Comhar Teoranta

Dúch: Pól
Author(s): Gabhán Ó Fachtna
Source: Comhar, Iml. 61, Uimh 11 (Nov., 2001), pp. 23-26
Published by: Comhar Teoranta
Stable URL: https://www.jstor.org/stable/25574299
Accessed: 10-07-2020 15:36 UTC

JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide
range of content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and
facilitate new forms of scholarship. For more information about JSTOR, please contact support@jstor.org.

Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at
https://about.jstor.org/terms

Comhar Teoranta is collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to
Comhar

This content downloaded from 14.139.214.181 on Fri, 10 Jul 2020 15:36:59 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
 ducw

Pol
Gearrsceal le G-abhan 0 Pachtna

Is aisteach an rud e. Agus me ag dul in aois, tchftear

deanta acu, go raibh si maraithe ar an doigh sin acu.
domh go smaoinfm i bhfad nfos mo ar thus mo shaoil Chuir
na se deistin orm nuair a thuig me go raibh cineal gra
dfchailithe acu. Cheapfa go raibh an domhan Ian de, go
mar ba ghnach liom. Seans go bhfuil rudaf mar sin toisc
nach bhfuil moran i ndan domh anois. Ach nf hiad na fir
raibh an so againn gan ach an sort ab fhoirsteanaf a
cheadu. Chinn me ar staidear a dheanamh ar an
ghalanta ar cheart domh codladh leo nuair a bhf faill
agam na na tiortha breatha greine nach dtabharfaidh me
tsfceolafocht nuair a chuaigh me ar ollscoil. Dheanfainn
cuairt orthu chofche ata i gceist agam. Machnafm mo
go dhfcheall rudai a athru. Nf bheinn i mo striapach ag
claontuairimf.
minic, mar shampla, ar bhabog poirceallain a thug mo
sheanmhathair domh mar bhronntanas Nollag agus me i An chead cheist a chuirim orm fein nuair a
mo ghirseach se bliana d'aois. Is cuimhin liom an chluinim sceal 6 othar: cad e ata a ra aige fan scealai. Sa
chas seo, thiocfadh leat a ra go raibh mothuchain
tseanbhean ag mionghaire anuas orm, an smal ait gorm
chiontachta agam mar gheall ar chuis eigin san am a
ar chuid da fiacla beagainin nf ba dhorcha na an sneachta
chuaigh thart. Achan seans go raibh ceangal samhailte
ar an tsraid lasmuigh i mbogsholas an trathnona; bhf sf
sa reilig roimh an earrach. agam idir bas mo sheanmhathar agus bas mo charad.
Nuair a bhf me ciiig bliana deag, dhfol me an
Siombal de mo sheanmhathar agus den phaiste istigh
bhabog agus chaith an brabiis ar 61 ? ceathni buideil
araon a bhf sa bhabog. Bhf meon an duine fhasta ag
Southern Comfort le mo chairde roimh dhamhsa a bhfneartu ionam de reir mar a bhf me ag deanamh dearmaid
eagraithe le cheile le scoil buachaillf sa chomharsanacht.
ar an tseanbhean, agus bhf se de mhf-adh orm gur bhain
Seachtain no dho ina dhiaidh, bhuail taom aithreachais
siad aibfocht amach ag an phointe cheanna. Nuair nach
me. Nfor thuig mo mhathair cen fath a raibh me ag gol.
bhfaca me luach ar bith sa bhabog a thuilleadh, scaoil me
lei. Ach shfl me go raibh me ag scaoileadh le mo
Mhair se tamall go dti gur chreid sf me nuair a diiirt me
nach raibh me ag iompar. sheanmhathair fosta, agus da bhrf sin, mhothaigh me
Tarraingnfonn sceal sceal eile. Mandy a bhf ar
ciontach. Bhf baint ag sceal mo sheanmhathar le mo
dhuine de na cailfnf i mo chuideachta an ofche sin. An
chara Mandy mar gheall ar eachtra an df ? agus, ar
bhliain dar gcionn, chuir sf lamh ina bas fein. Mo
ndoigh, mar gur rud nadurtha e go smaoineodh duine ar
mhathair a d'inis dom an fath. Leispiach a bhf inti. na
Is mairbh uilig a raibh aithne aige orthu san am
cuimhin liom an fhuaim eachtrannach sin ar mo bheolacheanna. Bhf fearg orm liom fein go raibh me chomh
agus me a fhuaimniii den chead uair. Bhf tracht cluinte
dallta sin ag m'intinn fhasta nar chuimhnigh me ar an
ag a tuismitheoirf ar chaidreamh mfshlaintiiiil a bhf aici
chion a bhf agam ar mo sheanmhathair. Bhf fearg orm
le cailfn sa chead bhliain eile. Coinnfodh sa bhaile fosta
on go raibh deighilt idir mo chara agus an chuid eile
scoil f, agus fostafodh sfciatraf lena "leigheas." B'fheidir
den domhan 6 ba bhean f seachas cailfn 6g. Nf raibh na
gur ar an sagart a chuirff fios da mba i scoil Chaitliceach
fadhbanna sin againn nuair a bhf muid nf b'oige.
a tharla an eachtra, ach ba Phrotastiinaigh den Cen fath ar inis me na scealta seo, mar sin? Le
mheanaicme a bhf ionainn ? daoine nua-aimseartha taispeaint
? duit go gcuirim ceisteanna nuair a chluinim a
agus sfciatraf ab a e. leitheid. Le taispeaint go smaoinim ar rudaf. Agus le cur
Chuir se deistin orm nuair a chuala me a raibh
in iul duit nach doigh liom gur cheart duinn cose a chur

COMHAR 23

This content downloaded from 14.139.214.181 on Fri, 10 Jul 2020 15:36:59 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
ar ghra nach dtuigimid. Agus e sin raite agam, thig liom
toiseacht ar sceal Phoil.
Ag obair go mall san oifig chun alt iriseain a
chrfochmi a bhf me: 'Samhlaoidf Seicteacha agus
Prfomhshamhaltas Jung.' Bhf an lamhscrfbhinn leite den
trfii huair agam. Nf raibh me cinnte go raibh sf ag dul i
bhfeabhas. Las me toitfn. Ba mho m'iontas na m'fhearg
nuair a chuala me an guthan sa seomra failtithe.
Iarchomhghleacaf on ospideal a bhf ann. Bhf cas
aige ar shfl se go dtiocfadh liom speis a chur ann. Nf
raibh me ag siiil lena leitheid de thairiscint, i lar na
hofche, ach go hairithe.
"Cen fath a ndeir tii e sin?"
"Mar nach bhfuil an t-othar tinn. Agus thiocfadh
leat a chruthii."
Bhf fonn codlata orm. Nf raibh me ag smaoineamh
i gceart.
"Nach bhfuil se soileir nach bhfuil an duine tinn?
Cen fath nach bhfuil an t-ospideal sasta eisteacht leat?
Tusa an saoi, tar eis an tsaoil."
Thost se ar feadh soicinde. "Cogar, a Christine. Ta
se rochasta lena mhfniii ar an teileafon. Chaithfea
bualadh leis. Da mbeifea sasta glacadh leis an chas,
thiocfadh linn a choinneail amuigh."
"Amuigh?"
"Is ea, ta siad ag iarraidh a chur faoi ghlas."
"An ndeanfaidh se iarracht me a thachtadh ma ligim
isteach e?"
"Nfl aon chontiiirt ann do dhaoine eile."
"Feinmharfach, ansin? Eist, a Chonchubhair. Nf he
nach bhfuil me sasta glacadh le hothar a bheas ag cur fola
ar an bhrat urlair, ach is fearr na haiseanna ata agaibh san
ospideal do dhaoine mar sin na ata agamsa anseo."
"Nfl aon chontiiirt ann do dhuine ar bith, e fein san
aireamh. Thig liom e sin a ra go macanta. Caithfidh tii
muinfn a bheith agat asam, sin a bhfuil ann. Ta clii ort,
mar shfciatraf, agus da mbeadh se ag freastal ar do
chliantacht, bheadh se sabhailte."
Nf raibh a fhios agam an raibh me ag iarraidh crfoch
a chur leis an scairt no leis an ofche fhada roimh an
riomhaire. "Maith go leor, a Chonchubhair. Scnidoidh
me e. Ach ma shflim go mbeadh seans nf b'fhearr aige ait
inteacht eile, is ann a chuirfidh me e."
"Go raibh maith agat."
Chuir me na seacht mallacht air nuair a chuir me an
glacadoir ar ais. Cen fath nach raibh se sasta me a chur ar
an eolas? Seans go raibh tuairim neodrach uaidh.
D'ainneoin sin, nf raibh me roshasta leis, agus bheadh an
t-othar ag teacht an mhaidin dar gcionn. Chaill me
24 COMHAR
This content downloaded from 14.139.214.181 on Fri, 10 Jul 2020 15:36:59 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
caipfn moil nuair a bhuail an carr faoin chosan ar mo
bhealach abhaile. Nior stop me lena tharrthail. Nfor
bhreathnaigh me le cinntiu nach raibh finne ann, fiu.
Lean me ar aghaidh gan ach rud amhain ar m'intinn ?
mo leaba a bhaint amach.
An heileacaptar os cionn na cathrach a dhuisigh me,
ach bhf se in am domh eiri ar aon nos. Bhf bias aisteach
ar an chaife inniu. An t-uisce, b'fheidir? Chuir me ar siul
an teiliffs. Bhf beirt pholaiteoiri ag tabhairt amach ar
nuacht an bhricfeasta. Thosaigh an bheirt acu a raitis leis
an fhoirmle "Is e ffrinne an sceil ..." ach thainig a
seasamh salach ar a cheile. Rith se liom go raibh a leagan
fein den fhfrinne ag achan dream sa tfr. Sin an fath ar
thosaigh a gcuid freagrai mar dhiospoireacht chiorclach i
ngeamaireacht: the reality of the situation, oh yes it is.
Smaoinigh me ar scairt a chur ar Chonchubhair
roimh an agallamh lena thuilleadh a fhoghlaim fa dtaobh
dem othar nua. Bhf me sach laidir tabhairt air a raibh
faoi cheilt aige a nochtadh. Nf dhearna me e. Is doigh
liom gur mortas ba chuis leis. Bhf dushlan tugtha aige
domh, agus nf duine mise a thugann cul lena leitheid.
Thosoinn le tabula rasa da mba e sin a bhi uaidh, a mho
is a chuir se isteach orm.
Ta se de nos agam breathnu ar an phlanda sa
chuinne agus me ag fuireacht le cliant nua ? planda
mor rubair a shileann deora geala su 6 am go cheile. Ta
se chomh mor agus nach dtiocfadh frid an doras da
bhfagfainn an oifig ariamh. Is beag obair a dheanaim le
cliaint na laethanta seo ? bim roghnothach ar an
ollscoil ? agus is rud corraitheach e teacht othair nua.
Deanaim gaire fum fein amantaf ? ar crith le dochas
mar phaiste a bhfuil a fhios aige go bhfaighidh se
milseain nuair a thiocfas a mhathair ar ais 6 na siopaf.
Mar a duirt me, nil moran i ndan domh anois.
Nf shflim go bhfuair me moran othar a thainig go
direach ag an am a bhf socraithe ? ach corrdhuine,
b'fheidir, a bhf "obsessive-compulsive." Seachas sin, bhf
cuid acu a thainig mall agus cuid nar thainig ar chor ar
bith. Fuair me duine no dho ar mo thairseach leathuair
roimh re agus eagla orthu roimh na gluaisteain ar an
bhothar. An iarraidh seo, afach, bhf an tsnathaid soicinde
ar a do dheag nuair a chuala me clog an dorais sa halla.
Bhi iontas orm nuair a chonaic me e. Fear 6g
pointeailte a bhi ann, beagainin faoi bhun na se troighe
agus e sciurtha glanbhearrtha. An chuma ghealghaireach
a bhf air is mo a chuir iontas. Chuir se glas-stocach
cairdiuil na comharsanachta i gcuimhne domh. Bhf me
cinnte de rud amhain: nf raibh se tinn. Chroith se lamh
liom.
 "Is mise Pol. Is doigh liom go raibh an Dochtuir
Mac Mathiina i dteagmhail leat maidir le mo chas."
Chuaigh neodracht na bhfocal "mo chas" i
bhfeidhm orm - amhail is da mba eisean an saineolaf e
agus chan an t-othar.
"Is ea." Rinne me mionghaire ar ais.
D'amharc muid ar a cheile ar feadh bomaite.
"An dtig liom teacht isteach?"
Rith se liom go raibh me ag seasamh ina bhealach.
"Thig, ar ndoigh, a Phoil. Ta siiil agam nach gcuirfidh se
isteach ort ma lisaidimid ainmneacha baiste."
"Fadhb ar bith."
Lean an choinne ar aghaidh mar a thosaigh sf.
Eisean a bhf ar a shuaimhneas agus mise ar mo
mhfchompord. Rinne me pota tae agus shuigh muid
sfos. Nuair a d'iarr me air insint domh faoina oige, nf
raibh me abalta teacht ar rud ar bith a chruthodh
fadhbanna don duine fhasta seo os mo chomhair. Bhf a
thuismitheoirf beo agus iad le cheile fos. Bhf caidreamh
maith aige leis na paistf eile sa teaghlach.
D'eirigh me nf ba dhana, agus chinn me ar chupla
ceist a chur faoina shaol gneis, rud nach ndeanaim de
ghnath le linn an chead agallaimh, ach bhf me cinnte
nach trf thaisme a chuir Conchubhair chugam e, nf raibh
amhras da laghad orm go dtf sin ach go raibh an boc seo
chomh follain le breac, go raibh se ar na daoine ba
shlaintiiila da bhfaca me ariamh, mo chomhghleacaithe
ina mease. Las se beagainfn, mar a bheifea ag siiil, ach
d'fhreagair se go hionraic. Bhf se ag siiil amach le cailfn
ar feadh tamaill, bliain roimhe sin. D'iompair siad iad
fein de reir a gcineail, de reir a gcreidimh agus de reir a
n-aicme.
Ba leir domh nach raibh moran dul chun cinn
deanta agam. Seans nach mbeadh an dara rogha agam
ach ceist lorn a chur.
"A Phoil, cen fath, meas tu, a bhfuil tii anseo?"
Nil a fhios agam an bhfuil me ag cur sfos i gceart air,
ach bhreathnaigh se go raibh neal gruaime i ndiaidh
theacht air. Nil a fhios agam ar ghoill me air go dfreach.
Is doigh liom go raibh a fhios aige ona eispeireas le
daoine eile go mbeadh fadhbanna againn le cheile anois.
Bhf seanchleachtadh aige air.
"Mar gheall ar an eolas ata agam nach bhfuil ag
daoine eile."
Chlaon me ina threo. "Cen t-eolas e sin?"
"Mar ata a fhios agam gurb f Megawati
Sukarnoputri Banrfon na Beatha."
Ba bheag nar chaith me an braon tae a bhi a
shlogadh agam amach thairis.
COMHAR
This content downloaded from 14.139.214.181 on Fri, 10 Jul 2020 15:36:59 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
"Ce hi Banrion na Beatha?"
"Megawati Sukarnoputri, Leas-Uachtaran ha
hlndineise."
Nf raibh a fhios agam cad e ba cheart domh a
dheanamh. Mhallachtaigh me Conchubhair faoi m'anail.
Is maith an rud e nach raibh fonn gaire orm; nf raibh me
ag iarraidh mo chaidreamh leis an othar a mhilleadh.
Mar a tharla se, bhf rophreab bainte asam lena
dheanamh sin.
"Cad e mar ata a fhios agat?"
"Thainig sf chugam in aisling agus duirt go raibh se
d'iallach orm omos a thabhairt di agus soisceal a teachta
a reic."
"Ca raibh tu, go direach, ag an am?"
"Ar an bhothar seo ? Bothar Lios na gCearrbhach.
In aice le Hunter's a bhf me nuair a tharla se."
Rinne se mionghaire beag a leirigh daingne a
intinne. Rith se liom ansin - an ait a raibh an mionghaire
sin feicthe agam ? ar bheola na Mormanach a
fhaigheann tu ar leac an dorais nuair is lu a bhionn suil
agat leis. Nach nduirt me go mba dheas an fear 6g e?
Thug me sracfheachaint ar an chlog. Bhf an uair a
bhf beartaithe againn beagnach caite. Nfor cheart domh
an iomarca bru a chur air an babhta seo.
"Go raibh maith agat, a Phoil. Ba mhaith liom
glacadh le do chas. An doigh leat go dtiocfadh linn
coinne eile a dheanamh? An t-am ceanna an tseachtain
seo chugainn, abraimis?
Chlaon Pol a cheann. Chroith se lamh liom arfs
sular imigh se. An-mhuinte go deo a bhf se.
Nf raibh teacht air an tseachtain dar gcionn. Chuir
me scairt ar Chonchubhair ag cur a thuairisce. Nf raibh
se in inmhe cuidiu liom. Rinne me iarracht beagan a
fhoghlaim fa dtaobh den bhean ar shfl se gur Infon De f.
Mharaigh Suharto milliun duine nuair a chlofgh se a
hathair agus milliun eile i gcaitheamh a cheannais. Na
Briotanaigh agus na Meireacanaigh a bhf taobh thiar de.
Ach cen fath a mbeadh aon smaoineamh mar sin aige ar
bhean nach raibh aithne ar bith aige uirthi i dtfr
choimhthfoch ar an taobh eile den domhan? Nfor shfl
me gur rud gneasach e. Panaf beag a bhf in infon Uf
Shukarno, leis an fhfrinne a ra. Bhf sf os cionn 50 san
am, agus ar aon nos, bhf caidreamh normalta ag Pol lena
mhathair. Ca bhfios? B'fheidir go raibh cinnlfne
nuachtain tugtha faoi deara aige: "Megawati ?
Slanaitheoir na hlndineise?" no rud eigin den chineal sin.
Nach nduirt se go raibh se in aice le Hunter's? Seans go
raibh se ar meisce. Seans gur de thaisme a tharla se. Nil
a fhios againn cad e a bhf ar siul ina shaol ag an am.
25
 An chead rud eile a chuala me ? trf seachtaine ina
dhiaidh sin ? go raibh se san ospideal. Diiradh liom nar
cheart domh a fheiceail. Mhfnigh Conchubhair an sceal
a tharla. Dhealraigh se gur chaith Pol gach a raibh aige ar
thicead chun na hlndineise. Rinne se a dhfcheall dul i
dteagmhail le Megawati. Bhf a cuid fadhbanna fein aici
sa bhaile, afach, agus ba Mhoslamach maith f nach raibh
fonn ar bith uirthi bheith ina hinfon le Dia. Shocraigh sf
leis na forsai slandala go gcuirff an t-eachtrannach ait ar
an chead eitlean eile ar ais chun na hEorpa.
A dheirfiiir a chuir scairt orm. D'iarr si orm teacht
agus a sheomra sa teach s'aici a fheiceail. I sraith bheag
neata ar Bhothar Ormeau Iochtar a bhf se. Bheadh na
pleanalaithe a scartail am eigin; theastaigh gairdfnf 6
dhaoine na laethanta seo. Thairg an cailin beag donn
cupan tae domh, ach nfor ghlac me leis. Chuaigh muid
suas an staighre.
Nf raibh me ag siiil le healain, ach bhf na ballaf Ian
di.
"Bhf nin aige freastal ar an cholaiste trath." D'airigh
me an tocht ina glor.
mbusanna. Ait eigin i gceantar an tSrdidbhaile, tharraing
Bain sintius
amach le
j COMHAR
i CEADSCOTH NA
i SCRIBHNEOIREACHTA
) GAEILGE
? Cen ceann scrfbe a bhf roimhe? Smaoinfn ar ainm an
I
%
I shoisceal ar fiid na m6r-roinne ach seans a fhail air. An
1
i
j be& leathanach 4
26 COMHAR
This content downloaded from 14.139.214.181 on Fri, 10 Jul 2020 15:36:59 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
Saothar ollmhor ildaite a bhf sa cheann ba mho de
na pictiuir. Bhf Megawati le feiceail agus f ag tuirlingt
anuas on speir. Nf raibh a leitheid de stil feicthe am ar
bith roimhe sin na ina dhiaidh agam; meascan d'ealafn
na gCeilteach agus d'ealafn an Oirthir, ach stil urnua san
am cheanna. Leim na dathanna amach tharam mar a
bheadh tuar ceatha.
Bhf abairt ghairid uaigneach greamaithe ar bhun an
fhrama. Chonaic me go raibh sf curtha le cheile as teacs
a bhf gearrtha amach aige as sean-nuachtain.
[The indignant megawati descends from a cloud]
Thosaigh a dheirfiur ag gol. "Pheinteail se an ceann sin
nuair a thainig se* ar ais." Chlaon si i mo threo.
"Caithfidh tu cuidiu linn. Nfor cheart do bheith faoi
ghlas san ait mhillteanach sin. Nf dheanfaidh se
tearnamh ann." Duirt me liom fein go ndeanfainn mo
dhfcheall ar a son.
Mar a tharla se, nf bhfuair me seans. Maraiodh P61
an la ceanna. Lig an dochtuir a bhf i gceannas ar an Royal
cead a chinn do. Bhf bru ar na seirbhfsf, agus bhf cuma
amhrasach normal ta ar an othar, dar leis. Gan a dhath a
ra lena ghaolta, d'imigh Pol leis i dtreo stdisiun na
se aird na bparamfliteach air fein. Am corrach a bhf ann.
Seans gur shfl siad go raibh an mionghaire beag dairfre
sin ag ligint air go raibh eolas eigin aige nach raibh
acusan. Ca bhfios cen freagra a fuair siad nuair a
d'fhiafraigh siad de cen creideamh a bhf aige. Ainm
Caitliceach a bhf in P61, shilfea, agus bhf se ag teacht 6
Bhothar na bhFal ? bhf an meid sin soileir.
Fagadh a chorp ar an droichead bheag ag barr Sandy
Row. Chuala me go raibh se beo fos san am, ach bhf eagla
ar an RUC dul i ngar do ar feadh tamaill; shfl siad gur
ghaiste de chinedl eigin e. Bhf grianghraf a glacadh 6
heileacaptar ar chludach tosaigh an Telegraph an
trdthnona sin. Nfor shfl me ariamh go bhfeadfadh an
oiread sin fola a bheith i gcorp an aon duine ? an
flanndearg ag sileadh uaidh mar a bheadh blath, mar a
bheadh bratach.
Uaireanta sula dteim a luf istofche cuirim ceist orm
fein cad e a tharlodh da mbainfeadh se an bus amach.
stdisuin ? Europa ? agus samhlafm go reicfeadh se* a
mar a cheile a bheadh cursaf anois da bhfaigheadh
seisean a dheis? Nil a fhios agam.
Is mar sin a athchruthaftear an stair i mBeal Feirste.