You are on page 1of 43
1 DiscOnTINvapo REPUBLICA PERUANA MINISTERIO DE EDUCACION PUBLICA | Direcci6n de Educaciéa Primaria : _, Soperintendecia de Educacion Primatia de¥ Oriente . Ageia , cfuatituts Lingiifstico da Verase eM PUBLICATIONS FILE ‘copy: 2 NOT REMOVE Quirica © IT fu ZONA-SELVA REPUBLICA PERUANA Ministerio de Educacién Publica Direcci6n de Educacién Primaria Superintendencia de Educaci6n Primaria del Oriente Quirica Il Cartilla 2. Para Transici6n (Ama huaca-Castellana) Inatituto Lingtifstico de Verano : Zona; Selva 1961 La Direceion de ,iducasién Primaria siguiendo los postulados de la politica educacional del, Suprezo Go- bierno tiene organizadas, en la Zona amazonica, perua- na, un grupo de Escuelas denominadas bilingues que constituyen avanzadas de cultura para reincorporar a la vide civilizada 4 los selvicolas que han permane~ cido al margen de la influencia educativa hasta hace pocos ofios, fsta tarea de gran contenido, social y hunano esta encomendada al Instituto Linguistico de Verano, cuyos especialistas orientan, por intermedio de los ducentes bilanaves, ja ensefianza de la lectura, escritura y couociwientos basicos, en la propia len- gua aborigen, introductendo lucgo, en forma, gradual, el idioma Castellano con fines de integracion mtioral. Estas Escuelas estan dirigidas por selvicolas alfabetizados quienes cespues de recibir un entrena- miento adectaay en el Curso de Vapacitacion que anualnente se lleva a efecto en Yarinacoche, imparten conocimiento alos nifios y adultos de sus ,prpptss tribus., Para estos maestros se ha,preparado wu colecgio e fglletos.en lenguas aborigencs siguiendo las teenicas maz recomendaties a fin de que sirva de medios auxiliares en esta trascendental obra de cul~ tura en la Selva pernana. Formulo mis mejores votos por ¢l éxito creciente de esta campafia que ya ha dado magnificos frutos. Lima, enero de 1960. RANCISCO BELLIDO SIGRES' LCTOK DE EDUCAGION PRIZARIA ORTOGRAFIA El alfabeto amahuaca consiste de las siguientes letras: a, an, ¢, ch, h, i, in, J, m, n, 0, On, Py QU, Ty By Shy ty te, U, UN, Vo Xy Yo En general, la pronunciacién de estas letras corresponde ala de las mismas letras del casteliano. Sin embargo, de~ ben notarse unas diferencias: (2) an (como en 1a palabra cuman ’banco’) representa un solo sonido en vez de doe somo repressntan tambiéu ir, cn ¥ un. En este sonido sl aire pasa por ia nariz a la misma #ez que por la boca. Cuando n no ea parte de una de estas ie~ tras sino que es um consonante que signe a una vocai, las dos letras perteneeen a distintas silabas. (2) La letra bh representa el cierre de la garganta, Es-~ te sonido es algo similar a la de la "cl" en "ae&", pero produce en una posicién posterior en La garganta. (3) La i del alfabeto amahuaca (como ex la palabra ?ecomida’) tiene una pronunciacién entre la "i" y ha "el castellano. (4) La pronunciacién de la J se asemeja ze 73" Llaray pero mae suave. (5) En ciertas posisionez, ila a wma come "mp", y am esas miamax dase de paigera’) suena com (6) La o, (coma @n co 2 TnoRetros? entre La %G) ~ (7) La prouumeiacisn de la e se simi’ ral, Eo la prodecslfc de sate sonide smahuaws les disates delanteros superiores no tocan ins 4 (8) La proawsciacifn de da sh nién «4 asemein a La “s" inisial. En ls produccién de «ete sonido oe diartes delanteros superiorss eet&n en firme voatacto con os ai tes inferioras. (9) ts es um solo eonido en amaqiaca y sueaa come 4 pronunciacién de "t" y “s" a ia misma (20) La u (como sn la palabra zoe pronunciacién entre ia "ua" y la * ~ (11) Lay suena = veces como la y" en la palabra "ave', a veces-como la "hu" en “hueco", (12) La prommeiacién de la x se asemeja ala de 1a "j" del castellano, pero es un sonido mis suave y producide mas al frente de la bocas y ls tar, a= eso) tiene naa A LOS MAESTROS Esta es la segunda de una serie de cartillas en el idioma amahuaca. Esta cartilla, como todag las cartillas de la serie, contiene en la misma pagina la traduccion al castellano de cada palabra o frase ue se presenta en la pagina. Asi; el alumno puede ‘'amiliarizarse con la pronunciacion y la forma es- crita de las palabras en castellano que correspon- den a las que el esta aprendiendo a leer en su pro- pio idioma. El maestro debe seguir el mismo metodo de ense- flanza explicado en la primera cartilla; dando enfa~ sis a la importancia de dominar cada palabra nueva en la primera pagina en que esa palabra se intro» duce; gomparando esta con las otras palabras de la misma pagina. Despues de aprender la palabra en- tera, el alumno debe fijarse en las silabas que la constituyen y de alli buscar las mismas silabas en las otras palabras. Cuando el alumno ha aprendido varias silabas,; el maestro debe ensgefiarle a formar nuevas palabras; utilizando las silabas ya aprendidas. tama upan tama nami tama mipan cunanmin-nu _upan- taamun- -nu mani . tuyo el manf de mi padre man{ carne man{ mina tama amun ronsoco (capibara) Es el banco de tu padre. Es la cafia de mi padre. maiti maiti papan tama tama maiti pani upan_piti pacamun-nu : corona corona el manf de tfo mani corona huicungo (una varie- la comida de mi padre dad de palmera) Es paca (una clase de bambi)... maiti . tama maca maiti nocun tamamun-nu Layee aa or ona, SEDI rata coruna Es el manf de nosctros 4 macanonti maca macanonti tama ti ca, papa cuni maca 4 ope macanonti maiti mipa un tama mipan maiti ti ca: minamun-nu papan nononmun-nu cumbrera rata cumbrera mani vdmonos, tfo parba rata cumbrera corona tu padre mi mani la corona de tu padre vdmonos Es tuyo. Es el pato de tfo. maiti tama. mipan nonon macanonti nuno maca upan nonon cuni ti ca, papa corona manf el pato de tu padre cumbrera aqui rata el pato de mi padre barba vaémonos. tio 5 amun_ taca macanonti mina maiti nocun nonti mipa maca tama un nami hnigado de ronsoco (capibara) cumbrera tuyo corona nuestra canoa tu padre rata man f mi carne rurati macanonti maca tama rurati rurati macanonti upan maitimun-nd mipan nontimdn-nu - hacha cumbrera rata mant hacha hacha ° cumbrera Es la corona de mi padre. Es 1a canoa de tu padre. raru maca rurati raru tama . 4 . mina mipa rurati raru . . 7 maiti nami macanontimun-nu upan. nontimun-nu sobrino (de mujer) rata hacha sobrino (de mujer) mani tuyo tu padre hacha sobrino (de mujer) corona carne Es la cumbrera. Es la canoa de mi padre. ruu : ‘ rurati macanont! rud raru raru rdd rurati maiti minamun-nd flauta hacha cumbrera flauta sobrino (de mujer) sobrino (de mujer) flauta hacha corona Es tuyo. e rani ° ¢ rurati ti ca, papa nocun piti rani . rud mipan nonti ° ° ¢ nuno naca raru rud cuni raru nonti piti 4. nonon. rani pelusa nachna yvamonos, tio nuestra comida pelusa flauta la canoa de tu padre aqui mosquita sobrino (de mujer) flauta parba sobrino (de mujer ) canoa comida pelusa de pato 10 rani-ra Monon ranimun-nu rurati-ra ruratimun-nu amun_ taca-ra amun tacamun-nu macanonti-ra macanontimun-nu paca-ra pacamun-nu _é&Es pelusa? Si, es pelusa de pato. 2Es hacha? Si, es hacha. 3Es higado de ronsoco (capibara)? Sf, es hf{gado de ronsoco. 2Es cumbrera? S{, es cumbrera, &3ES paca (una clase de bambi)? Sf, es paca. il paratai rani rani “. raru paratai paratai ruu paca —cuni | tama-ra tamamun-nu a pelta SSS pelusa pelusa sobrino (de mujer} palta palta flauta paca (una clase de bambu) barba ges mani? / si, es manf 12 rani rurati raru ruu rurati -raru - 4, paratai a taca t tama taa atapa “pelusa hacha sobrino (de mujer) flauta hacha sobrino (de mujer) palta . higado mani cafia gallina rurati tama mina raru maca ii nami nami paratai taa tama- “ra Mac cha mani tuyo sobrino (de mujer) rata carne de raya carne palta cafia ges mani? 13 paratai maiti amun rani paca macanonti rdu nuno cunan rani-ra | pe eorena ronsoce (capibara) peiusa paca (una clase de pambt ) cumbrera flauta aqui panco ges pelusa? 14 paratai raru. rud vaa vaa rani macanonti maiti parataimun-nu loro palta sobrino (de mujer) flauta loro loro pelusa cumbrera corona Es una palta. ’ is Val oe ‘, ruu paratai rani ruu ¢ ’ Val rani 4, paratai raru rurati vai ti ca nuno Vaa-fa vaamun-nu Tlauta pe lusa chac#a palta {de mojer) hacha r vamonos aqui 4Es loro? Si. es loro. 16 varan vaa rani é val fe paratai zapallo loro pelusa chacra palta varan zapallo vaa varan flauta sobrino (de mujer) chacra lora zapallo 1? 4. vaa paratai . ¢ pova maca varan pova vai vaa oge . f maiti macanont!. upan. vai sachapapa (un tubérculo comestibdle) loro palta sachapapa rata zapallo sachapapa | chacra loro corona cumbrera la chacra de mi padre 18 pova vai paratai varan varan popoo ‘popoo mipan maiti papan vai pova un pova cocona (una planta con fruta comestible) sachapapa (un tubér- chacra culo comestible) zapallo palta cocona zapallo la corona de tu padre cocona sachapapa . la chacra de tfo mi sachapapa Se es xe , 19 ‘. ¢ paratai val ruu maiti rurati popoo macanonti rani vaa maca mina raru pova varan ¢ . tama mipa maiti popoo ‘palta chacra - flauta corona hacha cosona (una planta con cumbrera fruta comestible) loro pelusa tuyo rata sachapapa (un tubér- culo comestible ) manf . corona sovrino (de mujer) zapallo tu padre cocona 20 un vai upan piti . v mipan cunan nocun varan yaa rani un rau nocun pova upan nonon mina-ra papan varan ‘hacamun-nu 4a 4 ’ parataimun-nu popoo-ra a popoomun-nu - mi chacra. la comida de mi padre el banco de su padre nuestros zapallos pelusa de lore - mi flauta nuestras sachapapas el Pato de mi padre (un tubérculo comestibie) 2es tuyo? los zapallios de tio Es una mosquita. Es palta. 2Es cocona (una planta con fruta comestible)? Si,.es. corona. x* ai 4 . eye upan rurati nocun piti 4 papan vai papan taa mipan cuni nocun tama upan maiti amun nami un nonon ii taca panimun-nu mipan nontimun-nu macanonti-ra : ‘ macanontimdn-nu ei hacha de mi padre nuestra comida ta chacra de tio la cafia de tfo la barba dé tu padres nuestro mani la corona de mi padre carne de ronsoco (capibara) mi pato higado de raya Hs huicungo (una variedad de palmera). Es la’canoa de tu padre. 4Es la cumbrera? sf, es la cumbrera. ’ val xapo pova : 4. wo? paratai ru 4 ae xapomun-nu : aigodon ohacra zapaliio aigodon cocona (una plants sachapapa (un tubércoulo con fruta comestibie) comestible) pal ta loro . flauta ' Bs algodén 25 xaca popoo upan varan xapo papan vai un varan xaca xaca un pova un rurati mipan ru popoo rani . ¢ 4 ¢ minamun-nu un xapomun-nu c&éscara, cuero cocona (una planta los zapallos de mi padre om fruta comestible ) la chacra de -tio algodén cdscara, cuero mis zapallos mis sachapapas (un tuber- caéscara, cuero culo comestible) mi hacha la flauta de tu padre cocona pelusa Es tuyo. Es mi algodén. “R4 aa xaca maxax un xapo. nocun xapo atapa rani maxax amun xacamun-nu 44 a co parataimun-nu piedra cuero de sachavaca (tapir) piedra mi algodén nuestro algodén pelusa de gallina piedra Es cuero de ronsoco (capibara). Es una palta. 25 mina mipan vai maxax tama xaca ‘un xapo un vai vaa rani popoo aa xaca maxax nonon rani - ~—sinocun vai xapo-ra popoo-ra macanontimun -nu papan ruratimun-nu tuyo la chacra de tu padre ~ piedra cdscara de manf mi algodén mi chacra pelusa de-loro cocona (una planta con cuero de sachavaca fruta comestible) (tapir) piedra pelusa de pato nuestras chacras ses algodén? 4es cocona? Es la cumbrera. Es el hacha de tfo. 26 min vai. upan vai : : ‘ 4 min xKapo un xapo ¢ ¢ min pova papan pova min varan nocun varan : ‘ : ‘ min tama mipan tama min piti un piti aa xacamun-nu maxaxmdn-nu - parataimun-nu “tu chacra.—~S*«WCS CAG de mi padre tu algodon mi algoddén tus sachapapas (un las sachapapas de tio tubérculo comestible) tus zapallos . nuestros zapallos tu mani el manf de tu padre tu comida mi comida Es cuero de sachavaca (tapir). Es piedra. Es palta. 27 una un atapa min atapa un rurati min rurati una mina | mina-ra unamdtn-nu una-ra minamun-nu aa tacamun-nu nacamun-nu panimun-nd nio mi gallina tu gallina mi hacha tu hacha mio tuyo 2es tuyo? si, es mfo ées mio? sf, es tuyo Es higado de sachavaca (tapir). Es una mosquita. , Es huicungo (una variedad de palmera). wo oe pova vaa vai rurati ti ca piti sachapapa (un tubér- culo comestible) lore chacra hacha vamonos comida tama maxax macanonti [po xapo pova popoo mani pledra cumbrera algodén > sachapapa* cocona (una planta con fruta comes- --ti-b 1le-}-- 29 mMaxax una aa xaca xaxo ‘ xapo maxax . oo é min xaxo macanontl. 4 ¢ ¢ unamun-nu OO tronco ahuecado piedra mio cuero de sachavaca(tapir) tronco ahuecado algodén piedra tu tronco ahuecado cumbrera Es mio. Boe yer ra “maxax-ra min xapo-ra paratai-ra mina-ra amun xaca-ra popre-ra poverra _ Es tronco ahuecado? «Es piedra? | oKks tu algodon? «Es paita? oBs tuyo? vEs cuero de ronsoco (capibara)? vES cocona (una planta con (fruta comestible)? Es sachapapa (un tuberculo come stible;i , , xaxomun-nu , , maxaymun=nu : , un xanomun-nu ea , 7 paratalmun-nu unamin-nu ros. , aman xacamun-nu . , popoomun-nu - ’ povamun-nu Si, es tronco ahuecado. Si; es piedra. , Si, es mi algodon. Sis es palta. 3} es mio. » €S cuero de ronsoco Sl; es cocona. Si, @s sachapapa. mipa nuno pani paca maiti maca tama rurati macanonti vaa rani pova ‘varan xapo val maxax -xaxo nonti naca vaa-ra 31 taa mina raru ruu paratai popoo xaca una min vai upa tu padre aqui huicungo (una paca (una clase variedad de de bambu) palmera) rata corona hacha mani loro cumbrera sachapapa (un pelusa tuberculo zapallo comegtible ) -chacra algodon tronco ahuecado piedra mosquita canoa ées loro? cafia tuyo sobrino (de mer) ‘lauta palta eocona (una planta con fruta comes~ tible) cascara, cuero mio tu chacra mi padre . 82 * BR oo 4 -- 4.4, min .tama papan maiti min rud nonon nami vaa rani un curati ¢ amun nami amun taca .e of, ii nami upan nonti 4 ¢. maca-ra paratai-ra ii namimun-nd macanontimin-nd oe . ¢ __Al ea, papa tu mani _ la corona de. tio tu flauta carne de pato , pelusa de ioro mi hacha cerne:de ronsoco higado de ronsoco (capibara) carne de raya la canoa de mi padre dee una rata? 2es una palta? Bs carné de raya. Ss 1a cumbrera,, Yaronos, tio. atapa rani un piti mipan nonti aa nami upan cuni papan cunan ¢@ 33 min taa nonon rani . : li taca nocun cunan amun_ taca nacamtn-nd upan taamun-nd ¢ ¢ pacamun-nu panimun-nd pelusa de gallina mi comida la canoa de tu padre tu cafla ‘pelusa de pato nfgado de raya carne de sachavaca (tapir) nuegtro panco la barba de mi padre el banco de tfo nigado de ronsoco (capibara) es una mosquita Es la cafia ‘de mi padre. EBs paca (una clase-de bambi). Es huicungo (una varieda de palmera). * 34 un varanmdn-nu vaa_ ranimun-nd upan vaimutn-nd Nocun pévamun-nu piti-ra popco pitimun-ng min xapomun-nu maxaxmun-nu macanontimun-nu &s tu aigodon Es yiedra. Es ia cumbrera 35 14 mina-ra unamun-nu min xaxo-ra un xaxomUn-nu piti-ra amun nami pitimun amun nami-nu piti-ra aa taca pitimun aa taca-nd min xapo-ra un xapomun-nd éks si, 2Bs si, 25e sf, éSe sf, 2Es sf, tuyo? es mfo. tu tronco ahuecado? es mi tronco ahuecado. come carne de ronsoco (capibara)? se come carne de ronsoco. come hfgado de sachavaca (tapir)? se come higado de sachavaca. tu algodén? es mi algodén. 36 37 maca-ra ~ é tama-ra atapa-ra paca-ra . ¢ pani-ra . . ‘ maiti-ra ii-ra cunan-fra ¢ taa-ra 4Bs rata? 2Es corona? ges mani? 3Es raya? : éEs gallina? &Es banco? 3Es paca (una clase de iBs cafia? €- 3Es-huicungo? bambi)? (una variedad de palmera) 38 atapa nuno paca _ nonon pani nocy papa paratai [til piti tica paca (una ciase de bambd) huisungy (una variedad de tio palme ra ) palta comida carne vdémonos tu padre tuyo

You might also like