Π Α Ι Δ Ι Α   Σ Τ Ο   Φ Α Σ Μ Α   Τ Ο Υ   Α Υ Τ Ι Σ Μ Ο Υ:

 
Θ Ε Μ Α Τ Α   Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Κ Η Σ   Σ Υ Μ Π Ε Ρ Ι Φ Ο Ρ Α Σ

Τι σημαίνει κοινωνικές δεξιότητες;

 
Οι κοινωνικές δεξιότητες αφορούν την ικανότητα ενός παιδιού να αντιλαμβάνεται, να ερμηνεύει, να
προσαρμόζεται και να ελίσσεται αποτελεσματικά σε διάφορα κοινωνικά πλαίσια.
 
Τα παιδιά που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού δεν έχουν επαρκείς κοινωνικές δεξιότητες και
δυσκολεύονται συνήθως:
  να κατανοήσουν, να εμπλακούν ή να διαχειριστούν θέματα που αφορούν τον κοινωνικό τους ρόλο ή /
και τις σχέσεις τους με τους άλλους,
  να παίξουν ομαδικά, να έχουν φίλους που τους επιζητούν,
  να κατανοούν και να ανταποκρίνονται όπως απαιτεί ο ρόλος τους στις εκάστοτε κοινωνικές συμβάσεις,
  να προσαρμοστούν στο σχολείο ή / και σε άλλα απαιτητικά πλαίσια,
  να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να αντεπεξέλθουν με επιτυχία σε αυτές.
 
Τι πρέπει να έχουν υπόψη τους οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί:
 
  Το παιχνίδι του παιδιού με δυσκολίες στην επικοινωνία και την κοινωνική συμπεριφορά είναι ανώριμο
και αυστηρό, με στερεοτυπίες (επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές), ‘βαρετό’ για τα υπόλοιπα παιδιά
και τους ενήλικες. Για να βοηθήσω το παιδί να διευρύνει το ρεπερτόριό του παρεμβαίνω ως εξής:
αρχικά ακολουθώ το παιχνίδι που το παιδί επιλέγει και σταδιακά επιχειρώ να σπάσω τις
στερεοτυπίες, υποδεικνύοντας εναλλακτικές (προσοχή: σαφείς διατυπώσεις).
 
  Οι ασύμβατες κοινωνικές συμπεριφορές προκύπτουν από άγνοια και αδυναμία (όχι αδιαφορία)
Α) στην κατανόηση των νοητικών καταστάσεων των άλλων
Β) στην επεξεργασία και εύρεση συνολικού νοήματος από διαφορετικές πληροφορίες που αφορούν
ένα πλαίσιο (αδύναμη κεντρική συνοχή)
Γ) (επομένως:) στην αντίληψη των άγραφων κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς.
 
  Πολλές εκδηλώσεις που εκλαμβάνονται ως εγωιστικές είναι απλά εγωκεντρικές.
 
  Ο παρορμητισμός και η έλλειψη αυτοελέγχου προκαλούν ασυνήθιστη κοινωνική συμπεριφορά
(ανώριμη, εκκεντρική, ανυπάκοη), που εκθέτει το παιδί ως κακομαθημένο, αγενές, αδιάκριτο και
τους γονείς ως ανίκανους να το διαπαιδαγωγήσουν σωστά και τους εκπαιδευτικούς ως αδύναμους
να το ελέγξουν, να  το οριοθετήσουν και να το ενσωματώσουν στη σχολική ομάδα.
Είναι σημαντικό οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να απενοχοποιηθούν και να βοηθήσουν και τους
τρίτους να καταλάβουν ότι το παιδί δεν είναι αγενές, αλλά δεν γνωρίζει κάποιον πιο διακριτικό τρόπο
ή δεν εκτίμησε τις συνέπειες που θα έχουν στους άλλους οι πράξεις του.  
 
Τι μπορούμε να κάνουμε, ως γονείς / εκπαιδευτικοί
 
  Ως γονείς, παρατηρούμε τη συμπεριφορά του παιδιού σε διάφορα κοινωνικά πλαίσια (στο δρόμο, στα
ψώνια, στο πάρκο, στα παιδικά πάρτι, στις τυπικές κοινωνικές συναντήσεις) και ενημερώνομαστε για
 την κοινωνική εικόνα του παιδιού, όπου δεν έχουμε οι ίδιοι πρόσβαση (στη σχολική τάξη, στο
φροντιστήριο, στη σχολική εκδρομή, στις δραστηριότητες που το παιδί εμπλέκεται).
Ως εκπαιδευτικοί, παρατηρούμε τη συμπεριφορά του παιδιού σε διάφορες κοινωνικές περιστάσεις
που λαμβάνουν χώρα στο σχολείο: την ώρα άφιξης και αναχώρησης, στην παρεούλα, κατά την
εκτέλεση δραστηριοτήτων, στην ώρα του φαγητού (στο νηπιαγωγείο), στη σχολική τάξη, κατά την
παράδοση, κατά την εξέταση, στο διαγώνισμα (στο δημοτικό σχολείο) , στο ελεύθερο παιχνίδι, στις
εκδηλώσεις, στις εκδρομές κ.α. και ενημερωνόμαστε συστηματικά από τους γονείς για την κοινωνική
εικόνα του παιδιού στην οικογένεια και σε εξωσχολικά πλαίσια.
Μόνον έτσι αποκτούμε πληρέστερη εικόνα των ικανοτήτων και των αδυναμιών του παιδιού σε
θέματα που αφορούν την κοινωνικότητά του.
 
  Ενημερώνουμε και προετοιμάζουμε το παιδί για κάθε κοινωνική περίσταση που αναμένεται, στο
οικογενειακό ή σχολικό περιβάλλον. Οι αποκλίσεις στην κοινωνική συμπεριφορά ενδέχεται να
οφείλονται σε πολλούς λόγους. Σπάνια κρύβουν κακή πρόθεση. Συνήθως δηλώνουν άγνοια
συμπεριφοράς από το παιδί (δεν ξέρει τι να κάνει ή τι να πει) και αδυναμία ενσυναίσθησης
(αντίληψης των συνεπειών που έχουν τα λόγια και οι πράξεις μου στα συναισθήματα των άλλων).
 
  Δημιουργούμε / εφαρμόζουμε (σε συνεργασία με το παιδί) ένα σύστημα προειδοποιητικών σημάτων,
που θα χρησιμοποιείται στις κοινωνικές περιστάσεις που το παιδί υποπίπτει σε ‘σφάλματα
συμπεριφοράς’ (τα οποία θα πρέπει να έχουν διευκρινιστεί, έτσι ώστε και το παιδί να γνωρίζει εκ
των προτέρων τι πρέπει να μην κάνει). Για παράδειγμα, ένα βηχάκι ή ένα παλαμάκι θα μπορούσε να
ενημερώσει το παιδί μιλά ακατάπαυστα για ένα θέμα ότι κανείς πλέον δεν το προσέχει, έτσι ώστε να
ελέγξει τη συμπεριφορά του, δίχως να εκτεθεί στο κοινωνικό του περιβάλλον.
 
  Διευρύνουμε την πληροφόρηση του παιδιού σε θέματα που σχετίζονται με την κοινωνικοποίησή του,
παρέχοντας με κάθε ευκαιρία (στη βόλτα, στην εκδρομή, στο ταξίδι) πληροφορίες για τον τρόπο με
τον οποίο είναι οργανωμένη η καθημερινότητα και για τις κοινωνικές απαιτήσεις, όπως
διαμορφώνονται κατά περίσταση.
Προσοχή : διδάσκουμε θέματα / δεξιότητες κοινωνικοποίησης – δεν ελέγχουμε τη γνώση του
παιδιού σε αυτά.
 
  Ως γονείς, εντάσσουμε το παιδί σε δραστηριότητες που απαιτούν ομαδική προσπάθεια και
ενεργοποίηση, έτσι ώστε να είναι σε επαφή και συνεργασία με ομηλίκους, υπό την καθοδήγηση και
τον συντονισμό ενηλίκων που θα διευκολύνουν και θα ενθαρρύνουν την ένταξη και προσαρμογή του
παιδιού στην ομάδα. Ενημερώνουμε τους συντονιστές για τις δυσκολίες/τρόπους χειρισμού και
ζητούμε ενίσχυση.
Ως εκπαιδευτικοί, παραμένουμε καθοδηγητές και συντονιστές της ομάδας, ώστε να διευκολύνουμε
και να ενθαρρύνουμε την ένταξη και προσαρμογή του παιδιού στην ομάδα. Διευκολύνουμε
ταυτόχρονα τη συμπεριφορά των υπόλοιπων παιδιών και ενισχύουμε θετικά τις σωστές κινήσεις
τους.
  
  Διευκολύνουμε το παιδί σε μεγάλες ή μικρότερες μεταβατικές καταστάσεις, κυρίως όταν αφορούν
μετάβαση από κάτι με το οποίο είμαστε εξοικειωμένοι σε κάτι καινούριο και άγνωστο ή από μια
ευχάριστη δραστηριότητα σε μία περισσότερο απαιτητική (πχ. στη μετάβαση από την ώρα
παιχνιδιού στην ώρα μελέτης, από το δημοτικό στο γυμνάσιο, από την παλιά κατοικία στην
καινούρια, κ.ά.).  Για να επιτευχθεί η ομαλή μετάβαση, πρέπει σταδιακά να αρχίσει να ‘ξεθωριάζει’ η
ευχάριστη δραστηριότητα, δίνοντας στο παιδί κάποιο προειδοποιητικό σημάδι για το τέλος της.
 
  Χρησιμοποιούμε σύστημα επιβράβευσης που αναγνωρίζει και ενισχύει αποδεκτές μορφές κοινωνικής
συμπεριφοράς. Οι επιβραβεύσεις θα πρέπει να αφορούν μεμονωμένους κάθε φορά στόχους και να
χρησιμοποιούνται ακόμη και για τις παραμικρές επιτυχίες του παιδιού στους συγκεκριμένους
στόχους.