Elementi elektroenergetskih

sistema

Kapacitivnost pravolinijskog provodnika

Podužna kapacitivnost trofaznih vodova
Podužna kapacitivnost trofaznog voda sa fazama u snopu
Podužna kapacitivnost dvostrukog voda na istim stubovima
Podužna aktivna odvodnost nadzemnih vodova
Korona
2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog
provodnika
Električno polje cilindričnog provodnika:
2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog
provodnika
Kapacitet je po definiciji odnos količine
naelektrisanja na elektrodama i napona izmedju
elektroda.

Q [C ] Kulon

U [V ]Volt

C [F ] Farad
Q 1C
C= ⇒ 1F =
U 1V
C=kapacitivost sistema elektroda, U = napon izmedju elektroda
 2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog
provodnika
Električno polje je u okolini cilindričnog
provodnika radijalno:
E X = 0, za x < r

q 1
EX = ⋅ , za x≥r
2 ⋅π ⋅ε 0 x

q - podužno naelektrisanje provodnika  C 

 km 

10−9  F  10
−6
F 
ε 0- dielektrična konastanta vakuuma, ε0 =
36 ⋅ π  m  = 36 ⋅ π  km 
2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog
provodnika
q 1 ∂V
Za x ≥ r ⇒ E X = ⋅ =−
2 ⋅π ⋅ ε0 x ∂x

V – potencijal (skalarna veličina)

Potencijal tačke A na rastojanju x od centra provodnika:

q
Vx = − ∫ E x ⋅ dx = − ⋅ ln x + V0
2 ⋅π ⋅ ε0
2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog
provodnika
V0 -integraciona konstanta koja zavisi od izbora
referentne tačke nultog potencijala
Ako je na rastojanju x0 , potencijal jednak nuli, tada sledi:
 x = x0  q q
V = x = 0 ⇒ 0 = − 2 ⋅ π ⋅ ε ⋅ ln x0 + V0 ⇒ V0 = 2 ⋅ π ⋅ ε ⋅ ln x0
 x 0  0 0

Konačno se dobija da je potencijal tačke na rastojanju

q x0 , pri čemu se ne sme usvojiti da je
x ⇒ Vx = ⋅ ln
2 ⋅π ⋅ε0 x
x0 u ∞, x0 →
/ ∞
2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog
provodnika
Iz elektrotehnike, poznato je da se zemlja može
ekvivalentirati sa provodnikom − q na rastojanju h .

Pri proračunima c provodna ravan (zemlja) može se

zameniti fiktivnim provodnicima, odnosno likovima u
ogledalu stvarnih provodnika. Suprotnog su
naelektrisanja. Pod tim uslovima , električno polje u
prostoru iznad provodne ravni se ne menja zamenom
provodne ravni fiktivnim provodnicima.
2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog
provodnika
Potencijal na površini provodnika je:

Vx = r = Vq + V− q
2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog
provodnika
q h
Vq = ⋅ ln , gde je:
2 ⋅π ⋅ ε0 r

h -udaljenost provodnika od tačke nultog potencijala,

zemlje

r -udaljenost centra od površine provodnika (od mesta na

kome se računa potencijal)
2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog
provodnika
−q h
V− q = ⋅ ln
2 ⋅π ⋅ε0 (2 ⋅ h − r )
q 2⋅h
Vx = r = ⋅ ln -potencijal na površini provodnika
2 ⋅π ⋅ε0 r
naelektrisanog sa q
2.4.3.2 Podužna kapacitivnost trofaznog
sistema (bez zažtitnih užadi)
Vod koji je u elektromagnetnom smislu simetričan
(fazni provodnici, postavljeni u temenima
jednakostraničnog trougla) u elektrostatičkom
smislu nije simetričan.
Asimetriju izaziva zemlja koja je provodna za
razliku od vazduha, dok je u magnetskom smislu
približno jednaka vazduhu.
U elektrostatičkom smislu vod može postati
simetričan, ako se izvrši preplitanje faznih
provodnika, tako da se u proseku svaki fazni
provodnik nadje u istom položaju u odnosu na
zemlju.
2.4.3.2 Podužna kapacitivnost trofaznog
sistema (bez zažtitnih užadi)
2.4.3.2 Podužna kapacitivnost trofaznog
sistema (bez zažtitnih užadi)
Zbog transpozicije, uzimaju se srednje vrednosti:

hSG 3 f = 3 h1 ⋅ h2 ⋅ h3

DSG ij = 3 D12 ⋅ D23 ⋅ D31

DSG ij ' = 3 D12 ' ⋅ D23' ⋅ D31'

2.4.3.2 Podužna kapacitivnost trofaznog
sistema (bez zažtitnih užadi)

2
hi = H i − ⋅ f max
3
hi - zbog različite visine provodnika duž trase
2.4.3.2 Podužna kapacitivnost trofaznog
sistema (bez zažtitnih užadi)
Fazni provodnici, zbog ugiba nisu strogo pravi i
horizntalni. Pri izračunavanju c treba raditi sa srednjim
2
visinama vešanja faznih provodnika: hi = H i − ⋅ f max , gde
3
je H i - visina tačaka vešanja provodnika.

2 ⋅π ⋅ ε0 55.55 ⋅ 10 −9 F 
c= =
DSG ij 2 ⋅ hSG 3 f DSG ij 2 ⋅ hSG 3 f  km 
ln ⋅ ln ⋅
r DSG ij ' r DSG ij '
2.4.3.2 Podužna kapacitivnost trofaznog
sistema (bez zažtitnih užadi)
Približno se može napisati:
F 
−9
55.55 ⋅ 10  
2 ⋅π ⋅ ε0  km 
c= =
D 2 ⋅ hSG 3 f  D 2 ⋅ hSG 3 f 
ln   ln  
SG ij SG ij
⋅ ⋅
 r

(2 ⋅ hSG )2 + (DSG ij )
2 

 r

(2 ⋅ hSG )2 + (DSG ij )
2 


Ovakav način je pogodan jer ne mora da se računa

DSG ij '
2.4.3.3 Podužna kapacitivnost trofaznog
sistema sa provodnicima u snopu
2.4.3.3 Podužna kapacitivnost trofaznog
sistema sa provodnicima u snopu
Ako je ispunjen uslov: AB, BC , CA >> R , R >> r ,
može se izračunati ekvivalentni poluprečnik:
resc = n n ⋅ r ⋅ R n −1

(Razlika u odnosu na induktivnost, je što se računa

sa ,,pravim’’ poluprečnikom, a ne sa re )
2.4.3.3 Podužna kapacitivnost trofaznog
sistema sa provodnicima u snopu
Kod proračuna se koristi izraz:

2 ⋅π ⋅ ε0 55.55 ⋅ 10 −9 F 
c= =
DSG ij 2 ⋅ hSG 3 f DSG ij 2 ⋅ hSG 3 f  km 
ln ⋅ ln ⋅
resc DSG ij ' resc DSG ij '

DSG ij = 3 AB ⋅ BC ⋅ CA = 3 D12 ⋅ D23 ⋅ D31

2.4.3.3 Podužna kapacitivnost trofaznog
sistema sa provodnicima u snopu
Može se premestiti da je resc > DSG sop
DSG sop - sopstveno srednje geometrijsko rastojanje pri
proračunu induktivnosti provodnika u snopu.
n −1
DSG sop = n ⋅ r ⋅ R
n
, gde figuriše re umesto r .

DSG uz
−4
l x = 2 ⋅10 ⋅ ln ;
DSG sop
re = 0.7788 ⋅ r - za nemagnetne materijale ;
re = (0.85 ÷ 0.95) ⋅ r
2.4.3.3 Podužna kapacitivnost trofaznog
sistema sa provodnicima u snopu
resc > DSG sop je posledica činjenice da magnetno
polje postoji unutar provodnika, a električno samo
van provodnika.

Generalno, sa povećanjem broja provodnika po

fazi, ekvivalentni poluprečnik raste, ln opada, pa
ukupna kapacitivnost raste.

Npr: Sa povećanjem broja provodnika,

kapacitivnost raste
2.4.3.4 Podužna kapacitivnost dvostrukog
voda na istim stubovima
2.4.3.4 Podužna kapacitivnost dvostrukog
voda na istim stubovima
Ako su ispunjeni sledeći uslovi:
istoimene faze moraju biti simetrično
rasporedjene u odnosu na vertikalnu osu stuba
oba voda moraju biti transponovana
oba voda moraju biti istog naponskog nivoa
preseci oba voda moraju biti jednaki
2.4.3.4 Podužna kapacitivnost dvostrukog
voda na istim stubovima
Približan izraz za kapacitivnost jedne faze je:

2 ⋅π ⋅ ε0 55.55 ⋅ 10−9 F 
c= =  km 
DSG DSG ij ' DSG DSG ij '
ln ⋅ ln ⋅
r DSG ii ' r DSG ii '

gde su:
DSG = 3 D12 ⋅ D23 ⋅ D31

DSG ij ' = 3 D12 ' ⋅ D23' ⋅ D31'

DSG ii ' = 3 D11' ⋅ D22 ' ⋅ D33'

2.4.3.5 Red veličine podužne
kapacitivnosti
Približno se može napisati:
55.55 ⋅ 10−9 F 
c≈  km 
DSG
ln
r

Pre je rečeno da je odnos DSG u opsegu (150 ÷ 900) ,

r
pa je:
F 
c = (8 ÷ 11) ⋅ 10 − 9  
 km 

F 
c ≈ 10 −8  
 km 
2.4.3.5 Red veličine podužne
kapacitivnosti
Susceptansa:
b = ω ⋅ c = 314 ⋅ c = (2.5 ÷ 3.5) ⋅ 10−6 [S ]

b ≈ 3 ⋅ 10−6 [S ]

DSG
Sa porastom napona (U), r raste brže nego DSG ⇒
DSG r
opada, odnosno ln opada, pa c raste.
r
2.4.3.5 Red veličine podužne
kapacitivnosti
r izrazito raste kada se ima više provodnika po
fazi (u snopu): resc = n n ⋅ r ⋅ R n −1

Kapacitivna reaktansa, odnosno otočna:

1 1
jX C = =−j⋅
jb b

 MΩ 
xC = −(0.3 ÷ 0.4 )
 km 
2.4.4 Transpozicija provodnika

Ovi izrazi za L i C su izvedeni pod predpostavkom

da su sopstvene i medjusobne L i C pojedinih faza
jednake.
2.4.4 Transpozicija provodnika
Prethodna nn je ispunjena:
za induktivnost:
ako je vod simetričan (u geometrijskom
smislu), tj. ako su mu provodnici u temenima
jednakostraničnog trougla
ako nije geometrijski simetričan, ali je izvršena
transpozicija provodnika
za kapacitivnost:
ako je izvršena transpozicija provodnika
2.4.4 Transpozicija provodnika
Za transpoziciju su potrebni specijalni i skupi
stubovi, na kojima se vrši preplitanje faza.
Praktično, transpozicija se vrši za vodove najviših
napona ( U n ≥ 110kV ), koji su duži 100km.

Za kraće vodove, transpozicija se vrši u

trafostanicama, tako da su sa aspekta sistema L i C
pojedinih faza, približno jednake.
2.4.5 Podužna aktivna odvodnost nadzemnih
vodova (otočna aktivna otpornost)
Pre je bila prikazana zamenska šema sa
raspodeljenim parametrima:
2.4.5 Podužna aktivna odvodnost nadzemnih
vodova (otočna aktivna otpornost)
Otočna aktivna otpornost nadzemnih vodova se
javlja usled:
Nesavršenosti izolatora, odnosno prljanja
površine izolatora, preko koje dolazi do
odvodjenja struje (unutrašnja aktivna otpornost
dielektrika izolatora je , te su svi gubici aktivne
snage, skoncentrisani na njegovoj površini)
Pojave korone, odnosno jonizacije vazduha u
okolini faznih provodnika. Korona se javlja u
slučajevima kada električno polje na površini
faznih provodnika postane veće od kritičnog
električnog polja za vazduh.
2.4.5 Podužna aktivna odvodnost nadzemnih
vodova (otočna aktivna otpornost)
g = g I + g korone
1
g = = f - (U, vremenskih uslova, stanja površine
r
izolatora)
Pri lepom vremenu i kada je dobro dimenzionisan i
održavan izolator (pr. Kad nema korone)
MΩ
g kor = 0, r = 20
km
 µs  −6  S   µs 
g = g I = 0.05  << b = 3 ⋅ 10   = 3 
 km   km   km 
1  MΩ  1  MΩ 
r = = 20   >> X C = − = −0.35
g  km  b  km 
2.4.5 Podužna aktivna odvodnost nadzemnih
vodova (otočna aktivna otpornost)
Pa se u većini proračuna g , odnosno r zanemaruje.

Ne zanemaruje se u mrežama sa izolovanom

neutralnom tačkom

Ne zanemaruje se u mrežama sa kompenzovanom

kapacitivnom komponentom struje zemljospoja.
2.4.5.1 Korona
Korona je pojava jonizovanog vazduha (jonizacije
vazduha) u okolini faznih provodnika, koji u
okolini provodnika postaje provodan, čime se u
elektrostatičkom smislu povećava prečnik
provodnika.
Električno polje na površini takvog ekvivalentnog
provodnika se smanjuje i prestaje dalja jonizacija
vazduha.
2.4.5.1 Korona
Korona ima više loših i jednu dobru osobinu:
Loše osobine:
Uvećanje gubitaka aktivne snage
Buka
Radio smetnje
Razvija se ozon koji nagriza provodnik
Dobre osobine:
Prigušuje udarne naponske talase atmosferskog
porekla