Για να γνωρίσει ο ά νθρωπος τη προσωπικό τητα του πρέπει να κοιτά ξει μέσα του, να

ενδοσκοπή σει βαθιά κι αναλυτικά . Μια τέτοια διαδικασία μπορεί να διαρκέσει πολλά χρό νια
και να μην καταφέρει να αποκαλύ ψει κά θε πτυχή του ανθρώ πινου οικοδομή ματος. Αυτό δε
πρέπει να απογοητεύ ει το ά τομο γιατί είναι απολύ τως φυσιολογικό . Η ανθρώ πινη
προσωπικό τητα είναι δομημένη από ένα τερά στιο αριθμό στοιχείων τα περισσό τερα από τα
οποία δε γίνονται εύ κολα αντιληπτά . Ο ά νθρωπος θεωρεί ό τι είναι ένα συμπαγές αυτό νομο
σύ στημα που συμπεριφέρεται με βού ληση και συνείδηση αφ’ εαυτού . Ωστό σο η
πραγματικό τητα είναι εντελώ ς διαφορετική : η ανθρώ πινη προσωπικό τητα είναι αποτέλεσμα
σύ νθεσης: πεποιθή σεων, αξιώ ν, επιθυμιώ ν, ενστίκτων, εμπειριώ ν, συνηθειώ ν, για να
αναφέρω ό σα θεωρώ σημαντικά , που ορίζουν τη συμπεριφορά της μέσα στη
καθημερινό τητα. Αυτά τα χαρακτηριστικά διαφοροποιού ν τα ά τομα μεταξύ τους αλλά επίσης
διαμορφώ νουν και κοινού ς τό πους μέσα στους οποίους συναντώ νται και σχηματίζουν
οικογένειες, ομά δες, κοινωνίες, έθνη και κρά τη.
Οι ά νθρωποι μοιά ζουν αλλά και διαφέρουν ταυτό χρονα έτσι ώ στε να υπά ρχουν-στατιστικά -
προβλέψεις για τη συμπεριφορά τους ανά λογα με το περιβά λλον στο οποίο θα βρεθού ν, τις
συνθή κες που θα αντιμετωπίσουν, που οδηγού ν τους ερευνητές στην διαμό ρφωση ‘’νό μων’’ ή
καλύ τερα θεωριώ ν προσωπικό τητας ενώ την ίδια στιγμή είναι μαθηματικά βέβαιο ό τι οι
προβλέψεις θα διαψευστού ν από ένα σημαντικό αριθμό προσωπικοτή των που δε θα
συμπεριφερθού ν σύ μφωνα με τα αναμενό μενα γεγονό ς που μας οδηγεί επίσης στη σκέψη ό τι
κά θε προσωπικό τητα είναι μοναδική , αν και πολλές φορές αυτή η μοναδικό τητα δεν
εκφρά ζεται εύ κολα παρατηρείται ό μως σε μικρές λεπτομέρειες.
Έχει βρεθεί επίσης ό τι οι ά νθρωποι είναι πιθανό να συμπεριφερθού ν διαφορετικά ό ταν
βρεθού ν μέσα σε ένα πλή θος, μια μεγά λη μά ζα ατό μων για παρά δειγμα σε μια συναυλία, μια
πολιτική συγκέντρωση ή ένα γή πεδο και διαφορετικά ό ταν βρεθού ν μό νοι τους ή με μια
ολιγομελή παρέα. Η κοινωνική ψυχολογία έχει μελετή σει αρκετά σχολαστικά αυτού του
είδους τις συμπεριφορές δίνοντας έτσι, ακό μη κι ά θελα της, μεγά λη βαρύ τητα στην επιρροή
του περιβά λλοντος πά νω στην ανθρώ πινη προσωπικό τητα και συμπεριφορά . Μέσα από
αυτή την οπτική παρατηρού με ό τι ο ά νθρωπος ‘’χά νει’’ τον έλεγχο της προσωπικό τητας του
κι η συμπεριφορά του καθοδηγείται από τις συνθή κες που επικρατού ν ανά πά σα στιγμή στο
ά μεσο περιβά λλον του. Ωστό σο πρέπει να παραδεχθού με ό τι κανένας ά νθρωπος δε βρίσκεται
τυχαία σε ένα σημείο ού τε εκφρά ζεται με τυχαίο τρό πο. Οι ψυχαναλυτικές θεωρίες επί
παραδείγματι αναζητού ν πά ντα μια αιτία για ένα αποτέλεσμα-σύ μπτωμα, γι αυτές τίποτε δεν
εκδηλώ νεται τυχαία. Ένας ά νθρωπος θα επηρεαστεί από το περιβά λλον του στο βαθμό που
το επιτρέπει, στο σημείο που συντονίζεται με τα φαινό μενα.
Οι πεποιθή σεις για να πά ρουμε τα πρά γματα με τη σειρά , φέρουν ένα μεγά λο μερίδιο
‘’ευθύ νης’’ στο τρό πο που συμπεριφέρονται οι ά νθρωποι. Επιστημονικά είναι αποδεκτό ό τι
μπορού ν να οδηγή σουν στην αυτοεκπληρού μενη προφητεία. Πως μπορεί να συμβεί κά τι
τέτοιο; Μπορεί για παρά δειγμα να πιστεύ ετε ό τι κά ποιο ά τομο δε σας συμπαθεί, συνή θως σε
μια τέτοια περίπτωση εσείς διαμορφώ νετε τη συμπεριφορά σας ανά λογα μ αυτό το πιστεύ ω
κά τι που ωθεί το ά λλο ά τομο να αντιδρά σει έτσι ώ στε να φερθεί κι αυτό ανά λογα με τη δική
σας συμπεριφορά , εσείς τό τε παρατηρείτε αυτή τη συμπεριφορά και θεωρείτε ό τι το ά τομο
αυτό επιβεβαιώ νει τις αρχικές σας πεποιθή σεις.
Η διαδικασία αυτή ό μως εμπεριέχει ένα κρίσιμο σημείο η οποία διέλαθε της προσοχή ς μας. Το
ά λλο ά τομο συμπεριφέρθηκε έτσι επειδή εμείς του συμπεριφερθή καμε έτσι κι ό χι επειδή
απαραίτητα θα εκδή λωνε μια τέτοια συμπεριφορά .. Η δική μας συμπεριφορά δε γίνεται
αντιληπτή από εμά ς ως αίτιο της συμπεριφορά ς του ά λλου. Η πεποίθηση που είχαμε για το
συγκεκριμένο ά τομο διαμό ρφωσε τη στά ση μας απέναντι του κι αυτό είχε σαν αποτέλεσμα
να εκπληρωθεί η προφητεία μας. Με απλά λό για κατασκευά σαμε τελικά τη πραγματικό τητα
που πιστεύ αμε ό τι υπά ρχει. Υπή ρχε ό μως πριν; Ή μή πως η πεποίθηση μας ή ταν λανθασμένη;
Ανεξά ρτητα ό μως από την απά ντηση το βέβαιο είναι ό τι η στά ση μας επηρεά στηκε από την
πεποίθηση μας ενώ αν διατηρού σαμε μια στά ση ανεξά ρτητη από την ά ποψη μας για το ά λλο
ά τομο τό τε η πεποίθηση μας δε θα είχε σημαντικό ρό λο στη συμπεριφορά μας, θα ή ταν απλά
μια οπτική ενό ς στωικού παρατηρητή .
Το πρό βλημα είναι ό μως ό τι στη καθημερινό τητα μας οι πεποιθή σεις μας παίζουν
πρωτεύ οντα ρό λο στο τρό πο που αντιμετωπίζουμε τις συνθή κες, τους ανθρώ πους και τα
φαινό μενα εν γένει αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό . Υπό αυτή την έννοια αποτελού ν δομικά
στοιχεία της προσωπικό τητας μας κι ευθύ νονται για τη κατεύ θυνση που θα πά ρει η πορεία
μας στη ζωή .
Ένας επιστή μονας-ερευνητή ς για παρά δειγμα είναι δύ σκολο να ερευνή σει για πρά γματα που
θεωρεί ό τι είναι αδύ νατο να υπά ρχουν. Υπό αυτό το πρίσμα ό μως ουδέποτε θα
ανακαλύ πταμε τα εργαλεία με τα οποία μπορού με και παρατηρού με πρά γματα που ως τό τε
‘’δεν υπή ρχαν’’ ό πως τα μικρό βια για παρά δειγμα. Για να ανακαλύ ψουμε το ό ργανο που θα
μας φανερώ σει το αό ρατο πρωτίστως θα πρέπει να πιστέψουμε ό τι κά τι υπά ρχει κι ας είναι
εν αρχή αό ρατο.
Οι πεποιθή σεις ό πως αναφέρθηκε πιο πά νω οι πεποιθή σεις δεν αφορού ν μό νο στο τρό πο που
βλέπουμε τα εξωτερικά ερεθίσματα και τους ά λλους ανθρώ πους αλλά και τον ίδιο μας τον
εαυτό κι αυτό είναι πολύ κρίσιμο στοιχείο. Η θεωρία της μά θησης υποστηρίζει ό τι ο
ά νθρωπος υιοθετεί συμπεριφορές προτύ πων και τις εντά σσει στα σχή ματα της
συμπεριφορά ς του ενώ είναι επίσης αποδεδειγμένο ό τι οι ά νθρωποι που έχουμε περιβά λει με
κύ ρος μπορού ν εύ κολα να μεταβιβά σουν σε μας δικές τους οπτικές, γνώ σεις και βιώ ματα τα
οποία εμείς ειδικά στη παιδική ηλικία τα αποδεχό μαστε δίχως έρευνα δίχως κριτική ά ποψη.
Αν και μ αυτό το ζή τημα θα ασχοληθού με διεξοδικά στην επό μενη συνά ντηση, μπορού με να
αναφέρουμε εν τά χει ό τι οι περισσό τερες διαταραχές διά θεσης ή προσωπικό τητας έχουν την
αιτία τους σ’ αυτή την ηλικία και την αποδοχή από τους σημαντικού ς ά λλους πεποιθή σεων
που αρχικά ή ταν ξένες για μας, αλλά αφού τις ενσωματώ σαμε στη προσωπικό τητα μας, με το
πέρασμα των χρό νων η λή θη της θεμελίωσης των χά θηκε κι έκτοτε λειτουργού ν
υποσυνείδητα κι αυτό ματα. Κινού μαστε με γνώ μονα έναν αυτό ματο πιλό το που έχει
αποθηκευμένο ένα ‘’πρό γραμμα’’ στο λογισμικό του οχή ματος-προσωπικό τητας κι
αδυνατού με να παρέμβουμε αν πρώ τα δεν αναγνωρίσουμε αυτό το πρό γραμμα και δεν
προβού με στον επαναπροσδιορισμό των θεμελιωδώ ν συστατικώ ν του. Ως ενή λικες πλέον
έχουμε αυτή τη δυνατό τητα: να αυτοπαρατηρηθού με, να ενδοσκοπή σουμε, να αναλύ σουμε
κά θε μοτίβο συμπεριφορά ς που η επανά ληψη αποκρυστά λλωσε μέσα μας και να
αναδομή σουμε τη προσωπικό τητα μας οικοδομώ ντας ένα πιο λειτουργικό μοντέλο. Αν δε το
πρά ξουμε κι αν η ‘’παρέκκλιση’’ της συμπεριφορά ς μας εκληφθεί συντονικά με τη
προσωπικό τητα μας, θεωρεί δηλαδή φυσιολογική προέκταση της, κληρονομική κατά σταση,
αυτό που λέμε: ‘’έτσι είμαι εγώ , τι να κά νω’’ τό τε τα πρά γματα θα αποβού ν μοιραία. Κά θε
αλλαγή προϋ ποθέτει μια δύ σκολη προσπά θεια που εμπεριέχει πολύ συχνά αβά σταχτο πό νο,
αλλά τι είναι αυτό που πονά ; Θα απαντή σουμε σ αυτό σε μελλοντική συνά ντηση μας.
Το κεφά λαιο ‘’πεποιθή σεις’’ θα μας απασχολή σει και την επό μενη φορά ό χι μό νο επειδή είναι
καίριο αλλά επειδή εκεί μπορού με να ανακαλύ ψουμε εργαλεία αυτοβελτίωσης που θα μας
δώ σουν τη δυνατό τητα αναδό μησης της προσωπικό τητας και κατ’ επέκταση ψυχική υγεία κι
ευεξία.
Είναι φανερό λοιπό ν ό τι σύ μφωνα με το είδος των πεποιθή σεων μας διαμορφώ νονται και τα
ό ρια της δρά σης μας και δεν είναι λίγες οι φορές που οι μεγαλύ τερες ανακαλύ ψεις έγιναν από
ανθρώ πους που ανατρέψαν το κατεστημένο της εποχή ς τους πολλές φορές βά ζοντας σε
κίνδυνο και την ίδια τη ζωή τους. Χαρακτηριστικό παρά δειγμα ο Κοπέρνικος που μας έμαθε
ό τι η γη γυρίζει, κά τι που σή μερα είναι δεδομένο αλλά στην εποχή του αναγκά στηκε να το
αρνηθεί για να μη καεί στη πυρά . ‘’Κι ό μως γυρίζει’’ ψέλλισε στον ιεροδικαστή παρά τον
εκβιασμό να ομολογή σει ό τι είχε κά νει λά θος. Μπορεί αν δεν ή ταν ο Κοπέρνικος να ή ταν
κά ποιος ά λλος που θα ανακά λυπτε αυτή τη γνώ ση αλλά θα ή ταν κά ποιος σαν κι αυτό ν: ένας
επαναστά της της εποχή ς του, που οι πεποιθή σεις του ή ταν ενά ντιες στη κοινή αλλά κι
ακαδημαϊκή γνώ μη.