Biyomalzemelere Giriş

Biyomalzeme nedir?

“İnsan vücudundaki canlı dokuların işlevlerini yerine getirmek

ya da desteklemek amacı ile kullanılan ve sürekli olarak vücut
akışkanları ya da canlı dokuyla temas eden doğal ya da
sentetik malzemelerdir.”

Avrupa Biyomalzeme Topluluğuna göre biyomalzemeler

biyolojik sistemler ile ara yüzey oluşturarak ya da dokuların,
organların ve vücut fonksiyonlarının yerine geçerek
iyileşmesini, büyümesini ve onarılmasını sağlayan
malzemelerdir.
Biyomalzeme bilimi malzemelerin fiziksel ve biyolojik çalışmalarını ve onların
biyolojik ortamdaki etkileşimlerini inceleyen disiplinler arası bir dilim dalıdır.

Çeşitli bilim dallarının yardımıyla biyomalzeme sentezlenmesi, optimizasyonu,

karakterizasyonu, test metotları ve doku-malzeme etkileşimini incelemektedir.
 Biyomalzeme Tarihçesi
Biyomalzemelerin kullanımı tarihin çok eski zamanlarına kadar uzanmaktadır.
Mısır mumyalarında bulunan yapay göz, burun ve dişler bunun en güzel
kanıtlarıdır. Altının diş hekimliğinde kullanımı 2000 yıl öncesine kadar
uzanmaktadır. Bronz ve bakır kemik implantlarının kullanımı milattan önceye
kadar gitmektedir.
M.Ö. 500

Dünyanın En Eski Protezi

• Mısır’da yapılan kazılarda ayağında yapay bir

başparmak olan mumya bulunmuştur.
M.Ö. 300
• Uzmanlar bu yapay parmağın Milattan Önce 1000
yılından kaldığını açıklamıştır.
Biyomalzemelerin gelişim süreci üç safhaya bölünebilir.

• Birinci kısım, 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar olan tahta, fildişi gibi
metal olmayan malzemelerle altın, gümüş ve bakır gibi yaygın olarak
bulunan metallerin kullanımıdır.

• İkinci kısım, biyomalzemelerde önemli ilerlemelerin olduğu 1850–1925

yıllar arasıdır. Bu yıllar arasında özellikle anestezinin keşfi ile cerrahi
operasyon sırasında hastanın acı hissetmemesinden dolayı insanların
biyomalzemelere talebi artmıştır. Ayrıca X ışınının keşfi ile vücuttaki
hasarlı bölgelerin daha iyi belirlenebilmesi ve ne tür bir hasarın olduğu
gözlemlenebilmiştir.

• 1925’ten günümüze kadar olan bölüm ise özellikle iki büyük dünya
savaşının da etkisiyle en hızlı ilerlemenin olduğu dönemdir. Bu
dönemden sonra günümüzde kullandığımız biyomalzeme türleri ortaya
çıkmıştır.
• 19. yüzyıl ortasından itibaren yabancı malzemelerin vücut içerisinde
kullanımına yönelik ciddi ilerlemeler kaydedilmiştir. Örneğin 1880’de
fildişi protezler vücuda yerleştirilmiştir. İlk metal protez, vitalyum
alaşımından 1938’de üretilmiştir.

• 1960’lara kadar kullanılan bu protezler, metal korozyona uğradığında

ciddi tehlikeler yaratmıştır. 1972’de alümina ve zirkonya isimli iki
seramik yapı herhangi bir biyolojik olumsuzluk yaratmaksızın
kullanılmaya başlanmıştır, ancak inert yapıdaki bu seramikler dokuya
bağlanamadıklarından çok çabuk zayıflamışlardır.

• İmplant: Eksilen bir biyolojik yapının yerine konması, hasar gören bir
biyolojik yapının desteklenmesi ya da var olan bir biyolojik yapının daha
iyi çalışması için geliştirilen tıbbi malzeme/cihazlardır.

• Biyomalzemeler, yalnızca implant olarak değil, ekstrakorporeal

cihazlarda (vücut dışına yerleştirilen ama vücutla etkileşim halindeki
cihazlar), çeşitli eczacılık ürünlerinde ve teşhis kitlerinde de yaygın
olarak kullanılmaktadır.
MODERN BİYOMALZEMELER

Biyomalzeme araştırmacıları, biyoloji alanındaki gelişmelerden

yararlanmakta oldukça hızlı bir şekilde davranmaktadırlar.

Benzer şekilde, faz ayrılması, anodizasyon, kendinden montaj, yüzey

modifikasyonu ve yüzey analizi gibi malzeme bilimindeki yeni gelişmeler,
biyomalzeme araştırmacıları tarafından da hızla özümsenmiştir.

• Protein adsorpsiyonu
• Biyospesifik biyomalzemeler
• Kirlenmeyen malzemeler
• Kontrollü salım
• Doku mühendisliği
• Rejeneratif tıp
• Nanoteknoloji
Hangi işlev için kullanılacak olursa olsun bir biyomalzemenin üretimi, birbirinden
ayrıntılı basamaklar takip edilerek gerçekleştirilmektedir. Söz konusu süreç;

• Malzemede kullanılacak hammaddeler ve özelliklerinin incelenmesi

• Malzemenin en fonksiyonel şekilde tasarlanması ve yerleştirileceği vücut
dokularıyla uyumluluğunun araştırılması
• Malzemenin üretimi için uygun yöntemin belirlenmesi ve üretimin yapılması
• Vücut sıvılarına benzer iyon bileşimine sahip olan çözeltiler kullanılarak ürüne
gerekli vücut dışı (in-vitro) karakterizasyon analizlerinin (stimulated body fluid-
SBF/yapay vücut sıvısı testi) uygulanması
• Etik kurul kararı ile vücut içi (in-vivo) testlerin tatbik edilmesi amacıyla öncelikle
bir denek hayvanında ve alınan sonuçlara bağlı olarak daha sonra gönüllü
hastalar üzerinde malzemenin denenmesi şeklinde ilerlemektedir
 FDA (Food and Drug Administration)
Gıda ve İlaç İdaresi

(www.fda.gov)
Neleri düzenler?
• Gıda- Gıda ile bulaşan hastalık, Beslenme, Tamamlayıcı
besinler…
• İlaç-Reçete, reçetesiz durumlar…
• Medikal Araçlar –Kalp pilleri, Kontak Lens, İşitme
cihazları...
• Hayvan besin ve ilaçları- Çiftlik hayvanları, evcil hayvanlar…
• Kozmetik- Güvenlik, Etiketleme...
• Radyasyon yayan ürünler- Cep telefonları, Lazerler,
Mikrodalga...
 Biyomalzemelerin Kullanım Alanları

Tartışmaya açık noktaları olmasına rağmen tıp ve eczacılıkta en çok

kullanıldıkları alanlar:

• Etken madde/ilaç salım sistemleri

• Hücre yenilenmesi ve hücre transplantasyonu

• Ortopedik amaçlı kullanım

8
• Etken madde salım sistemi olarak; difüzyon
kontrollü, şişme kontrollü, magnetik kontrollü
sistemler kullanılabilmekte ve istenen salım
şekline göre değişik polimerler
seçilebilmektedir. Örn. Polilaktikasit (PLA),
silikon, sellüloz türevleri, etilenvinilasetat-
kopolimeri (EVAC), polimetilmetakrilat (PMMA).

• Doku yenilenmesi amacıyla da polimerik biyomateryallerin kullanılması

söz konusudur. Kıkırdak, kemik, periodontal doku, sinirlerin tamiri gibi çeşitli
uygulama örnekleri vardır. Birçok doku tipinin temel maddesi olan kollajen
sıklıkla kullanılarak, dokuların yeniden yapılabileceği in vivo olarak
gösterilmiştir. Ancak bu maddelerin mekanik kuvvetleri yetersiz olduğundan
seri üretimleri zordur.

• Ortopedik doku ve onun yerini alacak olan sistemler; eklem protezleri,

küçük veya büyük protez birleştiricileri, kemikteki deformasyonu düzelten
implantlar, kemiğin yerini alan biyomateryaller, suni lifler, kalp kapakçığı
implantlarını kapsamaktadır.
9
 Kontak lens Şant
Yüz implantları
Diş implantı İlaç salım sistemleri

Kateter
Kalp pili
Göğüs implantı

Yapay damar

Stent

• Kalp Kalp pili, yapay kalp kapakçığı

• Akciğer Oksijenatör makinası
• Göz Kontak lens
Kemik implantı
• Kemik Kemik plakaları, vidalar
• Böbrek Diyaliz makinası
• İdrar kesesi Kateter
• Damar Yapay damar
• Yüz-çene Çene-yüz implantları
Biyomalzemenin kullanım amaçları
Problem ve amaç Örnekler

•Zarar görmüş/hastalıklı bölgenin değişimi Yapay kalça eklemi, diyaliz

makinası, yapay damar
•İyileşmeye yardımcı Ameliyat ipliği, kemik
plakaları, vidalar(kemik/diş)
•Fonksiyonun iyileştirilmesi Kalp pili, kontak lens, ilaç
salım pompaları
•Fonksiyonel anormalitenin düzeltilmesi Omurgada kullanılan
çubuklar
•Kozmetik problemlerin düzeltilmesi Plastik cerrahi, yüz/çene
operasyonları, yapay deri
•Teşhis Problar, biyosensörler

•Tedaviye yardım Kateterler

Dünya çapında kullanılan yıllık medikal malzeme sayısı oldukça fazladır.

http://www.uweb.engr.washington.edu/research/tutorials/introbiomat.html
 Dünya Pazarında Medikal Ürünlerin Yeri

IVD: In vitro tanı

https://www.fortunebusinessinsights.com/industry-reports/medical-devices-market-100085
 Biyomalzeme Pazarındaki Artışa Etki Eden Faktörler

Gelişen Teknoloji Yaşlanan nüfus

Toplumun artan beklentileri Pazarlama Çalışmaları

MM 101 OREN, EE October 2, 2019

• Biyomalzeme kullanımında kişinin sağlığı iyileştirilirken canlı doku ve
organların işleyişi korunmalıdır. Bu yüzden, biyomalzeme geliştirilirken,
biyolojik sistem, biyomalzeme ve bunların vücut ortamında etkileşimi
üzerinde durulmalıdır.

• Bir Biyomalzemenin Başarısı

Malzemenin özellikleri ve biyouyumluluğu
Hastanın sağlık durumu (yaşı, metabolik, immünolojik durumu)
Genelde biyomalzeme olarak kullanılan bir malzemeden;

• Yerini aldığı dokunun mekanik özelliklerine yakın olması (esneklik,

hafiflik mukavemet, aşınma direnci, mekanik bütünlük ve
uyumluluk)

• Kimyasal tepkimeye duyarsız-inert olması (iltihaplanma, kangren

(doku ölümü), pıhtılaşma, enfeksiyon, korozyon, hücre
zehirlenmesi gibi olumsuz etkiler doğurmaması), biyolojik bütünlük
ve uyum sağlaması

• Ekonomik, uygulanabilir ve üretilebilir olması (hammadde temini,

cerrahi olarak tatbik edilebilirlik, uygulanabilirlik, tasarım,
şekillendirilebilirlik, onarılabilirlik ve diğer şartlar) gibi temel
özellikler beklenmektedir.
Dokuların biyomalzemelere verdikleri tepkiler

• Biyomalzemeler vücuda yerleştirildiklerinde doku ile tepkimeye girerler.

Bunlar toksik veya toksik olmayan tepkimeler olmak üzere ikiye ayrılır.

• Eğer verilen tepkime toksik ise canlı dokunun o malzemeyi kabul

etmediği ve çevre dokuların ölümünün gerçekleştiği anlamına
gelmektedir. Eğer verilen tepki toksik değil ise biyomalzemeler biyoaktif
ya da biyoinert olarak değerlendirilmektedir.

• Malzeme biyoinert ise bu durumda implant malzemesi üzerinde farklı

kalınlıkta fiberimsi doku oluşmaktadır.

• Biyoaktif olması durumda ise malzeme ile dokunun arasında güçlü bir
bağ oluşur.

• Bir diğer olasılık ise malzemenin “resorbable” yani emilebilir olması

durumudur ve malzeme çevre dokular tarafından emilerek onların
yerine geçmektedir.
Dokuların yabancı malzemelere verdikleri tepkiler Tablo’da özetlenmiştir.
Biyomalzemelerin insan vücudunda kullanılması durumunda oluşabilecek
temel sorunlar ve sınırlamalar;

Pıhtılaşma,
Korozyon,
Kireçlenme,
İltihaplanma,
Hücre zehirlenmesi,
Kan ile uyuşmazlık,
Mekanik özelliklerde kısıtlar (esneklik, hafiflik, dayanım, yorulma, ömür),
Ekonomiklik,
Hammadde sıkıntısı,
Cerrahi olarak tatbik edilebilirlik, uygulanabilirlik,
Tasarım, şekillendirilebilirlik, üretim,
Onarılabilirlik, onarım koşulları vs.dir.
Biyomalzemelerin Özellikleri

• biyouyumlu olmalı
• toksik olmamalı
• alerjik olmamalı
• kanserojen
olmamalı
• kullanım ömrü uzun olmalı
• kullanım ömrü boyunca fonksiyonel kalmalı
• fiziksel özelliklerini korumalı
• steril edilebilir
olmalı
Malzemelerin karakterizasyonunda kullanılan parametreler;

• Mekanik özellikler(stress/strain davranışı, viskoelastiklik)

• Termal özellikler (erime / donma noktası, termal iletkenlik)
• Yüzey özellikleri ve adezyon
• Elektriksel özellikler
• Optik özellikler
• Yoğunluk ve porözite
• Akustik ve ultrasonik özellikler
• Diffüzyon özellikleri
 Biyomalzemenin Başarısında Malzemeye Bağlı Özellikler
Biyouyumluluk biyomalzemenin en önemli özelliği olup, vücut ile uyuşabilirlik
olarak da tanımlanır Bu tanıma göre biyomalzemeler kendilerini çevreleyen
dokuların normal değişimlerine engel olmayan ve dokuda istenmeyen
tepkiler oluşturmayan malzemelerdir

Her malzeme için beklenen biyouyumluluk süresi farklı olabilir

Hemodializ membranı için 3 saat, diz protezi için yaşam boyu gibi
Biyomalzeme Hazırlanmasında Kullanılan Malzeme Türleri

Polimer

Metaller BİYOMALZEMELER Seramikler

Kompozit
 Kullanılan Malzemelerin Karşılaştırılması
Malzeme Avantajlar Dezavantajlar Örnekler
Polimerler
Nylon Esnek Güçlü değil Ameliyat ipliği
Silikon Fabrikasyonu Zamanla deformasyon Kan torbaları
Teflon kolay Bozunma olabilir. Kalça kemiği oyuğu
Dacron İstenmeyen toksik ürünler ilaç taşıycılar
(monomer) salabilir.
Metaller Biyouyumlukları düşük
Titanyum
Güçlü, sert, Kalça, eklem protezleri,
Dokulara göre çok sert
Paslanmaz Çelik Eğilebilir Korozyona uğrayabilir Kemik plakalar, vidalar, diş
Co-Cr alaşımları Ağırdır kökü malzemeleri
Altın Alerjik reaksiyonlar
Metal iyon salımı
Seramikler
Aluminyum oksit Çok biyouyumlu Kırılgan Diş, kalça kemiği oyuğu
Karbon İnert, aktif Yapımı zor
Hidroksiapatit Baskıya dayanıklı
Korozyona Esnek değil
dayanıklı
Kompozitler Kalça, eklem protezleri, kalp
Karbon-karbon Güçlü Yapımı zor kapakçıkları
Polimer-seramik
• Polimer, metal, seramik ve kompozitler sentetik malzemelerdir.
Doğal kaynaklardan yararlanarak da biyomalzeme hazırlanabilir.
• Doğal kaynaklı malzemeler biyopolimerler olarak da adlandırılarlar

• Her malzemenin kendine özgü uygulanabilme alanı vardır. Örneğin

polimerler çok değişik biçimlerde (lif, jel, boncuk, nanopartikül)
hazırlanabilmeleri nedeniyle biyomalzeme olarak kullanım alanına sahiptir.
• Biyomalzeme bilimi, farklı akademik altyapılarda kişileri biraraya
getirir. Biyomalzemenin geliştirilmesi ve uygulanmasında kesişen
disiplinlerden bazıları;
Biyomalzemelerde Etik ve Diğer Sorunlar

• Hayvanların kullanımı haklı gösterilebilir mi? Özellikle deney iyi

dizayn edilmiş mi ve elde edilen veriler bir canlının yaşamını kurban
etmeye ya da acı çekmesini haklı gösterebilecek kadar önemli mi?
• İnsanların kullanıldığı araştırmalarda risk nasıl minimize edilmeli ve
makul bir risk/fayda oranı nasıl önerilmeli?
• Hastanın ihtiyaçları ile şirketin finansal amaçları nasıl bir denge
oluşturacak?
• Devletin, biyomalzeme biliminin bu cevaplandırılamayan sorulara
cevap verebilecek ve uygun/gerekli testleri gerçekleştirebilecek
bilgiye sahip düzenleme kurumları var mı?
 Düzenleme
• Düzgün test edilmemiş malzemelerin piyasaya sürülmesini önlemek ve
sözkonusu ürünü üretme yeterliliğine sahip olmadan üretim yapan firmaları
ayıklamak için ABD kompleks bir düzenleme sistemi kurmuştur: FDA, Food
and Drug Administration.

• International Standard Organization (ISO) ise bütün dünya için belirli

standartlar ortaya koymuştur.

• Bir malzemenin bu standandartlara uygun olarak biyolojik ve klinik testinin

maliyeti çok çok yüksektir. Bu da hastaya ulaşmasını çok zorlaştırır.

• Bu konuda, hükümet, endüstri, etik kurul ve temel bilimciler biraraya

gelmelidirler.
 Bazı Önemli Biyomalzeme Dernekleri;

• American Society for Artificial Internal Organs (ASAIO), 1954 ’de kuruldu;

• Society For Biomaterials USA, 1975 ’de kuruldu;

• The European Society for Biomaterials, 1975 ’de kuruldu;
• The Canadian Society For Biomaterials;
• The Japanese Society of Biomaterials;
• The Controlled Release Society, 1978 ’de kuruldu;
• Biyomalzeme ve Doku Mühendisliği Derneği, 2008 ’de kuruldu.
• Biyomedtek, Biyomedikal Malzeme ve Teknoloji Derneği, 2006’da
kuruldu.
Örnekler
 Sert Doku Onarımı

“Eklem protezleri”

Titanyum, Paslanmaz çelik, seramikler ve

kompozitler
ABD ‘de 200 000 den fazla hastada kalça
eklemleri değiştirilmektedir.
Sert Doku Onarımı
Diz implantları
Polimer, seramik malzemeler
kullanılır

wear

UHMWPE

http://tc.engr.wisc.edu/UER/uer01/author1/content.html
Sert Doku Onarımı
Ortopedide kullanılan çivi, vida, plakalar
Polimerik, metalik, seramik malzemeler kullanılır
Yumuşak Doku Onarımı
Ameliyat İplikleri- “Sutures”
Polimerik malzemeler kullanılır

PGA, Vicryl®
Plain catgut
Nylon

poliglikolik asit (PGA), polilaktik asit

(PLA) ve polikaprolakton (PCL)
ve poli(p-dioksanon)
Yumuşak Doku Onarımı

Zımba-“Staples”
•Paslanmaz çelik
•Ti-Ni alaşımı
Kemik kırıkları, barsak
ameliyatları

Cerrahi Bantlar- “Surgical Tapes”

mikroporöz
tape, PE tape, silk
tape, anti-water tape
and zinc oxide tape.

Metal, seramik, polimer bazlı malzemeler kullanılır

Yumuşak Doku Onarımı
Doku yapıştırıcıları-“Tissue Adhesives”

• Yara kapatılmasında, dikiş yerine ya da dikiş ile birlikte kullanılır

• Yapıştırıcı su ya da su içeren maddeler/doku ile karşılaşıncaya kadar sıvıdır, daha
sonra esnek bir film oluşturur, bu film alttaki tabakaya bağlanır.
• Mikrobiyal geçişi engeller.
• Alkil siyanoakrilatlar, fibrin glue, thrombin glue

• Hassas dokularda tercih edilir: Pankreas, karaciğer, böbrek, akciğer

Nexaband ®,
Octyldent ®, Vetglua ®, Permabond ®
 Yumuşak Doku Onarımı
Yara örtü malzemeleri ve yapay deri- “Wound dressing”
• Geçici (temporary) olarak yara üzerini örterler ve yara iyileşmesi için uygun
ortam yaratırlar
• Vücuda bu açıklıktan mikroorganizma girmesini önlerler.
• Açık yaradan su kaybı (dolayısıyla enerji kaybını) önlerler.
Yapay deri

7days 1 month 7 month 39 month

Kan İle Direk Temas Eden Biyomalzemeler
Uzun süreli implantlar
Yapay kalp
Kan İle Direk Temas Eden Biyomalzemeler
Uzun süreli implantlar
Kalp pili: Cardiac pacemaker

• SA düğümden his demeti yoluyla AV düğüme

elektrik sinyallerinin iletiminde problem
olduğunda kullanılırlar.
• Bir uyarıcıya bağlı iki iletken elektroddan
oluşurlar.
• Elektrotlar kauçuk ile yalıtılmışlardır ama uçları
metalden yapılmıştır.
Kan İle Direk Temas Eden Biyomalzemeler
Uzun süreli implantlar
Vascular Graft
Vasküler implantlar
•Damarsal bozukluklarda kullanılırlar.
•Nylon, PTFE, PE, PAN.

Kalp kapakçıkları
•PE, silikon rubber, Ti, Co-Cr alaşımı, pirolitik karbon kaplı grafit, PP gibi
dayanıklı malzemeler kullanılır.
•Domuz kalp kapakçığı da zenograft olarak kullanılabilir.
Kan İle Direk Temas Eden Biyomalzemeler
Kalp kapakçıkları
Kan İle Direk Temas Eden Biyomalzemeler
Uzun süreli implantlar

Stent

STENTS
Stainless steel, 316L
Cobalt chromium alloy
Kan İle Direk Temas Eden Biyomalzemeler
Balon Balon kateter
Nylon dan yapılabilir
Kısa Süreli Ekstrakorporal Cihazlar

Kalp-Akciğer Makinaları- Heart and Lung Assist Devices

Kan pompası ve oksijenatörden oluşur
 Kısa Süreli Ekstrakorporal Cihazlar

Yapay Böbrek

Toksik maddeleri
kandan uzaklaştırır

Hemodiyaliz
Dialyzer Anti-Coagulation Blood Pump

Blood to Hemodiyalizde kullanılan

Fresh Patient membranlar
Dialysate
Sellüloz türevi: Cellophane ve
Blood from polisiloksan
Used
Patient
Dialysate Ticariler: Cuprophone, Visking
 Diş İmplantları
• Diş implantı. Eksik olan dişlerin fonksiyon ve estetiğini yeniden sağlamak
amacıyla çene kemiğine yerleştirilen ve uygun malzemeden yapılan yapay
diş kökleridir.
• Diş implantlarının en yaygın kullanımı titanyum implantlarıdır. ABD ‘de
300.000 kişi implant kullanılmaktadır.
 Göz İmplantları
SERT LENSLER

PMMA
Silikon
t-bütil-stiren
Floropolimer

YUMUŞAK LENSLER

-Hidrojel Materyaller ; Polimer iskeleti içine su çeken polimerlerdir.

-PHEMA
53