva zbor za Bugari tuku za bugarizirani Makedonci(pismo na
G.Madolev do CK na BRP(k)). Takvite nivni stavovi ne bile zemeni vo
predvid i bugarskite vlasti prodol`ile da go primenuvaat principot na
samoopredeluvawe podr`uvajki go na takov na~in rezultatot na 34
godi{nata asimilacija-bugarskata nacionalna opredelba me|u
Makedoncite. (Takvata opredelba e potvrdena na petnajsetiot plenum na CK
na BRP(k) od 13.07.1948 g. vo zaklu~ocite "t.6 Da mu se ostavi na naselenieto
vo Pirinskiot kraj samoto slobodno da ja opredeluva svojata
nacionalnost").

Toa posebno ke dojde do izraz po rezolucijata na Informbiroto vo letoto

na 1948 g. protiv Jugoslavija po koja e ukinata minimalnata kulturna
avtonomija vo Pirinska Makedonija i asimilacijata (neoficialno)
e vozobnovena. Po 1948 g. bugarskata vlast oficialno priznava postoewe na
makedonska nacija (so mnogu ograduvawa) a neoficialno ja negira.
Sledniot popis na naselenieto {to isto se premol~uva od bugarska strana e
sproveden vo dekemvri 1956 g. vo poinakvi uslovi. Makedonecot G.Dimitrov
e mrtov. Stalinistot ^ervenkov e odstranet. Na~elo na BKP zastanuva
Todor @ivkov , voda~ na nejzinoto nacionalisti~ko krilo i otvoren
nacionalist. Noviot popis e zamislen od nego kako na~in na koj da se
poka`e nepostoeweto na makedonskata nacionalna svest vo Bugarija. Kako
fanati~en bugarski nacionalist toj bil apsolutno siguren deka
Makedoncite se ~uvstvuvaat Bugari i pri slobodno izjasnuvawe toa ke go
deklariraat. (Interesen e eden slu~aj raska`an od samiot @ivkov vo
negovite spomeni. Pred popisot koga bil na poseta vo grad Goce Del~ev go
po~astile so mestna rakija i toj nazdravil so zborovite:"silna e ,vle~e na
jug" .Prisutnite go aplodirale. Toa toj go sfatil za nesomnen znak za
bugarskite ~uvstva na naselenieto(?!){to dovolno zboruva za nego kako
li~nost pa ne treba komentar). Zatoa toj bil posebno zainteresiran popisot
da se sprovede slobodno. Vo instrukciite za kontrolorite na popisot vo
odnos na Makedoncite direktno stoi deka sekoj sam si ja odreduva
nacionalnata pripadnost (v'pros 8 b)) a tajnata na podatocite bila
zagarantirana. Tokmu ova e pri~inata rezultatite od ovoj popis vo Bugarija
uporno da se premol~uvaat. Nikoj ne mo`e da se pofali deka na nego bil
prisiluvan({to vo 1946 g. teoretski sepak mo`e da se primi vo poedine~ni
slu~ai,no od strana na lokalni makedonski patrioti a ne na vlasta).Eve gi i
rezultatite od popisot.

N R Bugarija Blagoevgradski
okrug
Vkupno 7 613 109 100,00 % 221 015 100,00 %
Bugari 6 506 541 85,47 % 93 671 33,33 %
Makedonci 187 789 2,47 % 178 862 63,64 %
Cigani 197 789 2,52 % 4 774 2,16 %
Turci 656 025 8,62 % 3 219 1,46 %

Nacionalna struktura na naselenieto vo Pirinska Makedonija spored po

okolii istiot popis
Okolii Makedonci Bugari Drugi
Sandanska 89,49 % 7,51 % 3,00 %
Petri~ka 82,64 % 15,15 % 2,16 %
Blagoevgratska 52,18 % 45,08 % 2,71 %
Razlo{ka 45,18 % 39,05 % 11,92 %
Gocedel~evska 45,77 % 49,45 % 4,77 %
vkupno 63,64 % 33,33 % 3,03 %

Rezultatite se blizki do onie od u~eni~kiot popis vo 1946 g.samo {to

Makedoncite muslimani po neobjasnivi pri~ini se zapi{ani kako
Bugari. Prisutnosta na 33,33 % Bugari ja potvrduva slobodnosta na popisot
vo odnos na Bugarskata samoopredelba. Vo vremeto na zacvrstena i
apsolutna komunisti~ka diktatura dokolku vlasta sakala rezultatot bi bil
99 % Makedonci a ne odvaj 63,64 %.

Vo vrska so ova sakam da navedam i eden spomen na tatko mi Ivan koj za

vreme na popisot `iveel vo seloto Razdolo, Kar{ijaka vo Pirinska
Makedonija. "Nema{e nikakvo nasilstvo. Be{e slobodno. Site vo seloto se
izjasnija kako Makedonci, samo eden Georgi se zapi{a Bugarin. Ottoga{
site vo seloto go vikaaa "\orgi-bugarino."

Rezultatite od popisot ne go obeshrabrile T.@ivkov. Po odstranuvawe od

vlast na Makedonecot Anton Jugov(1959) i zbli`uvaweto so Tito,toj vo mart
1963 g. na plenum na CK na BKP pro~ital svoj referat vo koj ja negiral
makedonskata samobitnost. Ideolozite na BKP svesni za realnosta go
primile so mol~ewe a poveketo prisutni vo svoite govori de fakto ne se
soglasuvale so nego i ako formalno mu dale polna podr{ka. Koristejki se so
silata na svojata pozicija (premier i {ef na BKP) toj gi nametnal svoite
stavovi i plenumot "do{ol do zaklu~ok" deka Makedoncite vo Pirinska
Makedonija se ~isti Bugari ( se razbira nikoj i ne pomislil da gi zapra{a
samite Makedonci),deka ne postoi makedonska nacionalnost i soodvetno
deka Makedonskata nacija vo Vardarska Makedonija se izgraduva na
"antibugarska" osnova,kako posledica od asimilacijata izvr{ena od strana
na srpskata bur`oazija tamu(?!) Kolku i da bile nerealni ovie stavovi
sepak vlegle vo temelot na sovremeniot bugarski nacionalizam. Taka Todor
@ivkov,poznat vo Bugarija kako "tato" stanal tatko na bugarskiot
neonacionalizam od koj bugarskata vlast e nemo}na da se oslobodi den
deneska.

Novite stavovi na CK na BKP bile sprovedeni vo `ivot po site pravila na

komunisti~kata dikatatura. Vo 1964-1965 godina se vodi masovna
propagandna kampanija za bugar{tinata i protiv Makedonskata nacionalna
posebnost. Vo uslovi na sekakov pritisok e sproveden noviot popis na
naselenieto vo 1965 g (godina porano od voobi~aenoto!). Ovoj pat
rezultatite se vo soglasnost so poznatata komunisti~ka
procentualna {ema: 99,5 % od naselenieto vo Pirinska Makedonija bilo
izjasneto kako "Bugari",a odvaj 0,5 % izdr`ale da se zapi{at Makedonci
{to skapo go naplatuvale. Eden dedo mi raska`a deka koga do{le da go
zapi{uvaat i go pra{ale kakov e po nacionalnost,rekol:Makedonec.Mu
odgovorile deka nema Makedonci i mo`e da se zapi{e kako Bugarin.Toga{
im rekol:"koga ne mo`e Makedonec zapi{ete me Slavjanin".[to se slu~ilo
potoa ne ka`a no verojatno bil izjasnet kako Bugarin. (Sli~ni neutralni
nacionalnosti se koristeni od Makedoncite i vo popisot od 1992 g. koga ,
ako ne im bilo dozvoluvano da se zapi{at kako Makedonci vo znak na
protest ~esto se zapi{uvale Eskimi, Patagonci, Kinezi i sl). Interesen e i
slu~ajot so pretsedatelot na op{tinskiot sovet vo selo Skrt-Petri~ko
koj vo popisnata karta svoera~no dopi{al "Po naredba na Bugarskata
Komunisti~ka Partija izjavuvam deka sum Bugarin " {to mnogu go ~inelo i
nego i negovoto semejstvo. Mnogumina bile tepani, zapla{uvani,mnogumina
ne bile ni pra{uvani, a u{te posilno deluval stravot od vlasta. Vsu{nost
rezultatite sami zboruvaat za sebe i ne e potreben komentar. Tie
poka`uvaat kolku se pla{el narodot od vlasta i kolku {ansi imal da se
zapi{e razli~no od ona {to mu go diktirale ({to u{te edna{
potvrduva deka popisite me|u 1946-1956 g. vo koi 1/3 se deklarirale kako
Bugari bile slobodni). Vo vnatre{nosta na Bugarija kade ne mo`elo da se
vodi tolku stroga kontrola po toa pra{awe kako vo Pirinskiot del 8750
du{i se izjasnile kako Makedonci (vo Pirinsko se samo 1 500).

Vedna{ po popisot zapo~nala kampawa za smena na paso{ite vo koi bila

ozna~ena Makedonskata nacionalnost, so takvi vo koi pi{uvalo "Bugari".
Pritoa ne bile po{tedeni ni onie {to sepak uspeale da se zapi{at
Makedonci-i tie dobile karti kako Bugari. Kampawata pridru`ena so
najgrub pritisok, zakani i nasilstvo traela tri godini, no duri do 1974 g. se
u{te imalo lu|e {to odbivale da si gi smenat paso{ite trpejki gi site
negativni posledici od toa. Koga milicijata }e zaprela gra|anin so paso{
vo koj stoela makedonska nacionalnost taa paso{ot go kinela i go kaznuvala
"prekr{itelot" (takov e na primer slu~ajot so Andon Andonov od Gole{evo
na koj tri pati mu go kinele paso{ot za da go nateraat da si go smeni).
Pretsedatelot na biv{ata Makedonska Narodna Fedralna Organizacija
(1943-1948) Nikola Georgiev od Petri~ (biv{ konclogorist po
makedonskoto pra{awe) odkako go dobil noviot paso{ vo koj bil ozna~en
kako Bugarin odbil da go primi izjavuvajki deka ne e negov (poradi svojata
makedonska nacionalna svest toj bil gonet od vlasta i voop{to ne mu se
zaoi{uval raboten sta`, a so nego zaedno bilo maltretirano i celoto
semejstvo).

Izraz na takvite novi antimakedonski opredelbi e odbivaweto na

Bugarskiot Pisatelski Sojuz vo 1965 g. da potpi{e dogovor so Dru{tvoto na
Pisatelite na Makedonija na bugarski i makedonski jazik od {to se gleda
deka korenite na jazi~niot spor od poslednite godini trgnuvaat od
Todor`ivkovata nacionalisti~ka doktrina od {eesetite godini.
Na plenumot na BKP odr`an na 26-27.12 1967 g. T.@ivkov donesuva programa
za nacionalisti~ko vospituvawe na narodot. Predvideno e propagandata da
gi opfati site sferi na ~ovekovata dejnost i site metodi dostapni za
totalitarnata dr`ava. Na osnova na ovaa programa se vr{i planska
denacionalizacija na Makedoncite vo Bugarija vo narednite decenii. Vo
{eesetite godini se oformuva @ivkovata koncepcija za edinstvena
bugarska socialisti~ka nacija. Vo 1968 g.e donesena i zvani~nata dogma po
makedonskoto pra{awe vo psevdonau~en stil (so premol~uvawe i
iskrivuvawe na delovi od istorijata) vo bro{urata "Makedonskija v'pros"-
izdanie na Bugarskata Akademija na Naukite. Akademijata razbirlivo
"doa|a" do apsolutno identi~ni sfa}awa na istorijata kako
nemnogugramotniot @ivkov. Taka makedonskata nacija i "nau~no" e osudena
na nepostoewe.

Na ist na~in e sproveden i popisot vo 1974 g. i rezultatite se sli~ni. Samo

brojkata na Makedoncite deklarirani kako takvi vo Pirinskiot del se
namalil tri pati i stignal 500 , dodeka vo vnatre{nosta na Bugarija nemalo
promeni.Taka "Bugarite" vo Pirinska Makedonija stanale 99,9 %.
Takvata politi~ka linija na @ivkov vo osumdesetite godini go dovede vo
sudir i so turskoto malcinstvo. Samo {to sega problemot ne mo`el da se
premol~i,kako poradi zapo~natite glasnost i perestrojka i zbli`uvawe so
zapadot,taka i poradi prisustvoto na silnata turska dr`ava spremna da gi
za{titi svoite sonarodnici (za razlika od slu~ajot so Makedoncite,~ija
dr`ava se nao|a{e vo ramkite na centralisti~ka Jugoslavija bez svoja
politika pa ne mo`e{e da se zastapuva za svoite sonarodnici bez dozvola na
Tito). T. @ivkov pak "otkri" deka vsu{nost Turcite vo Bugarija bile
asimilirani Bugari i im gi smeni imiwata. BAN pak gi prifati i "nau~no"
obrazlo`i negovite otkritija (spravedlivo e T.@ivkov da bide posmrtno
primen za po~eten ~len na BAN i da mu se presudi doktorska titula bidejki
na dva pati uspeal da napravi revolucionerni nau~ni otkritija
posramotuvajki gi tituliranite bugarski istori~ari i u~ejki gi kako
"treba" da rabotat). Toa dovede do poznatoto begawe na 500 000 Turci od
Bugarija. So toa etni~ko ~istewe @ivkov e vsu{nost prete~a i u~itel na
Slobodan Milo{evi}. Slu~ajot so turskoto malcinstvo go ilustrira i
slu~ajot so makedonskoto malcinstvo pred toa. I Makedoncite davaa silen
(duri i vooru`en) otpor.Organizacii postoea vo sekoe naseleno mesto i
sekoe u~ili{te, no vo vremeto na najdiv komunizam i vo ekot na studenata
vojana tie nemaa nikakva {ansa.

Vo januari 1990 g. bugarskiot parlament od nemajkade delumno se korigira

sprema turskoto malcinstvo no vo odnos na Makedoncite na 07.03 1990 g. go
potvrdi todor`ivkoviot stav deka makedonskoto malcinstvo e
"nepostoe~ko" i "nema nitu istoriski,nitu pravni,nitu kakvi i da bilo
drugi osnovanija da se bara takvo malcinstvo" vo Bugarija. Programata za
nacionalisti~ko vospituvawe na narodot ima{e dadeno "bogati " plodovi.I
pokraj izjavite na ministerot za nadvore~ni raboti Bojko Dimitrov , deka
"dokolku stanuva pra{awe za etni~koto samosoznanie, vo uslovite na
demokratizacija kaj nas nema nikakvi pre~ki za slobodno izrazuvawe na
voljata" dadena na 16.02 1990 g , pojavata na makedonskite organizacii i
nivnite akcii vo mart i april istata godina se do~ekani krajno
neprijatelski i so etiketirawe "predavstvo,rodootstapni{tvo" i sl. a vo
maj se prezemeni direktni ~ekori za nivna zabrana (samo namesata na
me|unarodniot faktor gi spasi ovie organizacii od celosno uni{tuvawe).
Taka se poka`a deka pravoto na samoopredeluvawe(spored bugarskoto
sfa}awe) va`i za Makedoncite samo ako se izjasnat kako Bugari no dokolku
se drznat da go iskoristat za da se deklariraat kako Makedonci ke bidat
proglaseni za predavnici na "svojata" nacija. Se poka`a isto deka nasproti
zborovite na ministerot osnovna pre~ka "za slobodno izrazuvawe na
voljata" e tokmu dr`avnata vlast i bugarskiot nacionalizam.

Oficialnite antimakedonski stavovi ne se promenija nitu po popisot od

1992 g koga spored poslednite oficialni podatoci 10 803 du{i se
deklarirale kako Makedonci (na 8 000 od niv vlastite ne im ja priznavaat
nacionalnata opredelba bidejki kako maj~in jazik go poso~ile
bugarskiot pri {to pak se obiduvaat da gi ozakonat rezultatite od
asimilacijata). Toa me|utoa ni najmalku ne im smeta na bugarskite vladi po
sekoj povod najoficialno da tvrdat deka vo Bugarija nema Makedonci i
makedonsko nacionalno malcinstvo.

Popisot vo 1992 g. e sproveden vo uslovi na zabraneti i progonuvani

makedonski organizacii,nasilstva nad nivnite ~lenovi i masovna
antimakedonska propaganada. Ne e napraveno ni{to da se namali so decenii
nasaduvaniot strav.Podatocite ne se tajni. Nema posebna grafa
"Makedonec" (makar {to vo site prethodni popisi Makedoncite postojat!)
dodeka se zapi{ani so posebna grafa malcinstva od 2-3 000 du{i. Dopu{teni
se brojni prekr{oci.^esto prebroitelite voop{to ne gi ni pra{ale
gra|anite a direktno gi zapi{uvale kako Bugari, pa moralo pohrabrite da
protestiraat. ^esti se i slu~aite koga prebroitelite gi agitirale onie
{to se izjasnile kako Makedonci deka toa e nepravilno i deka se tie
Bugari. Vo eden slu~aj go zamolile zapi{uvaniot da ne insistira da se
zapi{e kako Makedonec "za{to }e treba posle s# da prepi{am od po~etok"!
Vo drug slu~aj se obidele da zpi{uvaat so moliv pa moralo zapi{uvanite da
protestiraat ( i dvata slu~aja se od Sandanski). Ne se objasnuvalo dobro za
da razberat lu|eto koi sakale da se deklariraat kako Makedonci deka toa
mo`at da go storat vo posebnata grafa "drugi", a ednostavno im nudele da gi
zapi{at kako drugi ,{ to normalno se sfa}a vo smisla da gi zapi{at pod
nekoe od drugite malcinstva (Turci, Cigani i dr. ) poradi {to nekoi se
soglasuvale "podobro" da gi zapi{at kako Bugari. Nasred popisot vo
lokalnite medii se krenal golem {um za opasnosta od makedonizmot i
zapi{uvaweto na lu|eto kako Makedonci i ja povikuvale vlasta da prezeme
seriozni merki protiv ovaa "nacionalna opasnost".

Interesno e deka tie iznesuvaat neoficialni podatoci {to mnogu se

razlikuvaat od oficialnite. Spored niv: "vo gr.Petri~ 30 % se zapi{ale
kako Makedonci"(t.e. 12-13000);"vo Blagoevgrad 9 000 du{i se zapi{ale
Makedonci";"vo nekoi sandanski sela do 80 % od naselenieto se zapi{uva
kako Makedonci" i sli~no.Toa nikako ne mo`e da se usoglasi so izlezenite
po golemo zadocnuvawe oficialni rezultati za samo 10 803 Makedonci vo
Bugarija. Koga i vo najgolemiot pritisok vo 1964 - 1974 g. nadvor od
Pirinska Makedonija se zapi{uvale Makedonci 7-8 000 du{i, bi ispadnalo
deka sega samo 3 000 du{i vo Pirinska Makedonija se zapi{ale kako
Makedonci {to e o~igledna nevistina (samo ~lenovite na raznite
makedonski organizacii tamu so svoite semejstva se nad 5 000 du{i). Zatoa i
makedonskite organizacii vo Bugarija ne gi priznavaat oficialnite
rezultati od ovoj popis ( a isto i onie vo 1965,1974 g) kako dobieni od
nedemokratski sproveden popis i dopolnitelno falsifikuvani.
Za odbele`uvawe e deka me|u posledniot i predposledniot popis ima pauza
od 18 godini namesto normalnite 10 {to go izdava stravot na vlastite od
eventualnite rezultati.

I drugo ~udi vo posledniot popis-prisustvoto na okolu 80 000 du{i

zapi{ani kako "drugi" makar {to site malcinstva(osven Makedoncite) si
imaat posebna grafa!

Mo`eme da zaklu~ime deka Makedoncite se prisutni nezavisno od

pritisocite na site {est popisi od 1946 g. do sega pa odrekuvaweto na
nivnoto postoewe denes vo Bugarija ednostavno e laga (i toa neverojatno
cini~na) i plod na iracionalen {ovinizam. Pri~inata za takvoto negirawe
e o~igledna:makedonskata nacionalna svest vo Pirinska Makedonija (koja od
turska pominala direktno pod bugarska vlast) ne mo`e inaku da se objasni
osven kako izvorna i nasledena od samiot narod od minatoto a ne privnesena
odnadvor i ve{ta~ka kako {to o~ajni~ki besmisleno se obiduvaat da
doka`at bugarskite nacionalni ideolozi. Makedonskata svest vo Bugarija e
`iviot dokaz, faktot {to gi zamol~uva site bugarski nacionalisti~ki
sofisticizmi za nepostoeweto na makedonskata nacionalnost.

Samo popisite me|u 1946-1956 g. se sprovedeni slobodno a onie potoa vo

uslovi na grub pritisok. Dali Makedoncite so makedonska svest vo 95 %
makedonskiot Pirinski del se u{te se mnozinstvo ili kako posledica na
asimilacijata stanale malcinstvo (kako svest) na svojata teritorija,ne
znaeme bidejki ne postojat realni pokazateli za toa (a za toa se krivi tokmu
bugarskite vlasti). Na osnova na poveke li~ni nabquduvawa mo`am da
konstatiram deka golem del od naselenieto tamu gi odbegnuva "nacionalnite
pra{awa" i ~esta e pojavata na lu|e bez svoja nacionalna svest ~ija deviza e:
"kakov me zapi{at takov sum". Bugarskata svest kaj mnogumina {to se
deklariraat kako Bugari e mo{ne slaba:"{tom `iveam vo Bugarija sum
Bugarin-ako `iveam vo Turcija ke bidam Tur~in". Mnogu silen e stravot kaj
lu|eto {to se ose}aat Makedonci toa da go deklariraat pred nepoznati lu|e.

Neophodno e Bugarija da prezeme ~ekori za razbivawe stravot me|u

Makedoncite (da priznae postoeweto na makedonsko malcinstvo kaj nea,da
izjavi deka sekoj slobodno bez strav mo`e i treba da se deklarira spored
svoeto ~uvstvo i da postavi posebna grafa "Makedonec" na popisite bidejki
brojkata na Makedoncite e dovolno golema) i da prezeme merki za smiruvawe
na netrpelivosta na Bugarite vo odnos na Makedonskata nacionalna
posebnost {to vo poslednite decenii ve{ta~ki e sozdadena od strana na
vlastite po programata na T. @ivkov -za da se re{i problemot demokratski
i po evropski.

Veke postojat srame`livi znaci vo pozitivana nasoka no za `al mora da se

konstatira deka iracionalniot nacionalizam vo Bugarija e se u{te
premnogu silen.