Provim me shkrim nga “Sinjalet dhe sistemet”

Afati: Qershor, 2012, (11.07.2012).

1. Në hyrje të një sistemi linear dhe invariant në zhvendosje me përgjigje impulsive
n
 j
h [ n] =   u [ n]
4
vepron sinjali x [ n] = cos (π n ) u [ n] .
a) Të përcaktohet shprehja e përgjithshme për përgjigjen y[n].
b) Ç’ trajtë analitike merr y[n] në gjendjen stacionare, kur n→∞?
Zgjidhje:
a) Përgjigja e sistemit në x[n] është
∞ ∞
y [ n] =  x [n − k ] h [k ] =  cos π ( n − k ) u [ n − k ] ( j / 4 ) u [ k ]
k

k =−∞ k =−∞

1 − ( − j / 4)
n +1
n n
=  ( −1) ( j / 4) = ( −1)  ( −1) ( j / 4 ) = ( −1)
n−k k n −k k n

k =0 k =0 1 − ( − j / 4)
1 − ( − j / 4)
n +1

y [ n ] = ( −1)
n
, n≥0
1+ j / 4
b) Në gjendjen stacionare, n→∞, vlen
1 − lim ( − j / 4 )
n +1
( −1)
n

lim y [ n ] = ( −1)
n n→∞
=
n→∞ 1+ j / 4 1+ j / 4
Pra sinjali në gjendje stacionare përshkruhet me shprehjen
( −1) cos (π n )
n

y [ n] = =
1+ j / 4 1+ j / 4

2. Në figurë është paraqitur sinjali real x(t) i cili ka transformim Furie X(ω)=|X(ω)|ejθ(ω).
x (t )

∞ 2sin ω
a) Të përcaktohet vlera e integralit  X (ω ) e jω dω .
−∞ ω
∞ 2
b) Të përcaktohet vlera e integralit  X (ω ) d ω .
−∞
(Sugjerim: Detyra mund të zgjidhet duke u shërbyer me vetitë e transformimit Furie, pa pasur
nevojë që shprehja për X(ω) të përcaktohet në mënyrë eksplicite.)
Zgjidhje:
a) Trajta e shprehjes brenda integralit shprehet si prodhim i dy transformimeve Furie.
2sin ω jω
X (ω ) e = X (ω ) H (ω )
ω

1
 sin ω
ku H (ω ) = 2 e j 2ω . Lehtë detektohet se trajta 2sin ω / ω çiftohet në domen kohor
ω
me trajtën r(t) si në figurë.
r (t )
sin ω
R (ω ) = 2
ω
t
Kur r(t) zhvendoset për 1 në të majtë fitohet h(t)
2sin ω jω
h ( t ) = r ( t + 1) ←⎯
F
→ R (ω ) e jω = e = H (ω )
ω
Nga vetia e thurjes së transformimit Furie dihet se
1 ∞
x (t ) ∗ h (t ) =  X (ω ) H (ω ) e jωt dω
2π −∞

Për t=0 kemi ekuacionin

1 ∞ 2sin ω jω
x (t ) ∗ h (t ) t =0 =  X (ω ) e dω
2π −∞ ω
Ana e majtë e ekuacionit do të jetë
∞ ∞ 1
x (t ) ∗ h (t ) t =0 =  x ( λ ) h (t − λ ) d λ =  x ( λ ) h ( −λ ) d λ =  d λ = 1
−∞ t =0 −∞ 0

Rezultati i thurjes për t=0 është ilustruar në figurë.

x (λ )
h ( −λ )

Pra rezultati i kërkuar është

∞ 2sin ω
 X (ω ) e jω dω = 2π
−∞ ω
b) Detyra zgjidhet me teoremën e Parseval-it
∞ 2 1 ∞ 2 ∞ 2 ∞ 2
−∞ x ( t ) dt = 2π −∞ X (ω ) dω  −∞ X (ω ) dω = 2π −∞ x ( t ) dt
∞ 2 −2
( −1 0 1
2π  x ( t ) dt = 2π  dt +  ( 3 + t ) dt +  (1 − t ) dt +  dt =
−∞ −3 −2
2
−1
2
0
40π
3
)
∞ 2 40π
−∞ X (ω ) dω = 3
3. Një sistem linear dhe invariant në zhvendosje ka përgjigje impulsive h(t) që e
plotëson ekuacionin diferencial
dh ( t )
+ 2h ( t ) = e −4t u ( t ) + au ( t )
dt
Kur në hyrje të sistemit vepron sinjali x(t)=e2t për -∞<t<∞ sistemi përgjigjet me

2
 1 2t
y (t ) =
e , −∞ <t <∞
6
Të përcaktohet vlera e konstantës a dhe funksioni transmetues H(s) i sistemit.
Zgjidhje: Nga ekuacioni diferencial me zbatim të transformimit të Laplasit fitohet
1 a s + a ( s + 4)
sH ( s ) + 2 H ( s ) = +  H (s) =
s+4 s s ( s + 2 )( s + 4 )
Kur në hyrje vepron x(t)=e2t në dalje të sistemit fitohet
∞ ∞ 2(t − μ ) ∞
y (t ) =  x (t − μ ) h ( μ ) d μ =  e h ( μ ) d μ = e 2t  h ( μ ) e −2 μ d μ = x ( t ) H ( s ) s = 2
−∞ −∞ −∞

Nga kushti i dhënë kemi

1 2t 1
e = e2t H ( 2 )  H ( 2 ) =
6 6
Kur kjo zëvendësohet në shprehjen e përgjithshme për H(s) fitohet
1 2 + a ( 2 + 4)
H ( 2) = =  a =1
6 2 ( 2 + 2 )( 2 + 4 )
Me zëvendësim të vlerës së konstantës a=1 në shprehjen për H(s) fitohet,
s + ( s + 4) 2 ( s + 2) 2
H (s) = = =
s ( s + 2 )( s + 4 ) s ( s + 2 )( s + 4 ) s ( s + 4 )

4. Është dhënë funksioni transmetues i sistemit shkakësor përmes shprehjes vijuese

z −1 − (1 / 6 ) z −2
H (z) =
1 − (1 / 6 ) z −1 − (1 / 6 ) z −2
a) Përcakto përgjigjen impulsive të sistemit.
b) Në qoftë se kushtet fillestare të sinjalit në dalje janë y[-1]=1 dhe y[-2]=2 të
përcaktohet përgjigja e sistemit në sinjalin x[n]=δ[n].
Zgjidhje:
a) Rrënjët e polinomit në emërues të H(z) janë polet e funksionit transmetues, pozita e të
cilëve përcaktohet pas zgjidhjes së ekuacionit kuadratik duke fituar këto vlera: p1=1/2
dhe p1=-1/3. Pastaj H(z) zbërthehet si në vijim,
z −1 − (1 / 6 ) z −2 1 − ( 7 / 6 ) z −1
H ( z) = = 1 − =
1 − (1 / 6 ) z −1 − (1 / 6 ) z −2 1 − (1 / 2 ) z −1  1 + (1 / 3) z −1 
4 1 9 1 1
=1+ − , z >
5 1 − (1 / 2 ) z −1
5 1 + (1 / 3) z 
−1
2
Nga trajta e sipërme drejtpërsëdrejti përfitohet
n n
41 9 1
h [ n] = δ [ n] +   u [ n] −  −  u [ n]
52 5 3
b) Ekuacioni i diferencës që e përshkruan sistemin është
1 1 1
y [ n] − y [ n − 1] + y [ n − 2] = x [ n − 1] − x [ n − 2]
6 6 6
Në të dy anët e ekuacionit zbatohet z-transformimi njëanësor duke marrë se x[n]=δ[n],
1 1 1
Y + (z) − z −1 Y + ( z ) + y [ −1] z  − z −2 Y + ( z ) + y [ −1] z + y [ −2] z 2  = z −1 X + ( z ) − z −2 X + ( z )
6 6 6
Pas zëvendësimit të kushteve fillestare dhe rregullimit të shprehjes fitohet,

3
  1 −1 1 −2  + 1 1 −1 2 1 −2 +
1 − z − z  Y ( z ) − − z − = z X ( z ) − z X ( z )
−1 + −1

 6 6  6 6 6 6
1 1 + (1 / 3) z −1
z − (1 / 6 ) z
−1 −2

Y + ( z) = + X + ( z)
2 1 − (1 / 6 ) z − (1 / 6 ) z
−1 −2
1 − (1 / 6 ) z − (1 / 6 ) z
−1 −2

= Yn ( z ) + Y f ( z )
Termi i dytë Yf(z) paraqet përgjigjen e detyruar. Duke pasur parasysh se x[n]=δ[n] dhe X+(z)=1 është e
qartë se Yf(z)=H(z), për rrjedhojë edhe yf[n]=h[n]. Mbetet të përcaktohet vetëm përgjigja e natyrshme
yn[n] nga shprehja
1 1 + (1 / 3) z −1 1 1 + (1 / 3) z −1 1 1
Yn ( z ) = = =
2 1 − (1 / 6 ) z − (1 / 6 ) z
−1 −2
2 1 − (1 / 2 ) z  1 + (1 / 3) z  2 1 − (1 / 2 ) z −1
−1 −1

Kur rezultati i fundit përkthehet në domenin kohor, fitohet

n
11
yn [ n ] =   u [ n]
22
Përgjigja e përgjithshme e sistemit do të jetë
n n n
11 41 9 1
y [ n ] = yn [ n ] + y f [ n ] =   u [ n ] + δ [ n ] +   u [ n ] −  −  u [ n ]
22 52 5 3
n n
13  1  9 1
= δ [ n] +   u [ n] −  −  u [ n]
10  2  5 3