1

წრფივი ალგებრა და ანალიზური გეომეტრია

ამოცანათა კრებული

მ. ბაკურაძე რ. სურმანიძე
თბილისი 2019
 2

შინაარსი

$1. მათემატიკური ინდუქციის მეთოდი

$2. კომბინატორიკის ელემენტები
$3. ნიუტონის ბინომი
$4. მატრიცა
$5. დეტერმინანტი
$6. წრფივ განტოლებათა სისტემა
$7. კომპლექსური რიცხვის ალგებრული სახე
$8. კომპლექსური რიცხვის გეომეტრიული წარმოდგენა
$9. კომპლექსური რიცხვის ტრიგონომეტრიული სახე
$10. ფესვი კომპლექსური რიცხვიდან
$11. მონაკვეთის გაყოფა მოცემული ფარდობით
$12. ვექტორები
$13. წრფე სიბრტყეზე
$14. სხვადასხვა სახის ამოცანები წრფეზე
$15. წრფივი სივრცის ბაზისი

$1. მათემატიკური ინდუქციის მეთოდი

მათემატიკური ინდუქციის პრინციპი: თუ ცვლადის შემცველი A(n), n   , წინადადება ჭეშმარიტია n  1-

თვის, და იქედან, რომ ის ჭეშმარიტია n  k -თვის ( k   ) გამომდინარეობს მისი ჭეშმარიტება n  k  1 -
თვის, მაშინ A(n) წინადადება შეშმარიტია ნებისმიერი ნატურალური n რიცხვისათვის.
 3

სავარჯიშო ამოცანები.
მათემატიკური ინდუქციის მეთოდის გამოყენებით დაამტკიცეთ, რომ:
n (n  1)
1. ა) 1  2  3    n  ;
2
n(n  1)(2n  1)
ბ) 12  2 2  32    n 2  ;
6
n(2n  1)(2n  1)
გ) 12  32  5 2    (2n  1) 2  ;
3
n 2 (n  1) 2
2. ა) 13  2 3  33    n 3  ;
4
ბ) 13  33  5 3    (2n  1) 3  n 2 (2n 2  1) ;
გ) 1  2  2 2    2 n1  2 n  1 .
n(n  1)(n  2)
3. ა) 1  2  2  3  3  4    n  (n  1)  ;
3
ბ) 1  4  2  7  3  10    n  (3n  1)  n(n  1) 2 ;
n(n  1)(n  2)(n  3)
გ) 1  2  3  2  3  4  3  4  5    n  (n  1)  (n  2)  ;
4
1 1 1 1 n
4. ა)      ;
1 2 2  3 3  4 n  (n  1) n  1
1 1 1 1 n
ბ)      ;
1 3 3  5 5  7 (2n  1)(2n  1) 2n  1
1 1 1 1 n
გ)      .
1  5 5  9 9  13 (4n  3)(4n  1) 4n  1
5. ა) n 3  5n იყოფა 6 -ზე; ბ) n 3  11n იყოფა 6 -ზე; გ) 7 n  1 იყოფა 6 -ზე; დ) n 5  5 იყოფა 30 -ზე;

6. ა) 6 2n1  1 იყოფა 7 -ზე; ბ) 4 n  15n  1 იყოფა 9 -ზე;

გ) 10n  18n  28 იყოფა 27 -ზე; დ) 9n1  8n  9 იყოფა 16 -ზე;
7. აჩვენეთ, რომ თუ x n მიმდევრობა მოცემულია რეკურენტულად:
n2 n
x1  2 და xn1  xn , მაშინ xn 
n n 1
8. ა) x n მიმდევრობა მოცემულია რეკურენტულად:
1
x1  1 , xn1  xn  . გამოიყვანეთ ფორმულა x n -თვის,
n(n  1)
ბ) x n მიმდევრობა მოცემულია რეკურენტულად:
1
x1  2 / 3 , xn1  xn  . შეადგინეთ მისი ზოგადი წევრის ფორმულა
(n  2)(n  3)
9. დაამტკიცეთ, რომ:
2n  5
ა) ნებისმიერი ნატურალური n რიცხვისათვის სრულდება უტოლობა: 2 n  ,
4
ბ) ნებისმიერი n  10 ნატურალური რიცხვისათვის სრულდება უტოლობა: 2 n  n 3

$2. კომბინატორიკის ელემენტები

 4

კომბინატორულ ამოცანებში, ძირითადად, განიხილება სასრული სიმრავლეები. თუ A სასრული

სიმრავლის ელემენტების რაოდენობაა N (A) , მაშინ:
N ( A  B)  N ( A)  N ( B)  N ( A  B) .

შეკრების პრინციპი. თუ a ობიექტის შერჩევა შეიძლება n განსხვავებული გზით, ხოლო მისგან

განსხვავებილი რაიმე b ობიექტისა m განსხვავებული გზით, მაშინ “ a ან b ” შერჩევათა რაოდენობა n  m -
ის ტოლი იქნება.

გამრავლების პრინციპი. თუ რაიმე a ობიექტის შერჩევა შეიძლება n განსხვავებული გზით, ხოლო ყოველი
ასეთი ამორჩევისათვის მისგან განსხვავებული გარკვეული b ობიექტის შერჩევა შეიძლება m
განსხვავებული გზით, მაშინ “ a და b ” შერჩევათა რაოდენობა n  m - ის ტოლია.

მაგალითი. ბათუმიდან ამსტერდამამდე მგზავრობა შესაძლებელია გემით, მატარებლით, თვითმფრინავითა

ან ავტობუსით, ხოლო ამსტერდამიდან ლონდონამდე - თვითმფრინავით, მატარებლითა ან ავტობუსით.
რამდენი განსხვავებული გზით შეიძლება მგზავრობა ბათუმიდან ლონდონამდე?
ამოხსნა. ბათუმიდან ამსტერდამამდე მგზავრობის ოთხი სხვადასხვა ხერხიდან ერთ-ერთის ამორჩევის
შემთხვევაში, ამსტერდამიდან ლონდონამდე მგზავრობა შესაძლებელია სამი სხვადასხვა ხერხით. ცხადია,
რომ ბათუმიდან ლონდონამდე მგზავრობის ყველა შესაძლო ვარიანტების რაოდენობა ტოლია: 4  3  12 .

სასრულ სიმრავლეში დადგენილ რაიმე რიგს ამ სიმრავლის ელემენტების გადანაცვლება ეწოდება. n -

ელემენტიანი სიმრავლის გადანაცვლებათა n რაოდენობა ტოლია:
n  n ! , სადაც n! 1 2  3    n
მაგალითი. რამდენი განსხვავებული ხერხით შეიძლება თაროზე 5 სხვადასხვა წიგნის განთავსება?
ამოხსნა. საძიებელი რიცხვი 5 - ელემენტიანი სიმრავლის ყველა გადანაცვლებათა რაოდენობის ტოლია
P4  1  2  3  4  5  120
მაგალითი. რამდენი სხვადასხვა ხერხით შეიძლება A  {1, 2, 3,, 2n} სიმრავლის ელემენტების დალაგება
ისე, რომ ყოველ ლუწ რიცხვს ლუწი ნომერი ჰქონდეს?
ამოხსნა. ლუწი რიცხვები ლუწნომრიან ადგილებზე (ასეთი ადგილების რაოდენობა n -ის ტოლია) შეიძლება
განვათავსოთ n! ხერხით. ლუწი რიცხვების ლუწ ნომრიან ადგილებზე ყოველ ასეთ განთავსებას შეესაბამება
დარჩენილი n კენტი რიცხვის კენტ ნომრიან ადგილებზე (ასეთი ადგილების რაოდენობავ n - ის ტოლია)
განთავსებათა n! ხერხი. გამრავლების პრინციპის შესაბამისად, საძიებელ გადანაცვლებათა რაოდენობა
ტოლია n ! n ! .

სიმრავლეს, რომელშიც განსაზღვრულია ელემენტების დალაგების გარკვეული წესი, დალაგებული

სიმრავლე ეწოდება. სასრულ დალაგებულ სიმრავლეს ეწოდება წყობა. n ელემენტისაგან შედგენილი
სიმრავლის m -ელემენტიან, m  n , წყობათა  mn რაოდენობა ტოლია:.
n!
 mn  .
( n  m) !
თვისებები:
An0  1 , An1  n , Ann  Pn  n ! , Anm1  (n  m) Anm

მაგალითი. რამდენი განსხვავებული სამნიშნა რიცხვი შეიძლება შევადგინოთ 1, 2, 3, 4, 5 ციფრებისაგან, თუ: ა)

ციფრების გამეორება შეიძლება; ბ) ციფრები არ მეორდება.
ამოხსნა.
ა) განსხვავებული სამნიშნა რიცხვების რაოდენობაა 53  125 ;
ბ) განსხვავებულ ციფრებიანი სამნიშნა რიცხვების რაოდენობაა A53  5! /(5  3)! 60 .
 5

მაგალითი. სტუდენტმა 5 გამოცდა 9 დღის განმავლობაში უნდა ჩააბაროს. რამდენი სხვადასხვა ხერხით
შეუძლია მას ამის გაკეთება?
ამოხსნა. საძიებელი რიცხვი უდრის წყობას 9 -სა 5 -ად:: A95  9  8  7  6  5  15 120

სასრული სიმრავლის ყოველ ქვესიმრავლეს ჯუფდება ეწოდება. n -ელემენყტიანი სიმრავლის m -

ელემენტიან, m  n , ჯუფდებათა Cnm რაოდენობა ტოლია:
n!
C nm  .
(n  m) ! m !
თვისებები:
Cnn  1 , C n1  n , Cnm  Cnnm , Cnm  Cnm11  Cnm1 ,
Cnm  Anm / Pm , Cn0  Cn1  Cn2    Cnn  2 n ,

მაგალითი. მაღაზიაში 15 სხვადასხვა სახის ნაყინი იყიდება. რამდენი განსხვავებული ხერხით შეიძლება
შევიძინოთ 7 განსხვავებული სახეობის ნაყინი?
ამოხსნა. ამ შემთხვევაში C157 ;
მაგალითი. საჭადრაკო ტურნირში მონაწილეობდა n მოჭადრაკე. რამდენი პარტია გათამაშდა სულ, თუ
თითოეული მოჭადრაკე შეხვდა თითოეულს და თანაც ერთხელ?
ამოხსნა. საძიებელი რიცხვია n -ელემენტიანი სიმრავლის 2 -ელემენტიან ქვესიმრავლეთა რაოდენობა:
n(n  1)
C n2 
2
მაგალითი. ვიპოვოთ ამოზნექილი n -კუთხედის დიაგონალების გადაიკვეთის წერტილების რაოდენობა, თუ
ცნობილია, რომ მისი არც ერთი სამი დიაგონალი ერთ წერტილში არ იკვეთება.
ამოხსნა. ყოველი ორი დიაგონალის გადაკვეთის წერტილს შეესაბამება n -კუთხედის ოთხი წვერო, ხოლო
n -კუთხედის ყოველ ოთხ წვეროს შეესაბამება გადაკვეთის ერთი წერტილი დიაგონალებისა, რომელთა
ბოლოებიც ამ წერტილებშია. ამგვარად, საძიებელი რიცხვი n -ელემენტიანი სიმრავლის 4 -ელემენტიან
ქვესიმრავლეთა რაოდენობის ტოლია:
n(n  1)(n  2)(n  3) n(n  1)(n  2)(n  3)
Cn4  
1 2  3  4 24

სავარჯიშო ამოცანები.
1. იპოვეთ A  B , A  B , A \ B და B \ A , A თუ x 2  5x  6  0 არის განტოლების ფესვების სიმრავლე,
ხოლო B  {0, 3}
2. კლასის 35 მოსწავლიდან 20 მონაწილეობდა მათემატიკის, ხოლო 13 ფიზიკის ოლიმპიადაზე. 10
მოსწავლეს არცერთ ოლიმპიადაში მონაწილეობა არ მიუღია. რამდენმა მათგანმა მიიღო მონაწილეობა ორივე
ოლიმპიადაში?
3. 99 სტუდენტიდან ინგლისური იცის 29 -მ, გერმანული 31 -მა, ფრანგული 41 -მა, ინგლისური და
გერმანული 9 -მ, ინგლისური და ფრანგული 11-მა, გერმანული და ფრანგული 6 -მა, ხოლო სამივე ენა 4 -მა.
რამდენმა სტუდენტმა არ იცის არცერთი ენა?
4. მთის მწვერვალზე 9 სხვადასხვა ბილიკი ადის. რამდენი სხვადასხვა ხერხით შეძლებს ტურისტი:
ა) მთაზე ასვლას და უკან დაბრუნებას; ბ) მთაზე ასვლას და განსხვავებული ბილიკით უკან დაბრუნებას?
5. რამდენი სამნიშნა რიცხვის მიღება შეიძლება ციფრებისაგან 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ?
6. რამდენი სამნიშნა რიცხვის მიღება შეიძლება ციფრებისაგან 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 , თუ თითოეული ციფრის
გამოყენება შესაძლებელია არა უმეტეს ერთჯერ?
7. რამდენი სხვადასხვა ხერხით შეიძლება განლაგდეს 9 ადამიანი რიგში სალაროსთან?
8. იპოვეთ 5 -ის ჯერადი ყველა ექვსნიშნა რიცხვების რაოდენობა
 6

9. სამკუთხედის ერთ გვერდზე აღებულია n წერტილი, ხოლო მეორე გვერდზე m წერტილი. სამკუთხედის
მესამე გვერდის ბოლოებიდან გავლებულია მოპირდაპირე გვერდის დაყოფის წერტილებთან შემაერთებელი
მონაკვეთები. იპოვეთ მონაკვეთების გადაკვეთის წერტილების რიცხვი
10. იპოვეთ სამნიშნა რიცხვების რაოდენობა, რომელთა თითოეული ციფრი კენტია.
11. იპოვეთ ყველა იმ სამის ჯერადი სამნიშნა რიცხვების რაოდენობა, რომლებიც 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6
ციფრებითაა ჩაწერილი.
12. რამდენი სხვადასხვა სიტყვის შედგენა შეიძლება ასოებისაგან, რომლების შედიან სიტყვაში
“საქართველო”?
13. რამდენი სხვადასხვა ხერხით შეიძლება შევადგინოთ კლასის მოსწავლეთა სია, რომელშიც 12
მოსწავლეა?
14. რამდენ ელემენტს უნდა შეიცავდეს სიმრავლე, რომ მათგან შედგენილი ყველა გადანაცვლებათა
რაოდენობა ტოლი იყოს: ა) არა უმეტეს 1000 -ის; ბ) არა ნაკლებ 500 -ის.
15. შეადგინეთ A სიმრავლის ელემენტების ყველა შესაძლო გადანაცვლება:
ა) A  {m, n, p, q} ; ბ) A  {1, 2, p, q, a} .
16. შეასრულეთ მოქმედებები და გამოთვალეთ:
8 !6 ! (n  2)! 1 1 1 1
ა) ; ბ) ; გ)  ; დ)  .
12! (n  4)! n! (n  4)! (k  2)! k!
17. რამდენი სხვადასხვა ხერხით შეიძლება 12 კანდიდატის შერჩევა 6 სხვადასხვა თანამდებობებზე?
18. კლასში 28 მოსწავლეა. გამოსაშვებ საღამოზე მათ ერთმანეთს სამახსოვრო ფოტოსურათები გაუცვალეს.
დათვალეთ ფოტოსურათების საერთო რაოდენობა.
19. გაამარტივეთ გამოსახულება:
n  2 3n  1 (n  3) !
ა)  ; ბ) .
n ! (n  1) ! (n  1) ! (n 2  4)
20. აჩვენეთ შემდეგი ტოლობის სამართლიანობა:
ა) C74  C73  C84 ; 5
ბ) C10  C106  C116 .
21. ამოხსენით განტოლება:
15An2
ა) Ax3  6C x2  x 2  x ; ბ) Cn4  ; გ) An4 2  224n(n  2) ; დ) Cn3  Cn2  15(n2 -1)
4
22. ამოხსენით უყტოლობა:
ა) An21  72 ; ბ) Ann11  21
23. მათემატიკური ინდუქციის მეთოდის გამოყენებით დაამტკიცეთ, რომ:
ა) 11 ! 2  2 !     n  n !  (n  1) ! 1 ; ბ) 3  3 ! 4  4 !     (n  2)  (n  2) !  (n  3) ! 3 !
24. რამდენი დიაგონალი აქვს: ა) ამოზნექილ თორმეტკუთხედს; ბ) ამოზნექილ ოცდახუთკუთხედს?
25. რამდენი სხვადასხვა ხერხით შეიძლება 15 მოსწავლისაგან შედგენილი კლასის ორ ჯგუფად დაყოფა ისე,
რომ ერთ ჯგუფში იყოს 11 მოსწავლე და მეორეში 4 ?
26. რამდენი განსხვავებული ორნიშნა რიცხვის მიღება შეიძლება 1 , 2 , 3 , 4 , 5 ციფრების გამოყენებით თუ:
ა) ციფრების გამეორება არ შეიძლება; ბ) ციფრების გამეორება შესაძლებელია?
27. წიგნების მაღაზია სულ 12 სახეობის წიგნია. რამდენი ხერხით შეიძლება 8 განსხვავებული წიგნის შეძენა?
28. დარბაზში 100 ნათურაა. რამდენი სხვადასხვა ხერხით შეიძლება დარბაზის განათება 60 ნათურით?
29. რამდენი სხვადასხვა წრფე გაივლება სიბრტყეზე აღებულ n წერტილის ერთმანეთთან შეერთებით, თუ
ცნობილია, რომ არც ერთი სამი ერთ წრფეზე არ მდებარეობს?
30. რამდენი განსხვავებული საგნისაგან შეიძლება 2 -ელემენტიანი 210 წყობის შედგენა?
31. ამოხსენით განტოლება An5  18  An42 .
32. ტელეფონის 107 ცალი შვიდნიშნა ნომრიდან რამდენი ნომერია ისეთი, რომლებიც განსხვავებული
ციფრებისაგან შედგება?
 7

$3. ნიუტონის ბინომი

ნებისმიერი ნატურალური n რიცხვისათვის მართებულია ფორმულა, რომელსაც ნიუტონის ბინომი

ეწოდება:
(a  b) n  Cn0 a n  Cn1 a n1b  Cn2 a n2b 2      Cnm a nmb m      Cnn b n .
Cnm რიცხვს ბინომური კოეფიციენტი ქვია.

ტოლობის მარჯვენა მხარის k  1 -ე Tnk შესაკრები გამოსათვლება ფორმულით:

Tnk  Cnk a nk b k .
სხვაობის შემთხვევაში, მართებულია ფორმულა:
(a  b) n  Cn0  a 5  Cn1  a n1b  Cn2  a n2 b 2    (1) m  Cnm  a nm b m    (1) n  Cnn  b n .
12
 12 2

მაგალითი. ვიპოვოთ  x  x 3  ბინომური გაშლის მეხუთე წევრი.
 
 
8 4
 1  2 20

ამოხსნა. გვექნება: T4  C   x 2 
4
12   x 3   495  x 3 .
   

სავარჯიშო ამოცანები.
1. გამოთვალეთ:
ა) ( x  1) 4 ; ბ) ( 2 x 2  y ) 5 ; გ) ( a  b ) 4 ; დ) ( x  y ) 6 ; ე) ( 2a 2  b / 3) 7 ; ვ) ( x / 2  1 / x) 7
2. იპოვეთ ბინომიალური გაშლის:: ა) m -ური წევრი, ბ) შუა წევრი
ა) (a 3  2b 2 )12 , m  7 ; ბ) (2 x  1 / 2 y )19 , m  8 ; გ) (a 1 / 2  1 / 2b 1 / 3 )18 , m  4 ; დ) ( x  y ) 25 , m  20 ;
ე) (3x  y / 3)15 , m  11
3. ნიუტონის ბინომის გამოყენებით, გამოთვალეთ:
ა) 994 ; ბ) 9993 ; გ) 985 ; დ) 9984
4. იპოვეთ  x  3 x2 
12
გაშლის მეხუთე წევრი

5. იპოვეთ x  x 
 2 12
გაშლის იმ წევრის ნომერი, რომელიც x ცვლადს არ შეიცავს
6. იპოვეთ 1 0,01
1000
გაშლის უდიდესი წევრის ნომერი
7. იპოვეთ (2 x  3 y ) ბინომური გაშლის კოეფიციენტთა ჯამი
2 3 6

8. წარმოადგინეთ x -ის მიმართ მრავალწევრის სახით: ა) ( y  3) 4 ; ბ) ( x  2) 5 ; გ) (2 x  y ) 4 .

9. აჩვენეთ, რომ: Cn0  Cn1  Cn2      Cnn  2 n
10. აჩვენეთ, რომ: Cn0  Cn1  Cn2    (1) n Cnn  0
11. დაამტკიცეთ, რომ ბოლოებიდან თანაბრად დაშორებული ბინომური კოეფიციენტები ტოლია
12. დაამტკიცეთ: Cn1  2Cn2    n Cnn  n  2 n1

$4. მატრიცა

ai j , i  1, 2..., m , j  1, 2..., n , ელემენტების, m -სტრიქონისა და n -სვეტის მქონე მართკუთხოვან

A  (ai j ) ცხრილს ეწოდება m x n განზომილების მატრიცა:
 8

 a11 a1 2 a13 ... a1 n 

 
 a 21 a 2 2 a 2 3 ... a 2 n 
A .
 .......... .......... ....... 
 a a a ... a 
 m1 m 2 m 3 mn 

მატრიცების შეკრება: ერთი და იმავე განზომილების A  (ai j ) და B  (bi j ) მატრიცების ჯამი ეწოდება იმავე
განზომილების ისეთ C  (ci j ) მატრიცს, რომ:

ci j  ai j  bi j , i  1, 2..., m , j  1, 2..., n .

მატრიცის გამრავლება რიცხვზე: A  (ai j ) მატრიცის ნამრავლი  რიცხვზე ეწოდება ისეთ

B  (bi j ) მატრიცს, რომ:

Y bi j    ai j , i  1, 2..., m , j  1, 2..., n .

მატრიცების გამრავლება: m x p განზომილების A  (ai j ) მატრიცის ნამრავლი p x n განზომილების

B  (bi j ) მატრიცზე ეწოდება m x n განზომილების ისეთ C  (ci j ) მატრიცს, რომ:

p
ci j   ai k  bk j , i  1, 2..., m , j  1, 2..., n .
k 1

სავარჯიშო ამოცანები.
1. შემდეგი მატრიცებისთვის იპოვეთ A  B და B  A :

3 -1 2  1 2 - 1   5 1 - 2 - 4 -1 2 
    ;    
ა) A   2 1 0  B   0 - 1 2  ბ) A   - 2 - 1 1  B   2 2 - 1 
; ;
-1 3 1  1 3 - 2  -1 2 1  1 - 2 0 
       

2. A   3 - 1 1  და B  1 4 - 1  მატრიცებისთვის იპოვეთ: ა) 3 A  2B ; ბ) A  4 B ; გ) B  2 A ; დ)  5B

 - 1 3 2
 2 0 3  

3. იპოვეთ B მატრიცი, თუ ცნობილია, რომ 3 A  2B  4C და A   2 1 3 , C   2  1 1  .

  4 0 1
   2 3  1

გადაამრავლეთ მატრიცები:
1  3 2  2 5 6
 2  3  9  6  4 3    28 93   7 3   
4.  3  2   3 4  ; 5.     ; 6.       ; 7.  3  4 1 1 2 5 ;
5  4  2 5
    4  6  6  4  7 5   38  126  2 1  2  5 3 1 3 2
  

 6 1 2
 5 0 2 3        2 1  1  1 1 1  2 1 0 
    2    
8.  4 1 5 3  2   1 
   ; 9.    1 2 4 1 ; 10. 1 3  1 2    ; 11.   1 2 1  0 1 2  1 0 2  ;
 3 11 2  7  1 0  1  1 0  1  1 0  0 2 1 
  4         
1   1
     
 9

 0 0 1 
  1 1 
 1 1 2    4
12.    2 2    ;
  1 1   
2 2 3  1

 
 3 3 4
შეასრულეთ მოქმედებები:

2 5
 1 2  1  3 1 1  2  4  1
1 2
3

n
   5  2  1 2    
13. ა)   ; ბ)   1 3    
  ; დ)  1 0  1  7 17 4 
1 ; გ) ;
 3 4  0 2    2 1  2 5 
 1  1 2 6  2  5  1
 

 cos a  sin a 
n n n
1 a  a 1
14.   , n  , a  R ; 15.   , n  , a  R ; 16.   , n  , a  R ;
0 1 0 a  sin a cos a 

1 2  1 1
17. იპოვეთ A  AT , თუ A  
 3  1 0 2 
;
 

18. გამოთვალეთ A  B  B  A თუ:

 2 3 1 1 2 1  1 1 1 7 5 3
   
ა) A    1 1 0  და B   0 1 2 ; ბ) A   0 1 1 და B   0 7 5  ;
 1 2  1 3 1 1   0 0 1 0 0 7
      

19. იპოვეთ f  A , თუ:

1 2 3 
 2 1  
ა) f  x   x  8 x  10 , A  
2
 ; b) f  x   3x  2 x  5 , A   2  4 1  ;
2

 3  1  3 5 2 
 
20. იპოვეთ მეორე რიგის ყველა ისეთი მატრიცა, რომლის კვადრატიც ნულოვანი მატრიცის ტოლია

$5. დეტერმინანტი

მეორე რიგის კვადრატული A  (ai j ) მატრიცის დეტერმინანტი:

a11 a12
det A   a11 a 22  a12 a21 .
a21 a22
მესამე რიგის კვადრატული A  (ai j ) მატრიცის დეტერმინანტი:

a11 a12 a13

det A  a 21 a 22 a 23  a11 a 22 a33  a 21 a32 a13  a12 a 23 a31  a31 a 22 a13  a11 a 23 a32  a12 a 21a33 .
a31 a32 a33

n -ური რიგის A  (ai j ) მატრიცის ai j ელემენტის მინორი ეწოდება n  1 რიგის M i j დეტერმინანტს,

რომელიც მიიღება თავდაპირველ A  (ai j ) მატრიცში იმ სტრიქონისა და სვეტის ამოშლით, რომელშიც
ai j ელემენტია მოთავსებული. ai j ელემენტის ალგებრული დამატება ტოლია:
 10

Ai j  (1) i  j  M i j .
კვადრატულ A მატრიცს ეწოდება გადაუგვარებელი თუ მისი დეტერმინანტი ნულისაგან განსხვავებულია.
ყოველი გადაუგვარებელი A მატყრიცისთვის არსებობს, და თანაც ერთადერთი, ისეთი A 1 მატრიცა, რომ
ადგილი აქვს ტოლობას:
A  A 1  A 1  A  E .

A 1 -ს ეწოდება A მატრიცის შებრუნებული მატრიცა.

A გადაუგვარებელი მატრიცის შებრუნებული ტოლია:

1
A 1  A
det A

 A11 A21 A31 ... An 1   a11 a1 2 a13 ... a1 n 

   
 A A A ... A   a a a ... a 
სადაც, A     არის A  
12 2 2 32 n 2 2 1 2 2 2 3 2 n
 მატრიცის მიკავშირებული მატრიცა.
 .......... .......... .......   .......... .......... ....... 
 A A A ... A   a a a ... a 
 1n 2 n 3 n nn   n1 n 2 n 3 nn 

სავარჯიშო ამოცანები.

1. გამოთვალეთ მეორე რიგის დეტერმინანტი:

1 4 2 7 a b a b cos  sin  sin   sin 

ა) ; ბ) ; გ) ; დ) ; ე) ;
5 2 3 8 a b a b sin  cos cos cos 

1 a2 2a
a loga b log a b
1 a2 1 a2 a b ab ac loga b 1
ვ) ; ზ) ; თ) ; ი) ; კ) 1 ;
 2a 1 a2 c d b d cd 1 logb a logb a
b
1 a2 1 a2

cos  i sin  1 tg 1

ლ) ; მ) ;
1 cos  i sin   1 ctg

2. გამოთვალეთ მესამე რიგის დეტერმინანტი:

1 2 3 3 4 5 1 2 3 2 1 5 4 1 7
ა) 4 5 6 ; ბ) 8 7  2 ; გ) 3 4 5 ; დ) 3 2 1 ; ე) 2 3 5 ;
7 8 9 3 1 8 6 7 8 7 1 8 1 3 6

a b c at t t sin a cos a 1

ვ) c a b ; ზ) t bt t ; თ) sin b cos b 1 .
b c a t t ct sin c cos c 1
3. ამოხსენით განტოლება:
 11

x2 3 1 x2 4 9
2 x x x 1 x 2 4 3
ა)  3 ; ბ)  1 ; გ)  ; დ) x 1 3  2 ; ე) x 2 3  0;
3 4x 3 x2 4 3x 1 2x
2 1 2 1 1 1
3 y y t t 1 t2 3 2 1
5x 1
ვ) 2  1 3  0 ; ზ) t  3 t4 t  5  0 ; თ) x 1  x 1  .
3 2x
y  10 1 1 t 6 t 7 t 8 0 1 x

4. ამოხსენით უტოლობა:

3 2 1 2 x  2 1 3 2 1 4 x 1  2
ა) 1 x  2  1 ; ბ) 1 1  2  0 ; გ) 1 x  2  0 ; დ) 2 2 5  0.
1 2 1 5 3 x 1 2 1 3  1 2x

5. გამოთვალეთ მაღალი რიგის დეტერმინანტები:

2 3 3 2 1 2 3 4 2 3 4 1 0 1 0 1  2 1 0 1
1 2 2 1 2 3 4 1 4 2 3 2 1 0 1 0 1 2 1 0
ა) ; ბ) ; გ) ; დ) ; ე) ;
3 1 1 3 3 4 1 2 3 5 1 0 11 1 2 3 1 2 1
2 1 1 2 4 1 2 3 3 5 1 1 21 1 1 1 3 3 2

2 3 4 1 x 1 1 1 0 b c d 1 1 1 1 0 1 1 1
4 2 3 2 y 0 1 1 b 0 d c 1 1 1 1 1 0 1 1
ვ) ; ზ) ; თ) ; ი) ; კ) ;
a b c d z 1 0 1 c d 0 b 1 1 11 1 1 0 1
3 1 4 3 t 1 1 0 d c b 0 1 1 1 1 1 1 1 0

1 1 1  2 5 2 2 2 3 3 2 5 7 3 2 6
1 3 1 3 2 5 2 2 2 5 4 6 8 9 4 9
ლ) ; მ) ; ნ) ; ო) ;
1 1 4 3 2 2 5 2 5 5 8 7 7 2 7 3
 3 1  8  13 2 2 2 5 4 4 5 6 5 3 3 4

4 4 1 0 1 8
2 3 7 5 2 3
3 2 5 7 3 2
პ) .
1 2 2 1 1 2
1 7 6 6 5 7
2 1 1 2 2 1
 12

1 2 3 4 5
5 3 4 1 2
6. იპოვეთ 3 5 1 2 4 დეტერმინანტში შემდეგი მინორები: ა) M 23 ; ბ) M 41 ; გ) M 45 ; დ) M 15
4 1 2 5 3
2 4 5 3 1

2 1 3 4 5
4  3 5 1 2
7. იპოვეთ 1 5 3 2 4 დეტერმინანტში ალგებრული დამატებები: ა) A32 ; ბ) A24 ; გ) A15 ; დ) A53
3 1 2 5 4
1 4 5 3 2

8. იპოვეთ A მატრიცის შებრუნებული მატრიცა:

4 3 1  1 2  1 
2  3   1 3     
ა) A    ; ბ) A    ; გ) A   2 1 2  ; დ) A   3 0 2  ;
1 2   4 5  2 1 2  4  2 5 
   

1 1 0 ... 0 0 
1 1 1 1  0 0 1 1  
3 2 1       0 1 1 ... 0 0 
  1 1  1  1 0 3 1 4
ე) A   4 5 2  ; ვ) A   ; ზ) A  ; თ) A   .......... .......... .......  .
2 1 4  1 1 1 1  2 7 6 1   
       0 0 0 ... 1 1 
1  1  1 1  1 2 2  1
    0 0 0. ... 0 1
 

9. ამოხსენით მატრიცული განტოლება:

3 1  7 0 1 2 3 4 2 3   1 1  5 6
ა) X       ; ბ)    X    ; გ)    X       ;
1 2  4 4 3 4 5 6  1  2   2 4  6 1

1 2  3  1  3 0  5 1 8 3 0
3 1  5 6  14 16      
3
  
დ)    X       ; ე)  3 2  4   X   10 2 7  ; ვ) X  1  3  2    5 9 0 ;
5  2  7 8   9 10  2 1
 0  10 7 8 
 
5
 2 1    2 15 0 

 2 1  2 1 0 0 3 1 
     
ზ) 3 1
 1   X   0 1 0  ; თ) X   1 2   (6  3), .
1  2 1  0 0 1  2  1
     

10. გამოთვალეთ მატრიცის რანგი:

 1 1  8  1 2  4 1 4 1  1  1  1 1 2 5 6   3 2  1  3  2
 ; გ)      
ა)  3 2  6  ; ბ) 
3  ; დ) 2  ; ე)  2 3  2  4  ; ვ)
 
1  3 ;
  1 1  5 3 1 1 4  2 1 3
0 1 3    2  1  1 2 8  1 3 7 3   5 8 1  2 4 5  5  6 1 
        
 13

 1 04
 1 3 3 2 5   
 1 2 3  1  2   1 0 0 0 5   2 0 0 3  2 0 0
 
ზ)  3  1 5  3  1  ; თ)   3 5 2 3 4  ; ი)   ; კ)   ; ლ) ;
 3  0 0 0 0 0   6 0 0 9  1 33 
1 5 0 7  2 0 0 0 11
 2 1 2  2  3    4 0 0 6  
   5 4 1 
     2 5 1 
 7 1

0 110 0
 1 04  1  2 3 0 7  
 4  5  0 0 7     1 1 0 0 0
     2 0 0   2 4 6 1 0 1
მ)  1 2  ; ნ)  0 0 0  ; ო)  ; პ)   3 9 1 4 7  ; ჟ) 010 0 .
 3 2  1 33   
   0 3 0  

   0 010 1
2 5 1    5 12 8 2 1 
1
  
 0 01 1 
11.  და  პარამეტრის ნამდვილ მნიშვნელობებზე დამოკიდებულების გათვალისწინებით, გამოთვალეთ
შემდეგი მატრიცის რანგი:

 1 2 1 1   1 1 3 1 
     1 1 4 
 4 1 3 0   1  2 4 5   
ა)   ; ბ)     1 7  4  ; გ)  1  1 3 .
5 1  1 1  1 2 1 4 
     
 3  4 1   1 1 0 10 3 
   

12. გამოთვალეთ n -ური რიგის დეტერმინანტები:

a a  a a 1
2 2 2  2 2 4 6  2n 1 3 5  2n  1
a a  a 2 a
2 3 2  2  2 0 6  2n 1 2 5  2n  1
a a  3a a
ა) 2 2 4  2 ; ბ)  2  4 0  2n ; გ) ; დ) 1 3 4  2n  1 ;

   
a n  a a a
2 2 2  n 1 2 4 6  0 1 3 5  2n  2
a a  a a a

x a a a a
3 2 0 0 1 2 2  2 0 1 1 1 1
a x a  a a
1 3 2 0 2 1 2  2 1 0 x  xa
a a x  a a
ე) 0 1 3  0 ; ვ) 2 2  1  2 ; ზ)  ; თ) ;

  1 x x 0 a
a a a  x a
0 0 03 2 2 2  1 1 x x  x0
a a a  a x

  0 0 0
0   0 0
ი)  .
0 0 0 
0 0 0 0
 14

$6. წრფივ განტოლებათა სისტემა

განტოლებათა სისტემას

a11 x1  a12 x 2    a1n x n  b1

a x  a x    a x  b
 21 1 22 2 2n n 2
 ,
 
a m1 x1  a m 2 x 2    a m n x n  bm


სადაც ai j , bi , i  1, 2 ,, m ; j  1, 2 ,, n რიცხვებია, x1 , x 2 , , x n უცნობების მიმართ წრფივ განტოლებათა

სისტემა ეწოდება. ai j ელემენტებს უცნობების კოეფიციენტები, ხოლო bi -ს - თავისუფალი წევრები
ეწოდებათ.

წრფივ განტოლებათა სისტემის ამოხსნის გაუსის მეთოდი:

სისტემის i -ურ, 1  i  m , განტოლებას, დაწყებული მეორე განტოლებიდან, გამოვაკლოთ სისტემის
პირველი განტოლება გამრავლებული ai 1 / a11 რიცხვზე ( a11  0 ). სისტემა მიიღებს სახეს:

a11 x1  a12 x 2  a13 x3    a1n x n  b1

 a ' 22 x 2  a '13 x3    a ' 2 n x n  b' 2


 
 a ' m 2 x 2  a ' m 3 x3    a ' mn x n  b' m

სისტემის i -ურ, 2  i  m , განტოლებას, დაწყებული მესამე განტოლებიდან, გამოვაკლოთ მეორე განტოლება

გამრავლებული a'i 1 / a' 22 რიცხვზე ( a' 22  0 ) და ა. შ. ეს პროცესი გარკვეული სასრული ნაბიჯის შემდეგ
დასრულდება და თავდაპირველი სისტემა მიიღებს სახეს:

a11 x1  a12 x 2  a13 x3    a1n x n  b1

 a' 22 x 2  a'13 x3    a' 2 n x n  b' 2


 
 br r x r    br n x n  c r


თუ მიღებული სისტემის რომელიმე განტოლების ყველა კოეფიციენტი ნულია, ხოლო თავისუფალი წევრი
ნულისაგან განსხვავებული რიცხვი, მაშინ სისტემა არათავსებადია - ამონახსნი არ აქვს.
საზოგადოდ r  n .
(1) თუ r  n , მაშინ სისტემა მიიღებს ე. წ. „სამკუთხოვან“ სახეს და მისი ბოლო განტოლებას ექნება სახე:
bnn x n  c n , bnn  0 ,
მას აქვს ერთადერთი ამონახსნი. ამგვარად, ამ შემთხვევაში სისტემა თავსებადია და აქვს ერთადერთი
ამონახსნი..
(2) თუ r  n , სისტემა ღებულობს ე. წ. „ტრაპეციის“ სახეს. ასეთ შემთხვევაში x r 1 , x r  2 ,  , x n უცნობების ანუ
დამოუკიდებელი ცვლადების ყოველი მნიშვნელობებისათვის მივიღებთ x1 , x2 ,, xr უცნობების შესაბამის
მნიშვნელობებს. მასასადამე, ამ შემთხვევაშიც სისტემა თავსებადია და უამრავი ამონახსნი აქვს.

წრფივ განტოლებათა სისტემის ამოხსნის კრამერის ხერხი:

 15

განვიხილოთ შემთხვევა, როცა n  m ანუ როცა გვაქვს n უცნობიანი n წრფივ განტოლებათა სისტემა.
განვიხილოთ ე. წ. სისტემის დეტერმინანტი:
a11 a12  a1n
a 21 a 22  a 2 n
 .

a n1 a n 2  a nn

თუ   0 სისტემას აქვს ერთადერთი ამონახსნი:

1  
x1  , x 2  2 , , x n  n ,
  
სადაც,

a11 a12  a1,i 1 b1  a1n

a 21 a 22  a 2,i 1 b2  a 2 n
i  , i  1, 2,  , n .

a n1 a n 2  a n ,i 1 bn  a n n

წრფივ განტოლებათა სისტემას ეწოდება ერთგვაროვანი თუ bi  0, i  1, 2,  , n - ყველა თავისუფალი

წევრი ნულის ტოლია. როცა   0 , მაშინ ერთგვაროვან სისტემას გააჩნია მხოლოდ ნულოვანი ამონახსნი.

წრფივ განტოლებათა სისტემის თავსებადობის კრიტერიუმი - კრონეკერ-კაპელის თეორემა:

 a11 a12  a1n   a11 a12  a1n b1 
   
 a 21 a 22  a 2 n   a 21 a 22  a 2 n b2 
შევადგინოთ ე. წ. A    სისტემის მატრიცა და B    -სისტემის
     
 a a a   a a a b 
 m1 m 2 mn   m1 m 2 mn m

გაფართოებული მატრიცა. იმისათვის, რომ წრფივ განტოლებათა სისტემა იყოს თავსებადი აუცილებელია და
საკმარისი, რომ სისტემის მატრიცის და გაფართოებული მატრიცის რანგები იყოს ერთმანეთის ტოლი:

rank A  rank B  r .

სავარჯიშო ამოცანები.

1. ამოხსენით სისტემა გაუსის მეთოდით:

2 x1  x 2  x3  x 4  3
2 x  3 y  z  0  2 x  3 y  z  1 2 x  5 y  z  1 3 x  4 x  x  x  2
    1
ა)  x  2 y  4 z  9 ; ბ)  x  2 y  4 z  9 ; გ)  x  y  z  2 ; დ)
2 3 4
 ;
 y z 2  x  12 y  14 z  1  x  13 y  5 z  4  x1  3 x 2  x3  x 4  4
   5 x1  3 x 2  6 x3  3 x 4  5

 x1  2 x 2  x3  3 x 4  4 x5  2 3 x1  x 2  x3  2 x 4  3 x5  4
2 x  x  3 x  2 x  x  4 2 x  3 x  2 x  x  4 x  5 5 x1  3x 2  5 x3  12x 4  10
 1  1 
2 x1  2 x 2  3x3  5 x 4  4 ;
2 3 4 5 2 3 4 5
ე)  ; ვ)  ; ზ)
 x1  4 x 2  2 x3  5 x 4  3 x5  6  x1  2 x 2  3 x3  4 x 4  x5  3 x  7 x  9x  4x  2
 x1  15x 2  6 x3  19 x 4  9 x5  2  x1  2 x 2  3 x3  3 x 4  7 x5  1  1 2 3 4
 16

3 x1  2 x 2  5 x3  x 4  3
 9 x1  6 x 2  7 x3  10x 4  3  9 x1  10x 2  3x3  7 x 4  7 2 x  3 x  x  5 x  3
   1
თ)  6 x1  4 x 2  2 x3  3x 4  2 ; ი)  4 x1  7 x 2  x3  3x 4  5 ; კ)
2 3 4
 .
 3x  2 x  11x  15x  1  7 x  5x  4 x  6 x  3  1x  2 x 2  4 x 4  3
 1 2 3 4  1 2 3 4
 x1  x 2  4 x3  9 x 4  22

2. ამოხსენით სისტემა გაუსის მეთოდით და იპოვეთ მისი რაიმე კერძო ამონახსნი:

12x1  9 x 2  3x3  10x 4  13  6 x1  9 x 2  3x3  2 x 4  4

 
ა) 4 x1  3x 2  x3  2 x 4  3 ; ბ)  2 x1  3x 2  5 x3  4 x 4  2 ;
8 x  6 x  2 x  5 x  7  4 x  6 x  4 x  3 x  3
 1 2 3 4  1 2 3 4

8 x1  6 x 2  5 x3  2 x 4  21
3x  3x  2 x  x  10 2 x1  5 x 2  8 x3  8
 1 2 3 4 4 x  3 x  9 x  9
 1
გ) 4 x1  2 x 2  3x3  x 4  8
2 3
; დ)  .
3x  3x  x  x  15  2 x 1  3 x 2  5 x 3  7
 1 2 3 4  x1  8 x 2  7 x3  12
7 x1  4 x 2  5 x3  2 x 4  18

3. ამოხსენით სისტემა კრამერის ხერხით:

2 x1  x 2  x3  4  x1  x 2  2 x3  1 3x1  2 x 2  x3  5  x1  2 x 2  4 x3  31
   
ა) 3 x1  4 x 2  2 x3  11 ; ბ) 2 x1  x 2  2 x3  4 ; გ) 2 x1  3x 2  x3  1 ; დ) 5 x1  x 2  2 x3  29 ;
3x  2 x  4 x  11 4 x  x  4 x  2 2 x  x  3x  11 3x  x  x  10
 1 2 3  1 2 3  1 2 3  1 2 3

 x1  x 2  2 x3  3 x 4  1  x1  2 x 2  3 x3  2 x 4  6  x1  2 x 2  3 x3  4 x 4  5
3 x  x  x  2 x  4 2 x  x  2 x  3 x  8 2 x  x  2 x  3 x  1
 1 2 3 4  1 2 3 4  1 2 3 4
ე)  ; ვ)  ; ზ)  ;
2 x1  3 x 2  x3  x 4  6 3 x1  2 x 2  x3  2 x 4  4 3 x1  2 x 2  x3  2 x 4  1
 x1  2 x 2  3 x3  x 4  4 2 x1  3 x 2  2 x3  x 4  8 4 x1  3 x 2  2 x3  x 4  5

 x 2  3 x3  4 x 4  5
x  2 x3  3 x 4  4
 1
თ)  .
3 x1  2 x 2  5 x 4  12
4 x1  3 x 2  5 x3 5

4. კრამერის ხერხის გამოყენებით ამოხსენით სისტემა:

2 x1  x 2  3 x3  2 x 4  4  x1  x 2  x3  x 4  0
3 x  3 x  3 x  2 x  6  x  2 x  3x  4 x  0
2 x  5 y  1  1 2 3 4  1 2 3 4
ა)  ; ბ)  ; გ)  ;
ax  5 y  2a  5 3 x1  x 2  x3  2 x 4  6  x1  3 x 2  6 x3  10x 4  0
3 x1  x 2  3 x3  x 4  6  x1  4 x 2  10x3  20x 4  0
 17

 x1  x 2  x3  x 4 0  x1  2 x 2  3 x3  4 x 4  x5  1
 2 x  x  3 x  4 x  2 x  8 2 x1  2 x 2  x3  x 4  4
 x 2  x3  x 4  x5 0  1 2 3 4 5 4 x  3 x  x  2 x  6
 1
დ)  x1  2 x 2  3x3  2 ; ე)     
2 3 4
 1
3 x x x 2 x x 3 ; ვ)  .

2 3 4
4 x  3 x  4 x  2 x  2 x  2
5
 8 x  5 x  3 x  4 x  12
x 2  2 x3  3 x 4  2
1 2 3 4
  1 2 3 4 5 3 x1  3 x 2  2 x3  2 x 4  6
 x3  2 x 4  3 x5  2  x1  x 2  x3  2 x 4  3x5  3

5. გამოარკვიეთ სისტემის თავსებადობის საკითხი და შესაძლებლობის შემთხვევაში ამოხსენით ის:

2 x1  x 2  3 x3  3 2 x1  x 2  x3  x 4  1  x1  2 x 2  3 x3  4 x 4  4
3 x  x  5 x  0 3 x  2 x  2 x  3 x  2  x 2  x3  x 4  3
 1 2 3  1 2 3 4 
ა)  ; ბ)  ; გ)  ;
4 x1  x 2  x3  3 5 x1  x 2  x3  2 x 4  1  x1  3 x 2  3x4  1
 x1  3 x 2  13x3  6 2 x1  x 2  x3  3 x 4  4   7 x 2  3 x3  x 4  3

 x1  3 x 2  5 x3  4 x 4 1
2 x1  x 2  x3  x 4  x5  1 3 x1  x 2  2 x3  x 4  x5  1  x  3 x  2 x  2 x  x  1
x  x  x  x  2x  0 2 x  x  7 x  3 x  5 x  2  1 2 3 4 5
 1  1
    
2 3 4 5 2 3 4 5
დ)  ; ე)  ; ვ)  1x 2 x x x x 3 ;
 3 x1  3 x 2  3 x 3  3 x 4  4 x 5  2  x1  3 x 2  2 x 3  5 x 4  7 x 5  3 2 3
x  4x  x  x  x  3
4 5

4 x1  5 x 2  5 x3  5 x 4  7 x5  3 3 x1  2 x 2  7 x3  5 x 4  8 x5  3  1 2 3 4 5

 x1  2 x 2  x3  x 4  x5  1

 x1  2 x 2  3x3  4 x 4  2 x5  2  x1  2 x 2  3x3  x 4  1
x  2x  x  x5  3 3 x  2 x  x  x  1
 1 2 3  1 2 3 4

ზ)  x1  x 2  2 x3  3x 4  10 ; თ) 2 x1  3 x 2  x3  x 4  1 .
 x 2  x3  x 4  2 x5  5 2 x  2 x  2 x  x  1
  1 2 3 4

2 x1  3x 2  x3  x 4  4 x5  1 5 x1  5 x 2  2 x3 2

6. გამოიკვლიეთ სისტემის თავსებადობის საკითხი. იპოვეთ მისი ზოგადი და რაიმე კერძო ამონახსნი:

6 x1  4 x 2  5 x3  2 x 4  3 x5  1 3 x1  4 x 2  5 x3  7 x 4  0
3 x  2 x  4 x  x  2 x  3 2 x  3 x  3 x  2 x  0
 1 2 3 4 5  1 2 3 4
ა)  ; ბ)  ;
3 x1  2 x 2  2 x3  x 4  7 4 x1  11x 2  13x3  16 x 4  0
9 x1  6 x 2  x3  3 x 4  2 x5  2 7 x1  2 x 2  x3  3 x 4  0

 x1  x 2  3 x 4  x5  0  x1  x 2  2 x3  x 4  1
x  x  2x  x 0 3 x  3 x  4 x  3 x  1
 1 2 3 4  1 2 3 4
გ)  ; დ)  .
4 x1  2 x 2  6 x3  3 x 4  4 x5  0 3 x1  3 x 2  8 x3  3 x 4  5
2 x1  4 x 2  2 x3  4 x 4  7 x5  0  x1  x 2  6 x3  x 4  5
 18

7. იპოვეთ  პარამეტრის ყველა ის მნიშვნელობა, რომლისთვისაც სისტემა თავსებადია. იპოვეთ სისტემის

ამონახსნი:

x1  x 2  x3  x 4  1
3x1  (2   ) x 2  x3   (  1) x  (  2) x  2 x  2 x  4
 
ა) x1  (  1) x 2  x3  2
1 2 3 4
; ბ)  ;
(4  3) x  (2  1) x  (  4) x  2  3 x 2  x3  1
 1 2 3
 x1  x 2  x3  x 4  1
x1  x 2  x3  0 x1  x2  x3  1
 
გ)  x1  x 2  x3  0 ; დ)  x1  x 2  x3   .
 x  x  x  0 
 1  x1  x2  x3  
2
2 3

8. გამოარკვიეთ არის თუ არა ამოხსნადი შემდეგი სისტემა. თავსებადობის შემთხვევაში იპოვეთ ამონახსნი:

ax  y  z  4 ax  by  z  1 (  3) x  y  2 z   x  y  (  1) z  

   
ა)  x  by  z  3 ; ბ)  x  aby  z  b ; გ)  x  (  1) y  z  2 ; დ) x  y  (  1) z  
 x  2by  z  4  x  by  az  1 3(  1) x  y  (  3) z  5 (  1) x  y  (2  3) z  1
   

$7. კომპლექსური რიცხვის ალგებრული სახე

z  a  bi სახის სიდიდეს, სადაც a, b  R , xolo i   1 ეწოდება კომპლექსური რიცხვი მოცემული

ალგებრული ფორმით. a  Re z - კომპლექსური რიცხვის ნამდვილი ნაწილი, b  Im z - კომპლექსური
რიცხვის წარმოსახვითი ნაწილი. z  a  bi -ს z  a  bi კომპლექსური რიცხვის შეუღლებული რიცხვი
ეწოდება.
z1  a1  b1 i და z 2  a2  b2 i კომპლექსური რიცხვებისათვის:

z1  z 2  (a1  a2 )  (b1  b2 ) i ;

z1  z 2  (a1a2  b1b2 )  (a1b2  a2 b1 ) i ;

z1 a1 a 2  b1b2 a 2 b1  a1b2
  2 i , z2  0
z2 a 22  b22 a 2  b22

სავარჯიშო ამოცანები.
1. გამოთვალეთ:
ა) ( 2  i ) ( 5 - i )  (3  2i) (7  5i); ბ) (3  i)(12  i)  (4  i)(18  3i);
(3  i)(4  3i) (6  7i)(2  3i) (1  2i )(7  i)
გ) (5  2i)(3  4i)  (2  3i)(6  5i); დ) ; ე) ; ვ) ;
2i 3i 3  i 2
2  2i 
5
(3  i)(2  3i) (3  2i)(1  7i)
5
1 3 
; ი) 3  i   2  i  ; კ)   
2 2
ზ) ; თ) ; ლ)  4 4 i
1 i 5  2i 2  2i 7  
2. იპოვეთ:
 19

1 1  2  3i
ა) 1  5i  4  5i  ; ბ) 1  3i  ; გ) (2  3i)(2  3i) ; დ)   i 0,5  0,7i  ; ე)
2

2 3  2  3i
3. ამოხსენით განტოლება x და y ცვლადების ნამდვილი მნიშვნელობებისათვის:
ა) 3x  y   2 x  3 y i  4  i ; ბ) 2 x  7 y   3x  4 y i  11  2i ; გ) 3x  7i  6 y  3xi  2  3i ;

დ) 4x  3 yi  3x  yi  2  4i ; ე) 2  3i x  3  2i  y 
1 7
 i
3 4
4. გამოთვალეთ:
ა) i 88 ; i 57 ; i 68 ; i 2 n , n  ; i  n , n  ; ბ) i 5  i15  i 25  i 35  i 45 ; გ) i  i 2  i 3    i n , n  4; დ) i 2i 4i 6 i 60 .
5. ამოხსენით განტოლებათა სისტემები:
ა) 2  i z1  2  i z2  3  2i გ) 2  i z13iz2  2i
2  i z1  2  i z 2  1  4i 4iz1  3  4i z 2  4  5i
ბ) 2iz1  3  2i z2  3  8i დ) 3z1  4  i z 2  1  i
4iz1  4  3i z 2  7  4i 3  i z1  1  5i z 2  3
6. გამოთვალეთ:
3 i 2 3  3i 3  2i 3i
ა) ; ბ) ; გ) ; დ) 
i 2
i  2 3 1 i 2  3i  2  5i

7. ამოხსენით განტოლება:
ა) z 2  i ; ბ) z 2  2  3i ; გ) z 2  7  4i ; დ) z 2  3  2i z  i  2  0 ; ე) z 2  4z  10i  7

$8. კომპლექსური რიცხვის გეომეტრიული წარმოდგენა

ყოველ z  a  bi კომპლექსურ რიცხვს შეესაბამება სიდიდეთა r ,  წყვილი.

r  z  a2  b2
რიცხვს ეწოდება კომპლექსური რიცხვის მოდული და წარმოადგენს საკოორდინატო სიბრტყეზე a, b 
წყვილით განსაზღვრული წერტილის შესაბამისი რადიუს-ვექტორის სიგრძეს.

 b
arctg a , a  0

 b
  arg z  arctg   , a  0, b  0
 a
 b
arctg a   , a  0, b  0


კუთხე ეწოდება კომპლექსური რიცხვის არგუმენტი. ის ტოლია იმ კუთხის, რომელიც შედგენილია

რადიუსვექტორსა და აბსცისთა ღერძის დადებით მიმართულებას შორის.

სავარჯიშო ამოცანები.
1. კომპლექსურ სიბრტყეზე ააგეთ შემდეგი რიცხვების შესაბამისი წერტილები:
ა) 1  i ; ბ) 2  i ; გ)  4  5i ; დ)  7  5i ; ე) 5  0i ; ვ) 0i  9 ; ზ) 5i ; თ)  8i ; ი)  1  i 3 ; კ) 2 / 2  ( 2 / 2)i .
2. იპოვეთ კომპლექსური რიცხვები, რომლებიც შეესაბამებიან:
ა) იმ კვადრატის წვეროებს, რომლის ცენტრი კოორდინატთა სათავეშია, გვერდის სიგრძეა 3 და ერთი
გვერდი ნამდვილი ღერძის პარალელურია;
 20

ბ) იმ წესიერი სამკუთხედის წვეროებს, რომლის ცენტრი კოორდინატთა სათავეშია, ერთი გვერდი ნამდვილი
ღერძის პარალელურია და ამ გვერდის მოპირდაპირე წვერო წარმოსახვით ღერძზე დევს. ამასთან, ამ
სამკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია r ;
გ) წესიერი n -კუთხედის წვეროებს, ცენტრით კოორდინატთა სათავეში და რომლის ერთ-ერთი წვეროა 1,0
3. როგორ არია განლაგებულნი კომპლექსურ სიბრტყეზე წერტილებირ რომლებიც შეესაბამებიან:
ა) z1 , z2 , z3 კომპლექსურ რიცხვებს, რომლებისთვისაც სრულდება პირობები:
z1  z 2  z3  0 და z1  z 2  z 3  0
ბ) z1 , z2 , z3 , z4 კომპლექსურ რიცხვებს, რომლებისთვისაც სრულდება პირობები:
z1  z 2  z3  z4  0 და z1  z2  z3  z4  0 .
4. კომპლექსურ სიბრტყეზე აღწერეთ იმ წერტილთა სიმრავლე, რომელთა შესაბამისი კომპლექსური
რიცხვებისთვის:
   
ა) z  1 ; ბ) r  2,   ; გ) r  4 ; დ) r  7 ; ე) r  8 ; ვ) 4  r  7 ; ზ) თ)   ;
4 6 4 2
3
ი) 0    ; კ) Re z  0 ; ლ) Im z  4 ; მ) 1  Re z  2 ; ნ) Re z  Im z  2 ; ო) z  1  z  1  3 ;
2
1 1
პ) Re  ; ჟ) z  i  z  i  4 ; რ) z  2  3i  2 ; ს) 1  z  2  i  4 ; ტ) z  1  z  1 .
z 2

$9. კომპლექსური რიცხვის ტრიგონომეტრიული სახე

z  a  bi კომპლექსური რიცხვისათვის:
a  r cos და b  r sin.
ამიტომ შეიძლება ჩავწეროთ:
z  r cos  i sin  .
კომპლექსური რიცხვის ჩაწერის ამ ფორმას მისი ტრიგონომეტრიული სახე ეწოდება.
z1  r1 cos1  i sin 1  და z 2  r2 cos 2  i sin  2  ტრიგონომეტრიული სახით მოცემული კომპლექსური
რიცხვებისათვის გვექნება:

z1  z 2  r1  r2 cos(1   2 )  i sin(1   2 )
z1 r1
 cos(1   2 )  i sin(1   2 ) , z 2  0 .
z 2 r2

სამართლიანია ე. წ. მუავრის ფორმულა:

z n  z cos n arg z  i sin n arg z , n  .

n

სავარჯიშო ამოცანები.
1. შემდეგი კომპლექსური რიცხვები წარმოადგინეთ ტრიგონომეტრიული სახით:
ა) 1 ; ბ)  2 ; გ) i ; დ)  i ; ე) 1  i ; ვ) 1  i ; ზ)  1  ; თ) 1  i ; ი) 1  i 3 ; კ) 3  4i ; ლ)  5 ;
3
მ) 1  i 207 ; ნ)  1  i 3 ; ო) 1  i ; პ) 2  i 3 ; ჟ) cos  i sin ; რ) 1  cos  i sin ;
3
1  itg
ს) cos10  i sin10 ; ტ) .
1  itg
2. გამოთვალეთ:
 21

48 12

ა) 1  i 
1000

; ბ) 1  i 3 
150
; გ)  3i 30 
; დ) 1 
2
3 1 
2
12

1 

1 i 3 
 i  ; ე) 2  2  i ; ვ) 
i
 ;
 
   
30
 3i
ზ) 
 1  i  ; თ) cos 20  i sin 20 cos 70  i sin 70  ; ი) cos 50  i sin 50 cos 70  i sin 70  ;
        

 
 3 3  2 2  7 7 
კ)  cos  i sin  cos  i sin  cos  i sin  ; ლ) 1  cos  i sin  , n   ;
n

 4 4  3 3  12 12 
 
მ) 1    , n  , სადაც   cos
2 2
 i sin
n

3 3
3. იპოვეთ:
cos130  i sin130 3 i cos140  i sin140 cos109  i sin109
ა) ; ბ) ; გ) ; დ)
cos 40  i sin 40 1 i cos 50  i sin 50 cos 49  i sin 49
1 1
4. აჩვენეთ, რომ თუ z   2 cos , მაშინ z n  n  2 cos n , n  .
z z
5. აჩვენეთ, რომ თუ z  , მაშინ 1  i z 3  iz 
1 3
2 4
6. შეასრულეთ მოქმედებები:

 
ა) 1  i 3 1  i cos  i sin   ; ბ)
cos  i sin 
; გ)

1  i 3 cos  i sin   
cos  i sin  21  i cos  i sin  
7. დაამტკიცეთ, რომ:

 
n
 n
n
n   n n   1  itg  1  itgn
ა) 1  i   2  cos
n
 i sin  ; ბ) 3  i  2 n  cos  i sin  ; გ)   
n 2

 4 4  6 6   1  itg  1  itgn
8. გამოსახეთ sin x -ით და cos x -ით: ა) sin 4 x; ბ) cos 4 x; გ) sin 5x; დ) cos5x; ე) sin 6x.
9. გამოსახეთ tgx -ით: ა) tg3x; ბ) tg5x; გ) tg6x.

$10. ფესვი კომპლექსური რიცხვიდან

z კომპლექსური რიცხვიდან n -ური რიგის ფესვის ამოღება შესაძლებელია შემდეგი ფორმულის

გამოყენებით:
 arg z  2k arg z  2k 
n
z  n z  cos  i sin , n  0,1,2n  1.
 n n 

სავარჯიშო ამოცანები.

1. იპოვეთ ფესვის ყველა მნიშვნელობა:

1 i
ა) 3
1 ; ბ) 4
 4 ; გ) 6
i ; დ) 6
64 ; ე) 3 1  i ; ვ) 3
1  i 3 ; ზ) 8
8 2 1  i  ; თ) 3  4i ; ი) 3 ;
3i

კ) 4
1 i
; ლ) 10

512 1  i 3 ; მ)  3
2  2i ; ნ) 3
27  54i
2i
; ო) 3
8  24i
3i
; პ) 6 1 .
1 i 3

2. გამოსახეთ რადიკალებში:
 22

2 2 4 4
ა) cos ; ბ) sin ; გ) cos ; დ) sin .
3 3 5 5

$11. მონაკვეთის გაყოფა მოცემული ფარდობით

სიბრტყის A( x1 , y1 ) და B( x2 , y 2 ) წერტილებს შორის d  AB მანძილის გამოსათვლელი ფორმულა:

d  ( x2  x1 ) 2  ( y 2  y1 ) 2 .
თუ სიბრტყის ორი A( x1 , y1 ) და B( x2 , y 2 ) წერტილებით განსაზღვრულ AB მონაკვეტზე აღებული
C( x, y) წერტილი მას AC : CB   ფარდობით ყოფს, მაშინ:

x1    x 2 y    y2
x და y  1 .
1  1 
იმ შემთხვევაში, როცა   1 ანუ როცა C მონაკვეთის შუა წერტილია:
x  x2 y  y2
x 1 და y  1 .
2 2

სავარჯიშო ამოცანები.
1. საკოორდინატო სობრტყეზე ააგეთ წერტილები: A(2, 3) , B(4, 3) , C(3,  2) , D(1,  4) , E (0, 5) , F (3, 0)
2. აჩვენეთ, რომ A(1,1) , B(2,1) და C(1, 3) წვეროების მქონე სამკუთხედი მართკუთხაა
3. აჩვენეთ, რომ A(1, 0) , B(2,  3) და C(3,  1) წვეროების მქონე სამკუთხედი ტოლფერდაა
4. აბსცისთა ღერძზე იპოვეთ წერტილი, რომელიც A(3, 6) წერტილიდან 10 -ს ტოლი მანძილითაა
დაშორებული
5. აჩვენეთ რომ ABCD ოთხკუთხედი პარალელოგრამია: A(10, 2) , B(1, 5) , C (2, 1) , D(7,  2)
6. იპოვეთ წესიერი n -კუთხედის ფართობი, რომლის ორი მეზობელი წვეროა A(3, 7) და B(2,  5)
წერტილები, თუ: ა) n  3 , ბ) n  4 , გ) n  6 .
7. საკოორდინატო ღერძებზე იპოვეთ წერტილები, რომლებიც A(2, 6) და B(3, 8) წერტილებიდან ტოლი
მანძილით არიან დაშორებულნი
8. იპოვეთ x და y , თუ ცნობილია, რომ A(2x, 4) და B(2, 3 y) ბოლოების მქონე მონაკვეთი C(4, 5)
წერტილით შუაზე იყოფა
9. N (2, 4) და M (8,  2) ბოლოების მქონე მონაკვეთი ექვს ტოლ ნაწილადაა დაყოფილი. იპოვეთ დაყოფის
წერტილები
10. A(4, 9) და B(7,15) ბოლოებიანი მონაკვეთი ოთხ ტოლ ნაწილად დაყვეს. იპოვეთ დაყოფის წერტილების
კოორდინატები
11. იპოვეთ A(3,  4) , B(2, 5) და C (5, 8) წვეროების მქონე სამკუთხედის მედიანების გადაკვეთის
წერტილი
12. A(4,  2) , B(10, 3) და C(2,  1) სამკუთხედის წვეროებია. იპოვეთ  A კუთხის ბისექტრისისა და BC
გვერდის გადაკვეთის წერტილი
13. A(7, 5) , B(4, 7) და C(4, 1) სამკუთხედის წვეროებია. იპოვეთ იმ მონაკვეთების სიგრძეები,
რომლებადაც  A კუთხის ბისექტრისა BC გვერდს ყოფს
14. A(8, 6) და C (3, 1) რომბის მოპირდაპირე წვეროებია. იპოვეთ მისი ფართობი, თუ გვერდის სიგრძეა 14
15. აჩვენეთ, რომ A(5,  2) , B(1,  12) და C(8, 3) წერტილები ერთ წრფეზე მდებარეობენ
16. A(2, 3) და C (4, 11) კვადრატის მოპირდაპირე წვეროებია. იპოვეთ მისი ფართობი
17. A(4, 7) და B(3, 4) სამკუთხედის წვეროებია. იპოვეთ მესამე წვერო, თუ C(3, 8) მედიანების
გადაკვეთის წერტილია
 23

18. იპოვეთ A(3,  2) და B(2, 1) წვეროების მქონე სამკუთხედის მესამე წვეროს ორდინატა, თუ მისი
აბსცისაა 4, ხოლო სამკუთხედის ფართობი 16

$12. ვექტორები


AB მიმართულ მონაკვეთს ეწოდება AB ვექტორი. A ვექტორის საწყისი, ხოლო B მისი ბოლო
წერტილია.
ვექტორების შეკრება:
    
a და b ვექტორების ჯამი ეწოდება a  b ვექტორს, რომლია საწყისი წერტილია a ვექტორის საწყისი

წერტილი და ბოლო წერტილია b ვექტორის ბოლო წერტილი („სამკუთხედის წესი“).
 
საერთო O წერტილიდან გამოსული a და b ვექტორების ჯამი ამ ვექტორებზე აგებული პარალელოგრამის
O წვეროდან გამოსული დიაგონალის შესაბამისი ვექტორის ტოლია („პარალელოგრამის წესი“).
ვექტორის ნამრავლი რიცხვზე:
   
 რიცხვის ნამრავლი a ვექტორზე არის   a სიგრძის  a ვექტორი, რომელიც a ვექტორის:
თანამიმართულია, თუ   0 და აქვს მისი საპირისპირო მიმართულება, თუ   0 .
     
1  a1  2  a 2    n  a n ვექტორს, სადაც 1 ,  2 ,  ,  n რიცხვებია, a1 , a 2 , , a n ვექტორთა წრფივი
კომბინაცია ეწოდება.

a ვექტორის გეგმილი (პროექცია) l ღერძზე ეწოდება რიცხვს. ამასთან, , სადაც

 არის a ვექტორის l წრფესთან შედგენილი კუთხე.
 
a და b ვექტორებს ეწოდებათ კოლინეარული თუ ისინი მდებარეობენ პარალელურ წრფეებზე.
 
კოლინეარულობის პირობა: a და b ვექტორები კოლინეარულია მაშინ, და მხოლოდ მაშინ, როცა არსებობს
 
 რიცხვი, რომ: a    b .
  
a , b და c ვექტორებს ეწოდებათ კომპლანარული, თუ ისინი პარალელურ სიბრტყეებზე მდებარეობენ.
  
კომპლანარულობის პირობა: a , b და c ვექტორების კომპლანარულობისათვის აუცილებელია და
  
საკმარისი, მოიძებნებოდეს  და  ისეთი რიცხვები, რომ: c    a    b .
   
a და b ვექტორების a  b სკალარული ნამრავლი:
   
a b  a  b  cos ,
  
სადაც  ვექტორებს შორის კუთხეა. ცხადია, რომ a  a a .

სივრცის ნებისმიერი d ვექტორისათვის არსებობს ერთადერთი გამოსახვა:

d  x i  y  j  z k .
სადაც x , y , z ნამდვილი რიცხვებია (დეკარტული კოორდინატები), ხოლო i , j , k -საკოორდინატო

ორტები. ეს ფაქტი ჩაიწერება სახით: d  ( x, y, z ) .
 
d 1  ( x1 , y1 , z1 ) და d 2  ( x2 , y 2 , z 2 ) ვექტორებისთვის გვაქვს: :
 
ჯამი: d 1  d 2  ( x1  x2 , y1  y 2 , z1  z 2 )
 24


რიცხვზე გამრავლება:   d 1  ( x1 ,  y1 ,  z1 )
 
სკალარული ნამრავლი: d1  d 2  x1  x2  y1  y 2  z1  z 2
x1  x 2  y1  y 2  z1  z 2
კუთხე: cos 
x1  y1  z1  x 2  y 2  z 2
2 2 2 2 2 2

ვექტორთა მართობულობის პირობა:

x1  x2  y1  y 2  z1  z 2  0 .

თუ A( x1 , y1 ) და B( x 2 , y 2 ) , მაშინ AB  ( x2  x1 , y 2  y1 ) .

სავარჯიშო ამოცანები.
        
1. მოცემული a და b ვექტორების მიხედვით ააგეთ: ა) 2 a ; ბ) 2 a  b ; გ)  3 a  b ; დ)  4 a  3 b
       
2. OACB პარალელოგრამში OA  a და OB  b . იპოვეთ MO , MA , MB და MC ვექტორები, თუ M
პარალელოგრამის დიაგონალების გადაკვეთის წერტილია.
      
3. ABCD ტეტრაედრში AB  b , AC  c და AD  d , იპოვეთ BCD წახნაგის DM მედიანა
  
4. მოცემულია ABCD ტეტრაედრი. იპოვეთ ვექტორი AB  BD  DC .
  
5. a  AB ვექტორის ბოლოებია A(4, 3,  3) და B(2, 1, 5) წერტილები. იპოვეთ a ვექტორის შუა
წერტილის კოორდინატები
 
6. იპოვეთ a  3i  4 j  2k და b  2i  3 j  5k ვექტორების ჯამი და სხვაობა
 
7. იპოვეთ m  (3, 2,  2) ვექტორის გეგმილი: ა) საკოორდინატო ღერძებზე; ბ) n  (1,  3, 2) ვექტორზე

8. იპოვეთ a  (12,  4, x) ვექტორის უცნობი კოორდინატი, თუ მისი სიგრძეა 13
   
9. იპოვეთ ვექტორთა სკალარული ნამრავლი: ა) u  (1, 0, 0) , v  (0,1, 0) ; ბ) u  (3,  8, 2) , v  (1,  2, 3)
 
10. იპოვეთ კუთხე a  (3,  2, 1) და b  (0;  2; 1) ვექტორებს შორის
  
11. იპოვეთ ვექტორის სიგრძე: ა) a  (1,  3, 5) ; ბ) b  (3, 4, 0) ; გ) c  (12, 0, 5)
          
12. იპოვეთ p  3 a  b  2 c და q  a  4 b  5 c ვექტორების სკალარული ნამრავლი, თუ a , b და c
ერთეულოვანი, წყვილ-წყვილად პერპენდიკულარული ვექტორებია
13. დაადგინეთ ABC სამკუთხედის კუთხეები, თუ მისი წვეროებია: A(1,  2, 3) , B(2,  2, 1) და C(0,  1, 3)
 
14. მოცემული a  (2,  1, 4) და b  (2,  1, 2) ვექტორებისთვის იპოვეთ: ა) სკალარული ნამრავლი; ბ)
   
კუთხე მათ შორის; გ) a ვექტორის გეგმილი b -ზე; დ) b ვექტორის გეგმილი a ვექტორზე

15. იპოვეთ A(1, 2,  1) , B(3, 2, 0) და C(0, 1,  1) წერტილებზე გავლებული სიბრტყის მართობული რაიმე n
ვექტორის კოორდინატები
16. იპოვეთ A(1, 0, 2) , B(3,  1, 0) და C(2, 1, 1) წვეროების მქონე სამკუთხედის ფართობი
 
17. იპოვეთ კუთხე a  2i  j  3k და b  i  2 j  k ვექტორებზე აგებული პარალელოგრამის დიაგონალებს
შორის
     
18. იპოვეთ პარალელოგრამის დიაგონალების სიგრძეები, თუ ის a  m 2 n და b  2 m n ვექტორებზეა
 
აგებული, ხოლო m და n ერთეულოვანი ვექტორებია, რომელთა შორის კუთხეა 60
 25

       
19. იპოვეთ a  m 2 n და b  2 m n ვექტორებზე აგებული პარალელოგრამის ფართობი, თუ m და n
ერთეულოვანი ვექტორებია და მათ შორის კუთხეა  / 3
20. გამოარკვიეთ, არიან თუ არა ვექტორები კომპლანარულები:
     
ა) a  i  j  k , b  i  j  k , c  i  j  k ; ბ) a  3i  5 j , b  i  j  2k , c  5i  3 j  4k
21. აჩვენეთ, რომ A(1, 0,7) , B(1,  1, 2) , C(2,  2, 2) , D(0,1, 9) წერტილები ერთ სიბრტყეს ეკუთვნიან
  
22. იპოვეთ a  i  2 j  k , b  3i  2 j  k და c  i  k ვექტორებზე აგებული პარალელეპიპედის
მოცულობა
23. იპოვეთ A(1, 0, 1) , B(2,  1, 0) , C(3,  1, 2) და D(0,  1, 1) წვეროების მქონე ტეტრაედრის მოცულობა
24. იპოვეთ O(2,  1, 2) , A(1, 2, 1) , B(1,  1, 1) , C(1, 2, 2) წვეროების მქონე პირამიდის ABC წახნაგზე
დაშვებული სიმაღლის სიგრძე

$13. წრფე სიბრტყეზე

წრფის განტოლება საკუთხო კოეფიციენტით:

y  k  x b
k  tg -საკუთხო კოეფიციენტი ანუ დახრილობა.  წრფის მიერ აბსცისთა ღერძის დადებით
მიმართულებასთან შედგენილი კუთხე. b ორდინატთა ღერძზე ჩამოკვეთილი მონაკვეთის სიგრძე.
წრფის ზოგადი სახის განტოლება:
Ax  By  C  0 , A2  B 2  0 .
წრფის კანონიკური სახის განტოლება:
x  x0 y  y 0

p q

a  ( p, q) წრფის მიმმართველი ვექტორი, M 0 ( x0 , y 0 ) წრფეზე მდებარე რაიმე წერტილი.
წრფის პარამეტრული სახის განტოლება:

 x  x0  p  t
 , tR,
 y  y0  q  t

M 0 ( x0 , y 0 ) წერტილზე გამავალი ყველა წრფეთა ერთობლიობის ანუ წაფეთა კონის განტოლება:

y  y 0  k  ( x  x0 ) , k  R
A( x 0 , y 0 ) და B( x1 , y1 ) წერტილებზე გავლებული წრფის საკუთხო კოეფიციენტი:
y1  y 0
k , x1  x0  0 .
x1  x0

სავარჯიშო ამოცანები.
1. გამოარკვიეთ A(1, 7) , B(3, 8) და C(2, 3) წერტილებიდან რომელი მდებარეობს 4 x  3 y  12  0
განტოლებით მოცემულ წრფეზე
2. იპოვეთ p და q , თუ A(a, 2) და B(2, 7b) წერტილები 3x  2 y  8  0 წრფეზე მდებარეობენ
3. იპოვეთ 5x  6 y  30  0 წრფის საკოორდინატო ღერძებთან გადაკვეთის წერტილები და ააგეთ ის
4. გამოთვალეთ წრფის საკუთხო კოეფიციენტი და ორდინატთა ღერძზე მის მიერ ჩამოჭრილი მონაკვეთის
სიგრძე, თუ ცნობილია, რომ ის B(5, 6) და C (1,  2) წერტილებზე გადის
5. იპოვეთ წრფის საკუთხო კოეფიციენტი და აბსცისთა ღერძზე ჩამოკვეთილი მონაკვეთის სიგრძე:
 26

ა) 7 x  2 y  21  0 ; ბ) x  y  0
6. იპოვეთ აბსცისთა ღერძთან შედგენილი კუთხის სიდიდე:
ა) x  y  2  0 ; ბ) 3x  2 y  1  0 ; გ) x  y  2  0 ; d) x  2 y
7. შეადგინეთ კოორდინატთა სათავეზე გამავალი წრფის განტოლება, რომელიც აბსცისთა ღერძის დადებით
მიმართულებასთან ადგენს კუთხეს სიდიდით: ა)  / 4 ; ბ) 3 / 4 ; გ)  / 6 ; დ) 
8. ააგეთ გრაფიკი: ა) 3x  2 y  6  0 ; ბ) 4x  7 y  0 ; გ) 5x  3  0 ; დ) 2 y  7  0
9. შეადგინეთ წრფის განტოლება, რომელიც B(2, 3) წერტილზე გადის და აბსცისთა ღერძის დადებით
მიმართულებასთან  / 6 -ის ტოლ კუთხეს ადგენს
10. ჩაწერეთ წრფის განტოლება ღერძთა მონაკვეთებში:
ა) 3x  2 y  12  0 ; ბ) 4x  5 y  20  0 ; გ) 5x  8  0 ; დ) 2 y  y  0
11. ჩაწერეთ წრფის განტოლება ზოგადი სახით, თუ საკოორდინატო ღერძებზე მის მიერ ჩამოკვეთილი
მონაკვეთის სიგრძეებია p  3 4 და q  5 6
12. შეადგინეთ წრფის განტოლება საკუთხო კოეფიციენტით თუ ის საკოორდინატო ღერძებზე ტოლ,
დადებით მონაკვეთებს ჩამოკვეთს და ღერძებთან შედგენილი სამკუთხედის ფართობია 32
13. შეადგინეთ წრფის განტოლება ზოგადი სახით, თუ საკოორდინატო ღერძებზე ტოლი სიგრძის
მონაკვეთებს ჩამოკვეთს და ღერძებს შორის მოქცეული მისი მონაკვეთის სიგრძეა 32
14. შეადგინეთ M (3, 4) წერტილზე გავლებული წრფის განტოლება, რომელიც ორდინატთა ღერძზე ორჯერ
მეტი სიგრძის მონაკვეთს ჩამოკვეთს ვიდრე აბსცისთა ღერძზე
15. ჩაწერეთ წრფის განტოლება ნორმალური სახით:
ა) 12x  5 y  26  0 ; ბ) 5x  1  0 ; გ) 2 y  7  0 ; დ) 3x  4 y  25  0

$14. სხვადასხვა სახის ამოცანები წრფეზე

წრფეები y  k1  x  b1 და y  k 2  x  b2 A1 x  B1 y  C1  0 და A2 x  B2 y  C2  0

პარალელურობის პირობა k1  k 2 A1 / A2  B1 / B2
მართობულობის პირობა k1  k 2  1 A1  A2  B1  B2  0
კთხე წრფეებს შორის(  ) k  k1 A1  A2  B1  B2
tg  2 cos 
1  k1  k 2 A12  B12  A22  B22

მანძილი M ( x0 , y 0 ) წერტილიდან Ax  By  C  0 განტოლებით მოცემულ წრფემდე:

Ax 0  By 0  C
d .
 A2  B 2

სავარჯიშო ამოცანები.
1. შეადგინეთ 3x  2 y  5  0 წრფის პარალელური წრფის განტოლება, თუ ის B(2,  1) წერტილზე გადის
2. შეადგინეთ A(1, 2) და B(1,  5) წერტილებზე გავლებული წრფის განტოლება, თუ ის
C(2,  3) წერტილზე გადის
3. შეადგინეთ წრფის განტოლება, რომელიც B(1, 2) წერტილზე გადის და A(4, 3) და C (2, 1) წერტილებზე
 27

გამავალი წრფის მართობულია

4. შეადგინეთ იმ კვადრატის გვერდების განტოლებები, რომლის ერთი გვერდის ბოლოებია B(2, 3) და
C(2, 0) წერტილები
5. იპოვეთ წრფეთა კვეთის წერტილები: ა) 3x  2 y  5  0 , x  2 y  1  0 ; ბ) x  3 y  2  0 , 2x  4 y  5  0
6. იპოვეთ სამკუთხედის წვეროები, თუ მისი გვერდებია: 5x  y  11  0 , x  5 y  3  0 , 2x  3 y  6  0
7. იპოვეთ სამკუთხედის ფართობი, რომლის გვერდების განტოლებებია:
x  2 y  3  0 , 2x  3 y  8  0 და 5x  4 y  27  0
8. შეადგინეთ წრფის განტოლება, რომელიც x  3 y  4  0 და 2x  4 y  2  0 წრფეების გადაკვეთის
წერტილზე გადის და 3x  2 y  5  0 წრფის პერპენდიკულარულია
9. შეადგინეთ B(4,  5) წერტილზე გავლებული წრფის განტოლება, თუ ის 3x  y  2  0 წრფესთან  / 6 -
ის ტოლ კუთხეს ადგენს
10. იპოვეთ მანძილი წრფეებს შორის:
ა) 5x  3 y  6  0 , 5x  3 y  7  0 ; ბ) 10x  24 y  7  0 , 5x  12 y  9  0
11. შეადგინეთ B(1, 2) წერტილზე გავლებული წრფის განტოლება, თუ ის C(3,  1) წერტილიდან 2 -ის
ტოლი მანძილითაა დაშორებული
12. შეადგინეთ იმ წრფის განტოლება, რომელიც 4 x  3 y  3  0 წრფის პარალელურია და C(1,  2)
წერტილიდან 3 ერთეულითაა დაშორებული
13. გამოთვალეთ კვადრატის ფართობი თუ მისი ორი გვერდის განტოლებაა:
3x  4 y  2  0 , 9x  12 y  7  0
14. შეადგინეთ C(2,  5) და D(6,  7) წერტილებით განსაზღვრული მონაკვეთის შუამართობის
განტოლება
15. იპოვეთ რომბის წვეროები, თუ მისი ორი გვერდის განტოლებაა 3x  y  1  0 და 3x  y  7  0 , ხოლო
დიაგონალისა x  y  5  0
16. შეადგინეთ რომბის გვერდების განტოლებები, თუ A(4, 7) და C(8, 3) მისი მოპირდაპირე წვეროებია და
ფართობი 32 -ის ტოლია
17. კვადრატის გვერდის განტოლებაა x  y  1  0 , ხოლო მისი დიაგონალების გადაკვეთის წერტილი
M (4, 1) . შეადგინეთ მისი დანარჩენი გვერდების განტოლებები
18. შეადგინეთ პარალელოგრამის დიაგონალების განტოლებები, თუ მისი ორი გვერდის განტოლებაა
x  1  0 და x  y  1  0 , ხოლო დიაგონალების გადაკვეთის წერტილი M (3, 6)
19. იპოვეთ A(1,  3) წერტილის სიმეტრიული წერტილი 3x  4 y  9  0 წრფის მიმართ
20. შეადგინეთ წრფის განტოლება, თუ კოორდინატთა სათავიდან მასზე დაშვებული მართობის ფუძეა
A(4,  5)

$15. წრფივი სივრცის ბაზისი

  
ვექტორთა a1 , a 2 ,, a n ერთობლიობას ეწოდება წრფივად დამოუკიდებელი, თუ არსებობს ნულის ტოლი
  
1  a1  2  a 2    n  a n ვექტორთა წრფივი კომბინაცია, რომ კოეფიციენტებს შორის ერთი მაინც
ნულისაგან განსხვავებული რიცხვია. წინააღმდეგ შემთხვევაში ვექტორთა სისტემას წრფივად
დამოკიდებული ეწოდება.
წრფივი სივრცის განზომილება ტოლია n -ის, თუ ამ სივრცეში არსებობს ერთი მაინც n რაოდენობის
ვექტორისაგან შედგენილი წრფივად დამოუკიდებელი ვექტორთა სისტემა და ყოველი n  1 ცალი
ვექტორისაგან შედგენილი ვექტორთა სისტემა წრფივად დამოკიდებულია.
n -განზომილებიანი წრფივი სივრცის ყოველ n ვექტორიან წრფივად დამოუკიდებელ ვექტორთა სისტემას
სივრცის ბაზისი ეწოდება.
 28

წრფივი სივრცის ყოველი ვექტორი ერთადერთი გზით წარმოიდგინება როგორც მისი მოცემული ბაზისის
ვექტორების წრფივი კომბინაცია. ასეთ წარმოდგენას ეწოდება ვექტორის გაშლა მოცემულ ბაზისში.
წრფივ ერთგვაროვან განტოლბათა სისტემის ამონახსნების სიმრავლე წრფივ სივრცეს წარმოადგენს. ამ
სივრცის ნებისმიერ ბაზისს სისტემის ამონახსნთა ფუნდამენტური სისტემა ეწოდება. ამონახსნთა
ფუნდამენტური სისტემა შედგება n  r ამონახსნისაგან, სადაც r სისტემის მატრიცის რანგის ტოლია.
თუ Oe1e2 e3 და Oe1 ' e2 ' e3 ' რაიმე საკოორდინატო სისტემებია და e1 '  (a11 , a 21 , a31 ) , e2 '  (a12 , a 22 , a32 ) ,
e3 '  (a13 , a 23 , a33 ) , მაშინ ნებისმიერი წერტილის (ვექტორის) ( x, y, z) ძველი და ( x' , y' , z' ) ახალი
კოორდინატების დამაკავშირებელი ფორმულებია:

x  a11 x' a12 y ' a13 z '

y  a 21 x' a 22 y ' a 23 z '
z  a31 x' a32 y ' a33 z '
მატრიცულად გარდაქმნის ეს ფორმულები ჩაიწერება სახით:

X  A X ' ,

 a11 a12 a13 

x  x'   
     a 21 a 22 a 23 
სადაც X   y  , X '   y '  და A   .
z   z'  a a a
     31 32 33 
 
 
კოორდინატთა სისტემის O სათავის გარშემო, საათის ისრის საწინააღმდეგო მიმართულებით,  კუთხეზე
RO ( ) მობრუნების გარდაქმნის ფორმულები:

x'  x cos  y sin 

y '  x sin   y cos

გარდაქმნის მატრიცული სახე:

 x'   cos  sin    x

       
 y '   sin  cos   y

სავარჯიშო ამოცანები.
  
1. იპოვეთ c ვექტორის გაშლა და კოორდინატები a , b ბაზისში:
     
ა) a  (4,  2) , b  (3, 5) , c  (1,  7) ; ბ) a  (5, 4) , b  (3, 0) , c  (19, 8) ;
  
გ) a  (6, 2) , b  (4, 7) , c  (9,  3)
2. შეამოწმეთ ქნის თუ არა ვექტორთა შემდეგი სამეული ბაზისს:
     
ა) e1  (3, 0, 2) , e2  (2,1,  4) , e3  (11,  2,  2) ; ბ) e1  (1, 0, 7) , e2  (1, 2, 4) , e3  (3, 2, 1) ;
  
გ) e1  (5,  1, 4) , e2  (3,  5, 2) , e3  (1,  13,  2)
   
3. აჩვენეთ, რომ a , b და c ვექტორები ქმნიან ბაზისს. იპოვეთ ამ ბაზისში d ვექტორის კოორდინატები:
   
a  (2,1,1) , b  (1,1, 2) , c  (3,  2, 1) da d  (8, 9, 1)
 29

   
4. იპოვეთ a  8i  10 j ვექტორის კოორდინატყები e1 , e 2 , e 3 ბაზისში, სადაც:
  
e1  2i  j  k , e2  3i  2 j  k , e3  1  3 j  k
  
5. გამოარკვიეთ, ქმნის თუ არა m1  (1, 0, 7) , m2  (1, 2, 4) , m3  (3, 2, 1) ვექტორები ორთოგონალურ ბაზის.
დადებითი პასუხის შემთხვევაში, ააგეთ შესაბამისი ორთონორმირებული ბაზისი

6. იპოვეთ   R ყველა მნიშვნელობა, რომლისთვისაც a ვექტორი გამოისახება როგორც დანარჩენი
ვექტორების წრფივი კომბინაცია:
   
ა) b  2,3,5, c  3,7,8, d  1,6,1, a  7,2,   ;
   
ბ) b  4,4,3, c  7,2,1, d  4,1,6, a  5,9,   ;
   
გ) b  3,2,5, c  2,4,7, d  5,6,  , a  1,3,5 ;
   
დ) b  3,2,6, c  7,3,9, d  5,1,3, a   ,2,5 .
7. წრფივ განტოლებათ შემდეგი სისტემებისთვის ააგეთ ამონახსნთა ფუნდამენტური სისტემები:

2 x1  4 x 2  6 x3  0
3 x  6 x  9 x  0
 x1  x2  0  x1  x2  x3  0  1 2 3
ა)  ; ბ)  ; გ)  ;
2 x1  2 x2  0 2 x1  x2  x3  0  x1  x 2  4 x3  0
 x 2  2 x3  0
2 x1  x 2  4 x3  0 2 x1  x 2  5 x3  7 x 4  0
 
დ) 3 x1  5 x 2  7 x3  0 ; ე) 4 x1  2 x 2  7 x3  5 x 4  0 .
4 x  5 x  6 x  0 2 x  x  x  5 x  0
 1 2 3  1 2 3 4

8. შეადგინეთ ნამდვილკოეფიციენტებიანი წრფივ განტოლებათა რაიმე სისტემა, რომლის ამონახსნთა

ფუნდამენტურ სისტემას აქვს სახე:
(1, 0, 0, 2, 1)
(4, 5, 1, 0) 
ა)  ; ბ) (0, 1, 0, 3, 2) .
(3, 2, 0, 1) (0, 0,1,  1,  2)

9. იპოვეთ P(7,  1) წერტილის ანასახის კოორდინატები, თუ საკოორდინატო სისტემა სათავის გარშემო
მობრუნდა 30 -იან კუთხეზე, საათის ისრის მიმართულებით
10. იპოვეთ P(1,2) და Q(1,1) წერტილების ანასახები შემდეგი გარდაქმნების დროს:
ა) RO (90 ) ; ბ) RO (30 ) ; გ) მობრუნება მართი კუთხით საათის ისრის მიმართულებით
11. ჩაწერეთ მატრიცულად შემდეგი ფორმულებით მოცემული გარდაქმნა:
x'  3 x  7 y
y'  4 x  8 y
12. ჩაწერეთ კოორდინატობრივად მატრიცული სახით მოცემული გარდაქმნა. იპოვეთ მათი შებრუნებული
გარდაქმნები, თუ კი ისინი არსებობენ:
 x'   1 2 3   x   2  x  3 3 1   x' 
             
ა)  y '    2  3 3    y    3  ; ბ)  y    3  2 2    y'  ;
 z'   3 2  2   z   4  z  1 3 2   z' 
             
 30

 x'   cos  sin  0   x

     
გ)  y '    sin  cos 0  y .
 z'   0   z
   0 1   
x1  4 y1  y 2 y1  3z1  2 z 2
13. იპოვეთ და წრფივი გარდაქმნების ნამრავლი. ააგეთ თითოეული მათგანისა
x2  5 y1  3 y 2 y 2  4 z1  z 2
და მათი ნამრავლის მატრიცები. ააგეთ გარდაქმნათა შებრუნებული გარდაქმნები და ჩაწერეთ მათი
მატრიცები

პასუხები.
1 n 1
$1. 8. ა)xn  ; ბ) xn  .
n n2
$2. 1. A  B  {3} , A  B  {0, 2, 3} , A \ B  {2} da B \ A  {0} ; 2. 8 ; 3. 20 ; 4. a) 81, b) 72 ; 5. 343 ; 6. C 7 ; 7. 9! ;
3

8. 180000; 9. mn ; 10. 125 ; 11. 28 ; 12. 1024; 13. 12 ! ; 14. ა) არაუმეტეს 6 ; ბ) არანაკლებ 6 ; 16. ა) 1 / 12096; ბ)
n 4  10n 3  35n 2  50n  23 k 2  k 1
n 2  5n  6 ; გ) ; დ) ; 17. A12 ; 18. A28 ; 21. ა) x  5 ; ბ) n  12 ; გ) n  15 ; დ)
6 2

(n  4)! k!
n  90 ; 24. a) 54 , b) 275 ; 25. C15 ; 26. a) 10 , b) 15 ; 27. C128 ; 28. C100
11 60
; 29. n(n  1) / 2 ; 30. 15 ; 31. n  10 ; 32. 5040.
$3. 1. ა) x 4  4x 3  6x 2  4x  1 ; ბ) 32x10  80x 8 y  80x 6 y 2  40x 4 y 3  10x 2 y 4  y 5 ;
გ) a  4 a b  6ab  4 ab  b ; დ) x  6 x y  15x y  20 x y  15x y  6 xy  y ;
2 3 3 2 6 5 4 2 3 3 2 4 5 6

1 1 10 5 10
6 18 12
2. ა) 64C12 a b ; ბ)  32C197 x12 / y 7 ; გ)  C183 a 8 b ; დ)  C25
19 6 19
x y ; ე) C15 x y ;
8 243
T k 1
4. C12 x  6 x ; 5. 5 ; 6. მითითება: იპოვეთ 1000
4 7
k
 1 უტოლობის ამონახსნთა სიმრავლე. ის სრულდება k  8 -თვის,
T1000
9
ამიტომ დაშლის უდიდესი წევრია T1000 ; 7. 1 .
4 1 1   - 2 3 -3 1 0 0   - 9 - 2 4 
         7 - 11 5  , ბ)  - 1 - 17 5  ,
$4. 1. ა)  2 0 2  ,   2 - 2 2  ბ)  0 1 0  ,  4 3 - 2  ; 2. ა) 
;   
 0 6 -1   2  4 - 6 5   6 - 12 - 5 
   0 - 3   0 0 1   2 - 4 -1 
   
1 5  5
 - 5 6 - 3  , დ)  - 5 - 20 5  ; 3.  1 - 3,5 - 2,5  4.  5 2  ;  
გ)  5.  0 0  ; 6.  26 12  ; 7.  3 10
 - 5 3 - 4         0 0  42 24  0 ;
   5 - 15 - 10 10 6 - 3,5 7 0     
2 9  7 
 1 2 4 1  5 
 56          1 6 0
   2 4 8 2  
- 2 5 1 2
 10   13  14   
8.  69  ; 9.   ; 10. 3 ; 11.  0 6 3  ; 12.   ; 13. ა)   ; ბ)   4 9 5  ;
 17  
 1  2  4 1
 - 2 - 3 1  25
   21  22    2 8 3
   1 2 4 1     35   
   
 31

1 0 0 
   1 na   a n n  a n 1  cos na  sin na 
1 0 
გ)   ; დ)  0 1 0  ; 14.   ; 15.   ; 16.   ; 17. 
7 3
 ;
 
0 1   
n
 0 1  0 0 1  0 a  sin na cos na  3 14 
 
 4 9  0 0 0  21  29 15 

1
     19  6   
18. ა)   2  6  3  ; ბ)  0 0 0  ; 19. ა)   ; ბ)   13 34 10  ;
8  9   21  2    9 22 25 
 2   0 0 0
   
a b
20.  , a, b, c  R , სადაც a 2  b  c  0 .
 c  a 
$5. 1. ა) 18 ; ბ)  5 ; გ) 4ab ; დ) 1 ; ე) sin(   ) ; ვ) 1 ; ზ) ad  bc ; თ) 0 ; ი) 0 ; კ) 0 ; ლ) 0 ; მ) 2 ;
2. ა) 0 ; ბ) 0 ; გ) 0 ; დ)  42 ; ე) 26 ; ვ) a  b  c  (ab  ac  bc) ; ზ) abc  t (ab  bc  ac) ; თ)
2 2 2

sin(a  b)  sin(b  c)  sin(c  a) ;

3. ა) x  3 / 5 ; ბ) x1, 2  (1  17 ) / 2 ; გ) x1, 2  (4  31) / 3 ; დ) x1  5, x2  2 ; ე) x1  3, x2  2 ;
ვ) y1, 2  4  22 ; ზ) t  R ; თ) x  0,5 ; 4. ა) x  4,5 ; ბ) x  (6;  4) ; გ) x  4 ; დ) x  R ; 5. ა) 0 ;
ბ) 160 ; გ) 189 ; დ)  1 ; ე)  21 ; ვ) 8a  15b  12c  19d ; ზ) 2 x  y  z  t ;
თ) (b  c  d )(b  c  d )(b  c  d )(b  c  d ) ; ი) 8 ; კ)  3; ლ)  153; მ) 297; ნ) 90; ო) 150; პ)  336 .
 1 / 3  7 / 12 5 / 12  1 2 1 
 2 / 7 1/ 7   1 / 17 3 / 17     
8. ა)   ; ბ)   ; გ)  0 1/ 2  1 / 2  ; დ)  7 / 4  9 / 4 5 / 4  ;
  3/ 7 2 / 7   4 / 17 5 / 17    1/ 3 5 / 6  1 / 6  3/ 2  5 / 2 3/ 2 
  
1 / 4 1/ 4 1/ 4 1/ 4    1/ 6 1/ 2  7 / 6 10 / 3 
 3 / 4  7 / 24  1 / 24     
  1 / 4 1/ 4  1/ 4  1/ 4    7 / 6  1/ 2 5 / 6  5 / 3
ე)   1 / 2 5 / 12  1 / 12  ; ვ)  1 / 4  1 / 4 1 / 4  1 / 4  ; ზ)  3 / 2 1 
;
  1/ 4 1/ 2  1/ 2
 1 / 24 7 / 24  
1 / 4  1 / 4  1 / 4 1 / 4 
 
 1/ 2


   1 / 2  1 / 2 1 
1  1 1  1 ... (1) n 1

 
0 1 1 1 ... (1) n  2 
  14 / 5  7 / 5   1  2   71/ 7 43 / 14 
თ)  0 0 1  1 ... (1) n 3  . 9. ა) X    ; ბ) X    ; გ) X     ; დ)
 .......... .......... .......... .......... ......   4/5 8/5   2 3  10 / 7  3 / 14 
 
0 0 0 0 ... 1 
 
6 4 5  1 2 3  1/ 6 1/ 6 
1 2   1/ 6
X     ; ე) X   2 1 2  ; ვ) X   4 5 6  ; ზ) X    1 / 3 2 / 3  4 / 9  ; 10. ა) r  3 ; ბ) r  2 ;
3 4  3 3 3 7 8 9   7 / 18 5 / 18  1 / 18
     
გ) r  3 ; დ) r  2 ; ე) r  2 ; ვ) r  3 ; ზ) r  3 ; თ) r  3 ; ი) r  2 ; კ) r  1 ; ლ) r  3 ; მ) r  2 ; ნ) r  2 ; ო) r  3 ;
1
პ) r  4 ; ჟ) r  5 ; 11. ა) r  4 , თუ   3 და r  3 , თუ   3 ; ბ) r  4,   R ; გ) თუ   1,   ,
2
1
მაშინ r  2 ; თუ   1 და  ნებისმიერია, მაშინ r  3 ; თუ   და  ნებისმიერია, მაშინ r  3 ; 12.
2
n  n 1 n
ა) 2n  1!; ბ) 2 n n ! ; გ)  1 a k  a  ; დ)  1 ; ე) 1 ; ვ)  1 2n  33n1 ; ზ)  1 n  1x n2 ; თ)
n 1 n 1 n 1
2
k 1
1
2
 
x  a n  x  a n ; ი)  n   1n1  n .
$6. 1. ა) (1, 0, 2) ; ბ) (13 / 3,  13 / 3,  10 / 3) ; გ) (1  4c / 3, c,  1  7c / 3), c  R ; დ) (1, 0,  1, 2) ; ე)  ;
 32

ვ) (1  (47 x 4  38x5 ) / 32, 1  ( 7 x 4  6 x5 ) / 4, (21x 4  30 x5 ) / 32, x 4 , x5 ), x 4 , x5  R ,

ზ) ( x1 , x2 , ( x1  9 x2  2) / 11, (5x1  x2  10) / 11), x1 , x2  R ;
თ) (2 x2 / 3  x4 / 24  1 / 3, x2 ,  11x4 / 8, x4 ), x2 , x4  R ; ი)  ; კ) (1, 3,  2, 2) .
2. ა) ( x1 , x2 , 1  4 x1  3x2 , 1), x1 , x2  R ; ბ) ( x1 , x2 , 6  10x1  15x2 ,  7  12x1  18x2 ), x1 , x2  R ;
გ) (3, 0,  5,11) ; დ) (3, 2,1) . 3. ა) (3,1,1) ; ბ) (1, 2, 1) ; გ) (2,  2, 3) ; დ) (3, 4, 5) ; ე) (1,  1, 0, 1) ;
ვ) (1, 2,  1,  2) ; ზ) (2, 2,  3, 3) ; თ) (1, 2, 1,  1) . 4. ა) a  2, (2,  1) ; ბ) (2, 0, 0, 0) ; გ) (0, 0, 0, 0) ;
დ) (1,  1,1,  1,1) ; ე) (2, 0,  2,  2,1) ; ვ) (1, 1,  1,  1) . 5. ა) (1, 2,1) ; ბ)  ; გ) (8, 3  x4 , 6  2 x4 , x4 ) ;
დ) ((1  x5 ) / 3, (1  3 x3  3 x 4  5 x5 ) / 3, x3 , x 4 , x5 ) ; ე)  ; ვ) ( x5 ) / 2,  1  x5 / 2, 0,  1  x5 / 2, x5 ) ; ზ)  ;
თ) ((1  5x4 ) / 6, (1  7 x4 ) / 6, (1  5 x4 ) / 6, x4 ) . 6. ა) ( x1 , x2 ,13, 19  3x1  2 x2 ,  34) ;
ბ) ((3 x3  13x 4 ) / 17, (19x3  20 x 4 ) / 17, x3 , x 4 ) ; გ) (7 x5 / 6  x3 , 5 x5 / 6  x3 , x3 , x5 / 3, x5 ) ;
დ) ( x1 , 1  x1  x4 , 1, x4 ) . 7. ა)   0 ან   1 ,  ;   2 (  1)  0 , ((3  32  15  9) /  ;
ბ)   0 ,  ;   1, ( 4  x4 ,2, 3, x4 );  (  1)  0 , (0, 2 /  , 3 /  , (  5) /  ) ;   1, ( 4  x4 ,2, 3, x4 ) ;
(  1)  0, (0, 2 / , 3 / , (  5) / ) ; გ)   1, ( x 2  x3 , x 2 , x3 ) ;   2, ( x1 , x1 , x1 ); (  2)(  1)  0 , (0, 0, 0) ;
დ)   1, (1  x 2  x3 , x 2 , x3 ) ;   2, ; (  2)(  1)  0 (  1) /(  2),1 /(  2), (  1) 2 /(  2)) .
8. ა) a  1 , b  1/2, x  2  z, y  2 ; b(a  1)  0, x  (2b  1) /(ab  b), y  1/ b, z  (2ab  4b  1) /(ab  b) ; სხვა
შემთხვევაში  ; ბ) a  2 , b  2, x  z  1  2 y; a  1, b  1, x  1  y  z ; b(a  1)(a  2)  0 ,
x  z  (a  b) /(a  1)(a  2) , y  (ab  b  2) /(ab  b)(a  2) ; სხვა შემთხვევაში  ; გ)   1, x  2  z ,
y  7  2z ;   0 ,  ;   0 ,   1, x  (2  4  15) / 2 , y  (2    15) / 2 , z  (42    15) / 2 ;
დ)   0, x  1, y  z  0;   0 , x  1  , y  , z  0 .
103 61
$7. 1. ა) 22  32i ; ბ)  38  3i ; გ)  20  18i ; დ) 7  5i; ე) 10,3  2,1i; ვ) 1,5  0,5i ; ზ) 1 8i თ)  i;
29 29
1 1 3 1 29 11  5 12
ი) 5  2i ; კ)  i ; ლ)  i . 2. ა)  29  15i ; ბ)  8  6i ; გ) 7 ; დ)  i ; ე)  i;
8 8 64 64 60 60 13 13
3. ა) x  13 / 7, y  11/ 7 ; ბ) x  30 / 13, y  29 / 13; გ) x  4 / 3, y  1 ; დ) x  y  2 ;
1 i n
ე) x  55 / 156, y  9 / 26 . 4. ა) 1 ; i ; 1 ; ( 1) , n  Z ; ( 1) i, n  N ; ბ) 1  i ; გ) (i  1) ; დ)  i ;
n n

2
1 5 7 161 138 47 11 4 3 3 3
5. ა) z1  i, z 2  1  i ; ბ) z1    i, z 2   i ; 6. ა)  3 ; ბ)   i ; გ)  i ;
4 4 106 106 53 53 13 13 2 2
332 76 2 3 2 13  4 3 2 13  4
დ)  i ; 7. ა) z   (1  i ) ; ბ) z1    i , z2   i .
377 377 2 2 13  4 2 2 13  4 2
$8. 1. ა) A(1, 1) ; ბ) A(2,  1) ; გ) A(4, 5) ; დ) A(7,  5) . 2. ა) A(3 / 2, 3 / 2) , B(3 / 2,  3 / 2) , C(3 / 2,  3 / 2) ,
D(3 / 2, 3 / 2) ; ბ) A(0, r) , B(r 3 / 2,  r / 2) , C (r 3 / 2,  r / 2) ან A(0,  r ) , B(r 3 / 2, r / 2) ,
 2k 2k 
C (r 3 / 2, r / 2) ; გ) Ak  cos , sin , k  0,1, 2,, n  1. 4. ა) ერთეულ-რადიუსიანი წრეწირი ცენტრით
 n n 
კოორდინატთა სისტემის სათავეში; ბ) A( 2 , 2 ) ; გ) წრე, ცენტრით კოორდინატთა სისტემის სათავეში და რადიუსით
ორი.
  3 3  
$9. 1. ა) cos 0  i sin 0 ; ბ) 2(cos  i sin  ) ; გ) cos  i sin ; დ) cos  i sin ; ე) 2 (cos  i sin ) ;
2 2 2 2 4 4
 
ვ) 2 (cos( )  i sin( )) ; ზ) cos( )  i sin( ) . 2. ა) 2 500 ; ბ) 2150 ; გ)  2 30 ; დ)  2 6 ; ე) 215  i ; ვ) i ;
4 4
n   n n   5 5  1 3
 cos  i sin , n   . 3. ა) i ; ბ) 2  cos( )  i sin( )  ; გ) i ; დ)  i
n
ზ) 2 cos ;
2 2 2   12 12  2 2
 33

 7 7 
6. ა)2 2  cos(   )  i sin(   )  ; ბ) cos 2  i sin 2 . 8. ა) sin 4x  4 cos3 x sin x  4 sin3 x cos x ;
 12 12 
5tgx  10tg 3 x  tg 5 x
ბ) cos 4x  cos x  6 cos x sin x  sin x . 9. ბ) tg 5 x 
4 2 2 4
.
1  10tg 2 x  5tg 4 x
$10. 1. ა) cos 2k  i sin 2k , k  0,1, 2 ; ბ)   2k   2k
2 (cos  i sin , k  0,1, 2, 3 ;
3 3 4 4
1 3 4    
გ) cos   4k  i sin   4k , k  0,1, 2, 3, 4, 5 . 2. ა)  ; ბ) ; გ) cos  cos4  6 cos2 sin 2  sin 4 ;
12 12 2 2 5 5 5 5 5
4    
დ) sin  4 cos3 sin  4 cos sin 3 .
5 5 5 5 5
169 507 33 33
$11. 4. B(11, 0) ან B(5, 0) ; 6. ა) 3 ; ბ) 169 ; გ) 3 . 7. M ( , 0) და N (0, ) . 8. x  3 და y  2 ; 9.
4 2 2 4
A(7,  1) , B(6, 0) , C (5, 1) , D(4, 2) და E(3, 3) ; 11. K (2, 3) ; 12. M (5, 2;  1) ;
5 10
13. BM  5 , MC  5 ; 14. 5 367 ; 16. 5 ; 17. C (8, 13) ; 18.  9 ან 19 / 5 .
3 3
 1    1    1    1    1    
$12. 2. MO   ( a  b ) , MA  ( a  b ) , MB  ( b  a ) , MC  ( a  b ) ; 3. DM  ( b  c )  d ; 4. AC ;
2 2 2 2 2
   
5. N (1, 2, 1) ; 6. a  b  5i  7 j  7k , a  b  i  j  3k ; 7. ა) 3 , 2 , 2 ; ბ) 7 / 14 ; 8. x  3 ; 9. ა) 0 ; ბ) 25 ;
10. cos  5 / 14 ; 11. ა) 35 ; ბ) 5 ; გ) 13 ; 12. 17 ; 13. cos A  1 / 10 , cos B  2 / 5 ,  C   / 4 ;
  
14. ა) 5 ; ბ) cos  5 / 3 21 ; გ) 5 / 3 ; დ) 5 / 21 ; 15. n  AB  AC  (1,  1,  2) ; 16. 62 / 2 ;
17. cos  1 / 2 21 ; 18. 7 და 13 ; 19. S  21 3 / 2 ; 20.ა) არ არიან; ბ) არიან; 22. V  12 ; 23. V  5 / 3 ; 24. 3 .
$13. 1. არა; კი; არა; 2. a  4 , b  1 ; 3. (6, 0) და (0, 5) ; 4. k  4 / 3 , b  2 / 3 ; 5. ა) k  7 / 2 , 3 ;
ბ) k  1 , 0 ; 6. ა)  / 4 ; ბ) arctg(3 / 2) ; გ) 3 / 4 ; დ) arctg(1/ 2) ; 7. ა) x  y  0 ; ბ) x  y  0 3 / 4 ;
x y x y x
გ) x  3 y  0 ; დ) y  0 ; 9. 3x  y  3  2 3  0 ; 10. ა)   1 ; ბ)   1 ; გ)  1;
4 2 5 4 8/5
11. 20x  18y  15  0 ; 12. y   x  8 ; 13. x  y  4 ან x  y  4 ; 14. 2 x  y  10 ან 2 x  y  10 ;
12 5 1 7 3 4
15. ა) x y  2  0 ; ბ)  x   0 ; გ) y   0 ; დ) x  y  5  0 .
 13  13 5 2 5 5
$14. 1. 3x  2 y  8  0 ; 2. 7 x  2 y  20  0 ; 3. 3x  2 y  7  0 ; 4. 3x  4 y  6  0 , 3x  4 y  31  0 ,
4x  3 y  8  0 , 4x  3 y  17  0 ან 3x  4 y  6  0 , 3x  4 y  19  0 , 4x  3 y  8  0 , 4x  3 y  17  0 ;
5. ა) A(2;  0,5) ; ბ) A(3,5;  0,5) ; 6. A(2,  1) , B(3, 4) და C(3, 0) ; 7. 35 ; 8. 2 x  3 y  19  0 ;
13
25  6  21
9. (3  3) x  4 y  4 3  23  0 ; 10. ა) ; 11. y  2 
; ბ) ( x  1) ; 12. 4x  3 y  5  0 ,
34 26 6
4x  3 y  25  0 ; 13. 1 / 15 ; 14. x  4 y  22  0 ; 15. A(1, 4) , B(0, 1) , C(3, 2) , D(4,  5) ;
16. x  3 y  17  0 , x  3 y  1  0 , 3x  y  21  0 , 3x  y  5  0 ; 17. x  y  7  0 , x  y  9  0 და
x  y  1  0 ; 18. x  y  9  0 და 3x  y  21  0 ; 19. B(133/ 25, 69 / 25) ; 20. 4x  5 y  41  0 .
         3   3
$15. 1. ა) c  a  b , c  (1,  1) ; ბ) c  2 a  3 b , c  (2,  3) ; გ) c   a , c  ( , 0) ; 2. ა) არა; ბ) კი;
2 2
     
გ) არა; 3. d  (2, 3,  5) ; 4. a  2 e2  2 e3 ; 5. კი, e1  ( 2 / 10, 0, 7 2 / 10) , e2  ( 21 / 21, 2 21 / 21, 4 21 / 21) ,

e3  (3 14 / 14, 2 14 / 14, 14 / 14) ; 6. ა)   15 ; ბ)   R ; გ)   12 ; დ) არ არსებობს; 7. ა) {(1, 1)} ; ბ) {(0, 1, 1)};
გ) არ არსებობს; დ) {(13, 2, 7)} ; ე) {(0, 1, 3,  1); (1, 0,  3,1)} ;
 34

 x1  4 x3  3x4  0 2 x1  3x2  x3  x4  0  7 3 1 7  3 
; 9. P '  
8. ა) 
  
; ბ) 
     2 ,  2  ; 10. ა) P1 (2, 1) , Q1 (1,1) ;
 2
x 5 x 3 2 x 4 0  1x 2 x 2 2 x 3 x 5 0  
 2  3 1 2 3   3 1 3 1  x'   3 7   x 
ბ) P1   , Q1   ; გ) P1 (2,  1) , Q1 (1,  1) ; 11.    
 y '   4 8    y  ;
 2 ,   , 
 2   2 2       
x'  x  2 y  3 z  2 x  3 x'3 y ' z ' x'  x cos  y sin 
x1  8 z1  12z 2  4  1   3  2 
12. ა) y '  2 x  3 y  3 z  3 ; ბ) y  3 x'2 y '2 z ' ; გ) y '  x sin   y cos ; 13. ; ;  ;
x2  27z1  7 z 2  5 3   4 1 
z '  3x  2 y  2 z  4 z  x'3 y '2 z ' z'  z
3x  x2 y  2 y2
y1  1 z1  1
 8  12  17 11  3 / 17 2 / 17   1 / 11 2 / 11 
  ; ; ;   ;   .
 27  7  y   5 x1  4 x 2 z   y1  3 y 2   5 / 17 4 / 17    1 / 11 3 / 11 
2 2
17 11