ENERGJIA

BURIM
I JETËS
 BURIMET E SOTME TË ENERGJISË

Burimet e sotme
të energjisë janë
të përtëritshme dhe
jo të përtëritshme

Energji të rinovueshme Energji jo të rinovueshme

Hidrokarbure
të lëngshme

Energjia diellore

Era
Elektriciteti
Energjia
bërthamore

Energjia
gjeotermike Qymyr

Energjia
e ujit

Biomasa Hidrogjen
Gaz natyror

Energjia e ripërtëritshme Energji jo e ripërtëritshme

Nafta dhe
Energjia nënproduktet e saj
diellore Qymyr

Energjia e ujit Energjia

e biomasës

ENERGJIA ENERGJI
E PËRTËRITSHME JO E PËRTËRITSHME

Energjia
Energjia e erës bërthamore Gaz natyror
Energjia gjeotermike
 Ç’ËSHTË ENERGJIA?
Transformimet e energjisë

Energjia
energji kimike energji e lëvizjes
është aftësia
për të kryer
punë. energji e rrezatimit energji kimike

Ajo nuk lind as

zhduket, thjesht energji kimike energji e lëvizjes
transformohet
nga një formë në
tjetër. energji elektrike energji termike

BURIMET TRADICIONALE TË ENERGJISË

Dielli
Dielli ishte burimi i parë i energjisë i zbuluar nga njerëzit.
Ai siguronte ndriçim dhe ngrohje derisa u zbulua zjarri.
Mirëpo dielli fatkëqesisht nuk mund të kontrollohej. Ai lindte dhe perëndonte
pavaresisht nga nevoja e njerëzve për ngrohje dhe ndriçim.

Zjarri
Zbulimi i zjarrit ndryshoi jetën e njerëzve, duke
u shndërruar në burimin e parë të kontrollueshëm të energjisë.
Ai perdorej për ngrohje, gatim si dhe për t’u mbrojtur nga egërsirat. Më pas
zjarri shërbeu edhe për të ndërtuar mjete më të mira për punë dhe gjueti.

Era
Rreth 5000 vjet më parë, njerëzit filluan të ndërtonin
barka me vela, të cilat shfrytëzonin energjinë e erës
për të levizur. Kështu era ishte burimi i parë i energjisë
që u përdor për transport. Më pas, rreth 2500 vjet më
parë, energjia mekanike e erës filloi të përdorej për të vënë në levizje rrotat e mullinjve
të parë me erë për bluarjen e drithit dhe nxjerrjen e ujit nga nëntoka.

Uji
Energjia mekanike e ujit u përdor fillimisht për të
vënë në levizje rrotat e mullinjve me ujë dhe më
pas në prodhuesit e parë të elektricitetit.
 ELEKTRICITETI

• Centrale eolike, ku elektriciteti

prodhohet nërermjet transformimit te
energjisë mekanike të erës në energji
mekanike të turbinës.

“Rruga” që përshkon elektriciteti që nga

centrali i energjisë deri në shtëpitë tona
quhet Transmetim dhe Shperndarje.

A e dini se...
t
3SZNB
FMFLUSJLF
MÑWJ[
NF
TIQFKUÑTJOÑ
F
ESJUÑT

LNT
t
/FWPKJUFO

NJMKBSEÑ
FMFLUSPOF
QÑS
UÑ
OEF[VS
OKÑ
MMBNQÑ
UÑ
[BLPOTINF
QÑS

TFLPOEÑ
UÑ
WFUNF
t
5PNBT
&EJTPO
OEÑSUPJ
DFOUSBMJO
F
QBSÑ
UÑ
FOFSHKJTÑ
FMFLUSJLF
NÑ

OÑ
/FX
:PSL
SHKENCETARË TË ELEKTRICITETIT

MICHAEL FARADEY zbuloi që

elektriciteti mund të krijohet duke
lëvizur një magnet brenda një bobine
përcjellëse. Më pas ai ndërtoi
gjeneratorin dhe transformatorin e parë.
Faradey përdori për herë të parë termat:
jon, elektrode, elektrolit, katode, anode.
Për nder të tij, një njësi elektriciteti
quhet FARAD.

TOMAS EDISON, më 1879 pas 1200

eksperimentesh krijoi llampen elektrike me
filamente të karbonizuar të pambukut. Me
ndihmën e kolegut Latimer, llampa
elektrike ishte një zbulim i madh i Edisonit,
i cili ndryshoi botën.

BEN FRANKLIN u bë i famshëm për

eksperimentet e tij me rrufetë. Duke
eksperimentuar shkarkimin e një rrufeje në një
balonë me një pjesëz metalike, ai u bë shpikësi i
rrufepritëses së parë dhe vërtetoi se rrufeja ishte
shkarkim i ajrit të elektrizuar.

NIKOLA TESLA punoi në vazhdimin e linjës

së Edison-it. Ai zbuloi rrymën alternate, në
kundërshtim me teorinë e rrymës së vazhduar të
Edison. Tesla zbuloi se Toka mund të përdoret si
përcjellës.
Shpikja e Radios ishte gjithashtu një shpikje
shumë e rëndësishme e tij.
 ENERGJI TË PA RIPËRTËRITSHME

Lëndët fosile të energjisë

Nafta Gazi Natyror Qymyri

Nafta, gazi natyror dhe qymyri janë lëndë djegëse fosile. Quhen kështu, sepse rrjedhin prej 300
miljonë vjet më parë në Erën Paleozoike, si pasoje e depozitimit në fund të oqeanit të fosileve të
gjallesave të thjeshta njëqelizore dhe komplekse. Mbi to u vendosën sedimente dhe shkëmbinj, nën
presionin e të cilëve karboni u shndërrua në qymyr, naftë dhe gaz natyror me kalimin e shekujve.
Ky është edhe shkaku që këto lëndë kanë në përbërjen e tyre zinxhirë atomesh karboni, duke qenë
se rrjedhin prej përbërjesh organike.

Organizma miljona vjet Fosile organizmash

më parë mijera vjet më parë

Rërë
Depozita nafte,
gazi natyror dhe
Rërë qymyri
Fosile organizmash

FORMIMI I LËNDËVE FOSILE NË MIJËVJEÇARE

Lëndët djegëse fosile janë burim

kryesor energjie në ditet e
sotme, duke plotësuar 88% të
nevojës botërore për energji.
Ato përdoren si lënde djegëse
gjerësisht në:
• Centralet e energjisë, ku
energjia kimike e lëndëve fosile
shndërrohet në energji
mekanike të gazeve të djegies,
të cilët vënë në lëvizje fletët e
turbinës, duke prodhuar kështu
elektricitet.
 ENERGJI TË PA RIPËRTËRITSHME

Lëndët fosile të energjisë

Nafta Gazi Natyror Qymyri

• Industri, ku lëndët fosile shërbejnë si lëndë djegëse në

proceset e ndryshme industriale.
• Transport, në të cilin nafta dhe gazi natyror janë burim i
domosdoshëm i energjisë, për të vënë në lëvizje motorrët e
automjeteve, trenave, autobuzëve, etj.

• Ndërtesat e banimit dhe zyrat, ku shërbejnë si lëndë

djegëse për sistemet qendrore të ngrohjes dhe kondicionimit.

Avantaz he
Energjia termike e prodhuar nga djegia e
lëndëve fosile është e madhe.
Burimet e tyre kanë shpërndarje pothuaj të
kudogjendshme.
Lëndët fosile janë lehtësisht të
transportueshme, nëpërmjet autobotesh,
anijesh ose trenash.
D i s ava nt a z h e
Burimet e lëndëve fosile janë drejt shterimit.
Djegia e tyre sjell si pasoje emisione të larta ndotëse të gazeve
serë, të cilat shkaktojnë ngrohjen globale dhe shiun acid.
Çmimi i naftës, gazit natyror dhe qymyrit është duke u rritur
përherë e më shumë, meqënëse është rritur kërkesa për
energji dhe rezervat po mbarojnë.
Manovrimi me këto burime energjie është i rrezikshëm, sepse
kanë veti të larta shpërthyese.

A e dini se...
t
(B[J
OBUZSPS
OVL
LB
FSÑ
&SB
RÑ
F
LBSBLUFSJ[PO
ÑTIUÑ
QBTPKF
F
TVCTUBODÑT
RÑ
J
TIUPIFU

OÑ
QÑSQVOJN
OÑ
NÑOZSÑ
RÑ
UÑ
OVIBUFU
SSF[JLV
OÑ
SBTU
SSKFEIKFKF
OÑ
Q

t
/KÑ
CPKÑ
TUJMPMBQTJ
OKÑ
HPNÑ
NBLJOF
OKÑ
CMV[Ñ
TJOUFUJLF
OKÑ
EFPEPSBOU
OKÑ
JMBD
FOÑTI

LBOÑ
UÑ
QÑSCBTILÑU
QSFKBSEIKFO
OHB
MÑOEÑU
GPTJMF
TFQTF
KBOÑ
QÑSCÑSKF
TJOUFUJLF
UÑ
UZSF
LBO
 ENERGJI TË PA RIPËRTËRITSHME

Energjia
bërthamore

Energjia bërthamore është energjia që ruhet në

berthamën e atomit.

Atomi është një grimcë që përbëhet nga bërthama (ku bëjnë pjesë protonet me ngarkesë pozitive
dhe neutronet pa ngarkesë) dhe elektronet (ngarkesë negative), të cilat rrotullohen rreth
bërthamës. Grimcat e bërthamës janë të lidhura me forca tepër të forta me njëra tjetrën, që quhen
forcat bërthamore.
Energjia e bërthamës është ajo që mban të qendrueshëm atomin.
Për ta shfrytëzuar energjinë bërthamore, duhet të çlirohet nga atomi. Ka dy menyra për ta çliruar:

• Bashkimi atomik
Energjia e diellit prodhohet nga kombinimi i
atomeve hidrogjen në një atom heliumi, nga
ky bashkim çlirohet nxehtësia dhe drita që
lëshon dielli.

• Zbërthimi atomik
Zbërthimi është procesi i ndarjes së një atomi
në dy atome më të vegjël.
Këtyre dy atomeve nuk u nevojitet e gjithë
sasia e energjisë së atomit të madh, prandaj
energjia e mbetur clirohet si nxehtësi dhe
rrezatim.
 ENERGJI TË PA RIPËRTËRITSHME

Energjia
bërthamore

Elementet radioaktivë përbëhen

prej shufrash elementare
radioaktive.

Avantazhe
Energjia bërthamore është energji e pastër, pa
emisione ndotëse të gazeve serë.
Centralet bërthamorë kanë efiçiencë të lartë.
Energjia bërthamore është e pavarur nga kushtet Centralet bërthamore (nukleare) përdorin zbërthimin
atmosferike, ndryshe nga energjitë e rinovueshme
nuklear për prodhimin e elektricitetit. Nëpërmjet
D i s avant a z h e
ndarjes së atomeve të Uraniumit (element radioaktiv)
Lëndët reaktive janë burime të paripërseritshme,
një ditë ato do të shterin. në 2 atome më të vegjël, energji shtesë çlirohet si
Menaxhimi i mbetjeve radioaktive është i nxehtësi, duke shërbyer kështu si burim energjitik për
vështirë, rrezatimi i tyre vazhdon për mijëra vjet, centralin.
i cili është i rrezikshëm për shëndetin.
Lëndët reaktive kanë veti të lartë shpërthyese, që
sjell rrezikshmëri të lartë të aksidenteve të Zbërthimi radioaktiv lëshon nxehtësi për të krijuar
mundshme dhe të sulmeve terroriste të avullin brenda reaktorit. Avulli vë në levizje turbinën,
centraleve bërthamore. kjo lëvizje i transmetohet boshtit të gjeneratorit, i cili
Ndërtimi i centraleve bërthamore është relativisht
prodhon elektricitet. Avulli qarkullon në një cikël për t’u
i kushtueshem.
ripërdorur përsëri.

A e dini se...
t
/Ñ

QSJMM
UÑ

QÑS
TILBL
UÑ
OKÑ
QBLVKEFTJF
OÑ
OKÑ
DFOUSBM
CÑSUIBNPS
OÑ
±FSOPCJM
OEPEIJ
BLTJEFOUJ
NÑ

/
J
NBEI
CÑSUIBNPS
J
UÑ
HKJUIÑ
LPIÑSBWF
RÑ
TILBLUPJ
NJKÑSB
UÑ
WEFLVS
EIF
UÑ
QMBHPTVS
OÑ
3VTJ
EIF
OKÑ
QKFTF
UÑ

J
NB
NJSÑ
UÑ
&WSPQÑT
1BTPKB
UÑ
LÑUJK
BLTJEFOUJ
WB[IEPKOÑ
UÑ
FL[JTUPKOÑ
FEIF
TPU
QÑS
TILBL
UÑ
SSF[BUJNJU
SBEJPBLUJW
NJSÑ
t
/KÑ
UPO
VSBOJVN
OBUZSPS
NVOE
UÑ
QSPEIPKÑ

NJMKPOÑ
L8I
FOFSHKJ
FMFLUSJLF
FLVJWBMFOUF
NF
EKFHJFO
F


/
NJKÑ
UPOÑ
RZNZS
PTF

NJKF
GVDJ
OBGUÑ
NJKÑ
t
/Ñ
CPUÑ
FL[JTUPKOÑ
SSFUI

DFOUSBMF
CÑSUIBNPSF
RÑ
NCVMPKOF

UÑ
OFWPKÑT
CPUÑSPSF
QÑS
FMFLUSJDJUFU

/

*Kombinimi i burimeve të ripërtëritshme me burimet fosile

,PNCJOJNJ
J
CVSJNFWF
UÑ
OESZTINF
UÑ
FOFSHKJTÑ
TJHVSPO
OKÑ
GVSOJ[JN

UÑ
WB[IEVFTIÑN
NF
FOFSHKJ
LPTUP
NÑ
UÑ
VMFU
OÑ
GBUVSÑO
F
FOFSHKJTÑ
TJ
EIF
OEJLJN
NÑ
UÑ
VMÑU
OÑ
NKFEJT
 ENERGJIA DHE MJEDISI

Energjia
dhe
mjedisi
Energjia është burimi i jetës, por prodhimi i saj nga
lëndët djegëse fosile lë një gjurmë sinjifikante në

mjedis. jegia e ketyre lëndëve emeton në atmosferë

gaze ndotëse dhe të dëmshme për shëndetin. Pasoje

e tyre janë edhe dukurite e mëposhtme:

• Efekti “serë”
Keni qenë ndonjëherë në një serë ashtë mund të jetë ftohtë, por
brenda saj bimët rriten në ngrohtësi.
tmosfera e planetit tonë i bën kurth rrezatimit diellor, duke mos e
lejuar të largohet plotësisht nga oka. Njëlloj si xhamat e qelqit të
serave, molekula të disa gazeve dioksid karboni
, okside azoti N x, avuj uji,metan, etj e
thithin energjinë diellore, duke e mbajtur
peng në atmosferë. Këto quhen gaze
sere pikerisht për këtë veti. Pa efektin
serë , atmosfera do të ishte një planet i
ftohtë, pa jetë.

Mirëpo prania e tepërt e gazeve

serë në atmosferë mban pranë
nesh më tepër nxehtësi se na
nevojitet, duke na prishur ekuilibrin
tonë natyror.

Përdorimi i naftës, gazit dhe qymyrit për prodhimin e

energjisë në centrale elektrike, në mbushjen e serbatoreve
të automjeteve dhe ngrohjen e banesave tona, janë burimi
kryesor i të ashtuquajturave gaze serë .
 ENERGJIA DHE MJEDISI

Energjia
dhe
mjedisi

• Ngrohja globale
Ngrohja globale është rritja e temperaturës mesatare të Tokës, si
pasojë e pranisë më të madhe të “gazeve serë” në atmosferë, të cilët
shërbejnë si një “jorgan i ngrohtë ” për planetin tonë.
Ashtu siç mund të kuptohet, edhe ngrohja globale është një pasoje e
aktivitetit njerëzor, sidomos e përdorimit të lëndëve fosile.

Rritja e temperaturës mesatare të Tokës ka bërë që të kemi dimra dhe

vera më të ngrohta, thatësira të gjata, përmbytje, shkrirje të akujve ne
pole, duke rritur kështu nivelin e ujit të oqeanit botëror.

N AT ITH K TO M SI R, KOH
T SHTIRA E RESIN LANETIN TON

rim t fo i o t ri
a ti o ot t
far m t r t
 ENERGJIA DHE MJEDISI

Energjia
dhe
mjedisi

Ne mund ta ruajmë energjinë dhe ta

përdorim me eficiencë atë.
Ruajtja e energjisë është përdorimi i saj sa me më kursim. ërdorimi eficient
i saj është gjetja e mënyrave më “të zgjuara” dhe burimeve më të mira.

KËSHILLA PËR TA
KURSYER ENERGJINË:

• Fikini dritat kur • Zëvendësoni llampat

dilni nga dhoma e zakonshme inkandeshente
me ato ekonomike fluoreshente

• Mos e mbani hapur • Mbajeni termostatin në

• Mos bëni dushe
gjatë frigoriferin nivele jo shumë të larta
shumë të gjata

• Mos e lini derën

• I mbani hapur perdet • Mos e mbani gjatë
apo dritaren
në ditë dimri dhe hapur rubinetin
hapur kur kondicioneri
mbyllyr në ditë vere e ujit të ngrohtë
është i ndezur
• Pastroni filtrat e kondicionerit
për të patur më shumë rendiment.
• Mos i lini karikueset,
• Perdorni dritën videoregjistratorët, • Sigurohuni që
natyrale në monitorët, televizorët, dritaret dhe
ditët me diell. DVD në Stand By dyert puthiten
kur nuk është nevoja. plotësisht.

• Përdorni termoizolimin në banesat tuaja.

• Instaloni panele fotovoltaike dhe kolektore
diellore në çatite tuaja.
 Ç’ËSHTË ENERGJIA?

Qymyri, nafta dhe gazi

natyror

ymyri ishte burimi i energjisë që filloi të përdorej që

në fillim të mijëvjeçarit të dytë.
i fillim ai u përdor si burim nxehtësie, ndërsa në vitet
ai u bë shumë i përdorshëm edhe në industri
dhe transport.
evolucioni ndustrial solli një hov të madh në
përdorimin e qymyrit si burim energjie, duke qenë se
zhvillimi industrial kërkonte shumë më tepër energji
se më parë.

Nafta ka filluar të përdoret që prej vjetësh më parë.

Egjiptianët e lashtë e përdornin naftën që qëndronte mbi ujë për ndriçim si dhe për mjekimin e
plagëve, ndërsa indianët e përdornin për hermetizimin e kanoeve për vozitje.
azi natyror është zbuluar rreth vjet më parë në ran.
Ai përdorej si fillim për ndriçim, ndërsa kinezët e hershëm e përdornin gazin natyror për ngrohjen e
ujit të detit gjatë procesit të nxjerrjes së kripës.
usi i parë i gazit natyror u hap në 2 , ndërsa pusi i parë i naftës në .

Elektriciteti

indra vjet më parë, rreth viteve para rishtit,

filozofet grekë zbuluan që fërkimi i qelibarit me një
pëlhure sillte efektin e elektrizimit të tyre.
humë vjet më vonë, rreth vitit , shkencëtari
ilbert krijoi teorinë e magnetizmit.
Në 2, omas Edison ndërtoi centralin e parë të
energjisë elektrike, që furnizonte ndërtesa.
 hidrocentrali “vau dejës”
Lumi Drin
umi rin është lumi më i gjatë i trojeve
shqiptare. a nje gjatesi totale prej km. Ai
derdhet në etin Adriatik, afër ezhës dhe ne
lumin e unës, degë qe u formua pas një
përmbytjeje në shekullin e . rini formohet afër
qytetit të ukësit me bashkimin e dy degëve
kryesore të tij rinit të ardhë që buron afër ejës,
osovë dhe rinit të Zi që buron në hën Naumi,
epublika e aqedonisë. rini ( km) eshte
lumi me i madh shqiptar dhe ne gjithe pjesen
perendimore te allkanit. Ai formohet nga bashkimi
i rinit te Zi me rinin e ardhe. rini i Zi del nga
liqeni i hrit ne qytetin e truges dhe derdhet ne
liqenin artificial te ierzes. rini i ardhe buron nga
malet e Zhlebit ( osove), dhe derdhet ne liqenin e
ierzes. umi i rinit, ne vazhdim, eshte kthyer ne
nje zinxhir liqenesh artificiale (i ierzes, i omanit
dhe i aut te ejes), qe furnizojne me uje tri
hidrocentrale te medha. Ai derdhet ne lumin e
unes. rurja mesatare vjetore e rinit arrin 2 peria dhe Kosova.
m sek, kurse maksimalja e regjistruar eshte mbi
m sek.
EKONOMIA
rini eshte jashtezakonisht rendesishem per
ekonomine shqiptare,sidomos per prodhimin e
energjise elektrike. ane ndertuar tre diga mbi
kaskaden e lumit rin, duke bere te mundur pro
dhimin e pjeses me te madhe te energjise elek
trike ne hqiperi. iqeni ierzes eshte liqeini me
madh artificial ne hqiperi me nje siperfaqe
km . Edhe liqeni dyte me madh eshte liqeni
aut te ejes .Ky liqen ka nje siperfaqe km .
dertimi ierzes shkaktoi disa polemika ne vitet
.Pa u arritur ndonje marreveshje qeveria
hqiptare urdheroi mbushjen me uje te ierzes e
cila shkaktoi permbytje ne disa zona kufitare te
Kosoves, atehere ishte pjese e
ugosllavise. everia ugosllave protestoi.
Keshtu, sot, liqeni i ierzes eshte ndare nga hqi
 hidrocentrali “vau dejës”

Q N N Q N N
HEC FIER HEC KOMAN HEC A DE S HEC B SHAT
▼=295 M ▼=170M ▼=76M ▼=21M
H=128M H=96M H=53M H=17M
N=500MW N=600MW N=250MW N=80MW
E=1.8 Miliarde kwh M2 E=2.06 Miliarde kwh M2 E=1.0 Miliarde kwh M2 E=33.0 milion kwh M2
W=2.7 Miliarde M3 ujë W=450 Milione M3 ujë W=580 Milione M3 ujë W=0
Granit-Diabaz Gëlqeror Gëlqeror Argjile-Zhavor

Ku: ▼=Niveli normal i Liqenit
H=Rënia e nivelit normal(hashi)
N=Fuqia e Vendosur
E=Energjia Mesatare
W=Volumi i Liqenit
Burime më të fuqishme në prodhimin e
energjisë elektrike janë tre hidrocentralet e
kaskadës së lumit Drin: Vau i Dejës, i
Komanit, dhe i Fierzës me fuqi
respektivisht,250MW,600MW,500MW.
Fuqia e tyre përbën rreth 80 përqind të
fuqisë së instaluar të përgjithshme të
sistemit elektroenergjitik.
2.8miliard m3 ujë, duke i dhënë mundësinë
atij të ketë një rregullim vjetor të prurjeve
mesatare vjetore shumëvjeçare prej
220m3/sek.
Hidrocentrali i Komanit, që vjen menjëherë
pas tij, ka një liqen me volum 600milion m3
ujë, me rregullim javor. Pas tij vjen
rezervuari i hidrocentralit Vau Dejës me

Formacioni Gjeologjik Hidrocentrali i Fierzës mbi lumin Drin ka 500 milion m3 ujë, po me rregullim javor.
një rezervuar në të cilin grumbullohen
 hidrocentrali “vau dejës”

idrocentrali i aut të ejës u ndërtua në vitin Që nga viti 1971-2008 energjia e prodhuar

. Në tetor të vitit është vënë në në total është: 32 334 000 000 kwh

punë Agregati dhe 2. Në shtator të vitit 2

është vënë në punë Agregati . Në mars të Ndërsa orët e punës në total janë 852 815 orë.

vitit është vënë në punë Agregati dhe ehabilitimi i Agregateve dhe ajisjeve

në maj të vitit është vënë në punë Ndihmëse të idrocentralit të aut të ejës u

Agregati i dhe i fundit. realizua nga viti 2 deri në vitin 2 .

 Ç’ËSHTË ENERGJIA?

Energjia diellore
E
Energjia e rrezatimit diellor mund të shndërrohet në
forma të tjera energjie, si:

• Elektricitet
• nergji ter ike
• nëper jet paneleve otovoltaike
• nëpërmjet kolektorëve
që e shndërrojnë rrezatimin diellor
termike, të cilet
drejtpërdrejt në energji elektrike
shërbejnë për ngrohjen e
ujit në banesa si dhe për
Uji ngrohet duke
ngrohjen e hapësirave, në kembyer nxehtesi neper
tubat e kolektorit
rastin e serave.

• nëpër jet entraleve diellore ku in-

direkt nxehtësia e mbledhur nga kolektori
shërben për avullimin e fluidit që përdoret
për gjenerimin e energjisë elektrike.

Avantaz h e D i s ava nt a z h e
Energjia diellore është e pastër. Panelet diellore janë të kushtueshme.
“Lënda e parë” është falas. Rrezatimi diellor ndryshon në orë të ndryshme të ditës, ditë dhe
Dielli është i “përtëritshëm”. stinë të ndryshme të vitit, pra prodhimi i energjisë nuk është konstant.

A e dini se...
t Një ton silikon i përdorur në panelet fotovoltaike prodhon energji sa djegia e 500 mijë ton qymyr.
t
Energjia e rrezatimit diellor që bie në tokë brenda një ore është e mjaftueshme për të plotësuar kërkesën
botërore për energji për një vit.
t
/Ñ
WJUJO

OKÑ
BFSPQMBO
øVUVSPJ
NFTQÑSNFT
4IUFUFWF
UÑ
#BTILVBSB
EVLF
QÑSEPSVS
WFUÑN
FOFSHKJOÑ

diellore, pa asnjë lloj lënde djegëse.
 Ç’ËSHTË ENERGJIA?

Energjia e ujit
E
Energjia mekanike e ujit shndërrohet në energji
E
elektrike në disa aplikime:
el

Energjia • Hidrocentrale, ku energjia hidrike e ujit që zbret nga

e ujit diga, duke vënë në lëvizje fletët e turbinave, prodhon elek

di
tricitet.
tri

• Centralet e batica/zbaticave dhe centralet që gjener-

ojnë energji elektrike nga lëvizja mekanike e valëve
detare.

Avantaz he
Energjia hidrike nuk prodhon ndotje.
“Lënda e parë” është falas.
Uji qarkullon në natyrë dhe nuk shteron kurrë.

D i s avant a z h e
Digat e hidrocentraleve, centralet e valëve dhe të
zbaticave në oqean janë të kushtueshme.
Prodhimi i energjisë varet nga kushtet atmosferike.
Ndërtimi i një dige ndikon negativisht në ekosistemin
përreth, megjithëse ky impakt është relativisht i vogël.
Po kështu ndërtimi i centraleve në oqean ndikon në
ekuilibrin e jetës së gjallë.

A e dini se...
t
1ÑS
UÑ
QSPEIVBS
OKÑ

L8I
FOFSHKJ
FMFLUSJLF

OFWPKJUFO
UÑ
SSKFEIJO

OÑQÑS
OKÑ
IJESPDFOUSBM

SSFUI

MJUSB
VKÑ
 Ç’ËSHTË ENERGJIA?

Energjia
gjeotermike

Energjia termike e ujit të nxehtë që buron nga thellësia e tokës shërben si gjenerues i
energjisë elektrike në centralet gjeotermike.

B RIMI
HIDROTERMIK

Shkarkimi i Rezervuari
gjeotermik Shkarkimi i
ujit të ftohtë
ujit të ftohtë

Pusi i marrjes së Pusi i prodhimit Pusi i injektimit

ujit të nxehtë
Shkëmbi i nxehtë

Avantazhe
Energjia gjeotermike është e pastër. A e dini se...
“Lënda e parë” është falas.
Është energji e përtëritshme. t
/Ñ
WJUJO

OKÑ
IPUFM
OÑ

0SFHPO
4)#"
SFBMJ[POUF

D i s avant a z h e ngrohjen duke përdorur
Burimet gjeotermike janë të rrallë. eenergjinë gjeotermike nga
Kostoja e shpimit të puseve gjeotermike është e lartë.
CVSJNFU
F
OYFIUB
OÑOUPLÑTPSF

CV
Prej këtyre burimeve ndonjëherë dalin gaze të dëmshëm,
të cilët janë disi të vështirë për t’u kontrolluar. NCJ
UÑ
DJMBU
JTIUÑ
OEFSUVBS
N
 Ç’ËSHTË ENERGJIA?

Energjia e erës

• Mullinjtë tradicionalë me erë, ku era vë në

r ia m a i
lëvizje rrotën e mullirit, duke realizuar
r m t
bluarjen e drithërave të ndryshem.
a i o t

• Turbinat me
erë, ku forca e erës
vë në levizje fletët
e turbinës, duke
gjeneruar kështu
energji elektrike.

Avantaz he
Energjia e erës është e pashtershme.
“Lënda e parë” është falas.
Është burim i pastër energjie.

D i s avant a z h e A e dini se...

Turbinat e erës janë të kushtueshme për


t’u ndërtuar, por kostoja e tyre për njësi sa
vjen e ulet.
Energjia e prodhuar nuk është konstante,
për shkak të kushteve jo konstante
atmosferike.
Funksionimi i turbinave të erës mund të
shkaktojnë impakt negativ në popullatat e

ÑTIUÑ
F
MBSUÑ
TB


shpendëve shtegtues.
t
/Ñ
WJUJO

QBSB
MJOEKFT
TÑ
,SJTIUJU
OKFSÑ[JU
OÑ
,JOÑ
EIF
-JOEKFO
F
-BSHÑU

QÑSEPSOJO
NVMMJOKUÑ
NF
FSÑ
QÑS
UÑ

QPNQVBS
VKJO
EIF
QÑS
UÑ
CMVBS

ESJUIÑSBU
t
5VSCJOB
F
FSÑT
NÑ
F
NBEIF
OÑ
CPUÑ

OEPEIFU
OF
)BXBJ
LBUF
EIF
LB
IFMJLB
NF
QFSNBTBU
F
OKÑ

GVTIF
GVUCPMMJ
 Ç’ËSHTË ENERGJIA?
Energjia e biomasës
Energjia kimike e biomasës shndërrohet në energji elektrike në
centralet që e përdorin si lëndë djegëse. Për këtë arsye, quhet
edhe lëndë djegëse
ëndë të përdorura si biomasë janë: druri, drithërat, plehërat,
gazet e landfillëve, etj.

iscanthus giganteus(lloj kallami) është një

bimë, e cila për shkak të a torit
(fotosinteza ) rritet me ritme galopante
për nje periudhë të shkurtër dhe jep një
volum të konsiderueshëm biomase për një
sipërfaqe të vogël toke, për sasi të vogël
uji dhe plehrash kimike e organike.

ënprodukt i biomasës janë Drita e Emisione

diellit
edhe alkoolet, të cilat shërbejnë ndotëse industriale
Cikli CO2
si lëndë djegëse.

Fotosintezë Frymëmarrje
bimore
iomasa është pjesë përbërëse e ciklit të karbonit.
Frymëmarrje
jegia e saj garanton nivele të qendrueshme të shtazore
Karbon
karbonit në atmosferë. organik
Frymëmarrje
Dekompozim Organizma të vdekura rrënjësh
dhe mbeturina

Oqeani
Foslie dhe lëndë djegëse fosile

A e dini se...
t
#JPNBTB
ÑTIUÑ
CVSJN
LSZFTPS

FOFSHKJF
QÑS
WFOEF
OÑ
[IWJMMJN
TJ

#SB[JMJ
EIF
,JOB
"UP
QÑSEPSJO

LBMMBNTIFRFSJO
EIF
QMFIVO
PSHBOJL
TJ

MÑOEÑ
EKFHÑTF
QÑS
LÑUP
DFOUSBMF
Ava nt a z h e
Biomasa prodhohet në vazhdimësi dhe është
lehtësisht e sigurueshme.
“Lënda e parë” nuk është e kushtueshme.
Nëse nuk do të përdorej si lëndë djegëse, do të
depozitohej si mbeturinë.
D i s ava nt a z h e
Djegia e biomasës çliron disa gaze të dëmshëm,
megjithëse në sasi minimale.
Jo gjithmonë është e mjaftueshme sasia e biomasës që
kemi në dispozicion për djegie, pra duhen sasi tepër të
mëdha për të prodhuar një kapacitet të caktuar elektrik.
Ndonjëherë përdoren edhe drithëra.
 ELEKTRICITETI

Elektriciteti është forma më e p

përdorur
e energjisë. E E M
Elektronet vërtiten rrotull bërthamës si planetet në orbitë rreth diellit. N
Kur elektroni del jashtë orbite, ai quhet elektron i lirë. Në këtë rast, lë E EK N
atomin e parë me ngarkesë pozitive dhe bashkohet me një të dytë,
duke i dhënë atij ngarkesë negative. Në këtë mënyrë elektronet
kërcejnë nga një atom në tjetrin në vazhdimësi, duke dhënë kështu
ose
Elektriciteti është ai që ndez llampat
elektrike, ai që vë në lëvizje makinën
larëse, ai që ngroh radiatorin, si dhe
shumë shërbime të tjera në jetën e
përditshme.

Si lëviz rryma elektrike?

Në disa lëndë, elektronet e lirë mund të lëvizin me lehtësi, për shkak të lidhjes së dobët me
bërthamat e tyre. Këto lëndë përcjellin rrymën elektrike dhe quhen përcjellës. Përcjellës të mirë
janë metalet, uji, etj. Nga ana tjeter, disa lëndë të tjera nuk e rrymën dhe quhen

Njësia matëse e elektricitetit është at në emër të ames att, shpikësit të motorit me avull.
 ELEKTRICITETI

Si prodhohet elektriciteti?
ajisja që shndërron energjinë mekanike në
elektricitet quhet gjenerator. Në centralet e
energjisë elektrike, një pajsje që quhet
turbinë vihet në lëvizje nga avulli, gazi
apo uji dhe ia transmeton këtë energji
mekanike gjeneratorit, i cili e
shndërron në elektricitet, në sajë të
fushës elektromagnetike.
entralet e energjisë elektrike
ndahen në
• Termocentrale, në të cilët
elektriciteti prodhohet nga
transmetimi i energjisë mekanike
të avullit ose gazit në energji
mekanike të turbinës. ëto
centrale përdorin si burim energjie
kryesisht energjinë jo të
rinovueshme lëndët fosile ose ato
radioaktive . Në disa raste, si
burim energjie shërben energjia e
rrezatimit diellor, pra energji e
rinovueshme.

• Hidrocentrale, ku

elektriciteti prodhohet

nëpërmjet transmetimit të

energjisë mekanike të ujit në

energji mekanike të turbinës.