LETOPIS NAUČNIH RADOVA / ANNALS OF AGRONOMY

Vol. 42, No 1, 17-25 Poljoprivredni fakultet

UDK: 631.67 Univerzitet u Novom Sadu

Kvalitet reke Tamiš sa aspekta navodnjavanja

Milica Vraneševića*, Milica Ilićb, Atila Bezdana
a
Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, Departman za uređenje voda, Novi Sad, Srbija
b
Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, Student master studija, Novi Sad, Srbija
*Autor za kontakt: milicaraj@polj.uns.ac.rs

SAŽETAK
Navodnjavanje omogućava stvaranje povoljnih zemljišnih uslova za optimalan rast i razvoj biljka i pozitivno
utiče na visinu, stabilnost i kvalitet prinosa. Međutim, ukoliko je praksa neadekvatna, može doći do pojave
ozbiljnih problema. Sa aspekta uticaja vode nepovoljnog kvaliteta to su: degradacija zemljišta, smanjenje
prinosa i kvaliteta useva, kao i oštećenje opreme za navodnjavanje. Kako je u prirodi sve manje vode dobrog
kvaliteta, ocena upotrebljivosti vode za navodnjavanje dobija sve veći značaj. Ovim radom izvršena je ocena
kvaliteta vode reke Tamiš za potrebe navodnjavanja, na uzorcima zahvatanim na mernim profilima Jaša
Tomić i Pančevo. Izbor klasifikacije je veoma važan korak u dobijanju merodavne ocene kvaliteta vode. U
ovom radu, primenjene su FAO klasifikacija, klasifikacija USSL, kategorizacija voda po Nejgebaueru, a
dodatno je izvršena ocena metodom SWQI. Analizirano je 20 parametara kvaliteta, neophodnih za primenu
navedenih klasifikacija, u vegetacionom periodu od 2005. do 2015. godine. Dobijeni rezultati ukazuju na
generalno dobar kvalitet vode. Prema različitim kriterijumima FAO klasifikacije, voda je svrstana pretežno u I i
II klasu. USSL klasifikacijom, može se definisati kao “malo slana” i “srednje slana” voda, sa “malim sadržajem
natrijuma”. Kategorizacijom po Nejgebaueru, dominantna je II klasa vode, a prema SWQI metodi kvalitet
uzoraka varira od “odličnog” do “lošeg” kvaliteta, takođe povoljnog za navodnjavanje. Voda na lokalitetu Jaša
Tomić, odlikuje se boljim kvalitetom u odnosu na nizvodni profil.

KLJUČNE REČI
Kvalitet vode, navodnjavanje, Tamiš

Uvod
Usled klimatskih promena, suše su sve dugotrajnije i intenzivnije što rezultuje značajnim negativnim
posledicama u poljoprivrednoj proizvodnji. Posledice suše se višestruko manifestuju: izrazitim
smanjenjem prinosa useva kao i kvaliteta, ograničavanjem mogućnosti gajenja pojedinih kultura,
smanjenjem u stočarskoj proizvodnji usled nestašice, povećane cene i smanjenog kvaliteta hrane, itd.
Kako bi se te posledice umanjile, neophodno je stvoriti uslove pogodne za rast i razvoj poljoprivrednih
kultura. Broj stanovnika je sve veći i stoga je jasna sve veća potreba za intenzivnijom, stabilnijom i
kvalitetnijom biljnom proizvodnjom. U uslovima vladajućih klimatskih promena, takva proizvodnja je
moguća skoro isključivo uz primenu navodnjavanja. Prema tome, navodnjavanje dobija sve veći
značaj doprinoseći ostvarivanju visokih, stabilnih i kvalitetnih prinosa gajenih biljaka kao osnove za
snabdevanje stanovništva i životinja odgovarajućim količinama hrane. Kulture koje se gaje u uslovima
navodnjavanja daju i do 2,5 puta veće prinose u odnosu na one bez navodnjavanja (Belić et al., 2011).
Ipak, ovakve pogodnosti su moguće samo ukoliko su svi faktori koji utiču na navodnjavanje
zadovoljeni. Navodnjavanje daje velike koristi, ali može i da izazove neželjene posledice koje mogu
biti ozbiljnih razmera, a njihovo kasnije otklanjanje često je vrlo složeno i skupo (Bošnjak, 1999). Na
uspešnost navodnjavanja utiče niz faktora, kako prirodnih tako i antropogenih. Jedan od njih je
svakako kvalitet vode za navodnjavanje. Usled primene vode za navodnjavanje nepovoljnog kvaliteta
može doći do mnogobrojnih neželjenih posledica. Problemi koji mogu nastati u zavisnosti od kvaliteta
vode obično se dele na četiri kategorije: salinizacija, vodopropustljivost, toksičnost i drugi različiti
problemi. Svaki od tih problema se može ispoljavati zasebno ili u kombinaciji sa još jednim ili dva
druga (Stojićević, 1996). Oni rezultuju smanjenim prinosom i kvalitetom gajenih biljaka, ali i
degradacijom zemljišta.
Sve je manje vode dobrog kvaliteta. Prema prostorom planu Republike Srbije (2010-2020), oko
87% komunalnih otpadnih voda ispušta se u recipijente bez prečišćavanja. Pored toga, na pogoršanje
kvaliteta voda znatno utiče nekontrolisana primena mineralnih đubriva koja spiranjem s poljoprivrednih
površina ili proceđivanjem dolaze do vodotoka, zatim otpadna voda industrije, procedna voda iz
deponija, spiranje urbanih površina itd. Ovo ukazuje na potrebu kontinualnog praćenja kvaliteta voda i
definisanja njene upotrebljivosti.

17
 Vranešević et al. (2018) Ann. Agron. 42(1): 17-25

Kod nas se ocena kvaliteta vode vrši prema Pravilniku o parametrima ekološkog i hemijskog
statusa površinskih voda i parametrima hemijskog i kvantitativnog statusa podzemnih voda (Sl. glasnik
RS, br. 74/2011) i Uredbi o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim
vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje (Sl. glasnik RS, br. 50/2012). U okviru ove opšte
ocene kvaliteta vode, definisano je pet klasa površinskih voda od kojih prve četiri mogu da se koriste i
za navodnjavanje, dok se voda koja pripada petoj klasi ne može koristiti ni u jednu svrhu. Iako je ovom
klasifikacijom obuhvaćen niz parametara, problem se ogleda u tome što je mali broj merodavan za
ocenu kvaliteta vode za potrebe navodnjavanja. Pored toga, odnos koncentacija pojedinih
parametara, tačnije njihova kvalitativna analiza, važna sa aspekta navodnjavanja nije uzeta u obzir.
Ocenu kvaliteta vode za potrebe navodnjavanja neophodno je vršiti analizom parametara koji imaju
direktan uticaj na navodnjavane biljke i zemljište, kao i na opremu za navodnjavanje. Takvu ocenu
pružaju FAO klasifikacija, klasifikacija američke laboratorije za zaslanjena zemljišta (USSL) i
kategorizacija voda po Nejgebaueru, kojima je u ovom radu definisan kvalitet vode reke Tamiš. Pored
navedenih, ocena kvaliteta vode namenjene za navodnjavanje izvršena je i metodom Serbian Water
Quality Index (SWQI), kako bi se uporedili rezultati sa klasifikacijama namenjenih oceni upotrebljivosti
za navodnjavanje i sagledala šira slika kvaliteta vode ove reke. Ovakvim pristupom oceni kvaliteta
vode za navodnjavanje, moguće je detaljno i sistematski pratiti kvalitet voda čime bi se potencijalne
štete mogle svesti na minimum (Vranešević et al., 2016).
Dužina toka reke Tamiš u Srbiji iznosi 118 km. Uz to, sa dovoljnim količinama vode kojima
raspolaže, može predstavljati značajan resurs vode za navodnjavanje, uz prethodnu proveru kvaliteta,
što je i bio cilj istraživanja predstavljenih u ovom radu.

Materijal i metod rada

U ovom radu izvršena je ocena kvaliteta vode reke Tamiš, kako bi se utvrdio stepen pogodnosti njene
upotrebe za navodnjavanje. Osnovu čine vrednosti parametara relevantnih sa aspekta navodnjavanja,
u vegetacionom periodu od 2005. do 2015. godine, na lokalitetima Jaša Tomić i Pančevo. Merna
stanica Jaša Tomić predstavlja granični profil reke Tamiš (116+000) i nalazi se na granici Srbije i
Rumunije, dok je merna stanica Pančevo nedaleko od ušća Tamiša u Dunav (1+000). Merna mesta
gde su zahvatani uzorci prikazana su na slici 1.

Slika 1. Lokaliteti uzorkovanja vode (www.googlemaps.com)

Figure 1. Location of water sampling points (www.googlemaps.com)

Ocena upotrebljivosti vode izvršena je primenom FAO klasifikacije, USSL klasifikacije,

kategorizacije voda po Nejgebaueru i metode SWQI. Izvori podataka neophodnih za primenu
navedenih klasifikacija su Hidrološki godišnjaci kvaliteta površinskih voda Republičkog
hidrometeorološkog zavoda i Rezultati ispitivanja kvaliteta površinskih i podzemnih voda Agencije za
zaštitu životne sredine (www.sepa.gov.rs). FAO klasifikacija (Ayers and Westcot, 1985) daje granične
vrednosti parametara u zavisnosti od mogućih posledica vezanih za zaslanjivanje, smanjenu
infiltracionu sposobnost zemljišta, toksičnost i ostale neželjene posledice kao što su smanjenje
prinosa i kvaliteta usled prevelike količine nutrijenata, korozija i zečepljenje opreme za navodnjavanje
što dalje dovodi do povećanih troškova održavanja itd. Klasifikacija američke laboratorije za slatine
(Richards, 1954) pruža mogućnost ocene kvaliteta vode sa aspekta opasnosti od degradacije
zemljišta prouzrokovane procesima salinizacije i alkalizacije. Bazira se samo na vrednosti
elektroprovodljivosti i pokazatelja potencijalne adsorpcije natrijuma (Sodium Adsorption Ratio - SAR),
što sa ekonomske tačke gledišta može biti važno, jer nije neophodno analizirati veliki broj parametara.
Za prirodne uslove koji vladaju u Vojvodini prilagođena je klasifikacija po Nejgebaueru (Belić et al.,
2011). Zasniva se na sagledavanju opasnosti od procesa salinizacije na osnovu vrednosti suvog

Letopis naučnih radova / Annals of Agronomy 18

 Vranešević et al. (2018) Ann. Agron. 42(1): 17-25

2+ 2+
ostatka, i alkalizacije zemjlišta koja se ocenjuje odnosom koncentracije dvovalentnih (Ca i Mg ) i
+ +
monovaletnih katjona (Na i K ). Metodom SWQI (www.sepa.gov.rs), voda je svrstana u pet klasa,
definisanih numeričkim i opisnim indikatorom, prema stepenu čistoće i nameni. Ovom metodologijom,
sve klase osim poslednje mogu da se koriste za navodnjavanje.
Analizirani parametri su od velike važnosti sa aspekta navodnjavanja, a to su: kalcijum,
magnezijum, natrijum, kalijum, hloridi, sulfati, bikarbonati, nitrati, elektroprovodljivost, suvi ostatak i pH.
Takođe, za potrebe SWQI metode analizirani su i temperatura, zasićenost vode kiseonikom, BPK5,
suspendovane materije, ukupni oksidi azota, ortofosfati, amonijum i koliformne bakterije. Pored toga,
izvršen je i proračun i analiza vrednosti pokazatelja potencijalne adsorpcije natrijuma – SAR.
Za određivanje vrednosti SAR i primenu FAO klasifikacije potrebne su vrednosti pojedinih katjona i
anjona izraženih u meq/l. Prema tome, neophodno je izvršiti konverziju iz mg/l preko odnosa njihove
molekularne mase i valentnosti, tačnije putem ekvivalentne mase, gde odnos vrednosti parametara u
mg/l i ekvivalentne mase daje vrednosti izražene u meq/l.
Primenom odabranih klasifikacija određena je pripadnost vode pojedinim klasama na osnovu kojih
je sagledana potencijalna opasnost od njene primene i definisani su uslovi pod kojima se voda reke
Tamiš može koristiti za navodnjavanje.

Rezultati i diskusija
Minimalne, maksimalne i prosečne vrednosti parametara neophodnih za detaljnu analizu kvaliteta
vode za navodnjavanje, prema lokalitetima, u vegetacionom periodu od 2005. do 2015. godine,
prikazane su u tabeli 1.

Tabela 1
Minimalne, maksimalne i prosečne vrednosti analiziranih parametara, vegetacioni period 2005-2015
Table 1
Minimum, maximum and average values of analyzed parameters, vegetation period 2005-2015
Jaša Tomić Pančevo
Parametar Min Max Prosek Min Max Prosek
2+
Ca (mg/l) 17,00 64,00 34,01 4,00 59,00 37,77
2+
Mg (mg/l) 2,00 19,00 9,37 3,90 25,00 11,02
+
Na (mg/l) 3,60 44,90 14,55 7,20 55,5 28,73
+
K (mg/l) 0,40 4,40 2,24 1,00 5,00 3,14
2-
SO4 (mg/l) 10,00 120,00 44,63 19,00 86,00 41,59
-
Cl (mg/l) 4,20 47,50 11,94 2,80 68,00 27,47
NO3-N (mg/l) <0,03 1,28 0,55 0,04 1,31 0,67
-
HCO3 (mg/l) 54,00 187,00 118,02 66,00 262,00 155,73
EC (S/cm) 140 720 296 132 637 383
S.O. (mg/l) 98,0 389,0 192,2 103 410 237,45
pH 7,40 8,50 7,86 7,40 8,40 7,80
SAR 0,142 1,310 0,550 0,367 2,139 1,043
o
Temperatura ( C) 4,7 29.2 19.91 2,0 30,0 21,1
% zasićenja vode 64 118 91 11 174 77
kiseonikom
BPK5 (O2 mg/l) 0,9 3,9 1,7 1,0 5,0 2,0
NH4-N (mg/l) <0,02 0,64 0,10 <0,02 0,78 0,19
Oksidi azota (mg/l) 0,036 1,288 0,562 0,020 1,340 0,690
Ortofosfati (mg/l) 0,007 0,206 0,051 0,005 0,306 0,110
Suspendovane 2,0 148,0 40,1 2,0 93,0 26,6
materije (mg/l)
E. Coli (MPN u 220 24 000 7 251 300 230 000 18 269
1000 ml)

Letopis naučnih radova / Annals of Agronomy 19

 Vranešević et al. (2018) Ann. Agron. 42(1): 17-25

Primenom FAO klasifikacije, reka Tamiš se prema opasnosti od zaslanjivanja može koristiti za
navodnjavanje bez ograničenja. Od 65 analiziranih uzoraka sa lokaliteta Jaša Tomić, samo jedan
odgovara kvalitetu II klase, dok su na nizvodnom profilu svi uzorci prvoklasnog kvaliteta. Posmatrano
sa aspekta uticaja na infiltracione karakteristike zemljišta, kvalitet vode većeg broja uzoraka odgovara
II klasi, tačnije uticaj vode reke Tamiš može da se okarakteriše kao umeren. Zabeležena je i III klasa,
naročito na uzorcima sa profila Jaša Tomić, dok je samo jedan uzorak svrstan u I klasu na istoj mernoj
stanici. Uočeno je da je pojava III klase, vode sa mogućim ograničenijima upotrebe, karakteristična za
mesec april, kada se navodnjavanje koristi interventno radi ujednačenog nicanja. Potencijalni toksični
+ -
uticaji uzrokovani dejstvom Na i Cl analizirani su u zavisnosti od tehnike navodnjavanja (površinsko
navodnjavanje i orošavanje) i u svakom slučaju voda apsolutno pripada I klasi, a to znači da sa ovog
aspekta opasnosti i ograničenja u primeni nema. Prema raznovrsnim efektima nitrata, reka Tamiš
može da se koristi bez ograničenja, a u pogledu uticaja bikarbonata sa umerenim stepenom. U tabeli
2 prikazana je procentualna zastupljenost pojedinih klasa vode, zasnovanih na kriterijuma FAO
kalsifikacije, u analiziranom periodu. Može se uočiti da nema velikih razlika u kvalitetu na uzvodnom i
nizvodnom delu reke.

Tabela 2
Procentualna zastupljenost pojedinih klasa vode prema FAO klasifikaciji
Table 2
Percentage representation of certain classes of irrigation water according to FAO classification
Toksičnost
Salinitet Infiltracija + - -
Na Cl NO3-N HCO3

Klasa I II I II III I I I II
/Lokalitet (%)
Jaša Tomić 98,46 1,54 1,54 70,77 26,15 100 100 20,00 80,00
Pančevo 100 - - 97,00 3,00 100 100 5,00 95,00

Prema kriterijumima USSL klasifikacije, sa aspekta salinizacije uočena je pojava “malo slane” (C1)
i “srednje slane” (C2) vode, dok u pogledu opasnosti od alkalizacije varijacija nema i prema tome se
voda reke Tamiš može oceniti kao “voda sa malim sadržajem natrijuma” (S1). To znači da su na
uzorcima, zahvatanim na obe merne stanice, zabeležene dve klase vode: C1-S1 i C2-S1. Dok uzvodni
profil karakteriše skoro podjednaka pojava obe klase, na nizvodnom je klasa C2-S1 dominantna, i
može se zaključiti da je kvalitet vode kod Pančeva malo lošiji (slika 2). U tabeli 3 dat je prikaz
procentualne zastupljenosti zabeleženih klasa po mesecima vegetacionog perioda, na profilu Jaša
Tomić. Uočava se da je april mesec kada voda odgovara najboljem kvalitetu. Mesečni prikaz klasa
vode sa mernog profila Pančevo nije dat, s obzirom na to da je klasa C2-S1 dominantna. Dobijeni
rezultati ukazuju na to da se voda u uzvodnom delu Tamiša može koristiti za navodnjavanje na svim
zemljištima bez posebne opasnosti od degradacije zemljišta procesima salinizacije i alkalizacije, dok
nizvodno treba da postoje uslovi za povremeno ispiranje zemljišta. Neophodno je uzeti u obzir da li je
usev osetljiv na natrijum, jer kao takav može da akumulira štetne količine ovog elementa. U pogledu
uticaja soli na biljke, voda na profilu Jaša Tomić odgovara navodnjavanju svih biljnih vrsta, a kod
Pančeva je kvalitet takav da biljke tolerantne na soli mogu da se gaje bez naročitih mera za suzbijanje
zaslanjivanja, a sve ovo zavisi i od svojstava samog zemljišta koje je pod sistemom za navodnjavanje.

Letopis naučnih radova / Annals of Agronomy 20

 Vranešević et al. (2018) Ann. Agron. 42(1): 17-25

Slika 2. Procentualna zastupljenost pojedinih klasa vode prema USSL klasifikaciji

Figure 2. Percentage representation of certain classes according to USSL classification

Tabela 3
Prosečna zastupljenost pojedinih klasa vode u procentima prema USSL klasifikaciji, Jaša Tomić
Table 3
The average representation of certain classes according to USSL classification, Jaša Tomić
Klasa C1-S1 C2-S1
Mesec (%) (%)
April 72,73 27,27
Maj 54,55 45,45
Jun 54,55 45,45
Jul 36,36 63,64
Avgust 18,18 81,82
Septembar 36,36 63,64

Ocenom izvršenom po metodi Nejgebauera konstatovano je da su uzorci vode pretežno odgovarali

kvalitetu “dobre vode” (II klasa), naročito kod Pančeva. Uočena je i pojava “besprekorne vode” (Ia i Ib
klasa), u zanemarljivom broju na nizvodnom profilu, tačnije dva uzorka Ia i jedan Ib klase, a kod Jaše
Tomić učestalije. „Voda nepogodna za navodnjavanje“ (IVa klasa) zabeležena je na samo jednom
uzorku, kod Pančeva. Rezultati dobijeni ovom klasifikacijom prikazani su u tabeli 4.

Tabela 4
Procentualna zastupljenost pojedinih klasa vode prema klasifikaciji po Nejgebaueru
Table 4
Percentage representation of certain classes according to Nejgebauer’s classification
Klasa Ia Ib II IVa
Lokalitet (%)
Jaša Tomić 32,31 20,00 47,69 -
Pančevo 3,13 1,56 93,75 1,56

Kvalitet vode na profilu Jaša Tomić posmatran na mesečnom nivou prema klasifikaciji po
Nejgebaueru prikazan je u tabeli 5, gde je kvalitet Ia i Ib klase objedinjen u jednu. Mesec jul i
septembar karakteriše približno ista pojava obe klase, u maju kvalitet dominantno odgovara kvalitetu II
klase, dok u preostalim mesecima (april, jun i avgust) preovladava I klasa. Na lokalitetu Pančevo je
situacija jasna, s obzirom na to da je 94,59% uzoraka vode svrstano u II klasu (tabela 4). Ocena
dobijena ovom klasifikacijom može se smatrati najmerodavnijom, s obzirom da su kriterijumi
prilagođeni prirodnim uslovima Vojvodine.

Letopis naučnih radova / Annals of Agronomy 21

 Vranešević et al. (2018) Ann. Agron. 42(1): 17-25

Tabela 5
Prosečna zastupljenost pojedinih klasa vode u procentima prema klasifikaciji po Nejgebaueru, Jaša
Tomić
Table 5
The average representation of certain classes according to Nejgebauer’s classification, Jaša Tomić
Klasa I II
Mesec (%) (%)
April 63,64 36,36
Maj 18,18 81,82
Jun 72,73 27,27
Jul 54,55 45,45
Avgust 63,64 36,36
Septembar 45,45 54,55

Pored ocene upotrebljivosti vode primenom ove tri klasifikacije, namenjenim potrebama
navodnjavanja, izvršena je i ocena kvaliteta SWQI metodom. Rezultati dobijeni ovom metodologijom
za vegetacioni period 2005-2015 prikazani su na slikama 3 i 4.

Slika 3. Kvalitet vode prema SWQI metodi, Jaša Tomić

Figure 3. Water quality according to SWQI method, Jaša Tomić

48.65%
Odličan
Veoma dobar
Dobar
Loš
25.68%
Veom loš

12.16%
0.00%

Slika 4. Kvalitet vode prema SWQI metodi, Pančevo

Figure 4. Water quality according to SWQI method, Pančevo

Letopis naučnih radova / Annals of Agronomy 22

 Vranešević et al. (2018) Ann. Agron. 42(1): 17-25

Rezultati ukazuju da je kvalitet vode kod Jaše Tomić bolji u odnosu na Pančevo. Dok su uzorci
vode zahvatani na uzvodnom profilu pokazali „loš“ kvalitet samo u 1,33% slučajeva (jedan uzorak), na
nizvodnom je istim kvalitetom okarakterisano 28,38% uzoraka. Međutim, prema ovoj metodologiji i
takav kvalitet vode odgovara upotrebi za navodnjavanje. Raspon vrednosti numeričkog indikatora koji
odgovara lošem kvalitetu vode kreće se od 39 do 71, gde vrednost 39 predstavlja granicu između
kvaliteta vode nepogodne za navodnjavanje (i bilo koju drugu namenu) i vode koja može da se koristi
u te svrhe. Međutim, minimalna vrednost indeksa kvaliteta vode, u periodu od 2005. do 2015. godine,
iznosila je 56 (Pančevo), što bliže određuje opis „lošeg“ kaliteta vode. Na lokalitetu Jaša Tomić jedini
uzorak u toj klasi ima vrednost 70. Maksimalna zabeležena vrednost indeksa kvaliteta na uzvodnom
delu je 97 („odličan“ kvalitet), a na nizvodnom 89 („veoma dobar“). Uprosečene mesečne vrednosti
indeksa kvaliteta vode i odgovarajući opisni indikator, na analiziranim lokalitetima za vegetacioni
period 2005-2015, prikazane su u tabelama 6 i 7.

Tabela 6
Numerički i opisni indikator kvaliteta vode metodom SWQI na profilu Jaša Tomić
Table 6
The numerical and information indicator of water quality according to SWQI method on profile Jaša
Tomić
Mesec April Maj Jun Jul Avgust Septembar

Numerički indikator 87 82 83 84 84 86

Opisni indikator Veoma Veoma Veoma Veoma

Dobar Dobar
dobar dobar dobar dobar

Tabela 7
Numerički i opisni indikator kvaliteta vode metodom SWQI na profilu Pančevo
Table 7
The numerical and information indicator of water quality according to SWQI method on profile
Pančevo
Mesec April Maj Jun Jul Avgust Septembar

Numerički indikator 75 75 72 74 75 77

Opisni indikator Dobar Dobar Dobar Dobar Dobar Dobar

Zaključci
Prema različitim kriterijumima koje pružaju primenjene klasifikacije, može se zaključiti da je voda reke
Tamiš upotrebljiva za navodnjavanje, ocenjena dobrim do odličnim kvalitetom. Prema FAO
klasifikaciji, voda Tamiša pretežno pripada I i II klasi kvaliteta. USSL klasifikacijom, može se definisati
kao “malo slana” i “srednje slana” voda, sa “malim sadržajem natrijuma”, dok kategorizacija po
Nejgebaueru ukazuje na pripadnost klasi vode dobrog kvaliteta. Osim klasifikacija namenjenih oceni
kvaliteta vode za navodnjavanje, SWQI metodologija takođe ukazuje na dobar kvalitet. Međutim,
važno je naglasiti da ova metedologija nije dovoljno merodavna za ovakvu vrstu analize vode.
Metodom SWQI je obuhvaćen mali broj parametara koji je važan za specifične potrebe navodnjavanja,
dok veći deo nije merodavan, odnosno nije od ključnog značaja za navodnjavano zemljište, biljke i
opremu. Pored toga, granične vrednosti parametara moraju biti definisane u skladu sa potrebama,
odnosno namenom korišćenja vode. Prema tome, pravilan izbor klasifikacije jedan je od važnijih
koraka ocene kvaliteta vode, kao i njihovo usklađivanje sa loklanim uslovima.
Problemi koji prate navodnjavanje nisu svojstveni samom navodnjavanju nego neadekvatnoj
praksi. Primenjivati meru kao što je navodnjavanje, a ne sagledati sve uticajne faktore nije racionalno.
Primenom vode nepovoljnog kvaliteta, osim potencijalnih ekonomskih gubitaka u vidu smanjenog

Letopis naučnih radova / Annals of Agronomy 23

 Vranešević et al. (2018) Ann. Agron. 42(1): 17-25

prinosa i kvaliteta useva, ili oštećenjem opreme za navodnjavanje, zemljište koje je uslovno obnovljiv
resurs trpi trajne posledice. Smanjuje se njegova plodnost, a vratiti je u prvobitno stanje je veoma
težak i dug proces. Sa druge strane, adekvatan pristup navodnjavanju donosi ogromne dobiti društvu
u celini.

Literatura
Ayers, R. S., Westcot, D. W. 1985. Water quality for agriculture. Food and Agriculture Organization of the United
Nations, Rome.
Belić, S., Belić, A., Maksimović, I., Savić, R., Vranešević, M. 2011. Upotrebljivost voda za navodnjavanje.
Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, Novi Sad.
Bošnjak, Đ. 1999. Navodnjavanje poljoprivrednih useva. Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, Novi
Sad.
Grupa autora. 2011. Prostorni plan Republike Srbije 2010-2014-2020, Agencija za prostorno planiranje/Službeni
glasnik
Pravilnik o parametrima ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda i parametrima hemijskog i kvantitativnog
statusa podzemnih voda. Službeni glasnik RS br. 74/2011.
Richards, L.A. 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. Agriculture Handbook No. 60. United
States Department of Agriculture, Riverside, California.
Stojićević, D. 1996. Navodnjavanje poljoprivrednog zemljišta. Partenon, Beograd.
Uredba o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sediment i rokovima
za njihovo dostizanje. Službeni glasnik RS br. 50/2012.
Vranešević, M., Blagojević, B., Bezdan, A., Savić, R. 2016. Kvalitet vode za navodnjavanje sa fruškogorskih
akumulacija. Ann. Agron. 40(1): 15-20.
www.hidmet.gov.rs. Republički hidrometeorološki zavod. Pristupljeno 04.09.2017.
http://www.sepa.gov.rs/index.php?menu=5000&id=13&akcija=showExternal Rezultati ispitivanja kvaliteta
površinskih i podzemnih voda (2011-2016). Pristupljeno 20.02.2018.
http://www.sepa.gov.rs/index.php?menu=6&id=8007&akcija=showXlinked SWQI metodologija
www.googlemaps.com Pristupljeno 20.02.2018.

Letopis naučnih radova / Annals of Agronomy 24

 Vranešević et al. (2018) Ann. Agron. 42(1): 17-25

Irrigation water quality of the Tamiš River

Milica Vraneševića*, Milica Ilićb, Atila Bezdana
a
University of Novi Sad, Faculty of Agriculture, Department of Water Management, Novi Sad, Serbia
b
University of Novi Sad, Faculty of Agriculture, MSc student, Department of Water Management, Novi Sad, Serbia
*Corresponding author: milicaraj@polj.uns.ac.rs

ABSTRACT
Irrigation creates favorable soil conditions and thereby optimizes the growth and development of the plant,
thus achieving high, stable and quality yields. However, if the practice is inadequate, severe problems can
arise, and from the aspect of the impact of water of unfavorable quality, these are: land degradation, reduction
of yield and quality of crops, damage to irrigation equipment. As there is less water of good quality in nature,
the assessment of the usability of water for irrigation is gaining in importance. This work carried out an
assessment of the water quality of the river Tamiš for irrigation purposes, on samples taken near Jaša Tomić
and Pančevo. The choice of classification is a very important step in obtaining a water quality assessment. In
this paper, the FAO classification, the USSL classification, the categorization of water by Nejgebauer were
applied, and the assessment was additionally carried out using the SWQI method. Twenty parameters of
water quality, necessary for the application of the mentioned classifications, in the vegetation period from
2005 to 2015 were analyzed. The results obtained indicate a generally good water quality. According to
different FAO classification criteria, water is classified mainly in I and II classes. According to USSL
classification water quality can be defined as "low-salinity" and "medium salinity" water, with "low sodium
content". Categorizing by Nejgebauer, the second class of water is dominant, and according to the SWQI
method, the quality of the samples varies from "excellent" to "bad" quality, also suitable for irrigation. Water at
the location of Jaša Tomić is characterized by better quality in relation to the downstream profile.

KEY WORDS
Water quality, irrigation, Tamiš River

Primljen: 20.04.2018.
Prihvaćen: 17.07. 2018.

Letopis naučnih radova / Annals of Agronomy 25