&—™ KEMENTERIAN WGK PENDIDIKAN Sz” MALAYSIA La Ake fo) Toadee KURIKULUM STANDARD SEKOLAH MENENGAH SAINS TINGKATAN 4 Penulis Noraini binti Abdullah Nor Mazliana binti Abdul Hashim Mohammad Amirul bin Adnan } Shamsulikram bin Abdul Hamid Editor Nor Shazwani binti Mohamad Zaini a Faezah binti Abdul Wahab if € Pereka bentuk Ayu Amira binti Rosdi ‘Yong Lai Yin me a lustrator a sChan Yoke Peng :KEMENTERIAN 4 PENDIDIKAN MALAYSIA PENGHARGAAN KPM 2019 ISBN 978-967-2088-68-4 Penerbitan buku teks ini melibatkan, key banyak pihak. Sekalung penghargsan ane kasih ditujakan kepada semua pihak terlibat, iaitu: Cetakan Pertama 2019 © Kementerian Pendidikan Malaysia Yang Semua hak cipta terpelihara, Mana-mana bahan dalam buku ini, tidak dibenarkan diterbitkan semula, disimpan dalam cara yang boleh digunakan lagi, ataupun dipindahkan dalam sebarang bentuk atau cara, baik dengan clektronik, |» Pegawai-pegawai Bahagian Sumber day «Alii jawatankuasa kawalan kuali Bahagian Sumber dan Teknologi Pen Kementerian Pendidikan Malaysia. mekanik, penggambaran semula mabupun dengan Teknologi Pendidikan dan Bahagian | cara perakaman tanpa kebenaran terlebih dahulu Pembangunan Kurikulum, Kementeian daripada Ketua Pengarah Pelajaran Malaysia, Pendidikan Malaysia. Kementerian Pendidikan Malaysia. Perundingan s + Dr. Shukur Abu Hassan, Centre for A tertakluk pada pengiraan royalti dan honorarium. Composite Materials (CACM) UTM, Diterbitkan untuk Kementerian Pendidikan Malaysia oleh: Odonata Publishing Sdn. Bhd. + Cultural Promotion Division, Culture and Sports Department, Citizens Affairs Bure, City of Hiroshima. No.2, Jalan Damai Puspa 2, ty of Alam Damai Industrial Park, « Library and Public Archives Unit, 56000 Cheras, International Commitee of the Red Cross, Kavala Lumpur, « Agensi Nuklear Malaysia, Telefon: +603-9101 1179 Faksimile: +603-9101 7991 + Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia Laman web: www.odonatabooks.com E-mel: online@odonatabooks.com Reka letak dan atur hurut: Minion Pro Muka taip teks: Regular Saiz taip teks: 11 pt. Dicetak oleh: Herald Printers Sdn, Bhd. Lot 508, Jalan Perusahaan 3, Bandar Baru Sungai Buloh, 47000 Sungai Buloh, Selangor Darul Ehsan. + Agensi Remote Sensing Malaysia (ASM) + Individu-individu yang terlibat secara | Jangsung dan tidak langsung dalam ‘menyempurnakan penerbitan Buku Teks Sains KSSM Tingkatan 4ie x3 TEMA 2 Penyenggaraan dan Kesinambungan Hidup Lr Reece ial [Le EE pendahuluan TEMA 1 Kaedah Saintifix PRY 1.2 Pembuangan Bahan Sisa 13 Pemadam Kebakaran Praktis Sumatif 1 EE 21 2.2 Heimlich Manoeuvre CULL c ny arr Peralatan Perlindungan Diri Resusitasi Kardiopulmonari (Cardiopulmonary, Resuscitation, CPR) Praktis Sumatif 2 COE eee e a 3.1 Suhu Badan 3.2. Kadar Denyutan Nadi 3.3 Tekanan Darah 3.4 _Indeks Jisim Badan (Body Mass index, BMI) Praktis Sumatif 3 4. 42 43 44 45 46 Praktis Sumatif 4 Genetik i 5.1 5.2 Pewarisan 5.3. Mutasi 5.4 Teknologi Kejuruteraan Genetik 5.5 Variasi Praktis Sumatif 5 ‘Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan. Kelestarian Alam Sekitar Sektor Tenaga Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa Sektor Pertanian dan Perhutanan Sektor Pengangkutan Teknologi Hijau dan Kehidupan Pembahagian Sel 6.1 Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan Haiwan kan dan Pertumbuhan Manusia je Selongan, Pertumbuhan dan Kestabilan dalam Tumbuhan Praktis Sumatif 6| & ike TEMA 3 Penerokaan Unsur dalam Alam LE} Te Bab 10) TEMA 4 Tenaga dan Kel Peete Bab 12 Koordi 7.1 Sistem Endokrin Manusia 7.2 Gangguan kepada Koordinasi Badan 7.3. Minda yang Sihat Praktis Sumatif 7 RUST TOE Ten) 8.1 Asas Jirim 8.2 Jadual Berkala Unsur Moden 8.3 Isotop Praktis Sumatif 8 Eaiewor trad E 9.1 Aloi 9.2 Kaca dan Seramik 9.3 Polimer Praktis Sumatif 9 Tike 40.1 Perubatan Tradisional, Perubatan Moden dan Perubatan Komplemenig; & 10.2, Radikal Bebas “el 10.3. Bahan Antioksidan q 10.4 Produk kesihatan Praktis Sumatif 10 oe starian Hidup DOT R CUR Lcu) 11.1. Gerakan Linear 11.2. Graf Gerakan Linear 11.3 Pecutan Graviti dan Jatuh Bebas 11.4 Jisim dan Inersia Praktis Sumatif 11 Tenaga Nuklear 7 12.1 Penggunaan Tenaga Nuklear 12.2. Penghasilan Tenaga Nuklear 12.3 Impak Penggunaan Tenaga Nuklear 12.4 Tenaga Nuklear di Malaysia I Praktis Sumatif 12 3 i Jawapan Glosari Rujukan BEEBE BRMBERL PR eo eS7 Pendahuluan Boi tual ne 4 Kurikulum Standard Sekolah Menengah (KSSM) ini ditulis r ghatan 4 Yang. digubat ore a282"kan Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran, rer earkan peniokenn jock Kementerian Pendidikan Malaysia, Buku teks ini disediakan oe ee ohmen tan holistik bertepatan dengan Falsafan Pendidikan Kebangszan yang berhasrat melahirkan murid yang bijak, kreatif,inovatif,kritis dan mempunyai nilai-nilai murni. Penulisan buku teks ini menekankan kem BAT), kemahiran saintifik kemahiran berkon ahiran berfikir aras rendah dan aras tinggi (KBAR & ‘ unikasi, membuat keputusan, serta menyelesaikan masalah dalam kehidupan harian supaya setiap murid dapat menguasai kemahiran-kemahiran tersebut yang. diperlukan Pada abad ke-21. Selain itu, pendekatan Pengajaran dan Pembelajaran Sains, Teknologi, Kejuruteraan dan Matematik STEM) juga didedahkan melalui aktviti dan projek supaya murid berminat untuk menceburi bidang sains dan teknologi. Buku ini mempunyai ciri- istimewa seperti berikut: ee ee ae mibaryeng menor linda berkaitan — See He SEE TST Cee eet i CTT TUS a Penyenggaraan dan. Soe STEM a9 4 Multimedia ‘Simulasi ee, { 49 Penerokaan Unsur. PY, aco ea % pe fe Af Kciedteron Hug 4 Inkuiri Perbincangan Eksperimen —_ProjekIntegrasi Sains dengan... Menghubunghan sains dengan mata pelajaran lain | Proktis Formatir Soalan untuk menguji kefahaman murid pada akhir ‘Setiap subtopik Info verjaya yang berkaivan dengan sains Laman Sejarah Meruathan falta-falta sejarah yang berkaitan dengan bidang sains Cetusan Minda Soalan yang mencabar pemikiran yang bervaitan dengan topik Mengingat kembali ‘maklumat yang pernah dipelajari sebelum ini Standard Pembelajaran Disediakan mengikut Dokumen Standard Kurihulun dan Pentaksiran= tokoh yang menyumbang : eo | pencapai dan | ee eon mbidang sansInformasi tambahan { \ | Kuiz (soalan aneka-piliban) [8s | pada hujung setiap bab ==> (2) => sur Wuat turun aplikasi BT Sains Cari halaman yang Tingkatan 4 ARsecara percuma | _ mempunyai ikon ini. dengan mengimbas QR code nee dibawal Model 20:mn/s 77,122, 122, Permainan interoaif m/s 146,164Langkah Keselam PTR E Te cuir] MG icanciliy | DGaa | > Topeng muka © Sarung tangan © Kebuk wasap © Bahan sisa biologi © Keracunan merkuri © Jenis-jenis pemadam bakaranLanglah Heselamatandidalam vakal ESR fr ran ‘umpahan Merkuri di dalam Makmal Sekolah Proses menyahcemar dijalant Pada jam 3.30 petang, peralatan perlindungan diri Pea TEU OL Tee PuercoPerlindungan Diri ‘Anda telah mempelujari peraturan dan langkah-langksh Keselamatan di dalam makmal i Tinghaten 1, Demi menjaga Kesclamatan anda hetika berada di dalam makmal, terdapat pethagaijenis peralatan perlindungan diri yang perlu anda tahu dan perlu digunakan dengan, cara yang bet. Peralatan Perlindungan Diri dan Fungsinya Peralstan perlindungan diriialah kelengkapan yang diperlukan untuk memberikan perlindungan kepada pemakainya daripada bahaya. Soe turd tutup perlu di Gambar foto 1.1 Perdlatan perlindungan diri pada murid| Kabinetini digunakan Oe Langkah Keseiamatan di dalam Makmal_ Peralatan Perlindungan Diri di dalam Makmal Peralatan perlindungan diri yang disediakan di dalam makmal ialah seperti penyiram kecemasan, pembilas mata, kebuk wasap dan kabinet aliran laminar. Walaupun terdapat alat-alat perlindungan diri di dalam makmal, setiap kemalangan atau kecederaan di dalam makmal perlulah dilaporkan dengan segera kepada guru. (eric ees (Laminar flow cabinet) “untuk mengelakkan kontaminasi semasa aktiviti berkaitan dengan mikrobiologi dijalankan fosarey) UTX Lo) ease) (Eyewash station) Gambar foto 1.2 Peralaian perlindungan diri di dalam makmaluae 1.7 1. Berikan tiga contoh alat perlindungan dir yang perlu dipakai semasa di dalam makmal, 2, Harizterkena percikan asid sulfrik car pada matenye. Apakah tindzkan yang perlu dilakukan oleh Hariz? 3, Tandakan(/)bagitindakan yang betul |[a). Amardev memakai gogal semasa dia mencampurkan |__asiddanair, (b)_Agil memakai selipar ketika melakukan eksperimen. (O) Mira membersihkan bahan kimia yang tertumpah di atas meja makmal menggunakan tangannya. /Pembuangan Bahan Sisa Bahan yang Boleh Dibuang ke dalam Singki dan Tidak Boleh Dibuang ke dalam Singki Setelah selesai menjalankan eksperimen, di manakah anda perlu membuang sisa eksperimen tersebut? Adakah semua bahan sisa boleh dibuang ke dalam singh? ‘Gambar foto 1.3 Contoh bahan sisa dari makmal Bahan sisa boleh dibahagikan kepada dus jenis: (i) bahan yang boleh dibuang ke dalam singki (ii) bahan yang tidak boleh dibuang ke dalam singki Bahan yang boleh dibuang ke dalam singh cecir tau | rutan yang berkepekatan rendah dan tidak berbahaya seperti | bahan neutral, asid lemah dan alkali lemah. 6 cal 9Langkah Keselamatan di dalam Makmal Antara contoh bahan yang tidak boleh dibuang ke dalam singld ialah: «+ sisa pepejal + bahan yang mempunyai nilai pH kurang daripada 5 dan lebih daripada 9 sebatian pelarut organik bahan kimia (asid, gris, minyak, cat minyak, hidrogen peroksida) bahan toksik logam berat bahan sisa organik (mikrob dan bangkai haiwan) bahan buangan radioaktif bahan meruap + bahan reaktif Bahan-bahan ini boleh menyebabkan pencemaran alam dan berbahaya kepada hidupan. Tujuan: Mencari kesan pembuangan bahan yang tidak boleh dibuang ke dalam singki. Arahan: 1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. 2. Cari kesan pembuangan bahan-bahan berikut ke dalam singki: + sisa pepejal + bahan dengan nilai pH kurang daripada 5 dan lebih daripada 9 + gtis dan minyak + logam berat + bahan sisa organik (mikrob dan bengkai haiwen) 3. Gunakan pelbagai sumber seperti Internet dan perpustakaan untuk mendapatkan maklumat. 4, Bentangkan hasil perbincangan anda di dalam kelas. Mengurus Bahan Sisa Biologi Kesar, Bahan sisa biologi ‘merangkumi bahan buangan biologi yang | ‘Apakah yang anda buang itu? Bukan semua boleh menimbulkan bahan sisa biologi kemuderatan atau boleh cibuang ke bahaya biologi. Bahan sisa biologi ini termasuklah bahan kumuhan, tisu, bangkai, medium kultur, bekas dalam singki atau bakul sampah di dalam makmal. Betulke ckgu? Bagaimanakah kaca dan Bahan sisa biologi diuruskan dengan menggunakan Prosedur Operasi Standard eee mena mst bea bahan sisa biologi? (POS). Marikitalihatjenis bahan sisa biologidan POS untuk menguruskannya.Prosedur Operasi Standard (POS) pelupusin bahan sisa biologi ialah prosedur yang digunakan bagi tuluan mengurus pelupusan sisa biologi dimakmal. Jadual 1.1 Proscar Operas Stardand pelupusan bahan sisa biologi Peratan jam Pepealtiaktjam | Bangkai organ Cecair Saungtangan + faiwanmakmal + Darah Tu Haiwan uji kaji (+ Serum ‘Medium kultur Bunghsdan + Dibaitdelam + Dinychkontaminag alam betas tas masuklanke —_-behanpenyerap = —_secava autokla, (bekas sisa tajam) tk [kertas tisu), + Tidakdiautokat bi dibungkus rapid Bekasclsinpan dalam beg pastik blobahaya dan singki makmal | disejuk beku atau tandas sebeum dllupuskan | Ketegori bahan sis: | Lakakan Kategori A Disimpan sementara di tempat yang selamat | pengssngan Kategori B- Dimasukkan ke dalam beg autoklaf kalis bocor dan | sisadi puncanya_ |] diautoklaf (suhu 121°C, tekanan 15 psi, 20 minit) | dengan bet. Kategori C~ Dibungkus dengan cermat dan disimpan sementara | didalam penyejuk beku | sisa yang telah sisa yang telah dibungkusit dlabelkan dan dimasukkan ke dinyahkontaminasi |_| dalam tong biobahaya, Tong biobahaya dsimpan sementara | dimasulckan ke dalam | "| dalam keadaan selamet,trkawal dan disejukkan sebelum | beg biobahaya. pelupusan berpusit djlankan, Rajah 1.1 Carta air Prosedur Operas Standard pelupuson bohan sisa biologi (Sunsher:Pengurasan Makmal aban Kia, Fak Sains, UTM) Tujuan: Membuat persembahan multimedia tentang idea baharu untuk mengurus bahan “+f Pan) 5188 biologi pada masa depan, Arahan: 1. Jalankan akavitini dalam kumpulen. 2, Bincangkan idea baharu care untuk menguruskan bahan sisa biologi yang tidak dapat ditampung oleh Bumi pada masa depan seperti mencipta alet pelupusan atau insinerator masa depan. 3. Bertangkan hasil pesbineangan kumpulan anda dalam bentuk persembahan multimedi, } , Panda Keselamatan didalam Makmal Langkah Mengurus Kemalangan di dalam ; Esai, Makmal ? denis Kemralangan yang Kemalangan di dalam maki boleh berlaku disebabkan oleh" asoteriahad daam kecusian, kelalaian, kejad aa slain, hejadian dar angka tau kurangkemahiran PTelacsiei ass dan pengetahuan dalam pelaksanaan eksperimen sains. Tertena asi atau aka peket } + Kebakaven bec + Tethena serphan hasi Garipada tindak bales ‘ogem reat Eemasceeray aan iat at akan Seas tampa wei tentang bahayanye merkuri? Keracunan merkuriberlaku apabila seseo -berlaku peresapan melalui kulit ae aaa u luran pencernan, sistem pembial /merkuri lengan selamat sangit er Contoh organisasi yang menguruskan dan menyediakan modal keselamatan i dalam makmal adalah seperti berikut: 9 ‘ + National Institute of Occupational Safety ‘and ttealth (NIOSH) Iuup/buhutehskssmmy/SainsT4/N9Se di aa a Ty in pH 3ke dalam singki tetapi telah dihatee, ceceaucirtier “sy oleh Sevi? Mengapa? 4 eee B Pemadam Kebakaran » a Pemadam Kebakaran pemadam kebaharon iach jens lat yang digunakan untuk mengawal atau memadamkan fet Tedapa expat eis alt pemadam kebakaran yang biasa digunakan, Alat pemadam ilaskan berdasrkan medium peradam kebakaran, Jenisalat pemadam kebakaran yang biase digunakan adalah seperti didalam Rajah 1.2. JENIS ALAT PEMADAM KEBAKARAN ie Serbuk kering Ca) Sajh 1.2 jens alat pemadam tzbakaranee ————— Lanapeh teal amatan i dalam waa a Kebakaran boleh dibabapikan kepada beberape jens berdasarian bahan api yang, terbakar. Alat je puna punca kelas kelvakaran yang dakewal p dan jenis alt pe Jadual 1.2 ferns kebuharan dan years alat peomasdur bebabaran pany adam kebakaran perl digunakan berdasarvan pot Jadual 1.2 menunjukian jenis kebakaran di sesuatu banganan atau ba as digunakan Jann kcbakaran yang, seeuol digunaban Kebakaran melibatkan bahan api mudah terbakar jenis pepsjal (uccusale logam) seperti kayy, kertas, hain dan sebarang bahan rudah terbakar Kebataran metoaan|eniscecor seperate, cee rs | Sg cg pnb: Karten books Kebakaran melibatkan gas seperti gas LPG, LNG, ofsigen dan|ainlain 7 an apart Kebakaran melibatian logam seperti magnesium, aluminium, natrive, ‘ falium dan sebagainya Sertnde vein Kebataran melibatkan peralatan elekirik Kebakaran melibatkan lemak dan minyak masak ———— Alat pernadam kebakaran lain yang digunakan adalah sepe? selimut kebakaran, pasir dan air. Pasir boleh digunakan wu ©» boleh digunakan untuk memadam kebakaran ke vali kebaha : | = | + falebapa Gambar foto 1.4 Pemaddam api ABC Gambar foto 1.5 Selumat bebskaran[ det es ‘Senarai semak ringkas panduankeselamatan kebakaran: ¢ Memasang alat pangesan asap vv Pastikan ada pelan kecemasan dan ialuan kecemasan dani setiap bik den semua ponghuni tehu serta telah beriath ‘menggunakannya 4 4 Gunakan mentl yang a ‘sepadan dengan watt lampu Perkatasan elektrik yang rrenghasitan hana ditak | sekurang-kurangnya dan apa-apa peraatan yang mudeh terbakar / Bakken mengecas elsaric dari masa ke rasa untuk mengenal ast an mengatasi erosaran alau kebakeren abinat ter 4 Elekean membuat penyerbungan eau ran mancis den yea tag! supa Soe Heh oe vereh-verch Y Bekestetas yong “duel cae ean 2h sigan dh Demadam tecavaron jer set tes shospy (ets ABC ditumah Kaedah Penggunaan Pemadam Kebakaran Alonpemadam ketakaransangat mudah digunakan, Wan bageimanapun, kita perlu belajar cara yang betul untuk smenggurakan alt peradam kebakaran ini, esclamatan daripeda pemadam kebakaran, + Pastikan dat pemadam Kebaharan ditegakkan, «+ Holakan muncungalat pemadam kebakaran ke pangkal ap yada jrak kira-kira 20- 2.5 meter dari api, + Rotaken semburan ke seluruh sumber api dengan menggerakcan muncungnye iri sis ke sisTujuan: Menunjukkan cara penggunaan alat pemadam kebakaran. Arahan: 1, Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. Setiap kumpulan terdiri daripada empat orang ahi 2. Pilih seorang ahli kumpulan yang perlu memainkan peranan sebagai ahli bomba. 3. Murid yang menjadi ahli bomba diberi masa selama 5 minit untuk membaca care atau tekrik menggunakan alat pemadam kebakaran. Murid tersebut boleh mendapatkan maklumet daripada Internet, melalui pembacaan, bertanya kepada pembantu makmal ataupun guru. 4, Selepas 5 minit, murid tersebut perlu memainkan peranan sebagai ahli bomba yang sedang menggunakan alat pemadam kebakaran. Perhatikan cara yang ditunjukkan. 5. Pilih zhli yang lain pula untuk menjadi ahli bomba dan memainkan perenannye sehingga semua abli berjaya menggunakan alat pemadam kebakaran. Menjalankan Audit Alat Pemadam Kebakaran di Sekolah Meter tekanan Biasanya, beberapa alat pemadam kebakaran disediakan dan ditempatkan di sekitar sekolah. Namun begitu, adakah alat pemadam kebakaran yang ada di sekolah anda dapat berfungsi dengan baik sekiranya berlaku kebakaran? sea Bagaimanakah anda boleh kebakaran menjalankan audit alat pemadam kebakaran di sckolah? Tujuan: Menjalankan audit alat pemadam kebakaran di sekolah, Arahan: Jalankan aktivitiini dalam kumpulan. Setiap kumpulan terdiri daripada empat orang ahli. Dapatkan maklumat mengenai alat pemadam kebakaran yang ada di dalam kawasan sekolah Catatkan: (2) jenis pemadam kebakaran (b) tarikh luput (© bacaan tekanan pada pemadam kebakaran (d) bilangan pemadam kebakaran mengikut jenis (e) lokasi alat pemadam kebakaran dalam pelan laluan kecemasan sekolah Edarkan catatan anda mengikut pusingan jam. Ahli yang lain perlu membetulkan catatan anda sekiranya terdapat kesilapan, Selepas 30 minit, kembali ke makmal dan bentangkan hasil dapatan audit anda.Mencipta Alat Pemadam Kebakaran Ringkas a Aktivitiimiaes) Os) Berdasarkan pemyataan masalah di atas cipta satu alat pemadam kebakaran dengan menggunakan bahan yang boleh didapati dirumah, \gkas yang berfungsi BBerikurt iaiah fangkah asas abtiviti STEM yang harus dilalui oleh muri: 1. Meagemukakan soalan dan mengenal pasti masalah 2. Membangunkan dan menggunakan model 3, Merancang dan manjalankan penyiasatan dalam bentuk inkuir 4, Menganalisis dan menginterpretasi data yang diperoleh 5. Menggunakan pemikiran matematik dan pemikiran komputasional 6. Membina penjelasan dan mereka bentuk penyelesaian 7. Melibatkan diri dalam perbahasan dan membincangkannya berdasarkan eviden 8, Mendapatkan maklumat, menilai dan betkomunikasitentang maklumat tersebut Py dala 7.3 1. Nyatakan empat jenis alat pemadam kebakaran. i 2. Apakah fungsi selimut kebakaran dan bagaimanakah selimut kebakaran dapat menyelamatkan ‘mangss kebakaran kecil? 3, Susun langlabangkah menggunakan SS ges sak pes iL eee eeead a { Gauiqus mojf oun) } seyfuu urseyeqay, } | seurmey uesye iurqey + Seis | aga aun desea 4nqoy ° eres ) | (worms ysoonoy) cesetedey | Bojorq pyew sepquiag + wuepeuwiad ieje ipny vets ueqeg snunduayy Se J (uamoys Ar2f0) uvjewejasoy urestkuag > eyegay wept eynur Buadoy, © ueieyeqay wepetued ( ppiurs weep ay Suengip | uveunsuad yepary pjoq yepn ueyra jeuryeurinsey + Po | | Jeunjew nfeg + | neseqeqay — iT ae ueSue; Sunseg + wwepeuiad suf Buenqip yajoq ueqeg = [ peB0p + @ uereyzeqoyy esis, Hig wesunpurped urepeluad ueyeg ueSuenquiag ‘ueypesag AVAAVIN WY T¥d Id ROAD AMM ECE ROCA D ONO E‘SHig0es menpegisri bab ini, ance dere ‘LS Parenter Pesinsiongen Die ‘12 Pembemgar Same Ss2 J Nerorter setex yong sak boleh Guang ie cate singh. Ti Wereans ster sz biniog. [ip Seromunitas' mengens' engich mengurus kemsisngsn dideism malmal. 13 Pemaden Reseizrer [i Seremuntes' mengenai jens pemacen tetetaren. (terpenes aust ae pemecen hebeleren G seinich. (5) Mengagarat mavmal sekolah merupakan kawasan larangan? (c) Jeervan telah memtuang air limau, sisa daripada aktivti sains yang telah dijalankan ke dalarn sing. Wajartab tindakan Jasran?Langiah Kelantan di dlam skal 2. Rajah 4 menunjukk: n Satu kebabaren yang bet ku gi makrmal sains. 2) Berdasarken gambar yang diderikan, menjalankan audit aiat pemadam kebakaran di sek (F\ey-Lay) Min 3. Apabila anda masuk ke dalam makmal, adakah anda perlu memakai topeng muka setiap masa? Terangkan jawapan anda. Gi 4. Haziq telah menerima tugasan untuk menjalankan eksperimen bagi menentukan takat didih air garam. Terangkan cara Haziq boleh memastikan semua langkah keselamatan di dalam makmal dipatuhi semasa menjalankan eksperimen tersebut. Sig 5. Huraikan langkah-langkah yang betul bagi melupuskan alatan tajam yang telah digunakan dalam eksperimen di makmal sains. aay? Kala kunci Tey © Kaedah CPR Tekanan dada Bantuan pernafasan mulut ke mulut © Kaedah Heimlich Manoeuvre Tercekikssereeemgenrn S Bantuan Kecemasan anda lakukan jika terjumpa ig eres feeb ik ditempat awamm ce Pies ie ee ATuLbLataw Perrys Cs Perse aceetie dilakukan? ; Pa coche Heap e arta nets Prec Talian Kecemasan 999 Talian kecemasan 999 ialah nombor kecemasan yang, menggabungkan lima agensi, iaitu Angkatan Pertahanan Awem Malaysia (APM), Polis DiRaja Malaysia (PDRM), Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM), Jabatan Bomba dan Penyelamat Malaysia (JBPM) dan Agensi Penguatkuasaan Maritim Malaysia (APMM} bagi memudahkan orang awam mendapetkan bantuan kecemasan dengan segera. Setiap panggilan kecemasan yang dibuat melalui talian ini adalah percuma dan nombor Pemanggil akan direkod. Hal ini bertujuan supaya pemanggil yang membuat panggilan palsu dapat dikesan. Sebagel seorang rakyat Malaysia yang bertangeungjawab, hubungilah talian ini apabila anda benar-benar memerlukan perkhidmatan kecemasan sahaja. itasi kardiopulmonart Hee eeince tt Pestana) Heimlich ManoeuvreHW] | feiss Kardiopulmonari_ y (Cardiopulmonary Resuscitation, CPR) | Definisi CPR IR isi kardiopulmon (Cardiopulmonary resuscitation) atau disebut CPR ila bantuan ecemasan yang melibatkan ygan tekitih tehanan di dada dan hembusan mmutut mangst untuk, pan jantung, | dan pernafasamya, Apakab | situasi yang memerlukan CPR? | Gambar foto 2.1 Sekumpulart nnurid sedang belajar melakukan CPR (Sumber foto: The Sar, Malaysia) Situasi yang Memerlukan CPR Rajah 21 jalah peta bulatan yang menunjukkan beberapa keadaan individu yang memerlukan CPR, Keadaan individuyang) } Gemately Rajah 2.1 Keadaan individu yang memerlukan CPREE Se Bantuan Kecernasan Vee eee veuvev eevee neue veers eb vv ee evsvusvvdo DDD Keadaan-keadaan yang dinyatakan dalam Rajah 2.1 mungkin disebabkan oleh: BeesCPR Aalals Kaedaly muda yang tan Hana sangot digalakkan untuk mempe supayia da Lucu bantusn parateaty, iba Tika kavdah int tidak dilakukan dengan betul, tulang rusuk may "i Fatah atau udara yang dihembus ke dalann nulut angsty ton Ld, pat ke dalam peparunya, Mari kita hhat hada CPR yang betul untuk conangschewwasa ote slukain sebarany, perak OM. Ota sedaly CPR dengan betul My a menyelamathan nyawwa seseor tty, bat sey ad Periksa respons mangsa Apabila anda terlthat seseorang tebah secara {iba tiba dan pengsan, pergike arah manysa dan sntikan keadaan sekitamya selamnat, Kemudlan, perikea wespons manga, Tepuk bahwmargsa dan tanya"Adakah anda OK7" hika tlada respons, erit “Tolong’ dan tninta bantuan orang lain di sekeliling untuk menghubung) taltan kecemasan 999. Buka saluran pernafasan Pastikan mangsa berbaring dengan bahagian dadanya menghadap ke atas di permukaan yang rata. Dongakkan kepala mangsake belakang dan angkat dagunya untuk membuka saluran pemafasannya, Periksa sama ada mangsa berafas atau tidak dengan mendengar bunyl hembusan nafas daripada mulut dan hidung mangsa serta melilat pergerakan dada mangsa.ue manasa. yar sebelah tapak tangan di bahagian tengah dada ,. Dengan memastizan tangan dalam keadaan lurus, tehup tangan tadi dan selang selitan jari. angun dan condongkan baden sedikit ke depan dengan | berada tegak dengan dada enangsa dan tevan ke ah lebih kurang 5 crn dan tidak lebih daripada 6 cm. an tekanan dengan tangan rasih pada dada mangsa, lara ke dalam mulutnya selama 1 saat setiap hembusan. Langkah _ ini membolehkan udara beroksigen masuk ke dalam trakea dan _ sampai ke peparu, | [el oe Koch CPR |For htyf/bukutekskssm.ny! » Tekanan dada sebanyak 30 kali ditkuti elpictder Sainsra/KacdahcpR_ dengan 2 kali hembusen mulut ke mulut, se VIDEO Hlm23.mp4 ~< — dilakukan secara berulangan sehingga Oi _ ambulans tiba atau sehingga mangsa sedar. Sumber: Basic Life Support Training -_Jika manasa bernafas tetapi masih belum. Manual, terbitan Kementerian sedar, ubah kedudukan badan mangsa -Kesitratan Malaysia) | dalam keadaan mengiring.Tajuan: Mempetaian tetacara melabuten prosedur CPR, Arahan: w Anjurian satu Aursus Rertolongan Cemas untuk murmur Tingkatan 4 S& John Ambulans Malaysia aN) Kepentingan CPR Anda telah mempelairi penganghutan dareh dan respirasi semase i 3 Keedoh CPR ilkuen uruk memultiaa site cara buatan dengan mengepam darah melalui jantung. Keedah ini sangat penting untuk meneruskan aliran dareh i dalam badan mangse, terutamanya bagi mangse yang mengalami serangan jantung yang menyebabkan degupan jantungnya terhenti sekali gus menyelamatkan nyawa mangsa. Selain melakukan tekanan dada, CPR juga melibatkan bantuan pernafasan kepada mangsa. Hembusan mulut ke mulut membolehkan mangse menerima udara beroksigen ke dalam peparunya. Oksigen akan diangkut ke otal dan seluruh tubuh ‘mangsa. Kerosakan otak boleh berlaku jika oksigen tidak sampai ke otek dalam tempoh tertentu.Saemar Keema seperti di bawah, keedah dilakukan dengan segera. Soeeteecbeis} Ceres enn Dey arsenal kelinaten kebiruan dan Kepentingan Heimlich Manoeuvre Seperti yang telah anda ketahui, badan dan otak manusia sen’ diperoleh daripada udara dan disedut masuk ke dalam peparu akan diserap ke semua sel badan manusia termasuk di otak. Nam saluran pernafasan akan tersumbat dan menghalang oksigen ke pepant. Kee oksigen tidak cukup untuk dihantar ke otak. ika bantuan kecemasan lam tercekik itu boleh mengalami kerosakan otak atau lebih buruk lagi akan mengzlibatken kematian. g aKaedah Heimlich Manoeuvre Sama seperti CPR, kaedah ini juga tidak memerlukan sebarang peralatan a et deta oleh orang ramai supaya dapat menyelamatkan nyawa mangsa yang tercekik. Mari kita lihat kaedah ini dilakukan Car oN kelilingkan tangan dari belakang mangsa dan Eeneem eh) tangan kanan. Berdiri di belakang EEE Us eee mee) DW 8 TC ES Rajah 2.5 Kaedah Heimlich MaroeuvreTee eens aT) tangan Kanan di antara [Overseas sweets mangsa, Letakkan tangan kiri Cie cBehtc iy cry See ecuetciny Kacdah Heinlich Manoeuvre hhupsoukuteksksim.my/Sains/T4P ‘HeimlichManoewre_Hlm27.mp4 ‘VIDEO seems Tce TEMA a gen cepat. Tekanan ang diberikan akan Gren unc Cleanses babkan bendasing rte y (Sumber: Basic Life Support Training Manual, terbitan Kementerian Kesihatan Malaysia)Jika tiada orang berdekatan semasa tercekik, cara untuk menyelamatkan diri adalah dengan meletakkan tangan (mengikut kaedah Heintlich Manoeuvre) di antara pusat dengan bawah rusuk, Cuba berikan tekanan pada bahagian tersebut dengan membongkokkan badan, Jika tiada tenaga, cari objek separas pinggang seperti kerusi atau meja, bongkokkan badan, tolak badan dengan seluruh tenaga kepada objek tersebut. Rajah 2.6 Kaedah Heimlich Manoeuvre pada diri sendiri Tujuan: Mempelajari tatacara melakukan Heimlich Manoeuvre, Arahan: 1. Jalankan aktiviti ini bersama-sama dengan Aktiviti 2.1. 2. Minta ahli paramedik melakukan sesi demonstrasi untuk menunjukkan tatacara melakukan Heimlich Manoeuvre dengan betul PRAKTIS FORMATIF 4474 1, Terangkan maksud Heimlich Manoewvre. 2. Amirul sedang makan direstoran dengan datuk. Tiba-tiba, datuknya menunjukkan tanda tercekik. ‘Apakah yang perlu dilakukan oleh Amirul untuk ‘menolong datuknya? Penerangan anda hendaklah merangkumi semua langkah yang diambil. 3, Apakah kepentingan mempelajari kaedah Heimlich Manoeuvre?~~: a pe | __ ** Selepas mempelajari bab ini, anda dapat: | 2A Resusitas! Kardiopulmonal(Cardopulmonary Resuscitation, CPR) == [_] Menyatakan maksud CPR dan situasi yang memerlukan CPR. i Mendemonstrasi kaedah CPR. 2.2 Heimlich Manoeuvre [[) Menerangkan Heimlich Manoeuvre dan kepentinganrya. Membuat demonstrasi Heimlich Manoeuvre. = = ao Menerangkan kepentingan CPR. = = - | Praktis Sumani / 2) 1. Rajah 1 menunjukkan dua kaedah bantuan kecemasen, P dan Q. valan Objektif Intp://oukuekskism, iny/Sains/TH/K2 Rajah (a) Nyatakan kaedah bantuan kecemasan P dan Q. (b) Apakah kesan kepada kedua-dua mangsa sekiranya tieda orang yang sanggup memberikan bantuan dengan segera? 2. Ronnie terjatuh ke dalam sungai ketika melalui tit. Ketika kejadian, Khairul turut melalui titi tersebut dan berjaya menarik Ronnie keluar dari sungai itu. (2) Apakah bantuan kecemasan yang perlu dilakukan oleh Khairul jika didapati Ronnie pengsan dan tiada denyutan nadi selepas dikeluarkan dari sungai itu? (b) Jika Khairu! berjaya melakukan bantuan kecemasan yang anda nyatakan dalam soalan 2(a) kepada Ronnie, apakah langkah seterusnya yang perlu diambi (hse KPM} 3, Rajah 3 menunjukkan makanan menyekat saluran pernafasan. Epigiotis Esofagus Rajah 3 (a) Apakah yang berlaku kepada individu tersebut jika saluran pernafasannya tersekat? @ijp {b) Secara ringkes, terangkan cara kaedeh Heimlich Manoeuvre dapat membantu mangsa. Gi (0) Adakah kaedah Heimlich Manoeuvre boleh dilakukan kepada wanita mengandung? Apakan cara yang boleh digunakan bagi menyelamatkan wanita mengandung yang tercekik? 4 Jia Hui mempunyai tabiat makan sambil bercakap dan sering ditegur oleh ibunys. Pada suaty hari, ketika dia sedang makan bersama rakan-rakannya, dia telah tercebik. (2) Apakah bantuan kecerasan yang periu dilakukan oleh rakan-rekannya bag) menyelamatken Jia Hui? (b) Terangkan kaedah yang anda nyatakan delam soalan 4(a). i> 5, Bantuan kecemasan merupakan bantuan awal atau bantuan rawatan yang diberikan kepada seseorang yang sakit atau pengsan secara tibatiba sementara menunggu bantuan tiba. Pada suatu heri, Saiful tiba-tita revah dan tidak sedarkan diri di sebuah pusat bel-belah. Jka anda berada di tempat kejadian, cadangkan kaedah pertolongan cemas yang akan anda berikan ~__ Jawapan anda hendakiah berdasarkan aspek-aspek berikut: i) (a) kenal pasti tujuan {b) analisis setiap pilihan (0) senarai pilihan ikut urutan (4) buat keputusan dan berikan sebabnyaor ww Kata kunci 3° © Suhu © Termometer © Demam © Denyutan nadi © Jantung Tekanan darah tinggi © Obesiti———_ ‘Tebnik Nengukur Parameter Kesinatan Badan cah teknik yang betul untu ETE TTT Pepatzh ada mengatakan bahawa ‘kesihatan itu lebih baik deripada harta benda! Jika kita mengalami masalah kesihatan, kita tidak dapat melakukan aktivitiharian dengan lancar. Banyak kempen telah dijalankan bagi mendidik masyarckat untuk menjaga kesihatan diriseperti menjalankan ‘Kempen Gaya Hidup Sihat’ supaya rakyat kekalsihat Salah satu amalan gaya hidup sihat ialah mendapatkan pemeriksaan kesihatan secara berkala, Seseorang itu tidek sewajamya hanya berjumpa doktor setelah mendapat penyakit, Olch itu, kita perlu mendapatkan pemerikssan kesihatan secara berkala untuk mengetahuitahap kesihatan kita agar dapat mengambiltindakan yang sewajarnye, Kita juga boleh mengukur parameter kesihatan badan kita sendir ka kita mengetahui teknik yang betul. Marikita belajar tentang teknik mengukurparameter kesihatan dalam tajuk iniEBD sun Badan Imb ‘Tahukah ands apakah itu subu? Suha ialah darjah kepanasan dan & Kembali f kesejukan sesuatu bahan. Suhu badan ialah darjah kepanasan dan, Kuldan sistam endokrin | Kesejukan badan kita, Kita perlu memastikan suhu badan kita ‘memainkan peranan sentiasa berada dalam julat suhu normal. Memahami suhu badan Cee a sagan®”@2*2l —sangat penting kerana sebarang perubahan suhu badan sama ada suhu badan meningkat ataupun subu badan menuran ialah tanda bahavva badan kita menghadapi masalah kesihatan, Suku badan kita memastikan badan kita berfungsi pada tahap yang optimum, Bogaimanakah kita mengukur stu badan dan apakah alat yang digunakan untuk mengukur subi badan? Suhu badan diukur menggunakan termometer. Terdapat empat jenis termometer yang boleh digunakan. Mari kita ihat Rajan 3.1 di bawah. Jenis-jenis termometer | + Digunakan untuk | menyukat suhu | enyubey suhu menyukat suhu menyukatsuhu | badan badan melalui | -badantanpa | ° Menjukatsaha Menyakat aha dubur | bersentuhan + Digunakan untuk | | dalam julat 35°C dalam julat-10°C hingga 42°C hingga 110°C | © Digunakan untuk | {+ Digunakan untuk | | | | /Mengukur Suhu Badan Menggunakan Teknik yang Betul Psa oll 1, Pastikan suhu termometer berada di bawah 35°C sebelum digunakan, Jika suhu melebihi 35°C, lermometer tersebut hendaklah dikibas-kibaskan schingga bacaan berada dibawah 35°C. 2, Letakkan termometer tersebut di bawah ketiak ataupun di dalam mulut selama kira-kira 2 hingga 3 minit (atau sehingga kedengaran bunyi ‘Bip’ jika anda menggunakan termometer Klinik digital) 3. Keluarkan termometer tersebut dan rekodkan bacaan suhu. Rajah tan pada termo} Termometer Makmal 1. Termometer makmal tidak sesuai digunakan untuk menyukat suhu badan kerana termometer makmal tidak mempunyai bahagian pencerutan pada turus merkuri 2. Apabila termometer dikeluarkan daripada badan, sama ada daripada bahagian mulut ataupun ketiak, bacaan subu akan turun dengan cepat. Hal ini akan menyebabkan bacaan suhu badan yang diambil tidak tepat. 3, Jika menggunakan termometer makmal untuk menyukat suhu badan, bacaan suhu perlu diambil Ketika termometer masih di dalam mulut atau di bawah ketiak untuk memastikan bacaan yang lebih tepat. Gcstctacclass ACL Se) 1, Termometer rektal biasanya digunakan pada b. daripada 3 bulan, Pasti yang kurang, ‘1 termometer yang digunakan ada mempunyai label untuk kegunaan rektal 2, Bersihkan muncung termometer menggunakan alkohol 3. Sapukan jeli petroleum pada muncung termometer untuk memudahkan termometer dimasukkan ke dalam dubur bayi. 4, Angkat kaki bayi seperti yang ditunjukkan dalam Rajah, 5, Masukkan termometer ke dalam dubur bayi kira-kira 15-2.5cm. 6. Biarkan termometer schingga kedengaran bunyi ‘Bip! 7. Rekodkan bacaan suhu. Gambar foto 3.1 Cara JH nakan termometer Ki menyukat G|iinbos Kembali ! Termometer kink depat menyukat suhu dengan kejtuan 0.7°C, manakala termometer maimal dapat menyukat sums Gengan kejtuan 1°C. ee) sufiu bacan menggunakan termomsterrektal we KPM1. Termometer intramerah boleh digunakan tanpa bersentuhan dengan individu. 2. Arahkan termometer pada jarak kira-Kira -m pada individu tersebut, (Jangan halakan termometer ke arah mata secara langsung atau tidak langsung). 3. Rekodkan bacaan suhu, 4. Pembacaan suha menggunakan termometer ini adalah sangat cepat. Gambar foto 32 Cara menyukit suby menggunakan termometer inframeray Menginterpretasi Suhu Badan Suhu badan normal manusia ialah 36.9°C. Peningkatan atau mengawal suhu baden penurunan suhu ini menunjukkan badan anda berada dalam ssupeya bereda caiam keadaan tidak sihat. Tahukah anda apakah faktor yang menyebabkan keadaan sarang ih —- suhu badan anda melebihi normal? \ Faktor-faktor_ yang menycbabkan suhu badan melcbihi normal S | Jangkitan Terdedah kepada keadaan panas melampau Senaman i Bakteria Strok haba. Senaman berat Virus Selaran matahari yang melampau | | Rajah 3.4 Faktor-faktor yang menyebabkan suhu badan melebihi normal | Apabila suhu badan anda melebihi 37°C, anda mungkin disahkan demam, Suhu badan juga boleh kurang daripada normal sekiranya anda terdedah kepada keadaan sejuk yang melampau, Keadaan ini juga boleh membawa maut.Teknik Mengukur Parameter Kesihatan Badan 1, Nyatakan perbezaan antara termometer klinik dengan termometer rektel. 2. Nyatakan tiga faktor yang boleh menyebabkan suhu badan melebihi normal. 3. Apakah yang perlu dilakukan sekiranya suhu badan ands melebihi normal lebih dari 3 hari? «lip E> Kadar Denyutan Nadi Titik Nadi pada Badan ‘Anda telah mempelajari kadar denyutan nadi semasa di Tingkatan 3. Kadar denyutan nadi ialah pengukuran bilangan degupan jantung per minit. Terdapat beberapa tempat pade badan untuk merasai denyutan nadi, Tempat-tempat ini adalah titik nadi. Di kawasan ini. arteri terletak dekat dengan permukaan kulit. Apabila jantung berdegup, denyutan dihantar ke arteri-arteri ini dan boleh dirasai melalui kulit, Doktor biasanya mengambil bacaan nadi di bahagian pergelangan tangan kerana jelas, menonjol dan mudah. Rajah 3.5 menunjukkan ti nadi pada badan manusia, angat -titik a Rajah 3.5 Titik nadi pada badan manusia 37, i} KPMMarikita jalankan beberapa eksperimen untuk menyiasat bagaimana jantina, umur dan aktivig, fizikal mempengaruhi kadar denyutan nadi. PM) kadar denyutannadi manusia berdasarkan jantina Tujuan: Menyiasat kesan jantina ke atas kadar denyutan nadi manusia. Pernyataan masalah: Adakah kadar denyutan nadi manusia berbeza mengkut jantina? Hipotesis: Perempuan mempunyai kadar denyutan nadi lebih tinggi berbanding dengan lelaki. Pemboleh ubah: (2) dimanipulasikan: Jantina (b) bergerak balas: Kadar denyutan nadi (c) dimalarkan:Tempoh masa, umur dan jenis aktiviti fizikal Radas: Jam randik Prosedur: 1. Jalankan aktiviti ini dalam dua kumpulan, iaitu kumpulan lelaki dan perempuan. 2, Ambil bacean denyutan nadi setiap murid dalam masa | minit seperti pada Rajah 3.6. Seorang murid memegang jam rancik dan menjaga masa. i . Catat bacaan denyutan nadi setiap murid dalam masa seminit. Rajni 58 4, Kumpuikan bacaan denyutan nadi semua murid lelaki dan perempuan di dalam kelas. Kira purata denyutan nadi mengikut jantina dan rekodkannya di dalam jadual. Keputusan: » Kesimpulan: Adakah hipotesis eksperimen ini diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini? Soalan: ‘Adakah terdapat perbezaan kadar denyutan nadi antara muridlelaki dengan murid perempuan? [i] Kadar denyutan nadi manusia berdasarkan umur ‘Tujuan: Menyiasat kesan umur ke atas kadar denyutan nadi manusia, Pernyataan masalah: Adakah kadar denyutan nadi manusia berbeza mengikut uur? Hipotesis: Semakin meningkat umur seseorang, semakin rendah kadar denyutan nadinya, Pemboleh ubal (2) dimanipulasikan: Umut (b) bergerak balas: Kadar denyutan nadi (©) dimalarkan: Tempoh masa, jantina dan jenis aktiviti fizikal Radas: Jam randik Prosedur: 1. Jalankan abtiviti ini dalam kumpulan. 2, Ambil bacaan denyutan nadi salah seorang murid dalam kumpulan seperti pada Rajah 3.6. Salah seorang murid yang lain memegang jam randik dan menjaga masa,3. Catat bacaan kadar denyutan nadi dalam masa seminit. 4, Ulang langkeh 2 dan 3 dengan guru dan pembantu makmal, Pastikan jantina murid yang diskur nadinya sama dengan guru dan pembantu makmnal. Keputusan: ‘Muriel Guru Pembantu makmal Kesimpulan: ‘Adakah hipotesis eksperimen ini diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini? Soalat Adakah terdapat perbezaan kadar denyutan nadi berdasarkan umur sempel? Kadar denyutan nadi manusia berdasarkan aktivitifizikal Tujuan: Menyiasat kesan aktivitifzikal ke atas kadar denyutan nadi manusia. Pernyataan masalah: Adakah kadar denyutan nadi manusia berbeza mengikut jenis aktiviti fizikal?: Hipotesis: Semakin lasak aktivitifizikal yang dilakukan, semakin tinggi kadar denyutan nai. Pemboleh ubah: {a) dimanipulasikan: Jenis aktvitfzikal {b) bergerak balas: Kedar denyutan nadi {2 dimalarkan:Tempoh masa, umur dan jantina Radas: Jam randik Prosedur: 1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. 2. Minta seorang murid daripada setiap kurmpulan untuk melakukan tiga aktivti, iaitu berehat, berjalan dan berlari. Lakukan setiap aktiviti tersebut selama dua minit. (Nota: Pastikan muric tersebut berehat selama 5 minit sebelum memulakan aktiviti seterusnya.) 3. Ambil kiraan nadi murid tersebut selama satu minit selepas selesai melakukan setiap aktiviti dan rekodkan bacaannya di dalam jadual. Keputusan: Berehat Berjalan Berlari Kesimpulan: ‘Adakah hipotesis eksperimen ini diterima? Apakah kesimpulan eksperimen in? Soalan: 1. Apakah inferens yang dapat dibuat berdasarkan data yang diperoleh? 2. Adakah setiap murid mempunyai kadar denyutan nadi yang sama? Terangkan sebabnya.Tujuan: Mengumpul maklumat tentang kadar {Paka denyutan nadi manusia (ate oMinda Apabilaterada dalam ‘keadaan rehat, kadar Arahan: denyutan nadi seseorang 1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan. Setiap ale adalah leh rendab i dith orengahlt: ase kumpuian terri daripadaempat orangahl. Lhd bin aeL 2. Dapatkan seberapa banyak maklumat mengenal kadar Mengapa? denyutan nadi menusia, dari segi: (@) tahap kesihatan (b) tahap kecergasan {cl emosi (@) stres . Dapatkan meklumat caripada media cetak, media elektronik ataupuntemu ramah. |. Edarkan catatan masing-masing mengikut pusingan jam, Ahi yang lain perlu membetulkan catatan rekan mereka sekiranya terdapat kesalahen, 5, Selepas 30 minit, sentangian hasil dapatan anda. PRAKTIS FORMATIF 7 1. Apakah maksud kadar denyutan nadi? 2. Tandakan (V7) pada cara mencari denyutan nadi yang betul. 3. Ruzzana sedang hamil. Pada pandangan anda, adakah kadar denyutan nadi Ruzzana sama dengan perempuan yang tidak hamil? Wajarkan jawapan anda, & 4, Pada suatu hari, Aztl telah mengambil bacaan denyutan nadirya. Selepas berlari ditaman beidekatan dengan rumahnya, Azril mengambil lagi bacaen nadinya, Pada pendapat anda, adakah bacaan nadiyang diambil sama? Wajarkan Jawapan ands 40 KPMTeknik Mengukur Parameter Kesihaten Badan ED Tekanan Darah Alat Mengukur Tekanan Darah Anda telah mempelajari pengukuran tekanan darah semasa di Tingkatan 3. Tekanan darah ialah tekanan yang dikenakan oleh darah pada dinding salur darah semasa f peredaran darah. Tekanan darah bolch diukur menggunakan sfigmomanometer. Unit untuk mengukur tekanan darah ialah milimeter merkuri dan simbolnya ialah mmHg. Gambar foto 3.3 % Sfigmomanometer digital Ala eR ET waian yang tepat dalam ur bacaan t ad darah ialah ersama stetoskep. Namun, te ia darah ¢ - Mengukur dan Merekod Tekanan Darah ‘Tekanan darah diukur dengan mengambil dua ukuran. Nombor atas menunjukkan tekanan yang dikenakan pada dinding salur darah semasa otot jantung mengecut. Tekanan yang disukat ini ialah tekanan sistolik, Nombor bawah menunjukkan tekanan yang dikenakan pada dinding salur darah apabila otot jantung berehat (antara denyutan jantung), dan disebut tekanan diastolik. Kedua-dua tekanan ini dinyatakan dalam milimeter merkuri (mmHg) kerana merkuri telah digunakan dalam tolok tekanan pertama yang mengukur dengan tepat dan masih digunakan sebagai unit piawai pengukuran tekanan dalam perubatan, Pengukuran tekanan darah dirckodkan sebagai sistolik/diastolik (disebut sistolik per diastolik). Gambar foto 3.4 Sfigmomanometer Rajah 3.7 Bacaan tekanan darah Gambar foto 3.5 Mengukur tekanan darah 9 iaBacaan Tekanan Darah Pengukuran tekanan darah yang berkala dapat membantu anda untuk mengukur tahap kesiha badan. Bacaan tekanen darah yang tinggi dan berlarutan menanjukkan bahawa anda mempuny, penyakit tekanan darah tinggi atau hipertensi, Bacaan tekanan darah yang rendah dan berlaryta, menunjukkan anda mungkin mengalami penyakittekanan darah rendah, Jadual 3.1 menunjukkay bacaan tekanan darah dan peneranganny2, Jadual 3.1 Klasifikasi bacaan tekanan darah orang dewasa Kurang daripada 120 ] | Normal 120-129 { Berisko 130-139 | Tekanan darah tinggi peringkat 1 140-159 Tekanan darah tinggi peringkat2 160-179 100-109 | Tekanan darah tinggi peringkat 3 “180denkeatas Hodankestas a (Sunier: Clinical Practice Guidelines on Management of Hypertnsian, 5 Eton, 2018) Tekanan darah tinggi biasanya tidak menunjukkan sebarang tanda-tanda yang jelas. Jika masalah tekanan darah tinggi tidak dikawal dengan baik, hal ini boleh menyebabkan masalah yang lebih serius seperti strok. Cara terbaik untuk mengesan masalah ini adalah dengan menjalani pemeriksaan perubatan berkala. Tujuan: Menunjukkan cara mengambil bacaan tekanan darch, Arahan: 1, Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. 2. Seorang murid memegang watak doktor dan seorang murid memegang watak pesakit. 3. Bersecia untukmemainkan watak doktor yang sedang mengambil bacaan tekanan darah pesakit. |. Persembahkan peranan atau watak anda di hadapan kelas. ba Rell 4, 3 | Apatahmatsudtekanan dah? i foals alat yang digunakan untuk wchatet tekanan 5 darah: 3, Natasa Tangkah mengukuttekanan dah, Apal Berilan ep ighhpenet aban SSSATeknik Mengukur Parameter Kesihatan Badan a Indeks Jisim Badan n____/(Body Mass Index, BMI) Mengira dan Menentukan Indeks Jisim Badan Indeks Jisim Badan atau lebih dikenali sebagai BMI (Body Mass Index) ialah ukuran jisim badan berbanding dengan Ketinggian. BMI boleh dikira menggunakan rumus. Tujuan: Mengira dan menentukan BMI, Arahan: 1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. 2. Guru membekalkan anak panah yang boleh dipusing. 3. Pusingkan anak panah bagi menentukan giliran murid mane yang perlu mengira BMI mereka. 4. Muridyang ditentukan gilirannya melalui pusingan anak panah tadiialzh orang yang periu diambil ukuran jisim badan dan ketinggiannya. Kira BMI murid tersebut bersama-sama. 5. Ulang aktiviti ini sehingga semua ahii kumpulan mengetahui BMI masing-masing. Apakah kepentingan mengetahui BMI kita? BMI adalch salah RES sak satu cara untuk menentukan sama ada kita mengalami masalah jisiny | badan atau tidak. <> Kaan menunjotkan > f bahawa jangka hayet Setelah méndapat keputusan BMI, Jadual 3.2 di bawah boleh- seseorang yang digunakar/ untuk menentukan sama ada anda tergolong dalam mempunyai BMI unegul jlongan individ Jami masalah jisina badan berlebiban; Se golongan individu yang mengalami masalah jsim cannes normal ataupun kurang jisim badan. daripada seseorang yang Lid ‘ mempunyai BMI yang Jadual 3.2 Carta Indeks Jisim Badan — lebih rendah atau tinggi. ‘Sumber: myHEALTH Portal (ere <185 Kurang jisim badan 185-249 Jisim badan unggul 25.0-29.9 Berlebihan jisim badan Obes 30.0 atau lebihMenginterpretasi Indeks Jisim Badan ukkan jisim badan yang beriebihan boleh 1 kan masalah kesihatan yang rapa penyakit yang Serius sepert s) dan homplikay, (kencing 1 risiko sescorang untuk mendapat masalah yah nmelawan penyakit, keletihan tung, penur anemis dan kemurungan. Namon b mela ang sihat dan ab Malaysia a. + Malan mee + Ambit snek y ty yang t 4 padat dengan nutrien bag) menamban kel + Makan makanan yang berkhasiat lebsh daripada biasa ene une ay Rajah 3.8 Pinggsan Shat Maleyase + Tetapkan sasaran yang realistik seperti menurunkan setengah kilogram dalam seminggu + Pantau dan rekod jisim badan anda seminggu sekal + Makar akanan yang sihat secata sederhana berdasarkan piramid makanan Malaysia dan Pinggan Sthat Malaysia + Buat beberapa perubahan dalam care pemakanan anda seperti mengubsh cara penyediaan makanan + Kurangkan atau elakkan makanan yang tinggi kandungan gula atau lemak + Lakukan senaman sederhana seperti berjalan laju, berbasikal dan berenang sekurang kutangnya 30 evnit, tiga hari seminggu + Dapatkan sotongan daripada orang yang rapat dengan anda Apakah maksud Indeks Jisim Badan (BMI)? 2, Apakah kepentingan mengira Indeks Jisim Badan? 3. Jika anda mempunyai BM! 30.0, dalam kategori manakah anda dikelaskan? 4 Apakah risiko sekiranya kita mengalami obesiti? dij 55. Sika kita kurang berat badan, adekah kite akan terlepas daripada menghadapi masalah kesihatan? Wajarkan jawapan anda. ijTeknik Men 24 siaypat I a TE | (PEN qqearg ueurypy oman d Dia EAR GI CED PERET OS CB aD RONG O TIE ED styl 45 | SA KPMSelepas mempelayari bab ini, anda dapat. 3.1 Suhe Baten [7] Mengurur sunu oadan menggunakan teknik yang betul (2) Menginterpretas: sunu dadan 3.2 Kadar Denyutan Nod! } Mengena! pasti utik nad: pada badan. (7) Menjatantan eksperimen bog menentuhan hada’ Oenyuter nad) manusia 3.3. TekananDaran [] Mengena! pasti aiat menguhur tekanan darah [77] Mengutur dan merekod tekanan daran [] Menginterpretasi data danpada bacaan tekanan dé 1.4 Indeks Jistm Badan (Body Mass Index, BM!) [7] Mengira dan menertukan indeks Jisim Badan. (7) Menginterpretas’ indeks Jisim Bedan dan membuat keputusn mengenai tindakan yang erly diambil, A coca ae RAR hey aa ssonshos LES iseewt0xs 1. [anda demam jika suhu badan anda melebini 37°C Keadasn sejuk yang melampau juga boleh menyebabkan suhu badan kurang denpada normal (a) Berdasarkan pernyataan di atas. nyatakan tiga fektor yang boleh meryebabkan demam, | (b) Berapakah suhu badan yang normal? (c) Apakah jenis termometer yang paling sesuai digunakan pada bay! berumur di bawan 4 bulan?2. Gamar foto 1 menunyukkan dua jenis termometer. 4) Nyatahan nama termometer P dan Q. 1b) Anahat hegunaan kedua dua termometer tersebut? c) Suraya berumut mengur nun Termometer yang manakah sesuat untuk digunakan bagi shu badannya? 0) Nyatakan Kesan sehuranya demam panas yang berlarutan tidak dirawat dengan segera, > 3. Seorang mun teloh menjalarkan eksperimen untuk menyiasat kadar denyutan nadi bagi empat orang individu yang berbera umiur Jadual 1 menunjukkan bacaan nad yang dipercleh. (a) Lengkapkan jadual di atas. (b) Nyatakan: (0) pemboleh ubah yang dimanipulasikan (W_ pembolen ubah yang bergerak balas (c) Nyatakan hipotesis daripada eksperimen yang telah dijalankan. (a) Berapakan kadar denyutan nadi seorang atlet terlatih? 4, Fareeza telah menjalankan pemeriksaan denyutan nadi secara berkala di sebuah hospital. (a) Pada bahagian manakah biasanya bacaan nadi diambil oleh jururawat? (b) Sekiranya Fareeza berumur 22 tahun yang merupakan seorang atlet terlatih, ramalkan kadar enyutan nad Fareeza. Qi (c) Di samping membuat pemeriksaan denyutan nadi, Fareeza juga telah membuat pemeriksaan tekanan darah. Dia mendapati bahawa tekanan darahnya adalah normal. Ramelkan bacaan tekanan darah Fareeza. (d) Bagaimanakah Fareeza boleh memastikan dia sentiasa sihat? ®\e telah memeniksa tekanan darahnya untuk 3 hari berturut-turut. Die mendapati | tekanan darehnya adalah lebin kurang 150/95 mmHg setiap hari. jeranakah tekanan darah seseorang yang normal? t | t ©) Bercaserhen mahlumat di ates, nyetahan satu inferens berdasarkan Keacaan Siva, ely (c) Apakah yang perlu ditakukan oleh Siva seterusnya? 8. penyahit texanan darah tinggi tidak menunjukkan tanda yang jels, tetapl jika makit tekenan darah ting) tidek dikawal dengan baik, keadaan ini boleh menyebabkan, jah keshatan yang in seperti serangan jantung dan strok. iG | Bias | '@) Nyetakan masalah kesihaten lain yang mungkin akan dihadapi oleh pesakit tekanan derah tinggi (b) Apakah alat yang cigunakan untuk mengukur tekanan darah? (c)_Nyataken perbezaan antara tekanan sistolik dengan tekanan diastolik. 7. Azni berumur 27 tahun. Dia mendapati suhu badannye tidak konsi menggunakan termometer rektal bagi menyukat suhu badannya? sn. Adakah Azni boleh Jisim badan berlebihan bolch meningkatkan risiko mendapat penyakit serius yang lain. (a) Nyatakan lima penyakit serius yang bolen terjadi sekiranya anda mempunyei masalah jisim badan berlebihan, (0) Nur Antasya mempunyai jisim badan berlebihan. Sekirenya anda pakar pemakanan yang sedang merawatrya, nyatakan nasihat yang akan anda berikan kepadanya. i) 8, Maklumat di bawah menunjukkan senarai makanan sarapan pagi yang dijual di kantin sekolah, Bihun goreng dan telur Nasi lemak dan ayam Sandwictelur goreng, goreng berempah Marissa sedang berusaha untuk menurunkan berat badan, Makanan yang manekah sesuai diambil oleh Marissa untuk bersarapan? Wajarkan jawapan anda. ® ] a KPM© Teknologi Hijau © |su sosiosaintifik © Aplikasi Teknologi Hijau‘Teknologi Hijau dalam Meestarikan Alam Gy si eee O13} Era Kenderaan Hijau Kenderaan hija u ialah kenderaan yang bersifat mesra alam, iaitukenderaan yang tidak membebaskan asap ke persekitaran. Antara contoh kenderaan hijau ialah Kereta elektrik dan kereta solar. Kereta elektrik menggunakan tenaga daripada bateri, manakala kereta solar menggunakan tenaga cahaya daripada Matahari untuk menggerakkan motor kenderaan itu Pee eee cue R El ‘ a are) Pei sektor pengurusan sisa gektor pertanian dan perhutanan Pa a Aucl : errr mu uc kehidupanBD Kelestarian Alam Sekitar Kemajuan teknologi dan pemarathh™ secara holistik pada cera ini banyak memudahkan dan ‘mempercepat pelbagel ‘urusan manuisia kini, Namum, kemajuan teknologt juga mernbawrs onan yang buruk kepada alam sek _- ‘Contohnya, peningkatan pencemaran alam sekitar dan pengarangan sumber alam sekitar ‘Menyedari hakikat yang perlaku terhadap aan gekiver Ketika ini, pelbagai inisiatt telah diperkenalkan bagi mengembalikan semula Z kesedaran manusia terhadap Kelestarian alam sekitar. Segala usaha dan ini tif yang cijelankan ini dikenali sebagai Teknologi Hijau SO) So es Konsep Teknologi Hijau “Feknologi Hijau ielah pembangunan dan aplika alam selatar dan alam semula jadi serta meminimumkan arau men} aktiviti manusia. } Kepentingan: « mengetasi mesalah Kernusnahan alam sckiter « mengurangkan pengeluaran karbon Hl 1 meningkatkan tahap kesihatan dan kehidupan manusia «+ menjimatkan penggunaan sunt ‘enderaan tenaga solar digunakan rere na eg erertca digunakan Gambar fot Sr cRcue EN perc to 4.1 Konsep Teknologi Hijau si produk, peralatan serta sistem untule memelihara gurangkan kesan negatif daripads per asl negara dengan menggunakan suber tenaga boleh baharu | eno ekaTeknolog Hijau sian iecsonson CEH ; Menghubung Kait Kecekapan Tenaga dengan Teknologi Hijau Bagi menjayakan Teknologi Hijau di negara kita, Dasar Teknologi Hijau Kebangsaan telah dilancarkan pada Julai 2009, Apakah tonggak yang terdapat dalam dasar tersebut? Mari kita lihat nota di bawah: QEOR RR ERE EB Ud dA ‘Terdapat empat tonggak utama yang menguatkan Dasar Teknologi Hijau Kebangsaan, iaitu: + tenaga ~ mempromosikan kecekapan tenaga dan mencari ketidakbergantungan tenaga + alam sekitar ~ meminimumkan kesan negatif dan memulihara alam sekitar + ekonomi ~ menambah ekonomi negara melalui penggunaan teknologi + sosial ~ meningkatkan kualiti hidup untuk semua Jika kita lihat keempat-empat tonggak di atas, jelaslah bahawa Teknologi Hijau amat menekankan aspek kecekapan tenaga, Masihkah anda ingat tentang topik kecekapan tenaga yang . anda pelajari semasa di Tingkatan 3? Kecekapan tenaga ialah penggunaan tenaga yang kurang bagi menjalankan sesuatu kerja pada kadar yang sama ataa lebih tanpa menjejaskan keselesaan atau hasil yang diingini. Apabila kecekapan tenaga diutamakan di dalam sesebuah negara melalui pengamalan Teknologi Hijau, maka Inde Bargunan au (a) penjimatan sumber tenaga dapat dipertingkatkan tony eins (b) ekonomi negara juga akan semakin kukuh dan kita juga dapat beacs Sateen mengurangkan pembaziran mempunyal citi-cini mesra (c) sisa-sisa buangan dapat ditukarkan kepada suatu bentuk tenaga se en a boleh baharu yang lebih bersih dan selamat ee pertama di Malaysia menerima Malaysia sangat menyokong dan memberikan komitmen. St sepenuhnya dalam melestarikan kecekapan tenaga. Antara inisiatif dan uusaha yang dijalankan ke arah pelaksanaan kecekapan tenaga adalah: + label kecekapan tenaga bagi kelengkapan elektrik (Rajah 4.1) + Indeks Bangunan Hijau (Green Building Index) + kempen teknologi cekap tenaga + kempen penggunaan tenaga elektrik berasaskan sumber solar + Kempen kesedaran terhadap pengguna melalui amalan penjimatan tenaga Masjid ‘Hijau Pertama di Malaysia ‘ntp,/Pbukutekskssm.ny/ Sains/T4/Hlm53 Rajah 4.1 Label cekap tenagaSektor dalam Teknologi Hijau lah dibahagikan kepada beberapa sektor supaya pelaksanaannya lebih ee at dalam Teknologi Hijau ini, Mari kita kenal pasti setiap sektor yang terlib * Sektor Tenaga ~ Memfokuskan penggunaan tenaga alternatif yang lebih bersih, bebas karbon serta dapat menggantikan penggunaan bahan api fosil, Antara contoh tenaga . e alternatif ialah tenaga boleh bahara» i seperti hidroelektrik, solar dan angin. Sektor Pertanian dan Perhutanal em, _~ Berloluskepada pengawalan kadar gas karbon diol dalam udara melalui pe dan perhutanan, Sektor ini jug menekankan penjagaan nutrient tanah serta penambahbaikan pengamalan penanaman, Sektor Pengangkutan — Berfokus kepada penambahbaikan prasarana pengangkutan yang lebih bersih, bahan bakar kenderaan dan pengangkutan awam Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa = Memfokuskan usaha untuk meminimu® Pembuangan sisa dan air sisa ke perseS dengan cara mengolah sisa atau ai menjadi sesuatu yang bahar sepettiTeknologi Hijau dalam Metestarikan Alam (ESE Sektor Bangunan ~ Berfokus kepada pembinaan Bangunan Hijau, seperti Bangunan Berlian, iaitu ibu pejabat Suruhanjaya Tenaga yang menekankan aspek-aspek seperti penelitian kualiti yang baik terhadap alam sekitar dan bangunan, penggunaan bahan binaan hijau, penggunaan tenaga dan air yang cekap serta pengurusan BES ANSRS | i. okatelstssm. pepejal yang baik. TaEERSE ssn tains INFORMAST kior Perindustrian dan Pem Berfokus kepada program ke: tenaga dan pengurusan tenaga bagi mengurangkan kesan-kesan negatif seperti kesan rumah hijau, jerebu dan hujan asid. Sektor Teknologi Maklumat dan Komunikasi (TMK) Berfokuskan pengamalan TMK berbahaya dengan menggunakan bahan terbiodegradasi serta ~-menjimatkan tenaga. am Teknol 41 1. Apakah yang dimaksudkan dengan Teknologi Hijau? mbar foto 4.3 Sektor-sektor di 2. Nyatakan dua kepentingan kecekapan tenaga. 3, Nyatakan sektor-sektor yang terdapat dalam Teknologi Hijau.eeoae de. saintifik Kadar pertambahan penduduk yang pesat menyel eperluan hidup, Peckara int telah memberika | dan alam semula jadi sehingga berlaka pelba masalah terbuka yang merupakan isu sosial ko itroversi yang | menekankan aplikasi moral dan saintifik kepada situasi dunia sebenar. beberapa isu sosiosaintifik berkaitan dengan alam sekitar yang berlaku isu Sosi —— es TT aitkan dengan Rajah 4.2 menunj pada hari ini.ee Teknologi cam iesarion tam CE dalam sektor tenaga ee ee an ini berterusan, tidak r sumber bahan api fosil akan habis Feces eon es te ee karbon dioksida yang banyak dan hal ii pee yey Nos pee on un ead menyumbang kepada perubahan iklim et cute ney berlakunya kemarau panjang d: peered ceca Tujuan: Memahami isu sosiosaintifk dalam sektor tenaga 4. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. . Buat pembacaan aktif dan bincangkan: (@) isu sosiosaintifk dalam sektor tenaga {b) faktor yang menyumbang kepada isu sosiosaintik dalam sektor tenage {© aplikasi Teknologi Hijau bagi menyelesaikan isu sosiosaintik dalam sektor tenage Bs. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dengan menggunakan persembahan multimedia.Aplikasi Teknologi Hijau dalam Menangani Isu Sosiosaintifi, j Sektor Tenaga f Sektor tenaga menitikberatkan beberapa perkara memandangkan sektor ini merupakan sektor yang paling utama dalam Teknologi Hijau. Dua perkara yang dititikberatkan dalam Teknologi Hijau bagi menangani isu sosiosaintifik berkaitan dengan sektor tenaga ialah: (a) cara tenaga itu dijanakan atau dibekalkan (b) kecekapan penggunaan dan agihan tenaga yang dihasilkan Mari kita lihat Rajah 4.3 yang menunjukkan beberapa contoh tenaga boleh baharu yang boleh dibangunkan untuk menggantikan penggunaan bahan api fosil. | Sumber tenaga angin merupakan sumber tenaga bersih yang boleh menggantikan penggunaan sumber bahan api fosil pada masa hadapan. Empangan Kenyir di Terengganu merupakan | empangan hidroelektrik terbesar di Semenanjung Malaysia. Empangan | ini mengawal limpahan air banjir serta menjana | tenaga elektrik di negara kita. Sumber tenaga hidro merupakan sumber tenaga boleh baharu yang Kini menjadi antara sumber_| tenagautama dunia untuk penjanaan tenaga elektrik. FeTeknologi Hijau dalam Melestarikan Alam (EE Berdasarkan Teknologi Hijau, dengan memperkasakan penggunaan tenaga boleh baharu ini, kita dapat mengurangkan kandungan gas karbon dioksida di dalam udara. Hal ini secara tidak langsung dapat mengurangkan kesan rumah hijau dan juga perubahan iklim yang membawa kepada masalah-masalah yang dibincangkan seperti di muka surat 57. Selain penggunaan tenaga boleh baharu, kempen amalan kecekapan tenaga secara holistik yang turut disarankan dalam pelaksanaan Teknologi Hijau sedikit sebanyak telah memberikan kesedaran kepada pengeluar barang elektrik supaya menghasilkan peralatan yang cekap penggunaan tenaganya. Pengguna juga disaran supaya berjimat cermat dalam penggunaan tenaga elektrik. Antaranya seperti menutup suis peralatan elektrik apabila tidak digunakan, menetapkan suhu _ penyaman udara di rumah dan pejabat pada 24°C ~ 25°C serta menggunakan peralatan elektrik cekap tenaga. Sumber tenaga solar juga merupakan antara sumber tenaga boleh baharu yang berpotensi dibangunkan memandangkan Malaysia menerima cahaya matahari yang mencukupi sepanjang tahun. Sumber tenaga geoterma juga menjadi tenaga alternatif yang sesuai menggantikan penggunaan bahan api fosil. \) Namun, faktor geografi yang sesuai menjadi keutamaan sumber ini.2. Apsiah lengkah-langksh yena perlu diambil bagi menjimatken penggunzan tenaga? E Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa a Isu Sosiosaintifik dalam Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa skan sisa pepejal serte air eningkatan prasarana telah mening erinci berkenaan isu ini. pembuangan sis cece suey) Poel uear) epee ane) kertas sahaja, kita memerlukan Zhingga 4 tan batang PO cies aye opm ieArahat 1. Jalankan akciviti ini dalam kumput 2. Kumpulkan mab mat dan bincangkan: air sisa 3. Bentangkan hi perbincangan kump) Aplikasi Teknologi Hijau dalam Menangani |su Sosiosaintifik Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa Aplikasi Teknologi Hijau telah ber sisa dan air sisa. Kesan rumah hijau be: penjimatan kos dapat dilakukan. Mari mengurus sisa dan air sisa. Pengguna digalakkan untuk meminimumkan penggungen kertas dengan mengguna semula kertas-Kertas terpakai atau menggunakan kertas apabila betul-betul diperlukan sahaja. Pengguna dinasihatkan supaya menyediaken makanan untuk isi rumah mengikut keperluan supaya mengelakkan pembaziran makanzn. Pihak kerajeen telah menggal: nm pengasingan sisa rumeh sej2k tahun 2015. Melalui pengasingan ini, kita dapat mengurangkan pembuengen bahen kiter semula, di samping mengurangkan sisa pepejal di tapak pelupusan. Proses rawatan biologi ke atas sisa pepejal membolehkan sisa-sisa tersebut diubah kepada bahan organik yang bermanfaat seperti baja organik. + Pemprosesan yang dijalankan kepada sisa pepejal ini juga mampu menjadikan sisa ini sebagai sumber utama dalam tenaga boleh baharu (biojisim) yang mampu menggantikan bahan api fosil sebagai bahan bakar. Konsep 5, iaitu Tolak, Kurangkan, Guna Semula, Kitar Semula dan Pemulihan (Refuse, Reduce, Reuse, Recycle, Recovery} telah diperkenalkan bagi menggentikan konsep 38 sebelum ini. Penambahan dua’R’ pada peringkat permulzan dan terakhir, jaitu‘tolak’ dan’pemulihan’ bertujuan untuk mencapai sisa sifar. Bagaimanakah anda boleh mengamalkan konsep 5R di rumah?7 Isu Sosiosaintifik dalam Sektor Pertanian dan Perhutanan Peningkatan kepadatan penduduk serta perubahan taraf hidup merupakan antara faktor yang menyumbang kepada permintaan tinggi terhadap kawasan penempatan baharu, bekalan makanan yang mencukupi, serta hubungan laluan pengangkutan yang baik. Jika kita lihat sekali imbas, seolah-olah perkara ini tidak menjadi masalah yang besar kepada kita malah memudahkan kehidupan kita. Tahukah anda, semua inj boleh menjadi satu bencana yang dahsyat kepada kita seandainya perkara ini tidak dikawal dan diselia dengan baik. h sama ada atan atau pertanian. Jika tidak dikawal dan dibendung dari awal, perkara ini boleh menyebabkan berlakunya kejadian tanah runtuh, banjir besar dan kepupusan flora dan fauna. ‘okaan hutan yang berleluasa akan mengganggu kitaran gas di Bumi. Hal ini merujuk kepada hutan merupakan ‘peparu Bumit Penukaran gas karbon dioksida kepada gas oksigen hanya berlaku semasa qumbuhan menjalankan, Pembakaran terbuke proses fotosintesis. yang dilakukan oleh para petani di kawasan ladang mereka boleh menyebabkan berlakunya jerebu yang teruk. Keadaan yang berlarutan ini boleh menjejaskan kualiti udara di seluruh negara dan negara jiran. Ease RPE en eh adKejadian tanab runtuh yang berlaku di Lebuhraya Kuala Lumpur-Karak pada 11 November 2015 dipercayai berpunca daripada pembalakan yang tidak terkawal di Hutan Lipur Lentang, Permintaan yang tinggi terhadap perabot, serta penggunaan kertas tanpa kawalan menyebabkan penebangan hutan dilakukan dengan berleluasa kerana kertas dan perabot berasal daripada pokok. Bahan kimia yang diserap oleh tanah juga akan mengalir ke dalam sungai yang berhampiran. Hal ini menyebabkan pencemaran air di sungai-sungai tersebut, Penggunaan racun serangga dan baja kimia yang berleluasa oleh para petanitelah menyebabkan tanah tanaman tercemar. Contohnya, keasidan tanah meningkat menyebabkan tanah itu tidak sesuai lagi untuk pertanian.embentongon Host Sins, _. a — —Bembentensonitiont sonny {Panay Tujuan: Memahami isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan. Arahan: j 1. Jalankan aktivitiini dalam kumpulan. i 2. Kumpulkan maklumat dan bincangkan: {a) isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan | | (b) faktor yang menyumbang kepada isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan | (c) aplikasi Teknologi Hijau bagi menyelesaikan isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhutanan | : 3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dengan menggunakan persembahan multimedia, | =< —= —~ ose ~~ Aplikasi Teknologi Hijau dalam Menangani Isu Sosiosaintifik | Sektor Pertanian dan Perhutanan Kita telah melihat beberapa isu sosiosai pelbagai langkah tela intifik dalam sektor pertanian dan perhutanan, Oleh itu, diperkenalkan melalui ‘Teknologi Hijau untuk membantu memulihkan semula hutan yang sedia ada dan pada masa yang sama menjaga hasil pertanian. Merawat dan memproses kembali sisa-sisa pertanian untuk dijadikan baja kompos merupakan amalan Teknologi Hijau yang mampu mengawal keseimbangan alam semula jadi. verjaya Sains, Renjer Hutan Seorang renjor hutan perlu ‘mengawal dan menyelaras kerja-kerja pembangunan hulan, penguatkuasaan operasi kilang dan Pencerobohan hutan rekreasi di bawah jagaannya. Renjer hutan juga perlu menyemak dan memantau lesen operasi hutan untuk industri berasaskan kayu serta menguatkuasakan undang-undang perhutanan dan mengambil tindakan apabila perlu, Penanaman semula pokok-pokok boleh membantu mengekalkan spesies yang sedia ada. Aktiviti pembalakan perlu dikawal supaya sumber hutan terpelihara, Selain itu, wartakan banyak lagi kawasan hutan simpan supaya ekosistem di hutan kekal dan seimbang._—_——— Teknologi tijou dalam Metestarikan Alam 1, Bagaimanakah kejadian tanah runtuh dan banjir lumpur boleh berlaku? 2, _Nyatakan kesan penggunaan baja kimia yang berlebihan dalam pertanian. : 3. Nyatakan dua kaedah yang boleh mengurangkan penebangan pokok di hutan. pe ay 45) Sektor Pengangkutan Sektor pengangkutan merupakan antara sektor utama dalam Teknologi Hijau. Sektor ini merupakan antara penyumbang terbesar kepada pencemaran udara. Mari kita lihat isu-isu dalam sektor ini dengan lebih dekat. ndungi gas-gas seperti karbon dioksida dan karbon monoksida, Kedua-dua gas ini merupakan gas rumah hijau Kehadiran gas-gas ini di dalam udara menyebabkan kesan rumah hijau yang menyumbang kepada perubahan iklim yang mendadak, Laman sejaral, Pada Julai 1954, tolah beriaku satu pencemaran udara yang dahsyat di andar raya Los Angeles. Seluruh ruang udara kawasan iu dilputasbut fotokimia yang terbentuk apabila % kendel 7 yang digunikan pada hari nitrogen oksida dan 95% kenderaan bermotor y; i is ie anes ae plz sida den ini menggunakan petrol dan diesel. Petrol dan dies peek acta oe diperoleh daripada petroleum, Kira kira 00% petroleum bereampur dengan di dunia digunakan dalam sektor penganghutan. Oleh vara dengan eal sin itu, petroleum yang merupakan sumber tenaga tidak aca ea 0 boleh baharu akan habis digunakan.Gas-gas berbahaya yang dikeluarkan bersama asap kenderaan juga boleh menyebabkan berlakunya hujay asid, Hujan asid yang berlaky boleh memusnahkan tumbuhap, mengakis binaan seperti konkri, besi dan juga tayar kenderaan, Tujuan: Memahami isu sosiosaintifk dalam sektor pengangkutan. Arahan: 1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. 2. Kumpulkan maklumat dan bincangkan: {a) isu sosiosaintifik dalam sektor pengangkutan (b) faktor yang menyumbang kepada isu sosiosaintifk dalam sektor pengangkutan (6) aplikasiTeknologi Hijau bagi menyelesaikan isu sosiosaintifik dalam sektor pengangkutan 3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda menggunakan persembahan multimedia, TT — Aplikasi Teknologi Hijau dalam Menangani Isu Sosiosaintifik Sektor Pengangkutan Isu-isu yang berlaku dalam sektor pengangkutan memerlukan kesedaran semua pihak secara Kepfitgan jfalividd, Lia... Pengangkutan hijau ialah sebarang bentuk pengangkutan mesra alam yang membebaskan gas imah hijau pada kadar yang amat minimum atau tidak membebaskan gas pengangkutan awam rumah hijau seperti kenderaan yang ‘menggunakan sumber tenaga boleh baharu, Antara bentuk pengangkutan hijau ialah berjalan kaki, berbasikal dan menggunakan kenderaan hijau, Teks! Kenderaan perkhidmatanTeknologi ijau dalam Melestarkan Alam Reenter Gas Asli (NGY) Kenderaan Gas Asli menggunakan sama ada gas asli cecair (LNG) atau gas asli mampat (CNG). Kini, kenderaan yang menggunakan petrol boleh diubah suai untuk penggunaan LNG atau CNG. Radar ence eens sebagai pengganti petroleum Bahan api bio telah mula digunakan di Malaysia. Bahan api bio ini merupakan sumber alternatif yang merujuk kepada metil ester asid lemak yang diasilkan daripada minyak } sayuran serta lemak haiwan. Ternyata, sumber tenaga ini merupakan .. sumber boleh baharu dan lebih ‘ mesra alam. Kerajaan negeri Melaka amat komited dalam mengaplikasikan Teknologi Hijau di negerinya. ‘Melaka mula menggunakan bas elektrik untuk mengangkut penumpang di sekitar bandar raya. Layari laman web di bawah atau imbas kod QR untuk mengetahui bas elektrik di Melaka dengan lebih lanjut. Bas Elektrik di Melaka bhttp://bukutekskssm.my! Sains/T4/HIm67MG 4.5 1. Nyatakan kesan jika jumlah kenderaan yang menggunakan bahan api fosil semakin meningkag, 2 Bahan api bio merupakan______ yang dihasikan daripada dan 46) Teknologi Hijau dan Kehidupan Peranan Individu dalam Menangani Fenomena Pemanasan Global dan Perubahan Iklim dalam Mengurangkan Jejak Kaki Karbon Isu pemanasan global dan perubahan iklim yang mendadak semakin hangat diperkatakan di seluruh dunia. Kesan yang amat dahsyat daripada pemanasan global ini bakal menanti kita semua seandainya seluruh masyarakat dunia masih belum menyedari kesan kemajuan yang pesat tanpa Bahan menghiraukan alam semula jadi di sekeliling kita. Oleh itu, 9°! apakah yang perlu kita lakukan untuk menangani isu ini? Elektrik, ‘Tanpa kita sedar, aktiviti-aktiviti yang kita lakukan Pengangkutan setiap hari telah menyebabkan peningkatan jejak kaki Karbon, Jejak kaki karbon ialah jumlah gas rumah hijau, iaitu karbon dioksida yang dibebaskan daripada aktiviti-aktiviti manusia seperti asap kenderaan, pembakaran terbuka dan pembakaran bahan api fosil (Rajah 4.4). Oleh itu, kita perlulah mengaplikasikan ‘Teknologi Hijau dalam kehidupan supaya kita dapat ‘mengurangkan pembebasan gas karbon dioksida ke persekitaran sekali gus mengurangkan jejak kaki karbon. Rajah 4.4 Jejak kaki karbon Menuju ke Arah ; | Kehidupan Tanpa Karbon bitp://bukutekskssm.my/ Sains/T4/Him68 Gambar foto 4.10 Murid-murid sekolah mengambil bahagiant dalam pameran inovasi reka bentuk bandar hijau sempent Persidangan dan Pamerat Antarabangsa Teknologi Hijiit Y dan Produk Eko (IGEM) di Kuala Lumpurz “Teknologi Hijau dalam Melestorikan Alam ee ‘Tujuan: Melaksanakan kempen kesedaran melalui Internet tentang isu berkaitan dengan cara menangani fenomena pemanasan global dan perubahan iklim. Arahani 1, Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan untuk mengkaji pernyataan yang berikut Fenomena pemanasan global dan perubahan iklim sedang melanda dunia kita sekarang dan perlu diberi perhatian yang serius. Fenomena tersebut telah mengakibatkan banyak kesan melampau kepada Bumi. Maka, adalah penting bagi kita mengurangkan masalah ini dengan _ mengaplikasikan pengetahuan tentang Teknologi Hijau demi memastikan kelestarian alam kepada generasi akan datang. 2. Bincang dan cari maklumat yang berkaitan di dalam majalah ilmiah atau laman web. 3, Reka cipta satu kempen kesedaran atas talian bagi menangani fenomena pemanasan global dan perubahan iklim demi kelestarian hidupan di Bum. _ Apakah kebaikan aktiviti yang dilakukan oleh mereka? Jelaskan jawapan anda menggunakan konsep Teknologi Hijau. | 2. Pada pandangan anda, apakah kesan kepada alam sekitar apabila kita mengamalkan | Teknologi Hijau?{ysnpuy wep uejenquuiag 10p;a5 rseyunwoyy urep yourmpreyy Bojouyay_ 1095 vSeuay uedeysooy + naeyeg yaI0q, v8euar raquing « sis ursosorduad uep tBojorg uoyeatey + ig woe + nofty ojouyay, | efi BOON, i Tsoy de ueyeg uereyequiag + naeyeg yayoq WH vSeuay AM NdOmnia ‘Selepas mempelajari bab ini, anda dapat: 4.4. Kelestarian Alam Sekitar [[] Mendefinisikan dan mewajarkan Teknolog: Hiau dalam venidupan. [[) Menghubung kait kecexapan tenaga dengan Teknolog) Hijau [] Mengenal pasti sektor dalam Teknologi Hijau. 4.2. SektorTenaga [J Memerihatkan isu sosiosaintifix. [J Menerangkan isu sosiosaintifik dalam sextor tenaga [J Mewajarkan aplikasi Teknologi Hijau dalam menangan’ isu sosiosaintt setzor ter 4.3. Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa [a Menerangkan isu sosiosaintifik datam sektor pengurusan sisa can air sisa [1 Mewajarkan aplikasi Teknologi Hijau dalam menangani isu sosicsainute semtor pengu sisa dan air sisa. 4.4 Sektor Pertanian dan Perhutanan (5 Menerangkan isu sosiosaintifik dalam sektor pertanian dan perhuteran. [] Mewajarkan aplikasi Teknologi Hijau dalam menangani isu sosiosaintf« sektor dan perhutanan. 4.5. Sektor Pengangkutan [J Menerangkan isu sosiosaintifik dalam sektor pengangkutan. [J Mewajarkan aplikasi Teknolog! Hijau dalam menangani isu sosiosaintk se 4.6 Teknologi Hijau dan Kehidupan ( Mewajarkan peranan setiap individu dalam menangani fenomena pemanaser perubahan iklim dalam mengurangkan jejak kaki karbon. Ici ob) Korat 1. Baca petikan di bawah. ‘Amalan Teknolog) Hijau yang dicadangkan dalam Dasar Teknologi Hijau Kebangsaan telah mula diterapkan dalam kalangan murid di sekolah. Kesedaran untuk meiestarikan alam sekitar melalui Teknologi Hijau seharusnya dididik dari awal usia. Berdasarkan petikan (@) apakah yang dimaksudkan dengan Teknologi Hijau? (b) nyatakan empat tonggak utama dalam Dasar Teknologi Hijau Kebangsaan. tas:2. Pernyataan di bawah menjelaskan kecekapan tenaga. Kecekapan tenaga ialah penggunaan tenaga yang kurang bagi menjalankan sesuatu kerja pada kadar yang sama atau lebih tanpa menjejaskan keselesaan atau hasil yang diingini, I e Berdasarkan pernyataan di atas: (a) nyatakan kepentingan kecekapan tenaga dalam kehidupan kita. (0) berikan satu amalan kecekapan tenaga yang boleh anda amalkan di rumah. 4 Jelaskan jawapan anda. S@> 3. Pernyataan berikut ditampal di papan kenyataan sekolah. Bagi memudahkan pelaksanaan amalan Teknologi Hijau secara holistik, beberapa sektor telah diwujudkan supaya pelaksanaannya lebih terarah dan berfokus. (2) Nyatakan tiga sektor yang terdapat dalam Teknologi Hijau. (b) Jelaskan setiap sektor yang dinyatakan dalam soalan 3(a). 4. Gambar foto 1 menunjukkan isu sosiosaintifik dalam sektor tenaga. eed a Gambar foto 1 (2) Nyatakan kesan isu di atas kepada alam sekitar. (b) Cadangkan dua cara untuk menangani isu di atas menggunakan Teknologi Hijau. (c) Nyatakan satu kelebihan menggunakan Teknologi Hijau untuk menangani isu di atas, (d) Adakah anda bersetuju bahawa penggunaan Teknologi Hijau dalam kehidupan seharlan akan mengurangkan pencemaran alam sekitar? | Wajarkan jawapan anda.5, Baca pernyataan di bawah + Asap daripada kenderaan yang menggunakan bahan api fosil meruparan antara penyumbang tertinggi kepada peningkatan Karbon diorsida ci dalamn udara | + Berlaku hujan asid sehingga memusnahkan hutan dan mengabis logam can ronrrit (a) Jelaskan sektor pengangkutan dalarn amalan Teknoiog) Hijau. dinyatakan di atas. (b) Terangkan dua langkah dalam sektor penganghutan yang sesuai untuy menangani isu yeng 6. Azman seorang yang suka berkebun. Dia ingin menanam sawi ¢i satu sudut eumannys. Namun, dia tiada bekas yang sesuai untuk bercucuk tanam. Bantu Azman memikirkan cara memanfaatkan bahan yang boleh digunskan semuis ci rumahnya untuk menyelesaikan masalahnya. Anda boleh menggunakan lakaran berlabel untuk membantu jawapan arca. Bahan-bahan: a i Lakaran: —_—_— 73,© Nukleotida © Kromosom © Kariotip > Mitosis © Meiosis © Alel dominan © Alel resesif © Hukum Mendel © Genotip © Fenotip © MutasiBukti DNA ‘Anda mungkin pernah menonton drama televisyen yang popular dengan kes-kes penyiasatan. Drama itu sangat menarik kerana banyak memberikan pendedahan tentang teknik-teknik penyiasatan dalam bidang forensik. Kes-kes penyiasatan jenayah dapat diselesainan dengan mengumpul bukti DNA. DNA yang ditinggalkan oleh penjenay ah boleh dixenst past oleh penyiasat atau ahi forensik dengan mengeuna+an teknik dan peralatan yang moden. Dalam suatu kes jenayah, penjenayah mungkin ‘meninggalkan bahan bukti seperti cebisan kulit, rambut atau btisan darah di tempat kejadian. Ahli forensik boleh menganalisis ONA daripada bahan bukti itu dan melihat jika DNA daripada sampel itu sepadan dengan sampel DNA daripada penjenayah. n belajar tentang: Pe TUCw ES Pc) rc Pera ite Pe Peecu aasbahagian Sel | t t } | i d Deoksiribonukleik (DNA) dan Kromosom | ‘Anda telah mempelajari sel dan pembahagian sel semasa di Tingkatan 1. Anda juga telah Ht H eS mempelajari bahawa nukleus merupakan satu struktur dalam sel yang mengawal keseluraeey ny aktivt sel. Tahukah anda bahan apakah dalam nukeus yang mengawal proses penibahagiay vy i Nukleus mengandungi | kromosom. ey prs a “WG be Kromosom ialah struktur t bebenang halus yang terdiri. daripada asid nukleik dan = protein, panjang dan berlingkar ° yang terletak di dalam nukleus. © * %%, .Setiap kromosom mengandungi - © satu molekul panjang DNA.Asid deoksiribonukleik atau DNA (Deoxyribonucleic Acid) terdiri daripada unit-unit asas yang dikenali sebagai nukleotida, Setiap unit nukleotida terdiri daripada tiga komponen iaitu gula = deoksiribosa, bes bernitrogen dan kumpulan 4 fosfat. DNA terdiri daripada dua rantai =, polinukleotida yang berpintal antiselari antara satu sama lain membentuk struktur yang dikenali sebagai heliks ganda dua. Genetik adalah kajian mengenai gen, | pewarisan dan variasi dalam organisma. ~ =e Gen ialah unit asas pewarisan 4 yang menentukan ciri-ciri individu, Gen berfungsi mengawal ciri-ciri yang diwarisi dalam organisma seperti kebolehan menggulung lidah pada manusia, bentuk biji kacang pea dan ~ warna bulu pada kucing. Gen tersusun sebagai segmen pada DNA di sepanjang i kromosom. Terdapat ay beribu-ribu gen di dalam satu molekul DNA.kita boleh meringkaskan kaitan antara ketiga-tiganya sepert) Salam Rajah $.2 di bawah ini, Se = e Rajah 5.2 Kaitan antara kromosom, DN : jes di dunia ini mempunyai bilangan kro, Se oncom yang normal mengandungi 46 krom Kromosom wujud secara berpasangan mengikut bent saiz yang serupa. Pasangan kromosom ini dikenal sj [romosom homolog. Kromosom homolog manusia'y disusun berdasarkan bentuk dan saiznya. Rajah 5.3 mem penyusunan kromosom homolog manusia. Susunan inj 13 14 15 wx XK x ce) Rajah 5.3 Kariotip manusia Di dalam sel manusia, kromosom boleh dibahagikan’ dua iaitu autosom dan kromosom seks. Autosom met lidah dan jenis rambut. Kromosom seks pula membawa H menentukan jantina sama ada lelaki atau perempuan.anes cursus Petra Rajah 5.4 Kromosom manusia Mitosis dan Meiosis Bagaimanakah gen dapat diwarisi? Untuk mengetahui hal ini dengan lebih lanjut, kita perlu memahami pembahagian sel terlebih dahulu. Terdapat dua jenis pembahagian sel yang berlaku dalam sel, iaitu mitosis dan meiosis. Mitosis ialah proses pembahagian sel yang membentuk dua sel anak yang seiras, dengan setiap satunya mengandungi bilangan kromosom dan kandungan bahan genetik yang sama dengan sel induk. Mitosis berlaku dalam sel soma di dalam badan manusia dan haiwan, Mitosis juga berlaku dalam tisu meristem seperti di hujung akar dan pucuk tumbuban. Rajah 5.5 menunjukkan peringkat-peringkat dalam mitosis. Meiosis ialah proses apabila sel membahagi menjadi empat sel anak yang tidak seiras dengan setiap satunya mengandungi separuh daripada bilangan kromosom sel induk. Meiosis berlaku dalam organ pembiakan untuk menghasilkan gamet bagi /pembiakan seks. Meiosis dalam manusia berlaku dalam testis Ielaki dan ovari perempuan. Dalam tumbuhan, meiosis \berlaku dalam anter dan ovari, Rajah 5.6 menunjukkan eringkat-peringkat dalam meiosis.UCT) Membran nuleus oan gelendong Rajah 5.5 Mitosis POOLEYcone Membran nukleus Mitosis ‘htp:foukutekskssm.say/Sains/ J | TAIMitosis Films mph Meiosis 11 Prey peter syRajah 5.7 menunjukkan persamaan dan perbezaan antara mitosis dengan meiosis. Berlakudi | /Berlaku di sel Duaselanak) | selsoma / | pembiakan dihasilkan Empat sel anak ihasilkan. ae ‘Ada pindah : silang silang \ 1 é | Sel anak Sel anak seiras dari berbeza dari | segi genetik / ‘ segi genctik/ s . . Bilangan, Bilangan > — a Tiada kromosom \ /kromosom sel Ada j variasi selanak sama} anak separuh variasi | / dengan sel_/ \ daripada sel | 7 \induk_ induk Siapa tahu tentang, kepentingan mitosis, dan meiosis? FREE Saya, cikgu. Mitosis penting untuk pertumbuhan Ronee se organisma dan meiosis ECCw err: penting untuk penghasilan gamet. Mitosis menghasilkan sel baharu yang sama dengan sel induk. Apabila kulit saya terluka, sel kulit yang Bagus, Raymond? sihat akan bermitosis untuk menghasilkan sel jawapan kamu. Mitosis baharu. Jaci luka saya pun sembuh, penting untuk menggantikan sel-sel rosak atau mati jka kita terluka atau cedera. Mitosis juga berguna dalam pembiakan aseks bagi sesetengah organisma seperti Amoeba sp..‘Gambar foto 5.1 Proses aR yang Rajah 5.8 Proses menggantikan sel-sel berlaku pada hujung akar tumbuhan ‘yang rosak HEX ~ Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan, 2. Kumpulkan maklumat tentang: (a) kepentingan mitosis dalam proses tumbesaran, menggantikan sel-sel rosak dan dalam pembiakan aseks, (b) kepentingan meiosis dalam proses penghasilan gamet. 3. Gunakan pelbagai sumber seperti Internet dan perpustakaan untuk mengumpulkan maklumat diatas. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dalam bentuk persembahan multimedia. 1. Apakah yang dimaksudkan dengan (@) gen (b) kromosom (© DNA 2. Dimanakah proses mitosis dan meiosis berlaku di dalam badan manusia? 3. Nyatakan persamaan dan perbezaan antara mitosis dengan meiosis, —Pewarisan dalam Manusia Cuba lihat gambar keluarga dalam gambar foto berikut. Adakah mereka kelihatan seiras? ‘Adakah semua ciri diturunkan dari ibu bapa kepada anak-anak mereka? Setiap anak mewarisi ciri-ciri tertentu daripada ibu bapanya. Pemindahan ciri daripada ibu bapa kepada anak-anaknya dikenali sebagai pewarisan. ‘Apakah porbo: ‘ott dengan trait? Cin tifa kotara yang dvvanist dan ditentukan ola gon | ‘soporli warn pula falah varian bagi cin Khusus yang mombezakan ‘antaral individ Jad, tralt ‘untuk warna mata jalah warna hitam, wanna coktat dan warna D foto 5.2 Pewarisan Giri dalam manusia Cini seperti jonis rambut dan warna anak mata ialah contoh citi yang diwarisi oleh anak davipada ibu atau bapanya Cin Giri ini diturunkan daripada ibu bapa kepada anak anak melalui gen, Seperti yang telah anda pelajartdalany subtopik 8.1, gen tala unit asas pew isan yang, terdapat pada kromosom, Gen mengawal cin tertent dalany suats organism, Sepasang gen yang berada pada lokus atat Kedudukan yang sama pada kromeson homolog akan mengawal sate (it ¢ ett yang berada pada lokus yang sama ini dikenal sebagai a domiinan atau resesit 84 KPM mnismna, Pasangany Ale! boleh hadir dalam bentukAlel dominan akan mempamerkan ciri yang dikawalnya dan menutupi kesan alel resesif, Alel resesif pula hanya akan menunjukkan ciri yang dikawal apabila alel yang dominan tidak hadir. Oleh itu, ciri resesif hanya akan dipamerkan apabila Kedua-dua alel adalah resesif. Alel dominan divakili oleh huruf besar manakala all resesif diwakili oleh huruf kecil, Misalnya, “T’ digunakan untuk mewakil tinggi dan ‘’ mewakili rendah. Rajah 5.10 Contoh ale! doninan dan alel esesf pada kromosom Rajah 5.10 menunjukkan sepasang kromosom homolog di dalam nukleus. Bagi setiap trait, kita mewarisi dua salinan gen, satu daripada ibu dan satu daripada bapa, Hurufbesar A, B, C dan D mewakili alel dominan manakala hurufecila,bjedand mevakili ——pgakah losung ppt iat alel resesif. hia ee hukah anda trait manusia yang manakah bersifat dominan ane atau resesif? Jadual 5.1 menunjukkan beberapa trait dominan dan trait resesif pada manusia, Jadual 5.1 Contolt trait dominan dan trait resesif pada manusia Boleh menggulung lidah Rambut hitam Rambut perang muda Cuping telinga bebas Cuping telinga melekap"Grego: Mondet (1822-1884) “Bapa Gen Fenotip induk = Mekanisme Pewarisan Gregor Mendel ialah orang pertama yang menemui mekanisme pewarisan secara teratur dan mendalam, Mendel menggunakan pokok kacang pea berbaka tulen dalam eksperimen beliau tentang kacukan monohibrid. Kacukan monohibrid melibatkan kajian tentang satu citi pada satu masa, sebagai contoh ketinggian, iaitu tinggi atau rendah, Mendel melakukan kacukan antara satu pokok kacang pea tinggi yang berbaka tulen dengan satu pokok kacang pea kerdil yang berbaka tulen, Pokok tinggi berbaka tulen alah pokok yang mempunyai genotip “TT” dalam beberapa generasi sebelumnya, Pokok kerdil berbaka tulen ialah pokok yang mempunyai genotip “tt” dalam beberapa generasi sebelumnya. Generasi pertama hasil daripada kacukan disebut generasi filia pertama (F,) (Rajah 5.11). Apabila individu daripada F, dikacukkan generasi filial kedua (F,) terbentuk (Rajah 5.12). Genotip ialah maklumat genetik dalam sesuatu organisma, Fenotip pula merujuk kepada ciri-ciri fizikal yang dipamerkan pad sesuiatu organisma itu. Pokok kacang pea x Pokok kacang pea tinggi berbaka tulen kerdil berbaka tulen Rajah 5.11 Rajah skema kacukan monohibrid bagi ciri ketinggian Genotip induk = tt | Meiosis, Gamet Persenyawaan| GenotipanakF,: | Te | Tt Tt Tt Fenotip anak F,: Tinggi Tinggi Tinggi TinggiGenet eT ND Fenotip induk : — Pokok kacang pea tinggi x Pokok kacang pea tinggi Genotip induk : Tt Tt I I Meiosis Meiosis z Gamet Persenyawaan| Genotip anak F, : IT |s Tt Tt | Fenotip anak F,: Tinggi Tinggi Tinggi - Kerdil Rajah 5.12 Rajah skema kacukan monohibrid generasi filial ke-2 bagi ciri ketinggian Pewarisan ciri daripada eksperimen Mendel boleh digunakan untuk menerangkan pewarisan ciri pada manusia. Ciri-ciri yang diwarisi oleh seseorang bergantung pada gen yang diwarisi daripada ibu bapanya, Mekanisme pewarisan ciri boleh ditunjukkan pada rajah skema di bawah (Rajah 5.13). Fenotip induk : Bapa (Bolen menggulung lidah) x —_Ibu (Tidak boleh menggulung lidah) Genotip induk : BB bb 4 | | Meiosis Meiosis Gamet Persenyawaan| Genotip anak F,: | Bb Fenotip anak F,: _ Boleh Boleh Boleh ‘menggulung lidah_menggulung lidah menggulung lidah_ menggulung lidah Rajah 5.13 Rajah skema pewarisan kebolehan menggulung lidahPenentuan jantina anak ditunjukkan oleh Rajah §.14, Induk q Bopa Gonotip —: aaa xy | Meiosis Sperma Porsonyawaan Gonolip anak: |44+XX 44+ XX 44+ XY Jantina anak; Perempuan ——-Perempuan Lelaki Rajah 5.14 Rajalt skema penentuan jantina anak ygkalian untuk mendapatkan jantina anak lelaki atau p kehamilan adalah sama, iaitu 50%, Tujuan: Meramalkan nisbah genotip dan fenotip bagi kacukan monohibrid. Arahan: 1. Jalankan aktivitt ini dalam kumpulan. 2. Setiap kumpulan akan diberi satu rajah skema pewarisan yang tidak lengkap bagi kacukan monohibrid satu ciri pokok kacang pea yang dikajl oleh Mendel. 3. Lengkapkan rajah skema pewarisan tersebut. 4. Bentangkan hasil kumpulan anda kepada kelas. OWN ay 5.2 1. Huraikan perbezaan antara alel dominan dengan ale! resesif. 2. Apakah kromosom seks? 3. Apakah yang menentukan jantina anak? Terangkan jawapan anda.a) Jenis Mutasi Lihat Gambar foto 5.5 di bawah. Bolehkah anda nyatakan kelainan yang terdapat pada setiap individu dalam gambar foto tersebut berbanding dengan individu normal? Apakah yang menyebabkan, kelainan itu? Gambar foto 5.5 Kelainan pada individu Pernahkah anda mendengar istilah mutasi? Apakah mutasi? Mutasi ialah perubahan spontan dan rawak yang berlaku kepada gen dan kromosom yang boleh menyebabkan perubahan ciri kepac qaameation 800: anak yang mewarisi bahan genetik terubah suai tersebut. Terdapat menjadi tinggi dengan dua jenis mutasi, iaitu mutasi kromosom dan mutasi gen. Rajah bertambahnya umur ibu 5.15 menunjukkan jenis-jenis mutasi dan contoh-contoh setiap jen apabila melebihi 35 tahun. sy utasi itu. sindrom Down ialah Jenis-jenis mutasi | Mutasi kromosom Mutasi gen —T Sindrom Down Buta warna Sindrom Turner Anemia sel sabit Sindrom Klinefelter Talasemia Hemofilia Albinisme ___Rajah 5.15 Jenis mutasi dan contohPecctecl) enete Mutasi kromosom berlaku apabila terdapat perubahan dalam bilangan atau struktur kromosom. perubahan ini berlaku akibat kecacatan semasa proses pembahagian sel. [oy Sindrom Down (terlebih kromosom ke-21) Sindrom Down berlaku kerana terdapat penambahan satu kromosom pada pasangan kromosom ke-21. Penghidap sindrom Down mempunyai 47 kromosom berbanding dengan individu normal yang mempunyai 46 kromosom. Individu yang menghidap sindrom Down mempunyai ciri-ciri seperti kerencatan fizikal dan mental, leher pendek, mata sepet dan badan lebih rendah, () Individu yang menghidap sindrom Turner mempunyai kurang bilangan kromosom seks berbanding dengan individu normal. Jumlah keseluruhan kromosom hanya 45 kromosom (44 + XO) sahaja. Individu yang menghidap sindrom Turner ialah seorang perempuan yang kehilangan satu kromosom X. Penghidap sindrom Turner tidak mengalami perkembangan ciri-ciri seks sekunder seorang perempuan. Individu yang menghidap sindrom Klinefelter mempunyai lebih bilangan kromosom seks berbanding dengan individu normal. Jumlah keseluruhan kromosom adalah 47 kromosom (44 + XY). Individu dengan sindrom Klinefelter ialah seorang elaki dengan penambahan satu kromosom X. Penghidap sindrom Klinefelter mempunyai ciri-ciri perempuan seperti mempunyai payudara dan testis yang kecil serta mandul. (ow ww 1 238 45 COO, OK DAY UK 6 7 8 9 10 1 12 AB ERAK ae akax | 13415 46 17 18 un a Ke 4920 2 ow | Rajah 5.16 Kariotip seorang Telaki yang menghidap sindrom Down Ke WY kk . 23 Yh MK a5 CROCK KCL AD a aK 6 7 8 9 0M 1 BR AKER wae 131415 tetris un oon 49202122 Rajah 5.17 Kariotip seorang perempuan yang menghidap sindrom Turner eH 1 ie Yh us a5 SR ty IE Bt os 6 7 8 9 10 1 12 AR ARAR axa 13 14 15 461748 ray XX ae i920 21 22 Rajah 5.18 Kariotip seorang lelaki yang menghidap sindrom KlinefelterMutasi gen disebabkan oleh perubahan kimia yang Des pal et gen. Mutasi gen ! i i rs B menyebabkan perubahan dalam ciri yang dikawal oleh gen tei Eespuk © Pada bulan November 2016, Kementerian Kesihatan Malaysia telah rmelancarkan inisiatit pemeriksaan talasernia yang disasarkan ke seluruh negara | Individu yang menghidap buta warna mempunyai gen mutay | | rmembabitkan murid | (b) | t i | t | | | | | { } resesif yang terdapat pada kromosom X. Individu ini tidak j dapat membezakan antara warna merah dengan hija Penyaty ini dikawal oleh gen resesif pada kromosom X. Penyakit genet, ini lazim berlaku pada lelaki. | Tingkatan 4. Langkah ini diambil untuk rmengurangkan peratus kelahiran bayi dengan talasemia. Kaunseling dan panduan sewajamya akan diberikan kepada individu yang disahkan sebagai pembawa supaya mereka tidak ‘memith pasangan yang juga merupakan pesakittalasemia, Penyakit ini disebabkan olch perubahan spontan yang berlaky, kepada gen yang bertanggungjawab dalam penghasilan hemoglobin. Individu dengan anemia sel sabit mempunyai bentuk sel darah merah abnormal yang berbentuk sabit yang ‘menjejaskan pengangkutan oksigen. Penyakit ini disebabkan oleh gen resesif pada autosom. LO Gambar foto 5.6 Sel darah merah berbentuk sabit dan sel darah merah normal ‘Talasemia ialah sejenis penyakit genetik yang disebabkan oleh mutasi pada gen yang men, penghasilan hemoglobin. Individu dengan talasemia mempunyai sel thpagiel| dan jangka hayat se int lebih singkat. Keadaan ini boleh menyebabkan kekurangan darah yang teruk, (a) darah merah yang kecil Pesakit hemofilia mengalami kesukaran darah membeku, Hal ini demil . Hal ini demikian kerana berlaku ‘utasi pada gen yang menghasilkan faktor pembekuan darah. Individu itu akan kehil darah berterasan sekiranya terluka atau tercedera nt” nANAUst akan kehlangen—_ Genetik Faktor yang Menyebabkan Mutasi Gen dan Mutasi Kromosom ‘Mutasi mungkin berlaku secara spontan (semula jadi) semasa proses pembahagian sel. Mutasi boleh juga berlaku disebabkan oleh faktor-faktor luaran yang dikenali sebagai mutagen. Apakah mutagen yang anda tahu? Lakukan aktiviti di bawah. ‘Tujuan: Mengumpulkan maklumat dan membuat persembahan mengenai faktor-faktor yang menyebabkan mutasi gen dan mutasi kromosom. ini dalam kumpulan, 2. Kumpulkan maklumat berasingan tentang faktor-faktor yang menyebabkan mutasi gen dan mutasi kromosom. 3. Kumpulkan juga maklumat berkaitan dengan contoh mutasi gen seperti buta warna, anemia sel sabit, talasemia dan hemofilia. 4, Catatkan maklumat di atas kertas sebak. 5. Tampal hasil kerja kumpulan anda di dalam kelas untuk dilihat kumpulan lain. . Tulis komen tentang hasil kerja kumpulan lain di atas hasil kerja itu. f Buku ilmiah a Laman web } Semula jadi F t Sinaran ae Kehamilan radioaktif jada sia yang i y lewat Faktor yang | menyebabkan mutasi - Sinar-X —— NS Sinar ultraungu | Majalah Rajah 5.19 Faktor-faktor yang menyebabkan mutasiMM Penyakit Gangguan Gen it yang boleh diwarisi dalam keluarga. Rajah 5.20 orang lelaki yang merupakan orang perempuan Alel juga memibawa trait peny menunjukkan pewarisan seieuis penyakit gangguan gen apabila s seorang penghidap penyakit gangguan gen berkahwin dengan pembawa penyakit gangguan gen. Induk Penghidap penyakit Pembawa penyakit gangguan gen gangguan gen x Fenovo Ayah (Buta wama) Ibu (Pembawa) Genotip xy ax Meiosis Gamet Persenyawaan Genotip anak EXE XX? xey xy Fenotip anak ©: Anak perempuan Anak perempuan Anak lelaki Anak lelaki (pembawa) (buta warna) (normal) (buta warna) Rajah 5.20 Pewarisan sejenis penyakit gangguan gen Kebanyakan gen yang mengawal sesuatu trait terletak pada autosom. Walau bagaimanapun, terdapat juga trait yang terletak pada kromosom seks. Trait ini dikenali sebagai trait terangkai seks dan gen yang terdapat pada kromosom seks ini dinamakan gen terangkai seks. Contohnya trait kegagalan pembekuan darah pada luka yang menyebabkan penyakit hemofilia, Hemofilia ialah penyakit genetik yang dialami oleh seseorang individu apabila darah pada lukanya lambat membeku. Hemofilia hanya diwarisi apabila terdapat alel resesif yang membawa penyakit hemofilia pada kromosom X, Jika tiadaalel resesif itu pada kromosom X, maka tiadalah penyakit hemofilia, Kaji rajah skema pewarisan hemofilia pada Rajah 5.21 dan Rajah 5,22 berikat. -Katakan: X''jalab alel dominan (normal) dan %" fala alel resesif (hemofilia) Fenotip Induk + - Bapa (Normal) % Ibu (Pambewa herria) Genotip induk Gamet Genotip anak : Fenotip anak : Perempuan Perempuan Leak Lela normal — pembawa “a normal pesant : “ hematin 2 hemofiia Rajah 5.21 Rajah skema pewarisan hemofila jika bapa normal dan ibu ialah perbawa hemofia Fenotipinduk : —-Bapa(Normal) =X ‘Ibu (Pesakst hemosiza) Genotip induk : ie] [ea 1 1 Meiosis Meiosis Gamet Persenyawaan Genotip anak: Fenotip anak : Perempuan _Perempuan Letaki Letaki pembawa pembawa pesakt = pesakt hemofilia hemofitia hemofiia _hemofiiaBagaimanakah kita boleh mengesan penyakit gangguan gen, cikgu? ‘Terdapat dua kaedah yang boleh digunakan untuk mengesan penyakit Penyakit gangguan gen boleh dikesan melalui kaedah amniosentesis dan kaedah kariotip. gangguan gen, iaitu: «+ kaedah amniosentesis aedah kariotip Kariotip yang terhasil daripada knedah-kaedah inj akan digunakan untuk mengesan sebarang keabnormalan pada kromosom. Hal ini adalah untuk mengesan sebarang penyakit gangguan gen lebih awal Igpsbukwtekskssm mye Re | Ssins TI IIm9%6_.mpt BERG smninenss | | 4) hupyibukutekskssm. I BE | iny/Sains/Ta/Htlm96_ 2 Co Woe LG Ee une Amniosentesis digunakan untuk mengesan keabnormalan sel fetus pada minggu ke-15 hingga ke-20 kehamilan. Pada mulanya kedudukan fetus di dalam uterus dikenal pasti menggunakan teknik ultrabunyi untuk memastikan kedudukan fetus yang selamat, Jarum akan dimasukkan dengan berhat-hati melalui bahagian abdomen iby menembusi dinding uterus. Ei Bendalc amnion ini kemudiannya cdiemparkan untuk mengasingkan bendalir amnion dan sel fetus. Sel fetus yang terasing akan digunakan untuk ‘mendapatkan kariotip. Bendalir amnion yang ‘mengandungi sel fetus yang terampai diekstrak keluar.Seldipindah ke dalam tiub dan diemparkan untuk memekatkan sel. Bahan kimia lain ditambah untuk imenghentcan mitosis, —D diperingkat metafasa. Inkubasi selama 2 atau 3 hari Sel dipindah ke dalam tiub baharu yang berisi bahan. Gambar kromosom, penetap. dipotong dan disusun | : 1 3 membentuk kariotip. | a Rariotpinidigunakan | dame untukmengesan sebarang | < keabnormalan pada f kromosom untukmengesan | _ Slaid diperhatikan di Larutan daripada tiub disedut dan dititiskan sebarang penyakit | bawah mikroskop dan ke atas slaid mikroskop dan ditambahkan gangguan gen. {.: diambil gambarnya, pewara supaya kromosom lebih jelas. Rajah 5.24 Langkah-langkah dalam kaedah Kariotip Aplikasi Penyel Kehidupan Penyelidikan genetik telah dijalankan dalam pelbagai bidang demi manfaat manusia. Antara penyelidikan genetik yang dapat meningkatkan kualiti kehidupan manusia falah sains forensik, terapi gen dan genealogi genetik. Sains forensik ialah satu daripada bidang sains dan teknologi yang menjalankan kajian tentang penyiasatan jenayah dengan mengenal pasti dan ‘mengesahkan kronologi sesuatu kejadian berdasarkan bukti-bukti saintifik yang diperoleh. ‘an Genetik dalam Meningkatkan Kualiti Sains forensik memainkan peranan penting dalam sistem perundangan dengan menyediakan maklumat berasaskan saintifik melalui analisis bukti fizikal, Semasa siasatan, bukti dikumpulkan di tempat ; kejadian atau daripada seseorang yang terlibat, —— dianalisis di makmal dan kemudian keputusan analisis Gambar foto 5.7 Pakar forensik sedang dbentangkan Gane memeriksa cap jari di dalam makmal e © aé TTerapi gen ialah satu teknik yang masih dalam peringkat ekspetin bertujuan untuk membaiki gen-gen mutan (abnormal/cacat) Yang! menyebabkan penyakit seperti sistik fibrosis, hemofilia dan anemig sel sabit. Teknik ini dijalankan dengan menyisipkan gen norma ke dalam sel atau tisu badan pesakit untuk menggantikan gen yang rosak. —4 = sn! 4 De tan ses | | jy, DNA dan Seis Forensk i: Terapi Gen | GenealogiGenetik BARE P bp ibakaeikssmmy! picasa | purbukutekskssm.amy) | Dele BRE | Sees T otto DSBS sun tyrins2——[BINPRREA| scisrTantmse_s “INFORMA! INFORMASL meoutis| = Mbebiateadl wi ee bue kite Peed menghasilkan Cue ui Nene od ie Cer popu disuntik Pe Por sie Nes) ome ica) Rajah 5.25 Proses trap genceneti Genealogi genetik ialah kajian pengumpulan genetik untuk menentukan salasilah atau susur galur tentang keluarga, keturunan dan sejarahnya, Ujian DNA digunakan dalam kajian ini. ‘Tujuan: Mengumpulkan maklumat dan membuat persembahan mengenai penyelidikan genetik Arahan: 1, Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan, 2. Kumpulkan maklumat tentang aplikasi dalam penyelidikan genetik seperti berikut: {a) sains forensik (b) terapi gen (©) genealogi genetik 3. Kumpulkan maklumat berikut daripada pelbagai sumber dan bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda di dalam kelas. Kesan Penyelidikan Genetik terhadap Kehidupan Manusia Penyelidikan genetik merupakan cabang yang sangat berguna dalam biologi. Penyelidikan genetik ialah satu teknik yang digunakan untuk mengubah gen dan paling banyak digunakan dalam bidang perubatan dan pertanian. Terdapat beberapa kebaikan dan keburukan penyelidikan genetik yang telah timbul disebabkan sifat manusia. Mari kita jalankan satu aktiviti untuk memperluas pengetahuan dan mengambil kira pandangan rakan-rakan lain tentang kebaikan dan keburukan penyelidikan genetik dari segi isu ekonomi, kesejahteraan hidup, etika, psikologi dan sosial. ‘Tujuan: Membahaskan kesan-kesan penyelidikan genetik. ? <2) b Arahan: 1. Bentuk dua pasukan perbahasan dan jemput beberapa orang guru sebagai pengadil. 2. Bahaskan tajuk “Penyelidikan genetik mendatangkan lebih banyak kebaikan daripada keburukan”™ dari segi saringan genetik berdasarkan aspek berikut: (a) ekonomi (insurans, peluang pekerjaan) - (b) kesejahteraan hidup (institusi kekeluargaan) (o) etika (d) psikologi {e) sosialPRAKTIS FORMATIF 1, Apakah mutasi? Senaraikan tiga faktor yang menyebabkan mutasi. Senaraikan kebaikan dan keburukan penyelidikan genetik. Apakah masalah yang timbul jika etika dan nilai-nilai murni tidak diamalkan dalam _. penyelidikan genetik? Cad reps * ict eknologi Kejuruteraan Genetik Apakah itu kejuruteraan genetik? Kejuruteraan genetik ialah istilah yang digunakan kepada pengubahsuaian genetik sesuatu organisma, Kejuruteraan genetik telah mula diperkenalkan sekitar tahun 1971-1973 dan dikenali sebagai sains kejuruteraan genetil Kejuruteraan Benetik biasanya dikaitkan dengan DNA rekombinan, organisma termodifikasi genctik (Genetically Modified Organism, GMO) dan terapi ge! | Ur WCC Teknologi DNA rekombinan merupakan teknologi yang menggabungkan dua spesies yang berbeza untuk menghasilkan satu ciri genetik baharu. Sebagai contoh, DNA dari tumbuhan | boleh dikombinasikan dengan DNA bakteria, atau DNA manusia dikombinasikan dengan DNA daripada kulat, untuk mencipta DNA hibrid. Contoh yang lebih terperinci adalah seperti penghasilan insulin manusia melalui bakteria, Penghasilan insulin ini dapat membantu orang yay | menghidap diabetes melitus (kencing manis). | Enzi pemotong Sel pankreas manusia DNA rekombinan a] DNA DNAplasmid as ee Sel bakteria |. DNA dipotong menggunake ._DNA plasmid dipoton:Genetik PERU we () nkah anda me Pet ialah singkatan b GM fed Organism, itu organisma ftombuhan bavan,bakteria tau virus) ig dibah sua sera genetik unk qujuan tertentu. ‘Teknologi ini menggabungkan gen daripada dua spesies yang berbeza, malahan poleh dilakukan dengan menggabungkan gen 4 Grin haivan dengan gen tanaman atau gen baktria untuk menghasian __ Garmbar foto 5:8 Con organisma termodifikasi genetik (GMO) dengan citi baharu ne a yang tidak mungkin boleh dihasilkan melalui proses pesilangan {radisional. Organisma baharu ini mengandungi beberapa perubahan khusus yang diperlukan untuk meningkatkan kualit yinda komersil. Beberapa tumbuhan yang telah dihasilkan ialah tumbuhan yang boleh menghalang serangga perosak atau penyakit. Teknologi ini diaplikasikan dalam penanaman padi, jagung dan kelapa sawit. Buah yang lebih besar, nilai nutrisi yang lebih tinggi dan daya rintangan terhadap serangan perosak dan penyakit merupakan ciri-ciri produk yang diingini dalam bidang pertanian. Salah satu kebaikan tanaman yang dihasilkan melalui modifikasi genet ini ialah pengurangan penggunaan racun perosak. Jadi, hal ini boleh mengurangkan masalah pencemaran alam sekitar. Penciptaan Pokok Tomato <| yang Tahan Serangga hip//bukutekskssm.say! Sains/TA/HIo1O jpg INFORMASI ‘Tujuan: Mencari maklumat tentang kejuruteraan genetik seperti DNA rekombinan, terapi gen dan organisma termodifikasi genetik (GMO), Arahan: 1, Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. 2. Cari maklumat tentang DNA rekombinan, terapi gen dan organisma termodifikasi genetik (GMO). 3. Buat persembahan multimedia mengenai tajuk-tajuk yang dibincangkan. =) 1011. Mengenal pasti dan menentukan penyakit baka dan seterusnya merawat penyakit tersebut. Menghasilkan tanaman dan ternakan yang berkualiti Menghasilkan tanaman dan ternakan yang mempunyai daya tahan penyakit yang tinggi berbanding dengan generasi sebelumnya. Menghasilkan tanaman yang lebih banyak dan memerlukan masa yang lebih singkat untuk tuaian. Penghasilan insulin dan enzim daripada bakteria yang boleh membantu kesihatan manus > vb Aktivitiy Tujuai Arahan: 1. Sediakan tajuk perbahasan bagi kelas anda. Contoh tajuk perbahasan yang boleh dikemukakan adalah seperti berikut: Kesan Teknologi Kejuruteraan Genetik dalam Kehidupan Rajah 5.27 Kebaikan dan keburukan teknologi kejuruteraan genetik : Membahaskan kesan teknologi kejuruteraan genetik dalam kehidupan. Hasil perubahan genetik memberikan alahan dan kesan-kesan sampingan kepada pengguna yang mengalami alahan. Penyelidikan genetik yang menghasilkan spesies baharu menyebabkan spesies asal akan pupus, Boleh menyebabkan kesan sampingan seperti mutasi pada pengguna. Pengubahsuaian genetik mungkin digunakan secara tidak beretika seperti membuat senjata biologi yang boleh membahayakan manusia. Menghasilkan organisma yang mempunyai daya tahan yang tinggi terhadap pestisid. i r “Kejuruteraan genetik membawa lebih banyak keburukan daripada kebalkan’: 2. sebagai pembangkang. al Bahagikan kelas anda kepada dua kumpulan. Satu kumpulan sebagai pencadang dan satu kumpulan 3. Perbahasan boleh dilakukan di dalam kelas atau di dewan sekolah.cenetik (F255 etika dalam Teknologi Kejuruteraan Genetik penyelidikan genetik perlu dijalankan dengan integriti yang tinggi agar tidak menyalzhi moral dan agama _ Teknologi kejuruteraan genetik dapat membantu manusia dari segi kesihatan seperti mencipt insulin bagi membantu manusia yang menghidap penyakit diabetes melitus. Teknologi kejuruteraan genetik dapat membantu manusia dalam menyelesaikan masalah kekurangan makanan dan kerosakan tanaman. Btika dan nilai murni hendaklah diamalkan semasa menjalankan eksperimen kejuruteraan ‘genctik agar tidak menyentuh sensitiviti agama dan moral | 5, Bagi mengelakkan teknologi kejuruteraan genetik daripada disalahgunakan, undang-undang * gan peraturan wajar dikuatkuasakan bagi mendidik para pengkaji memahami dan mengikuti perkembangan kejuruteraan genetik. an 2.4 OS 1. Apakah yang dimaksudkan dengan kejuruteraan genetik? 2. Terangkan maksud DNA rekombinan, terapi gen dan GMO bersertakan contoh setiap satu. 3, Nyatakan tiga kebalkan dan keburukan teknologi kejuruteraan genetik pada manusi2. Gambar foto 5.9 Variasi antara murid-murid Cuba anda lihat rakan-rakan dan guru di sekeliling anda, Adakah anda dan mereka semua kelihatan sama atau berbeza? Mengapa? Perbezaan yang wujud antara kita disebabkan oleh variasi, Variasi ialah perbezaan ciri antara individu daripada spesies yang sama, Lihat contoh variasi dalam Gambar foto 5.9. Bolehkah anda sebutkan contoh-contoh variasi yang boleh dilihat dalam gambar ini? 103, KPMVariasi Selanjar dan Variasi Tak Selanjar Variasi selanjar ialah variasi yang menunjukkan perbezaan yang tidak ketara atau tidak jelag antara individu dalam populasi yang sama. Contoh variasi selanjar pada manusia adalah sepe, ketinggian dan jsim badan, Bolehkah anda fkikan contoh varias selanar lin yang dapat ang lihat dalam kalangan rakan dan keluarga anda? Varias selanjar adalah kuanttaif,Ciri-ciri ini boleh diukur dan diwakil oleh lengkung taburan normal, Lihat graf taburan normal dalam Rajah 5.28 di bawah. Variasi selanjar ditentukan oleh gen tetapi boleh juga dipengaruhi oleh faktor persekitaray, Sebagai contoh, warna kulit individu ditentukan oleh gen yang diwarisi daripada ibu dan bapag Namun begitu, individu yang sama boleh mempunyai warna kult yang berbeva apabila beradg, di dua lokasi berbeza, i Bilangan murid 145-149 150454 155-159 160-164 165-169 170474 175-179. 100-184 Ketinggian (cm) Rajah 5.28 Variasiselanjar Variasi tak selanjar ialah variasi yang menunjukkan perbezaan yang ketara atau sangat jelas antara individu dalam populasi yang sama, Contoh variasi tak selanjar pada manusia adal seperti Kebolchan menggulung lidah, jenis cap jai, jenis cuping telinga dan jenis kumpulan da Bolehkah anda fikirkan contoh variasi tak selanjar lain yang dapat anda lihat dalam kalangan rakan dan keluarga anda?Genetik Graf untuk variasi tak selanjar adalah berbentuk diskrit, Carta par digunakan untuk mewakili variasi tak selanjar. Variasi tak selanjar adalah Kualitatif. Variasi tak selanjar ditentukan oleh faktor genetik sahaja. Oleh itu, trait bagi varias tak selanjar boleh diwar Garipada satu generasi kepada generasi yang berikutnya dan tidak dipengaruhi oleh faktor persekitaran aan AMIR eaneiaeeeeiaeene eee eT {a) Tidak boleh inci menggulung lidah (b) Boleh menggulung Kumpulan Nidan sareh Gambar foto 5.10 Contoh variasi tak selanjar Rajah 5.29 Variasi tak selanjar (Sumber: Pusat Darah Negara) ‘Tujuan: Menyiasat jenis variasi untuk ketinggian dan jisim badan dalam kalangan murid. Bahan: Kertas graf Radas: Pita pengukur, penimbang jisim badan jap murid di dalam kelas. 1ggian di dalam jadual di bawah mengikut julat ketinggian murid. 3. Plotkan satu histogram bilangan murid melawan sela ketinggian. 4. Ulangi langkah 1 hingga 3 untuk jisim badan, Keputusan: 130- Ketinggian (em) 5, Bilangan muridSoalan: 1. Apakah julat ketinggian dan jsim badan yang paling kerap? 2. Apakah bentuk histogram ketinggian dan jisim badan yang telah anda plotkan? 3. Adak terdoptperbezaan yang letra atae keting dengn sim Badan mur dh dalam jg Tujuan: Menyiasat jens variasi untuk kebolehan menggulung tidah dalam kalangan muti. Bahan: Kertas graf Arahan: 1. Kumpulkan maklumat kebolehan menggulung ldah dan yang tidah boleh menggulung lidah bag, setiap murid di dalam kelas. 2. Catatkan data di dalam jadual dibawah, 3. Plotkan graf bar bilangan murid melawan cin kebolehan mereka menggulung ldah Keputusan: ebsiehan menggulung dah Bolen |__Tidak boleh |) Soatan: 1, Apakah bentuk graf bar yang telah anda plothan? 2, Adakah terdapat perbezaan yang ketara antara cin kebolehan menggulung lidah dalam kalangan murid di dalam kelas?yeas clus Aus Leun Ete ppolehkah anda menyatakan faktor-faktor yang menyebabkan variasi? Apakah kepentingan variasi? Mari jalankan Aktiviti 5.10 berikut untuk mengumpulkan maklumat tersebut. Tujuan: Mengumpulkan maklumat tentang variasi Arahan: 7. Jalankan aktivit ini dalam kumpulan, 2, Kumpulkan maklumat tentang (a) faktor faktor yang menyebabkan variasi {b) kepentingan vaniast 3. Catatkan maklumat di atas kertas sebak 4, Tampal basil persembahan kumpulan anda pada dinding kelas. * Seorang ahli daripada vetiap kumpulan akan membentangkan persembahan kepada kumputan lain. pindah silang antara kromosom homolog | semasa meiosis membolehkan pertukaran bahan genettk dan menghasilkan | kombinasi genetik yang baharu, j Faktor persekitaran seperti pH, © cahaya matahari, suhu, air, iki dan pemakanan boleh menyebabkan perubahan ciri-ciri organisma. Misalnya: = Seseorang akan mempunyai warna -——Kaulit yang lebih gelap jika selalu -terdedah kepada cahaya matahari, "= Seseorang akan menjadi gemuk L sekiranya terlebih makan, f Persenyawaan secara rawak antara ) || = Bunga Hydrangea sp, berwarna biru gamet jantan dengan gamet betina ' "|" Fika ditanam di dalam tanah berasid dan berwarna merah jambu jika genotip yang berlainan © ditanam di dalam tanah beralkali / | atau neutral. { Penyusunan kromosom secara bebas menghasilkan gamet yang mempunyai \ makJumat genetik berlainan. | |_ menghasilkan zigot dengan kombinasi Mutasi kromosom dan gen menghasilkan | fenotip baharu akibat perubahan dalam maklumat genetik Rajah 5.30 Faktor-faktor yang menyebabkan varias?Variasi pada organisma membolehkan organisma itu menyesuaikan diri terhadap perubahan persekitarannya. Individu dengan ciri berlainan atau berbeza daripada kumpulan majoritj mampu untuk bertahan, menyesuaikan diri dan bermandiri dengan perubahan persekitaran, | Jika semua individu adalah serupa, mereka akan pupus apabila suatu perubaban drastik berlajy | dalam persekitaran, Variasi membenarkan pemilihan semula jadi, iaitu organisma dengan ciri-ciri yang sesuai akan terus hidup manakala organisma dengan ciri-ciri yang kurang sesuai akan pupus. Evolusi . organisma berlaku melalui pemilihan semula jadi. Variasi pada haiwan dan tumbuhan juga meningkatkan nilai tambah sesuatu haiwan dan tumbuhan tersebut. Sebagai contoh, hasil daripada kejuruteraan genetik dan pembiakbakaan pilihan, haiwan dan tumbuhan dengan ciri genetik baharu dapat dihasilkan mengikut sifat-sifat yang dikehendaki. Hal ini boleh meningkatkan kualiti dan kuantiti hasil pertanian. PIN area 5.5 1. Apakah maksud variasi? 2. (a). Namakan dua jenis variasi. (b) Banding dan bezakan antara kedua-dua jenis variasi yang anda nyatakan dalam soalan 2(@) 3. Nyatakan dua faktor genetik yang menyebabkan variasi. 4, Bagaimanakah faktor persekitaran menyebabkan variasi? Terangkannya menggunakan contoh yang sesuai. ‘ 5. Nyatakan tiga kepentingan variasi.wosowo| a8 yseinpy won uo wen 8u08 ppyeduog, ursuemad SuUSTURyOA vy ynauop weeny oyouy i SISONA,Selepas mempelajari bab ini, anda dapat: 5A. Pembahaglan Sel Menerangkan gen, asid deoksiibonukleik (Deoxyribonucleic acid, DNA) dan kromosom di dalam nukleus. [[] Membandingkan dan membezakan mitosis dan meiosis. [| Mewajarkan kepentingan mitosis dan meiosis. 52. Pewarisan [[] Menerangkan pewarisan dalam manusia. Berkomunikasi tentang mekanisme pewarisan. Mutast _] Menjelaskan maksud mutasi dan jenis mutasi, __] Menerangkan faktor yang menyebabkan mutasi gen dan mutasi kromosom dengan contoh, _] Menerangkan penyakit gangguan gen dengan ci-cirinya dan kaedah mengesan penyakit tersebut dengan contoh, __] Membincangkan apiikasi penyelidikan genetik dalam meningkatkan Kualiti kehidupan. [J Membahaskan kesan penyelicikan genetk terhadap kehidupan manusia. 5.4 Teknologi Xejuruteraan Genetik Mewajarkan teknologi kejuruteraan genetik. . L_] Membahaskan kesan teknologi kejuruteraan genetik dalam kehidupan. ‘Mewajarkan etika dalam teknologi kejuruteraan genetik. 5.5 Variast Berkomunikasi mengenai variasi selanjar dan variasi tak selanjar. Soalan Objektif #1 hitp/fbukuteksks 1. (@) Rajah 1 menunjukkan struktur kromosom, ‘mpSalaarTalns Rajah (i) Namakan struktur yang bertanda P.Nyatakan tiga komponen asas yang membentuk struktur yang anda namakan dalam soalan 1(a)(i). (b) Berapakah bilangan kromosom di dalam sel soma? (o) Terangkan perbezaan antara autosom dengan kromosom seks. 2. Rajah 2 menunjukkan satu fasa dalam proses pembahagian sel. Rajah2 (a) Nyatakan fasa yang ditunjukkan dalam Rajah 2. (b) Pada fasa ini, terangkan perlakuan kromosom. (c) Namakan proses yang berlaku pada fasa ini. Terangkan impaknya kepada organisma sekiranya proses ini tidak berlaku. Gi) (@) Nyatakan sel haiwan yang menjalani peringkat pembahagian sel seperti dalam Rajah 2 di atas. 3. Rajah 3 menunjukkan dua peringkat di dalam satu sel yang mengalami mitosis. Rajah 3 (2) Namakan peringkat P. (b) Nyatakan perlakuan kromosom semasa peringkat Q. () Namakan satu organ dalam manusia dan satu organ dalam tumbuhan yang mengalami mitosi Rian 4 merunjubtan hao yangéapet danas solopoe Punk [Oe ME WK TA menjalankan kaedah amniosentesis. (a) Apakah kemungkinan yang menyebabkan Puan K menjatani. = | €& XX MK AN AY HY UR prosedur ini? ae ae (b) (i) Apakah nama penyakit yang akan dihidapi oleh fetus WAAN AA ie di dalam kandungan Puan i 19-94-16 Aiba (ii) Apakah jantina fetus itu?ey ie ° PPM ay li KafaKanci © Rangka dalam © Rangka luar © Rangka hidrostatk © Sokongan © Ekdisis © Sistem rangka © Rangka paksi © Rangka apends| © Rawan © Tendon > Otot © Pusat gravitiNn darat yang di Bumi, daripada 96 km Sejam dalam masa tiga saat sahaja, Tahukah anda Siapakah manusi eee lise ia yang terpantas di dunia? Gelaran manusia inia dipegang oleh Usain Bolt dari Jamaica yang mene: He rena rekod dunia pecut 100 meter dalam masa eqforen lS ¢ Sie ea membolehkan haiwan dan manusia Pergerakan? Mari kita belajar lebih lanjut tentang, tajuk ini Poa aw iratci an manusia Pee cleaners Score ee accu ne Pru eeu cu) Peat Sokongan, pertumbuhan danGinns Kembali Jenis Sokongan pada Haiwan } Apakh sistem sokngan dalam haan? Rangka ila sistem Haiwan vertebrata . tec Gaetan, | skongan kepada semua jenishaiwan,Terdapat tga jens sokong, | | ~amibia, reptiia, buung pada haiwan, jaitu rangka dalam, rangka luar dan rangka hidros, dan mamala. i i [renee Tanga dalam ih eis sokongan bagi semua vertcbrata te mmansia. Rangka dla erbina daripadatulang atau rawan, pet dalam berperanan untuk menyokong berat badan, melinduns org damon dan mengekalkanbentuk badan, Selain ity dalam juga menjadi ass pautan bagi otot untuk menggeatdae ‘ bahagian badan. ; i Katak i AR ) Buaya N than / : yo : GGambar foto 61 Conta hainan yang merpunyarangka dalam Rang aril eis sokongan bagi Kebanyzkan ine ee ue? Rang ar ted darpada lapisankeras kin betiinae a : Rangka dalam atau cangkerang, Rangka luar berfungsi untuk menyokong be iu ‘angka hidrostaik? rmengekalkan bentuk badan dan melindungi organ dalaman Selain itu, angka uar juga merupakan tapak bagi perekae! aig Om i Labah-labah Ganbar fot 6.2 Cova ava ang empurya angkaIuar ieee WV Sy S\=,10 Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan 503 Hidrostatik Sesetengah haiwan invertebrata yang berbadan lembut seperti cacing tidak mempunyai cebarang twlang di dalam badan. Haiwan-haiwan ini disokong oleh rangka hidrostatik. Rangka pidrostatik terdiri daripada dinding berotot yang melitupi rongga badan yang diisi dengan endalir. Bendalir ini mengenakan tekanan pada dinding berotot badan dalam semua arah menyebabkan badan haiwan yang lembut menjadi tegar, Rangka hidrostatik ini mengekalkan ‘tan mengawal bentuk badan, Rangka hidrostatik juga memainkan peranan dalam pergerakan haiwan tersebut. Cacing tanah Gambar foto 6.3 Contoh haiwan yang mempunyai rangka hidrostatik Lintah Tapak sulaiman Obor-obor | Tujuan: Membuat persembahan multimedia mengenai jenis sokongan dalam haiwan, ~ paxazi) -laitu rangka luar, rangka dalam dan rangka hidrostatik. “Arahan: . Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. 2. Kumpulkan maklumat daripada pelbagai sumber seperti buku, video dan Internet berkaitan dengan sokongan dan gerakan. . Bina persembahan multimedia tentang: (a) jenis-jenis rangka (b)_fungsi jenis-jenis rangka yang dinyatakan (€)_ contoh haiwan dengan setiap jenis rangka itu . Bentangkan persembahan multimedia kepada rakan dan guru anda. Saiz Rangka Luar dengan Pertumbuhan Pertumbuhan boleh diukur dan dilihat dengan membina graf unit pertumbuhan melawan masa. Graf ini dinamakan lengkung pertumbuhan. Unit pertumbuhan adalah seperti tinggi (cm), isi padu (cm’), jisim segar (g) dan jisim kering (g). Lengkung pertumbuhan yang terbentuk menunjukkan fasa-fasa pertumbuhan dan kadar pertumbuhan yang dialami oleh organisma.| Pertumbuhan Masa Rajah 6.1 Lenghung ertumbukan berbentuk sigmoid Rangka lar lama Gambar foto 6.4 Serangge ‘menanggalkan rangka [nar yang keras ius Lengkung pertumbuhan bagi semua organisma pada asasny, berbentuk sigmoid, cuma corak pertumbuhannya berbeza meng, jenis organisma, tetapi lengkung pertumbuhan bagi haiwan denga, rangka luar adalah berbeza dan unik. Lengkung pertumbuhan haiwan dengan rangka luar seperti lipas dan belalang adalah berperingkat. Hal ini disebabkan rang, lar haiwan jenis ini terbina daripada ktin yang bersifat keras dan tidak boleh mengembang, Sifat eras dan tidak boleh mengembang ini akan menghalay pertumbuhan haiwan yang mempunyai rangke luar seperti udang kumbang, ketam dan belalang. Bagi mengatasi masalah ini, haiwap inj akan menanggalkan rangka luar berulang kali schingga mencay peringkat dewasa Proses penanggalan kulit ini dinamakan ekisi Semasa proses ekdisis, rangka luor yang baharu dan lembut telah terbentuk di bawah rangka lar yang lama, Rajah 6.2 menunjukkey engkung pertumbuhan haiwan yang mempunyai rangka luar, Panjang badan (cm) Dewasa v v I-v a ialah | peringkat u nia \ ‘Serantgga menyzalin kultnya (ekcisis) ——— Bahagian menegak menurjukkan pertumbunan belku secara mendag a | Bahagian melintang (1, IM.) ‘menunjukkan peringkat pertumbuhar | ifr (tiada pertumbuhan berlaku) dan eisebut instar. Rangka baharu ya tembut dibina di bawah rangka lama Rajah 6.2 Lengkng prtumbuhan bag haan brangka lar semasaekdiss, haan berangka lua akan menyedut udara bagi mengembangkanbadan. Tndskan menyedut udara ini akan rremecahkan rangka luat lama yang Keres Prtumbuhan pesat kat berlaku untuk, penambahan saiz organisma sebelum rangka luar yang bahary mengeras: ~‘Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan Haiwan berangka luar akan mengalami beberapa peringkat ekdisis sebelum mencapai Graf lengkung peringkat dewasa, Peringkat ekdisis ini yang Pertumbuhen bagi x menyebabkan graflengkung pertumbuhan haiwan | Mbanberengie ar | adalah berbentuk tersebut berbentuk tangga. Pada peringkat nimfa, | tonsa legen haiwan tersebut akan makan dengan banyak tangga,ingat graf 4 ‘untuk membina tisu-tisu baharu dan mengalami pertumbuhan range. pertambahan jisim. Hormon akan mengawal stiap peringkat ekdisis ini, Tujuan: Mengkaji lengkung pertumbuhan haiwan berangka luar. Radas: Pembaris Prosedur: 1. Perhatikan lima ekor nimfa belalang dan seekor belalang dewasa dalam jadual di bawah. 56] 7] 8] 9frofsa]12}13)14]15]16]17]14]19]20|21]22]23]24]25]26]27] 28] 29 2. Ukur panjang nimfa belalang A (dari hujung kepala hingga hujung abdomen) menggunakan pembaris. 3. Catatkan panjang nimfa belalang A dalam jaduel di bawah. 4. Ulangi langkah 2 dan 3 menggunakan gambar nimfa belalang B, C, D, E dan belalang dewasa. Pemerhatian: Soalan: 1. Plotkan lengkung pertumbuhan belalang tersebut. 2. Mengapakah lengkung pertumbuhan belalang bercorak sedemikian? 3, Terangkan proses metamorfosis belalang tersebut berdasarkan lengkung pertumbuhan yang telah diplot.Menghubungkaitkan Rangka Hidrostatik dengan Pergerakan Bagaimanakah cacing tanah bergerak? Mari kita lihat bagaimana rangka hidrostatik dalam cacing tanah membantu pergerakannya. acing tanah mempunyai rangka hidrostatik, iaitu ruang badannya dipenuhi bendalir. Cacing tanah bergerak di atas tanah dengan bantuan keta, iaitu bulu kejur yang terdapat pada bahagian sisi badannya. Terdapat dua jenis otot pada dinding badan cacing, iaitu otot lingkar dan otot membujur seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 6.3. Otot-otot pada cacing tanah ini juga bertindak secara berantagonis (berlawanan). Apabila otot lingkar mengecut, otot membujur mengendur menyebabkan badan cacing menjadi menipis dan memanjang. Apabila otot membujur mengecut dan otot lingkar mengendur pula, badan cacing akan menebal dan memendek. Tindakan otot lingkar dan otot membujur secara berantagonis (berlawanan) menghasilkan tekanan hidrostatik pada cecair di dalam badan cacing. Apabila badan cacing menipis dan memanjang, tekanan hidrostatik memindahkan cecair di dalam badannya ke belakang badan. Apa pula yang terjadi kepada cecair tersebut apabila badan cacing menebal dan memendek? Cecair badan akan dipindahkan ke bahagian memendek ini oleh tekanan hidrostatik dan menyebabkan bahagian belakang cacing ditarik ke hadapan seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 6.5. spe | hp: /Mbulcuteaksse.my/Sains/T! n| Pepsin gs SeoeerhRajah 6.3 Rangka hidrostatik pada cacing tanah Otot membujur Ott lingkar ‘Sokongan, Pergerakan dan ron ‘Otot membujur mengendur — mengecut tot lingkar mengendur Otot membujur ‘Anterior F => ae Hadapan mengecut tlingkar dan ofot membujur pada cacing tanah Kekunci: + Arah pergerakan — Gelombang pengecutan|. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. 2. Kumpulkan maklumat daripada pelbagai sumber seperti buku, video dan Internet berkaitan deng, rangka hidrostatik dan pergerakan. 4 3. Bina persembahan multimedia berkenaan dengan rangka hidrostatik. 4. Cari maklumat dan buat perkongsian tentang peranan tekanan bendalir di dalam rongga badan, membantu pergerakan haiwan seperti cacing dan obor-obor. 5. Bentangkan persembahan multimedia kepada rakan dan guru anda. | Fungsi Rangka Dalam bagi Haiwan Haiwan vertebrata yang mempunyai rangka dalam terbahagi kepada haiwan vertebrata darat, haiwan vertebrata akuatik dan burung, Dalam subtopik ini, kita akan mempelajari fungsi rangkg dalam untuk ketiga-tiga jenis haiwan vertebrata ini, Rangka haiwan-haiwan ini berbeza mengiky habitat vertebrata, TELS Haiwan vertebrata darat memerlukan rangka yang kuat dan tegar untuk menyokong badan Haiwan-haiwan ini mempunyai rangka yang besar dan sepadan dengan saiz badan. Berat badan | Haiwan Vertebrata | | vertebrata daratan disokong terutamanya oleh lengkungan pektoral dan lengkungan pelvis. menyokong berat badannya, Kedua-dua lengkungan ini bersendi dengan kaki seperti ditunjukk dalam Rajah 6.6 di bawah, Seckor gajah memerlukan lengkungan pektoral dan lengkungan pelvis yang kuat untuk Lengkungan: 244, Re Tolan belakang haan “ “i Garatyang beriak empat <4 f 3 seperti unta dan kuda ¥ melengkung ke atas atau |) Dy ke bawah. Keadaan ini memberikan sokongan yang lebih kuat kepada otototot yang melekat dengan tulang belakang, Keadaan melengkung ‘membolehkan tulang belakang untuk menahan daya graviti yangPPejaavan vertebra akuotik mempunyai ragh dalam yang lbi | on a Lengkuhgan pektoral dan lenglaingin pelvis haiwan a rata’akuatik sepertiikan. Rajah 6.7 Ranigka dalam seekor paus Burung mempunyai struktur tulang yang beradaptasi untuk terbang. Tulang sternum (tulang dada) burung yang pipih dan luas berfungsi sebagai tempat perlekatan otot untuk penerbangan. Tulang-tulang burung juga berongga dan ringan. Sclain itu, saiz tengkorak burung juga adalah kecil berbanding dengan tengkorak haiwan lain dan bertajuan untuk memudahkan burung terbang. Stersam Rajah 6.8 Rangka dalam seckor burung Tujuan: Mengumpulkan maklumat mengenai perbezaan fungsi rangka dalam bagi vertebrata darat, vertebrata akuatik dan burung. Arahan: 1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. 2. Kumpulkan maklumat daripada pelbagai sumber seperti buku, video dan Internet, 3. Bina persembahan multimedia tentang (a) _perbezaan setiap rangka dalam vertebrata dara, vertebrata akuatik dan burung, (b)_ contoh-contoh haiwan bagi setiap jenis rangka itu. , |. Bentangkan persembahan multimedia kepada rakan dan guru anda,Sistem Rangka Manusia Rangka manusia terdiri daripada 206 tulang yang pelbagai saiz dan bentuk. Rangka manusia boleh dibahagikan kepada dua Dahagian, iaitu rangka paksi dan rangka apendaj Rangka paksi terdiri daripada tengkorak, turus vertebra, sternum dan tulang rusuk. Rangka apendaj terditi daripada lengkungan pektoral, tulang tangan, lengkungan pelvis dan tulang kaki. Kranium Tengkorak manusia terdiri daripada dua bahagian iaitu tulang kranium dan tulang muka. Tulang kranium berfungsi melindungi otak dan tulang muka berfungsi memberikan bentuk asas atau rangka muka dan juga menyokong gigi Arora Ccy Turus vertebra terdiridaripada 33 ruas tulang kecil atau vertebra, Tulang-tulang yang bersambung ini akan membentuk satu turus yang kuat dan boleh melentur. Turus vertebra ini mempunyai satu fungsi yang amat penting,iaitu melindungi saraf tunjang AOU) Rusuk manusia dibentuk daripada 12 pasang tulang rusuk yang bersendi dengan vertebra toraks di bahagian belakang, Tujuh pasang tulang rusuk bersendi dengan sternum secara terus dan tiga tulang rusuk lagi bersambung secara tidak langsung oleh rawan. Dua pasang lagi (dua terakhir) tergantung bebas. Sternum dan tulang rusuk berfungsi melindungi organ utama, iaitu jantung dan peparu.Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan (LSJ) GeUrL ey Gurr Terdapat sepasang lengkungan pektoral di dalam badan manusia. Lengkungan pektoral ini ‘menghubungkan tulang tangan dengan rangka paksi Lengkungan pektoral terdiri daripada tulang klavikel dan tulang skapula. karpus, metakarpus dan falanks. Hujung humerus yang berbentuk bulat bersendi dengan lengkungan pektoral. Hujung humerus yang di sebelah bawah bersendi dengan radius dan ulna. Radius dan ulna bersendi dengan tulang karpus yang membentuk pergelangan tangan. Tulang metakarpus membentuk tapak tangan dan bersendi dengan tulang karpus. Falanks yang membentuk jari akan bersendi dengan tulang metakarpus. | Tulang tangan terdiri daripada humerus, radius, ulna, Una Metakarpus { Falanks | Peruano Lengkungan pelvis ini bersendi dengan rangka paksi. Lengkungan pelvis terbentuk daripada sepasang tulang punggung. Lengkungan pelvis menyokong berat badan, melindungi pundi kencing dan organ pembiakan, bry Tulang kaki terdiri daripada femur, tibia, fibula, tarsus, ‘metatarsus dan falanks. Hujung tulang femur yang berbentuk bulat bersendi dengan lengkungan pelvis. Hujung sebelah bawah femur pula bersendi dengan tulang tibia dan fibula. Tibla dan fibula merupakan tulang pada betis. Hujung bawah tulang tibia dan fibula ini bersendi dengan tulang tarsus, iaitu tulang pergelangan kaki. Tulang tarsus bersendi dengan tulang metatarsus yang membentuk tapak kaki. Metatarsus pula bersendi dengan tulang falanks atau tulang jari kaki. 7!“Tujuan: Mengenal pasti dan menamakan tulang-tulang pada rangka manusia. Arahan: 1, Jalankan aktivtini dalam kumpulan. 2. Dapatkan rajah rangka manusla daripada guru anda. 3. Murid berailir-gli diminta melabelkan rajah sistem rangka manusia itu, | 4, Tampal rajah kumpulan anda pada papan kenyataan di dalam kelas and. (Ab Te a wil | ~ Membandingkan Kekuatan Tulang yang Padat dan Tulang yang Berongga Vertebrata darat seperti gajah mempunyai tulang ‘yang besar, padat dan kuat. Hal ini demikian kerana keseluruhan berat badannya disokong oleh rangka dalam, Burung mempunyai tulang-tulang berongga untuk membolehkannya terbang, ‘Tulang betongga mempunyai beberapa kelebihan iaitu: (a) ringan dan kuat (b) membenarkan vertebrata bergerak dengan lebih cepat (c)__memerlukan kalsium dan fosforus yang kurang Tulang manakah yang kuat? ‘Tulang yang padat atau tulang berongga? ‘ya pun tidak past Mari kita lakukan eksperimen di bawah. Tujuan: Membandingkan kekuatan tulang yang padat dengan tulang yang berongga. Pernyataan masalah: Adakah tulang yang berongga lebih kuat daripada tulang yang padat? Hipotesis:Tulang berongga lebih kuat daripada tulang yang padat. Pemboleh ubah: (a). dimanipulasikan: Jenis silinder (berongga atau padat) (b)_ bergerak balas: Bilangan buku teks yang boleh disokong oleh silinder (0). dimalarkan: Panjang dan diameter silinder Bahan: Kertas A4, pita selofan, penutup kotak Radas: Buku teks, gunting Prosedur: 1. Buatkan satu silinder yang berongga dengan diameter berukuran 2.5 cm. Lekatkan bahagian atas dan bawah gulungan kertas itu dengan pita selofan. Buat tiga lagi gulungan yang sama, 2. Lekatkan setiap silinder pada bahagian sudut penutup kotak dan namakan struktur itu meja mod seperti pada Rajah 6.10(a). 3. Buatkan satu silinder yang padat dengan diameter berukuran 2.5 cm. Lekatkan bahagian atas det bawah gulungan kertas itu dengan pita selofan. Buat tiga lagi gulungan yang sama.4, Lekatkan setiap silinder pada bahagian sudut penutup kotak dan namakan struktur meja itu model B seperti pada Rajah 6.10(b). Penutup kotak Model A Model B Rajah 6.10(a) Rajah 6,10(b) 5, Letakkan buku teks satu demi satu ke atas setiap meja model A dan 8 sehingga gulungan kertas bengkok. Keputusan: Silinder Bilangan buku teks yang boleh disokong Berongga Padat Kesimpulan: oe ‘Adakah hipotesis eksperimen ini diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini? Soalan: 7. Apakah yang diwakili oleh: (a) gulungan kertas pada meja model A? (b) gulungan kertas pada meja model 8? 2. Cadangkan dua kelebihan sistem sokongan yang diwakili oleh gulungan kertas meja model A. sistem Sokongan dengan Faktor Kestabilan Haiwan : z ee istem sokon lehan sestiatu haiwan itu bergerak dengan lebih lancar dan it titik. ea Antara dua haiwan ini, haiwan yang manakah lebih stabil? Bolehkah anda terangkan?Pusat graviti merujuk kepada titik keseimbangan statu sister, sokongan atau objek. Titik keseimbanganialuh ttik keselurua erat sistem sokongan atau objek itu bertindak untuk mengimp, kedudukan sistem sokongan atau objek tersebut. ang Keddukan post graviti memainkan peranan penting ke hain, Secara umumnya haivan yang mempunyai pusat graye rendah bi sii aipada haiwan yang mempunyai pusat grat yang tinggi. Sebago contoh, zirafah korang stabil sernasa ben kerana pusat graviti yang tinggi berbanding dengan kura-kuta buaya yang tab secarasemula jadi Kerana mempunyai pusae «2 yang rendah Brag ei \ , z ke Z Kure-kura Buaya Zirafah Gambar foto 6.6 Haiwan dengan kedudukan puso graviti yang berbeza Faktor yang Mempengarul FEL IEL) Kestabilan ialah kebolehan sesuata objek mengekalkan kedudukan asalnya. Terdapat dua fata yang mempengaruhi kestabilan sesuatu objek atau sistem sokongan iaitu: ‘or 1. Pusat graviti ~ Objek dengan pusatgravti yang tinggi Kurang stabil berbanding dengan yang mempunyai pusat graviti yang rendah. objet 2. Luas tapak ~ Objek dengan luas tapak yang mempunyai luas tapak yang kecil. besa lebih stabil berbanding dengan objek y ‘ang, PORCOSEUPtGn aera Pees R =) S Pusat graviti —' Las tepak — Loet tna Pilebih stabil daripada Q Rlebih stabil daripadas | Rajah 6.11 Fakiorfator ang mempergaruhikestatitan objey @\| VOX | ll i Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan | Farell Masalah Kestabilan bagi Haiwan [ “Antara cabaran yang dihadapi oleh haiwan yang tinggi adalah untuk mengekallcan kestabilan semasa menjalani kehidupan sebarian.Sebagai contob, zirafah yang tinge peenghadapi kesukaran untuk minum air berbanding dengan haiwan yang lain. Bagi pengatasi masalah ini, zirafah terpaksa menambahkan luas tapak sistem sokongan dengan mengangkangkan kakinya seperti yang ditunjukkan dalam Gambar foto 6.7 i bawah. Tindakan ini juga akan merendahkan pusat gravtizirafah supaya tidak mudah tumbang. Gambar foto 6.7 Cara zirafah mengekalkan kestabilan badannya Keadaan yang sama jag dihadop oleh kanggar Hal ini demikian kana kanggaru melompat dan berdiri menggurakan dua Kak elakang, Kal hadapan kanggar tidak digunakan untuk berdiri. Keadaan ini menyebabkan kenggara menjadi tidak stabil dan mudah tumbang ketika sak bergersk- Bagi mengatsl math in kanggara menggunakanekornasebaga sistem sokongan bagi mengelakkannya daripada tumbang, Penggunaan ekor sebagai tongkat ini ak: aa nbsh lias tapak kanggaru ketia tdekbergeak. tongkat ini akan Kaki hadapan Ekor sebagai tongkat Kaki belakang Gambar foto 6.8 Cart kangyaru mengekalkan kestabilan b { r wkalkan kestabilan badann (Sumber: Biology, a functional approach, 4th ‘eaition) a: Sistem rangka dan otot membolehkan manusia bergerak. Pengecutan dan pengenduran otot rangka menghasilkan pergerakan, Otot rangka bertindak secara berpasangan dan berlawanay antara satu sama lain, Setiap pasang otot yang bertindak secara berlawanan dikenal sebagai otot berantagonis. Pergerakan otot-otot ini membuatkan manusia boleh berjalan, melompat, berlari, berenang, merangkak dan mengangkat barang. Rajah 6.12 menunjukkan pergerakan antagonis oleh otot. | Otot biseps | mengecut | Otot triseps | otot triseps rmengecut | mengendur | ‘Membengkokkan lengan Meluruskan lengan Rajah 6.12 Pergerakan antagonis oto untuk membengkokkan dan meluruskan lengan Fungsi Sendi dan Otot dalam Pergerakan Sendi ialah tempat pertemuan antara dua atau lebih tulang, Sendi yang membenarkan anggota bergerak dinamakan sendi bergerak (contoh: sendi engsel pada siku) manakala sendi yang tidak membenarkan bahagian anggota bergerak dinamakan sendi tak bergerak (contoh: sendi pada tengkorak). Rajah 6.13 menunjukkan contoh sendi engsel pada tangan. Otot yang terlibat dalam pergerakan sendi engsel ini ialah otot biseps dan otot triseps.Otot biseps rises otot ‘Una Rajah 6.13 Contoh sendi bergerak (sendi engsel) — - Ai Sendi d, & h Berkaitan dengan an 9 eeaue ieee cehidupan Harian tot Pakar Ortopedik Pakar ortopedi ialah SOKOY padar yang marawat Sececeraan sepert keretakan tulang, Aecacatan tulang belakang atau penyakit kemerosotan sepert: osteoporesis. Pakar ortopedik membantu, esaht menjalani proses Pemuihan sistem otot rangka, ajuk: Masalah berkaitan dengan sendi dan otot “fang dalam kehidupan hatin. Topik berkaitan: Fungsi sendi dan otot dalam pergerakan, Cadangan tempoh masa: ! minggu Abli Kiropraktor Anji saropraktor ialah mal perubatan komplementan yang aerdasarkan masala dias bincangkan cara masalah-masaay itu boleh dielakkan, harika rangka dan ‘Sumber: + Laman web « Bahan rujukan lain yang berkaitan seperti majalah iimiah betkaten dengen perubatan dan pemakenan seimbang Ali Fisioterapi an 3pi dkerals turupulih gota atau Menjelaskan cara atau kaedah yang sesuai bagi mencegah berlakunya kecederaan pada sendi dan otot. Hasil dapatan boleh dipersembahkan dalam bentuk PowerPoint, Ani fsioterapi Sekt ken can an setap {ungsi ant berada pada Pola Pertumbuhan Manusia —=— Rajah 6.15 Peringkat pertumbuhan manusie‘Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan at bayi bermula daripada 0 - 3 tahun. Bayi lelaki dan perempuan Kadar pertumbuhan tidak secepat trengatami pertumbuhan yang sama, semasa pertumbuhan peringhat bay! odar pertumbuhan bayielaki dan bayi Pada peringhat kanak-kanak, kadar erempuan adalah sangat pesat kerana Pertumbuhan kanak-kanak lelaki embahagian sel berlaku dengan pesat, een lebih cepat berbanding pada peringkat bayi, keseimbangan rai kadar pertumbuhan makanan adalah penting bagi ‘anak-kanak peremnpuan, Makanan umbuhan yang seimbang amat diperiukan ee eiabantl semasa peringkat ini bagi eres ._ Pertumbuhan sel yang seimbang ecu € Pada peringkat awal remaja 13 - 15 tahun, kedua-dua jantina mengalami pertumbuhan yang pesat. Remaja lelaki akan mengalami pertumbuhan yang perlahan berbanding dengan remaja perempuan. Pada peringkat ini, remaja perem»puan kebiasaannya lebih tinggi dan besar berbanding dengan remaja lelaki, Pada peringkat ini juga perubahan ciri-ciri seks sekunder bagi rernaja mula berlaku. pering} Pada umur 16 - 18 tahun, kepesatan pertumbuhan akan mula mengurang bagi remaja perempuan dan seterusnya akan berhenti. Hal ini berbeza dengan remaja lelaki yang pertumbuhannya akan terus bertaku sehingga umur 18 - 20 tahun. Atas sebab ini, remaja lelaki biasanya kelihatan lebih besar berbanding dengan remaja perempuan. Pada peringkat dewasa, lelaki dewasa lebih Pada peringkat ini, tinggi dan besar daripada perempuan pertumbuhan manusia dewasa. Keadaan ini berlaku kerana hampir berhenti pertumbuhan lelaki adalah lebih lama sepenuhnya, Tubuh berbanding dengan pertumbuhan badan manusia mula perempuan. Pada peringkat ii, menyusut dan mengecil di pertumbuhan manusia akan malar bahagian shag tot ddan hampirsifar, Hal ini bermakna serta kulit mula mengering pertumbuhan manusia berhenti kecual pada bahagian-bahagian yang tertentu seperti kuku, kulit dan rambuthang perummbuhan manusia, pada grafitu? ‘Mari kta linatgraflen ‘Apakah bentuk yang anda iat Ketinggian (cm) k Bayi —_Kanakckanak Remeja Dewasa Ora, if ry Y a eS i { ‘Menjadi perlahan ik ENS | | | Patan, I ,——# erent ne Patumbulian ie a ‘(saztag, | pe i Perwaan pramatang atau | 2S [et 9) ponyakit‘Progeria’ialah Pertumbuhan sejenis penyakt yang minimum f jarang¥jarang berlak. Penyakitini yang boriaku pada petingkat Kanakekana| | Fp ‘akan menyebabkan 0 3 20 65 ty anak kanak ilu kethaten Rajah 6.16 Graflenghung pertumbuhan mamusig espa orang tut (Sumber: jnio Boley, Learning Space Australia) kadar pertumbuhan manuss adalah cepet [| Y Cork pertumbohan ini membentuk sty pada peringkat awal,iaitu di peringkat Jengkung berbentuk S (sigmoid) sepert bayi, selepas itu kadar menjadi perlahan Rajah 6.16. Graf lengkung pertumbuhan sedikit di peringkat aval kanak-kanak. rmembolehkan kita menentukan kadar Kadar pertumbuhan menjadi cepatsemula | pertumbuhan manusia pada tahapbetheu 4i peringkatremaja, dan menjadi perahan | disepanjang hayat pertumbuhannya, Ung sekal lagi apabila mencapaitahap dewasa.} manusiapertumbuhan akan berhent gpl smencapai kematangan, SS | Pola Pertumbuhan antara Lelaki | Hilton tap dengan Perempuan yang berlaku pada Kadar pertumbuhan lelaki adalah berbeza daripada kadar ogee Jeanderrmulg | Pettumbuhan perempuan. Daripada peringkat bayi sehingga perings -— berkembang den merjad fal kanak-kanak, lela dan perempuan membesar pada kadar yag “/ jelas, serta organ seks sama. Kemudiaa, lelaki akan membesar dengan lebih cepat sedikit menjadi matang, daripada perempuan bermula pada umur 4 tahun, Perempuat mengalami aldl baligh lebih cepat, antara umur 12 hingga 14 tahun. Pada peringkat ini, perempuan membesar lebih epat daripada lela, jitu lebih tinggi dan lebih berat dap lelaki yang sebaya, Namun demikian, selepas umur 14 tahun, lelaki akan mengalami pertumbuhan yang lebih pesat berbanding dengan perempuan.Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan Respscnsh ‘Semasa pemeriksaan bayi dan kanak-kanak di klinik kesihatan atau 190 170 gi hospital, cr-cin seperti & Jisim badan, tinggi dan € 130 kur lilt kepala alan & vukuran yang biase diambil | Z a0 leh jururavrat atau 3 © doktor untuk mengetahui perkembangan 90 pertumbuhan bayi dan kanak-kanak. 3 50 0.2 4 6 8 10 12 14 18 18 (tahun) Rajah 6.17 Graf lengkung pertumbuhan untuk lelaki dan perempuan a PRAKTIS FORMATIF 4-9) 1. Nyatakan dua parameter yang boleh digunakan untuk mengukur kadar pertumbuhan manusia. 2. Huraikan bentuk lengkung pertumbuhan bagi lelaki dan perempuan. 3. Huraikan kesan gizi makanan terhadap kadar pertumbuhan secara ringkas. 4, Bagaimanakah kadar pertumbuhan dapat diukur? Sokongan, Pertumbuhan > dan Kestabilan dalam Tumbuhan ‘Mengapakah tumbuhan memerlukan sokongan? Sokongan membantu tumbuhan berdiri tegak bagi mendapatkan cahaya matahari. Sistem sokongan memastikan daun terdedah kepada cahaya matahari dan dapat melakukan proses fotosintesis. Sokongan juga perlu bagi menampung berat tumbuhan dan menyediakan kekuatan untuk menentang tiupan angin. Sokongan utama bagi tumbuhan ialah batang dan akar. Batang tumbuhan menyokong berat batang itu sendiri dan juga berat daun, bunga dan buah. Akar memberikan sokongan kepada tumbuhan dengan mencengkam tanah. Ada sesetengah tumbuhan juga mempunyai akar di atas tanah untuk memberikan sokongan i Gambar foto 6.9 1 epada tumbuhan, Sistem sokongan utama dalam tumbuhan @ weSistem Sokongan Tumbuhan Darat dan Akuatik; UEP ECS } ‘Tumbuh-tumbuhan daratan boleh dibahagikan kepada: (a) tumbuhan berkayu (b) tumbuhan herba (tidak berkayu) Tumbuhan berkyu biasanya beac dan ing seperti pokok rambutan dan poy Sistem sokongun bagi tumbahan berka ith berkay yang Keras, Kuat dan epee dibina daripada lignin, iaitu bahan kompleks yang tegar dan keras. i o Tumbuhaa tidak berkayu bergantang pad ar yang tersimpan di dalam sel bata sokongan, Tumbuhan ini mendapat sokongan dacipada kesegahan sel, Batang tumber’ berkayu adalah lembut dan layu ka kekurangan air. Sesetengah tumbuhan membentuk struktur khas untuk memberikan sokongiag atau untuk memanjat pada sokongen lain untuk memperoleh cahaya matahari, Sok {ane tambahan pada tumbuhan beckayu adalah seperti skar bani, akar sokong dan aki, eo Bagi tumbuhan tidak berkayu pule, sokongan tambahan ialsh sulur paut, akar cengkan batang berongga. ae "han tig Akar bani terdapat pada ‘Akar sokong ialah akar-akar yang Aker jan gkang = pokok yang besar dan tumbuh daripada batang ataudahan—_pokok bakau, ang oe ’ tinggi seperti pokok durian kedalam tanah untuk menyokong kawasan paye Un da dan pokokangsana. tumbuhan. Akar nis int ada pada r ppokok banyan, pokok pandan dan okokara, : a [Leo * Alar cengkam mencengkam pada Sulu put alah struktur hal beeps melittu 4, «Ctumbuhan atau struktur lain untuk _.Jalvatau objek untuk so '\,/sokorigan. Akar cengkam terdapat £Sulur paut ada ™pada pokok orkid dan pokok dedut im . yy petia dan abu. 2 os 38 ‘ : Gambasiet Loar a?nbahan yang memberi sokongan kepada tumbuhart ‘ pes 4 = . CS AEP SeSokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan mbuhan Akuatik - mbuhan akuatik tidak mempuniyai tisu berkayy untuk sokongan seperti tuinbuban darat: Frambulan akuatik mendapat sokongan utama daripada daya apungan sir Selain ito, tumbuhan Fatik juga mempunyai batang dan daun yang mempunyai tis aerenkima. Tipu aerewkima © sdiri daripada sel yang berdinding nipis dan membentuk ruang-ruang udara di dalam tursbuhan Ieuatik. Keapungan tumbuhan dibantu dengan adanya rusng.rwang udara in. Bagi sesetengah buhan akuatik, tumbuhan itu membengkak dan mempunyai batang berongga dan besar bagi vnambah daya apungan seperti pokok keladi bunting dan terata ™ (a) Keladi bunting Gambar foto 6.11 Contoh tumbulian akuatik |Menentukan Usia Tumbuhan Berkayu ‘Terdapat beberapa cara untuk menentukan usia tumbuhan Iberkaya. Cara yang paling biasa adalah dengan menentakan | |gelang pertumbuhan yang ada di dalam batang tumbuhan. Gambar [foto 6.12 dan Rajah 6.18 menunjakkan cara mengira gelang |pertumbuhan yang terdapat di dalam batang tumbuban berkayu. Cara pertama 1. Pokok yang ingin ditentukan usianya akan ditebang. 2, Pokok dipotong merentas! ___ batang seperti pada ~ _ Gambar foto 6.12. <3. Gelang yang terdapat pada batang pokok dikit 4, Satu gelang mewakili satu tahun, Gambar foto 6.12 Cara mengira getany pertumbuhan yang diliat di dedane batang tunnbuthan ber kayu sung tla1. Pokok tidak ditebang tet2P! gegelang, 4. Caraindakan menyetamation pokok daripada ditebang. ra gelangpertanbuan yang terdapar sang umbulan berkayu yong ditebuk, Menghubungkaitkan Sistem Sokongan i Kestabilan dalam Tumbuhan esoata tumbuhaa dikatakan stabil pada kedudukannya jig g wes htambang, Kesatilan tumbuhan dipengaruhi cleh puass trovt dan Keluasantapak. Semakin tendah pusat gravti, eq ‘abil tumbuhan tu. Bolehkah anda ramalkan antara pokg kertas dengan pokok durian, yang manakah lebih stab edudukan pusat graviti? -Mengkaji hubung kat antara sistem sokongan dengan kestabilan dalam tumbuhan. Bahan: Pokok keembung (tumbuhan herb), pokok teratai (tumbuhan akuati), bunga raya (tumbuhan berkayu), kertas A4, pensel Arahan: Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. Kumpul maklumat tentang sistem sokongan tumbuh-tumbuhan yang dibekalkan iaitu pokok keembung, pokok teratal dan pokok bunga raya. }. Buat hubung kait cara sistem sokongan tumbuhan yang dikaji membantu kestabilan tumbuhar tersebut. 44, Buat buku portfolio berdasarkan maklumat yang dikumpulkan tadi. 5. Bentangkan dapatan maklumat tersebut di hadapan rakan-rakan anda, vo »‘Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan (C= pola Pertumbuhan Tumbuhan = errs =D) Tujuan: Mengkaji pola pertumbuhan anak benih kacang hijau. pernyataan masalah: Apakah pola pertumbuhan anak benih kacang hijau? Hipotesist Pola pertumbuhan anak benih kacang hijau adalah berbentuk sigmoid. pemboleh ubah: . (a) dimanipulasikan: Masa {b) bergerak balas: Ketinggian anak benih (©) dimalarkan: Jenis anak benih Bahan: Biji benih kacang hijau, kapas, Radas: Piring Petri, penyepit, pembaris Prosedur: 1. Rendamkan tiga biji benih kacang hijau di dalam piring Petri berisi ai i 2. Simpan radas di tempat gelap selama satu malam. ° {ok sompaltembang. 3, Pindahkan anak benih kacang hijau yang telah tumbuh k iri i pneeae 1uh ke dalam piring Petri lain yang berisi ‘4. Ukur panjang setiap anak benih kacang hijau menggunakan pembaris. 5, Ulangi langkah 4 setiap hari sehingga tujuh hari dan rekod ketinggi: i ij dalam jadual. tinggian anak benih kacang hijau 6. Hitung purata ketinggian anak benih kacang hijau dan catat dalam jadual di ‘e bawah. 7, Plotkan graf ketinggian anak benth pokok kacang hijau (mm) melawan masa (ha) Keputusan: . ajunfafulrlalo 7 Kesimpulan: | Adakah hipotesis eksperimen ini diterima? Apakah kesimpulan eksperimen ini? Soalan: 1. Berikan ulasan tentang bentuk graf yang telah diplotkan. 2. Kaitkan pertumbuhan anak benih dengan bentuk graf, PRAKTIS FORMATIEF 7. Mengapakah tumbuhan memerlukan sokongan?. 2, Apakah perbezaan antara sokongan tumbuhan darat d aver ee: ae pasirrenkah tiribuban heros mendapetkan saketiaiee ee ae oeeraaee Teranglain jeanenye vyerqauiay, INTs. ueesapasay] yerep wyerqayi3A, ueTLAeIS> ueBup eynquinyiad cisions awey Sunqny, — uendwiasg sane \ oryoqen weAuoKos | ararses NOAM RA ECUSD LCOS NoMa IESener } Selepas mempelajari bab ini, anda dapat: 6.1 Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan Hatwan 7] Menjelaskan jenis sokongan pada haiwan dengan cantch B Menghubungkaitkan saiz rangka luar dengan pertumtiuhan. a Menghubungkaitkan rangka hidrostatik dengan pergeraran. [_] Menghuraikan fungsi rangka dalam bagi haiwan. [| Mencerakinkan sistem rangka manusia. Menjalankan eksperimen untuk membandingkan kekuatan tulang yang padat ca yang berongga. CO Menghubungkaitkan sistem sokongan dengan faktor kestabilan harean. 6.2 Pergerakan dan Pertumbuhan Manusla [| Menerangkan fungsi sendi dan otot dalam pergerakan. [1] Menjanakan idea tentang masalah berkaitan sendi dan otot dalam kehidupan navan. [J Menerangkan pola pertumbuhan manusia. [_] Membandingkan dan membezakan pola pertumbuhan antara ielaki dengan perem 6.3 Sokongan, Pertumbuhan dan Kestabllan dalam Tumbuhan [ Menerangkan sistem sokongan tumbuhan darat dan akuatik. Menentukan usia tumbuhan berkayu, [1 Menghubungkaitkan sistem sokongan dan kestabilan dalam tumbunan. fl Menjalankan eksperimen untuk mendapatkan pola pertumbuhan tumbuhan. To eee pers geld ern / 1. Rajah 1 menunjukkan sistem otot manusia, RUIZ | mrp Sains TAKE Rajat {a} (i) Namakan struktur yang berlabel R,(ii) Nyatakan fungsi struktur yang dinemakan dalam soalan 1(2)() (Ili) Senaraikan cir struktur yang dinamaken dalam soalan 4(a)i). (0) Apakah yang akan beriakujka stuktur dalam soaian 4(2)() mengalami Kecederaany (©) Nyatakan perbezaen antara tencon dengan igemen. ES °*® + Gambar foto 1 menunjukkan seekor cacing tanah sedang bergerak, Gantarfotd {@) Apakah jenis rangka pada cacing? (b) Cacing bergerak dengan bantuan dua jenis otot. Namakan jenis otot tersebut, (©) Terangkan care otot pada badan cacing membentuk pergerakan, Gi 3. Gambar foto 2.1 menunjukkan seekor zirafah sedang minum air, Gambarfoto2.1 (2) (i) Berdasarkan Gambar foto 21 yatakan cra zrafah berdiri semasa meminum a (i) Bagaimanakah cara berdir ini dapat menstabilkan zirafah itu? . (0) Gambar foto 2.2 menunjukkan dua jenis haiwan, X dan Y.()_Jika Kedua-dua heiwan itu mempunyai sim yang sama, nyetakan ha lebih stabil. nyatakan haiwan yang (i) Terangkan jawapan anda dalam soatan 3(by( (iii) Cadangkan satu postur apabila haiwon Y berada dalam keadaan yang lebih stabil. a 4. [Tumbuhan berkayu mempunyai akar seperti akar banir, akar sokong dan akar jangkang untuk menambahkan sokongan, gerdaserkan pernyataen di atas, huraikan cara tumbuhan berkayu dapat menstabilkan xedudukan tanpa tumbang akibat angin kuat. 6) Gambarfoto3 (a) Berdasarkan pengetahuan anda tentang sistem sokongan ikan paus, bolehkah ikan paus itu kembali ke lautan dengan sendirinya? (b) Terangkan jawapan anda, ea “KPMSistem endokrin Kelenjar endokrin © Hormon © Ketidakseimbangan hormon © Kesan penyalahgunaan dadah © Kesan penyalahgunaan alkohol © Minda sihatRawatan Hormon Menopaus ialah satu keadaan apabila ovari berhenti mengeluarkan ovum (telur) dan kiter haid wanita itu berhenti. Keadaan ini biasa beriaku pada wanita yang berumur 45.55 tahun ‘Semasa menopaus, hormon estrogen di dalam badan akan berkurangan dan menghasilkan simptom-simptom seperti sukar tidur, sakt otot dan sendi, rasa resah dan beberapa simptom lain. Rawatan Terapi Penggantian Hormon (HRT) dipercayai dapat mengatasi simptom menopaus ini, HRT boleh dilakukan dalam bentuk terapi Estrogen-Progestin (EPT) ike wanita berkenaan masih mempunyai rahim, atau terapi Estrogen (ET) bagi mereka yang telah menjalani pembedahan membuang rahim. HRT bermatlamat untuk memulihkan tahap hormon wanita bagi ‘membenarkan tubuh mereka berfungsi normal semula dengan menggantikan hormon yang semakin berkurangan apabila mendekatifasa menopaus. Sumber: myMetro manusia & ecm EN) feeb eagles ey r aM Ne) Alt @ sistem endokninaad sistem Endokrin dan Fungsinya adam manusta miempunyai satu sistem yang dikenall sebagai sistem endokrin. Sistem endokg; asl sats tenn ci dala balan yang miengkoondnaskan Fangs! Badan yang, mel. bahan kitnia sistem Endokrin Manusia anda rasa jika terserempak dengan ular ketika bermain di padang? Adakah, cnapakah keadaan yang anda nyatakan tadi berlakyy ya. Mari kita lihat situas) Apaka anda akan melarikan diti dengan laju? Jawapannya nudah, iaitt untuk menyclamatkan diri daripada baha di bawah, Apabila terianpok seekor ul Rajah 7.1 Comtol suas! yang melibtkan sistem exidokrin Sistem endokrin berfungsi sebagai penghantar maklumat ke seluruh badan menggunakan hormon, Hormon ialah sejenis bahan kina organik yang dirembe oleh kelenjar khas yang dikenali sebagai kelenjar endokrin. Kelenjar in alah kelenjar || tanpa duktus kerana hormonnya tidak dibawa melalui duktus tetapiditembeskan secara | tevus ke dalam sistem peredaran darah untuk diedarkan ke seluruh badan, Satu jenis hormon boleh mempunyai lebih daripada satu organ sasaran (organ yang bergerak balay terhadap hormon itu). kanscorseas ican Rajah 7.2 Cara hoordinast kormon bertindakeget eee etree tate etmeat en hurt tore Cornea abana ny Kelenjar pituitari eeu) mempunyai sepasang eee tl earn ret Hajah 7.3 Kelengar endokrin pada ri— Neordinasi Badan Ga —Kelerjar tioid Morar Musee LEE aE) hadapan trakea, Kelenjar adrenal rene adrenal terletak Ceaieeen atas ginjal. ie ieeepituitari (ADH) (GH) Kelenjar —Tiroksina tiroid Kelenjar Adrenalina adrenal Pankreas Insulin Ovari Estrogen Progesteron Testis ‘Testosteron Kelenjar Hormon antidiuresis + Mengawal kuantitiair yang diserap sey~ + Hormon pertumbuhan + Merangsang pertumbuhan di peringkr oleh ginjal kanak-kanak + Mengekalkan komposisi badan yang ., orang dewasa + Mengekalkan jisim otot serta jisim tule orang dewasa Mengawal kadar metabolisme badan Mengawal pertumbuhan dan per} fizikal dan mental dalam kanak-kanak + Menyediakan badan kita untuk bertindak’ | dalam keadaan kecemasan, iaitu dengan: ~ meningkatkan kadar metabolisme = meningkatkan kadar denyutan jantung = meningkatkan aras glukosa di “1 *. « ~ membesarkan saiz anak mata + Mengawal ras glakosa di dalam darah dengan rmenuikarkan glukosa yang berlebihan kepada likogen untuk disimpan di dalam hati + Mengawal ciri-ciri seks sekunder perempuan seperti perkembangan payudara dan pembesaran pinggul «+ Merangsang penghasilan ovum + Menyediakan uterus untuk penempelan embrio + Mengekalkan ketebalan dinding uterus untuk penempelan embrio + Mengawal perkembangan ciri-ciri seks sekunderlelaki seperti suara yang garau dan pertumbuhan misai + Merangsang penghasilan spermai il] - “pmbemangon Host Send juan: Membuat persembahan multimedia yang menunjukkan Kelejarendorin tama +) PAK21) TaenjarpitiarKelenar roid, Kelenjar adrenal pankess cvs dan ests) sera ungsny han: ae alankan aktiviti ini dalam kumpulan. + Pe imaklumat dari Internet, buku rjukan, majalah dan artikel tentang petka i 2 kedudukan kelenjar endokrin 19 petkara yang berikut ib) jenis hormon yang dirembes {@) fungsi setiap hotmon itu 3, Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda di dalam kelas dalam bentuk persembahan multimedia. punca dan Kesan Ketidakseimbangan Hormon kepada Kesihatan Hormon ialah bahan kimia organik yang mempunyai peranan yang penting dalam setiap fangsi tubuh. Oleh itu, kadar rembesan hormon mestiseimbang dengan fungsinya. Kelebihan atau kekurangan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar endokrin akan menyebabkan etidakseimbangan hormon. Ketidakseimbangan hormon boleh menyebabkan penyakit. Ketidakseimbangan hormon mungkin terjadi kerana gaya hidup dan pemakanan yang tidak sihat atau terdedah kepada sinaran berbahaya. Tujuan: Menjalankan kajian mengenai ketidakseimbangan sistem endokrin. Arahat 1. Jalankan aktivii ini dalam kumpulan. 2. Kumpulkan maklumat dari Internet, buku rujukan, majalah dan artikel mengenai punca dan kesan gangguan berikut (a) diabetes insipidus (b) diabetes melitus (©) akromegali (d) kadar metabolisme rendah 3. Lantik seorang murid sebagai wakil untuk duduk di kerusi yang disediakan dan menjadi seorang ‘doktor. 4. ‘Doktor’ akan menjawab segale soalan yang dikemukakan oleh murid lain.z Kehurangan hormon tiroksina akan menyebabkan; kadlar metalolisie renal elak taluan sejuk crhernbanan brikal dan wnental terantil pata ateak atnak (hrvatin + condoning tenia geri goiter Hormon tlroksina yang berleblhan akan monyababjay hadtar a erpetuty da saihar due dan Fuad eendening menjadi Kan pombesaran Felenjar tale, bola mata yang menonjoh Felunr dan teher yan benghak ainvakati Kekurangan hormon testosteron han menyetabkan; } + lanbat abil batigh | * bilang sperna yang rendah | Hormon testostoron yang { (Tt bertetinan akan menyebabkant AA ene LET) { * Slat helelakian pada wanita at helelakian pada wanita rkambangan cltlici seks / IUCN nae CI DUET NT) j nN UOTE Tt GF bat 0) OlOa Tri Tuts py hn } LEO ,; ie Ue et [ Pahant ry A Fastest ys) Kohat PE | tii ; PETSISE: Mette Yaturngan hormen progesteron akan menyebabkan: thasalal held the sembelit heququran kandunganekurangan hormon pertu tyan menyebabkan: mbuhan . kekerdilan Hormon pertumbuhan yang porlebihan akan menyebabkan: + perturnbuban tidak terkaviat | akrornegall (kegergasian) nv hormon insulin akan Kekuranga menyebabkant om gtukosa berlebihan tak ni glikoge Jhosa claraty meninghat ditukar + liabotes mehtus jotmon insulin yang bertebihan akan menyebabkan: jay qlukosa renal J tipogtisena * dahaga yanng berlebihan (las y “RPMPRAKTIS FO! 1. Nyatakan maksud hormon, 2. Nyatakan kelenjar-kelenjar endokrin utama di dalam badan manusia, 3. Namakan hormon yang dirembeskan oleh kelenja berkut i (a) Kelenjar adrenat (b) Pankreas (c) Testis @ Kelenjar tiroig 4, Apakah fungsi hormon yang dihasian oleh kelenjar berikut? (a) Kelenjar tirold (b) Ovari {c) Pankreas 4 BBD canczuan kepada Koordinasi Badan Koordinasi badan boleh teganggu disebabhan oleh plbogalfaktor Salah satu faktor utamy ialah pengamibilan dadah yang diluar kawolan Dadsh merupakan satu bahan kimia yay mengganggu fungi neuron dengan cara mlambathan pergerakan impals di dalary neuro Dadah yang diambi tana kaslan bukansahas menggungeu koordinas! ada, mala gig menyebabkan ketagihan ee I ~ Gambar foto 7.3 Jenis dadah sebagai ubatjenis-jenis Dadah ppadah mungkin mendatangkan kesan yang bark atau buruk kepada badan bergantung pada cara Pet ggunaannya, Dadah boleh diganakan untuk mengubati penyaki, contohnya morfin dan ped yang pet: diambil di bawah pengawasan doktor, Rajah 74 menunjuk jan kesannya ni jenis-jenis dadah, tama d Gear) ® Menghalang atau melambatkan pergerakan impuls dalam koordinasi badan. Pengguna akan mengantuk dan kurang cemas, | Kesan juga bergantung pada dos yang diambil + Contoh ialah barbiturat dan alkohol + Memipercepat pergerakan impuls dalam koordinasi badan. Pengguna akan berasa sangat yakin dan berwaspada terhadap perubahan sekeliling + Kesan juga bergantung pada dos yang diambil + Contoh ialah amfetamina dan metamfetamin Jenis.jenis Cree AAgenst Antidadah Kebangsaan Intp//bwkutekskssmany/Sains! THEI 53 Gata Bahan kimia yang boleh disedut + Mengubah laluan impuls di menerusi pernafasan dalam otak: + Menyebabkan halusinasi + Menyebabkan khayal, | Merosakkan otak, peparu menjejaskan persepsi dan ginjal + Menjejaskan koordinasi otot i |] + Contohialah pelarut dan + Menyebabkan terdengar suara-suara | bahan gas dan terlihat objek yang tidak wujud + Contoh jalah ketamin dan LSD umber: http:/wwrw.adk.gov.my/en/ ‘ ST Z (dietilamida asid lisergik) public/posters:banners) (Dicapal pada 19 Ogos 2019) oe Rajah 7 Jenis-jenis dadah dan kesarnya y ailPenyalahgunaan dadah menebablanbetagban dan penagh akan mengalami simptor, penarikan jika tidak mengambil dadah, Antare simptomny? termasuklah menggigil, loya, rey dan sedih, Rajah 75 menunjukhan esan peryalahgunaan dadah terhadap koordinasi badan, esan Degupan jantang, kadar pernafasan, tekanan darah pany jantung, kadar pernafasan, tchanan darah Lebih bertenaga, Lambat bergerak balay aktif, perasaan terhadap rangsangan tidalemenente: mengantuk dan koora dan ganas otot yang lemah ines Rajah 7.5 Kesar penpalahgunaan dada an dadah adalah sepert sifat ingin an dan ingin mengatast kesedthan atay Faktor faktor yang menyebabban penya tahu, pengarih rakan sebaya, mencar keser inelupakan masalah Tujuan: Menyediakan ulasan tentang penyalahgunaan dadah, Arahan: 1. Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. 2. Dengar dan catat maklumat maklumat penting dripad ceramah tentang pervyalahgunaan dads seperti: (a) kategori dadah (6) jenis-jenis dadah dan contoh setiap jens dadeh itu (2) kesan-kesan penggunaan dadah (d) cir-cri seorang penagih dadah . Kumpulkan maklumat yang diperoleh dan sediakan satu ulasen, 4. Tampalkan ulasan kumpulan ands pada dinding kelas. 5. Tulis komen tentang hasil kerja kumpulan lain pad hasl kerja itu aeLe esan Penyalahgunaan Dadah dan Alkohol kepada xoordinasi Badan Kebanyakan dadah mempengaruhi koordinas’ badan dengan memberikan kesan techadap sistem saraf. Alkoho! f dan menjejaskan fungsi 1n penyalahgunaan dadah dan alkohol ini kepada koordinasi badan manusia Pete ees a ta |, fladan akan mengalami gangguan koordinasi. Badan akan terdedah kepada bahaya dan kecederaan. Tubuh badan akan mengalami pertumbuban yang melampau atau tidak berlaku petkembangan jika berlaku kerosakan pada kelenjar pituitar, Perkembangan seks sekunder akan terbantut jika hormon estrogen dan testosteron gagal berfungsi secara normal. '« Gejala ketidakseimbangan hormon dapat diperhatikan melalui perubahan fizikal dan mental penghidap seperti badan terlalu besar dan tinggi, terlalu kurus, murung dan kurang daya ingatan. y CLS cee = «+ Mengambil alkohol akan memberikan kesan buruk kepada bahagian serebrum dalam otak, Serebrum ialah bahagian otak yang mengawal pertuturan manusia. « Hal ini menyebabkan mereka yang minum alkohol secara berlebihan akan mengalami pertuturan yang tidak jelas dan meracau, Pr CU Scud alt + Pengambilan dadah dan minuman beralkohol akan menyebabkan koordinasi otot Jemah dan mengakibatkan cara berjalan tidak betul,teshuyung-hayang dan hilang keseimbangan badan. (Liss KPM~Kesan Penyalahgunaan Dadah dan Alkohol kepada Kesihat Fizikal dan Mental ah Selain mempengaruli sistem saat, penylahgunaan dadah juga mervebabkan banyak masalahkeshatan fal dan mentalsepertbersslan hath melemahkan sistem keimunan pengguna,kerosaan otzk dan masalsh mental Yang serus.Pengambisnminuman beraohol yangberebinan vgs boleh merosakkan kebaryakanbahagian dan organ badan manus Mari kta hat kesan-kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol kepada Kesinaton 5 Sirosis hati : i Ikohol yang berterusan terutemanya jika diambil day, ee Lorene Daa ear raenterikaa bean cic eo iy menyebabkan sirosis hati ° ‘ lan + Siross hat alah keadaan hati menglant Kerosakan yang kronik, berparut, mengerg dan tidak berfungsi seperti hati yang sihat, Parut ini akan merebak secara Petlahan te sehingga Fungsi hati hilang sepenuhnya. an (2) Hat sinat (b) Sirosis hati» Alkohol boleh menyebabkan ulser perut, + Ulser perut atau ulser peptik merupakan satu keadaan selaput di dalam perut mengalami luka. « Hal ini demikian kerana alkohol menyebabkan perut menghasilkan lebih banyak asid daripada biasa yang akan mengakibatkan iritasi dan radang pada selaput di dalam perut. . Pesakit akan mengadu pedih atau sakit di kawasan ulu hati, berasa kembung perut, loya dan muntah. . Pesakit ulser perut juga boleh mengalami gejala yang lebih serius seperti muntah darah dan najis berwarna hitam. » Pengambilan dadah seperti amfetamina akan mengaktifkan sel-sel otak - dan meningkatkan kadar metabolisme. Pengguna akan menjadi lebih aktif, tidak 2 dan agresif. tidak dapat tidur, bersikap ganas « Seseorang yang minum alkohol secara berlebihan akan mabuk dan hilan; ; c g kewarasan fikiran. Mereka akan berkelakuan seperti orang gila, ketawa b Kd kawalan dan boleh menjadi ganas. erseorangan, bertindak di luar + Dadah seperti ganja mengganggu fungsi otak. Dadah ini akan mengubah persepsi seseorang pengguna. « Hal ini menyebabkan penagih itu mengalami halusinasi, paranoid atau perasaan syzk wasangka dan takut terhadap orang lain. Halusinasi juga mungkin menyebabkan kelakuan menjadi agresif terhadap orang Jain. ; 4. Apakah kesan penyalahgunaan dadah terhadap koordinasi badan? 2. Bagaimanakah bahan kimia dalam dadah dan minuman beralkohol memberikan kesan. pada neuron? 3. Bagaimanakah dadah dan alkohol mempengaruhi rembesan hormon di dalam badan?Dalam dunia yang dilingkari dengan kemajuan sains dan teknologi, kita sering kali dikejutkan dengan isu pengabaian amalan minda yang sihat dalam kalangan masyarakat di negara ini. Minda merupakan fungsi otak yang berkaitan dengan kesedaran kita seperti personaliti, pemikiran, ingatan, pertimbangan, intelek dan emosi, Minda yang sihat ialah keupayaan otak untuk menaakul dan berfikir, iaitu mampu membuat pertimbangan yang logik sebelum tindakan diambil. Minda yang sihat juga merujuk kepada sikap positif, berdikari, penyayang dan bertanggungjawab. Pe pc] Boleh berfkir Mampumengesan | _Boleh mengingati Sanggup | dan membuat | rangsangan dan peristiwa silam yang menerima pertimbangan yang bergerak balas sedih dan gembira cabaran wajar dengan sewajarnya ae Hidup tenteram membezakanantara | peranggungjawab dan mempunyai Bebas daripada yang betul dengan pandangan positif Prasangka salah terhadap kehidupan Berfikiran terbuka Mampu menaakul dan tidak emosional Rteordinasteaaay, sperapa faktor yang mempe «dapat beberapa pengaruhi rend kan faktor-faktor yang mempengaryly me! inda day hata n ment kesihatan im mental linda, Pengambilan minuman beralkoho! secara berlebihan ¢ederaan pada ahagian otak akibat Jangkitan mikroorganisma/ patogen, Kemalangan atau tumor Le sedocitg mempengaruhi Kesihatan'minda Tekanan penyalahgunaan mental dadah Penuaan. Rajah 7.6 Faktor-faktor yang mempengaruhi kesihatan Ketidakseimbangan hormon biasa berlaku sebelum atau semasa kitar haid dan juga apabila putus haid. Kebiasaannya seseorang itu akan mengsars St kepala, murung dan cepat marah. (6) Pengambilan minuman beralkohol s keupayaan seseorang untuk berfikir, men; dan mengawal emosi. Seseorang yang mal membahayakan diri sendiri atau diri orang lain. (0) Penyalahgunaan dadah akan mendatangkan akibat yan} kegagalan melaksanakan kewajipan terhadap keluarg, dan orang seKeliling. Penyalahgunaan dadah boleh ment? mental yang serius. (4 Tekanan mental boleh menjejaskan minda yang S17 - sentiasa pandai mengawal tekanan supay¢ tidak menjejas an aa (©) Kecederaan otak boleh menyebabkan seseorang itt bilang ing dah daya intelek. Kecederaan otak juga boleh menyebabk dipengaruhi oleh perasaannya. @ ecara berlebihan akan menjeaskan gesan rangsangan, menaakt uk boleh menjadi agresf dan buruk seperti erja atau pelsianan ibatkan masala 3g shat, Ole it ita Pet® an mind.Setiap individu scharusnya mempunyai minda yang sihat dan baik. Hal ini demikian kerang setiap individu mempunyai tanggungiawab sendiri terhadap Keluarga, tempat Kerja, masyarako, dan negara. een Dapat membina + Menjalin hubungan keluarga bahagia yang baik antara pekerja + Membuat keputusan dengan majikan secara bijak + Menjalin hubungan yang baik + Menjadi teladan dalam antara rakan sekerja keluarga supaya diikuti + Menghasilkan kerja h ahli keluarga ang berkualiti + Berdisiplin fn si Bera: Berfikir dengan positif + Belajar menangani kritikan Amalkan nilai-nilai keagamean dengan baik dan moral + Boleh berperanan Mengamalkan cara hidup sihat sebagai kawan untuk Dapat menjanakan bertukar-tukar fikiran ekonomi negara + Membantu masyarakat yang dalam kesusahan Gambar foto 7.6 Kepentingan mempunyai minda yang sihatgan; Mengumpulkan maklumat mengenai minda yang shat dan balk sera kepentingannya arahant _ 1 alankan aktivti int dalam kumpulan. 4. kumpulkan maklumat daripada majalah, buku, surat khabar atau inter ia) faktor yang mempengaruhi minda yang sinat, ib) bagaimana faktor tersebut mempengaruhi minds, (0) kepentingan mempunyai minda yang sihat dan baik, . Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda di dlm keles dalam be persembahan multimedia. elas dalam bentuc qujuan: Menilai kepentingan mempunyai minda yang sh . tempat Kerja, masyarakat dan negara 9 sat terhadap keluarga, ‘Arahan: 4, Jalankan aktiviti ini dalam kumpulan. 2, Bust poster untuk menerangkan kepentingan minds " 3, Tampal poster anda di sudut pameran di dalam kelas, Yang sha pede murilsn di setoth PRAKTIS FORMATIE @ #1 ‘Apakah maksud minda? - Senaraikan lima ciri minda yang sihat dan baik. +3. Terangkan be thormon yang boleh menjejsian minds 4, Nyatakan tiga faktor yang mempengaruhi kesihatan minda,ueyrqayiog Buvk PPHuaU ueyeqysox| wep UEpeG Iseutpi0oy epeday oyorye wep ‘yepep uecundypyedtiad uesay aurstjoqeyaur repey » yeouronyy + smyyauu sayaqeiql + snpidisut sayaqeiq « wepep ueeundyejeduog ‘WeeISay put qynseStoduraur vpeday uowr0y ued soryey ueSuequrasyepnay uLnjopua sefuajay, Uuesay wep vung Uepeg Iseulpiooy epeday uen88uey eg Buck epurpy Mvsminay)lepas mempelajari bab ini, anda dapat: 4. Sistem Endokrin Manusia “[] Menerangkan sistem endokrin dan fungsinya. J Menielaskan punca dan kesan ketidakseimbangan hormon kepeds Veshaten dengan carton 72 Gangguan kepada Koordinasl Badan o Menerangkan jenis dadah dengan contoh. Menaakul Kesan peryalahgunaan dadah dan alkohol kepada koordingsibadsn dan tesnatan mental. Rajah t (a) Nyatakan kelenjar yang merupakan kelenjar induk dalam sistem endokrin manusia. (b) (i) Namakan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar Q. (ii) Nyatakan kesan pada manusia jika hormon dalam soalan 1(b){i) tidak dirembeskan secukupnya ke dalam badan.Namakan kelenjar R. Nyatakan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar R. Bagaimanakah kegagalan kelenjar R berfungsi boleh menyebabkan seseorang itu Mengalami penyakit diabetes melitus? (d) Namakan hormon yang dirembeskan oleh kelenjar S. 2. Rajah 2 menunjukkan sebahagian sistem endokrin bagi seorang perempuan. (a) (i) Namakan hormon-hormon yang dihasilkan oleh kelenjar Y. (ii) Nyatakan satu fungsi bagi setiap hormon yang dinyatakan dalam soalan 2(a)(i), (b) Walaupun kelenjar Y wujud sejak lahir, kelenjar itu tidak aktif. Bilakah kelenjar Y menjadi aktif? (c) (i) Namakan kelenjar endokrin bagi lelaki yang turut tidak aktif semasa lahir. (ii) Terangkan fungsi hormon yang dirembeskan oleh kelenjar yang anda nyatakan_ dalam soalan 2(c)(i) a ‘Seorang rakan anda telah menceritakan bahawa dia berasa tertekan kerana masalah keluarga. angr lokukan untuk membantu rakar al ao ue pCa eur poru) ditemui. Tahukah anda di mana kedudukan unsur karbon dalam BEC Chute Diy ues Tingkap bangunan Puce Ieur thy di Malaysia biasanyo diperbuat Cli te Oh Cly Apakah kegunaan Pere) Ct} eth p<] anda sd! Piles CCLy Pa coon Pld Oca anda: ubat yang 5e5' i Apakah kesanny¢ eos) Pre rd Rh Pr Lolli —_ er ros daripada doktor?Unsur dan Bahan Bahan atom © Bahan molekul © Bahan ion Jadual Berkala Unsur Moden lon positif © lon negatif | \sotopUnsurdan Bahan ffBahan Atom, Bahan Molekul dan Bahan fon 4 Anda telah mempelajari bahawa jirim terdiri daripada zarah-zarah yang nate = aisles semasa i Tingkatan 1. Terdapat tiga jenis zarah yang membina jirim, iaituatom, molekul dan ion, Semua bahan yang terdapat di sekeliling kita alah jirim. Bahan boleh dikelaskan kepada tiga kumpulan berdasarkan jenis zarah yang terkandung di dalamnya. Bahan ini mengandungi zarah atom sahja. Semua unsur logam dan gas nadir terdiri daripada atom. Atom-atom di dalam logam disusun secara rapat dan teratur, manakala susunan atom di dalam gas nadir berjauhan dan tidak teratur. Atom terdiri daripada zarah subatom, iaitu proton, neutron, dan elektron, ‘Atom helium Rajah 8.1 Bahan atom‘Unsur dan Bahan Eg Pec Bahan ini mengandungi zarah molekul yang meru ipakan fimia, sama ada ator yang sama atau berbeza iceiettae is se son fears pentuk molekul. Tindak balas antara unsur bukan logam akan voonbanitese see sebatian yang wajud dalam bentuk molekul. molekul dan ion dalam kehidupan harian, Tyjuat atom, Arahan: ArsSapatkan maklumat daripada pelbagai su daripada zarah atom, molekul dan ion, ber tentang bahan-bahan di sekelling anda yang terbina 2, Persembahkan maklumat yang anda peroleh dalam bentu ‘an multimedia, : \da peroleh dalam bentuk hi ersembahan multimedi ia,Kewujudan Unsur dalam Pelbagai Bentuk ~— Masihkah anda ingat akan unsur-unsur di dalam Jadual Berkala Unsur Moden yang telah anda pelojari di Tingkatan 1? Unsur boleh wujud dalam bentuk atom, molekul atau ion. Adakah unsur yang sama boleh wujud dalam bentuk yang berbeza? Cuba anda lihat gambar foto di bawah, Unsur ferum wujug dalam bentuk ion dalam sebalian karat, Unsur ferum wujud dalam bentuk atom pada kepala tukul. Gambar foto 8.1 Tukul berkarat dan tukul tidak berkarat Unsur hidrogen wujud datam bentuk molekul gi dalam udara. Unsur hidrogen wujud dalam bentuk ion di dalam jus limau. Gambar foto 8.2 Jus limau dan udara |. Berikan tiga jenis zarah yang membina sesuatu bahan. . Nyatakan contoh bahan yang terdiri daripada unsur ferum dalam bentuk ion. ._ Kelaskan bahan-bahan berikut kepada zarah-zarah yang membinanya sama ada atom, molekul atau ion. 2 Kepingan besi, ketulan ais, garam biasa, ketulan gula, batu marmar, wayar kuprum, air kapur, gas oksigen, gas helium entuk molekul dan atom,: Unsur dan Bahan al Berkala Unsur Moden sq ai Tingkatan 1, anda telah belajar tentang 118 jenisunsur yang dsusun di dalam Jedul semase asur Moden. Kini, mari kita kaj Jadual Berkala Unsur Moden yang dtunjkkay dalara seal gecara telitt dan Kensal past beberaa cir peningnya, A enter Jada] SErkal URSOF Mod AzeBUR Kaman ~~ ns mets Kumpulan dalam Jadual Berkala UnsurModen, nae KUMPULAN Seg Sa 68 OT 8 ONO Ne 38°44 15 18 47 1B eae alkali bumi Keokunci: “al f. Logam Nombor proton (teva cleat = a ‘Simbol unsur F S . Nama unsur & feparuh logam [Br] Cecair Jisim atom relatif i Bukan Joga Unsur peralihan Tel pS rgb | St | Rigs | Ba ki tm Yb “Lu Rajah 8.4 Jadual Berkala Unsur Moden Apabila merentasi kala dari kiri ke kanan, didapat sift kimia dan sift fk unsur berubah secara beransur-ansur, iaitu: (a) sifatlogam berkurang dan sifat bukan logam meningkat (b). perubahan sifat oksida daripada oksida bes kepada oksida asid (0. sifat kekonduksian arus elektrik semakin berkurangan Prinsip Susunan Unsur dalam Jadual Berkala Unsur Moden Dalam Jadual Berkala Unsur Moden, unsur disusun mengikut tertib menaik nombor proton dari Kiri ke kanan dan dari atas ke bawah, Nombor proton ditakrifkan sebagai bilangan proton yang terdapat di dalam nukleus suatu atom. Cuba anda kaj semula Jadual Berkala Unsur Moden di atas © om‘Tujuan: Menghubungkaitkan susunan unsur dengan nombor proton unsur dalam Jadual Berkala Unsur Moden, > PaKa) ‘Arahan: 1. Jalankan aktivit ini dalam kumpulan, 2. Setiap kumpulan diberi satu Jadual Berkala Unsur Moden yang tidak lengkap dan beberapa kag dengan simbol dan nombor proton bagi unsur. 3. Guna kad tersebut untuk mengisi tempat kosong di dalam Jadual Berkala Unsur Moden yang diberikan. 4, Bentangkan Jadual Berkala Unsur Moden yang telah lengkap di hadapan kelas. 1, Jalankan aktivit ini dalam kumpulan. 2. Rujuk Jadual Berkala Unsur Moden dan tentukan simbol sebenar unsur di bawah dan kedudukannya di dalam Jadual Berkala Unsur Moden. vi fwh Px} Py] iS) Le) tel 3. Bentangkan hasil dapatan di hadapan kelas, Susunan Elektron Unsur Anda telah ketahui bahava setiap unsur di dalam Jadual Berkala Unsur Moden mempunyai nombor proton yang tersendiri. Sebagai contoh, nombor proton bagi oksigen ialah 8 dan nombor proton bagi magnesium ialah 12. Bagi atom neutral bilangan proton adalah sama dengan bilangan elektron, Bagaimanakah elektron disusun di sekeliling nukleus? Elektron disusun mengelilingi nukleus dalam petala elektron. Elektron akan memenuhi petala terdekat dengan ukleus dahulu. Elektron hanya dapat disi dalam petala baharu apabila petala sebelumnya telah diisi _~ Petala pertama: 2 elektron Petala hedua: 8 elektron Petala ketiga: 18 elektron Nukleus Rajah 8.5 Susunan clektron di sekeliling nukleus Rajah 8.6 Susman elektron atom sulfur ‘Sulfur mempunyai nombor proton 16. Maks, satu ton sulfur mempunyai bilangan elektron 16. Dua elektron disusun dalam petala pertama, lapan elektron disusun dalam petala kedua dan bakinya, enam elektron disus dalam petala ketiga. Susunan elektron bagi atom sult ditulis sebagai 28.6. Bagi atom-atom dengan nombor proton Uhingga 20, dua elektron diisi dalam petala Pertama, lapan elektron dalam petala kedua dan lapan elektron dalam petala ketiga.