ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Σικελιώτες στην Καλαβρία (μέσα 10 αι.)

Οι Ισμαηλίτες κυρίευσαν όλη τη χώρα και λεηλάτησαν όλους τους τόπους της.
Φοβερή πείνα έπεσε σ' όλους τους κατοίκους - όχι μόνο σ' όσους κατοικούσαν στις
πόλεις, αλλά ακόμη και εκείνους που ζούσαν πάνω στα βουνά. Τι τρομερή τραγωδία
μπορούσε να δει κανείς, τι δυστυχία φανερώθηκε! Πολλοί Χριστιανοί έφαγαν τότε τις
σάρκες των αγαπημένων τους παιδιών [...]. Παιδιά έφαγαν τις σάρκες άτυχων γονιών,
και αδέλφια τις σάρκες αδελφών τους. [...] Η πείνα ήταν τόσο ανυπόφορη, που η
φύση χτυπούσε και κατάβρόχθιζε τον εαυτό της. Τόσο μεγάλη ασέβεια έβλεπε ο
ήλιος σ' αυτή την περιοχή [...].

Τότε ο άγιος Σάββας εξασφάλισε τη σωτηρία όχι μόνο στους οικείους του [που
ζούσαν στην πόλη Collesano] αλλά και άλλους πολλούς ανθρώπους: τους οδήγησε
μέσα από ερημικά βουνά και τους εγκατέστησε σε πολύ οχυρά κάστρα (στην περιοχή
της Rametta, ανατολικά της Σικελίας). Έπειτα εγκατέλειψε στο μέρος αυτό (το
πλήθος του λαού) και ο ίδιος με τους γονείς του έφτασε στην Καλαβρία, περνώντας
τη θάλασσα.

Ιστορία και έπαινος των αγίων Σάβα και Μακαρίου των Νέων εκ Σικελίας υπό
Ορέστου, πατριάρχου Ιεροσολύμων (αρχές 11ου αι.), έκδ. Io. Cozza-Luzi (Ρώμη
1893) 13-14.

Η συμφωνία σταυροφόρων και Αγγέλων

[Την 1-1-1203] ξαναγύρισαν οι αγγελιοφόροι από τη Γερμανία [...] και είπαν:
«Κύριοι, παραγγέλνει ο βασιλιάς, θα σας στείλω τον αδελφό της γυναίκας μου [...].
Πριν απ' όλα, αν δώσει ο Θεός και του επιστρέψετε την κληρονομιά του, θα κάνει
όλη την αυτοκρατορία της Ρωμανίας να υπακούει στη Ρώμη, απ' όπου αυτή
χωρίστηκε. Ύστερα ξέρει πως έχετε ξοδέψει τα χρήματά σας και πως είσαστε φτωχοί.
Εκείνος θα σας δώσει 200.000 αργυρά μάρκα και τροφές για όλο το στρατό και
μικρούς και μεγάλους. Και θα έλθει ο ίδιος προσωπικά μαζί σας στη γη της
Βαβυλώνας (=Αίγυπτος), ή θα στείλει εκεί, αν το κρίνετε καλύτερο, 10.000 άνδρες με
δικά του έξοδα για ένα χρόνο.» Έτσι πήγαν στο κατάλυμα του δόγη και κάλεσαν τους
αγγελιοφόρους και έκλεισαν τη συμφωνία με τους προαναφερόμενους όρους, με
όρκους και σφραγισμένα έγγραφα.

Γουλιέλμος Βιλεαρδουινός, Η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, μετ. Κ. Αντύπας,

Αθήνα 1985, 59-60.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%83%CE%B1%CE%AF%CF%89%CE%BD
%CE%B1%CF%82#/media/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Spread-Of-
The-Black-Death.gif

Επέκταση οικογενειακών επωνύμων και συγκρότηση βυζαντινής αριστοκρατίας (8ος

-11ος αι.)

Χρόνος εμφάνισης Αριθμός

επωνύμων επωνύμων Ποσοστό %
8ος αι. 6 4%
9ος αι. 16-17 10%
900-976 25 16%
976-1025 45-50 30%
1025-1100 60 40%

Πρόνοιες, στρατός και χωρικοί

[...] καταχράστηκε το θεσμό [της πρόνοιας] που είχε επινοηθεί από προηγούμενους
αυτοκράτορες [...]. Ανεπαίσθητα, έκανε τη στρατιωτική τάξη χαλαρή, κατεύθυνε
πληθώρα χρημάτων προς οκνηρές κοιλιές και δημιούργησε πολύ κακή κατάσταση
στις ρωμαϊκές επαρχίες. Οι γενναίοι στρατιώτες είχαν αποβάλει το φιλότιμο μπροστά
στους κινδύνους [...]. Οι κάτοικοι των επαρχιών υπέστησαν τα πάνδεινα από την
απληστία των στρατιωτών (των προνοιάριων): δεν τους άρπαζαν μόνο τα χρήματα ως
τον τελευταίο οβολό, αλλά τους αφαιρούσαν και τον τελευταίο τους χιτώνα [...].
Όποιος ήθελε μπορούσε να στρατολογηθεί [...]. Όσοι έφεραν μαζί τους ένα περσικό
άλογο ή κατέθεσαν λίγα χρυσά νομίσματα, εγγράφηκαν αβασάνιστα στις
στρατιωτικές ύλες και εφοδιάστηκαν αμέσως με αυτοκρατορική επιστολή που τους
παραχωρούσε γόνιμα χωράφια και ρωμαίους φορολογούμενους που υπηρετούσαν ως
δούλοι και κάποτε κατέβαλαν φόρους σε ημιβάρβαρα ανδρείκελα [...]. Η τύχη των
επαρχιών ήταν ανάλογη με την απειθαρχία του στρατού: άλλες λεηλατήθηκαν
μπροστά στα μάτια μας από τους εχθρούς και ενσωματώθηκαν στο κράτος τους,
άλλες καταστράφηκαν και ερημώθηκαν σαν εχθρική χώρα από τους στρατιώτες μας.

Νικήτας Χωνιάτης, Χρονική Διήγησις, VII, 4, εκδ. I. A. van Dieten, Βερολίνο 1975,
208-209.

Ο Φιλόθεος από το Πσκόφ προς το Βασίλειο, μεγάλο ηγεμόνα της Μόσχας (1503-
1533)

   Η Εκκλησία της Ρώμης έπεσε από την αίρεση του Απολλινάριου. οι πύλες της
Δεύτερης Ρώμης, της Πόλης, γκρεμίστηκαν από τα τσεκούρια των Αγαρηνών. Αυτή
είναι τώρα η εκκλησία της Τρίτης Ρώμης, η Αγια, Καθολική και Αποστολική
Εκκλησία του κράτους σου, που λάμπει περισσότερο και από τον ήλιο σε όλη τη γη
ως τις εσχατιές της Οικουμένης. Να ξέρεις εξοχότατε ευσεβή τσάρε ότι [...] είσαι ο
μόνος κυρίαρχος των Χριστιανών όλης της γης. [...] Δύο Ρώμες έχουν πέσει, αλλά η
τρίτη στέκει ακλόνητη και τέταρτη δεν πρόκειται να υπάρξει.

H. Krieger (εκδ.), Das Mittelalter. Materialien für den Geschichtsunterricht,

Φραγκφούρτη 1978, 252 (γερμ. μετ.).

Λαϊκό τραγούδι

Όντες εδιακονίζεντον ο Κωνσταντής στα ξένα,

στσι ρούγες ρούγες περπατει και στα στενά διαβαίνει·
κ' είχε τα ράσα κούντουρα κ' εφάνη τα' άρματάν του
κι εφάνη τ' αλαφρό σπαθί με τ' αργυρό θηκάρι [...].

Β. Κρεμμυδάς-Φ. Πισπιρίγκου, Ο μεσαιωνικός κόσμος (Εγχειρίδια Γνώσης, 3),

Αθήνα 1985, 179.

Λεξιλόγιο: διακονίζομαι: περιφέρομαι σαν ζητιάνος, κούντουρα: κοντά, ρούγα:

γειτονιά, θηκάρι: θήκη
 Η βάπτιση του Χλωδοβίκου Α΄ (περ. 496). Μικρογραφία σε χειρόγραφο. Βρυξέλλες, Βασιλική Βιβλιοθήκη.

  Η βάπτιση του Χλωδοβίκου εξυπηρετούσε κάποια σκοπιμότητα;

Οι Γερμανοί εισβάλλουν στη Γαλατία

Δείτε πόσο ξαφνικά ο θάνατος βάρυνε πάνω σ' ολόκληρο τον κόσμο [...]. Ούτε το
τραχύ έδαφος με τα πυκνά δάση και τα ψηλά βουνά, ούτε το ρεύμα των ποταμών με
τις δίνες, ούτε η προστασία που παρέχουν στην τοποθεσία τα κάστρα, και στις πόλεις
τα τείχη, ούτε το εμπόδιο που σχηματίζει η θάλασσα, ούτε η θλιμμένη μοναξιά των
ερήμων, ούτε τα φαράγγια, ούτε καν τα σπήλαια, στα οποία δεσπόζουν σκοτεινοί
βράχοι, δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν από τα χέρια των βαρβάρων [...]. Στις
κωμοπόλεις, στα γαιοκτήματα, στην ύπαιθρο, στα σταυροδρόμια, [...] υπάρχει
θάνατος, οδύνη, καταστροφή, πυρκαγιά, πένθος. Μια μονάχα πυρά μετέτρεψε σε
καπνό ολόκληρη τη Γαλατία.
Από την αφήγηση του Ορέντιο, επισκόπου του Άουχ, για τη Γαλατία μετά την
εισβολή των Γερμανών του 417, στο: Ζακ Λε Γκοφ, Ο Πολιτισμός της Μεσαιωνικής
Δύσης, εκδ. Βάνιας, Αθήνα 1993, σ. 33.

 Διακρίνετε κάποια υπερβολή από το συντάκτη της πηγής αυτής; Πού οφείλεται
αυτή;
 Η ανοικοδόμηση της
Μόσχας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Σοφία και ο Ιβάν Γ΄ επικέντρωσαν επίσης τις προσπάθειές τους στο να μεταβάλουν τη Μόσχα από μια
ξύλινη παραγκούπολη που ήταν, όταν η Σοφία παντρεύτηκε τον Ιβάν Γ΄, σε μια μεγαλούπολη. Μόλις
πριν από έναν αιώνα η Μόσχα ήταν ένας απλός διαμετακομιστικός σταθμός με μερικά παραπήγματα
γύρω από τον ποταμό Μοσκβά, μέσω του οποίου, αλλά και του Βόλγα, μεταφερόταν από τον βορρά τα
εμπορεύματα στη νότια Ρωσία. Τα σχέδια αυτά για την ανοικοδόμηση και τον καλλωπισμό της Μόσχας
γινόταν για να καταστεί η πόλη αυτή διάδοχος της Κωνσταντινούπολης. Προς τον σκοπό αυτόν
μετακάλεσαν στη Μόσχα διάσημους Ιταλούς αρχιτέκτονες, όπως τον Ριντόλφο Φιοροβάντε(Ridolfo di
Fioravante), οι οποίοι ανοικοδόμησαν το Κρεμλίνο, ανεγείροντας μέσα στο χώρο του περίβλεπτες
εκκλησίες και παλάτια, καθιστώντας το σε ένα διαρκές σύμβολο δύναμης και δόξας του Ιβάν Γ΄.

Έτσι το καθεστώς της άλλοτε Μοσχοβίας υπό τον Ιβάν Γ΄ μεταβλήθηκε ουσιαστικά σε βασίλειο και έλαβε
περισσότερο αυταρχική μορφή. Σε τούτο συνέβαλαν και οι άλλοτε άρχοντες της Κωνσταντινούπολης,
που είχαν ακολουθήσει τη Σοφία στη Μόσχα, αποφεύγοντας τη δουλεία και τον οθωμανικό ζυγό και οι
οποίοι φιλοδοξούσαν να δουν τη βυζαντινή Αυτοκρατορία να αναγεννιέται στη Μόσχα.