‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ‬ ‫¿‬

‫)ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻰ(‬

‫ﻣﺠﻴﺪ ﻏﻼﻣﻰ ﺟﻠﻴﺴﻪ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫اﻧﺴﺎن از اﺑﺘﺪاى ﺗـﻮﻟﺪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕـﺎم ﻣـﺮگ ﻫﻤﻮاره ﻣﺄﻧـﻮس و درﮔﻴﺮ ﺑﺎ اﻟﻔﺎظ و ﻣﻌﺎﻧـﻰ اﺳـﺖ‪ .‬از‬
‫ﻛﻮدﻛﻰ آﻣﻮﺧﺘﻪ‪/‬اﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺑﺮﻗﺮارى ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﻳﮕﺮان و ﺑﻴﺎن ﻣﺎ ﻓﻰ اﻟﻀﻤﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﺎﻧﻰ را درك ﻛﺮده‬
‫و از زﺑﺎن‪ ١‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮﻳﻢ و آﻧﭽﻪ ﻣﻰ‪/‬داﻧﻴﻢ و ﻳﺎ ﻣﻰ‪/‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ را ﺑﺎﻳﺪ در ﻗﺎﻟﺐ اﻟﻔﺎظ ﺑﻴﺎن و ﻳﺎ درك ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻴﻨﻪ اﻫﻤﻴﺖ زﺑﺎن‬‫زﺑﺎن ﻧﻌﻤﺘﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﻮر اﻧﺴﺎن ﺑﻰ آن‪،‬ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ ﺟﻠﻮه ﻣﻰ‪/‬ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬در ز @‬

‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻗﺪرت ﺑﻴﺎن را ﺑﻪ وى ﻋﻄﺎ ﻛﺮد‪٢.‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل وﺟﻪ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺑﺸﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت را ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻌﺎﻧﻰ واﻟﻔﺎظ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫و در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﺎ ﻣﻼﺋﻜﻪ روﻳﺎرو ﻛﺮد و از آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎم اﺷﻴﺎى ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را‬
‫اﺳﻄﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﻫﺒﺖ اﻟﻬﻰ)ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﻤﺎ(‬ ‫@‬ ‫ﺑﺮاى او ﺑﺎزﮔﻮ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن اﻇﻬﺎر ﻋﺠﺰ ﻛﺮده‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ و‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ دﻳﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻓﺨﺮ ورزد‪٣.‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از زﺑﺎن ﺣﺎل ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻠﻔﻮظ‪ ،‬ﻣﻜﺘﻮب‪ ،‬ﻣﺮﺳﻮم و… ﻳﻚ اﺻﻞ اﺳﺎﺳﻰ و ﺣﻴﺎﺗﻰ‬ ‫‪١٣٢‬‬
‫در ﻣﺮاودات اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﻣـﺎ ﺑـﺪون ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻟﻔـﺎظ‪ ،‬درك ﻣﻌﺎﻧﻰ و ﺑﻴﺎن آﻧﻬﺎ از اﻳﺠـﺎد‬
‫ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻋﺎﺟﺰ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻣﺎﻧﺪ‪،‬و اﻳﻦ ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﺘﻤﺎن ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻻ ﺗﻔﻜﺮ ﻣﻨﻬﺎى زﺑﺎن ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﺳﺎﭘﻴﺮ)‪ (Sapir‬اﻳﻦ اﺣﺴﺎس ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎرى ﺗﺼﻮر‬ ‫اﺻﻮ ً‬
‫ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻰ‪/‬ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪون زﺑﺎن ﺑﻪ ﺗﻔﻜّﺮ ﻳﺎ ﺣﺘ ﻰ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﭙﺮدازﻧﺪ ﺗﻮﻫﻤﻰ ﭘﻮچ و ﺑﻰ‪/‬اﺳﺎس اﺳﺖ‪٤.‬‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫ﺑﺮاى ﻳﺎدﮔﻴﺮى ﻫﺮ داﻧﺸﻰ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻓﺮاﮔﻴﺮى ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻰ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺪون ﻓﺮاﮔﻴﺮى اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت‪،‬‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻗﺪﻣﻰ در راه ﺷﻨﺎﺧﺖ آن داﻧﺶ ﺑﺮدارﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻓﻴﺰﻳﻜﺪان‪ ،‬ﺷﻴﻤﻴﺪان و ﻳﺎ ﻳﻚ ﻓﻘﻴﻪ ﻧﻤﻰ‪/‬ﺗـﻮاﻧﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺪون ﻓﺮاﮔﻴﺮى ﻣﻘﺪﻣﺎت‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ واژهﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ¿‬

‫ﻋﻠﻢ ﻓﻴﺰﻳﻚ‪ ،‬ﺷﻴﻤﻰ و ﻳﺎ ﻓﻘﻪ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻣـﺮﺣﻠﻪ از داﻧـﺶ رﺳﻴﺪه‪/‬ام‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﺪﻣـﺎت ﻻزم ﺑﺮاى‬
‫ﻓﺮاﮔﻴـﺮى ﻫﺮ ﻋﻠﻤـﻰ درك اﻟﻔﺎظ و ﻣﻌﺎﻧـﻰ و ﻓـﺮاﮔﻴﺮى ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧـﻮﺷﺘﻦ و ﻗـﻮاﻋﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ آن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در راﺳﺘﺎى دﺳﺖ ﻳﺎزﻳﺪن ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺸﺮ ﻣﻮّﻟﺪ ﻋﻠﻮﻣﻰ ﭼﻮن ﺻﺮف‪ ،‬ﻧﺤﻮ‪ ،‬اﺷﺘﻘﺎق‪،‬‬
‫ﺳﻴﺪه ﺑﺸﺮى در راﺳﺘﺎى زﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳﻰ و ﻓﻬﻢ ﻋﻤﻴـﻖ‬ ‫ﻓﻘﻪ اﻟﻠﻐﻪ و…ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬اوﻟﻴﻦ ﺗﻼش ﻫﺎى ﺑﻪ ﺛﺒـﺖ ر @‬
‫ﻟﻐﻮى را ﻣﻰ ﺗﻮان در ﻗﺮون ‪ ٥‬و ‪ ٦‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﻣﺴﻴﺢ و در آﺛﺎر ﻓﻼﺳﻔﻪ و ﺳﺨـﻨـﻮران ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن‬
‫ﻧﺤﻠﻪ رواﻗﻴﺎن ﻛﻪ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬارش زﻧﻮن) ‪ (Zeno‬ﺑﻮد ﺟﺴﺖ وﺟﻮ‬ ‫@‬ ‫ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻘﺮاط‪ ،‬اﻓﻼﻃﻮن‪ ،‬ارﺳﻄﻮ و‬
‫ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻼش‪/‬ﻫـﺎ را ﻣﻰ‪/‬ﺗﻮان در ﺿﻤﻦ ﻣﺠﺎدﻻت و آﺛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪه از آﻧﺎن ﭘﻴـﺪا ﻛـﺮد‪ ،‬وﻟﻰ از‬
‫زﻣﺎن رواﻗﻴﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻟﻐﻮى در ﺣﻮزه‪/‬اى ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ﻛﺮاﺗﻴﻠﻮس = اﺷﺘﻘﺎق واژه) ‪(Cratylus‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎرى ﻛﻪ از اﻓﻼﻃﻮن ﺑﻪ ﻣـﺎرﺳﻴﺪه ر @‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧـﻮد ﮔﻮاﻫﻰ ﺑﺮ ﺗﻼش اﻧﺪﻳﺸﻤﻨـﺪان آن ﺑـﺮﻫـﻪ از زﻣﺎن در راه ﻓﻬﻢ و ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻟـﻔـﺎظ و‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪ .‬دﻳﻮﮔﻨﺲ ﻻﺋﺮﺗﻴﻮس)‪ (diogens laertius‬ﻣﻰ‪/‬ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﻓﻼﻃﻮن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻰ اﻣﻜﺎﻧﺎت دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪٥ .‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﺗﻼﺷﻰ ﺑﺮاى ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻟﻔﺎظ و ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺻﻮرت‬
‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺸﺮ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاى ﺧﻠﻘﺖ ﺑﺮاى ﺑﺮﻗﺮارى ارﺗﺒﺎط‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ زﺑﺎن و ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻟﻔﺎظ‬
‫و ﻣﻌﺎﻧﻰ داﺷﺘﻪ و از آﻧﻬﺎ ﺳﻮد ﻣﻰ‪/‬ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﻴﻜﻦ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪه و ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺗﻼش‪/‬ﻫﺎى واژه ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن در آن ﻋﺼﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ّ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻢ‪/‬ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻼش‪/‬ﻫﺎى ﺑﺸـﺮى ﺑﺮاى ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻬﻢ ﻟﻐﻮى‪ ،‬واژه ﻧﮕﺎرى اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺸﺮ‬
‫ﺳﻌﻰ ﻛﺮد ﺑﺎ ﺟﻤﻊ‪/‬آورى اﻟﻔﺎظ داﻳـﺮه@ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﭘﻴـﺮاﻣﻮن ﺧﻮد‬
‫‪١٣٣‬‬ ‫وﺳﻌﺖ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬او ﻣﻰ‪/‬داﻧﺴﺖ ﺗﻨﻬﺎراه ﺑﺮاى ﺷﻨﺎﺧﺖ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﺎ اﺳﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻟﻔﺎظ و‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻰ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ و ﺑـﺮاى ﺑﻴﺎن آﻧﭽﻪ ﻣﻰ‪/‬ﺧـﻮاﻫﺪ و ﻳﺎ ﻣﻰ‪/‬داﻧﺪ و ﺑـﺮاى ﺑﺮﻗـﺮارى ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺟﻬـﺎن و‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ وﺳﻌﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﻟﻐﻮى ﺧﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺪود ﻗﺮن ‪ ٥‬و ‪ ٦‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻋﻼﻗﻪ‪/‬اى ﻛﻪ ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت ﻛﻬﻦ و‬
‫آﺛﺎر ﻫﻮﻣﺮ در آﻧﻬﺎ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑـﻮد ﻧﻴﺎز ﻣﺒﺮﻣﻰ ﺑﻪ ﺷـﺮح‪/‬ﻫﺎ و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔـﻮن در ﺑﺎب زﺑﺎن و‬
‫ﻣﺤﺘﻮى آﺛﺎر ﻫﻮﻣﺮ و ﻧﻈﺎﻳﺮ آن ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﻫﻢ‪/‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺎز ﺧـﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﻰ‬
‫ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻰ ﻳﻮﻧﺎﻧﻰ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬واژه ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎﻳﻰ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﺮح دﺷﻮارى‪/‬ﻫﺎى ﺑﺮﺧﻰ‬
‫از ﮔﻮﻳﺶ‪/‬ﻫﺎى ﻏﻴﺮ آﺗﻨﻰ ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺸـﺖ‪ ٦.‬اﻳﻦ واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎ را ـ ﻋﻠـﻰ رﻗﻢ آن ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﭼﻴﺰى از‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ‬ ‫¿‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺗﻼش‪/‬ﻫﺎى ﺑﺸﺮى ﺑﺮاى واژه ﻧﮕﺎرى ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﻫﻢ‪/‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳ‪v‬‬ ‫آﻧﻬﺎ در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ـ ﻣﻰ ﺗﻮان ّ‬
‫ﻣﻨﻈﻢ ﺗﻌﺪاد ﻛﺜﻴﺮى از ﻧﺸﺎﻧﻪ‪/‬ﻫﺎى زﺑﺎن ﭼﻴﻨﻰ ﻳﻌﻨﻰ اره ﻳﺎ) ‪،(erh ya‬ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺪوﻳﻦ آن ﺣﺪود‬
‫‪ ٢٠٠‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﻣﺴﻴﺢ ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺄﻟﻴ‪ v‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻗﺪﻳﻤﻰ)ﺷﻮﺋﻮن ‪ (shui wen‬ﺗﺄﻟﻴ‪v‬‬
‫ﺳﻴﺪه ﺑﺸﺮى در‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺗﻼش‪/‬ﻫﺎى ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ر @‬ ‫ﻫﻮﺷﻦ در ﺣﺪود ‪ ١٠٠‬ﺳﺎل ﭘﺲ از ﻣﻴﻼد ﻧﻴﺰ در زﻣﺮ@ه ّ‬
‫ﻣﻴﻨﻪ واژه ﻧﮕﺎرى ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ز @‬
‫دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪى‪ ،‬ﺛﺒﺖ و ﺗﺮﺗﻴﺐ دادن واژه‪/‬ﻫﺎ ﺑﺮاى اﺳﺘﻔﺎده@ ﺑﺸﺮ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل‪/‬ﻫﺎى اوّﻟﻴﻪ@ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ‬
‫ﺷﻜﻞ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺸﺮ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻣﻰ‪/‬داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﺴﺘﺮدﮔﻰ اﻟﻔﺎظ و ﻣﻌﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺘﻮان واژه ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﻳﻰ ﻛﻠﻰ و ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺗﺮﺟﻴﺢ داد ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻋﻠـﻮم و‬
‫ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺧـﻮد و رﻓﻊ ﻧﻴﺎز أﻫﻢ ﻓﺎﻻﻫﻢ ﻛﺮده و دﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎﻳﻰ ﺗﺨﺼﺼـﻰ و‬
‫ﻣﻮﺿـﻮﻋﻰ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬ﺑﺸﺮ ﻣﻰ‪/‬داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻓـﻬـﻢ واژﮔﺎن و ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺧﺎص ﻳﻚ ﻋﻠﻢ ﻳﺎ ﻛﺘـﺎب از ﺟـﻤـﻠـﻪ‬
‫اوﻟﻴﻦ واژه ﻧﮕﺎرى‬
‫ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻮم واﺑﺴﺘﮕﻰ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎرى ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ دارﻧﺪ‪ّ .‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ @‬
‫ﺑﺸﺮ ﻛﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن اﻧﺠﺎم دادن ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺎص ﻳﻌﻨﻰ ادﺑﻴﺎت ﻛﻬﻦ ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻮد و‬
‫ﻳﺎ واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ اى ﻛﻪ ﭼﻴﻨﻴﺎن ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻧﻴﺰ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳ‪ v‬ﻧﺸﺎﻧﻪ‪/‬ﻫﺎى زﺑﺎن ﭼﻴﻨﻰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ@ اﺳﻼﻣﻰ ﻧﻴﺰ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﻪ اﻳﻦ اﺻﻮل ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﻰ ﭘﻰ ﺑـﺮده و ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ‬

‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻣﻰ‪/‬داﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻬﻢ ﺻﺤﻴﺢ اﻟﻔﺎظ و ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺟﺰء ﻻﻳﻨﻔﻚ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ و ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ@‬
‫آﻧﻬﺎ اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺑﺎ دﺳﺖ ﻳﺎزﻳﺪن ﺑﻪ ﻋﻠﻮﻣﻰ ﭼﻮن ﺻﺮف‪ ،‬ﻧﺤﻮ‪ ،‬اﺷﺘﻘﺎق‪ ،‬واژه ﻧﮕﺎرى و ﻳﺎدﮔﻴﺮى‬
‫زﺑﺎن دﻳﮕﺮ ﺟـﻮاﻣﻊ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ در راه ﻓﻬﻢ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻋﻤﻴﻖ‪/‬ﺗﺮ و ﺑﻬﺘﺮ از دﻳﻦ اﺳﻼم ﻗـﺪم‪/‬ﻫـﺎى ﺑـﻠـﻨـﺪى‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در راه ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺮاودات و ﺗﻌﺎﻣﻼت اﺳﻼم ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺟﻮاﻣﻊ و ادﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﻼش‪/‬ﻫﺎى‬
‫ﭼﺸﻤﮕﻴﺮى ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اول و آﺧﺮ‪ ٧‬و ﻳﻜﻰ از دو ﺛﻘﻞ ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر ﻣﺎﻧﺪه در ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺣﺎوى ﻋﻠﻢ ّ‬ ‫‪١٣٤‬‬

‫ﺑﺮاى ﺑﻬﺮه‪/‬ﮔﻴﺮى ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ دﻳﻦ ﻣﺒﻴﻦ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ٨.‬ﻋﻠﻮم ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻰ ﭼﻮن‪ :‬ﺻﺮف‪ ،‬ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﻰ و‬
‫ﺑﻴﺎن‪ ،‬وﻗ‪ v‬و اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ‪ ،‬ﺗﺠﻮﻳﺪ‪ ،‬اﺳﺒﺎب ﻧﺰول و…در راﺳﺘﺎى ﻓﻬﻢ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‬
‫آﺳﻤﺎﻧﻰ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻧﻴﺰ ﻣﺎ ﻧﺎﭼﺎر ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻓﻬﻢ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻋﻤﻴﻖ‪/‬ﺗﺮ وﺑﻬﺘﺮ اﻳﻦ ﺛﻘﻞ‬
‫اﻛﺒﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻠﻮم ﺗﺴﻠﻂ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻟﺐ آن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ اﻫﻤﻴـﺖ ﻗـﺮآن در ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧـﺎن‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺗﻼش‪/‬ﻫﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧـﺎن در‬
‫ﺻﺪر اﺳﻼم ﺑﺮاى ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻟﻔﺎظ و ﻣﻌﺎﻧـﻰ و واژه ﻧﮕﺎرى اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻋﻈﻴﻢ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﺟﺮات ﻣﻰ‪/‬ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ زﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳﻰ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﺎ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ آﻏﺎز ﻣﻰ‪/‬ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ واژهﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ¿‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ در واژه‪/‬ﻫﺎى ﻗـﺮآن ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻓﻬﻢ ﻗـﺮآن ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﻨﺒـﻊ ﻗـﺎﻧـﻮﻧﮕﺬارى در اﺳﻼم و‬
‫ﻫﻤﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﺗﻼش‪/‬ﻫﺎى‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺮوع ﺷﺪ و ﻗﺮآن ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻰ @‬
‫زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻬﻢ واژﮔﺎن ﻛﻼم اﻟﻬﻰ ﺑﺮاى درﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﻌﺎﻧﻰ و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻟﺤﺎظ ﺷﺪه در آن‪،‬‬
‫ﺿﺮورى اﺳﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ ﻳﺎدﮔﻴـﺮى ﺗﻤﺎم داﻧﺶ ﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﺮآن ﭘﮋوه ﺑـﺮاى درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻌﺎﻧﻰ آﻳﺎت‬
‫ﻛﺘﺎب اﻟﻬﻰ ﺑﻪ آن ﻧﻴﺎز دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺻﺮف‪ ،‬ﻧﺤﻮ‪ ،‬اﺷﺘﻘﺎق‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺪﻳﻊ‪ ،‬ﻧﺎﺳﺦ‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮخ‬
‫و …ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ درﻳﺎﻓﺖ درﺳﺖ ﻣﻌﺎﻧﻰ واژه‪/‬ﻫﺎى ﻗﺮآن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ آﻳﺎت ﻗﺮآن و رواﻳﺎت ﻋﺼﺮ ﻧﺒﻮى‪ ،‬و اﺋﻤﻪ)ع(‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻰ‪/‬آﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺮدﻣﺎن آن زﻣﺎن ﻋﻠﻰ رﻏﻢ ﻋﺮب ﺑﻮدن در راه ﻓﻬﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻼم اﻟﻬﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻰ‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺎﻫـﺎً دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻰ‪/‬ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻋﻠﻢ ﻣﻔـﺮدات‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻤﺎن واژه ﺷﻨﺎﺳـﻰ در‬
‫ﺻﺪر اﺳﻼم ﺧﻮد دال ﺑﺮ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ و اﻫﻤﻴﺖ رﻓﻊ آن و ﻓﻬﻢ واژﮔﺎن اﻳﻦ ﻛﻼم اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻰ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻰ ژرف ﺑﻪ روﻧﺪ ﻧﮕﺎرش ﻓﺮﻫﻨﮕﻨﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎ و ﻗﺎﻣﻮس‪/‬ﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ و ﻫﻢ‪/‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﭘﻴﺪا ﺷﺪن ﮔﻮﻧﻪ‪/‬اى از ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻔﺴﻴﺮ ادﺑﻰ‪ ،‬ﻣﻰ ﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﭘﻰ‪/‬ﺑﺮد ﻛﻪ ﺑﺮرﺳﻰ واژه‪/‬ﻫﺎى‬
‫ﻗﺮآﻧﻰ داراى ارزش ﺑﺎﻻﻳﻰ در ﻣﻴﺎن ﻗﺮآن ﭘﮋوﻫﺎن از ﺻﺪر اﺳﻼم ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫ﺟﺪا از آﻳﺎت و رواﻳﺎﺗﻰ ﻛﻪ در ﺻﺪد ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻌﺎﻧﻰ واژﮔﺎن ﻗﺮآﻧﻰ اﺳﺖ‪ ،‬اوّﻟﻴﻦ ﺗﺄﻟﻴ‪ v‬در اﻳﻦ‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﻛﺘـﺎب»اﻟﻠﻐﺎت ﻓﻰ اﻟﻘـﺮآن« و ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺘـﺎب ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺎﻓـﻊ ﺑـﻦ اﻻزرق اﻟﺨﺎرﺟﻰ)م ‪٦٥‬‬
‫ﻧﺪه ﺳﺆاﻻﺗﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺷﺘﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس)م ‪ ٦٨‬ﻫـ‪.‬ق( ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب درﺑﺮدار @‬ ‫ﻫـ‪.‬ق( ﻧﻮ @‬
‫ﻛﻠﻤـﻪ ﻣﺸﻜﻞ در ﻗﺮآن ﻛﺮده اﺳـﺖ‪ ٩.‬ﻫﺮ‬ ‫@‬ ‫ﻧﺎﻓﻊ ﺑـﻦ اﻻزرق از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻧـﻰ‪٢٠٠‬‬
‫ﭼﻨﺪ اﻳﻦ دو ﻛﺘﺎب را ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻋﺪم ﻣﺮﺗﺐ ﺑﻮدن واژﮔﺎن ﻧﻤﻰ‪/‬ﺗﻮان واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ و ﻳﺎ ﻣﻌﺠﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى‬
‫‪١٣٥‬‬ ‫ﻟﻴﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﻴـﺮى واژه‬
‫ﻫﺴﺘﻪ اﺻﻠﻰ و او @‬
‫@‬ ‫اﻣﺮوزى ﻓﺮض ﻛﺮد وﻟﻰ در ﻫﺮ ﺣﺎل اﻳﻦ دو ﻛﺘـﺎب را ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎى ﻋﺮﺑﻰ و ﻗﺮآﻧﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻓﺮﻫﻨﮓ‪/‬ﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﮕﺎرش در آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام وﻳﮋﮔﻰ‪/‬ﻫﺎى ﺧﺎص ﺧﻮد را دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﺎ درﺑﺎره@ ﺗﻼش‪/‬ﻫﺎى اﻳﺮاﻧﻴﺎن در زﻣﻴﻨﻪ@ واژﮔﺎن ﭘﮋوﻫﻰ ﻗـﺮآﻧﻰ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ اﺳﺖ و‬
‫اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻼش ﻛﺮده‪/‬اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺗﻼش‪/‬ﻫﺎى ﺑﺴﻴﺎرى‬
‫از ﺑﺰرﮔﺎن اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠّﻢ ﻣﻰ‪/‬ﻧﻤﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻌﺪ‬
‫از ورود اﺳﻼم ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺗﻼش‪/‬ﻫﺎى ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ و ﮔﺴﺘﺮده‪/‬اى در ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠ‪ v‬اﺳﻼﻣﻰ‪،‬‬
‫ﻣﻴﻨﻪ واژﮔﺎن ﭘﮋوﻫﻰ ﻋﺎم وﺧﺎص ﻧﻴﺰ اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺳﺮدﻣﺪاران و‬‫ﺧﺎﺻﻪ ﻋﻠﻮم ﻗﺮآﻧﻰ داﺷﺘﻪ‪/‬اﻧﺪ‪ ،‬در ز @‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ‬ ‫¿‬
‫ﻣﺒﺪﻋﺎن اﻳﻦ ﻓﻦ ﺑـﻮده‪/‬اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﺧﻠﻴﻞ ﺑﻦ اﺣﻤـﺪ ﻓـﺮاﻫﻴﺪى ﻣﺒﺪع ﺗـﺮﺗﻴﺒﻰ ﻛـﺮدن واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺨـﺎرج ﺣﺮوف و اﺳﺤﺎق ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻓـﺎراﺑﻰ ﻣﺒﺪع ﺗﺮﺗﻴﺒﻰ ﻛـﺮدن واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎ ﺑـﺮاﺳﺎس‬
‫ﺣﺮف آﺧﺮ ﻛﻠﻤﺎت ﺑﻮده‪/‬اﻧﺪ‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻛﺘﺎب واژﮔﺎن ﭘﮋوﻫﻰ ﻗﺮآﻧﻰ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ در ﭼﻪ ﻗﺮن و ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻪ ﻛﺴﻰ‬ ‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ّ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫ﺗﺪوﻳﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪ از ﻧﻘﺎط ﻣﺠﻬﻮل ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻛﺘﺐ ﺗﺎرﻳﺨﻰ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ّ‬
‫آ ﮔﺎه اﻳﺮاﻧﻰ‪،‬از ﺳﻠﻤﺎن ﻓـﺎرﺳﻰ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﻔﻮر ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﺳـﻔـﺮاﻳﻨﻰ در‬
‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﻮد آورده اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫@‬
‫ﺳﻠﻢ ـ دﺳﺘﻮر ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻗﺮآن ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﻰ‬
‫ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﻰ از ﻣﺼﻄﻔﻰ ـ ﺻﻠﻰ اﻟﻠّﻪ ﻋﻠﻴﻪ و ّ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬وى ار دﺳﺘﻮر داد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ‪ :‬وى ﻗﺮآن ﺑﻨﻮﺷﺖ و ﭘﺎرﺳﻰ‬
‫آن اﻧﺪر زﻳﺮ ﺑﻨﺒﺸﺖ‪ ،‬آﻧﮕﻪ ﺑﻪ آﺧﺮ آن ﺑﻨﺒﺸﺖ‪ :‬ﻫﺬا اﻟﻘﺮآن اﻟﺬى اﻧﺰل ﻋﻠﻰ ﻣﺤﻤﺪ ـ اﻳﻦ‬
‫ﺳﻠﻢ ‪١٠.‬‬
‫ﺻﻠﻰ اﻟﻠّﻪ ﻋﻠﻴﻪ و ّ‬ ‫اﺳﺖ ﻗﺮآن ﻛﻪ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﻴﺪه آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫و ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺿﺤﺎك ﺑﻦ ﻣـﺰاﺣﻢ ﺑﻠﺨﻰ ﺧـﺮاﺳﺎﻧـﻰ)م ‪١١٠٥‬ﻫـ‪.‬ق( ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺷﺎﮔـﺮد ﺳﻌﻴﺪ ﺑـﻦ‬
‫ﺟﺒﻴﺮ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﺷﺪه و ﻋﻠﻢ ﺗﻔﺴﻴﺮ را از وى در ﺷﻬﺮ رى ﻓﺮاﮔـﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬از دﻳﮕﺮ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻋﻠﻮم ﻗﺮآن اﻳﺮاﻧﻰ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺄﻟﻴ‪ v‬وى ﺗﻔﺴﻴﺮى اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻰ‪/‬داﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ زﺑﺎن و ﺑﻪ ﭼﻪ ﺷﻴﻮه‪/‬اى ﺑﻮده اﺳﺖ‪١١.‬‬

‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫ﺻﻪ ﻋﻠﻮم ﻗـﺮآﻧﻰ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺄﻟﻴ‪ v‬زده اﺳﺖ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﻴـﺪ)م‬ ‫ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮى از اﻳـﺮاﻧﻴﺎن ﻛﻪ در ﻋﺮ @‬
‫‪ ١٤٤‬ق( اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ او ﻧﻴﺰ ﺗﻔﺴﻴﺮى ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه ﻛﻪ ﺳﺒﻚ ﺗﻔﺴﻴﺮى و زﺑﺎن ﻧﮕﺎرﺷﻰ آن ﻧﻴﺰ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺎ ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ‪ ١٢.‬از ﺟﻤﻠﻪ اﺷﺨﺎﺻﻰ ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗـﺮآن ﺑﻪ دو زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻰ و ﻓﺎرﺳﻰ ﺑﺪو‬
‫ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷـﺪه ﻣـﻮﺳﻰ ﺑﻦ ﺳﻴﺎر اﻻﺳـﻮارى)م ‪ ١٥٠‬ﻫـ‪.‬ق( اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﺣﻆ در ﻛـﺘـﺎب اﻟﺒﻴـﺎن و‬
‫اﻟﺘﺒﻴﻴﻦ آورده اﺳﺖ ﻛﻪ وى از ﻋﺠﺎﻳﺐ دﻧﻴﺎ و ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺮ دو زﺑﺎن ﻓـﺎرﺳﻰ و ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻮده و در ﻣﺠﻠﺲ‬
‫درس وى اﻋﺮاب در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﻓﺎرﺳﻴﺎن در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻣﻰ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و وى آﻳﺎت ﻛﺘﺎب اﻟﻬﻰ را‬ ‫‪١٣٦‬‬

‫ﻣﻰ‪/‬ﺧﻮاﻧﺪه و ﺳﭙﺲ آن را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﺮاى اﻋﺮاب و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻰ ﺑﺮاى ﻓﺎرﺳﻬﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻰ‪/‬ﻛﺮده اﺳﺖ‪١٣.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﻣﻰ‪/‬ﻧﻤﺎﻳﺪ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اوﻻ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑـﺎ ورود اﺳﻼم ﺑﻪ اﻳـﺮان‪،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧـﺎن در‬
‫ﺟﻤﻪ آﻳﺎت‬
‫ﺻﺪد ﻓﻬﻢ دﻳﻦ و ﻛﻼم اﻟﻬﻰ ﺑﺮآﻣﺪه و ﺛﺎﻧﻴﺎ ﻓﻬﻢ ﻣﻌﺎﻧﻰ واژﮔﺎن ﻋﺮﺑﻰ و ﻗﺮآﻧﻰ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﺗﺮ @‬
‫ﻣﻪ‬
‫ﻛﻼم اﻟﻠّﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ اﺷﺨﺎﺻﻰ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗـﺮآن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ ﻣﻰ‪/‬زﻧﻨﺪ‪.‬ﻻز @‬
‫ﻛﺎر آﻧﻬﺎ ﻓﻬﻢ ﻣﻌﺎﻧﻰ واژﮔﺎن ﻗﺮآﻧﻰ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ@ ﻗﺎﺑﻞ ﺗـﻮﺟﻪ در زﻣﻴﻨـﻪ@ واژه‪/‬ﻧﮕﺎرى اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ اوّﻟﻴﻦ واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎى ﻓـﺎرﺳﻰ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺎرﺳﻰ ﺑﻪ ﺛﺒـﺖ رﺳﻴﺪه از اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻰ واژه ﻧﺎﻣﻪ@»رﺳﺎﻟﻪ اﺑﻮﺣﻔﺺ ﺳﻐـﺪى« ﻧﻮﺷﺘﻪ@ اﺑﻮﺣﻔـﺾ‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ واژهﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ¿‬
‫ﺷﺘﻪ ﺷﺮف اﻟﺰﻣﺎن اﺑﻮﻣﻨﺼﻮر ﻗﻄـﺮان ﺗﺒﺮﻳﺰى)م‬ ‫ﺳﻐﺪى ﺳﻤﺮﻗﻨـﺪى و»ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﻓﻰ ﻟﻐﻪ اﻟﻔﺮس « ﻧـﻮ @‬
‫‪ (٤٦٥‬ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﻪ ﻗـﺮن ‪ ٥‬ﻫﺠﺮى اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧـﻪ ﻫـﻴـﭻ اﺛـﺮى از اﻳـﻦ دو واژه ﻧﺎﻣﻪ در دﺳـﺖ‬
‫ﻧﻤﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﻧﮕﺎرش اﻳﻦ دو واژه ﻧﺎﻣﻪ در ﻗﺮن ‪ ٥‬ﻫﺠﺮى و ﻧﮕﺎرش واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎى»ﻛﺘﺎب اﻟﻌﻴﻦ«‬
‫ﻓﺮاﻫﻴﺪى و»دﻳﻮان اﻻدب ﻓﻰ ﺑﻴﺎن ﻟﻐﻪ اﻟﻌﺮب« ﻓﺎراﺑﻰ ﻛﻪ ﻫﺮ دو اﻳﺮاﻧﻰ ﺑﻮده‪/‬اﻧﺪ‪ ،‬در ﻗﺮن ‪ ٢‬و ‪٤‬‬
‫ﻻ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻮن اﻋﺮاب ﮔﺴﺘـﺮش ﻓﻦ واژه ﻧﮕﺎرى در‬ ‫ﻫﺠﺮى ﺧﻮد ﮔﻮاه ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ او ً‬
‫ﻣﻴﺎن ﺧـﻮد و ﺗﺴﻠّﻂ ﺑﺮ آن را ﻣﺪﻳـﻮن اﺳﻼم و ﻗﺮآن ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺛﺎﻧـﻴـﺎً ﺷﻜﻞ ﮔﻴـﺮى واژه ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎى‬
‫ﻓﺎرﺳﻰ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻰ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ از واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎى ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻰ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻰ اﻳﻦ ﻛﻪ اوّﻟﻴﻦ واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ@‬
‫ﻗﺮآﻧﻰ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﻪ زﻣﺎن و ﺷﺨﺼﻰ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴـﻨـﻪ واژه‪/‬ﻧﮕﺎرى ﻗـﺮآﻧﻰ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓـﺎرﺳﻰ ﻛﺘﺎﺑﻰ اﺳـﺖ ﺗـﺤـﺖ‬‫اوﻟﻴﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣـﺎﻧـﺪه در ز @‬‫ّ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه آن ﻣﺠﻬـﻮل و ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺄﻟﻴ‪ v‬آن ﻗﺮن ‪ ٤‬و ‪ ٥‬ﻫﺠﺮى ﺗﺨﻤﻴﻦ زده‬ ‫@‬ ‫ﻋﻨﻮان»ﻟﺴﺎن اﻟﺘﻨﺰل « ﻛﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻛﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻮره‪/‬اى در آن ﻟﺤﺎظ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻓﺎﺗﺤﻪ اﻟﻜﺘﺎب آﻏﺎز و ﺑﻌﺪ از آﺧﺮ‬
‫ﻗـﺮآن‪ ،‬ﺑﻪ اﺑﺘﺪا ﻳـﻌـﻨـﻰ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺑـﺮﻋﻜـﺲ واژﮔـﺎن ﻫـﺮ ﺳـﻮره را ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣـﻰ‪/‬ﻧـﻤـﺎﻳـﺪ‪ .‬ﻛـﺘـﺎب‬
‫ﺑﻌﺪى»ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻟﻘﺮآن« زوزﻧﻰ)م ‪٤٨٦‬ق( اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻮع واژﻫﺎ از اﺳﻢ‪ ،‬ﻓﻌﻞ‪ ،‬ﺣﺮف‬
‫و…ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﺟﻮد اﻳﻦ دو واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ@ ﻗﺮآﻧﻰ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ و دﻳﮕﺮ واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ در ﻗﺮن ‪٤‬‬
‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫و ‪ ٥‬ﺧﻮد دﻟﻴﻞ ﻣﺘﻘﻨﻰ ﺑﺮ ﺳﺎﺑﻘﻪ@ ﻧﮕﺎرش واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ﺑﺮ واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎى ﻓﺎرﺳﻰ دارد‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﭘﻴﺶ روى ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺎرﻳﺨﻰ واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎى ﻗﺮآن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻰ اﺳـﺖ و از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻫﺪف ﻣﺎ ﻣﻌﺮﻓﻰ اﺟﻤﺎﻟﻰ واژه ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ‬
‫ﻧﺴﺨﻪ ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﺮان ﻣﻌﺮﻓﻰ ﺷﺪه‪/‬اﻧﺪ‬
‫@‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﭼﺎپ و ﻛﺘﺐ ﺧﻄﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻗﺪﻳﻤﻰ‪/‬ﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﺑﻪ ّ‬
‫و در ﻗﺴﻤﺖ آﺧﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﺘﺒﻰ ﻛﻪ ﻣﺠﻬﻮل اﻟﺘﺎرﻳﺦ و ﻳﺎ ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﺷﺪه‪/‬اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٣٧‬‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺻـﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻣﻌﺮﻓﻰ واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻰ ﺑـﻮده و ان‬
‫آﻳﻨﺪه ﻧﻪ ﭼﻨﺪان دور ﺳﻴﺮ ﺗﻄﻮر و ﺗﺪوﻳﻦ واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‪/‬ﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ﻓﺎرﺳﻰ ﺑﺮرﺳﻰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎء اﻟﻠّﻪ در @‬
‫‪¥ Êd‬‬
‫‪ .١‬ﻟﺴﺎن اﻟﺘﻨﺰل‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪ ،‬ﻗﺮن ‪ ٤‬ﻳﺎ ‪ ٥‬ﻫـ‪.‬ق‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻬﺪى ﻣﺤﻘﻖ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎه‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻧﺸﺮ ﻛﺘﺎب‪ ١٣٤٤ ،‬ش‪ ٤٢٦ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٢‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻗـﺮآن‪،‬ﺧﻄﻰ آﺳﺘﺎن ﻗﺪس رﺿـﻮى ﺷﻤﺎره)‪ ،( ٤‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺠﻬـﻮل‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺢ و‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ اﺣﻤﺪ ﻋـﻠـﻰ رﺟﺎﺋﻰ ﺑﺨـﺎراﺋـﻰ)م ‪١٣٩٩‬ق(‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣـﺆﺳﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘـﻴـﻘـﺎت‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ‪ ١٣٦٣ ،‬ش‪١٤.‬‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ‬ ‫¿‬
‫‪µ Êd‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟـﻠﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ زوزﻧﻰ)م ‪٤٨٦‬ق(‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬آﻟﻤـﺎن‪،‬‬
‫ّ‬ ‫‪ .٣‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻰ اﺑﻮ‬
‫ﮔﻮﺗﻪ)‪ ،(٤٠١‬ﺗﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل اﻧﻴﻮرﺳﻴﺘﻪ)‪.(١١٦٤‬‬
‫‪ .٤‬اﻟﺪرر ﻓﻰ ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر اﻟﻤﺘﺤﻤﺪ ﻣﺮوزى)م ‪ ٤٨٩‬ق(‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺳﺮور ﻣـﻮﻻﻳﻰ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣـﺮﻛﺰ اﻧﺘﺸـﺎرات ﻋﻠﻤﻰ و ﻓـﺮﻫﻨﮕﻰ و ﻣـﺆﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت وﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ‪١٣٦١ ،‬ش‪٣٤٢ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٥‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗـﺮﺟﻤﻪ و ﻗﺼﻪ‪$‬ﻫﺎى ﻗـﺮآن‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺘﻴﻖ ﻧﻴﺸـﺎﺑـﻮرى)م ‪٤٩٤‬ق(‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﺪوﻳـﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺎوﻳﺪ ﺻﺒﺎﻏﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﭼﺎپ و اﻧﺘﺸﺎرات آﺳﺘﺎن ﻗﺪس رﺿﻮى‪١٣٦٨ ،‬ش‪،‬‬
‫‪٢٣٦‬ق‪١٥.‬‬

‫اﻟـﻠﻪ ﺟﻮﻳﻨﻰ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪،‬‬

‫‪ .٦‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻔﺮدات ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪ ،‬ﻗﺮن ‪ ٥‬ﻫـ‪.‬ق‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻋﺰﻳﺰ ّ‬
‫ﺑﻨﻴﺎد ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮان‪ ١٣٥٩ ،‬ش‪٣٥٧ ،‬ص‪.‬‬
‫‪∂ Êd‬‬
‫‪ .٧‬اﻟﻤﺤﻴﻂ ﺑﻠﻐﺎت اﻟﻘـﺮآن‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ ﺑـﻮﺟﻌﻔﺮك ﺑﻴﻬﻘﻰ)م‬
‫‪٥٤٤‬ق(‪.‬‬

‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫‪ .٨‬ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮك ﺑﻴﻬﻘﻰ)م ‪٥٤٤‬ق(‪،‬‬
‫ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻫﺎدى ﻋﺎﻟـﻢ زاده‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت ﻓـﺮﻫﻨﮕﻰ‪١٣٦٦ ،‬ش‪ ،‬ج‬
‫‪ ٥٥٠ ٬١‬ص‪١٦ .‬‬

‫‪ .٩‬ﺗـﺮاﺟـﻢ اﻻﻋـﺎﺟـﻢ ‪ ،‬زﻳـﻦ اﻟـﻤـﺸـﺎﻳـﺦ ﻣـﺤـﻤـﺪ ﺑـﻦ اﺑـﻰ اﻟـﻘـﺎﺳـﻢ اﻟـﺒـﻘـﺎﻟـﻰ اﻟـﺨـﻮارزﻣـﻰ)م‬
‫‪٥٦٢‬ق()ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻠﻚ)‪ ،(٥٧١/١‬ﺗﺤﺮﻳﺮ در ‪ ٦٨٨‬ق‪.‬‬
‫‪ .١٠‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬م ‪ ٥٦٦‬ق(‪١٧.‬‬ ‫‪١٣٨‬‬

‫‪ .١١‬ﺗﺮاﺟﻢ اﻻﻋﺎﺟـﻢ‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬـﻮل‪ ،‬ق ‪ ،٥‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺴﻌـﻮد ﻗﺎﺳﻤﻰ و ﻣﺤﻤـﻮد ﻣﺪﺑـﺮى‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت‪١٣٦٦ ،‬ش‪٣٦٨ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .١٢‬اﻟﺒﺼﺎﺋـﺮ ﻓـﻰ اﻟـﻮﺟﻮه و اﻟﻨﻈـﺎﺋـﺮ‪ ،‬اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﻣـﺤـﻤـﻮد اﻟﻨﻴﺸـﺎﺑـﻮرى‪)،‬ﺧﻄـﻰ(‪:‬‬
‫ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪ ،‬ﺳﺎﻻر ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ٦٠٣‬ق؛ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬رﺿﻮى‪١٨.‬‬

‫‪ .١٣‬وﺟﻮه ﻗﺮآن‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺣﺒﻴﺶ ﺑﻦ اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻔﻠﻴﺴﻰ‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻬﺪى ﻣﺤﻘـﻖ‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺣﻜﻤﺖ‪١٣٤٠ ،‬ش‪ ٤٠٩ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .١٤‬ﺟﻮاﻣﻊ اﻟﺒﻴﺎن در ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺣﺒﻴﺶ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻔﻠﻴﺴﻰ‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪:‬‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ واژهﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ¿‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه)‪،(٨٣٩‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﺪه ‪ ٩٣٦‬ق‪.‬‬
‫‪∑Êd‬‬
‫‪ .١٥‬ﺗـﺮاﺟﻢ اﻻﻟﻔﺎظ و اﻟﻠـﻐـﺎت اﻟـﻘـﺮآﻧﻴـﻪ‪،‬ﻣـﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠـﻬـﻮل‪)،‬ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ(‪ :‬ﺟﻤـﻴـﻞ ﺟـﻌـﻔـﺮى‪،‬‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻰ ارﺷﺪ زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﻋﺮب‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.١٣٧٧ ،‬‬
‫‪∏Êd‬‬
‫‪ .١٦‬اﻟﻤﺴﺘﺨﻠﺺ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺼﺮ اﻟﺒﺨـﺎراﺋﻰ‪ ،‬زﻧﺪه در ‪٧١١‬ق‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻬﺪى‬
‫درﺧﺸﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪١٣٦٥ ،‬ش‪٢٦٦ ،‬ص‪ ،‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻮى ﻣﻘﺪم و رﺿﺎ‬
‫اﺷﺮف زاده‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﻧﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ رﺟﺎ‪ ١٣٦٥ ،‬ش‪٤٠٦ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .١٧‬ﺧﻼﺻﻪ اﻟﺠﻮاﻫﺮ اﻟﻘﺮآن ﻓﻰ ﺑﻴﺎن ﻣﻌﺎﻧﻰ اﻟﻔﺮﻗﺎن ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﺗﺎج اﻟﺪﻳﻦ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻌﻴﺪ ﺣﺎﻓﻆ ﺻﻮﺗﻰ ﺑﻜﺮى ﻣﻮﻟﺘﺎﻧﻰ ﺣﻨﻔﻰ)زﻧﺪه در ‪ ٧٣٤‬ق(‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪:‬‬
‫آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺮﻟﻴﻦ)‪ (٣٠‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ٧٣٤‬ق‪.‬‬
‫‪ .١٨‬ﻓـﺮﻫﻨﮓ ﻣﻴﺮ ﺳـﻴـﺪ ﻋـﻠـﻰ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺳﺪ ﻋﻠﻰ ﺑـﻦ ﺷـﻬـﺎب اﻟـﺪﻳـﻦ ﻫـﻤـﺪاﻧـﻰ ق ‪) ،٨‬ﺧﻄـﻰ(‪:‬‬
‫ﺑﻮدﻟﻴﺎن)‪.(١٦٥٢‬‬
‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫‪π Êd‬‬
‫‪ .١٩‬ﻛﻨﺰ اﻟﻠـﻐـﺎت‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟـﺨـﺎﻟـﻖ ﺑـﻦ ﻣـﻌـﺮوف ﮔﻴﻼﻧﻰ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻨـﮕـﻰ‪ ،‬ﻣـﻼﺑـﺎﻗـﺮ‬
‫ﺧﻮاﻧﺴﺎرى‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪١٢٧٥ ،‬ق‪٣٢٦ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٢٠‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗـﺮآن ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺷﺮﻳ‪ v‬ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ ﺣﺴـﻴـﻨـﻰ اﺳـﺘـﺮآﺑﺎدى ﺟﺮﺟﺎﻧـﻰ‪)،‬م‬
‫‪٨١٦‬ق(‪ ،‬ﺳﻨﮕﻰ‪ ١٣١٣ ،‬ق‪١١٥ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٢١‬ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻟﺤﺴﻨـﻰ‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺮﻋﺸـﻰ)‪ ،(٥٨٣٩‬ﺗﺄﻟﻴ‪ v‬ﺑﻪ‬
‫‪١٣٩‬‬ ‫ﺳﺎل ‪٨٨٤‬ق‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ‪ ١١١٩‬ق‪.‬‬
‫‪±∞Êd‬‬
‫‪ .٢٢‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن‪ ،‬ﻋﺎدل ﺑﻦ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻋﺎدل ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻴـﺮازى‪ ،‬ﺳﻨﮕﻰ‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳـﺰى‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻂ ﻧﺴﺦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻼل ﺣﺴﻴﻨﻰ ‪١٣١٣‬ق‪١٩.‬‬

‫‪ .٢٣‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗـﺮآن‪ ،‬ﺗﺎج اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑـﺮاﻫﻴﻢ اﻟﻬﺎﺷﻤﻰ‪ ،‬اﺣﺘﻤـﺎﻻً ق ‪) ،١٠‬ﺧﻄﻰ(‪:‬‬

‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ‪.‬‬
‫‪±± Êd‬‬
‫‪ . ٢٤‬درر ﻣﻨﺜﻮره‪ ،‬ﻧﺼﻴﺮ اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺮﻳ‪ v‬ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻘﻴﻢ ﻗﻤﻰ‪ ،‬ق ‪) ٢٠٬١١‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪،‬‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ‬ ‫¿‬
‫ﺳﺪه ‪ ١١‬ـ ‪.١٢‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺠﻠﺴﻰ)‪@ ،(٥٢٧٩/٨‬‬
‫‪ .٢٥‬ﻗﺴﻄﺎس ﻣﺴﺘﻘﻴـﻢ و ﻣـﻔـﺘـﺎح ﻟـﻐـﺎت ﻗـﺮآن ﻛﺮﻳـﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺑـﻦ ﺷـﺎﻫـﻘـﻠـﻰ رازى‪) ،‬م ح‬
‫‪١٠٨٣‬ق(‪) ،٢١‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪،‬ﻋﺒﺎس دﻳﻮﺷﻠﻰ‪.‬‬
‫‪±≥ Êd‬‬
‫‪ .٢٦‬ﺗـﺮﺟـﻤـﺎن ﻟـﻐـﺎت ﻗـﺮآن ﻣـﺠـﻴـﺪ‪ ،‬ﻣـﺤـﻤـﺪ ﻛـﺎﻇـﻢ ﺑـﻦ ﻣـﺤـﻤـﺪ ﺷـﻔـﻴـﻊ ﻫـﺰار ﺟـﺮﻳـﺒـﻰ)م ح‬
‫‪١٢٣٨‬ق(‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ)‪.(٩٣٥/١‬‬
‫‪ .٢٧‬ارﺷﺎد اﻟﺼﺒﻴـﺎن اﻟـﻰ ﺗـﻼوت اﻟﻘـﺮآن ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺎﻇﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺷـﻔـﻴـﻊ ﻫـﺰار ﺟﺮﻳﺒـﻰ)م ح‬
‫‪١٢٣٨‬ق(‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﻛﺮﺑﻼء‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ﺗﻬﺮاﻧﻰ‪.‬‬
‫‪ .٢٨‬ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻰ دﻫﻠﻮى)م ‪ ١٢٤٣‬ق(‪ ،‬ﺟﻮﻧﭙﻮر‪ ٦٤٠ ٬١٣٠٧ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٢٩‬ﺳﻠﻚ اﻟﺒﻴﺎن ﻓﻰ ﻛﺸ‪ P‬ﻣﺸـﻜـﻼت اﻟـﻘـﺮآن = اﻳﻀﺎح ﻣﺸﻜﻼت اﻟﻘـﺮآن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔـﺮ ﺑـﻦ‬
‫ﺳﻴ‪ v‬اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪار اﺳﺘﺮآﺑﺎدى)م ‪ ١٢٦٣‬ق(‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٠٩ ،‬‬
‫‪ .٣٠‬ﻛﻠﻤﺎت اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﻼﻧﻄﻨﺰ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺎﻓﻆ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧـﻰ‪) ،‬م ح ‪١٢٧٠‬ق(‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪:‬‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ ﭼﻬﺎردﻫﻰ‪١٢٧٩ ،‬ق‪.‬‬
‫‪ .٣١‬ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن ﻣﻨﻈﻮم‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪ ،‬ق ‪)٢٢٬١٣‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻠﻚ )‪.(٢٣٠٧‬‬

‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫‪ .٣٢‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﺤﺮﻳﻦ و ﻃﻠﻊ اﻟﻨﻴﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺠﻢ اﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﻣﻴﺮزا اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﻦ زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳـﻦ‬
‫اﻟﻤﻨﺠﻢ‪،‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣﺼﺒﺎح‪ ،‬ق ‪.١٣‬‬
‫‪ .٣٣‬ﻛﺎﺷ‪ P‬اﻻذﻫﺎن ﻓﻰ ﺷﺮح أﺳﻤﺎء اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﺣﺎج ﻋﻠﻰ ﻗﻠﻰ آﻗﺎ ﻧﺎﺻﺢ آذرﺷﻬﺮى اﻟﻮاﻋﻆ‪،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫‪ ١٣٦٧‬ق‪.‬‬
‫‪ .٣٤‬ﻟﻐﺎت ﻛـﻼم اﻟـﻠّﻪ ﻣﺠﻴـﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤـﺪ ﻛـﺮﻣﺎﻧـﻰ‪ ،‬زﻧـﺪه در ‪ ١٣٣٢‬ق‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸـﺎرات‬
‫ﻣﺼﺪﻗﻰ‪ ١٣٢٧ ،‬ق‪١٤٤ ،‬ص‪.‬‬ ‫‪١٤٠‬‬

‫‪ .٣٥‬ﻵﻟﻰ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬رﺟﺒﻌﻠﻰ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺧﻮﺋﻰ‪).‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺧﻮى‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ@ ﻧﻤﺎزى)‪،(٦٦٦‬‬

‫ﺗﺤﺮﻳﺮ ‪١٢٥٦‬ق‪.‬‬
‫‪±¥ Êd‬‬
‫‪ .٣٦‬ﻟﻐـﺎت ﻗـﺮآن‪ ،‬ﺣﻴﺪر ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣـﻬـﺪى اﺻـﻔـﻬـﺎﻧـﻰ‪،‬ﻣـﻌـﺮوف ﺑﻪ ﻧﺪﻳﻢ اﻟـﻤـﻠـﻚ)م‬
‫‪١٣٣٨‬ق(‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺮﻋﺸﻰ)‪١٣٤١ ،(٢٤٨٨‬ق‪.‬‬
‫‪ .٣٧‬اﻋﻼم ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺰاﺋﻠﻰ)م ‪١٣٩٥‬ق(‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪١٣٤١ ،‬ش‪٧٨٦ ،‬ص‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻓﺎﺗﺤﻪ اﻟﻜﺘﺎب و اﺧﻼص‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺼﻤﺪ اﻣﻴﺮ ﺷﻘﺎﻗﻰ‪،‬‬ ‫‪ .٣٨‬ﺷﺮح ﻟﻐﺎت و ﻛﻠﻤﺎت دو ﺳﻮر\ه ﻣﺒﺎر \‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ واژهﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ¿‬
‫ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ٢٤، ١٣٥٢،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٣٩‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻗـﺮآن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻼء اﻟﺪﻳﻨﻢ ﻣﺠﺘﺒـﻮى‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻮذر ﺟﻤﻬـﺮى‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻮى‪،‬‬
‫‪١٣٨٤‬ق‪ ٢٢٨ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٤٠‬أﺷﺮف اﻟﻠﻐﺎت در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ اﻓﺘﺨﺎراﻟﻮاﻋﻈﻴﻦ‪ ،‬اﻳﺮان‪١٣٢٠ ،‬ق‪.‬‬
‫‪ .٤١‬ﺑﻴﺎن اﻟﻤﺸﻜﻼت‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ اﻟﺤﺴﻴﻨﻰ اﻟﻘـﺎرى‪)،‬م ق ‪،(١٣‬‬
‫)ﺧﻄﻰ(‪ :‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺠ‪.v‬‬
‫‪ .٤٢‬ﻧﺜـﺮ ﻃـﻮﺑـﻰ = داﺋـﺮة اﻟﻤـﻌـﺎرف ﻟﻐـﺎت ﻗـﺮآن ﻣﺠـﻴـﺪ‪ ،‬ﺣﺎج ﻣـﻴـﺮزا اﺑـﻮاﻟﺤـﺴـﻦ ﺷـﻌـﺮاﻧﻰ‪)،‬م‬
‫‪١٣٩٣‬ق(‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ‪١٣٥٥ ،‬ق‪ ٣٥٥ + ٦٠٤ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٤٣‬ﺗﺒﻴﻴﻦ اﻟﻠﻐﺎت ﻟﺘﺒﻴﺎن اﻵﻳﺎت = ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮﻳﺐ)م ‪ ١٣٩٥‬ق(‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪،‬‬
‫ﺑﻨﻴﺎد‪ ١٣٦٦ ،‬ش‪٧٢٣ ،‬ص‪.‬‬
‫‪±µ Êd‬‬
‫‪ .٤٤‬ﻟﻐﺖ‪$‬ﻫﺎى ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ‪ ،‬اﺣﻤﺪ آرام‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪١٣٣٠ ،‬ش‪٤٣ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٤٥‬ﻗﺎﻣﻮس ﻗﺮآن‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ اﻛﺒﺮ ﻗﺮﺷﻰ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪،‬داراﻟﻜﺘﺐ اﺳﻼﻣﻴﻪ‪١٣٥٢،‬ش‪٧ ،‬ج‪.‬‬
‫‪ . ٤٦‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﺗﻘﻰ ﺑﻴﻨﺶ‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬آﺳﺘﺎن ﻗﺪس رﺿﻮى‪ ١٣٥٢ ،‬ش‪٢٣.‬‬
‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫‪ .٤٧‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻛﺎﻣﻞ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن ‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﻣﻬﺮﻳﻦ ﺷﻮﺷﺘﺮى‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬درﻳﺎ‪١٣٥٣ ،‬ش‪٦٦٤ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٤٨‬ﭘﻨﺪ ﺷﺎﻳﺎن= ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﻋﻠﻮى ﻧﺼﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪١٣٥٧ ،‬ش‪١١٩ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٤٩‬ﻛﻠﻤﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﺑﺮى‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻔﺮوﺷﻰ ﺻﺎﺑﺮى‪١٣٥٧ ،‬ش‪ ٤٠١ ،‬ص‪٢٤.‬‬

‫‪ . ٥٠‬واژه ﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ‪ ،‬ﺣﺒﻴﺐ اﻟﻠّ ﻪ ﭘﻴﻤﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺷﻮراى ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت و اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻣﺒﺎرز ‪١٣٥٨‬ش‪٧٨ ،‬ص‪.‬‬
‫‪١٤١‬‬ ‫‪ .٥١‬ﻟﻐﺎت ﻗـﺮآن‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪ رﺿﺎﺋﻰ‪ ،‬ﺗـﻬـﺮان‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ اﺳـﻼﻣـﻰ ﻛـﺎرﻛﻨـﺎن وزارت دادﮔﺴﺘـﺮى‪،‬‬
‫‪١٣٥٨‬ش‪١٥ .‬ص‪.‬‬
‫‪ .٥٢‬ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ واژه‪$‬ﻫﺎى ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻰ ﻗﺎدرى‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﺗﺸﻴﻊ‪١٣٥٩ ،‬ش‪٧٢ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٥٣‬اﻟﻔﺎظ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎﺋﻰ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻔﻴﺪ‪١٣٦٠ ،‬ش‪٣٢٥ .‬ص‪.‬‬
‫ﻣﻴﻨﻪ ﻛﻠﻤﺎﺗﻰ از ﻗﺮآن ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻌﻠﻰ ﺑﺎزرﮔﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻰ اﻧﺘﺸﺎر‪،‬‬
‫‪ .٥٤‬ﺗﺤﻘﻴﻘﻰ در ز \‬
‫‪١٣٦٠‬ش‪٢٤٦ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٥٥‬داﺋﺮة اﻟﻔﺮاﺋﺪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﺮآن ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﻣﺤﻘﻖ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻌﺜﺖ‪٤ ٬١٣٦١ ،‬ج‪.‬‬
‫‪ .٥٦‬ﺷﺮح و ﺗـﺮﺟﻤ \ـﻪ رﺳﺎﻟﻪ اﻟﻤـﺘـﻮﻛﻠﻰ‪ ،‬ﺗـﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮ اﺳـﻼﻣـﻰ‪ ،‬ﺗـﻬـﺮان‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎد ﻋـﻠـﻮم‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ‬ ‫¿‬
‫اﺳﻼﻣﻰ‪١٣٦١ ،‬ش‪٢٥.‬‬

‫‪ .٥٧‬ﻗﺎﻣﻮس ﻗﺮآن در وﺟﻮه و ﻟﻐﺎت ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬ﻛﺮﻳﻢ ﻋﺰﻳﺰى ﻧﻘﺶ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎد ﻋﻠﻮم اﺳﻼﻣﻰ‪،‬‬
‫‪١٣٦١‬ش‪٢ ،‬ج‪٦٩٢ ،‬ص‪.‬‬
‫ﺟﻤـﻪ ﻏﻼﻣﺮ ﺿﺎ ﺧـﺴـﺮوى ﺣﺴﻴﻨـﻰ‪ ،‬ﺗـﻬـﺮان‪،‬‬
‫‪ .٥٨‬ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﺤﻘـﻴـﻖ ﻣـﻔـﺮدات اﻟﻔﺎظ ﻗـﺮآن‪ ،‬ﺗﺮ @‬
‫ﻣﺮﺗﻀﻮى‪١٣٦١ ،‬ش‪ ٤ ،‬ج‪٢٨٢٠ ،‬ص‪٢٦.‬‬

‫‪ .٥٩‬ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﻴﺎن‪ ،‬اﻟﻴﺎس ﻛﻼﻧﺘﺮى‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻴﺎن‪ ١٣٦٢ ،‬ش‪٢٦٨ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٦٠‬رﻳﺸﻪ ﻳﺎﺑﻰ واژه ﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮ اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻰ ﻧﺎ‪ ١٣٦٢ ،‬ش‪.‬‬
‫‪ .٦١‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻛﺎﻣﻞ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﺠﺘﺒﻰ ﻋﻠﻮى‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ ١٣٦٥ ،v‬ش‪.‬‬
‫‪ .٦٢‬ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗـﻮﺿﻴﺢ ﻛﻠﻤـﺎت ﻗـﺮآن‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻋﻠﻰ اﻧﺼـﺎرى راد‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺑﻨﻴـﺎد ﭘـﮋوﻫﺶ‪/‬ﻫـﺎى‬
‫اﺳﻼﻣﻰ آﺳﺘﺎن ﻗﺪس رﺿﻮى‪ ١٣٦٧ ،‬ش‪٢٨٧ ،‬ص‪٢٧.‬‬

‫‪ .٦٣‬ﻟﻐﺖ‪$‬ﻧﺎﻣﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﻋﺎدل‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻧﺸﺮ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻰ‪١٣٦٩ ،‬ش‪.‬‬
‫‪٥٩٢‬ص‪.‬‬
‫‪ .٦٤‬ﻣﻌﺎﻧﻰ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﺑﻬﺒﻮدى‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ آﻓﺘﺎب‪١٣٦٩ ،‬ش‪٦١٢ .‬ص‪.‬‬
‫‪ .٦٥‬واژه‪$‬ﺷﻨﺎﺳﻰ در ﻗﺮآن‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺻﺪراﻟﺪﻳﻨﻰ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ رﺳﺎ‪ ١٣٦٩ ،‬ش‪،‬‬

‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫‪١٣٧‬ص‪.‬‬
‫‪ .٦٦‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻨﺎﻣﻪ ﻗﺮآﻧﻰ‪ ،‬زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﻳﺎﺣﻘﻰ‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎد ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎى اﺳﻼﻣﻰ آﺳﺘﺎن‬
‫ﻗﺪس رﺿﻮى‪١٣٧٢ ،‬ش‪ ٥ ،‬ج‪٢٤٦٣ ،‬ص‪٢٨.‬‬

‫‪ .٦٧‬ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺮﺗﻀﻮى‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﺣﺠﺖ‪١٣٧٢ ،‬ش‪٣٠٤ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٦٨‬آﺷﻨﺎى ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺣﻖ ﺟﻮ‪ ،‬اﻟﻤﻬﺪى‪ ١٣٧٣ ،‬ش‪١١٢ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٦٩‬واژه‪$‬ﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ﺑﺮاى ﻧﺎم ﮔﺬارى ﭘﺴﺮان و دﺧﺘـﺮان‪ ،‬ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ ﺧﻀﺮى‪ ،‬ﺳﻨﻨﺪج‪ ،‬ﻧﺸﺮ‬ ‫‪١٤٢‬‬

‫ﻋﻠﻮم‪١٣٧٣ ،‬ش‪٤٨ ،‬ص‪.‬‬

‫‪ .٧٠‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ واژه ﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻴﺦ اﻻﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﺗـﻬـﺮان‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اﺳـﻼﻣـﻰ‪،‬‬
‫‪١٣٧٤‬ش‪.‬‬
‫‪ .٧١‬ﻛﺘﺎب اﻟـﻤـﻘـﺪرات ﻓﻰ ﻏـﺮﻳـﺐ اﻟـﻘـﺮآن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻏـﻼم رﺿﺎ ﺧـﺴـﺮوى ﺣﺴﻴـﻨـﻰ‪ ،‬ﺗـﻬـﺮان‪،‬‬
‫ﻣﺮﺗﻀﻮى‪١٣٧٤ ،‬ش‪٧٣٢ ،‬ص‪٢٩.‬‬

‫‪ .٧٢‬واژه‪$‬ﻫﺎى ﻗﺮآن‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪى‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭘﻴﺎم ﺣﻖ‪١٣٧٤ ،‬ش‪٢٢٠ ،‬ص‪.‬‬

‫ﺟﻤﻪ اﻟﻬﻰ ﻗﻤﺸﻪ‪$‬اى‪،‬‬
‫‪ .٧٣‬ﺑﺮرﺳﻰ و ﻧﻘﺪ واژه‪$‬ﻫﺎى از ﻛﺘﺎب وﺟﻮه ﻗﺮآن‪،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﮋوﻫﺸﻰ در ﺗﺮ \‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ واژهﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ¿‬
‫اﻋﻈﻢ ﭘﺮﻳﭽﻬﺮ‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اﻣﺎﻧﻰ‪٢١٤ ٬ ١٣٧٥ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٧٤‬واژه ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺎءاﻟﺪﻳﻦ ﺧﺮﻣﺸﺎﻫﻰ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺟﺎﻣﻰ ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ‪١٣٧٥ ،‬ش‪٩١٠ ،‬ص‪٣٠.‬‬

‫‪ .٧٥‬واژه ﻧﺎﻣﻪ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻰ اﺳﺮار‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﻮﮔﺎن‪١٣٧٧ ،‬ش‪٢٥٦ ،‬ص‪.‬‬

‫‪ .٧٦‬اﻟﻤﻌﻴﻦ ﻓﻰ ﻓﻬﻢ ﻟﻐﺎت اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ ‪ ،‬ﺷﺎﭘﻮر دج‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻠﻚ‪٦٦ ٬١٣٧٨ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٧٧‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻣﻪ ﻗﺮآﻧﻰ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻰ اﺳﺮار‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻗﻮ‪١٣٧٨ ،‬ش‪١٩٦ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٧٨‬واژه ﻗﺮآن در ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻰ اﺳﺮار‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﻮﮔﺎن‪١٣٧٨ ،‬ش‪١٥٢ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٧٩‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻣﻪ ﻗﺮآﻧﻰ‪ ،‬ﻗﺪرت اﻟﻠّﻪ ﻧﻴﻜﺒﺨﺖ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻗﻮ‪١٣٧٨ ،‬ش‪١٨٧ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٨٠‬ﮔﻠﻮاژه‪$‬ﻫﺎى ﻗﺮآن‪ ،‬رﺿﺎ ﺻﺎﻟﺤﻰ ﭘﻨﺎه‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﻮﮔﺎن‪١٣٧٨ ،‬ش‪٢٠٠ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٨١‬ﭘﮋوﻫﺸﻰ در واژه ﺷﻨﺎﺳﻰ‪ ،‬ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﻣﺆدف‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬اﺣﺴﻦ اﻟﺤﺪﻳﺚ‪١٣٧٨ ،‬ش‪١١٢ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ . ٨٢‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻗﺮآﻧﻰ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻮﺳ‪ v‬ﺣﺮﻳﺮى‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻫﺠﺮت‪١٣٧٨ ،‬ش‪٣٥٧ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٨٣‬ﺷﺮح و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻟﻐﺎت ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪،‬ﺟﻌﻔﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارى‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎد ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎى‬
‫اﺳﻼﻣﻰ آﺳﺘﺎن ﻗﺪس رﺿﻮى‪ ١٣٧٨ ،‬ش‪٤ ،‬ج‪.‬‬
‫‪ .٨٤‬ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﻠﻤﺎت ﻗـﺮآن‪،‬ﺣﻴﺪر ﻣﺼﻄﻔﻮى ﻛﺮدﺳﺘﺎﻧﻰ‪،‬ﺗﻬـﺮان‪،‬ﻣﺴﻌﻮد‪١٣٧٩،‬ش‪،‬‬
‫‪٨٠‬ص‪.‬‬
‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫‪ . ٨٥‬ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﻧﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ اﺳﻌﺪى‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ‪١٣٨٠ ،‬ش‪٦٩ ،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٨٦‬ﻧﺎم‪$‬ﻫﺎى زﻳﺒﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ﺑﺮاى ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺧﺮﻣﺸﺎﻫﻰ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫اﻧﺠﻤﻦ اوﻟﻴﺎء و ﻣﺮﺑﻴﺎن‪١٣٨٠ ،‬ش‪١١٦ ،‬ص‪٣١.‬‬

‫‪ .٨٧‬واژﮔﺎن ﭘـﮋوﻫﻰ ﻗـﺮآن= ﺗﺤﻘـﻴـﻘـﻰ در وﺟـﻮه و ﻧﻈﺎﻳـﺮ ﻗـﺮآن ﻛـﺮﻳـﻢ‪ ،‬ﻣﺤـﻤـﻮد ﺳﺮﻣﺪى‪ ،‬ﻗـﻢ‪،‬‬
‫اﻟﻬﺎدى‪١٣٨٠ ،‬ش‪٤٢٤ ،‬ص‪.‬‬
‫‪١٤٣‬‬ ‫‪ .٨٨‬اﻻﺷﺒﺎه و اﻟﻨﻈﺎﺋﺮ ﻓﻰ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ روﺣﺎﻧﻰ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻮى ﻣﻘﺪم‪ ٣٢،‬ﺗﻬﺮان‪،‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤﻰ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ‪١٣٨٠ ،‬ش‪٤١٣،‬ص‪.‬‬
‫‪ .٨٩‬ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺗﺸﻨﮕﻰ)واژه ﻧﺎﻣﻪ ﺟﺰء ‪ ،(٣٠‬ﻋﺒﺎس روزى ﻃﻠﺐ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻳﻘﻴﻦ‪١٣٨٠ ،‬ش‪،‬‬
‫‪٢١٦‬ص‪.‬‬
‫ﻣﺠﻬﻮل‪:‬‬
‫‪ .٩٠‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن ‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣـﻮز@ه ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ)‪ (Or ٦٤٧٤‬ﺗﺤﺮﻳﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎل ‪٦٥٥‬ق‪ ،‬ﻓﻴﻠﻢ آن در داﻧﺸﮕﺎه ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.(٢٥٤).‬‬
‫‪ .٩١‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺮﻋﺸﻰ)‪ ،(٤٠٥١‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ‬ ‫¿‬
‫‪ ٨٤٧‬ق‪.‬‬
‫‪ .٩٢‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗـﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬـﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪:‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣـﺮﻋﺸﻰ)‪ ،(٤٣٥٦‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺳـﺎل‬
‫‪٨٤٩‬ق‪.‬‬
‫‪ .٩٣‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪:‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴﺪ ﻣﻮﻟﻮى)ف ‪،(٤١٦‬‬
‫ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪٨٩١‬ق‪.‬‬
‫‪ .٩٤‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪:‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ)‪ ،(٦٠٧/١‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎل ‪ ٩٠٥‬و ‪ ٩٥١‬ق‪.‬‬
‫‪ .٩٥‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﻮﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺮﻋﺸﻰ)‪ ،(٤٥٠٧‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎل ‪٩٢٦‬ق‪.‬‬
‫‪ .٩٦‬ﺗﺮاﺟﻢ اﻟﻔﺎظ اﻟﻘﺮآﻧﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪:‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰى داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﺗﻬﺮان)‪ ،(٣٥١٥/٢‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٠٦٤‬ق‪.‬‬
‫‪ .٩٧‬ﻓﺘﺢ اﻟﻤـﺜـﺎﻟـﻰ‪،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻋﺜﻤﺎن اﻟﺴﻤـﺎﻧـﻰ‪)،‬ﺧـﻄـﻰ(‪ :‬اﻳـﺮان‪،‬ﺗﻬـﺮان‪ ،‬اﻟﻬﻴـﺎت) ‪ ٧٨٧‬د(‪،‬‬
‫ﻧﺴﺘﻌﻠﻴﻖ‪١٠٧٧ ،‬ق‪.‬‬
‫‪ . ٩٨‬ﺗــﺮﺟ ـﻤــﻪ ﻟ ـﻐــﺎت ﻣ ـﺸ ـﻜــﻞ ﻗــﺮآن‪ ،‬ﻣــﺆﻟــ‪ v‬ﻣــﺠــﻬــﻮل‪)،‬ﺧــﻄــﻰ(‪ :‬اﻳــﺮان‪ ،‬ﺗــﻬــﺮان‪،‬‬

‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر)‪(٢٠١٥‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ق ‪.١٠‬‬
‫‪ .٩٩‬ﺗﺮاﺟﻢ اﻟﻔﺎظ و اﻟﻠﻐﺎت اﻟﻘﺮآﻧﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰى‬
‫داﻧﺸﮕﺎه)‪ ،(٣٩١٥/٢‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٠٦٤‬ق‪.‬‬
‫‪ .١٠٠‬ﺗﺮﺟﻤـﺎن ﻗـﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠـﻬـﻮل‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳـﺮان‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣـﻊ ﮔـﻮﻫﺮ ﺷـﺎد‪/٢)،‬‬
‫‪ ،(١٦٧٢‬ﺗﺤﺮﻳﺮ در ﻗﺮن ‪.١١‬‬
‫‪ .١٠١‬ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺮﻋﺸﻰ‪ ،(٤٩٠١)،‬ﺳﺪه ‪.١١‬‬ ‫‪١٤٤‬‬

‫‪ .١٠٢‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳـﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻧﺠﻢ آﺑﺎدى‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ق ‪ ١١‬ـ‬
‫‪ ،١٢‬ﻓﻴﻠﻢ آن در داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻪ ﺷﻤﺎره)‪ (٢٨٩٨‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .١٠٣‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬دﻫﺨﺪا)‪ ،(٢٣‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ق ‪ ١١‬ـ‬
‫‪.١٢‬‬
‫‪ .١٠٤‬ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل)ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳـﺮان‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬رﺿﻮى)‪ ،(١٤٧٥‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎل ‪ ،١١٠٧‬ﻓﻴﻠﻢ آن در داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ‪ ٢٠٣٥‬ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .١٠٥‬ﻣﺴﺘﺨﻠﺺ اﻟﻤﻌـﺎﻧـﻰ‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬـﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن‪ ،‬اﺳﻼم آﺑﺎد‪ ،‬ﮔﻨﺞ ﺑـﺨـﺶ‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ واژهﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ¿‬
‫)‪ ،(٤٩٦٠‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺳﺪه ‪.١٢‬‬
‫‪ .١٠٤‬ﺗـﺮﺟﻤﻪ ﻟﻐـﺎت ﻛـﻼم اﻟـﻠّـﻪ‪ ،‬ﻣﻼ زاﻫﺪ‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬ﺗـﺎﺷـﻜـﻨـﺪ)‪ ،(٥٨٤٣‬ﺗﺤﺮﻳـﺮ ﺑـﻪ ﺳـﺎل‬
‫‪١٢٤٩‬ق‪.‬‬
‫‪ . ١٠٧‬ﻣﻔﺘﺎح ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ)ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻬﻴﻜﻪ(‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪،‬‬
‫آﺻﻔﻴﻪ)‪ ،( ٥٦٥‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٢٥٠‬ق‪.‬‬
‫‪ .١٠٨‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰى داﻧﺸﮕﺎه)‪/٢‬‬
‫‪ ،(٣٩٢٨‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ق ‪ ١٣‬ـ ‪.١٤‬‬
‫‪ .١٠٩‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻣﺸﻜﻞ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪ ،‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰى‬
‫داﻧﺸﮕﺎه)‪ ،(٢٩٢٨/٢‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ق ‪ ١٣‬ـ ‪.١٤‬‬
‫‪ .١١٠‬ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ ،‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﺮﻋﺸﻰ)‪ ،(٣١٢٠‬ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل‬
‫‪ ١٣١٧‬ـ ‪.١٣١٩‬‬
‫‪ .١١١‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺠﻬﻮل اﻟﻤﺆﻟ‪ ،v‬ﻣﺸﻬﺪ‪١٣٣٥ ،‬ش‪.‬‬
‫‪ .١١٢‬ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق ﺑﻦ ﻋﻠﻰ ﻳـﺎرﺧﻮﻳﻰ‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴـﺪ‬
‫ﻣﻮﻟﻮى)ف ‪ ،(٤١٥‬ﻧﺴﺘﻌﻠﻴﻖ‪،‬‬
‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫‪ . ١١٣‬راﻫﻨﻤﺎى ﻛﻠﻤﺎت ﻣﺸﻜﻠﻪ ﻗﺮآﻧﻴﻪ‪ ،‬ﺣﺠﺔ اﻻﺳﻼم ﻇﻬﻴﺮى‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﻬﻞ‪/‬ﺳﺘﻮن‪.‬‬

‫‪ .١١٤‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺳﻨﮕﻠﺠﻰ‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﺑﻰ ﻧﺎ‪ ،‬ﺑﻰ ﺗﺎ‪.‬‬
‫‪ .١١٥‬ﺧـﻼﺻـﻪ اﻟـﺘـﺮﺟـﻤـﺎن ﻣـﻦ ﻟـﻐـﺎت اﻟـﻘـﺮآن‪ ،‬ﻣـﺤـﺐ ﻋـﻠـﻰ‪)،‬ﺧـﻄـﻰ(‪ :‬ﭘـﺎﻛـﺴـﺘـﺎن‪،‬ﮔـﻨـﺞ‬
‫ﺑﺨﺶ)‪.(٤٤٦٦‬‬
‫‪ .١١٦‬اﺳﺎس اﻟﻌﻮم‪ ،‬ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺎد ﻧﺎﮔﻮرى‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬ﻫﻨﺪ‪ ،‬راﻣﭙﻮرﻧﺬﻳﺮ اﺣﻤﺪ)‪.(٦‬‬
‫‪١٤٥‬‬ ‫‪ .١١٧‬ﺗﺮاﺟﻢ اﻻﻟﻔﺎظ و اﻟﻠـﻐـﺎت اﻟـﻘـﺮآﻧﻴـﻪ‪ ،‬ﻛﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ ﻣـﺤـﻤـﻮد‪)،‬ﺧﻄـﻰ(‪ :‬اﻳـﺮان‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪،‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰى داﻧﺸﮕﺎه)‪.(٣٩١٥/٢‬‬
‫‪ .١١٨‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬رﺿﻮى)‪ ٩‬ﻟﻐﺖ(‪.‬‬
‫‪ .١١٩‬ﺗـﺮﺟـﻤـﺎن اﻟـﻘـﺮآن‪ ،‬ﻣـﺆﻟـ‪ v‬ﻣـﺠـﻬـﻮل)ﺧـﻄـﻰ(‪ ،‬اﻳــﺮان‪ ،‬ﺗـﻬـﺮان‪ ،‬ﻛـﺘـﺎﺑـﺨـﺎﻧـﻪ ﻣـﺮﻛـﺰى‬
‫داﻧﺸﮕﺎه)‪.(١٠٣٢‬‬
‫‪ .١٢٠‬ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ ،‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰى داﻧﺸﮕﺎه)‪/١‬‬
‫‪.(١١٦٤‬‬
‫‪ .١٢١‬ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ)‪.(٥٤‬‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ‬ ‫¿‬
‫‪ .١٢٢‬ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻮزه ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ)‪(Or ٦٤٧٤‬‬
‫‪ .١٢٣‬اﻓﺘﺘﺎح اﻟﺘﺤﺼـﻴـﻞ ﻓـﻰ ﻟـﻐـﺎت اﻟـﺘـﻨـﺰﻳـﻞ‪ ،‬ﻣﺠـﻬـﻮل اﻟﻤـﺆﻟ‪)،v‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬ﻳﻤـﻦ‪ ،‬ﻣـﻜـﺘـﺒـﻪ‬
‫ﻏﺮﺑﻴﻪ)‪.(١٠٤‬‬
‫‪ .١٢٤‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻟﻐﺎت ﻗـﺮآن‪ ،‬ﻣﺠﻬﻮل اﻟﻤـﺆﻟ‪)،v‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬اﻫﺪاﺋﻰ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈـﻢ‬
‫رﻫﺒﺮى ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ آﺳﺘﺎن ﻗﺪس رﺿﻮى)‪.(١١٤٩/٣‬‬
‫‪ .١٢٥‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺠﻬﻮل اﻟﻤـﺆﻟ‪)،v‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ آﺛـﺎر‬
‫ﻣﻠﻰ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺴﺨﻪ‪/‬ﻫﺎى ﻣﻔﺘﺎح)‪.(١/١٩٨‬‬
‫‪ .١٢٦‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺠﻬﻮل اﻟﻤﺆﻟ‪)،v‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪ @ اﻧﺠﻤﻦ آﺛﺎر‬
‫ﻣﻠﻰ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺴﺨﻪ‪/‬ﻫﺎى ﻣﻔﺘﺎح)‪.(١٩٦/١‬‬
‫‪ .١٢٧‬ﻟﻐﺎت ﻗـﺮآن‪ ،‬ﻣﺠﻬـﻮل اﻟﻤﺆﻟ‪) ،v‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳـﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪ ﻣـﺮﻛﺰى داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﺗﻬﺮان)‪ ،(١٠٢٣‬ﻧﺴﺘﻌﻠﻴﻖ‪.‬‬
‫‪ .١٢٨‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪) ،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ)‪.(٨٧٥٠٤‬‬
‫‪ .١٢٩‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻰ‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪:‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ)‪.(٨٧٥٤٥‬‬
‫‪ .١٣٠‬ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻔﺮدات ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮاد ﻛﺸﻤﻴﺮى‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬آق ﺳﺮاى)‪.(٩١‬‬

‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫‪ .١٣١‬واﺿﺢ اﻟﺒﻴﺎن ﻓﻰ ﻟﻐﺎت اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻼح‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻴﺪ آﺑﺎد آﺻﻔﻴﻪ)‪.( ١٥٦‬‬
‫‪ .١٣٢‬ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰى داﻧﺸﮕﺎه‪،‬‬
‫ﻓﻴﻠﻢ)ش ‪.(٢٨٩٨‬‬
‫‪ .١٣٣‬ﺟﻮاﻫﺮ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪ ،‬آﺻﻔﻴﻪ)‪.(٢٦٤‬‬
‫‪ .١٣٤‬ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺴﺘﺨﻠﺺ اﻟﻤﻌﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬اﺗﻪ)‪.(٢٧٠١‬‬
‫‪ .١٣٥‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻣﻪ ‪ ،‬ﻣﺆﻟ‪ v‬ﻣﺠﻬﻮل‪)،‬ﺧﻄﻰ(‪ :‬دﻳﻮان ﻫﻨﺪ)‪ ٥٦٢‬اﻟ‪.(v‬‬ ‫‪١٤٦‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ .١‬ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺎ ﻟﻔﻆ زﺑﺎن را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻰ ﺑﺮﻳﻢ ﻣﻘﺼﻮدﻣﺎن ﻫﺮ ﭼﻴﺰى اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻫﺪﻓﻬﺎ و اﻏﺮاض ﺧﻮد را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫آن ﺑﻴﺎن ﻣﻰ‪/‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻳﻪ ‪ ٣‬و ‪.٤‬‬
‫‪ . ٢‬ﺳﻮر@ه اﻟﺮﺣﻤﻦ‪@ ،‬‬
‫‪ .٣‬ﺳﻮره@ ﺑﻘﺮه‪ ،‬آﻳﺎت ‪ ٣٠‬ـ ‪.٣٣‬‬
‫‪ .٤‬ادوارد ﺳﺎﭘﻴﺮ‪ ،‬زﺑﺎن درآﻣﺪى ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‪ ، ٣٣٥/‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻖ ﺷﻨﺎس‪ ،‬ﺳﺮوش‪.١٣٧٦ ،‬‬
 ‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻰ واژهﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ ¿‬
‫‪ .٥‬آر‪.‬اچ‪.‬روﺑﻴﻨﺰ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺨﺘﺼﺮ زﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳﻰ‪ ، ٣٩/‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻖ ﺷﻨﺎس‪.‬‬
‫‪ .٦‬ﻫﻤﺎن‪.٤٣/‬‬
‫‪ . ٧‬ﻗﺎل رﺳﻮل اﻟﻠّﻪ)ص(‪ :‬ان ﻓﻰ اﻟﻘﺮآن ﻋﻠﻢ اﻻوﻟﻴﻦ و اﻵﺧﺮﻳﻦ‪.‬ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار‪، ١٧٩/٢٤ ،‬ﺑﺎب‪ ،٥٠‬ح ‪.١١‬‬
‫‪ .٨‬ﺷﻴﺦ ﺻﺪوق‪،‬اﻣﺎﻟﻰ‪ ٤١٥/‬؛ ﻣﻌﺎﻧﻰ اﻻﺧﺒﺎر‪ ،٩٠/‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪، ١٠٦/٢٣ ،‬ﺑﺎب ‪ ،٧‬ح ‪.٧‬‬
‫‪ . ٩‬ﻛﺘﺎب)اﻟﻠﻐﺎت ﻓﻰ اﻟﻘﺮآن( ﻛﻪ ﻧﺴﺦ ﻣﺘﻌﺪدى از آن ﻣـﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺗﻮﺳﻂ دﻛﺘﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻟﻤﻨﺠﺪ در ﺳـﺎل ‪ ١٩٤٦‬م‪ ،‬در ﻗﺎﻫﺮه‬
‫ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻦ اﻻزرق ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ دﻛﺘﺮ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻟﺴﺎﻣﺮﺋﻰ در ﺳﺎل ‪ ١٩٦٩‬م‪ ،‬در ﺑﻐﺪاد‬
‫ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ . ١٠‬ﺗﺎج اﻟﺘﺮاﺟﻢ ﻓﻰ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن ﻟﻼﻋﺎﺟﻢ‪.٨/١ ،‬‬
‫‪ . ١١‬اﻻﻳﺮاﻧﻴﻮن و اﻻدب اﻟﻌﺮﺑﻰ)رﺟﺎل ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮآن(‪.٤٣/١ ،‬‬
‫‪ .١٢‬ﻫﻤﺎن‪.٤٥/‬‬
‫‪ .١٣‬ﻫﻤﺎن‪.٥٠/‬‬
‫‪ .١٤‬در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب واژﮔﺎن ﻗﺮآﻧﻰ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻗﺮآن ‪،‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺷﻤﺎر@ه ‪ ٤‬ﺑﺎ ﺷﻤﺎر@ه ﺛﺒﺖ)‪ (١٧٣٢‬در آﺳﺘﺎن ﻗـﺪس رﺿﻮى ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﺮوف‬
‫اﻟﻔﺒﺎ ﻣﺮﺗﺐ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .١٥‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ازﻛﺘﺎب ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺘﻴﻖ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮرى ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ . ١٦‬ﻛﺘﺎﺑﻰ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر در ﺑﻤﺒﺌﻰ ﺑﻪ ﺳـﺎل ‪ ١٣٠١‬ق ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭼـﺎپ رﺳﻴﺪه ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻈﺮ آﻗﺎى ﻫﺎدى ﻋﺎﻟـﻢ زاده اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را‬
‫ﻧﻤﻰ‪/‬ﺗﻮان ﺗﺎج اﻟﻤﺼﺎدر ﺑﻴﻬﻘﻰ داﻧﺴﺖ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺒﻴﻪ اﻟﻤﺼﺎدر زوزﻧﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .١٧‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺷﺎﻣﻞ ﻟﻐﺎت ﻗﺮآن ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٥٦٦‬ق ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻫﺘﻤﺎم ﺗﻘﻰ ﺑﻴﻨﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻣﻪ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .١٨‬ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺬرﻳﻌﻪ ﻣﻰ‪/‬ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﺼ‪ v‬اول اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را ﺿﻤﻦ ‪ ٢‬ﺟﻠﺪ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺻﻔﺤﺎﺗﻰ از آﻧﻬﺎ ﻧﺎﻗﺺ ﺑﻮد در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ@ رﺿﻮﻳﻪ دﻳﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﺮ در ﺟﺴﺖ و ﺟﻮﻳﻰ ﻛﻪ در ﻓﻬﺎرس اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮده ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺮﻧﺨﻮرده‪/‬ام‪.‬‬
‫ﺑﻴﻨﺎت‪/‬ﺳﺎل دوازدﻫﻢ‪،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬

‫‪ .١٩‬وى ﻛﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻗﺮآن ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ ﺷﺮﻳ‪ v‬ﺟﺮﺟﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻮره اى ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺮوف ﻫﺠﺎ ﻣﺮﺗﺐ‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ . ٢٠‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در ﺳﺎل ‪ ١٠٧٩‬ق ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﺮﻳ‪ v‬ﻃﺒﻴﺐ ﺗﺄﻟﻴ‪ v‬ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ . ٢١‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ١٠٨٢‬ق در ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﺄﻟﻴ‪ v‬ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .٢٢‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﺎﻫﺰاده ﺣﺴﻨﻌﻠﻰ ﻣﻴﺮزا در ﺗﻬﺮان ﺳﺮوده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ . ٢٣‬اﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻟﻔﺒﺎﻳﻰ ﻗﺮآن ﺧﻄﻰ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﻮرخ ‪ ٥٦٦‬ق ﻣﻮﺟﻮد در آﺳﺘﺎن ﻗﺪس رﺿﻮى ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ . ٢٤‬اﺻﻞ ﻛﺘﺎب ﻧﻮﺷﺘﻪ@ ﺣﺴﻨﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﻠﻮف ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ . ٢٥‬اﺻﻞ ﻛﺘﺎب ﻧﻮﺷﺘﻪ@ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﺳﻴﻮﻃﻰ ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪١٤٧‬‬
‫ﺷﺘﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ راﻏﺐ اﺻﻔﻬﺎﻧﻰ ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ . ٢٦‬اﺻﻞ ﻛﺘﺎب ﻫﻤﺎن ﻣﻔﺮدات اﻟﻔﺎظ‪ ،‬ﻧﻮ @‬
‫ﺷﺘﻪ ﺣﺴﻨﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﻠﻮف ﻣﻰ‪/‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻪ ﻛﻠﻤﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﻧﻮ @‬ ‫‪ .٢٧‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺗﺮ @‬
‫‪ . ٢٨‬اﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻨﺎﻣﻪ در ﺑﺮدارﻧﺪه@ ﺗﺮﺟﻤﻪ@ واژﮔﺎن ﻗﺮآﻧﻰ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ‪ ١٤٢‬ﻧﺴﺨﻪ@ ﻗﺪﻳﻤﻰ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻗﺮآن اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .٢٩‬ﻛﺘﺎب اﻟﻤﻘﺪرات ﻓﻰ ﻏﺮﻳﺐ اﻟﻘـﺮآن ﻧﻮﺷﺘﻪ@ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ آﻗﺎى ﻏﻼﻣـﺮﺿﺎ ﺧﺴﺮوى ﺣﺴﻴﻨﻰ آن را‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻪ وى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺎءاﻟﺪﻳﻦ ﺧﺮﻣﺸﺎﻫﻰ و ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺗﺮ @‬‫ﺿﻤﻴﻤﻪ ﺗﺮ @‬
‫@‬ ‫‪ .٣٠‬اﻳﻦ واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ‬
‫‪ . ٣١‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در اﺻﻞ ﻧﻮﻋﻰ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاى اﺳﺘﻔﺎده@ ﻣﺮدم ﺟﻬﺖ ﻧﺎﻣﮕﺬارى ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺎم‪/‬ﻫﺎى ﻗﺮآﻧﻰ اﺳﺖ وﻟﻰ ﺧﻮد ﻣﻰ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ واژه‪/‬ﻧﺎﻣﻪ@ ﻗﺮآﻧﻰ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﺎپ اول اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در ﺳﺎل ‪ ١٣٧٣‬ش ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺎم‪/‬ﻫﺎى‬
‫ﻗﺮآن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺘﻪ ﻣﻘﺎﺗﻞ ﺑﻦ ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑﻠﺨﻰ)م ‪ ١٥٠‬ﻫـ‪ .‬ق( اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻪ ﻛﺘﺎب اﻻﺷﺒﺎه و اﻟﻨﻈﺎﺋﺮ ﻓﻰ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ ‪،‬ﻧﻮ @‬
‫‪ .٣٢‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺗﺮ @‬