BIOHEMIJA

UVOD
Biohemija (od grč. βιοχημεία - biochēmeia, hemija života) je nauka koja proučava molekule koje
su značajne i nalaze se u živim bićima i procese koji se dešavaju u samim bićima. Proučavanje
biohemije je veoma značajno za biologiju i medicinske nauke jer svaka bolest ima osnovu na
molekularnom nivou što je upravo predmet proučavanja biohemije.

Biohemija proučava relativno velike molekule značajne za život. Hemija proučava strukture
manje od tih molekula a biologija proučava cijele biološke sisteme sastavljene od takvih
molekula. Dakle, biohemija je negdje između hemije i biologije. Kada proučavamo živa bića,
uvijek dođemo do molekularnog nivoa na kojem se sve dešava i baš zbog toga je biohemija
veoma značajna. Stanje bilo kojeg dijela našeg tijela zavisi od velikih biomolekula kao što su
enzimi, proteini, DNK i dr.

UGLJIKOHIDRATI
Ugljikohidrati su najrasprostranjeniji spojevi u živom svijetu. Ime su dobili po tome što su prvi
spojevi koji su otkriveni iz ove grupe imali takav odnos broja C, H i O atoma da se činilo da je
svaki ugljikov atom hidratisan tj. formula takvih spojeva bi bila C n(H2O)n. Poslije su otkrivene i
druge molekule koje nisu zadovoljavale ovaj uslov ali su zbog mnogih drugih osobina svrstane u
ugljikohidrate.

Pored naziva ugljikohidrati koriste se i nazivi saharidi ili šećeri. Ugljikohidrati se sintetizuju iz
ugljen dioksida i vode u biljkama i nižim fotosintetskim organizmima procesom fotosinteze.
Životinje ugljikohidrate mogu unijeti samo kroz ishranu. Ugljikohidrati su osnovni izvor energije
u našim tijelima, konkretno glukoza.

Prema složenosti molekula, ugljikohidrati se dijele na:

1. MONOSAHARIDI – ne mogu se razložiti na jednostavnije spojeve hidrolizom

2. OLIGOSAHARIDI – izgrađeni od 2-10 monosaharidnih jedinica
3. POLISAHARIDI – sadrže stotine i hiljade monosaharidnih jedinica
Monosaharidi
Monosaharidi su polihidroksilni (dvije ili više OH grupa) aldehidi ili polihidroksilni ketoni ili
njihovi derivati. Oni su najjednostavniji šećeri. Monosaharidi se prema broju ugljikovih atoma
dijele na trioze (3 C atoma), tetroze (4 C atoma), pentoze, heksoze itd. Imena svih
monosaharida završavaju na -oza.

Prema funkcionalnoj grupi, monosaharidi mogu biti ketoze

i aldoze. Ketoze imaju keto grupu a aldoze aldo grupu.

Naprimjer, ako imamo monosaharid sa 5

Aldo grupa Keto grupa ugljikovih atoma
(uključujući i C iz aldo grupe) i aldo grupu, takav monosaharid ćemo nazivati
aldopentoza. Ako imamo monosaharid sastavljen od 6 C atoma (uključujući i C iz keto grupe) i
keto grupu, taj monosaharid će se nazivati ketoheksoza.

ALDOZE
Aldotrioze
Navest ćemo neke značajne aldoze. Najjednostavniji šećer ima 3 C atoma i to je gliceraldehid ili
2,3-dihidroksipropanol.

D-liceraldehid L-gliceraldehid

Gliceraldehid se u prirodi javlja u obliku dva

enantiomera a to su D-gliceraldehid i L-
gliceraldehid. Enantiomeri su spojevi koji imaju iste
fizičko-hemijske osobine ali se razlikuju u smijeru rotacije ravni polarizovane svjetlosti što je
posljedica različitog rasporeda funkcionalnih grupa na hiralnim C atomima. Ovi enantniomeri
služe za oređivanje apsolutne konfiguracije kod spojeva koji imaju hiralni centar. Svi
monosaharidi sadrže bar jedan hiralni C atom i stoga se javljaju u D i L obliku. Apsolutna
konfiguracija podrazumijeva da li je neki spoj u D ili L obliku. Za određivanje apsolutne
konfiguracije posmatra se orjentacija OH grupe na hiralnom C atomu koji je najudaljeniji od
karbonilne funkc. grupe. Kod D-gliceraldihida OH grupa se nalazi sa desne strane na jedinom C
atomu pa stoga i najudaljenijem od aldo grupe i takav spoj se dakle naziva D-gliceraldehid. Kod
L-gliceraldehida OH grupa na istom C atomu se nalazi sa lijeve strane.

Aldotetroze
Od aldotetroza spomenut ćemo D-eritrozu koja nastaje u procesu fotosinteze i predstavlja
polazni spoj za biosintezu aromatskih aminokiselina.