Professional Documents
Culture Documents
jynfaxmifpkrNydKuGJa&; 'dkYta&;
wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDñGwfrIrNydKuGJa&; 'dkYta&;
tcsKyftjcmtmPmwnfwHhckdifNrJa&; 'dkYta&;
jynfolYoabmxm;
jynfytm;udk; ykqdef½dk; tqdk;jrif0g'Drsm;tm; qefYusifMu/
EdkifiHawmf wnfNidrfat;csrf;a&;ESihf EdkifiHawmfwdk;wufa&;udk
aESmifh,SufzsufqD;olrsm;tm; qefYusifMu/
EdkifiHawmf\ jynfwGif;a&;udk 0ifa&mufpGufzuf aESmifh,Sufaom
jynfyEdkifiHrsm;tm; qefYusifMu/
jynfwGif;jynfytzsuform;rsm;tm; bHk&efoltjzpf owfrSwf
acsrIef;Mu/
yHkESdyfjcif;
yxrtBudrf - (2004? pufwifbm)
tkyfa& - (500)
<
rsufESmzHk; - nDawmfarmif
uGefysLwmpmpD -
twGif;zvif -
<
yHkESdyfol
a':pdefpdef (a&mifpOfatmhzfquf) (05404)
trSwf (163)? (48) vrf;? &efukefNrdKU/
<
xkwfa0ol
OD;jrifhxGef; (NrJ) (03906)?
153? 5(u)vTm? qdyfurf;omvrf;?
ausmufwHwm;NrdKUe,f? &efukefNrdKU/
<
usrf;udk;
(2)
usrf;udk;
(3)
usrf;udk;
(4)
1948 ck? Zefe0g&Dv (26) &uf? wdu k sKd NrdKUawmf qifajczH;k &Sd
wkud u f ukd k bPfcrJG S aiGpm&if;udik u f av; atwmrdw k mqefonf olY½;kH cef;
jywif;aygufukd zGiv hf u dk o
f nf/ ppfNyD;p wdu k sKd NrdKUawmf\ jrifuiG ;f onf
vGr;f armwozG,f jzpfaeonf/ awmufavmifc&hJ onfh 'kw, d urÇmppfBuD;
\ rD;vQaH Mumifh jymyHjk zpfc&hJ onfh NrKd UawmfBu;D udk jrif&onf/ NyKd usysupf ;D ae
onfh eH&rH sm;? xd;k xd;k axmifaxmif jzpfaeonfh oH,ufrBuD;rsm;? rD;avmif
wdik if wk rf sm;? tkwu f sKd ;tkwyf yhJ rkH sm;? vrf;rBuD;ay:wGif AH;k 'PfaMumifh jzpf
aeonfh wGi;f BuD;rsm; tm;vH;k Munh½f &I ufp&myif r&Sad wmh/ jyefvnf
xlaxmifa&; vkyif ef;rsm; pç aeaomfvnf; pD;yGm;a&;? vlraI &; 'Pf&m'Pf
csuu f kd ukozdYku rvG,/f Adv k cf sKyBf uD; ruftmom acgif;aqmifaom
jynford ;f wyfzYJGwYkduvnf; ppfBuD;twGi;f vlom;wpf&yfv;kH rsKd ;jyKe;f atmif
BuaH qmifco hJ nfh "mwkaA' vufeufrsm; vQKd Y0u S pf mG jyKvyk cf o hJ nfh ppfw&m;
cHrsm;? tjypfrhJ jynfoal wG? ppfoYkHyef;awGtm; n§O;f yef;cJo h nfh ppfw&m;
cHrsm;udk cH½k ;kH wGif ppfaq;Edik &f ef aqmif&u G af eonfrsm;udk pOf;pm;rdonf/
bPfyw d &f ef tcsed ef ;D uyfvmNyDjzpfonf/ qd;k &Gm;aom &moDOwk
aMumifh vrf;rsm;ay:wGiv f nf; vltoGm;tvm enf;yg;vsuf&o dS nf/
avmifpmqD &Sm;yg;aeonft h wGuv f nf; um;toGm;tvm enf;yg;vsuf
&So
d nf/ aiGxw k af umifwmwGio f m aiGvmxkwo f l wpfO;D ESpOf ;D &Sad eonf/
26 r vSrdk;(ynma&;)
þodYk twGi;f [dw[ f ef0if0h gjcif;r&S?d at;aq;Nidro f ufaom trlt&m&Sd
aom touf 50 cefY&dS trsdK;om;wpfO;D 0ifvmonf/
xdt k rsKd ;om;onf aiGpm&if;udik u f av;tm; ol\ a'gufwm
*s½D ;kd ,mrm*lcsD wduk sKd NrKd Uawmfu;l pufa&m*g umuG,af &;Xme[l aom
usrf;udk;
(5)
trSwf (3) wGif aq;ukorI cH,al eaom toufav;ESpt f &G,f *Ret f efeD
'DAae qdo
k l uav;rav;wpfO;D aysmufq;kH
usrf;udk;
(6)
usrf;udk;
(7)
(8)
usrf;udk;
(9)
orD; r&S/d tdro f ol ufxm; r&S/d aqGrsKd ;om;csi;f r&S/d tazmftavSmrf xm;/
wpfu, kd w f nf; aeonf/
xdn
k onf 1896 ck azazmf0g&Dv 13 &ufaeYn jzpfonf/
tcsed u f m; n 12;00 ausmcf NhJ yDjzpf\/ tvif;a&mifonf ESpEf pS Nf cdKuNf cdKuf
tdyaf rmusaeaom [ife&Dprpf\ rsuEf mS ay:odYk a&mufvmojzihf olonf
tenf;i,f vl;vGeYfvu kd o f nf/ vlq;kd ESpOf ;D url olrEd;k ap&ef *½kjyK&if;
&SmazGaeMu\/ odYkaomf vlq;kd wpfO;D rS acsmif;qd;k rdojzihf [ife&Dprpf Ed;k
vmonf/ vlq;kd wpfO;D udk trSwrf chJ sKyu f ikd vf u kd of nf/ odYkaomf usev f q l ;kd
wpfO;D u oHww k jf zihf qifu h m qifuh m acgif;udk ½du k vf u kd o
f jzihf prpfcrsm
Murf;jyifay:odYk acGvsuo f m; usomG ;awmh\/
aoqH;k aeaom rpöwmprpfukd OD;qH;k awGY&olrmS olYO,smOfr;ª
jzpfonf/ aoqH;k olrmS n0wf&yS t f us?Ð ajcaxmufwiG f ajctdwpf yG v f suf
&SNd y;D pm;yGcJ if;rS qkwNf zx J m;aom teDa&mif t0wfprsm;jzihf ajcESifh vufwYu kd kd
wkyx f m;onf/ av;aom t&m0w¬KwpfcEk iS fh ½du k Ef u S xf m;ojzihf OD;acgif;cGH
uGaJ eyH&k \/
O,smOfr;ª onf aMumufvefYwMum;ESifh atmf[pfNyD; tdref m;eD;
csi;f rsm;odYk taMumif;Mum;onf/ xdYkaemufrS &JtzGYJoYkd oGm;a&muf owif;
ydYkco hJ nf/ pHak xmuf&rJ ;ª Bu;D rm&S,Ef iS fh tifpyufawmfBu;D ewfuifpw f Yko
d nf
a&muf&v dS mcJMh uNy;D tcif;jzpfymG ;onfah e&mudk aphaphpyfpyf ppfaq;Muonf/
teD;tem;&Sd O,smOform;rsm;udk pHpk rf;ar;jref;Mu\/
ywf0ef;usiaf vhvmcsurf sm;t& ,refYaen ae0ifcsed cf efYwiG f
vlEpS af ,mufukd rpöwm[ife&Dprpf\ O,smOfteD;wGif awGY&aMumif;?
xdkol wdkY\ yHkyef;oP²mefrSm npfayaeonfh t0wftpm;udk
0wfqifxm;ojzihf rouFmzG,jf zpfaMumif;? nOfo h ef;acgifcsed af vmufwiG f
atmfoHvdkvdk Mum; Mu&aMumif;? eHeufrdk;vif;rS olYO,smOfrª;
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 55
rpöwmtDazmfpwm oGm;a&muf Munh½f &I mrS ,ckuo hJ Ykd awGY &aMumif;
od&cdS MhJ u&\/
rpöwm prpf\ tdrt f eD;tem;wGif xl;xl;jcm;jcm; oJveG pf
&&Sd cJo h nf/ xdo k v J eG pf rSm uav;rsm; upm;onfh rD;tdru f av;wpfv;kH
jzpf aeonf/ tdrt f xufxyf&dS rD;cHaowåmrSm yGiv hf su&f NdSy;D rnfonfyh pön;f rS
rawGU&/ rpöwmprpf\ tdycf ef;rSmvnf; arTaESmuf t&SmcHxm;&onf/
O,smOftwGi;f ajc&mBuD;wpfcEk iS fh ajc&mao;ao;wdYkukd awGU&\/ 0if;x&H
rSmvnf; wpfpw kH pfa,muf ausmv f mT ;xm;onfh taetxm;udk awGU&\/
paumhwvef,m'f pHak xmufr;ª BuD; rm&S,o f nf XmecsKyo f Ykd
a&mufaomtcg axmifrS vGwaf eaom &mZ0ifvq l ;kd rsm; pm&if;udk aphaph
pyfpyf avhvmonf/ vlq;kd wdYk avhvmusupf m;avh&o dS nfh ae&mrsm;odYk
vnf; ewfuifpEf iS t fh wl oGm;a&mufvu kd v f pH pkH rf;Muonf/ vlq;kd pm&if;
t& tcsKd YrmS ajccsKy?f tcsKd YrmS &Jpcef;odYk vufrw S f rSerf eS v f mxd;k aeMujcif;jzifh
txde;f cH e,fajrtwGi;f &Sad eMuonf/
xdok w l Ykd teuf ... &mZ0ifvq l ;kd [ife&DazmifvmESifh tJvbwf
rDvq f rfwYkd EpS Of ;D t&ufqikd w f pfqikd w f iG f twlwí JG awGU&onf [laom
owif;udk &vmcJo h jzihf paumhwvef,m'f pHak xmufBuD;rsm;tzdYk vrf;yGihf
oGm;cJo h nf/ olwYkEd pS af ,mufukd vdu k í f pHpk rf;cJ&h m tcif;rjzpfrD azazmf0g&D
v 12 &ufaeYuyif olwYkdaexkid &f m &yfuu G wf iG f rawGY&[k owif;&vm
onf/ olwYkd EpS Of ;D onf rvGrJ aoG vlowfw&m;cHrsm; jzpfEikd o f nf[í l
pHak xmufBuD; rm&S,u f twwfawG;rdonf/ olwYkd EpS Of ;D usufpm;aom
ae&mrsm;odYk pHpk rf;axmufvrS ;f &ef qH;k jzwfvu kd o f nf/
rDvq f rfrmS tdraf xmif&o dS wl pfO;D jzpfonf/ odYkjzpfí pHak xmuf
BuD; rm&S,ef wfuifpw f Ykdonf vef'efajrmufyikd ;f &Sd rDvq f rf aexdik o
f nfh
tdru f kd vdu k o f mG ;onf/ olYZeD;url olYcifyeG ;f tdru f kd jyefra&mufonfrS
&uf tenf;i,f MumNyD[q k okd nf/ ol\ a,mu©rjzpfou l rl olYoruf
rDvq f rf azmifvmqdo k El iS fh awGUí oGm;vmaexdik jf cif;udk ESpo f uf[efrwl/
odYk jzpfí pHak xmufBuD;rsm;udk oloo d rQ ruG,rf axmuf ajymcJo h nf/
xdak jymqdck surf sm; teuf ta&;BuD;onfh tcsurf mS ,ck &uf
rsm;twGi;f olwYdkEpS Of ;D aiGtvGeaf zmaeonfqo kd nfh tcsuyf if jzpf\/
tifpyufawmfBuD; ewfuifpo f nf 'kw, d tBudrf rDvq f rf aexdik o f nfh
a,mu©r\ tdro f Ydk oGm;cJjh yefonf/ ,cktBudrw f iG f aoqH;k ol rpöwm
56 r vSrdk;(ynma&;)
[ife&Dprpf tdr0f ikd ;f twGi;f rS awGU&onfh uav;rsm; upm;onfh rD;tdrif ,f
av;udk ,lomG ;\/
rDvq f rf a,mufzuav;onf rD;tdrif ,fuav;udk awGYvQif
awGYcsif; - ]][m ... OD;av;/ uRefawmfh rD;tdru f av;ygvm;/ b,fu
&ovJ[if}}
]]uJ ... 'DrSm uRefawmf rSwfxm;wJh trSwfuav;As}}
]]rD;pmu uReaf wmfEh rS ouúvwfabmif;bDpw k u f kd NzJNyD; xnfh
xm;wm}}
uav;onf olYr;D tdrjf zpfaMumif; taxmuftxm;cdik v f pkH mG ajym
vmNyjD zpfí rDvq f rfEiS fh azmifvmwdYrk mS vlowfrI usL;vGeo f rl sm; jzpfonf[k
pHak xmufrsm;u aumufcsucf scahJ wmhonf/
rDvq f rfEiS fh azmifvmwdYkaemufoYkd pHak xmufBu;D ESpaf ,muf vku d f
vH&mS azGcMhJ uaomtcg olwYdEk pS Of ;D rSm pkypf jrKypf aysmufaecJ\ h / olwYkEd pS Of ;D
onf rpöwmpaumhEiS fh rpöwmabum trnfrsm;odYk ajymif;vJí a0vjynf
e,foYkd xGuaf jy;oGm;onf[k owif;&Mu\/
pHak xmufrsm;u olwYkdEpS af ,mufaemufoYkd vdu k Mf u\/ rDvq f rf
ESifh azmifvmwdYkonf rcGb J EJ iS fh wGí
J ajy;Muonf/ tb,faMumifq h akd omf
vlqdk;ESpfOD;onf wpfOD;ESihfwpfOD; r,HkMuacs/ t*Fvefjynfajrmufydkif;
bwfof NrdKUwGif a&muf&Sdaeonf[k owif;teHY&vmcJh\/
usrf;udk;
(10)
1936 pufwifbmv/
w&m;½H;k cef;wpfcv k ;kH vlawGjynhaf eonf/ ½H;k cef;Bu;D twGi;f &Sd xdik cf Hk
500 ausmw f iG f eHeufapmapmuyif vlawG ZGaJ umif;aumif;ESifh xdik f
apmihaf eMuonf/ ½H;k cef;pBurø sm;ay:wGiv f nf;aumif;? ½H;k awmfBu;D \ tjyif
bufwiG v f nf;aumif; axmifaomif;ruaom vlxBk u;D onf pdw0f ifpm;
pGm vma&mufem;axmifaeMuonf/
tar&duef jynfaxmifpw k iG of mru wpfurÇmvH;k u pdw0f ifpm;
cJah om jyefay;qGv J o
l wfrBI u;D yif jzpf\/ urÇmo h wif;pmBu;D rsm;wGiv f nf;
aeYpOf&ufquf azmfjycJah om rIcif;Bu;D vnf;jzpf\/ tar&duef tufzb f D
tdik pf akH xmuftzGYJ? jyifopfEidk if H ql&aD w; pHak xmuftzGYJBu;D ESifh paumhwvef
,m'fpakH xmuftzGYJBuD;wdYkrS wm0ef&o dS rl sm;ud,
k w f idk f ndE§ iId ;f aqG;aEG;aqmif
&Gucf &Jh onfh rIcif;Bu;D yifwnf;/ jyefay;qGJ vlowform; b½dEk akd [mhref;
onf tazmfrygwpfu, kd af wmf ydy&d &d d usL;vGecf o hJ jzihf ESpEf pS cf aJG usmf Mum
jrifah tmif zrf;qD;rdjcif; r&Scd o hJ nfh jyefay;qGv J o l wfrBI u;D vnf; jzpf\/
tpd;k &a&SUaeBuD; 0DvifZo f nf atmifjrifyo D aom toHBuD;jzihf
þodkY pGJcsufwifoGif;vkduf\/
]]ynm&Sd w&m;olBu;D rif;ESifh *kPo f a&&Sd *sL&DvBl u;D rif;rsm; cifAsm;
... 1932 ck rwfv (1) &ufaeYu touft&G,t f m;jzihf tifrwef
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 59
Eke,fwhJ (v- 20) csm;vf*sLeD,mvif;bwf[m towfccH &hJ ygw,f/
olY zcifuawmh tm;vH;k odMuwJh 1927 ckEpS u f yxrqH;k twåvEdw Å f
ork'&´ mudk jzwfí av,mOfjzihf ... wpfO;D wnf; armif;ESicf o hJ nfh ol&aJ umif;
Adv
k rf ;ª BuD;vif;bwf jzpfygw,f/ ½H;k awmfa&SUarSmufa&mufaeaom w&m;cH
b½dEk akd [mhref;onf Adv k rf ;ª BuD;vif;bwf&UJ tcef;udk csKd ;azmuf0ifa&mufchJ
NyD; olwYkd&UJ uav;i,fuav;udk ck;d ,lcyhJ gw,f/ ol jywif;aygufu
jyeftqif;rSm avSum;xpfu usKd ;oGm;cJyh gw,f/ uav;i,fuav;udk
cd;k ,lajy;oGm;cJNh yD; wGi;f i,fuav;xJrmS ypfxm;cJNh yD; xGuaf jy;wdr;f a&Smif
aecJyh gw,f/ &ufaygif;rsm;pGm Mumjrifch o hJ jzihf uav;i,fuav; aoqH;k cJ&h
ygw,f/ 'gaMumihf w&m;cGiaf &SUarSmuf&dS *smreftrsKd ;om; b½dEk akd [mhref;udk
ao'Pfay;zdYk&ef ... taxmuftxm; ckid v f pkH mG ESifh wifjyí pGcJ suw f ifoiG ;f
ygonf}}
½H;k cef;twGi;f wdwq f w d Nf ird o f ufvsu&f \ dS / w&m;cH\ tusKd ;
aqmif a&SUaeBu;D \ pm&Guv f eS o f nft h oH? ½H;k awmfBu;D \a&SU vrf;ray:rS
xdik ef m;axmifaeonfh vlxBk u;D \ wD;wd;k ajymoH? ½H;k awmfBu;D teD; opf
t,fyifwef;rsm;rS us;D wdYk\toHom Mum;&onf/ tpd;k &a&SUaeBu;D onf
0wf½ekH ufBu;D udk jyif0wfqifvu dk Nf y;D vQif ½H;k awmfBu;D wGif oufaocHtrSwf
(1) tjzpf wifjyxm;onfh aoqH;k ol *sLeD,mvif;bwf\ tusu Ð kd
wifjy &m zcifjzpfol Adv k rf ;ª Bu;D vif;bwfu uG,v f eG o
f l olYom;uav;\
tusjÐ zpfygaMumif; tcdik t f rm xGuq f okd mG ;onf/ xdak eY wpfaeYv;kH uav;
\ zcifjzpfol Adv k rf ;ª Bu;D vif;bwfukd ppfaq;ar;jref;jcif;jzihf tcsed u f ek f
qH;k cJ&h \/
þurÇmausmf jyefay;qGJ vlowfrBI uD;wGif Mum;0ifí aphpyf
aqmif&u G af y;ol e,l;a,mh(cf)NrdKUrS emrnfausmf q&m0efBuD; a'gufwm
uGe'f eG f tm; aemufaeYwiG f qufvufppfaq;cJMh uonf/
usrf;udk;
(11)
cH& onfh pdwZå vlowform;[k pGypf jJG cif;cH&ol q&m0ef Bu;D eD;(vf)u&ifukd
wyfMuyfBuD; 0g;('f)tzdYk wpfoufarhEikd rf nf rxif/ 0g;('f)onf BudK;'Pf
ay;cH&onfh w&m;cHaygif;rsm;pGmudk awGUcJ&h zl;onf/
66 r vSrdk;(ynma&;)
vlowå0gwdYkonf aojcif;udk aMumuf&UHG Mu\/ aojcif;udk &J&0J 0hH hH
&ifqikd í f taocHomG ;olrsm;vnf; &So d nf/ BuKd ;rdeYfqo kd nfrmS ao&rnfh
aojcif;w&m;yif jzpfonf/ xdak ojcif;w&m;udk &ifqikd Mf uolrsm;xJü trsKd ;
rsKd ; &SMd uonf/ tcsKd Y BuKd ;rdeYfp&D ifcsuf csrw S o f nfh tcsed rf pS í rpm;Edik f
raomufEikd f rtdyEf ikd f jzpfMu&onf/ BuKd ;pifay: wuf&ef ac:onft h csed wf iG f
½ke;f uefí jiif;qefaeolrsm;vnf; &SMd uonf/ BuKd ;rdeYfusNy;D ao&awmhrnf
udk odvsuEf iS fh tpm;rysuf ttdyrf ysuf aeEdik o f mG ;olrsm;vnf; &SMd uonf/
þuJo h Ykd vlpm;rsm;wGif a'gufwm eD;(vf) u&ifonf xdyq f ;kH u
yg0ifonf[k wyfMuyfBu;D 0g;('f)u ,lqonf/ q&m0efBu;D eD;(vf)u&if
onf jynfw h efqmtrsKd ;orD;rsm;udk wpfa,mufNy;D wpfa,muf tqdyaf uR;
í tqH;k pD&ifco hJ jl zpfojzihf urÇmrh cI if;ordik ;f wGif xl;qef;onfh pdwZå *E¦0if
vlowfrBI u;D [k w&m;Oya'orm;rsm;u qdMk uonf/
1892 ckEpS u f xkwaf 0aom owif;pm? *sme,f? r*¾Zif;rsm;wGif
olY"mwfyEkH iS fh olYtaMumif;rygvQif acwfrrD/ olYtaMumif; a&;xm;onfh
pmtkyaf &aygif; ,aeYxd 19 tkyf xkwaf 0cJNh y;D jzpfonf/ olYtm; vef'efNrKd U
e,l;*dwaf xmifBu;D twGi;f ao'Pfp&D ifrnfah eYurl a'gufwm eD;(vf)onf
0wfpt kH eufukd ususee 0wfxm;onf/ a&Tuikd ;f rsurf eS u f kd wyfxm;Ny;D
olYEw I cf rf;arG;rsm;udv k nf; aumprwpfjzihf vdr;f usx H m;\/ xkpd Ofu vlBu;D
vlaumif;rsm; aqmif;onfh yd;k teuf OD;xkyBf u;D udk ususee aqmif;xm;
onft h jyif aw;oDcsi;f wpfy'k u f v kd nf; cyfat;at; nnf;wGm;onf/
e,l;*dwf tusO;f axmifBu;D twGi;f Nird o f ufvsuf &Sad eonf/
vIy&f mS ;aeMuonfrmS a'gufwm eD;(vf)u&ifukd BuKd ;'Pfp&D ifrnfh ywf
0ef;usiüf om jzpfonf/ wyfMuyfBu;D 0g;('f) tygt0if tusO;f axmif
trIxrf;rsm;? w&m;a&;XmerS wm0ef&o dS rl sm;? tusO;f axmif q&m0efBu;D
wdYktm;vH;k eD;(vf)udk Munh½f aI eMuonf/ tusO;f axmif tjyifbuf ruf
rGeyf ifwef;rsm;rS us;D tkyo f nf atmfjrnfum xyso H mG ;Muonfh toHrS
wpfyg; ywf0ef;usiw f pfcv
k ;kH jird o
f uf vsu&f o dS nf/
a'gufwm eD;(vf)onf rwkev f yI of nfh trlt&mjzihf BudK;pifay:
odYk wufomG ;Ny;FD ]]uReaf wmfu h kd pum;ajymcGijhf yKyg}} [k a'gufwm eD;(vf)u
oufqidk &f m tmPmydik rf sm;xH cGiahf wmif;vku d Nf yD; ]]'Dr,f ud, k vfh al wG?
cifAsm;wdYk ESpaf ygif;rsm;pGmajc&mcHvYkdr&wJh vlowform; *suf
onf jynhw f efqmtrsKd ;orD;rsm;tm; wpfO;D Ny;D wpfO;D &ifcí JG owf rIrsm;
usL;vGefaecsdefjzpfonf/ odkYjzpfí vlowform; *sufqdkonfrSm
a'gufwmeD;(vf) rjzpfEikd [ f k tmPmydik rf sm;u ,lqMuonf/
a'gufwmeD;(vf)tm; tusO;f axmiftwGi;f aumif;rGepf mG ae
xdik cf ohJ jzihf ol\½d;k om;ajzmifrh wfonfh [eftrlt&mwdYkaMumifh tjypf'Pf
udk oufqikd &f mrS avQmah yghí vGwNf idr;f cGijhf yKco hJ nf/ olYzcifrmS vnf;
uG,f vGecf NhJyjD zpfí a'gufwmeD;(vf)onf tarG a':vm 16000 cefY&&Scd \ hJ /
xdpk Ofu aiGwefz;kd rSm jrifrh m;vmojzihf a'guf wmeD;(vf)tzdYk aumif;rGepf mG
aexdik Ef ikd o f nf/ odYkaomf arG;&myg &mZ0wfru I sL;vGev f o kd l eD;(vf)tzdYk
at;at;aq;aq; raeEdik /f t*FvefEikd if o H Ykd tNyD;tydik f xGucf mG vmonf/
vef'efNrKd U vifbwfvrf;wGif z&uftrnfjzihf aexdik cf o hJ nf/ ol vef'efwiG f
aq;ausmif;om;b0u aexdik cf ahJ om vrf;jzpfonf/ z&ufwpfjzpfvJ
a'gufwm eD;(vf)onf uReaf wmf txufwiG f a&;om;azmfjycJo h nfh
ud, k f aysmuf vlowform; *suf udk tm;usonf/ *sut f aMumif;
usrf;udk;
(12)
uefawmfBuD; a&jyifwpf0u kd u
f kd tao;pdw&f mS azGjcif;rsm; jyKMuonf/
em&Dyikd ;f twGi;f aoqH;k aeNyDjzpfaom trsKd ;orD;tavmif; wpf
avmif;udk awGY&&dS avonf/ trsKd ;orD;tavmif;tm; rIcif;q&m0efBuD;ESifh
tzGYJwYk\
d ppfaq;csut f & touf 20 cefY&NdS yD[k cefYreS ;f Edik cf \ Jh / acsmarm
vSy oluav;wpfO;D jzpfNyD;? olYwiG f ud, k af v;vuf0ef &Sad eonf[k qdk
onf/ trsKd ;orD;uav;onf a&epfaoqH;k onfh vu©Pm rawGY&/
OD;acgif;wGif xdcu kd x f m;onfh 'Pf&mudk awGU&ojzihf ,if;'Pf&maMumifh
aoqH;k &onf[k xkwaf zmfajymqdMk uonf/ aoqH;k olonf rnfojl zpfonf
qdo k nft h csuu f kd rod&&dS / tjcm;oJveG pf wpfpw kH pf&mrS &&Sjd cif; r&So d jzihf
&JtzGYJEiS fh pHak xmuftzGYJwYkdtzdYk tcuftcJ awGYavonf/
xdpk Ofu xkwaf 0vsu&f o dS nfh owif;pmBu;D rsm;wGif ,if;rIcif;
owif; yg0ifvmojzihf vlawG pdw0f ifpm;vmcJMh uonf/ &JtzGYJuvnf;
owif;ay;Edik &f ef aMunmcsurf sm; xkwaf 0cJo h jzihf uefawmfBu;D teD;&Sd *vif;rd;k
[dkw,f refae*sm\ owif;ay;ydkYcsuft&qkdvQif aoqHk;olrSm
*a&U(pf)ba&mif;qdo k l trsKd ;orD;jzpfaMumif;? vGecf o hJ nfh ESp&f ufcefYu
t&yfaxmifaxmifarmif;armif;? acsmarmvSyol? um;(vf)*a&[efqo kd El iS fh
vma&mufí [dw k ,fwiG f wnf;ckcd ahJ Mumif; olwYkEd pS Of ;D naecif;wGif avSp;D
xGuo f mG ;cJNh y;D [dw k ,foYkd jyefvnf a&muf&v dS mcJjh cif; r&Sad Mumif; &JtzGYJu
74 r vSrdk;(ynma&;)
od&v dS mcJ&h onf/ 0g&Siw f efyYk(d pf)ESifh e,l;a,mh(cf)wdik ;f (p) owif;pmBu;D
wGif ,if;owif; yg0ifvmcJo h jzihf vlwikd ;f pdw0f ifpm;aom owif;jzpfvm
cJ\
h /
aysmufq;kH aeaom um;(vf)*a&[efukd awGY&o dS wif;ay;Edik yf gu
qkaiGay;rnf[k &JtzGYJu aMunmcJo h nf/ aoqH;k ol trsKd ;orD;uav;udrk l
&JtzGYu J ajc&mcHro d nf/ aoqH;k ol trsKd ;orD;uav; aqGrsKd ;rsm;\ xGuq f kd
csut f & trsKd ;orD;uav;\trnfrmS *a&U(pf)ba&mif; qdo k jl zpfNy;D *pf
vuftxnfcsKypf uf½rkH S tvkyo f rwpfO;D jzpfaMumif;? rdbrsm;rSm qif;qif;
&J&J todik ;f t0dik ;f rS jzpfMuNy;D *a&U(pf) rSm oabmaumif;olwpfO;D jzpfojzihf
vlcspv f cl ifaygrsm;aMumif; owif;&&Sv d mcJMh u\/
*a&U(pf)ba&mif;rSm txnfcsKypf uf½kH ydik &f iS Ef iS fh wlawmfol wpfO;D
jzpfol csupf wm*pfvufEiS fh cspcf ifaeMuonfrmS oH;k ESpo f ;kH rd;k &Scd NhJ y[
D k qdk
onf/ rMumrD vufxyfMuvdrrfh nf[k aqGrsKd ;om;csi;f rsm;u owif;ay;cJh
Mu\/ csupf wm*pfvufrmS acsmarmvSyí a,musmf ;yDoonfh ½kyf
vu©Pm&SNd y;D olajym[efq[ kd efwYko
d nf trsKd ; orD;rsm; usavmufonf[k
qdMk uavonf/ vGecf o hJ nfh vteD;i,ftwGi;f u {nfch yH w JG pfyw JG iG f awGY&
onfh *kPBf u;D &Sif trsKd ;orD;wpfO;D ESit fh wl xm0pOf awGUvm&onf/ csuf
pwm*pfvufonf olYcspo f l *a&U(pf)ba&mif;tm; a&SmifvmcJo h nf/
&JwYkdtzGYJzYkd oJveG pf tjynft h pHk &oGm;onf/ aysmufq;kH aeaom
trsKd ;om;rSm csupf wm*pfvuf jzpfEikd o f nf[k aumufcsucf sc\ hJ / csuf
pwm*pfvufrmS a&Smifaeonf/ owif;pmBuD;rsm;uvnf; csupf wm*pf
vuf "mwfyEkH iS fh aoqH;k ol *a&U(pf)ba&mif;\ "mwfyu kH kd azmfjycJMh uonf/
xdpk Ofu vlwikd ;f pdw0f ifpm;onfh owif;jzpfvmonf/ &JwYkdu csupf wm
*pfvuftm; ajc&mcHvu dk Mf uonf/ aemufq;kH csufpwm*pfvufukd
txnfcsKyf puf½ykH ikd &f iS Bf uD;\ tdrw f iG f zrf;qD;&rdavawmhonf/
[dw k ,f0efxrf;rsm;uvnf; aoqH;k ol *a&U(pf)ba&mif;ESifh twl
vma&mufco hJ rl mS csupf wm*pfvuf jzpfygonf[k wnDwnGww f nf;
&JwYkxd H xGuq f ckd MhJ u\/ csupf wm*pfvufurl ol r[kwyf g/ ol xdak eYu
olYrw d af qGwpfO;D ESit fh wl uyG½J w kH pf½okH Ykd oGm;a&mufcyhJ gonf[k &JwYkx d wH iG f
ajzmifch suaf y;cJo h nf/ odYkjzpfí *vif;rd;k [dw k ,fwiG f aoqH;k ol *a&U(pf)
ba&mif;ESit fh wl wnf;cdck o hJ rl mS rnfojl zpfoenf;/ pOf;pm;p&m jzpfvmcJ\ h /
&JwYko d nf wwfEikd o f avmufyJ oJveG pf &SmazGMuonf/ aemufq;kH *vif;rd;k
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 75
[dw k ,f {nfo h nfrw S w f rf;pmtkyw f iG f umvf*a&[eftrnfjzihf a&;om;
xm;onfh zGix hf m;aom jywif;aygufrS um;(vf)*a&[ef\ vufa&;ESihf
*ufvuf vufa&;onf wpfxyfwnf; wlnaD eojzihf wpfO;D wnf;yif
jzpfaMumif; &JwYkdxo H Ykd taMumif;Mum;cJo h jzihf *pfvufrmS rjiif;Edik af wmh
um;(vf)*a&[efrmS *pfvufwpfjzpfvJ jzpf&awmhonf/
aemufq;kH *pfvufonf &JwYx kd wH iG f ajzmifch suaf y;cJ&h awmh onf/
odYkaomf olonf *a&U(pf)udk owfcjhJ cif; r[kw/f rawmfwq aoqH;k cJ&h mrS
&mZ0wfrjI zpfaMumif; wifjycJo h nf/ 1906 ckE0kd ifbmv 16 &ufaeYwiG f
csufpwm*pfvuftm; vlowfrIjzifh e,l;a,mh(cf)NrdKU &mZ0wf
w&m;½H;k awmfBu;D wGif w&m;pGq J ckd ahJ vonf/ oufaoaygif; 106 OD; ac:
,lppfaq;cJ&h onfh trIBu;D jzpfonf/ vltrsm; pdw0f ifpm;cJo h nfh trIBu;D
jzpfojzihf owif;pmBu;D rsm;uvnf; ,if;trIBu;D taMumif; OD;pm;ay;í
azmfjycJMh u\/
trIBu;D ppfaq;aepOftwGi;f owif;pmBu;D rsm;rS owif;axmuf
rsm;? rIcif;r*¾Zif;Bu;D rsm;rS owif;axmufrsm;? tvkyo f rm; toif;tzGYJ
rsm;rS wm0ef&o dS rl sm; wufa&mufem;axmifcMhJ u\/ ,if;trIBu;D tm; ppf
aq;aepOf rSerf eS v f ma&mufem;axmifí tao;pdwf rSwo f m;cJo h rl mS tar&d
uefjynfaxmifp\ k emrnfausmpf ma&;q&m Bu;D oD,'kd 'kd a&Zm jzpfvm
onf/
q&mBuD;onf w&m;cHjzpfot l m; axmif0ifpm,lí awGYqo kH nf/
oufao 106 OD;wdYk \ xGuq f ckd suf tao;pdwrf sm;udk rSwo f m;onf/
w&m;cHjzpfol *pfvufurl olonf aoqH;k ol *a&U(pf)tm; vufxyf
xdr;f jrm;a&;udpö aqG;aEG;&ef[k taMumif;jyí *vif;rd;k [dw k ,foYkd ac:
aqmifc\ hJ / [dw k ,fwiG f *a&[eftrnfjzihf wnf;cdck o hJ nf[k qd\ k /
tcif;jzpfyGm;onfhaeYurl csufpwm*pfvufonf *a&U(pf)
ba&mif;tm; avSp;D &if; trSww f & "mwfy½kH u kd Mf u&ef ac:aqmifco hJ nf/
vlou l if;a0;aom ae&modYk avSjzihf oGm;cJMh uNyD; *a&U(pf)\ OD;acgif;udk
wif;epf&ufuufjzihf ½du k cf ahJ vonf/ 'Pf&mrS jyif;xefojzihf raor&Sif
jzpfaepOf avSukd arSmufypfco hJ nf/ *pfvufrmS a&ul;uRr;f olwpfO;D jzpf
ojzihf urf;odYk ta&mufu;l cJNh yD; oJveG pf rSm ajc&maysmufcahJ wmhonf/
tjzpfreS u f kd *pfvufonf w&m;olBuD;ESifh *sL&DvBl uD;rsm; a&SUwGif ½H;k awmf
BuD;ü xGuq f ckd \ hJ /
76 r vSrdk;(ynma&;)
oufaorsm;\ xGuq f ckd surf sm;rSmvnf; uGv J jJG cif; r&S?d wnD
wnGww f nf; xGuq f ckd MhJ uojzifh *sL&DvBl u;D rsm;ESifh w&m;olBu;D tzdYk Mum
&Snpf mG pOf;pm;ae&ef rvdak wmh/ w&m;cHu, kd w
f ikd f 0efcx H u G qf í
kd ½H;k awmf
Bu;D u vlowfw&m;cH csupf wm*pfvuftm; vQypf pfuv k m;xdik jf zihf ao
'Pfp&D if&ef trdeYfcsrw S cf ahJ vonf/
csupf wm*pfvufEiS fh *a&U(pf)ba&mif;wdYk\ tcspZf mwfvrf;rSm
pma&;q&mrsm;twGuf taumif;qH;k aom a&;uGujf zpfcahJ vonf/ 1907
ckEpS f rwfvwGif csupf wm*pfvuftm; vQypf pfuv k m;xdik jf zihf ao'Pf
pD&ifco hJ nf/ odYkaomf csupf wm*pfvufonf rao/ ,aeYxd touf
&Siv f suf &So d nf/ urÇmph may*E¦0ifwiG f *pfvufEiS fh *a&U(pf)wdYk\ Zmwf
vrf;udk woo jzpfcMhJ u&\/
csupf wm*pfvufEiS fh *a&U(pf)ba&mif;wdYk\ trIukd pdw0f ifpm;
cJo
h l tar&duefjynfaxmifprk S pma&;q&mBu;D oD,'kd 'kd a&Zmonf csuf
pwm*pfvufEiS fh *a&U(pf)ba&mif;wdYk\ jzpf&yfreS rf cI if;udk tajccHí tar
&duef vGr;f yHjk yif udk a&;om;cJh Ny;D 1925 ckEpS w f iG f
yxrwG?J 'kw, d wGJ ESpw f cJG í JG xkwaf 0cJ&h m *E¦0ifajrmuf 0w¬KBu;D jzpfvm
onf/ oD,'kd 'kd a&Zmonf olYZmwfaqmif\ trnfuv kd nf; uvdu k *f &pf
zpf[k ajymif;vJa&;om;cJNh y;D ? Zmwfvrf;tqH;k wGirf l rawmfwq avSarSmuf
cJ&h mrS ZmwfaqmiftrsKd ;orD; aoqH;k cJ&h mwGif uvdu k *f &pfzpftm; ao'Pf
tjypfay;cH&yHjk zihf tqH;k owfxm;cJo h jzihf urÇmph mzwfy&dowfBu;D onf woo
jzpfc&hJ onf/
a0zefa&;q&mwdYu k rl pma&;q&mBu;D oD,'kd 'kd a&Zmonf tar&d
uef t&if;&Sipf epfatmufwiG f cspjf cif;arwåmppf? arwåmrSeo f nf rnfonfh
tcgrS &Tiv f ef;Edik vf rd rhf nf r[kw[ f al om ,lqcsuu f kd azmfjyxm;onf[k
qdMk uonf/ qif;&JraJG waeonfh tar&duef vlx\ k b0udv k nf; pmzwf
olukd woojzpfap&ef azmfjycJo h nf[k qdak vonf/
vlowfw&m;cH uvdu k *f &pfzpfukd tjcm;aom ao'Pfp&D ifrnfh
tusOf;om; 30 ESit fh wl xm;onf/ aeYpOf wpfa,mufNyD;wpfa,muf
ao'Pfco H mG ;&onfukd awGYjrifae&onf/ ao'Pfp&D ifc&H rnfh uvdu k f
*&pfzpf &ifarmyHu k kd pma&;q&mBu;D oD,'kd 'kd a&Zmonf ol\ 0w¬Ktwwf
ynmjzifh a&;om;xm;cJo h jzihf zwf½&I olrsm; woo jzpfc&hJ jcif; jzpfav
onf/
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 77
]tar&duef vGr;f yHjk yif} 0w¬KBuD;udk ½ky&f iS ½f u dk uf ;l jyocJ&h m
aomufaomufvJ 0ifaiG&&Scd o hJ nf[k qdo k nf/ xd½k yk &f iS af MumfjimwGif
*a&U(pf)ba&mif;ESihf pwm*pfvufwY\ kd jzpf&yfreS f rIcif;Bu;D [k xnfo h iG ;f
aMumfnmcJo h nf[k qdak vonf/ ,if;½ky&f iS u f kd uReaf wmfwYdk rMunhv f u
dk &f /
uG,v f eG o
f ?l pma&;q&m? tu,f'rD 'g½du k w f m q&mom"konf ,if;jzpf
&yfreS f ]rIcif;} ]tar&duef vGr;f yHjk yif} udk rS;D í ]Zmwfvrf;yrm} trnfjzihf
0w¬Ka&;cJo h nf/ vGecf ahJ om ESpaf ygif; 40 cefYu jzpfojzihf aumif;pGm rrSwf
rdawmhNy/D
þjzpf&yfreS jf ypfrI 0w¬KBuD;ESifh ½ky&f iS uf ykd if rSjD irf;í ]cspo f ufa0}
[laom trnfjzifyh if 1952 ckEpS cf efYu jrefrm½ky&f iS f ½du k uf ;l í jyochJ
avonf/ rif;om; rif;orD;rsm;udk rrSwrf ad wmhyg/ Zmwfvrf;tqH;k wGif
*a&U(pf)ba&mif; csupf wm*pfvufwYku d ohJ Ykd rif;om;ESifh rif;orD; tif;vsm;
ueftwGi;f avSarSmufjcif;jzihf NyD;qH;k cJo h nf[k xifygonf/
usrf;udk;
(13)
avh vmonfh ynm&Sirf sm;ud, k w f ikd f cs;D rGr;f &onfh pmtkyBf uD;jzpfonf/
wuúov kd Bf uD;rsm;u okawoe ynm&SiBf uD;rsm; ud, k w
f ikd f
,if; bmom&yfEiS yfh wfoufí a&;om;&ef cJ,Of;aomtaMumif;t&mudk
tajccH ynmom wwfajrmufonfh vlowform; tusOf;om;
pxa&mufu jyKpck o hJ nfrmS tHMh ozG,&f m jzpfawmhonf/
vGecf ahJ om ESpaf ygif; 40 cefYu uReaf wmfonf xl;xl;qef;qef;
½ky&f iS uf m;wpfum;udk Munh½f cI &hJ onf/ xd½k yk &f iS u f m;onf
80 r vSrdk;(ynma&;)
t,f(v)ux&uf tusO;f axmifrS iSuv f o l m; [l
usr;f ud;k
(14)
usr;f ud;k
(15)
a& jzpfonf/
yxrurÇmppfBu;D jzpfvmaomtcg trf;(pf)xa&mif;onf ppfrI
xrf;tjzpf 0ifa&mufvmcJ&h m Adv k rf ;ª tqift h xd &mxl;tqifq h ifh wd;k wuf
vmcJo h nf/ olwYdt k rd af xmifrmS vnf; om;orD; (3) OD; &&Scd ahJ omfvnf;
olYZeD;jzpforl mS oabmxm; ajymif;vJvmjcif; r&Scd /hJ yxrurÇmppfBu;D
NyD;cJNh yD; a[;NrdKUuav;wGif trf;(pf)xa&mif;onf Oya'ynm&Sit f jzpf
toufarG;cJah vonf/
ZeD;jzpforl mS ac: pdwn f pfonfh a&m*g a0'em
pGu
J yfvmonf/ trf;(pf)xa&mif;rSmvnf; tjcm;cspo f &l mS onf[k trsm;u
ajymqdck MhJ uonf/ rMumcPqdo k vdk vef'efNrKd UwGif i,f&, G of l cspo f w l pfO;D
ESithf wl aygif;oif;aexdik Mf uonf[k pGypf MJG uonf/ ZeD; rpöpt f rf;(pf)
xa&mif;rSmvnf; pdwaf &m*gukaq;½Ho k Ykd wufa&mufuo k apcJNh y;D olYcifyeG ;f
jzpfol trf;(pf)xa&mif;tm; olwYkrd o d m;pkyikd f ypön;f t&yf&yfukd vTt J yfonfh
aowrf;pmudk a&;om;apcJNh y;D &uftenf;i,ftMumwGif tpmtdraf &m*g
jzihf uG,v f eG cf &Jh onf[k owif;vTiu hf m ZeD;jzpfot l m; tqdycf wfí vkyf
Buo H wfjzwfcjhJ cif; jzpfayonf/
usrf;udk;
(16)
tar&duefjynfaxmifp?k e,l;a,mh(cf)NrdKU/
{NyDv (20) &uf? 1971 ck/
tjyifwiG f tarSmifxu k BuD;pd;k aeonf/ Mu,fa&mifva&mif
vH;k vH;k r&Sad y/ rd;k om;wdrwf ukd af wGu vqkwv f jcrf;av;udk zH;k tkyaf eonf/
wokeo f ek w f ukd af eaom avwGif rd;k oufeYHyif ygvmavonf/ wu,f
awmh rd;k OD;opfcNhJ yDjzpfonf/ emrnfausmf a&SUaeBuD; AifqifAh v l ,D qkd D
olYtyd cf ef;jywif;aygufrS rd;k zGzJ u
JG av;rsm; usaeonf
pmtkyBf u;D udk a&;om;xkwaf 0cJ\ h / pmrsuEf mS aygif; (700) ausm&f dS cJNh y;D
rSww f rf;wif "mwfyrkH sm;udyk if rsuEf mS aygif; (64) rsuEf mS azmfjyxm;cJ\ h /
,if;pmtkyBf u;D rSmvnf; urÇmausmf ta&mif;&twGif us,q f ;kH pmtkyBf u;D
jzpfco hJ nf/ uwfxzl ;kH wefz;kd Bu;D pmtkyt f jzpf (7) Burd w f w d d yHEk ydS x
f wk af 0
cJ&h Ny;D tar&duefjynfaxmifpk vpOfxw k f pmtkyt f oif;Bu;D
þurÇmausmcf &hJ aom vlowfrBI u;D jzpfymG ;cJ&h yHrk mS þodYk jzpf
onf/ ½drk efyv kd efpuD;rdom;pk aexkid o f nfh tdrt f rSwf (10050) odYk tdraf p
trsKd ;orD;Bu;D rpöpcf surf if; onf eHeuf apmapm 8;00
em&DcefYwiG f a&muf&v dS mcJo h nf/ tbGm;Bu;D tzdYk tdraf &SU t0if0&Sd w,fvD
zke;f BuKd ;rsm; jywfusaeonfukd awGU&S&d ojzihf tHMh ocJ&h onf/ &Sm&Gew f w d w f Ykd
rdom;pkonf cgwdik ;f qdv k Qif eHeufapmapm tdy&f mrS xMuonft h avh &Sd
onf/ tdr0f if;twGi;f um; (3) pD;&yfxm;onfuv kd nf; awGU&onf/
{nfo h nfrsm; a&muf&adS eyH&k onf[k rpöpcf surf if;u xifrw S rf o d nf/
tb,fah Mumifh tdro f m;rsm;onf w,fvzD ek ;f BuKd ;rsm; jywfaeonfukd od&dS
jcif; r&S&d oenf;/ w,fvzD ek ;f wdik o f nf &yfxm;aom um;wpfp;D teD;rSmyif
jzpf\/ 0if;wHcg;&Sd vQypf pfacgif;avmif;udk ESyd Mf unhrf o d nf/ acgif;avmif;
104 r vSrdk;(ynma&;)
jrnfoH rMum;&/ rpöpcf surf if;onf vQypf pfacgif;avmif;rsm; ysuaf e
ovm;? cgwdik ;f ,ckuo hJ Ykd wpfcgrS ysujf cif;r&S/d wHcg;teD;&Sd owif;pm
rsm; xnfx h m;&ef xm;&Sad om aowåmuav;xJrS wdik ;f pfowif;pm
*svpd f &JwyfzYJt G zdYk &Sm&Gew f w d o f wfr\ I oJveG pf udk &&So d mG ;cJMh uonf/
þuJo h Ykd csm;vfprf ifqef\ aetdrt f m; &JwyfzYJw G Ykd 0ifa&muf
pD;eif;cJph Ofu xGuaf jy;vGwaf jrmufomG ;cJo h l trsKd ;orD;ESpOf ;D uvnf; avmhpf
tif*svpd &f w J yfzYJt G m; tumtuG,af y;&ef awmif;qdck NhJ y;D csm;vfprf ifqef
tzGYJ\ usL;vGecf o hJ nfh 'kp½du k rf rI sm;udk ajzmifch suaf y;cJah vonf/ þuJo h Ykd
rxifrrSwjf zpf&yfrS urÇmausmcf &hJ onfh vlowfrBI u;D udk avmhpt f if*svpd f
&JwYko d nf w&m;cH tppftrSerf sm;udk azmfxw k í f w&m;Oya'twkid ;f tjypf
ay;Edik cf ahJ vonf/
vlowfw&m;cH pdwfa0'empGJuyfaeol[k ,lqxm;aom
csm;vfprf ifqefukd (1924) ckEpS w f iG f tar&duefjynfaxmifpk qefz&efppöukd
NrKd UwGif zGm;jrifco hJ nf/ rdcifjzpforl mS jynfw h efqmrwpfO;D jzpfcNhJ y;D csm;vfpf
rifqef\ zcifrmS rnfoq l o k d nfukd od&jdS cif; r&Scd ahJ y/ ud;k ESpt f &G,w f iG f
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 107
cd;k rIEiS fh azmufxiG ;f rIrsm; usL;vGecf o hJ jzihf vli,fjyKjyifa&; tusO;f axmifwiG f
oH;k ESpo f ;Hk rd;k xde;f odr;f cHc&hJ onf/ axmifrS vGwv f maomtcgwGiv f nf;
um;ck;d rI? azmufxiG ;f rI? vk,ufrrI sm; usL;vGecf jhJ yefojzihf rMumcP
axmif eef;pHc&hJ onf/ trSet f m;jzihf csm;vfprf ifqef\b0tponf
arSmifxu J yif pcJo h nf[k qd&k ayawmhrnf/ aemufq;kH [pfyt D zGYJ0ifrsm;ESifh
yl;aygif;í bmoma&;t,l oD;*dP k ;f wpf*P kd ;f zGYJpnf;cJah vonf/
olYu, dk o f l ypön;f rJ?h vlYatmufq;kH vTmrsm;udk u,fwif&iS Ef iS fh
txufwef;vTm vlYtzGYJtpnf;udk ppfaMunmí zsuq f ;D ypf&rnf[k a[m
ajymum vli,frsm;udk pnf;½H;k cJo h nf/ þuJo h Ykd pnf;½H;k cJNh yD; vlowfrBI uD;
rsm;udk usL;vGecf jhJ cif;jzpfonf/ avmhpt f if*svpd f w&m;½H;k awmfurl csm;vfpf
rifqeftm; axmif'PfwpfoufwpfuRe;f csrw S cf ahJ vonf/
usrf;udk;
(17)
usrf;udk;
(18)
BuD;url ]rMumrD aemfwm'deb f &k m;&Scd ;kd ausmif;BuD;udk cd;k ,lEikd Mf uawmhrnf
avm} [k oa&mfonf/
jyifopfpaHk xmuftzGYJBuD;ESihf ykvyd t f zGYJBuD;wdYktzdYk t&Su&f apawmh
onf/ jyifopfjynf acwftqufqufwiG f xl;jcm;onfh pum;yHw k pfck
&Sd cJzh ;l onf/ ,if;tdro f ;kH pum;yHrk mS ]wpfpw kH pfcuk kd jyKvyk &f mwGif rjzpfEikd [ f k
,lqvQif rdek mvDZmyef;csu D m;Bu;D udk cd;k ,lovdk jzpfrmS aygh} [laom pum;yHk
jzpfonf/ qdv k o kd nf t"dymÜ ,frmS rdek mvDZm yef;csu D m;BuD;udk b,fvrkd S
]vkA&f }f jywdu k Bf uD;rS rck;d ,lEikd [ f al om t"dymÜ ,fjzpfonf/ odYkaomf ,ck
aysmufq;kH oGm;cJNh yDjzpfonf/
yg&Dq&l aD w; pHak xmuftzGYJBuD;onf tar&duef jynfaxmifpt k zGYJ
BuD; tzGYJBuD;okYdvnf;aumif;? t*Fvef paumhwvef,m'ftzGYJBuD;
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 121
rdek mvDZmyef;csu D m;Bu;D aysmufq;kH cJ&h Ny;D 28 vtMum 1913
ckEpS ?f 'DZifbmv (2) &ufaeYwiG f tDwvDEikd if H zavmf&ifNh rKd UwGif aexdik o f ?l
yef;csu D m;rsm; a&mif;0,fol t,fz½d'k u kd ,f&D onf pmwdu k f
usrf;udk;
(19)
usr;f ud;k
xkwfa0onf/)
(20)
usrf;udk;
(21)
(22)
usrf;udk;
(23)
udv k nf; wpfapmifvQif wpfyeJ cd efYrQEiS yfh if vlwikd ;f zwf½EI ikd &f ef
[laom Zmwfvrf;udk
usrf;udk;
(24)
1941? pufwifbmv/
rIcif;q&m0efBu;D udqifyqif\ twGi;f a&;rª;jzpfaom armfvD
vuf(zf)Al;onf tdy&f mr0ifrD jywif;aygufrS cef;qD;udk ab;odYkz,fvu kd Nf y;D
tjyifoYkd ai;arQmMf unf½h aI erdonf/ wokeo f ek f wdu k cf wfaeaom avjynf
wGif olrtdraf &SU&Sd yd;k pmyifBu;D ESpyf ifonf t𝔲l orm;wpfa,mufyrm
,dr;f xd;k vIy&f mS ;vsuf &So d nf/ rd;k 0Vmxufü vGiahf rsmvIy&f mS ;aeMuaom
wdrrf sm;tMum;wGif vxGuaf y:aeayNy/D odYkaomf jynfjh ynf0h 0 r[kw/f
vwpfjcrf;omvQif jzpf\/
armfvo D nf wpfaeukef armyef;EGr;f e,fvsuf &Sv d ifu
h pm; tdyf
pufí r&Ekid /f olYq&m rIcif;q&m0efBu;D udqifyqifEiS t fh wl aq;½HBk u;D
&ifc½GJ rkH S aoqk;H Ny;D vlemtcsKd Yukd ,refaeYu cGpJ w d pf pfaq; Munh½f cI &hJ onf/
csUJ &if;ua&mh(cf) blwm½Ht k eD; towfc&H aom trsKd ;orD;rSm touf 30
cefYomjzpfojzihf armfvt D zdYk tawGYtBuKH &ifu
h suaf om rIcif;q&m0efBu;D \
twGi;f a&;rª; jzpfcahJ omfvnf; ol tdypf uf&rnfh tcsed t f xd jrifa,mifvsuf
&So
d nf/ vlowform;onf &uf&ufpufpuf owfxm;ojzihf Munfjh rif
&olwYkt d zdYk &ifwek f p&m jzpfaeayonf/
armfvo D nf awmfawmfEiS fh tdypf ufr&Edik /f b,fapmif;nmvSnfh
jziho f m tcsed u f ek v
f eG o
f mG ;\/ tdypf ufvakd om qE´um; jynf0h jcif; r&Sd
160 r vSrdk;(ynma&;)
awmh/ cyfa0;a0;rS em&Dwpfv;Hk \ 15 rdepftcsuaf y;oH xGuaf y:vmcJh
onf/ tdrBf uD;wpftrd v f ;kH wdwq f w d Nf idro
f ufru I rif;rlvsuf &So d nf/
armfvo D nf arS;ceJ tdyaf ysmo f mG ;cJo h nf/
½kwjf cnf;qdo k vdk tumvntcg\ wdwq f w
d Nf idro
f ufru I kd
azmufxiG ;f vku d af om pl;&Sonfh w,fvzD ek ;f acgif;avmif;oHaMumifh tdyf
armusae&mrS Ed;k vmonf/ armfvo D nf acwårQ tdyaf ysmo f mG ;cJo
h nf[k
xif&aomfvnf; olYcw k ifab; pm;yGcJ akH y:&Sd em&DrmS eHeuf 5;00 em&D&adS vNy/D
w,fvzD ek ;f udk aumufuikd v f u kd o f nfEiS fh wpfzufrS olYq&mBuD; udqif
yqif\ at;aq;wnfNidro f nfh toHukd Mum;vdu k &f onf/ tcsed t f enf;
i,ftwGi;f armfvt D m;0ifac:NyD; 0gwmvl;wHwm;teD;wGif awGY&&dS onfh
trsKd ;orD; tavmif;wpfavmif;udk oGm;a&mufppfaq;rnft h aMumif; olY
q&mxHrS taMumif;Mum;jcif; jzpfayonf/
armfvt D zdYk rqef;awmhNyD/ ,ckuo hJ Ykd rMumcP tcsed rf a&G;
rIcif; awG ay:vmavh&cdS o hJ nf/ 'kw, d urÇmppfBuD;\ rD;vQu H vnf;
wnD;nD; awmufavmifvsuf &Sad eonf/ vef'efNrKd UBu;D rSmvnf; emZDwYk\ d
AH;k rd;k &Gm csjcif;udk rMumcP cHae&ayonf/ te,fe,ft&yf&yf twdik ;f wkid ;f
tjynf jynfrS ppfajy;'ku©onfrsm;? ppfonfawmfrsm;aMumifh
vef'efNrdKUawmfwpfckd wGif vlawGu 'keJYa';/ rIcif;awGuvnf;
vufcsKd ;a&wGuí f yif r&Edik /f
,ckvnf; eHeufapmapm 0gwmvl;wHwm;teD;wGif vlowfrI
jzpfymG ;cJjh yefonf/ 0gwmvl;wHwm;um; emrnfausmf wHwm;Bu;D jzpfonf/
,if;wHwm;Bu;D udk aemufcH xm;í ½ky&f iS af wG ½du k cf MhJ uonf/ (uReaf wmfwYkd
i,fi,fu [laom ½ky&f iS u f m;BuD;udk Munh½f cI &hJ
pmtkyjf zihf rSww f rf;wifcNhJ y;D ,if;pmtkyBf u;D rSm vGecf ahJ om ESpaf ygif; 40
ausmcf efYu ta&mif;&twGiu f s,q f ;kH pmtkyBf uD; jzpfco Jh nf/ yuf*D
aoqH;k cJ&h onfh trIwiG v f nf; q&m0efBu;D \ trIt,ltqonf vef'ef
ykvyd t f zGYJ0ifwYk\
d t,ltqESifh ajzmifah jzmifBh u;D qefYusiv f su&f adS eonf/
164 r vSrdk;(ynma&;)
q&m0efBu;D \ t,ltqt& yuf*u D kd vlowform;onf owfjzwfNy;D
0gwmvl;wHwm;ay:rS ypfcsonfqo kd nft h csuu f kd ykvyd w f Yukd pdwrf ygh wygESifh
vufccH &hJ onf/ xdpk Ofu vef'efNrdKUrS xkwaf 0aom vef'efwikd ;f (pf)
owif;pmBu;D ? aMu;rHo k wif;pmBu;D rsm;wGif aoqH;k ol yuf*\ D "mwfyEkH iS fh
rIcif;q&m0efBu;D udqifyqif\ t,ltqwdYkukd a&;om;azmfjycJMh uonf/
vef'ef aMu;rHo k wif;pmBu;D url ]vlowfraI vm? rdru d , kd rf rd d tqH;k pD&ifjcif;
avm} pojzihf "mwfyrkH sm;? yuf*\ D rdwaf qGrsm; ajymjycsurf sm;? yuf*D
iSm;&rf;aexdik o f nfh tdr&f iS t f bGm;Bu;D \ ajymjycsurf sm;? yuf*\ D aqGrsKd ;
om;csi;f rsm;\ ajymjycsurf sm;yg xnfo h iG ;f azmfjycJo h nf[k qdo k nf/
þuJo h Ykd owif;rsm;xGuaf y:aecsed w f iG f vef'efyv k yd w f Ykt
d wGuf
owif;oJveG pf &&So d mG ;cJo h nf/ yuf*&D pfcswf tavmif;awGU&onfh nwGif
0gwmvl;blwm½Ht k eD;wGif wm0efxrf;aqmifaeol ykvyd w f pfO;D url tcsi;f
jzpfymG ;cJo h nf[k ,lq&aom n 12;30 ESifh eHeuf 1;00 em&DcefYwiG f
0gwmvl;blwm½Ht k eD;wGi;f vrf;avQmufaeaom uae'gjynfoYl wyf
rawmfom; wHqyd 0f wfqifxm;ol trsKd ; om;wpfO;D onf trsKd ;orD; vuf
qJt G w d t f ndKa&mifwpfv;kH udk vufwiG u f ikd vf suf awGY&&dS ygonf[k owif;
&&Scd ahJ vonf/
,if;wm0efusyv k yd f trsKd ;om;\ owif;ay;ydYkcsuEf iS fh wHwm;
apmiht f rsKd ;om;\ owif;ay;ydYkcsuo f nf vef'efyv k yd t f zdYk yuf*&D pfcswf
owfrt I wGuf w&m;cHzrf;qD;Edik zf Ykd vrf;yGio hf mG ;cJjh cif;yif jzpfavawmhonf/
yuf*&D pfcsuf ruG,v f eG rf D aemufq;kH tcsed w f iG f awGU&olrmS uae'g ppfom;
wpfO;D jzpfaMumif; xGuq f ckd o
hJ jzihf aoqH;k ol yuf*o D nf uae'gppfom;
wpfO;D ESifh olu, G v f eG cf &hJ onfn h txd wyl;yl;wGw J JG aexdik cf o Jh nfrmS aocsm
oGm;cJo h nf/
xdpk Ofu uae'grS wyfzYJrG sm;udk bla&;jynfe,fwiG f wyfpx JG m;
&Scd o hJ jzihf ,if;wyfzYJrG sm;odYk pHpk rf;axmufvrS ;f &efom vdt k yfayawmhonf/
paumhwvef,m'fEiS fh vef'efyv k yd tf zGYJwYko d nf tcsi;f jzpfymG ;cJo h nfah eYu
0gwmvl;blwm½Hrk S aemufq;kH bla&;odYk xGucf mG onfh avmfu,f&xm;ESifh
vdu k yf gcJo h nfh uae'gppfom;tm; pHpk rf;&efom vdak wmhonf/ xdpk OftwGi;f
tcif;jzpfymG ;onfah eYu 0gwmvl; blwm½Hrk S aemufq;kH n 12;30 rdepf
tcsed f xGucf mG onf/ avmfu,fr;D &xm; vufrw S pf pfaq;ol t&m&Sw d pfO;D
url ,if;avmfu,f&xm; xGucf geD;tcsed f tajy;tvTm; a&muf&v dS mol
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 165
uae'gppfwyf0wfpu kH kd 0wfqifxm;onfh touf 30 ausmcf efY&dS trsKd ;om;
wpfO;D udk awGU&S&d aMumif;? xdo k rl mS xdyaf jymifajymifjzpfNy;D xlxaJ om rsurf eS f
udk wyfxm;onft h wGuf ppfom;wpfO;D xuf wuúov kd rf S q&mwpfO;D ESifh
wlaMumif; xGuq f ckd o hJ jzihf ykvyd t f zGYJtzdYk vlowfw&m;cHtm; zrf;qD;Edik &f ef
vrf;yGio hf mG ;chaJ vonf/
bla&;jynfe,f&dS uae'gwyfzYJrG sm;rS wm0ef&o dS w
l Yk\
d ulnyD yhH ;kd rI
aMumifh tcsi;f jzpfymG ;onfah eYu aemufq;kH avmfu,f&xm;jzihf vdu k yf g
vmonfh uae'gwyfom; rufuifqx&Dqo kd tl m; ac:,lppfaq;cJo h nf/
rufuifqx&D yHyk ef;oP²mefrmS vnf; 0gwmvl;blwm½Hrk S vufrw S pf pfaq;
ol t&m&S\ d xGuq f ckd sut f wkid ;f rsurf eS x f x
l l xdyaf jymifajymif jzpfaeonf/
rufuifqx&Durl jiif;qdck o hJ nf/ olEiS yfh uf*w D Yko
d nf 0,fvifwef aysmyf JG
pm;½kw H iG f twlwuG pm;aomufco hJ nfrmS rSeu f efygaMumif;? odYkaomf xdpk Of
u yuf*rD mS pdwn f pfaeyH&k &aMumif;? odYkjzpfí rdru d ,kd rf rd d tqH;k pD&ifjcif;
jzpf[efwal Mumif; ykvyd t f zGYJtm; xkwaf zmfajymMum;cJah vonf/ olEiS yfh uf*D
wdYk 0gwmvl;wHwm;ay:wGif avnif;cHvrf;avQmufpOf pum;tjiif; tckef
jzpfcahJ Mumif;udv k nf; xGuq f ckd o
hJ nf/ odYkaomf ykvyd t f zGYJonf uae'gwyf
om; rufuifqx&Dukd td;k bdik af v&mZ0wfw&m;½H;k odYk vlowfrEI iS fh w&m;
pGq
J ckd ohJ nf/
rufuifqx&Durl w&m;½H;k wGif olyuf*t D m; owfcjhJ cif; r[kwf
aMumif; jiif;qdo k nf/ olYa&SUaeuvnf; yuf*aD oqH;k &jcif;rSm rdru d , kd rf rd d
tqH;k pD&ifjcif;jzpfaMumif;udk tud;k tum;rsm;ESifh w&m;½H;k awmfBuD;wGif
ckcaH jymqdck o hJ nf/ odYkaomf rIcif;q&m0efBu;D rsm;url aoqH;k ol\ ud, k af y:
wGif awGU&S&d onfh 'Pf&mrsm;onf wHwm;ay:rS ckecf saom 'Pf&mrsm;
rjzpfEikd ?f wHwm;ay:rS pGeYfypfcjhJ cif;jzpfaMumif;? aq;ynmtud;k tum;rsm;ESifh
w&m;½H;k wGif xGuq f ckd o hJ jzihf aemufq;kH rufuifqx&Donf rIcif;q&m0ef
Bu;D \ pGypf cJG sut f wdik ;f rSeu f efygaMumif; 0efccH &hJ avawmhonf/ w&m;½H;k
awmfBu;D uvnf; rufuifqx&Dtm; axmif'Pfp&D ifcahJ vonf/
usrf;udk;
(25)
jzpf\/ xd*k P kd ;f Bu;D rSm ,cif 1899 ckEpS f w½kwjf ynfü jzpfymG ;cJo h nfh
abmufqm awmfveS af &;Bu;D twGi;f u vQKd Y0u S pf mG zGYJpnf;cJo h nfh
*dP
k ;f Bu;D jzpf\/
xd*k P kd ;f 0ifrsm;onf tar&duefjynfaxmifpo k Ykd vma&mufí ae
xdik Mf uonfh w½kwt f rsKd ;om;rsm;ESit fh wl yg0ifvmcJMh uNy;D qefz&efppöu f kd
NrKd U&Sd w½kww f ef; &yfuu G w f iG f rif;rlcMhJ u\/
þuJo h Ykd vufeuftm;ud;k í qd;k cd;k wdu k cf ukd af eonfh *dP k ;f Bu;D
rsm;teuf emrnftausmq f ;kH ESifh tar&duefjynfaxmifpBk u;D wpfcv k ;kH zdrhf
zdrw hf ek af Mumuf&UHG &onfh vlru kd *f Pkd ;f Bu;D um; *Re[ f m;Awf'v D if*sm
odYkjzpfí tufzb f t D ikd t f zGYJEiS fh pepfwusppD OfcNhJ y;D 'Dvif*smudk 1934 ck?
Zlvikd v
f (22) &ufaeYwiG f bdik t f *kd &yfz½f yk &f iS ½f o kH Ykd ac:aqmifvmcJo h nf/
172 r vSrdk;(ynma&;)
½ky&f iS Nf yD;í ½Hxk rJ S xGuv f maom 'Dvif*smonf tufzb f t D ikd pf akH xmufrsm;
ESifh &ifqikd rf cd ohJ nf/ ckc&H ef BupH nfcahJ omfvnf; tufzb f t D ikd pf akH xmufwYk\
d
usnq f efo;kH awmiho f nf olYcE¨mud, k x
f o
J Ykd 0ifa&mufc&hJ \/ þae&mwGif
yif 'Dvif*smcrsm uG,v f eG cf &hJ \/
usrf;udk;
(26)
rIcif;rsm;pGmwdYkteuf azmufxiG ;f rIonf txl;ynmygaom jypfrI
jzpf\/ azmufxiG ;f rIrsm;ü usL;vGeo f \ l ynmom;ygrI? xd;k xGi;f ÓPf&rdS ?I
vsijf refyg;eyfrw I Ykdukd tajccHonf[k xifygonf/ jzpf&yfreS f azmufxiG ;f rI
rsm;omru urÇmausmf pma&;q&mBu;D rsm;jzpfaom q&mBu;D udek if'KdG i;f \
&Sm;avmh[rk ;f (armifp&H mS ;) 0w¬Krsm;wGiv f nf;aumif;? z&D;rif;a&;aom
a'gufwmoGe;f 'du k (f a'gufwmaomif;xdu k )f 0w¬Krsm;wGiv f nf;aumif;?
csmwmav(p) a&;aom pdeYf(olawmfped )f 0w¬KBuD;rsm;wGif azmufxiG ;f rI\
ynmom;ygrIukd zwf½cI &hJ \/
uReaf wmfwYkd ,aeYxd woojzpf&onfh q&mBuD;a&TOa'gif;\
]umum&d|t f oif;} (rsupf w d pfzufvyf) trIü armifp&H mS ;pHak xmufy?kH
azmufxiG ;f 0dZmÆ wdYk\ pDraH qmif&u G yf rkH mS tHrh cef;&Sad vmufonfukd zwf½I
Mu&rnfjzpf\/
azmufxiG ;f rIrsm;onf omrefc;dk rIrsm;xuf tqifjh rifNh yD; ynm
om;ygonf/ usL;vGeo f w l Ykd\rSiaf rmif;aumif;rI? ywf0ef;usif r&dyrf Ed ikd f
atmif wnfwnfww hH hH aejyrIwYkdrmS xl;jcm;tHMh ozG,&f mjzpf\/
urÇmrh cI if;ordik ;f rsm;wGiv f nf; azmufxiG ;f rIBuD;rsm;\ ynmom;
ygyHu
k kd zwf½MI u&rnf jzpfonf/ urÇmausmpf aumhwvef,m'f pHak xmuf
tzGYJBuD;\ cefYreS ;f wGuq f csut f & txufwef;usvo S nfh azmufxiG ;f rI
174 r vSrdk;(ynma&;)
0dZmÆ rsm; vufcsuaf Mumifh aeYpOfq;kH ½H;I &aom ypön;f rsm;\wefz;kd rSm jrefrm
aiG ESpu f ak #cefY &Scd o hJ nf[k cefYreS ;f wGucf sucf MhJ uonf/
urÇmah zmufxiG ;f rI 0dZmÆ rsm;\ ordik ;f udk jyKp&k vQif t*FvefEikd if rH S
azmufxiG ;f rI usL;vGeo f rl sm;udk urÇmay:&Sd rnfonfEh ikd if rH sm;rS azmufxiG ;f rI
usL;vGeaf vh&o dS rl sm;u rrDEikd yf g[lí paumhwvef,m'ftzGYJBuD;\ tNidr;f
pm; tBuD;tuJjzpfol qm[m½dpk aumh u ol\
usrf;udk;
(27)
1978 pufwifbmv/
wdwq f w d Nf idrof ufru I kd azmufxiG ;f vku d o
f nfh pl;&Saom w,fvD
zke;f acgif;avmif;oHaMumihf vef'efNrKd U bDbpD D ½kyjf rifoMH um;tzGYJrS trIxrf;
blvaf *;&D;,m;Edik if o H m; a*sm*f srD m;aumhonf tdyaf rmusae&mrS Ed;k vm
onf/ rm;aumhonf acwårQ tdyaf ysmo f mG ;cJo
h nf[k xif&aomfvnf;
olYcw k ifab;&Sd pm;yGw J ifem&DrmS eHeuf 5 em&D &Sad eavNyD/
rm;aumhonf av;vHxikd ;f rdiI ;f vsu&f NdS yD; tdyrf aysmo f nfh a0'em
pGu
J yfaeonfrmS olYrcd ifEikd if H blvaf *;&D;,m;rS xGuaf jy; vGwaf jrmufvm
cJNh yD; vef'efNrdKUü cdv k cIH &hJ pOfuyif jzpf\/
w,fvzD ek ;f udk aumufuikd v f u dk of nfEiS fh wpfzufrS toHrmS
vlprd ;f wpfO;D \ toHjzpfonfukd odvu dk &f onf/ ]]uJ ... a*sm*f srD m;aumh/
cifAsm;udk vkyBf uH&zdYktcsed f eD;uyfvmNyD/ owdxm;aeayghAsm}} [k wnfNidrf
at;aq;aom blvaf *;&D;,m; trsKd ;om;wpfO;D \ toHukd Mum;&NyD;
csucf si;f qdok vdyk if wpfzufrS w,fvzD ek ;f csomG ;vdu k Nf yD jzpf\/ tusKd ;
taMumif; ar;csed rf &/
vGecf ahJ om ajcmufvcefYuvnf; a*sm*f srD m;aumhxo H Ykd blvaf *;&D;
,m;wpfO;D \ toHjzihf txufazmfjyygtwdik ;f zke;f qufczhJ ;l onf/ rm;aumh
onf csucf si;f tdy&f mrS xvdu k o f nf/ wpfzuf ckwifwiG f olYZeD;ESifh
180 r vSrdk;(ynma&;)
orD;uav;rSm ESpEf pS Nf cdKuNf cdKuf tdyaf rmusvsuf &Sad eonf/ rm;aumhtm;
zH;k vTr;f vmonfh pd;k &draf omupdwaf Mumifh acgif;tHv k monf/ eHeufvif;vQif
paumhwvef,m'ftzGYJEiS fh vef'efNrdKUjy&JtzGYJoYkd owif;ydYk wdik Mf um;&ef
qH;k jzwfxm;cJo h nf/
a*sm*f srD m;aumhonf blvaf *;&D;,m;Edik if o H m;wpfO;D jzpfonf/
Oa&mywdu k f yifv,feufa'o taemufbufurf;ajcü wnf&adS om Edik if H
jzpfonf/ ½dak r;eD;,m;ESifh *&dEpS Ef ikd if MH um;wGi&f \ dS / 'kw, d urÇmppftwGi;f ü
blvaf *;&D;,m;Edik if t H m; *smrefwyfrsm; 0ifa&muford ;f ydu k cf o hJ nf/ 1944
ckEpS f *smrefwyfrsm; qkwcf mG ½kyo f rd ;f oGm;aomtcg vuf0EJ ikd if aH &;orm;rsm;
tmPm&&Sv d mcJNh yD; xdpk Ofu qdAk , D uf(,ck ½k&mS ;)ESifh eD;pyfaom Edik if w H pf
Edik if H jzpfvmonf/
a*sm*f srD m;aumhonf taMumif;trsKd ;rsKd ;aMumihf blvaf *;&D;,m;
Edik if w
H iG f qufvufaexdik &f ef rjzpfEikd af wmh/ xdpk Ofu qdAk , D uf acgif;
aqmifaom Oa&myta&SUEdik if rH sm;ESifh tar&duefjynfaxmifp?k NAdwed Ef ikd if EH iS hf
jyifopfEikd if w H Ykd acgif;aqmifaom taemufOa&myEdik if rH sm;onf Edik if aH &;
tm;NydKiv f su&f adS eMu\/ wpfzufrw S pfzuf xGuaf jy;cdv k o IH rl sm;vnf; &Sad e
onf/
a*sm*f srD m;aumhEiS fh rdom;pkonf blvaf *;&D;,m;Edik if rH S xGuaf jy;
vmcJMh u\/ jyifopfjynfwiG f acwåcv kd cIH MhJ u\/ blvaf *;&D;,m; tpd;k &
bufawmfom;tcsKd YrS zrf;qD;&efBudK;yrf;rIrsm; &Sv d mcJoh jzihf jyifopfEidk if rH S
wpfqifh t*FvefEidk if o H Ykd xGuaf jy;vmcJ&h onf/
t*FvefEikd if üH ,cif blvaf *;&D;,m;Edik if o H m;wpfO;D \ qufo, G f
ay;rIaMumifh tar&duefjynfaxmifpo k ½H ;kH ESifh tquftoG,f &&Sv d mcJoh nf/
oH½;kH \tpDtpOfjzihf xdpk Ofu toHviT v hf suf &So d nfh
usrf;udk;
(28)
[laom pum;vH;k udk trsm;oH;k pGv J su&f MdS u\/ trSeq f &kd
tzGYJBuD;jzpfonf/ trSet f m;jzihq f &kd aomf ESpaf ygif; 900 ausmcf NhJ yDjzpfonf/
odYkaomf xdpk Ofu ,if;tzGYJBuD;\trnfrmS ]jynforl sm;\ Nidr;f csr;f a&;tzGYJ}
[k ac:a0:cJMh u\/ wdik ;f oljynfom;rsm;\ Nidr;f csrf;pGm aexdik Ef ikd af &;
twGuf wm0ef,&l aom tzGYJ jzpf\/
xdk jynfoYl Nidr;f csrf;a&;tzGYJ uykd if
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 187
aejynfawmfyv k yd f (&J)tzGYJBuD;onf 1829 ckEpS ?f Zlvikd v f 6
&uf aeYwiG f 0du I af [m (,cif paumhwvef,m'fta[mif; taqmufttHk
aemufbuf)wGif ½H;k csKyzf iG í hf pwifaqmif&u G cf MhJ u\/ ,cifb;dk vrf;rS
emcH awmftzGJY0iftrsm;pk yg0ifcJhonf/ tcsdKY emcHawmfrsm;onf
ykvyd (f &J)tzGYJ oYkd 0ifa&mufjcif;rjyKawmhbJ tvGwpf akH xmufrsm;tjzpf
aqmif&u G cf MhJ u\/ xdt k csed rf pS í tvGwpf akH xmuf[al om a0g[m&
ay:vmcJo h nf[k qdMk u \/
txufwiG f azmfjycJo h nfh 0du I af [m ½H;k csKyfukd
usrf;udk;
(29)
usrf;udk;
(30)
1980 ck? aEGO;D &moD? pma&;q&m tdik ;f &if;arm&Suf
acwåyw d v
f ukd Nf y;D ta0;odYk vSr;f Munfv h u dk rf o
d nf/ ta0;wGif rdiI ;f rIe&f aD 0
aeaom &Sr;f ½d;k rawmifwef;jymBu;D rsm;udk jrifae&ayonf/ olwnf;cdak e
onfh ,mawmtdru f av;atmuf awmifajcywfvnfü jyifO;D vGi?f rEÅav;
um;vrf;onf aumufauGYaom? 0gndKaeaom awmtkyt f Mum;ü tp
aysmufomG ;onf/
pma&;q&m tdik ;f &if;arm&Suf a&mufaeaomae&mrSm olzmG ;jrif
cJo
h nfh jyifO;D vGi?f rEÅav; um;vrf;ab;&Sd &Gmuav;wpf&mG teD;&Sd Ncw H pfNcH
jzpf\/ arm&Su\ f zcifrmS 'kw, d urÇmppfBu;D rjzpfymG ;rD 1930 ckEpS u f
jyifO;D vGiw f iG f wyfpx JG m;aom bm;rm;½dik ;f z,fwyfrS 'kAv kd rf ;ª Bu;D [ife&D
arm&Suf jzpfavonf/ xdpk Ofu 'kw, d Adv
k rf ;ª Bu;D
rSef tw¬Kyw Ü Båd u;D udk xkwaf 0cJo h nf/ pma&;q&m tdik ;f &if;arm&Surf mS pma&;
aumif;ol vlawmfwpfO;D jzpfojzihf ,if;jzpf&yfreS f tw¬Kyw Ü Båd u;D udk uif;
b&pfwuúov kd rf S wm0ef,x l w k af 0cJo h nf[k od&cdS &hJ avonf/
'kw, d Advk rf ;ª Bu;D [ife&Darm&Suo f nf NAw d o d Qb&k ifh wyfrawmf
Bu;D wGif aevdk vvdk xif&mS ;cJah om yk*Kd¾ vBf u;D wpfO;D jzpfNy;D pmayavhvm
vdu k pf m;onf/ xl;xl;qef;qef; ypön;f rsm;udk pkaqmif;ol? pl;prf;&SmazG
vdo k l c&D;oGm;0goemygolwpfO;D jzpfonf/ tdE, ´d jynf [dr0EÅmawmifwef;
a'o? jrefrmEdik if aH wmifwef;a'orsm;? vl trsm; oGm;a&muf&ef cufco J nfh
**Fgjrpfzsm;a'orsm;? {&m0wDjrpfzsm;a'orsm;txd oGm;a&mufp;l prf; c&D;
xGucf o hJ jl zpfNy;D ol\ tpD&ifcpH m rSww f rf;rsm;onf NAw d od QtEd , d´ ½H;k awmf
Bu;D tzdYk txl; tzd;k wefaeayonf/
198 r vSrdk;(ynma&;)
Oa&mywdu k o f m; trsm;pkEiS fh tdE, ´d wdik ;f &if;om;trsm;pkwYkd yg0ifcMhJ u onf/
toif;trIaqmif vlBuD;rsm;rSmvnf; Oa&mywdkufom;rsm;ESihf
tdE, ´d wdik ;f &if;om;wdYk jzpfMuonf/
[ife&Darm&Surf mS ,if;z&D;arqif toif;Bu;D ESiv fh nf;aumif;?
toif;0ifrsm;ESiv fh nf;aumif; cyfuif;uif; aexkid cf o hJ nf/ [ife&DrmS awm
vdu k 0f goemygol? jrif;pD;0goemygolwpfO;D jzpfojzihf tvkyrf S tm;vyf
csed rf sm;wGif jyifO;D vGif qifajczH;k odYv k nf;aumif;? rEÅav;teD;odYv k nf; aumif;
oGm;a&mufí awmvku d jf cif;jziho f m tcsed u f ek v f eG af pcJo
h jzifh tjcm;
vlraI &;tzGYJtpnf;rsm;jzihf uif;uGmjcif; jzpf[ef&o dS nf/ 1931? arvqef;
wGif [ife&Darm&Su\ f rdom;pkonf t*FvefoYkd acwåomG ;a&mufcMhJ uav
onf/ jyifO;D vGiw f iG f [ife&Darm&SuEf iS fh tcdik ;f taprsm;? olYawmvdu k zf uf
olYtrd af wmfyg tdE, ´d trsKd ;om; bmblvm;vfwYko d m use&f pfcMhJ uonf/
1931 ck? arv 17 &ufaeYonf &moDOwkom,maom aeYwpfaeY
jzpfonf/ [ife&Darm&Suo f nf eHeufapmapmuyif tpDtpOfr&Sd awmypf
xGu&f ef jyifqifonf/ cgwdik ;f qdv k Qif BuKd wifppD Ofxm;avh&NdS y;D awmajcmuf
rnfh vli,fEpS Of ;D oH;k OD; ac:avh&o dS nf/ ,aeYrS olrnfoYlurkd Qrac:/ jrif;
xde;f tm; olYjrif;udk jyifqifcikd ;f Ny;D olYtcspaf wmfacG;uav;udyk if cgwdik ;f
uJo h Ykd ac:,ljcif;rjyK/ tdr&f dS tapcHrsm;? wynfrh sm;url olwYkq d &m\
xl;jcm;aom trlt&mudk tHt h m;oihaf eMuonf/ eHeufpmudyk if tenf;i,f
wdYkum yifu h mpm;Ny;D awmypfxu G &f ef jyifqifonf/ bmblvm;(vf)\
ajymjycsut f &rl olYocifBu;D onf rsuEf mS raumif;? pdwv f yI &f mS ;ae[ef
&So
d nf[k qdo k nf/ bmaMumifrh eS ;f rod/
[ife&Darm&Suf xGuo f mG ;Ny;D rMumrDyif olYtcspaf wmfjrif;Bu;D
onf ocifrygawmhbJ tdro f Ykd jyefa&mufvmonf/ jrif;uke;f ES;D rsm;wGif
vnf; aoG;tvdr;f vdr;f ayusv H su&f NdS y;D jrif;Bu;D \ trlt&mrSmvnf;
wpfpw kH pf&mudk xdwv f efYwek v f yI af e[ef&o dS nf[k [ife&Darm&Su\ f tapcH
rsm;u ykvyd w f Ykt
d m; ajymjycJMh uonf/
csucf si;f qdo k vdk bm;rm;½dik zf ,fwyfrS wyfom;rsm;ESifh wm0ef&dS
olrsm;? [ife&Darm&Su\ f rdwaf qGrsm;? wynfrh sm;onf jyifO;D vGiq f ifajc
zH;k ESifh olawmypfxu G af vh&o dS nfh &Gmrsm;teD;&Sd awmtkyrf sm;? vQKd ajrmif;rsm;
pojzifh awmeif;&SmazGMuonf/
arv 17 &ufaeYwiG f [ife&Darm&Su\ f tavmif;tm; &SmazGawGY
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 199
&Sjd cif;r&Scd ahJ omfvnf; arv 18 &ufaeY eHeufwiG rf l tif;,m;av;&Gm
teD; wGif awGU&SdcJh&avonf/ [ife&Darm&Suf\tavmif;wGif
aoewf'Pf&mESpf ae&m awGU&Scd &hJ avonf/
NAdwo d Qyv k yd tf zGYJBuD;\ ,lqcsut f &qdv k Qif [ife&Darm&Su\ f
a&SU&ifbwfrS 'Pf&monf teD;uyfypfcwfonfh aoewf'Pf&mjzpfojzihf
aoewform;onf [ife&Darm&Sut f m; aoapvdak omoabmjzihf teD;
uyfypfcwfjcif; jzpfonf[k ,lqonf/ tjcm;aoewf'Pf&mrSmrl cyfvrS ;f
vSr;f rS ypfcwfjcif; jzpf[efwo l nf[k ykvyd w f Yku
d aumufcsucf scahJ vonf/
vlcspv f cl ifrsm;ol? emrnfausmo f w l pfO;D jzpfojzihf owif;pmBu;D
rsm;wGif [ife&Darm&Su\ f owif;udk azmfjycJMh uonf/ pHak xmuftzGYJBuD;rS
vnf; jyifO;D vGio f Ykd apvTwí f pHpk rf;ppfaq;jcif;rsm; jyKvyk cf MhJ uonf/
owif;trsKd ;rsKd ; aumvm[vowif;rsm;vnf; ysYHEYHSvsu&f adS eayonf/
tcsKd Yuvnf; Oa&mywdu k o f m; todik ;f t0dik ;f twGi;f tcspaf &;½Iyaf xG;rI
aMumif; vkyBf uHowfjzwfjcif;rsm; jzpfavoavm[k oHo,&Scd MhJ uonf/
ykvyd w f Ykdurl awmypform;wpfO;D wpfa,muf\ aoewfrS rawmfwq
xdreS jf cif;jzpfonf[k ,lqcJMh uNyD; xdak eYu ,if;tif;,m;av;&GmteD;
[ife&Darm&Suu f o hJ Ykd awmypfvmol a*:&cg;trsKd ;om;wpfO;D tm; ac:,lppf
aq;cJah omfvnf; rxl;jcm;cJah y/
[ife&Darm&Su\ f rdom;pktm; taMumif;Mum;cJNh yD; ykvyd t f zGYJEiS fh
pHak xmuftzGYJBuD;wdYkonf BudK;pm;í pHpk rf;axmufvrS ;f cJMh uaomfvnf; trI
rSeaf y:aygufjcif;r&S?d w&m;cHtm; azmfxw k Ef ikd jf cif;r&Scd ahJ y/
[ife&Darm&Su\ f rdom;pkaqGrsKd ;om;csi;f rsm;ESifh cifrifol rdwf
aqGtaygif;toif;rsm;url [ife&Darm&Sut f m; acsmif;ajrmif;vkyBf uH owf
jzwfonf[k ,lqcJMh uonf/ NAdwo d Q tmPmydik rf sm;url rawmfwq
xdcu dk 'f Pf&m&jcif;[k oabmxm;cJMh uonf/ [ife&Darm&Suf uG,v f eG &f
jcif;onfh wm0ef0wå&m; aqmif&u G cf sed rf [kwo f jzihf tNidr;f pm;vcudyk if
[ife&Darm&Surf o d m;pk cHpm;rI tenf;tyg;om &&Scd o hJ nf[k qdak vonf/
[ife&Darm&Suf rdom;pkurl NAdwo d QtmPmydik rf sm;tay:wGif
vH;k 0 rauseyfc/hJ NAdwo d Qtifyg&mBuD;tm; oufpeG YfBudK;yrf;wm0ef0wå&m;
udk aqmif&u G cf ohJ w l pfO;D tm; ayghayghwefwef oabmxm;cJo h nf[k ,lq
onf/ [ife&Darm&Suf rdom;pkurl [ife&Darm&Surf mS towfc&H jcif;
jzpf onf[k wxpfcs,q l cJoh nf/
200 r vSrdk;(ynma&;)
[ife&Darm&Suf aoqH;k cH&NyD; ESpaf ygif; 50 ausmf Mumjrifch ahJ om
tcgwGif om;jzpfol tdik ;f &if;arm&Suo f nf olYzcif\tw¬Kyw Ü Eåd iS hf uG,v f eG f
&jcif;udk pl;prf;avhvmí pmtkyx f wk af 0&ef jyifO;D vGio f Ykd vma&mufcahJ v
onf/ jyifO;D vGiw f iG f tao;pdwf avhvmrIrsm;udk jyKvyk cf o hJ nf/
oif&x dS uf&mS ;&Sad eaom olYzcif\rdwaf qGrsm;? olwYkdro d m;pktrd f
wGif aexdik cf MhJ uonfh tdraf zmfrsm;? olYzcif awmvdu k x f u G &f mwGif vku d af vh
&So
d nfh wynfrh sm;? olYzcif tavmif;awGY&cdS &hJ onfh tif;,m;av;&GmrS
ouf&x dS if&mS ;&Sad o;onfh ,if;trIBuD;udk od&cdS &hJ olrsm;tm; pHpk rf;owif;
,ljcif;rsm; jyKcNhJ yD; uReaf wmf txufwiG f azmfjycJo h nfh
usrf;udk;
(31)
usrf;udk;
(32)
usrf;udk;
(33)
tusKd ;awmfaqmifBuD;\ pm&Gupf mwrf;rsm; vSeaf eonfh toH? cH½k ;kH tzGYJ0if
rsm;\ pum;wD;wd;k ESifh aqG;aEG;aeonft h oH? wpfcgwpf&H NrdKUawmfBuD;udk
jyifqif&ef armif;ESiaf eMuonfh ajro,fum;BuD;rsm;\ toHomvQif
Mum; ae&ayonf/
emrnfausmf 'wf(cs)f trsKd ;om;yef;csq D &mBuD; Aifr*D &if;udk
Edik if H awmf\ trsdK;om;tarGtESpjf zpfaom &Sm;yg;tzd;k wefvo S nfh
acwfa[mif; yef;csq D &mBuD;rsm;\ yef;csu D m;BuD;rsm;udk emZDxyd w f ef;
tmPm&Siw f pfO;D jzpfco hJ l rm&S,*f ;kd tm;&if;tm; a&mif;cscjhJ cif;aMumihf
Edik if aH wmfEiS fh trsKd ;om; tay: opömazmufraI Mumifh pGcJ suw f ifxm;cJah om
trIBu;D jzpfonf/ yef;csD q&mBu;D Aifr*D &if;xHrS &Sm;yg;yef;csu D m;Bu;D rsm;udk
0,f,cl o hJ l emZDxyd f wef;acgif;aqmifBuD; [mrif*;kd tm;&if;rSmrl 1945
ck atmufwb kd mv 15 &ufaeYuyif 'l&ifbwfNrdKU tusO;f axmifBuD;wGif
tqdyaf omufí rdru d , kd rf rd d tqH;k pD&ifomG ;cJNh yD jzpfavonf/
r[mrdww f Ykd bmvifNrdKUodr;f wdu k yf BJG uD; qifEaJT epOfwiG yf if
emZD acgif ; aqmif B uD ; *d k ; tm;&if ; tm; ol p k a qmif ; xm;onf h
tEkynmypön;f rsm;? &Sm;yg;yef;yk? a<uxnf? aiGxnfrsm;? yef;csu D m;Bu;D rsm;
tjynfhwifaqmif xm;onfh um;BuD;wpfpD; 24 pD;ESihftwl
zrf;qD;rdcJhavonf/ ,if;uJhodkY zrf;rdaom yef;csDum;BuD;rsm;wGif
Edik if aH wmfopömazmuftjzpf tpGypf jJG cif;cH& ol yef;csq D &mBuD; Aifr*D &if;
a&mif;csco hJ nfh 17 &mpkrS 'wf(cs)f trsKd ;om; yef;csaD usm?f *seAf m;rD;,m;
vuf&myef;csDum;BuD;rsm; yg0ifco hJ nf[k qdo k nf/
,if;yef;csu D m;BuD;tcsKd Yuv kd nf; oufaocH ypön;f rsm;tjzpf cH½k ;kH tm;
wifjyxm;cJah vonf/
ppfBuD;NyD;qk;H onfEiS fh emZDrsm; wefc;kd xGm;cJph Ofu emZDrsm;tm;
tultnDay;cJo h ?l emZDrsm;ESifh vufwaJG qmif&u G cf ohJ l tm;vH;k wdYktm;
Oa&mywdu k Ef ikd if H toD;oD;wGif ydu k pf yd w f ukd íf &SmazGcahJ vonf/ zrf;qD;
cJMh uNyD; trsKd ;om;a&; opömazmuforl sm;tjzpf cH½k ;kH rsm;zGYJí ppfaq;ta&;
,lrrI sm; jyKvyk cf MhJ uavonf/ 'wf(cs)f trsKd ;om;yef;csq D &mBuD; Aifr*D &if;
tm;vnf; tvm;wljypfrEI iS yfh if pGypf í JG ck½;kH wifcjhJ cif;jzpfonf/ trSef
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 213
wu,f usL;vGecf ahJ Mumif; xif&mS ;cJyh gu ao'Pftjypfay;jcif; cH&rnf
jzpfavonf/
'wf(cs)f trsKd ;om;yef;csaD usmf Aifr*D &if;um; olYEikd if aH [mfvef
wGio f m ausmMf um;cJo h nfr[kw/f Oa&myESifh tar&duefjynfaxmifpw k Ykwd iG f
olYvuf&m yef;csrD sm;udk av;av;pm;pm; wefz;kd xm;cJMh uonf/ t*Fvef
Edik if EH iS fh tar&duefjynfaxmifp?k jyifopfjynf&dS jywdu k Bf u;D rsm;wGif olYyef;csD
um;BuD;rsm;udk awGUEdik af vonf/ Aifr*D &if;onf yef;csaD &;qG&J mwGio f m
emrnfausmcf o hJ l r[kw/f &Sm;yg; yef;csv D uf&mrsm;udk pkaqmif;xm;ol[í l
vnf; emrnfausmo f nf/ yef;csu D m;BuD;rsm; pkaqmif;olrsm;? yef;csu D m;
a&mif;csorl sm; tm;vH;k onf Aifr*D &if;tm; rodorl &S?d yef;csu D m;Bu;D rsm;udk
vuf0,f pkaqmif;xm;oltjzpf av;pm;onf/ olYxrH yS if &Sm;yg;yef;csu D m;
BuD;rsm;udk wefz;kd tNydKiaf y;í 0,f,o l l r&Sm;ay/
Aifr*D &if;ud, k w f ikd f ppfBudKacwfu wpfu, kd af wmf yef;csjD yyGrJ sm;
jyKvyk cf NhJ yD;? ola&;qGcJ o hJ nfh yef;csu D m;rsm;udk jycJah vonf/ olYyef;csu D m;
rsm;udk t*FvefEikd if H yef;csaD wmf0iftoif;BuD;rS vma&mufavhvmcJNh yD;
a0zef cJMh uonf/ yef;csyD nm&Sirf sm; rsm;pGm cs;D usL;cHc&hJ aom yef;csaD usmw f pfO;D
jzpfonf/ olYyef;csu D m;rsm;udk txl;ojzihf *smrPDrS yef;csu D m;pkaqmif;
olrsm;? jyifopfjynfrS yef;csu D m; pkaqmif;olrsm;u 0,f,cl MhJ uonf/
Aifr*D &if;onf or®musr;f pmwGif yg0ifcaJh om edygwfawmfrsm;udk trsm;
tm;jzihf a&;qGaJ vh&o dS nf/
17 &mpk? 'wf(cs)f trsKd ;om;yef;csyD nm&SiBf uD; *seAf m;rD,m;\
vuf&myef;csu D m;BuD;rsm;uJo h Ykd txl;vuf&majrmufvo S nf[í l yef;csD
a0zefa&;orm;rsm;u a0zefcMhJ uonf/
*smrPDEikd if w H iG f emZDygwD wefc;kd BuD;vmcJah omtcgwGif acgif;
aqmifBuD; [pfwvmESifh *d;k tm;&if;wdYkonf Aifr*D &if;\ yef;csu D m;rsm;udk
txl;oabmuscMhJ uonf[k qdo k nf/ xdpk Ofu Oa&mywdu k rf S emrnfBuD;
*sL; oef;<u,foal X;Bu;D rsm;uvnf; Aifr*D &if;\ yef;csu D m;rsm;udk 0,f,l
cJMh uonf/ Aifr*D &if;xHwiG v f nf; 'wf(cs)f trsKd ;om;yef;csq D &mBu;D *seAf m;
rD;,m;\ emrnfausmf ]ar&Druf'vde;f } taMumif;a&;qGx J m;onfh yef;csD
um;Bu;D &So d nf[k trsm;u qdMk uonf/ ar&Druf'vde;f onf c&pf0ifusr;f
wGif uReaf wmfwYkd zwfc&hJ zl;onf/ ,if; ]ar&Druf'vde;f } b0o½kyaf zmf
yef;csu D m;BuD;rsm;rSm txl;emrnfausmcf o hJ nf/
214 r vSrdk;(ynma&;)
*d;k tm;&if;onf ,if;yef;csu D m;BuD;udk ydik q f ikd v f okd nf/ vQKd Y0u S f
ud,k pf m;vS,rf sm;apvTwí f 0,f,&l efBudK;pm;cJah omfvnf; Aifr*D &if;u
a&mif;cscjhJ cif; r&S[ d k qdMk uonf/ *d;k tm;&if;onf ol\ uG,v f eG of l
yxr ZeD;\trnf ]u&if} jzihf aqmufvyk cf ahJ om pHtrd af wmfwiG f
Aif;*d;k ? &myif? qDZef;? wlYavmqD? *d&k m paom &Sm;yg;yef;csyD nm&Sirf sm;\
vuf&m yef;csD um;BuD;rsm;udk 0,f,lí {nhfcef;raqmifBuD;wGif
csw
d q f x JG m;cJo h nf/
'kw, d urÇmppfBuD; jzpfymG ;cJNh yD;aemuf Oa&mywdu k o f nf emZD
*smrPDjynf\ vufatmufoYkd usa&mufc&hJ aomtcg *d;k tm;&if;onf
jyifopf? a[mfvef? ,l*pkd av;AD;,m;paom Edik if t H oD;oD;rS jywdu k Bf uD;rsm;
wGif pkaqmif;xm;&Scd o hJ nfh a&S;a[mif;&Sm;yg;ypön;f rsm;? yef;csu D m;BuD;rsm;
udk enf;trsKd ;rsKd ;ESifh &,lco Jh nf/ tcsKd Yyef;csu D m;rsm;udv k nf; *sL;trsKd ;om;
rsm;xHrv S nf;aumif;? yef;csu D m; pkaqmif;olrsm;? yef;csu D m; a&mif;csorl sm;
xHrv S nf;aumif; enf;trsKd ;rsKd ;ESifh &,lco hJ nf/
a[mfvefjynfukd emZDwYkdord ;f ydu k cf NhJ yD;aemuf *d;k tm&if;onf olY
vQKd Y0uS u f ,
kd pf m;vS,af wmfBuD;rsm; apvTwí f Aifr*D &if;ESifh qufo, G cf hJ
onf[k qdo k nf/ xdpk Ofu Aifr*D &if;rSm Oa&mywdu k Ef iS fh tar&duef
jynf axmifpk jywdu k Bf u;D rsm;odYk ola&mif;csc&hJ onfh 17 &mpk acwf'wf(cs)f
trsKd ;om; yef;csaD usmu f m;BuD;rsm;? *seAf m;rD;,m;\ &Sm;yg; yef;csu D m;BuD;
rsm;udk a&mif;cs&onfh aiGrsm;jzihf csr;f om<u,f0aom olaX;jzpfNyD; emrnf
ausmf nuyG½J w kH pf½ukH v kd nf; zGiv hf pS x
f m;&Scd ahJ vonf/
*d;k tm;&if;\ ud, k pf m;vS,rf sm;\ qufo, G af y;rIaMumifh *d;k tm;
&if;ESifh vQKd U0Supf mG awGUqkcH NhJ yD; *seAf m;rD;,m;\ ar&Drwf'vde;f taMumif;
a&;qGx J m;onfh yef;csu D m;Bu;D tcsKd Yukd aygif 160000 ESifh a&mif;csco hJ nf[k
qdok nf/ tcsKd Yurl aygifwpfoef;eD;yg; &&Scd o hJ nf[k qdMk uonf/
'kw, d urÇmppfBuD; NyD;qH;k cJNh yD;aemuf uyG½J zkH iG v hf pS af eaom AifrD
*&if;udk emZDrsm;ESifh qufo, G of l emZDacgif;aqmif *d;k tm;&if;tm; Edik if aH wmf
\ ,Ofaus;rI tarGtESprf sm;udk vQKd U0Supf mG a&mif;csco hJ ?l Edik if aH wmftay:
opömazmufot l jzpf pGcJ suw f ifí txl;cH½k ;kH zGYJí ppfaq;cJah wmhonf/ AifrD
*&if;ESifh *d;k tm;&if;wdYk awGUqHMk uyH?k yef;csu D m;rsm;udk 0,f,yl kH ponfwYku d kd
oufaotaxmuftxm; jynhpf pkH mG jzifh a[mfvef&t J zGYJuvnf; wifjycJh
onf/ Aifr*D &if;ud, k w f ikd uf vnf; tjynft h pHk ajzmifch suaf y;cho J jzihf AifrD
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 215
*&if;tm; Edik if aH wmftay: opömazmufrEI iS fh pGcJ suw f ifcNhJ y;D aemufq;kH pD&if
csuf cs&ef jyifqifcNhJ y;D jzpfonf/
odYkaomf cH½k ;kH w&m;olBu;D \ pD&ifcsuu f kd rzwfMum;rD w&m;cH
Aifr*D &if;onf aemufq;kH pum;ajymcGihf awmif;qdck ahJ vonf/ ck½H ;kH w&m;
olBu;D uvnf; Aifr*D &if;udk pum;ajymcGijhf yKcahJ vonf/ ol ajymqdck o hJ nfh
pum;onf urÇmwpf0ef;vH;k wkev f yI af csmufcsm;oGm;cJ&h onfh pum;jzpfNy;D
trIBu;D rSmvnf; vrf;aMumif;ajymif;oGm;cJ&h onf/
]]av;pm;tyfaom w&m;olBu;D rif;ESifh cH½k ;kH tzGYJ0ifrsm;? *sL&DvBl u;D
rsm;? ynm&Sad &SUaeBu;D rsm;? avhvmolrsm;ESifh y&dowfBu;D cifAsm; ... uRef
awmfonf Edik if t H ay: opömazmufí Edik if aH wmf\ ,Ofaus;rI tarGtESprf sm;
jzpfaom yef;csaD usmrf sm;\ yef;csu D m;rsm;udk emZDacgif;aqmifBu;D *d;k tm;
&if;tm; a&mif;cscjhJ cif;rSm r[kwyf g/ uReaf wmf jiif;qdyk gonf/ a&mif;cschJ
onfh 17 &mpkyef;csaD usmf *seAf m;rD;,m;yef;csu D m;Bu;D rsm;rSm twkrsm;om
jzpfygonf/ rl&if;&Sm;yg;vSaom *seAf m;rD;,m;\ or®musr;f pmvm edygwf
awmfrS yef;csu D m;rsm;udk uReaf wmfv h uf0,fwiG f odr;f qnf;xm;cJNh y;D a&mif;
csonfh yef;csu D m;Bu;D rsm;rSm uReaf wmfu, kd w
f ikd f a&;qGcJ o hJ nfh *seAf m;rD;
,m;\ yef;csu D m;twkrsm;om jzpfygaMumif;}}
txufazmfjyyg Aifr*D &if;\ pum;rsm;onf cH½k ;kH tzGYJ0ifrsm;om
ru urÇmwpf0ef;vH;k wkev f yI o f mG ;cJ&h aom pum;rsm;yif jzpfawmhonf/
cH½k ;kH w&m;olBu;D ESiw fh uG tzGYJ0iftm;vH;k tpd;k &\ a&SUaecsKyBf u;D wdYkonf
w&m;cHjzpfol Aifr*D &if; vQKd Y0u S pf mG odr;f qnf;xm;aom *seAf m;rD;,m;\
yef;csu D m;rsm;udk ppfaq;Munh½f &I ef oabmwlncD MhJ uavonf/ a[mfvef
jynfrS xkwaf 0aom owif;pmBu;D rsm;wGif emZDacgif;aqmifBu;D *d;k tm;&if;
tm; ydy&d &d d vdrcf o hJ pl ojzifh a&;om;azmfjycJMh uonf/ tar&duefjynfaxmif
pkrS owif;pmBu;D rsm;uvnf; yef;csu D m;uRr;f usio f l pkaqmif;ol emZD
acgif;aqmifBu;D tm; vSnjhf zm;cJo h l yef;csaD usmf Aifr*D &if; ponfjzihf a&;
om;cJMh uonf/ *sme,frsm;wGiv f nf; Aifr*D &if;\ "mwfyBkH u;D udk azmfjyí
Edik if aH wmf\ a&S;a[mif;tarGtESpjf zpfaom tEkynmvuf&mrsm;udk touf
ay;í umuG,cf &hJ ol ponfjzihf a&;om;cJMh uonf/
cH½k ;kH tzGYJ0ifrsm;onf yef;csu D m;uRr;f usio f ?l yef;csu D m; pkaqmif;
olrsm;? emrnfausmf yef;csyD nm&Sirf sm;tm; zdwMf um;í Aifr*D &if;\ aetdrf
jywdu k cf ef;wGif vQdKY0u S pf mG pepfwus odr;f xm;aom 17 &mpkEpS yf ikd ;f u
216 r vSrdk;(ynma&;)
a&;qGcJ o hJ nfh *seAf m;rD;,m;\ yef;csu D m;rsm;udk ppfaq;apcJo h nf/ tm;vH;k
uyif *seAf m;rD;,m;\ yef;csu D m;tppfrsm; jzpfygaMumif; oufaocHcahJ v
onf/
Aifr*D &if;ud, k w f ikd f txl;cH½k ;kH cef;rBuD;wGif *seAf m;rD;,m;\
edygwfawmfyef;csu D m;Bu;D wpfum;udk Munf½h í I vufawGUa&;qGjJ yocJo h nf/
wu,fh *seAf m;rD;,m;\ vuf&myef;csu D m;BuD;ESifh cGrJ &atmif wlaeonf
udk tHMh ozG,&f m awGU&Scd &hJ ojzihf yef;csq D &mBuD; Aifr*D &if;tm; w&m;ao
vTwcf ahJ vonf/
odYkaomf Aifr*D &if;tzdYk MumMum0rf;romEdik af wmh/ *sme,frsm;
owif;pH*k sme,frsm;wGif yef;csaD 0zefa&;q&mwdYku a[mfvef
jynf trmpwm'rfNrKd Ujywdu k Bf u;D wGif Aifr*D &if;xHrS 0,f,x l m;aom *seAf m;
rD;,m;\ yef;csu D m;rsm;rSmvnf; twkrsm;avm[lí a&;om;azmfxw k cf &hJ m
rSm Aifr*D &if;tzdYk Mur®mqd;k 0ifonf[k qd&k ayawmhrnf/ Edik if aH wmftay:
vdrv f nfrBI u;D rsm;jzpfoavm[lí tpd;k &tzdYk oHo, 0ifvmonf/ aemuf
qH;k trmpwm'rfjywdu k Bf u;D &Sd *seAf m;rD;,m;\ yef;csu D m;rsm;udk pepfwus
ppfaq;Munh½f cI &hJ m twkrsm;aMumif; awGU&Scd &hJ awmhonf/ ,cktBudrw f iG rf l
Aifr*D &if;onf 0efccH &hJ onf/ olvQKd U0Supf mG a&;cJo h nfh *seAf m;rD;,m;
yef;csD um;twkrsm;jzpfygaMumif; ajzmifch suaf y;cJ&h ojzihf axmif'Pf wpfEpS f
csrwS f cJah vonf/ 57 ESpt f &G,&f adS eNyDjzpfaom yef;csaD usmf Aifr*D &if;rSm
axmif wGi;f rSmyif ESv;kH a&m*gjzihf uG,v f eG cf &hJ avonf/
olu, G v f eG cf ohJ nft h cgwGif olYxrH S &Sm;yg;aom acwfa[mif;
yef;csq D &mBuD;rsm;\ vuf&myef;csu D m;rsm;udk 0,f,cl MhJ uaom NAdwo d Q
jywku d Bf uD;? jyifopfjynf avmifA;l jywdu k Bf uD;? a&mrrS jywdu k Bf uD;? tar&d
uefjynfaxmifprk S jywdu k Bf u;D rsm;rS wm0ef&o dS rl sm;onf rsm;pGm wkev f yI cf &hJ
avonf/ Aifr*D &if;xHrS ¤if;wdYk0,f,cl ahJ om yef;csu D m;rsm;onf tppf
trSef a&S;yef;csq D &mBuD;rsm;\ vuf&mrsm;jzpfygoavm? odYkr[kwf AifrD
*&if;ud, k wf ikd f a&;qGx J m;onfh yef;csu D m;Bu;D rsm;avm/ rnforl Q rajymEdik ?f
uG,v f eG o f l Aifr*D &if;omvQif todq;kH jzpfrnf jzpfygownf;/
usrf;udk;
(34)
usrf;udk;
(35)
yifvQif vk,ufrrI sm; jzpfymG ;cJzh ;l onf/ tcsKd Y tapmift h a&Smuf xlxyfpmG
csxm;aom bPfBu;D rsm;yifvQif "m;jywdu k rf ?I cd;k rIrsm; jzpfymG ; cJah yao;onf/
odYkjzpfí ypön;f rSe?f vHNk cKH pw d cf s&aom c&pöw;D &wema&mif;0,f
a&;[k urÇmausmcf &hJ jcif; jzpfayonf/ 1908 ck 'DZifbmvurl c&pöw;D
&wem a&mif;0,fa&;qdik Bf u;D rS tzd;k wef&wemypön;f rsm;udk aps;NyKd iaf vvH
pepfjzihf a&mif;csrnf[k aMunmxm;onf/ a&mif;csrnfh &wemypön;f rsm;
udvk nf; c&pöw;D &wemqdik Bf u;D \ ta&mif;jycef;wGif Murf;cif;aps;EIe;f rsm;
owfrw S í f 0,f,&l rnfh &wemukeo f nfrsm;? olaX;ol<u,frsm;tm; cif;
usi;f jyoxm;cJo h nf/ tzd;k wef &wemypön;f rsm;\ wefz;kd rSmvnf; aygif
oef;aygif;rsm;pGm xdu k wf efojzihf c&pöw;D qdik Bf u;D rS cefYxm;aom tapmifh
224 r vSrdk;(ynma&;)
tMuyf tvGwpf akH xmufBu;D rsm;omru vef'efyv k yd t f zGYJBu;D rS ykvyd t f rI
xrf;rsm;udv k nf; iSm;&rf;apmifah &SmufapcJah vonf/
cif;usi;f jyoxm;onfh vuf0wf&wemrsm;wGif vlwikd ;f tHMh o
Muaom xl;jcm;onfh EdYkEpS af &mifxaeaom ykvu J ;kH Bu;D wpfu;kH yg0ifcahJ v
onf/ jrif&olwikd ;f vufzsm;cg&avmufatmif tHMh o&onfh ykvu J ;Hk Bu;D udk
rSeb f ½D Bkd u;D twGi;f jyoxm;Ny;D Murf;cif;aps;rSmvnf; xdak cwfu aygif
(10000) aps;jzpfonf/ csw d q f x JG m;onfh aps;EIe;f uwfjym;uav;rSmvnf;
c&pöw;D &wemypön;f qdik Bf u;D \ tpOftquf toH;k jyKaom tjzLta&mif
taumif;pm; a<upuúLxluwfjym;uav;jzihf qGcJ sw d x f m;onf/
&wemypön;f rsm; cif;usi;f jyoonfh jyyG&J uftwGi;f ,if;ykvJ
oG,Bf u;D udk vma&mufMunh½f o I l rsm;vSonf/ ykvyJ g&*lwpfO;D onf aemuf
qH;k jyyGaJ eYwiG f ykvo J ,G Bf uD;udk txl;rsupf u d somG ;onf/ jyyGw J m0efcH
refae*smxHoYkd oGm;a&mufawGYqu kH m tqdyk gykvo J , G Bf u;D udk acwåMunhf
½IciG jhf yKyg&ef awmif;yefcahJ vonf/ c&pöw;D qdik Bf u;D \ xH;k wrf;pOfvmrSm
vnf; rdrEd pS o f ufvmí 0,f,v l akd om &wemypön;f rsm;udk tao;pdwf
avhvmcGijhf yKavh&o dS jzihf jyyGw J m0efcH refae*smonf ykvyJ g&*lBuD;tm;
Munh½f cI iG jhf yKcahJ vonf/
jyyGwJ m0efcrH efae*smESifh ykvyJ g&*lBu;D onf ,if;ykv&J wem vnf
qGBJ uD;&S&d modYk oGm;a&mufcahJ omtcgwGif jyyGrJ S tjcm;wm0efcw H pfO;D \
cGijhf yKcsujf zihf tqdyk g ykvu J ;Hk Bu;D udk Munh½f aI eol? csr;f om<u,f0onfh
olaX;rBu;D wpfO;D [k xif&ol cHn h m;vSyaom trsKd ;orD;Bu;D wpfO;D tm;
awGU&Scd &hJ avonf/ trsKd ;orD;Bu;D \ t0wftpm;rsm;rSmvnf; xdpk Ofu
vef'efNrdKU vlux kH rH sm;om csKyaf vh&o dS nfh qAdik v f ½D ;kd vrf;&Sd xdyw f ef;
zuf&iS q f ikd Bf u;D rS csKyv f yk af om t0wftpm;rsm; jzpfonf/
ykvu J ;kH BuD;udk Munh½f aI eonfrmS vnf; £a`E´&NdS yD; ykvrJ sm;udk
wpfv;kH csi;f ? wpfv;kH csi;f aocsmpGm avhvmaeonf/ ykvyJ g&*lEiS fh refae*sm
a&muf&v dS mrS ,Ofaus;odraf rGYpmG awmif;yefNy;D ykvu J ;kH Bu;D udk wm0efcx H H
jyefay;cJah vonf/ refae*smonf xdt k rsKd ;orD;Bu;D \ pum;ajymoH? [ef
trlt&m? av,lavodr;f rSm t*FveftrsKd ; orD;Bu;D wpfO;D jzpf[efrwl/
tar&dueftrsKd ;orD;wpfO;D [k xifonf/ tar&duefjynfaxmifprk S oef;
<u,foal X;rBu;D wpfO;D vma&mufavhvmonf[k ,lqonf/ trsKd ;orD;
Bu;D onf jycef;tjyifoYkd xGuo f mG ;cJoh nf/
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 225
,if;tjyifoYkd xGuo f mG ;aom trsKd ;orD;BuD;\ trnfrmS rpöpf
*&efqo kd l trsKd ;orD;jzpfaMumif; jyyGw J m0efcu H &Si;f jyonf/ ykvyJ g&*lBuD;
onf vef'efvu l x kH aH vmuudk 'd;k vdak rTco hJ jl zpfaomfvnf; rpöp*f &efqakd om
trnfukd rMum;zl;ay/ jrifvnf; rjrifz;l / refae*smonf yg&*lBuD;tm;
ykvu J ;kH BuD;udk Munh½f cI iG jhf yKvu kd o f nf/ yg&*lBuD;onf xl;xl;jcm;jcm;
tHMh o oGm;onf/ olYvufxw J iG f &Sad eonfh ykvu J ;kH Bu;D wGif csw
d qf xJG m;aom
aps;EIe;f uwfjym;udk taotcsm *½kjyKro d mG ;onf/
ykvu J ;kH BuD;wGif csw d q f x JG m;aom aps;EIe;f uwfjym;ta&mifonf
tjcm;&wemypön;f rsm;wGif csw d q f x JG m;aom aps;EIe;f uwfjym; ta&mifEiS fh
rwl azsmv h su&f o dS nf/ uwfjym;puúLrSmvnf; c&pöw;D &wemta&mif;
qdik Bf uD;\ tpOftquf toH;k jyKco hJ nfh uwfjym;trsKd ;tpm; r[kwf
aMumif; owdjyKro d nf/ c&pöw;D qdik Bf uD;\ tpOftquf toH;k jyKaom
aps;EIe;f uwfjym;rsm;rSm a<ua&mifuwfjym;txl taumif;pm;udk oH;k avh
&So
d nf/ ,ck ykvu J ;kH BuD;wGif qGx J m;onfh aps;EIe;f uwfjym;rSm t0gazsmh
azsmjh zpfaeonfukd owdxm;rdMuonf/
ykvyJ g&*lBu;D uvnf; ykvu J ;kH Bu;D rSm twkjzpfaeygonf[k xkwf
ajymvdu k o f nf/ ykvt J ppfeYJ cGjJ cm;r&atmif twkvyk x f m;onfrmS tHMh o
zG,&f m jzpfygonf[í k vnf; xkwaf jymcJo h nf/ refae*smonf jyyGcJ ef;rrS
at;at;aq;aq; xGucf mG oGm;ol rpöp*f &ef aemufoYkd vdu k &f ef ykvyd f
trIxrf;wpfO;D udk vTwv f u dk o f nf/
c&pöw;D &wemjycef;rS £a`E´&&? wnfwnfNidrNf idr?f at;at;
aq;aq; vrf;avQmufomG ;aeaom rpöp*f &efaemufoYkd ykvyd w f pfO;D onf
cyfow k o f w k f vdu k o f mG ;cJo h nf/
c&pöw;D ta&mif;jycef;rS udu k f (100) cefYtuGmwGif ykvyd o f m;
onf rpö*f &efukd rDvmcJo h nf/ ykvyd o f m;onf rpöp*f &eftm; ]]*kPo f a&&Sd
tpfrBu;D cifAsm;? aus;Zl;jyKNy;D bk&ifv h rf; u ykvyd Xf meudk
(36)
usrf;udk;
(37)
usrf;udk;
(38)
usrf;udk;
(40)
udv k nf; twGaJ ygif; (3) wGjJ zihf xkwaf 0cJyh gonf/
,ck uReaf wmfa&;om;wifjyrnfh cspjf cif;arwåmaMumifh jzpfc&hJ
aom jzpf&yfreS rf cI if;BuD;rSm tdE, d́ Edik if ?H tm*&mNrdKYü 1911 ckEpS w f iG f
jzpf yGm;cJah om jzpf&yfreS rf cI if; jzpfygonf/ xdpk Ofu tdE, d́ Edik if rH mS
NAw
d o d QwYk\d aer0iftifyg&mBu;D wGif yg0ifc&hJ aom Edik if jH zpfNy;D uReaf wmfwYkd
jrefrmEdik if rH mS vnf; tdE, d́ jynf\ jynfe,ftjzpf yg0ifc&hJ ygonf/
jzpfymG ;cJah om cspjf cif;arwåmaMumihf jzpfc&hJ aom jzpf&yfreS rf cI if;
BuD;rSm tdE, ´d jynfwiG f aexdik Mf uaom t*Fvyd t f rsKd ;om;? trsKd ;orD;wdYk\
rdom;pkrsm;twGi;f jzpfymG ;cJo h nfh jzpf&yfreS rf cI if;jzpfNyD; tdE, d´ trsKd ;om;
rsm;vnf; w&m;cHrsm;tjzpf yg0ifywfoufcahJ vonf/
xdpk Ofu tdE, d́ Edik if tH m; wpfurÇmvH;k uyif NAdwo d QwdYk \
o&zl r S ausmuf o H y wå j rm;BuD ; [k
wifpm;avmuf atmif pD;yGm;a&;? vlraI &; wd;k wufaom Edik if BH u;D jzpfojzifh
NAdwo d Q trsKd ; om; trsm;pkonf tdE, ´d jynfoYdk vma&mufí pD;yGm;a&;
vkyif ef;BuD;rsm;udk wm0ef,v l yk af qmifcMhJ uavonf/
tm*&mNrdKUonf tdE, ´d Edik if aH jrmufyikd ;f &Sd ordik ;f 0ifNrdKUBuD;wpfNrdKY
jzpfcJhaomfvnf; tm*&m[kqdkvQif od&SdolOD;a& enf;yg;ayvdrfhrnf
jzpf y g onf / od k Y a omf xd k N rd K U&S d ]wmh * sf r [vf } [k q d k v Qif
rod o l & S m ;ayvd r h f r nf / ,if ; tm*&mNrd K UwG i f uRef a wmf w d k Y
urÇmtHhcsD;zG,f&mrsm;xJwGif tygt0if jzpfaom ]wmh*sfr[vf}
taqmufttHBk uD; &Sad eonf jzpfaomaMumifh jzpfyg onf/
,rkeef mjrpf\ urf;yg;ay:wGiw f nf&adS om wmh*sfr[vfonf
trSet f m;jzihf armifr,fEpS Of ;D \ ocsKiØ ;f *lEpS cf &k adS omaMumifh jzpfygonf/
,if;wmh*srf [vfArd mefBuD;&S&d m ajrjyifwpf0u dk rf mS vnf; ausmufjzLAdrmef
BuD;uvnf; ausmufjzLausmufom;tppfjzihf wnfaqmufcNhJ yD; ywf0ef;
usiw f pfciG v f ;kH ausmufjzLvTr;f ayonf/ ,if;tqmufttHt k jyif tm*&m
NrdKUawmf ae&mtawmfrsm;rsm;wGif r*db k &k ifrsm;\ txdr;f trSwf taqmuf
ttHrk sm; awGY&onf/ tm*&mcHwyfBuD;rSmvnf; tHrh cef;vdvBd uD;us,cf rf;
em;ojzihf a&S;acwfuyif urÇmvSnchf &D;onfrsm; trsm;qH;k vma&mufchJ
onfh NrdKUBuD;wpfNrdKY jzpfavonf/
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 259
,if;tm*&mNrKd U t&m&Sad exdik o f nfh &dyo f mwGif jzpfymG ;cJ&h aom
ESpaf vmif;NyKd if vlowfrBI u;D onf yxr urÇmppfBu;D rjzpfcifu urÇmausmf
cJah om cspjf cif;arwåmaMumihf &cJo h nfh jzpf&yfreS rf cI if;Bu;D jzpfNy;D NAw d o d Q
tifyg&mBu;D wGif [d;k av;wausmf jzpfc&hJ onfh trIBu;D jzpfygonf/
,if;trIBu;D rSm NAw d o d Q trsKd ;orD; rdom;pkEpS pf t k wGi;f jzpfymG ;
cJoh nfh trIBu;D jzpfcNhJ y;D t*FvefEikd if rH mS emrnfausmf rIcif;q&m0efBu;D
qm;AgeyfaqmfjAL&D tBuaH y;cJ&h aom trIBu;D vnf; jzpfygonf/ uReaf wmf
txufwiG f a&;om;cJo h nft h wdik ;f tdE, ´d Edik if o
H nf NAw d o d Q o&zlBu;D \
ausmufoyH wåjrm;BuD;wpfck jzpfco hJ nf[al om pum;twdik ;f pD;yGm;a&;
wd;k wufaom Edik if BH u;D jzpfojzihf NAw d o d Q vlrsKd ;rsm;onf tdE, ´d Edik if o
H Yko d m
vQif vma&mufí pD;yGm;&SmcJMh uonf/ NAw d o d Q trsKd ;om;trsm;pkonf
ppfrx I rf;rsm;? tdik pf t
D ufac: tkycf sKyaf &; 0efxrf;rsm;? &J0efxrf;rsm;? q&m0efrsm;?
opfawmtrIxrf;rsm;? ukrP Ü D 0efxrf;rsm;? ynma&;0efxrf; rsm;
ponfwYo kd nf tcGix hf ;l cHwYjkd zpfMuNy;D vcwGiv f nf; wdik ;f &if;om;rsm; xuf
ydrk &kd &SMd uavonf/
tm*&mNrKd U pDAv D ikd pf aH c: t&m&Srd sm; aexdik af om &yfuu G rf mS
cHwyf NrKd U a[mif;Bu;D ESifh reD;ra0;jzpfNy;D wyfe,fajrESiv hf nf; eD;uyfavonf/
txufazmfjycJah om jzpf&yfreS rf cI if;BuD;rSm ,if;pDAv D ikd ;f wGif jzpfco hJ nfh
rIcif;Bu;D jzpfygonf/
1911 ckEpS w f iG f NAw d o d Qtifyg&mBu;D rif;ysKd rif;vGif yOörajrmuf
a*smb h &k ifx;D eef;wufcahJ om ESpyf if jzpfavonf/ q&m0efBu;D [ife&D?
0Dv, D efu vyf(uf)rSm ½d;k om;ajzmifrh wfí vlcspv f cl ifaygrsm;Ny;D tm*&m
NrKd U rsuEf mS jzLtodik ;f t0dik ;f ESifh wdik ;f &if;om; todik ;f t0dik ;f wGif vlord sm;í
taygif;toif;qHo h wl pfO;D jzpfavonf/ NAdwo d QtrsKd ;om;wpfO;D jzpf
aomfvnf; wdik ;f &if;om;rsm;ESifh qufqaH &;aumif;rGeo f w l pfO;D [lí trsm;
u ,lqcJah vonf/ vlcspv f cl ifrsm;aomfvnf; tdraf xmifa&;uH raumif;
&Smay/ olYZeD;rpöpu f vyf(uf)rSm NAw d o d QtrsKd ;om;rsm;avmuwGif taygif;
toif;aumif;ol? rsuEf mS rsm;ol? trsKd ;om;rsm;ESix fh nfvJ wyl;wGw J JG aeol[k
ausmfMum;ol jzpfonf/ t&m&Sduawmfrsm;ESihfvnf; uyGJrsm;? zJ
upm;0dik ;f rsm;wGio f m csed u f ek cf NH y;D uav; (4) OD;ESifh cifyeG ;f jzpfol q&m0ef
Bu;D tm; wdik ;f &if;om; tapcHrsm;ESio fh m vTx J m;cJo h w l pfO;D jzpfonf/
260 r vSrdk;(ynma&;)
a'gufwmuvyf(uf)tzdYk olYZeD;tm; trsKd ;rsKd ; awmif;yefcahJ omf
vnf; olYZeD;rSm uvyfwufNr?J ydu k m0dik ;f xdik Nf ryJ if jzpfavawmhonf/
a'gufwmuvyf(uf)tzdYk avmuBu;D udk pdwyf suv f monf/ tqifrajy
onfh tdraf xmifa&;twGuf xdpk Ofu tdE, ´d &Sd t&m&Sd trsKd ;om;trsm;pk
jyKvyk af vh&o dS nfh ydv k ½kd ukd u f pm;jcif;? awmvdu k jf cif;jzihf rdr\d pdwn f pfru I kd
ajzazsmufcahJ vonf/
þuJo h Yktd wGi;f a'gufwmvyf(uf)onf ppfwyfpm&if;udik Bf u;D
jzpfol Mo*wfpwyfzv l ifEiS fh cifrif&if;ES;D cJ&h avawmhonf/ wyfpm&if;udik f
Bu;D rSmvnf; ½d;k ½d;k om;om; at;aq;olwpfO;D jzpfNy;D olYcspZf eD; rpöpzf v l if
rSmvnf; ½ky&f nfvyS wifw h ,fí at;aq;wnf Nird o f wl pfO;D jzpfavonf/
a'gufwmuvyf(uf)onf pm&if;udik Bf u;D wdYk\ rdom;pkukd tm;usonf/
tdraf xmifa&; xdr;f odr;f rIaumif; olvifom;tm; tjyKtpkaumif;ol rpöpf
zlviftm; pdw0f ifpm;vmonf/ q&m0efBu;D \ tESpu f if;rJah om tdrf
axmifa&;udk pm&if;udik Bf u;D wdYk\ rdom;pkEiS , fh OS Mf unho f nf/
wyfpm&if;udik Bf u;D Mo*wfpwyfzv l ifrmS rMumcP c&D;xGuf
&oljzpfNy;D tdE, d´ Edik if tH wGi;f &Sd wyfpcef;NrKd Y toD;oD;odYk oGm;a&mufí
wyfaiGpm&if;rsm;udk ppfaq;cJ&h ojzihf tdrw f iG f rpöpzf v l ifwpfO;D wnf;ESifh
wdik ;f &if;om;tapcHrsm;om use&f pfco hJ nf/ tdraf xmifa&;okc iwfrw G af e
aom a'gufwmESifh vifom;tay: tjyKtpkaumif;ol rpöpzf v l ifwYko d nf
wpfpwpfp &if;ES;D vmcJah vonf/ pm&if;udik Bf u;D c&D;xGuaf eonf&h ufrsm;
onf a'gufwmtzdYk aysm&f iT q f ;kH aom &ufrsm;jzpfavonf/ rpöpzf v l ifEiS fh
a'gufwmwdYk wyl;wGw J JG jzpfvmonf/
va&mif&eT ;f jraom nrsm;wGif olwYkEd pS Of ;D onf tm*&mNrKd U\
urÇmausmf wm*srf [vf ocsKiØ ;f *lBu;D &S&d m ,rkeef mjrpfurf;odYk vrf;avQmuf
Muonf/ cHwyfNrdKYa[mif;BuD;\ wHwikd ;f BuD;rsm;ay:wGiv f nf; twlwl
vrf;avQmufMuonf/ olwYkEd pS Of ;D onf rcGrJ cGmEdik af om cspo f rl sm;tjzpf
a&muf&cdS &hJ onf/ aeYpOfjrifawGUaecJ&h aomfvnf; a'gufwmuvyf(uf) onf
wdww f cd;k cspo f l rpöpzf v l ifxH cspo f 0PfvmT yg;onf/ odYkaomf pm&if;
udik Bf u;D tzdYk olZeD;ESifh olYrw d af qGwYk\ d cspjf cif;arwåmZmwfvrf;udk rod&cdS hJ
ay/ tcsed Mf umjrifv h monfEiS t fh rQ a'gufwmuvyf(uf)ESifh rpöpzf v l ifwYk\ d
tcspo f nf wjznf;jznf; ckid Nf rv J mNy;D rcGEJ ikd f rcGm&ufawmhonfh tajctae
odYk a&mufvmonf/ rpöpzf v l iftzdYk wG,w f m&rnfh om;orD;rsm; r&Sjd cif;
urÇmausmf *E¦0ifrIcif;rsm; r 261
onf olwYkdEpS Of ;D \ uHMur®mudk ajymif;vJapcJo h nf[k uReaf wm x f ifyg
onf/
aemufq;kH wGif olwYkdEpS Of ;D \ cspjf cif;arwåmudk wm;qD;xm;onfh
eH&BH u;D rsm;ozG,jf zpfaeaom rpöpzf v l if\ cifyeG ;f pm&if;udik Bf u;D Mo*wfpwyf
zlvifEiS fh a'gufwmuvyf\ ZeD; rpöuvyf(uf)wdYkEpS Of ;D tm; &Si;f vif;&ef
BuH&, G cf MhJ uawmhonf/ þuJo h Ykd &Si;f vif;Edik rf o
S mvQif olwYkdEpS Of ;D tzdYk
oHomavurf;wdik o f Ykd ta&mufvrS ;f Edik rf nf jzpfavonf / tjcm;enf;
vnf; r&Sad wmhNyD jzpfonf/
yxrOD;qH;k pm&if;udik Bf uD;udk &Si;f vif;&ef a'gufwmuvyf(uf)
onf BuHaqmifcahJ wmhonf/ pm&if;udik Bf uD;zlvifukd tmqefepf (
usrf;udk;
(41)
usrf;udk;