Połączenie spawane – rodzaj złącza powstającego w procesie fizycznym łączenia materiałów

poprzez ich miejscowe stopienie i zestalenie. Stosowane np. do łączenia metali (głównie stali) i
tworzyw sztucznych. Przy spawaniu zwykle dodaje się spoiwo spawalnicze, tj. stapiający się
wraz z materiałem rodzimym materiał dodatkowy, wypełniający spoinę.

W czasie spawania w obrębie działania wysokiej temperatury w stali zachodzą pewne

przemiany cieplne, osłabiające jej wytrzymałość. Połączenie spawane zmniejsza wytrzymałość
materiału o następujące wartości:

wytrzymałość na rozciąganie k’r = 0,8 kr

wytrzymałość na zginanie k’g = 0,9 kr
wytrzymałość na ściskanie k’c = kr
wytrzymałość na ścinanie k’t = 0,65 kr

W starszych książkach można znaleźć informację o osłabiającym wpływie spoiny, wówczas do

obliczeń wytrzymałościowych używano grubości obliczeniowej, która jest o 30% mniejsza niż
rzeczywista grubość materiału w miejscu spoiny, lub też na końcach dodawano kratery o
długości 1 – 1,5 grubości spoiny, lecz nie uwzględniano ich w obliczeniach ze względu na
niepełny przetop.

Przy nowszych spawarkach już nie stosuje się żadnych poprawek, technologia pozwala na
wykonanie spoiny o pełnych własciwościach już od samego początku spawania.

Połączenie spawane często wymaga dodatkowej obróbki spoiny. Często na powierzchni spoiny
wydzielają się drobne cząstki żużlu, które mogą być niebezpiecznie ostre. Spoiny spawane
często szlifuje się zgrubnie, zanim spawana konstrukcja zostanie użyta.

Najczęściej stosowanym kryterium oceny jakości połączeń spawanych jest wytrzymałość

spoiny i materiału wokół niej. Główne czynniki wpływające na jakość połączenia to metoda
spawania, ilość i koncentracja dostarczanej energii, łączone materiały, materiał elektrody lub
topnika, geometria i projekt połączenia, związki między wyżej wymienionymi czynnikami. Przy
sprawdzaniu jakości spawów metodami niszczącymi i nieniszczącymi, brane są pod uwagę
również następujące czynniki: widoczne defekty spoiny, akceptowalny poziom naprężeń
rezydualnych i zniekształceń, właściwości strefy wpływu ciepła. Przepisy i normy odnośnie
spawalnictwa określają szczegółowe wytyczne dla spawacza i osoby oceniającej jakość
połączenia.

Rodzaje złącz spawanych:

Doczołowe
Kątowe jednostronne i dwustronne
– teowe
– narożne
– krzyżowe
Przylgowe
– nakładkowe
– zakladkowe

W rysunku technicznym złącze spawane rysuje się, w zależności od stopnia uproszczenia, jak
pokazano poniżej. W I stopniu uproszczenia wymiaruje się spoiny jak inne części maszyn. W III
stopniu uproszczenia zaznacza się je linią oraz symbolem rodzaju spoiny.

Rodzaje spoin:

spoiny czołowe – są to spoiny powstające pomiędzy ścianką elementu tworzącą jego grubość
a drugim z łączonych elemntów. Jeżeli obejmują one całą grubość elemetu to nazywamy je
spoinami z pełnym przetopem. Natomiast gdy spoina nie obejmuje całej grubości elementu,
wówczas mówimy o spoinach z tzw. niepełnym lub częściowym przetopie. Występują w
złączach doczołowych i kątowych.

spoiny pachwinowe – wykonane są w rowku utworzanym przez nieukosowanie ścianki

elementów łączonych. Występują w złączach kątowych i przylgowych.
spoiny brzeżne – brzegi blachy przygotowuje się przez podgięcie. Spawanie odbywa się w
zasadzie bez dodania spoiwa. Maksymalna grubość blach stosowana przy tego typu złączach
to 3mm. Występują w złączach doczołowych i przylgowych (odmiana złącza kątowego).

spoiny otworowe – polegają na wypełnieniu spoiwem otworu okrągłego lub podłużnego,

wykonanego w jednej z blach złącza. Występują w złączach zakładkowych.

spoiny punktowe – powstają poprzez prztopienie jednej z blach i wtopieniem się w blachę
znajdującą się pod nią. Występują w złączach zakładkowych. 

Pozycje spawania

PA – podolna
PB – naboczna
PC – naścienna
PD – okapowa
PE – pułapowa
PF – pionowa z dołu do góry
PG – pionowa z góry na dół
pozycje spawania rur w pozycji pochylonej pod kątem 45°:
H-L045 Rura: stała, Oś: pochylona, Spoina: z dołu do góry,
J-L045 Rura: stała, Oś: pochylona, Spoina: z góry na dół.
Klasyfikacja geometrycznych niezgodności spawalniczych metali (PN-EN ISO 6520)

Klasyfikację geometrycznych niezgodności spawalniczych opisuje norma PN-EN ISO 6520.

Składa się ona z dwóch zeszytów. Zeszyt pierwszy (PN-EN ISO 6520-1) dotyczy niezgodności
mogących pojawić się podczas spawania, a zeszyt drugi (PN-EN ISO 6520-2) odnosi się do
niezgodności związanych z procesem zgrzewa.
Niezgodności spawalnicze zostały sklasyfikowane w 6 głównych grupach, tj:
1 – Pęknięcia
2 – Pustki
3 – Wtrącenia stałe
4 – Braki przetopu
5 – Niezgodności kształtu
6 – Inne niezgodności spawalnicze nieujęte w grupach od 1 do 5.
Natomiast dla procesu zgrzewania nazwy grup są analogiczne jak dla procesu spawania z
użyciem dodatkowej literą „P” przed cyfrą (np.: grupa P1, P2… itd. zamiast grupy 1, 2… itd.)
Norma PN-EN ISO 6520-1 rozróżnia niezgodność spawalniczą od wady, i tak:
– Niezgodnością spawalniczą nazywamy nieciągłość w spoinie lub odchylenie od zamierzonej
geometrii
– Wada jest to niedopuszczalna niezgodność spawalnicza
Metody badań połączeń spawanych

Badania nieniszczące złączy spawanych.

Badania wizualne (VT).
Badania penetracyjne (PT) .
Badania magnetyczno-proszkowe (MT).
Badania radiologiczne (RT).
Badania ultradźwiękowe (UT).
Badania szczelności (LT).
Badania prądami wirowymi (ET).

Badania niszczące złączy spawanych.

Badania mechaniczne.
Próby rozciągania.
Próby zginania.
Próby udarności.
Próby twardości.
Próby technologiczne.
Badania metalograficzne.
Badania makroskopowe
Badania mikroskopowe