Professional Documents
Culture Documents
Tóm tắt luận án PDF
Tóm tắt luận án PDF
Lê Cao Thắng
Hà Nội - 2013
2
Công trình được hoàn thành tại:
Phản biện 1: PGS.TS Lê Quý Đức, Học viện Chính trị - Hành chính QG HCM
Phản biện 2: PGS.TS Phạm Thu Yến, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Phản biện 3: TS Nguyễn Thị Việt Hương, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sĩ cấp Viện, tại Viện Văn
hóa Nghệ thuật Việt Nam – 32 Hào Nam, Ô Chợ Dừa, Đống Đa, Hà Nội.
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁ TRỊ
VÀ GIÁ TRỊ VĂN HOÁ TRUYỀN THỐNG CỦA DÂN TỘC
Chương 2
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA
TRUYỀN THỐNG CHO SINH VIÊN HIỆN NAY
2.1. Các nhân tố tác động đến việc giáo dục giá trị văn hoá truyền thống
cho sinh viên hiện nay
2.1.1. Tác động của nhân tố kinh tế - xã hội
Về tác động tích cực: Kinh tế thị trường tạo nên sự năng động trong toàn xã hội
và nâng lên đáng kể đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Nhiều sinh viên
11
vượt khó vươn lên trong học tập, sẵn sàng tham gia phong trào thanh niên tình
nguyện, mùa hè xanh, tuổi trẻ lập nghiệp... chính là nhờ họ đã có một lý tưởng sống
đúng đắn, cao đẹp. Lý tưởng sống đó không phải tự nhiên mà hình thành, nó được rèn
luyện, tu dưỡng, giáo dục mà nên.
Về tác động tiêu cực: Kinh tế phát triển kéo theo tình trạng phân hoá giàu
nghèo ngày càng tăng. Chủ nghĩa cá nhân, lối sống thực dụng đến ích kỷ, tình trạng tha
hoá về đạo đức lối sống... tăng lên. Đặc biệt là tệ nạn tham nhũng tiêu cực phát triển
thành một trong bốn nguy cơ của đất nước. Tất cả các hiện tượng đó tác động xấu đến
sinh viên, làm méo mó nhận thức, tâm lý, tình cảm của họ.
2.1.2. Tác động của nhân tố giáo dục – đào tạo
Trong những năm vừa qua, nhờ có sự đầu tư ngày càng tăng của Nhà nước mà
các trường đại học, cao đẳng không ngừng được củng cố. Các trường đã có cơ sở vật
chất khá khang trang, nhiều trường đã được hiện đại hoá từng bước. Nhờ đó mà sinh
viên có điều kiện học tập tốt hơn. Với nội dung chương trình không ngừng được hiện
đại hoá cùng với quá trình đổi mới đổi mới phương pháp giảng dạy, sinh viên tiếp nhận
được những tri thức toàn diện, hiện đại, tăng cường được tính tích cực, tự đào tạo của
mình.
Bên cạnh những thành tựu đóng góp tích cực, nền giáo dục và đào tạo nước
nhà cũng còn nhiều bất cập yếu kém, trước hết là những lệch lạc, chưa thống nhất
trong nhận thức về giáo dục - đào tạo. Trong khi hầu hết mọi người, kể cả những
người không làm công tác quản lý vẫn kêu rằng sinh viên bị tha hoá, xuống cấp về
đạo đức, lối sống nhưng khi chi phí cho giáo dục chính trị tư tưởng, văn hoá, thể chất
họ lại đắn đo, thậm chí lại coi là chi phí cho các hoạt động bề nổi - phong trào, không
thật cần thiết, không có lãi.
Điều kiện cơ sở vật chất của các trường đại học, cao đẳng còn yếu kém cùng
với những bất cập trong nhận thức, hoạt động của các cơ quan giáo dục, đội ngũ cán
bộ, giáo viên... là nguyên nhân cơ bản của tình trạng yếu kém lối sống của một bộ
phận sinh viên hiện nay.
3.1.3. Tác động của xu thế toàn cầu hóa, hội nhập giao lưu quốc tế
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, vấn đề mở rộng giao lưu
văn hóa - giáo dục với các nước, tiếp thu những yếu tố tiến bộ của các thành tựu giáo
dục nhân loại trở thành vấn đề quan trọng để phát triển nền giáo dục nước nhà. Hội nhập
tạo điều kiện cho sinh viên tiếp thu văn minh của nhân loại, học tập và ứng dụng
những tiến bộ khoa học và công nghệ trên thế giới, trở nên tự tin hơn với một tầm
nhìn xa hơn hướng ra thế giới. Song, hội nhập cũng làm nảy sinh nhiều tiêu cực và tệ
nạn xã hội. Một bộ phận sinh viên đang bị ảnh hưởng bởi lối sống ngoại lai, buông
thả, quay lưng với những giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc. Cuộc sống dư giả
về vật chất khiến một bộ phận của giới trẻ chấp nhận lối sống hưởng thụ, ích kỉ, đặt
cái riêng trên cái chung, đặt lợi ích cá nhân trước lợi ích tập thể, chối bỏ trách nhiệm
với cộng đồng, sống không có lý tưởng và mơ ước.
12
Giáo dục giá trị văn hoá truyền thống phải có nhiệm vụ hướng sinh viên chọn
lọc các yếu tố hiện đại và truyền thống, hoà nhập với các nền văn hoá khác nhưng
không bị hoà tan vào trong đó - không tự đánh mất bản sắc văn hoá của dân tộc mình.
2.2. Thực trạng hoạt động giáo dục giá trị văn hoá truyền thống cho sinh
viên
Trong thời gian qua, công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh
viên đã được các cấp, các ngành và xã hội quan tâm và đã thu được những thành quả
quan trọng. Chúng ta có thể nhận thấy sự tham gia của các chủ thể lãnh đạo và quản
lý giáo dục, các trường đại học, các tổ chức Đoàn, Hội, các gia đình và bản thân sinh
viên trong các trường đại học.
2.2.1. Định hướng giáo dục giá trị văn hóa truyền thống của Đảng và Nhà
nước
Trong hơn 25 năm tiến hành công cuộc đổi mới (từ năm 1986 đến nay), công
tác chăm lo bồi dưỡng con người mới, đào tạo đội ngũ kế tục sự nghiệp cách mạng đã
được Đảng và Nhà nước ta chú trọng quan tâm.
Các Nghị quyết Trung ương 2 (Khóa VIII) về định hướng phát triển giáo dục
và đào tạo và khoa học công nghệ trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH; Nghị quyết
Trung ương 5 (Khoá VIII) về “Xây dựng và phát triển văn hoá Việt Nam tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc”, Nghị quyết Trung ương Bảy (Khoá X) về công tác thanh
niên đã khẳng định phải chăm lo bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, giáo dục truyền
thống dân tộc cho thế hệ trẻ.
Mặc dù đất nước còn nhiều khó khăn, nhưng Đảng và Nhà nước đã cố gắng
dành tâm sức và nguồn lực từ ngân sách nhà nước và đã có sự gia tăng ổn định (năm
1998 tỷ trọng đầu tư từ ngân sách nhà nước cho giáo dục là 13,6% thì đến năm 2012
tỷ trọng đầu tư cho giáo dục từ ngân sách nhà nước là trên 20%).
Trong nhiều năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đẩy mạnh việc hướng dẫn tổ
chức “Tuần sinh hoạt công dân - sinh viên” đầu khoá, cuối khoá và đầu năm học
trong các trường đại học, cao đẳng. Phối hợp với các bộ, ban, ngành, địa phương tổ
chức các hoạt động giáo dục truyền thống dân tộc cho sinh viên như: Trung ương
Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Đài
Tiếng nói Việt Nam, Đài truyền hình Việt Nam, Bộ Công an, Bộ Tài chính, Bộ Nội
vụ, Bộ Lao động Thương binh và xã hội. Các biện pháp và hoạt động của Bộ Giáo
dục và Đào tạo đã có tác dụng chỉ đạo và định hướng cho công tác giáo dục đào tạo
nói chung và công tác giáo dục truyền thống dân tộc cho sinh viên các trường đại học
nói riêng.
2.2.2. Hoạt động giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên của các
trường Đại học
2.2.2.1. Hoạt động giảng dạy
Một là, về đội ngũ cán bộ giảng dạy
Về cơ bản, đội ngũ cán bộ giảng dạy vững vàng về chuyên môn, có khả năng
đáp ứng được với nhiệm vụ giáo dục sinh viên hiện nay và đảm bảo tính kế tục, ổn
13
định. Bên cạnh đội ngũ giáo viên có kinh nghiệm, những nhà khoa học đầu đàn, có cả
những lớp giảng viên trẻ.
Hai là, về chương trình, nội dung đào tạo
Công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên ở các trường đại
học, cao đẳng những năm gần đấy đã có bước chuyển biến mới và đạt hiệu quả đáng
khích lệ. Các giá trị như: yêu nước, đoàn kết cộng đồng, ý chí độc lập tự cường, nhân
ái khoan dung, cần cù sáng tạo, anh hùng dũng cảm,... được bao chứa trong nhiều
môn học. Ngoài các môn khoa học Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh còn có các
môn như: tiếng Việt, Lịch sử, Văn học, Cơ sở văn hóa Việt Nam, Địa lý.... Trong
chương trình và kế hoạch dạy học ở một số ngành đã được thiết kế các môn học
nhằm bồi dưỡng tinh thần yêu quê hương đất nước, lòng tự hào dân tộc cho sinh viên.
Ba là, về phương pháp giảng dạy và đánh giá kết quả học tập của sinh viên
Thời gian qua, các trường đại học trên địa bàn Hà Nội đã tích cực tiến hành đổi
mới phương pháp giáo dục một cách khá hiệu quả, đạt chất lượng cao. Nhiều trường
đại học đã từng bước chuyển từ truyền đạt tri thức thụ động “thầy giảng, trò ghi” sang
phương pháp giảng dạy tích cực “thầy hướng dẫn học, trò chủ động tư duy”. Đa số
giảng viên tăng cường các hình thức đối thoại, phát huy tính độc lập suy nghĩ của
sinh viên.
Kiểm tra, đánh giá là thước đo hiệu quả giảng dạy và học tập trong Nhà
trường. Nhiều trường đã có cải tiến khâu đánh giá kết quả học tập của sinh viên như:
kết hợp thi trắc nghiệm khách quan với thi tự luận; tăng cường thi vấn đáp trực tiếp;
khuyến khích viết tiểu luận, đổi mới cách đánh giá chất lượng tiểu luận, luận văn…
Sau mỗi kỳ thi, các trường còn có cơ chế khen thưởng, tuyên dương những sinh viên, tập
thể lớp có thành tích cao trong học tập, rèn luyện. Nhờ vậy, đã khuyến khích tinh thần
học tập, tạo hứng thú cho sinh viên qua mỗi kì thi.
2.2.2.2. Hoạt động lãnh đạo quản lý của Đảng uỷ, Ban Giám hiệu và các bộ
phận chức năng trong các nhà trường
Một là, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, các quy định của nhà
trường về công tác sinh viên.
Hai là, tổ chức thực hiện công tác sinh viên đáp ứng yêu cầu đào tạo theo hệ
thống tín chỉ.
Ba là, đổi mới hình thức, phương pháp công tác học sinh, sinh viên, tạo điều
kiện để học sinh, sinh viên học tập và rèn luyện tốt.
Bốn là, kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho
đội ngũ cán bộ làm công tác sinh viên.
Tuy nhiên, công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên trong
nhà trường chưa được quan tâm thích đáng. Cơ sở vật chất, kinh phí đầu tư không đủ,
thiếu phòng học nên học sinh phải học tạm bợ, nhiều trường phải học ba ca.
Bên cạnh một số trường đại học, Đảng uỷ có nghị quyết về công tác thanh niên,
công tác chính trị tư tưởng, giáo dục truyền thống dân tộc cho sinh viên, có sự đầu tư chỉ
đạo của Ban giám hiệu và các bộ phận chức năng khác, còn lại vẫn còn nhiều trường,
14
công tác giáo dục chính trị tư tưởng, giáo dục truyền thống dân tộc cho sinh viên chưa
được quan tâm, đầu tư đúng mức. Ở một số trường, công tác giáo dục chính trị tư tưởng,
giảng dạy các môn học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, khoa học xã hội và nhân
văn chưa được coi trọng. Do vậy ảnh hưởng xấu tới chất lượng, hiệu quả giáo dục đào
tạo và công tác xây giáo dục truyền thống dân tộc cho sinh viên.
2.2.2.3. Hoạt động của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội sinh
viên
Trong những năm qua, Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên các trường Đại học trên
địa bàn Hà Nội đã tăng cường giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho thanh niên
sinh viên thông qua các hoạt động tuyên truyền, giáo dục, tạo môi trường, hỗ trợ, đồng
hành cùng thanh niên sinh viên học tập tốt, rèn luyện tốt và đạt được những chuyển
biến tích cực trên tất cả các phương diện: nội dung, biện pháp, hình thức, hiệu quả... đã
góp phần quan trọng giáo dục, định hướng để đa số thanh niên sinh viên có phẩm chất
chính trị, phẩm chất đạo đức tốt, có lối sống lành mạnh; có ý thức học tập và kiến thức
tốt…
Tuy nhiên, hiệu quả công tác giáo dục, định hướng giá trị của Đoàn, Hội chưa
cao. Đoàn, Hội chưa tận dụng hết các cơ hội, chưa phát huy hết sức mạnh của các lực
lượng xã hội và các nguồn lực trong công tác giáo dục, định hướng giá trị cho thanh
niên sinh viên. Phương thức giáo dục, định hướng giá trị của Đoàn, Hội chậm đổi mới,
chưa đáp ứng nhu cầu, tâm lý của thanh niên sinh viên. Hoạt động chăm lo lợi ích cho
thanh niên sinh viên còn chưa tương xứng với tiềm năng của tổ chức Đoàn, Hội; việc tổng
kết lý luận về công tác giáo dục, định hướng giá trị, về mô hình định hướng giá trị cho
thanh niên sinh viên của Đoàn, Hội chưa theo kịp sự vận động, biến đổi không ngừng của
xã hội thời kỳ toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế.
2.2.3. Gia đình với việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên
Nhiều gia đình quan tâm đến giáo dục giá trị văn hóa cho sinh viên thông qua
truyền thống văn hoá của gia đình, dòng họ. Bởi lẽ, sự hình thành những giá trị văn
hoá của nhân cách con người phải bắt đầu từ tuổi ấu thơ đến lúc trưởng thành. Chính
từ những nét đẹp của môi trường văn hoá gia đình đã hình thành những tình cảm yêu
thương trong quan hệ gia đình. Bên cạnh việc giáo dục truyền thống văn hoá trong
gia đình cho thế hệ trẻ, các gia đình cũng đã quan tâm đến giáo dục truyền thống dân
tộc cho con cái mình qua phương tiện nghe nhìn như: các băng nhạc, băng hình, sinh
nhật… góp phần quan trọng tác động đến tình cảm, tư tưởng nhằm hình thành và phát
triển lối sống lành mạnh, lối sống đẹp cho thế hệ trẻ. Các gia đình đều mong muốn
con em mình phát triển toàn diện về mọi mặt, xứng đáng là con ngoan, trò giỏi và sẽ
trở thành những người có ích cho xã hội mai sau.
Tuy nhiên, việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống trong gia đình vẫn còn
những hạn chế. Không ít gia đình, do cha mẹ mải lo kiếm tiền đã thả lỏng con cái, các
băng nhạc, băng hình, phim ảnh, máy tính nối mạng Internet… không kiểm soát được
đã dẫn tới tình trạng các em ở độ tuổi trưởng thành, nhất là giai đoạn bước vào môi
15
trường sinh viên có thể tự do tìm những sản phẩm phản văn hoá, xô bồ, thiếu chọn
lọc và vô tình đã đánh mất tư cách đạo đức nhân cách của mình.
Chính vì buông lỏng, thiếu kiểm soát, thiếu trách nhiệm của một số gia đình đã
khiến không ít bạn trẻ xa rời các giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống. Quan niệm
rằng chỉ cần lo cho con cái ăn học, có đời sống vật chất đẩy đủ còn việc giáo dục là
do nhà trường và xã hội đã trở nên phổ biến ở không ít các gia đình hiện nay. Đây
thực sự là một trở ngại lớn cho công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống.
2.3. Về ý thức, thái độ của sinh viên trong việc kế thừa và phát huy giá trị
văn hoá truyền thống của dân tộc
2.3.1. Những ưu điểm của sinh viên trong việc kế thừa và phát huy giá trị
văn hoá truyền thống dân tộc.
2.3.1.1. Luôn tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, tin tưởng vào sự nghiệp đổi
mới đất nước.
2.3.1.2. Năng động, sáng tạo, có chí tiến thủ, kiên trì vượt khó, vươn lên trong
học tập và cuộc sống.
2.3.1.3. Có ý thức giữ gìn và phát huy truyền thống nhân ái, khoan dung của ông
cha.
2.3.2. Những hạn chế, yếu kém của sinh viên trong việc kế thừa và phát huy
giá trị văn hoá truyền thống dân tộc.
2.3.2.1. Một bộ phận sinh viên thiếu ý thức chính trị, thiếu niềm tin vào lý
tưởng của Đảng, thờ ơ với những sự kiện chính trị, xã hội của đất nước và ít quan tâm
đến các hoạt động chung.
2.3.2.2. Một bộ phận sinh viên có thái độ và động cơ học tập chưa đúng đắn,
chưa tích cực học tập, rèn luyện, ý chí phấn đấu chưa cao.
2.3.2.3. Một bộ phận sinh viên có biểu hiện suy thoái tư tưởng, đạo đức và lối
sống, xa rời các giá trị đạo đức truyền thống, văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
Nguyên nhân khách quan
- Do tác động từ những mặt trái của cơ chế thị trường.
- Những thách thức của toàn cầu hoá đến tư tưởng, văn hoá và lối sống của
thanh niên sinh viên.
- Âm mưu thực hiện “diễn biến hoà bình” của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực
thù địch chống phá CNXH.
Nguyên nhân chủ quan
Trong quá trình xây dựng đất nước, Đảng và Nhà nước tập trung sức vào phát
triển kinh tế, chưa thật tập trung phát triển văn hoá trên cơ sở kế thừa và phát huy các
giá trị truyền thống dân tộc, chưa đặt đúng vị trí và tầm quan trọng của công tác giáo
dục truyền thống dân tộc cho thế hệ trẻ nói chung, thanh niên sinh viên nói riêng
tương xứng với yêu cầu của sự nghiệp đổi mới.
Các chủ thể giáo dục chưa đặt hết tâm huyết của mình đối với việc gìn giữ và
phát huy các giá trị truyền thống dân tộc trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới. Một số
cán bộ, ở một số trường đã vi phạm kỷ cương phép nước và truyền thống đạo lý nghề
16
dạy học làm ảnh hưởng đến công tác giáo dục chính trị tư tưởng, giáo dục truyền
thống dân tộc cho sinh viên.
Một số sinh viên có suy nghĩ nông cạn, thái độ tự mãn, ích kỷ, hẹp hòi và ỷ lại vào
người khác. Khi gặp khó khăn, thất bại trong cuộc đời, một số tỏ ra bi quan, chán nản và
phản ứng lại xã hội bằng cách quay lưng với tất cả, coi thường các giá trị truyền thống
dân tộc. Đó là một thực tế khiến cho công tác giáo dục truyền thống dân tộc trong các
trường đại học gặp nhiều khó khăn, trở ngại.
Tiểu kết
Trong những năm qua, các chủ thể đã phát huy vai trò của mình, hướng vào
nhiệm vụ quan trọng nhất là giáo dục, rèn luyện sinh viên phát triển toàn diện, có đạo
đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập
dân tộc và CNXH hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của
công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh những thành tựu,
những ưu điểm công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên vẫn còn
những hạn chế, bất cập.
Chương 3
PHƯƠNG HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT
ĐỘNG GIÁO DỤC GIÁ TRỊ VĂN HOÁ TRUYỀN THỐNG CHO SINH VIÊN
HIỆN NAY
3.1. Dự báo sự phát triển giáo dục đại học và tình hình sinh viên trong
thời gian tới
3.1.1. Dự báo sự phát triển của giáo dục đại học
Sự nghiệp giáo dục tiếp tục phát triển, mở rộng về quy mô và nâng cao chất
lượng; hướng tới xã hội học tập. Chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2020 đã xác
định những mục tiêu chung về phát triển giáo dục cả về quy mô và chất lượng, đồng
thời cũng xác định những mục tiêu như: Hoàn chỉnh mạng lưới các cơ sở giáo dục đại
học trên phạm vi toàn quốc, có sự phân tầng về chức năng, nhiệm vụ đào tạo, bảo
đảm hợp lý cơ cấu trình độ, cơ cấu ngành nghề, cơ cấu vùng miền, phù hợp với chủ
trương xã hội hoá giáo dục và quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của cả
nước và của các địa phương; Mở rộng quy mô đào tạo, đạt tỷ lệ 450 sinh viên/1 vạn
dân vào năm 2020; Xây dựng đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục đại học
đủ về số lượng, có phẩm chất đạo đức và lương tâm nghề nghiệp, có trình độ chuyên
môn cao, phong cách giảng dạy và quản lý tiên tiến, đến năm 2020 có ít nhất 60%
giảng viên đạt trình độ thạc sĩ và 35% đạt trình độ tiến sĩ.
Tuy nhiên, yêu cầu cao của công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế
là thách thức không nhỏ đối với khả năng thực tế của sinh viên nước ta. Điều kiện
giảng dạy, học tập còn khó khăn, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển của sinh
viên dẫn đến chất lượng giáo dục đại học còn hạn chế. Hàng vạn cựu sinh viên ra
17
trường chưa có việc làm hoặc làm không đúng chuyên môn sẽ tiếp tục tác động đến
tình hình học tập của sinh viên.
3.1.2. Dự báo tình hình sinh viên
Số lượng sinh viên sẽ tiếp tục tăng do nhu cầu học tập cao và đa dạng hóa các
loại hình đào tạo. Cơ cấu xã hội, cơ cấu ngành nghề của sinh viên tiếp tục thay đổi
theo hướng tỷ lệ sinh viên xuất thân từ nông thôn và các vùng miền núi, vùng sâu,
vùng xa sẽ tăng cao hơn; Tinh thần, thái độ học tập của sinh viên sẽ cao hơn và ngày
càng có nhiều sinh viên tham gia nghiên cứu khoa học, các hoạt động sáng tạo. Sinh
viên sẽ chủ động và tích cực học thêm ngoại ngữ, tin học, cũng như các môn bổ trợ
hoặc văn bằng khác; Nhận thức chính trị và tính tích cực chính trị - xã hội của sinh
viên được tiếp tục nâng cao và thể hiện rõ hơn.
Bên cạnh số đông sinh viên sống có lý tưởng, hoài bão, vẫn sẽ còn một bộ
phận không nhỏ thanh niên sinh viên sống thực dụng, đề cao giá trị vật chất, ít quan
tâm đến tập thể và cộng đồng; bản lĩnh chính trị, niềm tin dễ bị lung lay, dao động và
không tự giải đáp được về tư tưởng trước những khó khăn của đất nước cũng như
những thay đổi diễn ra mạnh mẽ trên thế giới. Những yếu kém trong quản lý xã hội,
trong việc ngăn chặn các tác động của tiêu cực, tội phạm, tệ nạn xã hội nếu không kịp
khắc phục sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến định hướng và sự lựa chọn tương lai của
thanh niên sinh viên.
3.2. Phương hướng đẩy mạnh giáo dục giá trị văn hoá truyền thống cho
sinh viên
Một là, quán triệt sâu sắc quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và
Nhà nước về phát triển giáo dục và giáo dục đại học
Đổi mới giáo dục bao hàm đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp
giáo dục. Luật Giáo dục 2012 của nước ta yêu cầu, về phương pháp phải lấy sinh viên
làm trung tâm, phát huy tính tích cực, tự giác, sáng tạo của người học. Công tác sinh
viên muốn đạt được kết quả tốt cũng phải quán triệt quan điểm chỉ đạo này đồng thời
phải chăm lo lợi ích và nhu cầu chính đáng của sinh viên. Quán triệt quan điểm giáo
dục toàn diện và đổi mới giáo dục của Đảng và Nhà nước là một yâu cầu vừa cấp
bách vừa lâu dài và là nhiệm vụ đòi hỏi sự sáng tạo, sự đổi mới của các các trường
đại học, cao đẳng hiện nay.
Hai là, kết hợp giữa giáo dục giá trị văn hóa truyền thống với việc giáo dục
các giá trị văn hóa hiện đại, tiến bộ cho sinh viên
Truyền thống và hiện đại là một sự thống nhất biện chứng, thống nhất trong
mâu thuẫn, bao hàm mâu thuẫn. Có những giá trị truyền thống tiếp tục được bảo tồn,
phát huy trong điều kiện, hoàn cảnh mới, có tác dụng to lớn trong sự phát triển đời
sống tinh thần xã hội, ngược lại cũng có những truyền thống không còn thích ứng với
xã hội hiện đại; có những phẩm chất, chuẩn mực đạo đức vốn được coi trọng trong
quá khứ đến nay nó đã không còn phù hợp với điều kiện mới.
Chính vì lẽ đó, trong công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh
viên hiện nay là phải kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. Trong giáo dục truyền
18
thống mối quan hệ này được thể hiện rõ rệt cả ở nội dung và hình thức giáo dục, tránh
thái độ cực đoan, hoài cổ, phục cổ, hay đón nhận một cách không có chọn lọc, thiếu
cân nhắc những giá trị văn hóa ngoại lai, đón nhận những giá trị lai căng.
Ba là, hình thành các giá trị văn hóa mới cho sinh viên gắn liền với việc đẩy mạnh
xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
Yêu cầu văn hóa trong việc xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam về nhân cách là
một công việc cực kỳ cần thiết, vừa rất cơ bản, chiến lược, vừa rất cấp bách, trong
đó, nhấn mạnh bốn giá trị lớn mà văn hóa phải chăm lo nuôi dưỡng cho thanh niên
là: Lý tưởng sống; Năng lực trí tuệ; Vẻ đẹp đạo đức; Bản lĩnh văn hóa. Bốn giá trị
đó mang ý nghĩa rất quan trọng đối với thế hệ trẻ Việt Nam thời kỳ công nghiệp
hóa, hiện đại hóa và hội nhập.
Để tạo ra các giá trị văn hóa mới phải đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả của
phương châm xã hội hóa các hoạt động văn hóa, những năm tới cần nỗ lực triển khai
thực hiện các nội dung lớn là: Huy động mọi nguồn lực xã hội cho sự phát triển văn
hóa; Phát huy tính năng động, chủ động của các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận
Tổ quốc, các đoàn thể, các hội sáng tạo văn học, nghệ thuật, khoa học, báo chí, các
hộ gia đình, cá nhân, các trí thức... tham gia vào tất cả các lĩnh vực của văn hóa và
thực hiện các nhiệm vụ cụ thể về văn hóa; Đối với thanh niên, sinh viên, yêu cầu xây
dựng và triển khai thường xuyên chương trình giáo dục văn hóa - thẩm mỹ và chất
lượng giáo dục khoa học nhân văn trong các nhà trường.
3.3. Một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục giá trị văn
hóa truyền thống cho sinh viên hiện nay
3.3.1. Nâng cao hiệu quả giáo dục của gia đình, nhà trường và xã hội
3.3.1.1. Nâng cao hiệu quả giáo dục của gia đình
Gia đình Việt Nam hiện nay có những mặt tiến bộ hơn trước do tác động của
chính sách đổi mới và sự quan tâm đến sự phát triển lành mạnh của gia đình,
nhưng cũng có mặt sút kém. Giáo dục trong gia đình vẫn còn nhiều khiếm khuyết
do có sự mất cân đối trong việc thực hiện các chức năng và không bảo đảm tính hệ
thống, toàn diện trong việc thực hiện từng chức năng. Nâng cao trách nhiệm của
gia đình trong việc giáo dục các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc cho thanh niên,
sinh viên phù hợp với yêu cầu của sự nghiệp đổi mới hiện nay là một biện pháp
quan trọng để củng cố và phát triển gia đình, góp phần vào sự phát triển của văn
hóa xã hội.
3.3.1.2. Nâng cao hiệu quả giáo dục của nhà trường
Một là, phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận chức năng trong trường để giáo
dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên
Hai là, kết hợp chặt chẽ các biện pháp trong giáo dục giá trị văn hóa truyền
thống cho sinh viên (bao gồm các biện pháp hành chính, tuyên truyền giáo dục,
phong trào tự quản của sinh viên).
19
Ba là, phát huy vai trò giáo dục của người thầy và nâng cao ý thức tự giáo dục
của sinh viên trong quá trình đào tạo, đó là một biện pháp, một nguyên tắc cơ bản của
giáo dục truyền thống dân tộc cho sinh viên.
3.3.1.3. Nâng cao hiệu quả giáo dục của xã hội
Xã hội, môi trường giáo dục quan trọng mà quá trình giáo dục đào tạo của các
trường đều phải kết hợp chặt chẽ, đặc biệt là giáo dục truyền thống dân tộc. Qua môi
trường xã hội mà kiểm nghiệm những tri thức, chuẩn mực nhân cách, lối sống, nếp
sống mà sinh viên đã học tập rèn luyện ở nhà trường; đánh giá mức độ đúng đắn của
tri thức đã đạt được để củng cố và bổ sung những nhận thức mới rút ra từ thực tiễn.
Kết hợp nhà trường và xã hội trong việc giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho
sinh viên còn đòi hỏi nhà trường phải chủ động liên hệ với địa phương nơi trường đặt
đại điểm, quan hệ chặt chẽ với các cơ quan chức năng, giữ mối quan hệ lành mạnh
với nhân dân địa phương.
3.3.2. Tiếp tục đổi mới giáo dục đại học
3.3.2.1. Về công tác quản lý giáo dục đại học
Đổi mới mọi mặt đối với giáo dục - đào tạo, trước hết cần tăng cường công tác
quản lý đối với giáo dục - đào tạo. Nếu khâu quản lý yếu kém thì không thể có quá
trình đổi mới nội dung, phương pháp cũng như đầu tư tốt cho giáo dục - đào tạo. Vì
vậy, cần thiết phải mở rộng dân chủ, kiên quyết triển khai, thực hiện tốt quy chế dân
chủ ở cơ sở trong các trường đại học, cao đẳng đồng thời tăng cường công tác thanh
tra giáo dục, đưa công tác thanh tra vào nền nếp.
3.3.2.2. Tiếp tục đổi mới về nội dung, phương pháp giáo dục đào tạo theo
hướng tăng cường nội dung giáo dục giá trị truyền thống dân tộc
Hiện tại nội dung, chương trình, sách giáo khoa trong nhà trường được xây
dựng theo kiểu dàn trải, thiên về kiến thức sách vở, thi cử nặng nề khiến cho học sinh
phải học quá tải. Tăng cường giáo dục truyền thống không đòi hỏi tăng thêm thời lượng
các môn học mà quan trọng là tăng tính đa dạng của các môn khoa học xã hội - nhân văn
theo định hướng giáo dục truyền thống dân tộc, chống đơn điệu, nhàm chán, khô
khan,... đồng thời rà soát, lọc bỏ những nội dung chưa cần thiết, không phù hợp với
sinh viên.
Đổi mới nội dung, chương trình giáo dục giá trị văn hóa truyền thống dân tộc
muốn đạt hiệu quả cần đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học trong nhà trường.
Trong đổi mới nội dung và phương pháp đào tạo cần xây dựng cho được bộ
khung giá trị hợp lý, vừa có ý nghĩa thiết thực vừa có ý nghĩa định hướng lâu dài làm
cơ sở cho hoạt động giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cũng như rèn luyện nhân
cách của sinh viên.
3.3.3. Đẩy mạnh xây dựng nếp sống văn hóa cho sinh viên
Xây dựng nếp sống có văn hóa cho sinh viên chính là đưa những nội dung, giá
trị chuẩn mực văn hóa vào hoạt động sống của sinh viên, làm cho các hoạt động đó
vừa phù hợp với những đặc điểm chung vừa mang đặc điểm riêng của sinh viên. Nếp
sống có văn hóa của sinh viên được biểu hiện trong một số lĩnh vực sau:
20
Một là, xây dựng nếp sống có văn hóa trong hoạt động chính trị - xã hội.
Hai là, xây dựng nếp sống có văn hóa trong hoạt động học tập.
Ba là, xây dựng nếp sống có văn hóa trong sinh hoạt tập thể.
Bốn là, xây dựng nếp sống có văn hóa trong sinh hoạt cá nhân.
3.3.4. Tổ chức các loại hình hoạt động giáo dục giá trị văn hóa truyền thống
cho sinh viên
Một là, tổ chức các hoạt động giảng dạy
Chú trọng, nâng cao chất lượng dạy và học các môn khoa học xã hội- nhân
văn; tăng cường giáo dục ý thức pháp luật, trách nhiệm công dân cho sinh viên.
Nâng cao ý thức tự giác, rèn luyện, tôn trọng pháp luật và tiếp thu kiến thức pháp
luật, đấu tranh với những nhận thức và việc làm sai trái, phê phán và bác bỏ những
quan điểm cơ hội, phản động, từ đó góp phần xây dựng xã hội có kỷ cương “Sống
và làm việc theo hiến pháp và pháp luật”.
Hai là, tổ chức các hoạt động hỗ trợ cho học tập
Đó là những hoạt động giúp cho sinh viên hiểu biết, mở mang thêm trí tuệ về
một số lĩnh vực như: khoa học tự nhiên, khoa học kĩ thuật, chính trị, thời sự, văn hoá
nghệ thuật và lịch sử truyền thống dân tộc làm cơ sở để bồi bổ thêm nhân cách, tư
tưởng chính trị, đạo đức cho sinh viên. Qua đó nâng cao tầm hiểu biết cho họ về mọi
mặt, tạo hành trang cho sinh viên có đầy đủ những điều kiện tốt nhất để giúp họ hoàn
thành sứ mệnh tiếp theo của mình.
Ba là, tổ chức các hoạt động văn hoá thể thao
Các hoạt động về lĩnh vực này là thế mạnh để thu hút tập hợp sinh viên sử
dụng hữu ích thời gian rỗi, nâng cao đời sống văn hoá tinh thần và rèn luyện về thể
chất cho sinh viên, góp phần xây dựng đời sống văn hoá, văn minh trong sinh viên.
Các hoạt động này, một mặt để sinh viên bộc lộ năng lực vốn có của mình, mặt khác
thông qua hoạt động này góp phần bồi dưỡng, giáo dục tâm hồn cho sinh viên, đồng
thời nâng cao thể lực, nâng cao ý thức đoàn kết, cộng đồng cho sinh viên.
Bốn là, tổ chức các hoạt động du lịch tham quan
Coi trọng đi thăm những khu di tích lịch sử, di tích cách mạng, Bảo tàng, Lễ
hội, những danh nhân, những công trình văn hoá. Các hoạt động này rất bổ ích, hấp
dẫn và thật sự là cầu nối giữa lý thuyết với thực hành, giữa nhà trường với đời sống
xã hội. Các hoạt động đó sẽ góp phần nâng cao chất lượng công tác giáo dục truyền
thống dân tộc cho sinh viên.
Năm là, tổ chức các hoạt động xã hội
Đó là các hoạt động như “Đền ơn đáp nghĩa", “Uống nước nhớ nguồn”, đẩy mạnh
phong trào “Hiến máu nhân đạo”, quyên góp, giúp đỡ đồng bào bị thiên tai lũ lụt.
Những hoạt động trên sẽ giúp sinh viên củng cố và bồi dưỡng tình yêu quê
hương, đất nước, con người. Từ đó, sinh viên có ý thức giữ gìn truyền thống tốt đẹp
của dân tộc, giữ gìn thành quả to lớn mà lớp lớp cha anh đã xây dựng nên. Chính vì
vậy, Đoàn và Hội cần phải tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động xã hội trên.
21
Sáu là, tổ chức tự quản của sinh viên, xây dựng nếp sống văn hoá trong ký túc
xá
Tăng cường thành lập các tổ chức thăm dò dư luận nhằm nắm bắt kịp thời tâm
trạng nguyện vọng của sinh viên để tham mưu với nhà trường về các biện pháp cụ
thể, góp phần tháo gỡ những khó khăn vướng mắc của sinh viên; Phát huy tính tự
quản của sinh viên, thành lập các tổ xung kích an ninh giữ gìn trật tự, thi đua “Xây
dựng ký túc xá tự quản”, tổ chức thi đua “Phòng học sạch đẹp, phòng ở kiểu mẫu”,
“Nói lời hay làm việc tốt”; Phát huy tính tự quản của sinh viên trong việc cam kết
không tàng trữ và tham gia vận chuyển ma tuý, không sử dụng ma tuý, không mắc
nghiện ma tuý và các tệ nạn xã hội khác.
Bẩy là, nâng cao khả năng tự giáo dục giá trị văn hóa truyền thống dân tộc của sinh
viên
Giáo dục cho sinh viên tự ý thức được trách nhiệm của bản thân trong việc
giữ gìn và phát huy truyền thống dân tộc bằng cách xây dựng phong trào sinh viên
sống, học tập theo gương các anh hùng, các nhà khoa học trong lịch sử dân tộc Việt
Nam. Bên cạnh đó, cần chú ý đến gương “người tốt, việc tốt" ở trong đời sống hàng
ngày của sinh viên, những tấm gương cụ thể trong đời thường sẽ giúp sinh viên soi
mình, tự học tập và noi theo.
Tiểu kết
Để đạt được mục tiêu giáo dục các giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên,
cần chú trọng tác động tích cực lên từng mặt của nhân cách vừa chú trọng đến sự liên
hệ, tác động qua lại lẫn nhau của các mặt đó trong chỉnh thể tư tưởng chính trị, đạo
đức lối sống của sinh viên. Công tác giáo giáo dục các giá trị văn hoá truyền thống
dân tộc cho sinh viên các trường đại học hiện nay đòi hỏi tất cả các chủ thể giáo dục
cần ý thức đầy đủ trách nhiệm lớn lao của mình trong sự nghiệp giáo dục đào tạo nói
chung và giáo dục truyền thống dân tộc cho sinh viên nói riêng. Đồng thời, bản thân
sinh viên phải luôn có ý thức rèn luyện, kế thừa và phát huy các giá trị văn hóa truyền
thống dân tộc, góp phần làm tăng thêm nguồn động lực tinh thần, đưa sự nghiệp
CNH, HĐH của đất nước ta đi đến thắng lợi.
22
KẾT LUẬN
Những năm qua, công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống dân tộc cho
sinh viên trong cả nước đã được sự định hướng chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, sự
quan tâm kịp thời, thường xuyên của Đảng uỷ, Ban Giám hiệu các nhà trường, các bộ
phận chức năng trực tiếp làm nhiệm vụ giáo dục chính trị tư tưởng, giáo dục truyền
thống cho sinh viên đã thực hiện tốt nhiệm vụ của mình. Điều đó có tác động tích cực
đến sinh viên trong việc kế thừa và phát huy các giá trị văn hoá tốt đẹp của dân tộc.
Tuy vậy, công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho sinh viên vẫn còn
không ít tồn tại, vướng mắc, bất cập. Một bộ phận sinh viên thiếu ý thức rèn luyện,
do đó nảy sinh nhiều hiện tượng tiêu cực và hành vi trái pháp luật, trái với đạo lý dân
tộc. Những kết quả và hạn chế của công tác giáo dục giá trị văn hóa truyền thống cho
sinh viên hiện nay có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan trong đó chủ yếu là
nguyên nhân chủ quan.
Để đạt được mục tiêu đào tạo đại học đã đề ra cần tiến hành giáo dục sinh viên
toàn diện, vừa chú trọng tác động tích cực lên từng mặt của nhân cách vừa chú trọng đến
sự liên hệ, tác động qua lại lẫn nhau của các mặt đó trong chỉnh thể tư tưởng chính trị,
đạo đức lối sống của sinh viên.
Vì vậy, những giải pháp mà luận án đưa ra, suy cho cùng chính là thực hiện
chiến lược con người, xây dựng con người mới với những phẩm chất mới nhằm đáp
ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất nước. Làm tốt công tác giáo dục truyền thống
dân tộc cho sinh viên trong các trường đại học sẽ có tác dụng chuyển hoá sức mạnh tinh
thần, năng lực trí tuệ của tuổi trẻ thành sức mạnh vật chất, để phát huy tối đa sức mạnh
nội sinh của dân tộc, vừa tiến lên văn minh hiện đại, vừa giữ gìn các giá trị văn hoá dân
tộc, tạo lập con đường phát triển ổn định và bền vững cho đất nước trong thế kỷ mới.
23
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1. Lê Cao Thắng (2007), “Xây dựng nếp sống văn hoá cho sinh viên”, Tạp chí Văn
hoá nghệ thuật, (4), tr. 3-7.
2. Lê Cao Thắng (2010), "Giáo dục giá trị văn hoá truyền thống cho thế hệ trẻ",
Tạp chí Văn hoá nghệ thuật, (309), tr. 31-34.
3. Lê Cao Thắng (2010), "Một nội dung quan trọng trong giáo dục đại học", Tạp
chí Văn hoá nghệ thuật, (318), tr.75-78.
4. Lê Cao Thắng (2011), "Xây dựng môi trường giáo dục văn hoá truyền thống cho
sinh viên", Tạp chí Văn hoá nghệ thuật, (322), tr. 82-86.