Professional Documents
Culture Documents
MODERNORUM
A CONTRIBUTION TO THE HISTOR'I'
E?
L.M.DE RIJK,PI—I.D.
Professorof MediaevalPhilosophyin the Universitiesof Nijmegenand Utrecht
.!
THEORV OF SUPPOSITION
ASSEN - MCMLXVII
PART ONE
LlST OF lNClPlTS
..... . . . ..... . .......
PART TWO
599-605
INDICES
606-607
A INDEX LOCORUM
608-614-
B INDEX NOMINUM
7-71
73-107
l09-l4l
lI3-126
127-133
134—14-1
143-174-
CHAPTER ]
1 - Introduction
T he historians of logic all agree instating that it has not hitherto been
possible to trace the details of the develoPment of the earl)r doctrine of
supposition and, generally speaking, of the theory of the so-called proper-
ties of terms (praprietatesterminorum). The origins Of terminist logic are
rightly said to be asyet shrouded in darkness' However, this much seems
.
to be certain: the theorias of the logica modernorum,which were so
prominent and fundamenta], indeed, in Mediaeval logic, criteriology,
and metaphysics, were already taking shape in the second half' of the
twelfth centuryï.
-- .
As & matter of fact some remarkable attempts have been made to Ell
up this important gap in our knowledge of the history of logic. 1111952
Erwin Arnold published his inquir)r into the origin of the theory of
supposition, the later development of which was regarded by this author
as the root of modern European subjectivisnü. "l*he part of his study
which deals with the origin of the theory of supposition is, admittedly,
highly speculative. Arnold reduces the need 01 distinguishing several
kinds of snpposition to the attentive study which the Mediaeval scholars
! ap. ris., pp. 27 Ff. For some interna] criticism upon Arnold's view, see Giulio Preti,
La dartrina della vox signg/ïcativa ncUa semanticaterminisrica classica, in: Rivista critica di
storia dellaElosoFla10 (1955), p. 226, n. II.
2 See e.g. his chapter: Die Veränderungdes Verhältnissesvan &:ng und Gegenstanddurch die
rgffckticrendeBetrachtungder Rede(ap. tit., pp. 33-51), the final sentence of which is:
"diese These über die Entstehung der Lehre der proprietates terminorum gilt es im
dritten Teil zu beweisen". Unfortunately the stringant historica! prüof is failing there
(ap. cfr., pp. 52-10I).
3 ap. til., pp. 60 Ff. 4 Bearbciwngcnund Auslegungcn,pp. 17FF.
5 ap. cfr., pp. 765. * See below, Chs. ll and V.
? See also below, p. 19, n. 3.
INTRODUCTION 13
as & technical term from about 1150 comes in for comment.! After his
attempt2 to reduce its primary sense to the doctrine of syllogistics ex-
plained in Aristotle's Prior Anabrtics(I, 25 b32 Ff,), he tries to trace back
the.term 'suPpositio'to & passage of the Posterior
Analytics(l, 76 1323Ff.)3.
Aristotle distinguishes &Etcbpwmfrom fnroäläaagand aiïüpma. The
former are propositions that are necessarily and immediately true, and
are necessarily thought to be true4. It must be agreed that the term
ünöösmg (: suppositio)does not have the same meaning in this passageit
has elsewhere in the PosteriorAnalytics ("assumption of something that
cannot and need not be proved", vi-z. of the existence of the primary
objects of a science),but should rather be taken to mean "the assumption
of something that is provable" (e.g. by a superior science).5However,
in this passageas well, the rerm undoubtedly has an epistemological
meaning forming part of Aristotle's theory of demonstration:
Anal. Pan. ' 10, 76 b27-34: 560: [J.Evoüv That which is capable of proof but as-
Bem'ccï:öv'rcz).cqzüaïvstaüïöf; ir;] Seiiag, sumed by the teacher without proof is, if
Taüf', &&v pb.- öoxoüv'ca; lmpBaEx-nTi;) the pupil believes and acccpts it, hypo-
pavääuovu, üTtOTïa'ETcll,xai. Ecr-rw oüx thesis, though only in :: limited sense
&ïtliüg ünöäscm;&).lä: rcpöc;äxsïvov[;övov, hypothesis that is, relatively to the
—
äv SE:?] [rqöemcïg ävoüü'qgSöi'qr; '?)xoü. pupil; if the pupil has no opinion or a
ävmvriag &uoücrqg ).GILBch-n 115 1616, contrary opinion On the matter, the same
al-L'Eï'cat. xui. TOüTq.)Baacpäper.ünöüemg assumption is an illcgitimatc postulata.
xa?.aïrnpm' Ecrrl.ïtip aï'c'qpo:'cö £ine-unw- Therein lies the distinction between hy-
Tim Toü pavüävovïog T?)8651],"F)& äv 'tu; pothesis and illegitimate postulate: the
u'cïtosstx'rövöv )..ozchEv'gxui xpütm. [m'] latter is the contrary of the pupil's
Setiam. Opinion, demonstrable, but assumedand
used without demonstration!
(OJard translation)
1bid., 76 b35-77 514: 01. pb; oüv Spor. The deHnitions — viz. those which are
0137:3161»ü'noääcem (oüöäv"fäp sïvm "ä not expressed as statements that anything
käïsrat), &M' äv ïaïg rcpo'ccïascwori is or is not — are not hypotheses: but it
[1:11
ünnääamg,Toüg3' öpouc,[J.öïlO'U Ewïsaäm is in the premisses of :: scicnce that its
Ssï' TOüTO8' oüx ünöäsmg (5! [r?] xoti".16 hypotheses are contained. DeFlnitions
&xoüew ünöüaalv 'tu; elvat. cp'hast), &)Jk' require only to be understood, and this is
öcmv övrmv 1653&xeïva elvat, *(Evs-cw. 'rö not hypothesis — unless it be contended
supnäpacpa. (0138'6 *(smgärpnq uþsuS'T] that the pupil's hearing is also an hypo-
üno-rE-Be'rm,ibanep Twäc,Equum, läïovrsg thesis required by the teacher. Hypo-
(bg oü Seï fig 4:56851.xpücäat, rbv 83: theses,on the contrary, postulata facts on
"(swgäTp-qvuþeüösaämläïowac noömlav the being of which depends the being of
rbv oü noömicw 1")süäsïow rha! *(sïpap- the fact inferret]. Nor are the geometer's
*(ampäfpnq hypotheses false, as some have held,
päv'qvoüx Eüäsïav oöaav. &»BE.-
oüSäv cupmspaïverm Tt?) rävös elvat. urging that one must not employ falsehood
ïpapg'hv '?)Vaürög EQBETKTM,&n& 16»: and that the geometer is uttering falselmod
&& Toütmv ö'qloüpsva.) En "tö «'Ev-qyo: in stating that the line which he draws is
:»:chürcöäemgnäüa "ä üq 5109 13du; äv & foot long or straight, when it is actually
oüöä-repwtoütü)v.
päpst, 01.8' «Spor. neither. The truth is that the geometer
does not draw any conclusion from the
being of the particular line of which he
speaks, but from what his diagrams
symbolize. A further distinction is that all
hypotheses and illegitimae postulates are
either universal or particular, whereas &
definition is neither.
! Sec also the. preceding note. For thc general meaning of 'assumption'put by the mathe-
matici.-anto the learner for acceptance in the course of instruction as found in Platü as
well as in Aristotle, see Hcath, ap. cfr., p. 55.
2 op. ciæ,,p. 86: "Ob dasgelungenist oder ob auch eine andereInterpretation dieser
anscheinend unausschöpfbarenAristotelesstellenvertreten werden kann, ist jedochder
ideeengeschichtlichen Fragcstellung unserer Arbeit entsprechend nicht einmal von allzu
groszer Bedeutung, geht es uns doch in erster Linie darum, zu erklären, wie im mittel-
alterlichen logischen Denken auf der aristotelischen Grundlage die Suppositionslehre
entstanden ist.".
3 Translatioananymaedited by L. Minio-Paluello (ArmordesLatinusIV 2, Bruges-Paris
1953, IJ. 2119-36). lt must be noticed that the translation madeby Gerardof Cremona
(cl. 1187) (edited by L. Minio-Paluello in Aristonis:LatinusIV 3, Bruges-Paris1954)does
nowhere use the word 'suppositio'.
INTRODUCTION 15
Ana]. Post. (transl. anonyma), 76b27 -77a4: lgitur quecumque quidcm monstrabilia
existentiasumit ipsa non monstrans,hec, si apparentiaquidem sumit discenti, snpponft
et est non simpliciter suppositiosed ad illum solum, si autem (aut) nulla existente
opinione aut et contraria existente accipit idem, petit. Et in hoc differunt suppositioet
petitio: est enim petitio quod est subcontrarium discentis opinioni aut quodcumque
aliquis demonstrabile existenssumit et utitur non monstrans.
lgitur diffinitiones non sunt suppositiones
— neque enim esseaut non dicuntur —;
sed in propositionibus suppositiones. DiFEnitiones autem solum intelligi oportet; hoc
autem non suppositio nisi et audire snppasitianemaliquis essedicat. Sed quibuscumque
existentibus eo quod illa sunt Et conclusio. Neque geometra falsa supponit.,sicut quidam
dixerunt dicentes quod non conuenit falso uti, geometram autem mentiri dicentem
pedalem que non est pedalis aut recte scriptam non rectam existentem. Geometra uero
nichil concludit eo quod hec sit linea quam ipse locutus est, sed ea que per ista sunt
manifestata. Amplius petitio et snppasitia omnis aut sicut totum aut sicut in parte,
diFEnitionesautcm neutrum istorum.
But even if the Latin text could conceivably have led the Mediaeval reader
to an interpretation of suppositiosuch as Arnold's, his hypothesis meets
with someinsurmountabledifSculties. (1) SinceArnold rejectsThurotis
view of Petrus Helyas as introducing the Latin term suppositio in his
commentary on Priscianll written about 1150, he'must date the supposed
borrowing of our term from the PosteriorAnalytics as early as the 1140'5
at the last.z But it must be home in mind that we are expressly told by
the author of the translatio anonyma that Lhe Parisian masters did not
clarelccture npon this difficult work of Aristotle's in his days(the 1140'5):
Translatioananyma.Proiogusï: Vallatum multis occupationibus me dilectio uestra com-
pulit ut Posteriores Analeticos Aristotilis de greco in latinum transferrem, quod eo
aH'ectuosiusaggressussum quod cognoscebamlibrum illum multos in se scientie fructus
continere, et certum erat notitiam eius nostris temporibus Latinis non patere. Nam
translatio Boetii apud nas integra non inuenitur, et id ipsum quod de ea reperitur uitio
corruptionis obfuscatur. Translationem uero lacobi obscuritatis tenebris inuolui
silentio suo perhibent Franciemagistri, qui, quamuisillam translationemet commentarios
ab eodemIacobotranslatoshabeant,tamennotitiam illius libri non audentprofiteri.
thesis. (3) In Fact, we never Hnd the term 'suppositia'as found in the
PosteriorAnaiyticsbrought into connection by any Mediaeval commentator
with the theory of supposition. See, for instance, the comments Thomas
Aquinas makes upon our passagewith l'egard to the diFFerencebetween
petitio and suppositio:
ln Arist. Anal. Post. !, m'. 162 ed. Spiazzi (p. 210): Deinde, cum dicit: anecunque
igiiur etc., distinguit suppositiones et petitiones ad invicem. Sciendum tamen est,
. . .
quod aliquid commune habent, et in aliquo dilTerunt. Hoc quidem commune est eis,
quod cum sint demonstrabilia, tamen demonstrator accipit ea non demonstrans, et
praecipue, quia non sunt demonstrabilia per suam scientiam, sed per aliam, ut supra
dictum est. Unde et inter immediataprincipia computantur, quia demonstratnr utitur
eis absquemedio, eo quod non habeantmedium in illa scientia.
Differunt autcmad invicem: quiasi quidem talis propositiosit probabilisaddiscenti,
cui Fit denmnstratio, dicitur suppositio.Et sic suppositio dicitur non simpliciter, sed ad
aliquem. Si vero ille nec sit eiusdem opinionis ncque contrariae, oportet quod de-
monstratur hoc ab eo petat, et tunc dicitur petitio. Si autem sit contrariae opinionis,
tunc erit quaestio,de qua oportet disputari inter eos. Hoc tamenomnibus communeest,
quod unoquoque corum utitur demonstrator non demonstrans, cum sit dcmonstrabilc.
One may wonder, indeed, how Arnold can uphold his interpretation
of ünöäsaiq(suppositio),this term being in our passages
so closelyrelated
to aïmpa (petitio), the meaningof which undoubtedly lies in the domain
of instruction and demonstrative art.
Arnold's view of the separate origin of the technical use of supponere
and suppositio is not acceptable eitherI as will be shown in Chapter XVI
,
of the present study,2
The main criticism 01' Arnold's views must be directed against his
lack of historica] sense which made him speculare about historical de-
velopment without searching for evidence in the manuscripts of the
period. Besides, many speculationsof his are simply untenable in them-
selves.
Father Desmond Paul Hem)r has recently sh-Dwn3that there exists &
common set of problems about significatio, common contrasting attitu-
des, and common ways of solution between the Burleigh — Ockham
debate on suppositioand the issuestaken by Anselm of Canterbury in his
De grammatico.The late Father Boehner in his Mediam! Logic conjectured4
that the roots of the theory of supposition might well be traced back to
St Anselm, but he added no Further details. Father Henry has selected
certain aspecta of the fourteenth century debate on snpposition and has
apparentlysupportedBoehner'sconjecture in shox-ving
not oni)r that the
same issues were being debated as early as the eleventh century by
St Anselm, but also that they were being resolved by means of di-
stinguishing different kinds of signiji'catia.
The resemblances are interesting enough, indeed. However, when
trying to trace a certain line of development, two basic questions may
well be asked,as is recognizedby father Henry l-nirnrns-elfI
: (1) are there in
Anselm's Degrammaticoany signs ofconnection with the actual vocabulary
of the later doctrine of supposition?, and (2) is there any evidencethat
this work continued to be & persistent influence in the development of
that doctrine? As to the First question, Henry points to the use of the
verb isupponere'once found, indeed, in Anselm's work.2 Henry thinks
we might well havehere a special,technical useof supponere
applied at
exactly the point where questions as to kinds of signilïcation arise, name-
ly, in the course of the employment of categorica] words such as sub-
scantia,qualitas, and so on: at such a point, he continues, one would then
saythat suchwords (1005er referred to aspraedicamenta) srood(suppasited)
for adjectiva] words or for the things which the latter are used to signify.
Hox-vever,the term 'supponerc'is nothing but "a mere stylistic alternative
which vaguely conveys the notion of some kind of subsumption" and,
accordingly, belongs to the sphere of the praedicabilia doctrine. As &
matter of fact, this is the usual meaning in contexts of that kind. The-
refore Henry is right in admitting, after all, the latter interpretation of
our term as quite possible.3 The author's adducing the term 'appeüario'
is not successful either.4 He must admit himself that the term is found
in Priscizm and that the Roman grammarian may well be a common
,source for Anselm's and for the later logicians' use of the tenu. As
regards the second question, thinks that there really is some
I—Iuenryr
One conclusion only can be drawn from the foregoing remarks: the
search for, and investigation of, the manuscripts containing logical and
gmmmatical works of the Period between Peter Abailard and Peter of
Spain is an indispensable requirement for our knowledge of the origin
of the theory of supposition, which apparently took shape in the second
half of the twelfth century. Accordingly, this chapter will be concluded
by & survey of the manuscripts concerned. The existence of & great num-
ber of them was already lmox-vnthanks to Msgr Grabmann and other
historians, but they have mostly not been investigated thoroughly.
Significantly enough, our most important source, found in Oxford Ms
Digby 174, was unknown hitherto.
Many of the manuscripts have since, the Second World War been in the
Westdeutsche Bibliothek at Marburg a. Lahn, or in the Universitäts-
bibliothek in Tübingen. A few are missing.
Lit.: Valentin Rose und Franz Schillmann, Verzeichnis der lateinischen
Handschriften der königlichen Bibliothek zu Berlin, 3 vols Berlin 1893-1919.
Ff. 8V-111': & short introduction to logic. For this part see below,
—
our Chapter lll, pp. 152-155.
F. 111": the initia] words of another compendium on dialectic. See
—
below, our Chapter III, p. 155.
2 BeroI.MS. [.m.c-ct. 262, lost now since the Second World War. It was a
parchment codex ofseven Folios, Fo-rmerl)rFormingpart ofanother codex,
as folios 80-86. Grabmann dated it about 1200. See his Bearbeitungcn
und
Auslegungender aristotelischenLogik aus der Zeit mn Peter Abaelard bis Petrus
Hispanusin Abh. (ler Preuss. Akad. der Wiss. Jahrgang1937IIPhil. Hist.
Klasse, Berlin 1937, p. 40. lt contained two tracts:
Ff. 11'-7r & complete compendium of logic. Inc.: Tria rerum genera
-—
distinguit nostra disciplina, scilicet significantia, significata,, appellata.
Expl. : Summe Deus Christe, per te liber exPlicit iste. All we have of the
compendiumis the introductory section, quoted by Grabmann,op.cit.,
pp. 40-4-1. See belox—v,
our Chapter III, p. 161.
f. 7r-7V: & short tract De proverbiis. See Grabmann, op.cit., p.. 40. It
—
is lost now.
c 0 L0 C NE, DOMBIBUOTHEK
Lit.: Ph. JaFfä and G. Wattenbach, EcclesiaeMetropolitanae Coloniensis
codicesmanuscripti, Berlin 1874.
ANAL'I'SIS OF THE MANUSCRIPTS 21
!.O N D O N, BRITISHMUSEUM
Lit.: Sir George F. Warner and Julius P. Gilson, Cataloguscj- Westem
Manuscript: in the Old Rayal and King's Collections 4- vols London 1921.
Vol. 1: Royal MSS IA H 1 E X1;v01.ll:Roya1M5512A1-20E X.
4 qua! MSS2 D IX is & parchment codex of 177 folios (81 in. x 6 in.)
containing miscellaneous tracts on theology and canon law in Latin,
written in earlythirteenth century,rhands.GatheringsOFeight leaves.On
1'. 1 is & thirteenth camur),r inscription: Liber Anselmi abbatis depluribus
sententiis.It had the old Royal press-mark "no 55'.
This manuscript contains a treatise and miscellaneous notes on canon
law; theological and scriptura] notes; an epistle 01 Pope Celestine lll to
22 LOGICA MODERNORUM "
lustas parit petentium preces necessitas, quotiens eius qui petitur debitum et facultas
occurrunt. Libet igitur precum vestrarum circumstantiasintueri, ne si iuste fuerint,
inpetratione iusta fraudentur. Petitis itaque de ratione construendi, precipua quidem
parte gramatice, precepta vobis commoda prestari. Fateor equidem si nondum contigere
vos que postulatis satis necessariapostulari. Quibus enim quilibet liberalis eget artifex,
hiis vos non egere non aFFlrmem. Hac enim sine peritia verum caligabit dialectici cultus
oratoris insitum vilebit. thuid enim, nisi iuncture vocum claruerint, signiücationcs
clarebuntet quomodopersuadebitoratiosit pro picturis rethoricis nevossoloecismorum
(solo(e)s MS) vel barbarismorum exhibeat, presertim cum ex ( ) aliis vocum
......
nexibus varie signiEcationes predeant et loquendi vitia mentes audientium naturaliter
inimiccnt? Sed quid matheseos studiosi, quid nature conscii, quid ethici doctores a
laicali ruditate dissidebunt, si non sermone legitimo valeant suassententias interpretari?
Et hiis de causis indigentiam vestram nolo necessariaminEtiari. Sed numquid debitum
vestrum infitier, cum nichil potius doctor discipulis debeat quam doctrinam, nisi vel ab
eius ofiïtio 1malab eius facultate semota sit? Sed omtium qua ratione dissimulem cum
argumentum oFEtii possit esse professio. At certe facultatem pudice negarem, si non
illud vererer ne 1vcltacita quedamiactationisspeciesvideretur, vel ipsa possetgram-
matica suos subaudire contemptus. Ut igitur utramque suspitionem amoveam morem
vestre geram voluntati.
Quid vos velim exspectareprefatus?Exspectetisigitur non verbosasillas disputationes
in quibus queritur et SülVitUl', ut ex equo dividunt quaternum. Illa magis exspectate que
minus trita, precipue Librum Constructianum,illuminent Et ad omnium intelligentiam
valere possunt librorum.. Et ne vagetur animus, hunc ordinem pensare. (I)Nprimis de
constructione dicetur et eius spetiebus; (s)ecundo de interrogativis; (t)ertio de de-
111onstrativis; (qu)arto de relativis, (q)uinto de evocatione; (s)exto de appositione;
(s)eptinw de conceptione; et hec suas habebunt subdivisiones; (0)ctav0 de regimine
partium; (n)ono de Figuris constructionum; ad quorum intelligentiam nec de barba-
rismis nec de soloecismis tacebit U R.
Nomen constructionis tripliciter accipitur. Dicitur enim constructio dictionis cum
dictione. Dicitur et constructio dictionum. Dicitur etiam constructio orationis. Nec
idem est constructiodictionis cum dictione et constructiodicrionum. Sicut enim aliud est:
'Socratesest similis Platoni' et aliud 'Socrateset Plato sunl:similcs', similiter aliud est con-
structio dicrionis cum dictione et aliud constructio dictionum.
1200. No doubt the sheet containing this treatise is out of its proper
place, now, as the result of & binder's mistake. The proper tract is
preceded by some rhyming verses: (S)ecta Meludina velut erroris medicina
and the treatise itself begins: (M)eludine professionis quam ea pars
philosophie que ratio disserendi dicta est sibi ducem elegit, perfecta et
integra in huius operis volumine consum(m)atur cognitio. Unfortunatel)r
our copy is incompleteso that we do not have&completesurvey(summa)
of the main points of view on logic as held in the School of Melun. For
this work, see below, Ch. VI, pp. 282-286.
p. 37); Paris, B.N. Lat. 5505 and Nouv. acq. lat. 910; Tours, Biblio-
thïæquemunicipale, MS 843.
The rest of our manuscript contains & set of sermons on scriptura]
texts (IT. 133l'-14fI-0v -I- ll4r-123v).
devenire in Enum propositum, quia mediantibus illis finem suum proscquitur. Finis vero
totius logice speculationis est scire. Dicendum igitur quid est scire. Scire est per causam
cognoscere, quoniam omnis scientia acquiritur per demonstrationem. Ut dicit Aristotiles
in Posterioribux,demonstrativus sillogismus faciens scire. Et amnis sillogismus cx propo-
sitionibus, omnis propositio ex terminis. ln logicis enim speculationibusde hiis crat
dicendum, quia hec sunt ea per que devenimus in scientiam. De terminis igitur primo
dicendumest, quia ex terminis Et omnisprepositio, ex quibus est sillogismus.Terminus
enim in propositione dupliciter dicitur: aut terminus subiectus, aut terminus predicatus.
Quia predicatuscst dignior in propositione, de predicato dicendum cst. Porphilius (!)
autem adquiescens precibus Grisarorii (!) amici sui exorantis ut sibi librum intro-
ductorium in PredicamcnmAristotilis constitueret, quia liber ille erat de terminis secun-
dum quod sunt ad predicationem, propter hoc in suis!mroducrionibus
de hiis qua erant
ad predicationem erat dicendum. Cum igitur quidquid predicatur aut est genus aut
species aut differentia aut proprium aut accidens, de hiis enim quinque que.sunt quinque
universalia,erat dicendum,quia quidquidpredicaturest universale,predicanturautem
hec quinque universalia in differenti modo. Quorum diFferentiam in sequentibus
dicemus.
scientiashic intendimus. Et quia omnis scientia est de rebus -— de eo enim quod non est,
non est scientia —- sunt autem tria principia rerum, scilicet natura, voluntas, ratio.. Et
secundum ista tria principia dividitur philosophia in tres partes: in naturalem, moralem,
rationalem. Naturalis autem scientia est de rebus nature. Moralis autem scientia est de
moralibus rebus. Rationalis autem de rebus rationis. Sed de rebus naturalibus et de rebus
muralibus relinquimus. De rebus autem rationis hic ostendimus. Res autem rationis
tripliciterest. Est enim res coniuncta congruitati, et etiam res coniuncta ornatui, et
etiam res coniuncta 1veritati. Res autem coniuncta cungruitati est gramatica. Res vero
coniuncta ornatui est rethorica. Dc re autem coniuncta veritati est logica. De rebus
autemconiunctiscongruitati et ornatui non intendimusin hac parte sedsolummodocle
rc rationis coniuncta veritati. Quod nichil aliud est quam veritas. Et quia veritas du-
pliciter potest esse, potest enim esse veritas cum complexione, aut sine complexione.
Si sine complexione, tunc est scientia Prcdicamcnrorum.Si cum complexione, tunc
dupliciter. Aut enim erit complexaet indigcnsaliquo precedenti,aut erit complexaet
non indigens aliquo precedenti. Si sit complexa et non indigensaliquo precedenti, sic
Si de complexionect indigensaliquo precedenti, tunc aut crit
est LiberPerhermcnias.
perpetua aut cuntingens. Si perpetua, tunc est Liber Posteriorum.Si contingens, tunc
dupliciter: aut ut in pluribus, aut ut in paucioribus. Si contingenset ut in pluribus, sic
est Liber Thopicorum. Si contingens et ut in paucioribus, sic est Liber Elenchorum. Et quia
incomplexum prius est quam complexum, prius enim est dictio quam oratio, ideo
precedit scientia Predicamentorum
onmes alias scientias. Que est de incomplexa. Est
enim de omnibusincomplexis.Et quiaprius complexumn'u'nindigensaliquo precedenti
quam complexum indigens aliquo precedenti, quia se habet per modum absoluti, alterum
per modum comparati, ideo scientia Pcriarmeniasprecedit scientiam Priorum que est de
re comparata. Et quia perpetuum prius est quam contingens, perpetuun'n enim dicit
semper esse, ideo scientia Priorum precedit scientias illas que sunt de contingenti. Et
quia contingens ut in pluribus magisparticipat naturam perpetui quam contingens ut in
paucioribus, ideo scientia Thapicorumquc est de re ut in pluribus, precedit scientiam
Elencharum, que est de re ut in paucioribus. Et sic manifestum est quod scientia Elm-
chorumdebet subsequi omnes alias scientias. Et sic manifesta est ordinatiü istarum
scientiarum inter se.
Hoc habito, cum hic intendamusprincipaliter de. scientia Predicamenrarum,
potcst
parere ordo istius in se ( . ..... etc.).
Item. Sicut in- (SSI') dividuo generato triplex virtus naturalis relinquitur: virtus
generativa propter salvationem sue speciei, virtus nutritiva propter conservationem sui
ipsius in esse, virtus augmentativa ut ad quantitatem debitam perducatur, et in nobis
triplex relinquitur virtus, scilicet sensus, qui respondet virtuti generativa que est
in individuo, mediante enim sensu adquiritur in nobis scientia. Quod testatur al)
Aristotile in Prima Posteriarumdicente: "omnis doctrina etc. ex preexistenti Et
. . . . . .
cognitione", et alibi in eodem: "pereunte uno sensunecesseest scientiam deficere".
Relinquitur etiam in nobis quedam virtus que respondet virtuti nutritive. Et hoc
dupliciter: aut que retinet species sensibiles, et hec est prima imaginatio ; aut que retinet
speciesintelligibiles, et hec est memoria. Habemus etiam virtutem que respondet virtuti
augmentarive.Et hec est ratio. Ratio enim est quod ministrat multa mediaad idem
probandum, et sic contingit scientiam augmentari.
Sicut in naturis duplex est generatio,generatiosimpliciter et generatiosecundum
quid, generatio simpliciter est quando substantia scitur, ut si homo hominem, arbor
arborem, et planta plantam; generatio secundumquid quando accidensgeneratur, ut si
ex homine albo Hat niger, vel econverso sic habemusduplicem scientiam. Quedam
—
enim est scientia simpliciter et est per causas necessarias et tractatur in Ponerioribus. Unde
dicit Aristotiles: "scire autem opinamur unumquodque etc." Quedam autem
..... .
est scientia secundumquid. Et hoc dupliciter. Quod potest haberi in hac divisione:
omnis sillogismus faciens scire aut est de eis que sunt et non possunt aliter se habere et
sic est ex eis que semper sunt. Et talis est sillogismus discipline. Aut est ex eis que sunt
et possuntaliter se habere.Et hoc dupliciter. Potestenim esseex eis que magispartici-
pant essequam non esseet sic est ex eis que sunt frequenter. Et talis est sillogismus
dialeticus sive tlmpicus. Vel potest esseex talibus que minus participant essequam non
esse. Et sic est ex eis que sunt raro. De his autem est sillogismus sophisticus. Ex hiis
autem potest parere ordinatio librorum ad se invicem. Et hoc dupliciter. Cum enim tota
logica sit de ratiocinatione sillogistica, ratiocinatio autem sïllogistica dupliciter potest
considerari, prout est in genere supra omnem materiam, et sic de ipsa est scientia
Priorum, vel prout descendit ad materiam. Et hoc tripliciter secundum triplicem
materiam. Quadam enim est ex eis que semper sunt, et sic: est in Pasteriaribus. Quadam
est ex eis que sunt frequenter, et sic est in Topicis.Quedamest ex eis que sunt raro, et
sic:est in Elenchis.Est autem duplex ordinatio horum librorum. Possuntenim ordinari
vel a parte ordinabilium, vel a parte ordinationis. Si a parte ordinabilium, tunc est Liber
Priorumprimus. Prius est enim unumquodquedum est in genere quam dum est in specie.
Liber autem Posteriora": secundus. Est enim ex necessariis que simpliciter priora sunt
quam probabilia. Probabile enim est quasi privatio necessarii et necessariumvero quasi
habitus; prius enim est habitus quam privatio. Hac eadem ratione Liber Thopicarumest
tertius, Liber autem Elencharumest quartus. Est enim Liber Thapjcorumex probabilibus.
Liber autemEIenchorum ex apparentibusprobabilibuset prius estprobabilequamapparens
probabile ratione predicta. Si a parte ordinationis ordinantur, contrarius erit ordo.
Prior enim est fantasia quoad nos que ordinat ea que sunt in Elenchis,et sic est Liber.
primus. Deinde est opinio que ordinat Llwpicalia,et sic est LiberThopicarum
Elcnchorum
secundus. Deinde vero est intellectus, qui ordinatur scibilia, et sic est liber Posteriorum
tertius. Quare Liber Priorumultimus et quartus.
Ex iam dictis patet quid sit subiectum in hac scientia de qua intendimus ad presens,
scilicetde scientiatradita in Thapicis.Estautemibi subiectumthopicussillogismus,sicut
in Elenchis sophisticus.Patetetiam quid sit materia,quoniamprobabile.Quod habetur
ex littera: Propositumquidcmnegotii
...... etc.
ANALïSls OF THE MANUSCRIPTS 31
[. 55'-': Omnis acceptioanime est duplex, scilicet rei et actus. Et omne.discibile (!)
significat acceptumab anima cum ratione. Quare omne dicibile necesseest in hec duo
partiri, ut unum sit signilïcativum actus, alterum sit signiEcativum rei. Sed cum virtutis
rationalis tria sunt opera, ordinare, comparare et conferre, erit triplex obiectum
huic triplici actui. Obiectum primi actusest predicamentumaut principium
respondens
quod est significativum rei per modum rei ad aliud. Obiectum secundi actus est nomen
aut enuntiatio, que sunt signilïcativa actus per nwdum actus. Quod enim nomen signi-
ficet actum per modum actus patet.. Hec enim vox 'nomen'signiHcativaest significativi
rei.. Unde actus eius terminatur super actum.. Obiectum ultimi actus est ratiocinatio sive
sillogismus, in quo est collatio primi ad ultimum per medium.
Quantumad id triplex obiectumtriplicis actusattendunturtresscientie. Sedeaque
est de. obiecto primi actus bipertitur. ln eam que est de Predicamentis.— de qua est
presensintentio —, et aliam que est de SexPrincipiis. De obiecto secundi actus est una
scientiaque simul est de nomine et verbo et enuntiatione,et hec attenditur in Libro
Periarmenias.De obiecto tertii actus est scientia Priorum, in qua determinat de sillogismo
quoad commune esse.non applicando ad materiam. Sed cem ista forma communis per
materiam contingentem et necessariam diversificatur secundum speciem, necesse est
quod sint plures scientie de sillogismo secundum communitatem sue forme et con-
tractionem eius ad materiam determinatam.
(f. sem).
Ff. 57r-62V and 65r give & treatise on logic in the form ofa Summula.
——
It is very roughly scribbled by & hand quite different from the foregoing
hands, and is illustmtecl with diagrams. For this tract, see below, Ch.
xm,pp.4333.
[ 631' contains a grammatical diagram.
.
Ff. 63Vü-64m interposed in the mjdst of the foregoing tract contain
—
the initia] part of & commentary on the Priscianusminor. Inc.: (G) R
amatica est naturale principium discipline. Vel grmnatica est ars recte
scribendi vel recte scripta pronuntiæidi. Que dividitur in quatuor partes:
orthograüam, ethimologiam, Prosodiam, diasintaticam. In ortografia
docetur que sit convenientia litterarum ad constitutionem sillabe
apte (. ..... ). In ethimologia instruitur que sit recta origo clic-
tionum. In prosodia doctrinam dedit Priscianus qualiter sit unaqueque
32 LOGICA MODERNORUM 11
—-
Ff. 641'3-64ï'h contain :: work on the. regimina partium. Quoniam ex
significatione 1verbi cognita maxime procedit determinatio regiminis
partium orationis cum cetere partes serviant ( ...... ) primo breviter
videndum est de significatione verborum. It is x—vrittenby the same hand
as F. 63V and is incomplete. The same tract is found in MSBurng/315 f. 2.
where it is called Summadc Regiminibus.
The second half of P. 651' and the First half OFF. 65v contain & note on
logical conversion. The remninder of P.65" and the major part of F. 661"
give the Lord's Prager with some glosses. The remainder of f. 661"
contains a grammatical note on "iube Darnne'; similar notes are found on
P. 663'. Logical notes are found on f. 67m'm. The nine Erst lines of
[. 67") are almost illegible. After a lacuna of three lines the initia] lines
of Peter of Spain'sSummulae logicalesare Found(with some omissions),
written in an early thirteenth (.:enturJ;rhand:
67"): (D))valetica est ars arcium ad omnium methodorum principia viam habens. Et ideo
in acquisitione scicnciarum dialetica debet esseprima. Dicitur autem dialetica :- dia,
quod est duo, et logos, quod est scrmu, et lesis, quod est racio, quasi duorum racio vel
sermo, scilicet opponentis et respondentis in disputacione. Sed quia disputacio non est
haberi nisi per sermonem nec sermo nisi mediante voce et omnis vox est sonus, :- sono
igitur tamquam (a priori) inchoandum est.
Sonus igitur est quitquid (!) auditu auris pruprie percipitur. Dico autem ( illc-
. . . .
gible in "17pharosral:by «.:de ) per sonum. Sonus dividitur in sonum qui est vox
......
et in sonum qui est non vox. Sonus vox idem est quod vox. Vox autem sic describitur:
vox est sonus ab ore animalis prolatus naturalibus instrumentis formatus. Naturalia in-
strumenta sunt hec: os, labia, dentes quibus os formattir os labia dentes guttur similia.
Sonorun1
Here the text breaksoH'and another hand. somewhat later and rougher,
continuas as follows:
Ars cst collectio plurium preceptorum ad unum Enem tendentium. Sed cum dico:
'omnishomocurrit; ergoSor', ibi sunt multa precepta ad unum Finemhabentem. Ergo ibi
est ars. Solutio. Duplex est Finis, Enis particularis et Fmisuniversalis. Preceptorum
collectio facit artem tendentem :(tandem MS) ad Enem generalem et universalem,
scilicct discernere verum a falso vel facere orationem congruam. Sed cum dicimus:
'omnishomocurrit; argaSor', precepta quibus probatur tendunt ad Encm particularem.
Queritur cle dialetica. Dialetica est ars discernendi verum :: Falso.Sed contra. Omnis
diFEnitio debet.
Here the text abruptly ends, at the end of the page. Under the Fll'St
is read: Secundum
column (f.. 673'11) duasdispositiones,
wxrrittenby the same
ANALVSIS OF THE MANUSCRIPTS 33
f. 99"): Similiter et de ista: 'unum solumquod est anima! cstfenix', sic sume explicitum:
'unum solum quod est anima! estfenis et nil aliud quod sit anima! ectfenix'. Explicit tractatus
implicitarum.
c. — f. (f.
2311'3-4") 230? is left blank) containssometheologicalnotes,
x-vritten in the same handwritting as the preceding parts. The Fll'Stis upon
the scriptural text-facitc vobis amicosde mammonainiquitatis, ut cum dgfcceri-
tis, recipiam vosin eternatabernacula. Inc. : Nota quod verba ista vite intel-
ligenda sunt de bonis et malis, secundum quosdam de mediocriter bonis
et mediocriter malis, secundum alios de summe malis etiam et summe
It is apparently¬e or &pupil's reportatio,for we read in
bonis (2311'11).
it: Set Magister dicit quod hec opinio est falsa affirmans quod merita
ecclesie(esseMS)summemalisproficiunt. Al: the endof the samecolumn
another note begins: Nota. quod queriter an dolus sit in isto de quo
dicitur: "populus hic me labiis honorat, cor autem etc". The
......
third note begins towards the end of f. 2311"?and begins as follows:
Sciendum quod principium sine principio et principium de principio et
principium de utroque principio appellationes sunt et nichil aliud signi-
Flcant quam Pater et Filius et Spiritus sanctus.. Ergo secundum hoc non
potest Heri relatio per 'illud' ad hoc nomen 'principium'. Verbi gratia.
Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti. Pater est principium
sine principio, Filius est principium de principio. Ergo Pater et Filius
sunt unum principium Spiritus Sancti et Filius est principium de illo
principio, vel non. Ergo Pater et Filius est unum principium et Filius est
principium de se principio.
The fourth note is found F. 231 *"3. Inc. Sciendum quod quis loquatur
hic: hos (!) meum aperui et attraxi spiritum, quia mandatatua deside-
rabam, an ubi iustus vel malus. Constatquod vix iustus. Sedquomodo
36 LOGICA MODERNORUM 11
dicitur in glosa: non invenio in me perfectum boni cum esset iustus? The
Efth note runs as Follox-vs(F. 231VU): Nota quia verum est quod qui
oFFenclitunam personam, oFfendit omnes. Sed qui oFFendit Spiritum
Sanctum, oFfendit Patrem, et qui olïendit Patrem, peccat per impoten-
tiam. Ergo qui peccat in Spiritum Sanctum, peccat per impotentian'l.
The same column contains the initial part OFthe sixth and last note,
after five lines alrmd)lr(at the bottom of F. 231'-"-"):lnc:
which l)reaks01'1C
Sciendum quod hoc argumentum est falsum: *duo bonasunt; utrumquees.':
meritorium vite eterne; alterum potestj'eri sine altero; ergo maioris meriti sunt
duo quam unum'.
These theologica] notes may well form part OF& school course taught
in the surroundings of master William de Monte, who is the presumable
author of the FaHacicand the tract De locis.
qua! MSS 12 FXIX. A parchment codex 01 137 Folios (12 in. )( 8 in.)
written by several hands of the fourteenth century. The Hy-leaFF. 187 is
from & late thirteenth ('nenturyrmanuscript of Aristotle's Nicomachean
Erhicsin Latin, containing part of Book [, l 100 a 2-1 102 1) 28. There are
initials Hourished in red and blue, some with a little geld. This beautiful
book forrnerlyrbelongedto ReadingAblaey(F.2v : Hic est.liber sanaeMarie
Radyng).On 1. IV we read: Istumlibrum dedit-jï'atcr WillelmusdeHarlcstone
claustmh'bus in claustro, quem qui alienaverit ve! scienter violaverit anathema
sit. 011 f. 1861' the name of Willelmus de Dene is Found. It bears the
Old Royal press-mark ino. 411'. On the Erst fly-leaf the title is Found:
Liber ïsagogeijïrü, but this work is missing in the present manuscript.
lt contains the following works:
Ff. 31'11-1
FH"a
: part of the connncntar)lr of Walter Burle.)ron Aristotle's
—
on chs. 5-9 OFAristotle's
Categories(seethe explicit). It is a (340mlm—zntar)r
Categoriesonly. Inc.: SUBSTANTIA AUTEMESTQUE PROPRIEetc. Hec est
secunda pars huius libri et continet quatuor capitula. The explicit is 011
1. I3W: EXPLICITTRACTATUSDATus A MAGISTROWALTERODE BLIRLE?
SUPERLIBRLIMPREDICAMENTORUM.
ff. 141'3-231'3: The same author's Cmnmentar)r on the Perihermeneias
—
of Aristotle. Inc.: mundum OPORTETCONSTITUERE.Cum cognicio
sillogismi sit Finislogices et cognicio partis precedit cognicionem tocius et
sillogismus habet partes The colophon is Found on F. 23":
. . . . . ..
EXPLICITTRACTATUSLIBRI PERVARMENïASDATus A MAGISTROWALTERO
DE BURLEï.
ANAL'l'SlS OF THE MANLISCIUPTS 37
The text of the treatise propter begins (f. 35m): Primo querendum est
itaque causa iuvencionis litterarum. The treatise is incomplete at the
end as& result of the loss of some leavesafter [. 44, and breaks oFf in the
chapter on nouns.
Ff. 981'13-104-1'5:
a tract on fallacies. Inc. : Ut dicit Aristotiles in libro
—
Eienchormn,quatuor sunt genera disputacionum, scilicet disputacio
doctrinalis, temptativa, dialetica, sephistica.
tur homini solum. Ideo hec: 'tantum homo currit' exponitur sic: homo
currit et nichil aliud ab homine currit. The end ofour copy has the colophon
(F. 129"): MAGISTRIw. DE BURLETE.The
EXPLICIUNTEXCLLISWE
treatise is also found in Bruges, Bibl. de la ViHe, MS 500, Ff. 813'11-851'".
The rest of f. 174V is left blank. The remaining part of our nmnuscript
is roughly scribblcd by a hand diHïerentfrom the Forcgoing.It contains
six items on astronomy, calendar, metrica! algorism and arithmetics.
The Erst item (an anonymouscommentary on John (le Sacro Bosco's
treatise on spherical astronomy) is precedcd .l.-))"a few logica] notes
(f. 175m): (I)Tu scripsisti aliquam propositionem veram heri etc.
......
(2) So- Fuit tantus sicut fuit Plato; hcc incipit esseFalsa etc.
......
(3) Ais(?) Antechristi necessarioesset falsum etc. (4) Post &
...... Aliqua
necessarium esse ipsum esse post a
...... etc. (5) prapositio
potcst incipere essefutura necessario..... . ctc.
Thc la.st itcm is & eulogy on Aristotle, possibly For some University
commemoration. For all these items, see the catalogue of Wamer and
Gilson I, pp. 67-68.
Ff. 79f-81f: & tract discussing the several kincls of proposition. See
—
below, p. 396. The second halfof F. 811"is left blank.
— FF.
9 1f-92V: part of & tract on the ars sophistica.
See below, p. 397.
The Ff. 65f-92V will be edited under the title Tractatus Anagnini in
our second part as Tract VI .
Ff. 939-1033': & set of grmnmatical discussions going under the title
—
OPPOSICIONESGRA(MATICE).
Inquisitio cuiuslibet disputationis est ut traitur aliqua questio vel in [idem vel in scientiam
vel in apparentemFidemvel scientiam. ln Fidem, ut inquisitio dialetici (dialetica MS),
in scientiam, ut inquisitio demonstratoris, in apparentem [idem vel scientiam, ut in-
quisitio süphistc. Sed unusquisque istorum artificum utitur argumentatione et omnis
argumentatio utitur argumento per quod habeantconnecti extrema, illud autem medium
non connectit extrema nisi per habitudinem ad extrema. Sed illa habitudo est locus.
Unde unusquisqueistorum utitur loco. $ed locus est virtus argumenti, argumentum
autem est virtus argumentationis et omnis argumentatio resolvitur in propositionem et
conclusionem. lgitur antequam agatur de loco secundum ordinem Boccii prius agendum
videtur utile de propositione,questione,et reliquis..Sedquia alibi dictum estsatisde pro-
positione, cum idem sint subiecto propositio et questio, ut dicit Boecius,non differant
nisi solo modo, primo agendum est de questione.
ANALTSIS OF THE MANLISCRIPTS 45
c De lacissophisticis
(37rl3-391'0)..
A somewhat later hand added in the
margin of P. 37") : alter tractatus defallaciis, by which he apparently refers
to Peter of Spain's FaHaciaemaioresfound in the beginning of our manu-
script. The presenttreatise clearly joins in with the generalintroduction
of this part of our Dialectica as appears From the initial words:
Omnis disputatio, ut dictum est alibi (viz. f. 331'3),vel tendit ad scientiam, vel ad Eclem,
vel ad apparentem fidem vel scientiam. ldest (?) quedam disputatio tendit ad hoc ut
appareat facere scientiam, lwcest verum probare, et sic ad scientiam vel ad fldem veram,
cum tamen non faciat. Dicto igitur de vestigiis variorum argumentorum, hocest de locis
dialeticis, consequenter dicendum est de vestigiis argumentorum apparentium et non
hocestde locis sophisticis.
existentiun'n,
Cum enim dicitur: 'Sor cir,nigcr' dicitur affirmatiü nigri simpliciter. Cum autem dicitur:
CII nigcr' dicentes: 'ergo non est niger', negatio non dicitur secundum idem. Sic:enim
I['.-ut:.w':
dicitur secundum partem, affirmatio vero prior dicebatur secundum totum. Similiter
'phu't in Africa; erga pluit' contra: 'non pluit in Aji'ica; erga nur.-pluir', non est contra-
dictio, quia non est secundum idem.
Et hec suFFlciant.
Aliud est signiücare, aliud supponere. Item. Aliud est supponere, aliud locutionem
reddereveramvcl falsam.[tem. Figuraest dictionis quandoa simplici adparticularefit
ergoaliquishomo',vel quandoa pluribus determinatisad
processus,ut 'homoestspecies;
unum determinatum: 'ut animal est.Sar, animal est Plato, et sic de singulis; ergo animal est
Cicero'(ci ho MS., for: Cicerho?).
—-suppos,-t1onumg -
-!
I
alia communis alia discreta
ut 'homo' ut 'Sor'
communium
'—— - - .— . . -
*
I
alla
. accudentahs allo naturalis
ut 'homo est' ut 'homo' per se
'omnis homo ost animal' "
I
...accidontalium
- - ...... .... I
alia simplex alia personalis
ut 'homo est species' (ut) 'homo est animal '
poroonahum
[ —-——I
alia determinata alia confusa
ut 'homo currit' ut 'omnis homo currit'
vel 'aliquis homo currit'
....nocossitoto roi
i— ]
alia ex parte subiecti alia ex parte predicati
——f. 491'5-"3: & stray question on logic. See Chapter XI, 13.4—04.
Ff. 49f'J-50rb : & tract on predicabilia. See Chapter XI, pp. 4—04—4—05.
—
Ff. 501'5-53"): & tract on the loci communespreccdcd by an introduc-
—-
tion (on propositio, questio, etc.). See Chapter XI, p. 405.
Another conten'uporary hand again x-vrote Sancti Spiritus assit nobis gratia
and continuecl with an interesting logical fragment on the meaning of
predicari.The author opposeshimself (nosautemnominalcs
dicimus,F 571")
.
to the Reales(Ff. 56"); 571").
Ff. 56T'J-57V: Inc. Terminorum alius est predicabile, alius non. Ut
—
ergo melius pateat quis terminus sit predicabile, quis non, videndum est
quid sit predicari.
IT. 57v-58T: & grammatica] tract on the appellative and proper nouns.
—
F. 58'43' opens with two stray notes, one 011 res corporea and res incorporea;
the other on the three 111eanings
OFthe Greek word amas.Thereafter the
initia! part of & grammatical tract on consumamis found. Inc. : Quoniam
de exigenda partium orationis multi multa locuti sunt nec tamen aliquid
ex ea distinxerunt, pro modulo nostre capacitatis de ea aggrediamur
disserere. lt breaks off on the end OFP. 583").
The folios 59-1 18 contain & number of commentaries on the logica vetus,
written by several hands of the beginning and the first half of the
thirteenth (:«FmturJ,r
(that of H'. 103-118 may be of the last part of the
twelfth century; see above, pp. 43-44).
The last part of our codex was written by an early fourteenth century
hand:
-—
H'. ll9f-1331'. A copy of the commentary on Aristotle's Categories
by Thomasof Erfurt, attributed in our manuscript to & master Johannes
Swevus. Inc.: Equivoca dicuntur etc. Liber iste continuari potest
......
ad illa que dicta sunt de universalibus in prohemio sic. For the rest of
this incipit, see Grabmann, op. cfr., p. 23. For this part of the manuscript,
see C. Verhaak, Zeger van Kortrijk, Commentatorvan Perihermeneias.ln-
leidende studie en Tekstuitgave, with an English Summary, Brussel 1964,
pp. XXVll-XXIX, and Facsimile 6 (Summary, pp. CXXlX-CXXXIH).
D Ff. 142T-163V: This part was written in 2111 early fourteenth centur)r
hand. It contains the Enal part of Peter of St. Amour's commentary on
the Categories,which is found complete in Paris, B.N.Nouv.Acq.Iat'.1374,
Ff 13P-34-f,and a complete (:(:qurof & commentary on the Perihermeneias.
.
Inc.: Primum quidem Oportet constituere, quid nomen. Quid debeat
dici subiectumin hacscientia, patet ex divisione loyces(Ff. l4-2V-163V).
This work is ascribed by a different hand in the explicit to Hervä de
Nädellec O.P.: Et est opus editum (: magistro Ervegia magisu'oin theologia
Ordinis predicatorum.The same hand that copied the tract, wrote: Iste
liber est fratris hauurci (?), the last word in rasura.However, ] havesome
serious doubts on the correctness of this attribution. I think the author is
the Herveuslogicus mentioned by John of Garland, Moralescolarium,
vss64—9 Ff.ed. L. ]. Paetm-v:
IT. S*r'h-IOW: Questiones super libro porphirii, possibly by the hand of 1-lerveus.
—
Inc.: Circa librum Porfïrii quedamin generaliqueruntur.Primoutrumsit possibilealiquid scire.
Et arguitur quod non, quoniam nichil convenitscire
......
Ff. llm-21m: Comm.
in Arm. This
Praedicamento. work is also found in Oxfortl,
—
Merton, 296, H:.78-241'. Part of this work seems w be in Paris, Arscnal 530, ff. 1612201'
(and Vienna, V.P.L. 244, ff. 60f-66l'?)
Ff. 211'5-291'13':
Comm. in finis:. Other copies are: Oxford, zl'Ierwn296,
Perihermeneias.
—
Ff. 24'40"; Paris, Arsenal 530, Ff. 21f-28l'; Munich, C.]..M. 8002, IT. 983'3-1091-"0
(incomplete)and our manuscriptMunich C.]..M. 14.763, Ff. I42V-163'f'.Inc. Primum
oportetconstituerequid nomenetc. Qyid debeat.dici subiectumin hac scientiapatet ex divisione
logicos. The explixit on 1. 29") is: Explücn sententiasuper libra pevarmcnias Aristotiüs Deo
gratias. Expliciunt .fcnrcntiac inpar libro pcryarmcnias Arfstotihs. Deo gratias. Explicit sen—
ten(tia) super vcteremlogicam edita :: magistra [rasure] britanc. Deo gratias.
], p. 138 (18 January, 1275): magistro Hervca Britoni dicta Rauco, canonico
......
parisiensi
......
From this evidence the conclusion can be drawn that Master Herveus
Brito, surnamed TheHoarse(Raucus),was canon of Reims First, and of the
Nortre Dame in Paris afterwards, and died between 5 August and 7 De-
cember, 1276.
—-
f. 89V3'F'J: introduction to a treatise on dialectic. See our second
part, Tract Xl, pp. 459-4-60.
:: Ff. 126'i'b-l281'IJ
Ff. 129'43—1
371'3: an extensive tract on the signa distributiva, without
-—
title:
Inter signa distributiva primo dicendum est de hoc signo 'omnis'. Dc quo talis datur
regula: hoc signum 'omnis' terminum sibi inumediateadiunctum confundit distributiva
et mobiliter, terminum vero mediate adiunctum confundit non distributiva et in-
mobiliter.
(D)E hiis adverbiis 'necessario'( lacuna. ) sic sequeretur quod Sor non esset
... ..
Sor contingenter. Primo notandumquid sit necessitaset quid contingcnciact quociens
dicatur necessarium
et contingens.
These notes end about the middle of P. 141"). They are Followed by
another short note on 'necessarium' ancl some theological lines.
N U R E M B E R G, GERMANISCHESNATION/ILMUSEUM
- PF.
41r-47r
ANALVSIS OF THE MANUSCIUPTS 55
IT.471'-54-*'. For these parts, see below, Chapter III, pp. 155-I60.
—
Both parts will be edited in our second part as Tract Ill under the title
Excerpta Norimbcrgcnsia.
l4-P-151'
: Tabula per quam sciri indubitanter
possunt diesSeptuagesime,
Quadragesime,Pascheet bisextus (beginsin 1282)
151":Pious resolutionsin Old English verses(12 lines)
IS'": French addressand versesto the Virgin
16'-'-25V: Tractatus de Kalendariis componendis, opening as follows:
Per veterumsagacitatemcompositusfuerat Kalendarius. This incipit is not
found in A. C. Little, Initia OperumLatinorum quaesaeculisXIII, XIV, XV
attribuuntur secundumordinem Alphaberi disposita, Manchester 1904- (reprint
New Vork 1958).
The next part of our manuscript [Ff 26T-95V]is part 11 in the de-
scription given by Macray. It is said to contain & Tracratus de logica,
ad-fï'nem.However, this part does not form & unity. The
impcrjizctus
Following tracts are to be distinguished:
f. 341; Fortasse alii sunt modi eius quod est habere. Sed predicti sunt
maxime usitati. Propterea de aliis, si qui fuerint, reliquatur intencioni
58 LOGICA MODERNORUM "
For the first part of this Summa, see Digby 24; below, nr. 15, pp. 59-60.
The name of our author is once used in an example. We read 011f. BOV:
Quod contrariorum compositorum (instead of oppositorum)
non semper
sit una pars vera et altera Falsapatet. Cum enim Willelmus non sit,
neque erit vcrum Willelmum essesanumnequc egrum. In privacionc vero et
habitu sic est quod necesseest altermn partem esseveram et alteram
falsam semper, licet fuerint composita (read, again: opposita). Ut
* Willelmus habe: visum' * Willelmus estcccus'; ista sunt opposita privacione
——
composita (For: apposita).Et tamen Willelmo non existente neutra pars
est vera, scilicct neque essececumneque essevidentem.
So far I have not found any evidenceabout this Willelmus de Montoricl
(:?Mount Oriel). Hc is not mentioned by Ulyssc Chevalicr in his
Räpertoiredessources historiquesdu mqyenäge. (Bio-bibliographie, 2 vols
Paris 1903-06; reprint New ïork 1960), nor in Emdcn, A Biographica!
Register cythe Universi? sf ().-Jard to A.D. 1500, Oxford 1957-59. If we
are right in takingji fel'ji'ater, he might have bclongcd to some (the
Oxford ?) community of the BlaclcFriars or to that of the Gl'C)'Friars.
15 Digby 24. A parchment codex of 105 Ff. consisting of two parts which
did not originally belong together.
found in Digby 2 (as Ff. 80-84); see above, 111'.14, pp. 57—58.This Summa
on Aristotle's Categories
opensas ['olim-vs: Equivoca T sunt res est signi-
ficata 'i' per nomen equivocum in sermone sunt quarum solum nomen
commune est sed dianicio diversa. Verbi gracia, hamo verus, qui est
animal verum, et homopictus, qui est animal pictum, dicuntur equivoce
animal, quia hoc nomen 'animal' predicatur de utroque secundum eam-
dem vocem, sed diffmicio animalis prout predicatur de homine vero ita:
anima] est substancia animata sensibilis; diFFmicio vero animal prout
predicatur de homine picto est [animant talis: animal est assi(milacio)
[stain in our manuscript]substancieanimatesensibiliset non substancia
animata sensibilis. Et sic patet quod iste diFFmiciones sunt diverse et
propterea nomen est equivocum. The First folio is damaged by & teat at
the edge.
—- Ff. The
17f-4-5'b'. same Summulae asare found in Digby2 (Ff. 26f-45V)
together with the tract on fallaciesalso found in Digby 2 (Ff. 47f-67'").
The text is not completely the sameas in Digby 2 (Seebelow, Chapter
XIII, pp. 420 Ff). On f.4-51"Jhere is a change of hand From the Efth
line onwards. This fme hand, dating also from the fourteenth century, it
seems, addedthe explicit at the end Of [. 4590";
EXPLICIUNTL SUMULE
CUM OMNIBUS FALLACIIS.
QUI SCRIPSIT CARMEN
SIT BENEDICTUS AMEN.
The scribe of this part of our codex (Ff. 17-45) might have been one
Thomas Dovevil, since the same hand wrote at the foot of F. 171': Ego
Tomas Dovcvi! sum bonus scriba. There are tentamina plumae (malediccus
Qyi scripsitcam] Qyi scri) at the bottom of f. 45. Next & hand
maledictus
similar to that which wrote Ff. 17-45, begins & commentary on the fore-
going Summulae:
Ff.45v'J-46m: Quare magis dicis 'cum' quam 'si'? Quia 'cum' signi-
—
licat certitudinem et 'si' signiflcat incertitudinem, et dignior est certitudo
incertitudine; ergo melius dicitur cum quam si. Quare magis 'prescns
intencio' quam 'preterfta' vel 'furura'? Quia presens se habet ad modum
ANALïSIS OF THE MANUSCRIPTS 61
the initia] words of the next tract (Ff. 611'0-901'0).Another hand wrote
the initial words of our tract (omnis sincagreumaaut est dispositio subiecti)
and added a few lines aboutjür and latro. Fol. 60'", written in one Column
contains some logica] notes written in & handwriting somewhat diFFerent
From the foregoing.
On f. 61m the same Hne hand that wrote the main part of f.601'
—
begins & treatise which opens as follows: NULLA ESTAFFIRMATIO»: QUA
UNIVERSALEUNIVERSALITER summum PREDICATUR,ut dicit Aristotiles
[De Interpr., 17IJ14-16]. Et hoc potest esseduPliciter(!); aut quod non
predicatur universale sumptum universaliter, aut quod falsa sit affirmatio
in qua universale sic se habens predicatur, aut quia aFFlrmatursuperius
de inferiori aut inferius de superiori aut ( ). Et nota quod modo
......
Falsaest aFFlrmatiopredicato sic se habente. Et etiam si aFFnrmeturinferius
de superiori, manifestum est quod omnis afErmativa est falsa in qua
universale universaliter sumptum predicatur. Est tamen aliqua dubitatio
quando idem de se predicatur utrobique sumpto universaliter sic:
OMNISHOMO ESTOMNISHOMO.
Quite :: number of sophisms (or better: propositions or exPressions
difficult From a logica! point of view) are discussed.The author deals
with no fewer than 282 of such expressions:
65ra
(33)Tu ESALIUD QUAM ANIMAL QUOD ESTROME
(39) OMNE ALIUD QUAM ANIMAL QUOD EST HICINTUS, EST
LAPIS
(40) QUIDLIBET QUALELIBETDE QUOLIBETTALI s(c)1T SEIPSLIM
ESSETALE QUALE IPSUMEST
(41) SOR mcrr OMNE ENUNCIABILEIN A ET IN B
65rb
(42)5011VIDET OMNEM HOMINEM [N A ET IN B
65va
(43) OMNIS HOMO ESTANIMAL ET ECONVERSO
(44) OMNEM HOMINEM VIDENS VIDENS EST UNUM SOLUM
HOMINEM
65vb
(45) CUIUSLIBETHOMINIS Asmus CURRIT
(46) OMNIS HOMO momum QUANDO UNUS SOLUS HCHHO
monrruu
64 LOGICA MODERNORUM ll
66ra
(47) OMNEM HOMINEM MORI ESTIMPOSSIBILE
66rb ] A PLATONE, PROPERTUR & SORTE
(43) QUICQUID AUDITLIR
73va
(118)QUANTO ALIQUID MAIUS EST,TANTO MINUS VIDETUR
(119)QUANTO mimus 51:15,TANTO MINUS 5c1s
(120)QLIANTOMAIUSES(ENSms) FEDus,TANTOMINUSES(ENS
MS) FEDUS
(121)QUANTO PLUS AD(D)ISCIS, TANTO MINUS 5015
73vb
(122)SIVE HOMO QUI ESTASINUSESTPLATOSIVE Tu 155ASINUS
TU ESCAPRA
(123)QUALECLIMQUEESTALIQUID 51 IPSUM EST ALBUM, TALE
ESTALIQUID 51IPSUMESTmenum
7414(124)UBICUMQLIE EXISTENSEST ALIQUID 51 IPSUM EST ROME,
EXISTENSESTALIQUID 51 IPSUM ESTPARISIUS
111105141
)
(125)QLIODCUMQUEESTALIQUID 51ESTHomo,
IDEM ESTALIQUID 51 ESTASINUS dealt
(126)QUECUMQUE SUNT SEPTEMTOT SUNT EADEM 51 w1'th
SUNT QUINQUE
to
(127)QUANTUMCUMQUE EST ALIQUID 51 EST mcum- gether
Tum, TANTUM ESTALIQUID 51ESTMONOCUBITUM
(123)QUOTIENSFUISTI SEDENS,FUISTI HOMO
74rb (129)NULLUS HOMO LEGlT mmsms N151IPSE511"ASINUS
(130)NICHIL ESTVERUM NISI IPSUMSIT FALSUM
(131)ITEM. CREDIT SORTES51-:DECIPIIET PROPONATLIR:50111'155
DECIPITURNISI DECIPIATUI!
(132)SORTESDICIT FALSUMN151DICAT FALSUM
(133)ITEM. NICHIL ESTVERUM NISI IN HOC INSTANTI
74vb
(134)NECESSARIUM ESTTE SEDEREVEL NON SEDERE
75ra
(135)OMNE ANIMAL ESTRATIONALE VEL IRRATIONALE
(136)Tu 5C15AN 0111le HOMO cuan; ERGO Tu 5c15 OMNIS
HOMO AN cunnu-
75rb
(137)TU 51:15AN DE MENTIENTE511"FALSUMSORTEMESSEasmum
(138)SORTESscrr AN PLATOscwr AN SORscmT AN PLATOscmT
ALIQUID DE EO
75va (139) SIMILITER. TU SCIS AN OMNE ANIMAL SIT RATIONALE ET AN
[DEM [RRATIONALE
77ru
(156)ITEM. 51Tu 5c15QUODmcnn. 5015,NICHILSClS
(157)ALIQUACREATURANON ESTHOMO
(153)ITEM. NULLOCURRENTECRESCLINT TIBI CORNUAFRONTE
77rb (159)NULLUMHOMINEMSEDERE 551"NECESSARIUM
(160)ITEM. AD NULLUM HOMINEM 5555 SEQUITUROMNEM
HOMINEM5555
(161)ITEM. NON AD OMNEMHOMINEM5555[NON] SEQUITUR
OMNEMHOMINEM5555
(162)AD ALIQUEMHOMINEM5555 NON SEQUITURALIQUEM
HOMINEM5555
77va (163)NULLUMHOMINEM5555SEQUITURAD ALIQUEMHOMINEM
5555
(164)51NULLUSHOMOEST,ALIQUISHOMOEST
(165)ITEM. NULLUSHOMOPOTEST scmE QUODALIQUISHOMO
POTESTscmE
77vb(166)NULLUMCAPUDHABENSESTALIQUODCAPUDHABENS
(167)ITEM (IDEMMS). mcnn. VIDENS551"ALIQUIDVIDENS
73ra
(168) A NULLOENUNTIATUMA NULLOVEREchn'un
78rb
(169) TLI NON POTESVERENEGARE TENON 5555ASINUM
78va
(170) NEGATUM5555LIGNUM551"VERUM
78vb
(171) 50111-55
ESTALIUDANIMALQUAMBRLINELLUS
(172)SORTES DESINITscmE PLURA(ex PLUSms) QUAMDESINIT
SCIRE
(173) PLURASCILINTLIR A 50111'5
QUAMA 5050 50111'5
7911'5'2L
(174) PLURASUNTVERADE 5101TOTIDEMQUAM SUNTVERADE
PAUCIORIBUS SE
68 LOGICA MODERNORUM ll
79rb
79vu
(175)PLURA SUNT mum QUAM IMPARIA
(176)mam. QUECUMQUE SUNT VERA DE 5101 TOTIDEM SUNT
FINITA; INFINITA SUNT VERA DE SIBI TOTIDEM ;' ERGO
INFINITA SUNT FlNlTA.
(177)QUOD INCIPIT ESSEDESINIT NON ESSE
79vb(178)son DESINIT ESSEALTER ISTORLIM
80rn
(179)sones INCIPIT ESSEALTER.15'r01mm
(180)503. DESINIT ESSESIMILIS PLATONI
(ex DESlNlT 14:80)ESSEsumus PLATONI
(181)SOR INCIPIT
(182)son. DESINIT ESSEsumus PLATONI
30rh
(183)son VULT ESSESIMILIS PLATONI
SOva
(184)SORTESET PLATO DESINLINT ESSETALESQUALESIPSI SUNT
(185)SORTESDESINIT VIDERE OMNEM HOMINEM
(186)SIMILITER. somus INCIPIT VIDEIIE OMNEM HOMINEM
(187)SORTESDESINIT scmE QUICQUID 5011"
BOvb
(188)SORTESINCIPIT 5c11uzQUICQUID scrr
(189)50111'1-25
DESINITSCIREPLURA QUAM PLATO
(190)PLATO DESINIT SCIREPLURA QUAM SORTES
(191)(SAMESOPHISM)
81ra (192)SORTESDESINITscmE SE NICHIL DESINEREsc11ua
glrb
(193)OMNIS HOMO INCIPIT ESSE
(194)IDEM EST: OMNIS HOMO DESINIT ESSE
(195)SORTESDESINIT ESSENON DESINENDOESSE
81va(196)501111'155
INCIPIT 135515
51 EST ET NON FUIT; DESINIT ESSE51
ESTETNONFUIT '
glvb
(197)SORTESDESlNlT ESSEALBISSIMUSHOMINUM
(198)SORTESDESlNlT 11:10an OMNEM HOMINEM PRETERPLATO-
NEM
32ra
32rb
(199)Tu NON CESSASCOMEDEREFERRLIM
(200)DECEMPRETERQUINQUE SUNT QUINQUE
(201)DECEM ANIMALIBUS cuuRENTlnus ( ...... )
(202)DECEM ANIMALIA PRETER DUO SCIUNT SE ESSEANIMALIA
ALBA
82vu(203)OMNIA DECEM PRETERUNUM SUNT NOVEM
82vb(204)OMNIUM DUORUM FRATRUM UTERQUE PRETERUNUM EST
ALBUS
(205)OMNIS NUMERUS PRETERBINARIUM EXTENDIT LINITATEM
(UNITANTEM MS) NUMERO
PRETER DUO
(206)QUELIBET ET TRIA SUNT PLURA DUOBUS
NUMERO
ANALTSIS 01-' THE MANUSCRIPTS 69
33ra
(207) 0154le HOMO VIDET OMNEM HOMINEM PRETERSORTEM
(208) NULLUS HOMO VIDET nsmum PRETERBRUNELLUM
(209) son 1315VIDEBIT OMNEM HOMINEM
33rh
(210) 0154le HOMO NECESSARIOCURRIT PRETERSORTEM
(211)LITERQUE[STOIIUM PRETERUTRUMQUE ISTORLIMDIFFERT
AB 15T0
(212)0111le HOMO PRETEROMNEM HOMINEM DIFFERTAB lSTO
(213)QUIDLIBET EST QLIIDLIBET QUOLIBET EXISTENTEPRETER
QLIIDLIBET
83va
(214)OMNIS HOMO EXISTITPRETERSORTEM
33vb
(215)51 NON ALIQUID cumm', ALIQUID cumu'r
(216)TANTUM OMNIS HOMO CURRIT
(217)51 TANTUM 0111le HOMO CURRIT, NON TANTUM 031le
HOMO cumuT
(213)51TANTUM PATEREST,NON TANTUM PATEREST
(219)51 TANTUM ALTER 15701311111
EST, NON TANTUM (ALTER)
ISTORUM EST
3414(220)TANTUM UNUS HOMO 1351"UNUS Homo
(221)TANTUM UNUM EST
34rh
(222)TANTUM ALTERISTORUMESTHOMO VEL ASINUS
(223)TANTUM ALTER ISTORLIMVEL RELIQUUSESTHOMO
(224)TANTUM DUO VEL TRIA sum" TRIA
The-jblios 34-86 are damagcd by mars as to make 1': impossible m
rccom'rruc: the mc:
(225) ( ) 155515
HOMINEM ESTvmum
......
( ) EST NECESSARIUM
(226) ......
84va(227) TANTUM VERUM POTESTESSEvmum
(223)TANTUM wanum 1551"vmum
(229)TANTUM VERUM ESTIDEM VERO
( )
84vh
(230)TANTUM ......
(231)TANTUM ISTA QUE SUNT HOMINES SUNT ANIMALIA
35ra
(232)SORTESscrr TANTUM TRES HOMINES CURRERE
(233)POSSIBILE EST sonum VIDERE OMNEM HOMINEM NON
VIDENTEM 513
85rb ( )
(234)50P1—115MA ......
( )
85va
(235)SOPHISMA ......
(236)TLI NON ERIS asmus DONEC ams
5013 EST ALBUS QUO ( ...... )
85vb
(237)
HOMINES SLINT QUI NON
(238)
SOL"! NOVEM SOLI SUNT
ANIMALIA SUNT
(239)
SOLA DECEM ALBA ET ILLA NON SUNT SOLA
70 LOGICA MODERNORUM Il
(274) QUICQUIDESTNECESSARIOVERUMVELFALSUM,ESTNECES-
SARIUMVELINPOSSIBILE
89") (275) OMNEQUOD NECESSE ESTESSEVEL NON ESSE,NON CON-
TINGIT ESSE
89W (276) OMNISHOMOCURRITCONTINGENTER
(277) son VIDETUTRUMQUEISTORUMCONTINGENTER
(278) POSSIBILEESTOMNEMHOMINEMDIFFERRE (DICEREMS) AB
ANTICHRISTO
89") (279) POSSIBILEESTANTICHRISTUM
ESSEHOMINEM
90?"- (280) POSSIBILEESTSORTEMSCIREQUICQUIDscrr PLATO
(281) POSSIBILEESTOMNEMHOMINEMCURRERE
90") (282) POSSIBILEESTOMNEMASINUMESSE HOMINEM.
To continue our analysis of MS Digby 24, the First halfoff. 90? contains
a fragment on logic (about supposition), the initia! part of which is illc-
gible as the resultïof' & clamp stain. The renmincler contains a number of
proper names xwitten rather loosely, presumably & list of persons acting
as testesof & document, a few lines of x-vhichare written on the same
page. nlong with those names. Next some notes on the ars sophistica are
Founcl:
—
Ff. 93rü-102ï'3' contains an acephalous commentary on Aristotlc's
SophisticiElenchi,which is also incomplete at the end. lt waswritten by
74 LOGICA MODERNORUM u
some very minute but quite legible hands dating all of them from the
beginnings of the thirteenth century.
It opens as follows:
Oportet enim precongnoscere(!) de quo sit hic intentio et ad quid et qualiter in genere
sive in universali, ut ex hoc manifestum sit que sit materia vcl subiectum et quis Finis et
que utilitas et que forma sive modus (motus MS) agendi. Et accipiendo ex primo verbo
quod id de quo hic intendit sit sillogismussophisticus,occurrit questioduplex (dupli-
citer MS). Prima (primo MS) an de sillogismo sophistico possit essesciencia vel pars
sciencie.Secundaest cum sillogismussophisticushabetdiHerentimn(est enim sillogismus
unus qui videtur sillogismus et non est sillogismus, et alius qui 1videturet est, sed non
conveniunt rei), de quo istorum sit hec scientia aut in utroque.
Only the title and a few initia] lines of our commentary appear to be
lacking here. There seem to be changesof hand on f. 961'3,P..97"), and
P. 98"). The work breaks off in the discussion of the reduction of the
paralogismis into thefallacia secundumignorantiam elenchi..
The copy is anonymous, but & suggestion about the possible author of
this work may be put foru-vard. One of the fellox-v-teachersof Richard
Fishacre's was Edmund of Abingdon, who died as archbishop of Canter-
bury in 1240. Apparently he was regent in arts (in Oxford ?) for some
six years during the reign of & king who threatened him and who was,
no doubt, King John (1198-1216). See Martäne et Durant], Veterum
amplissima collectio, col. 1822 and ] C. Russe", op.cit., pp. 26-27. Now,
we are express!)Ir
told by Roger Bacon (Fratris RogeriBacanCompendium
Studii Theologiae,ed. Rashdall, p. 34) that Edmuncl was the First to read
the Liber Elenchorumin Oxford. The occurrence of our commentary on
the Soph.E1.along with a logical work by Richard Fishacre seemsdefinite-
ly to be in favour of its attribution to Edmund of Abingdon. [[ my surmise
be correct, the work may well be dated in the First or second decade of
the thirteenth century. For Edmond's life and works as known
—
hitherto, see C. H. Lawrence, St Edmundqubingdan, A Study in Hagio-
graphy and History, Oxford 1960.
These notes are found up to P. 104", line 4-1. Next we End some more
grammatica! notes (1041'5-105f'3),the last of which breaks off at the
bottom of f. 105"). The Fll'Stquestion which is raised here, has some
76 LOGICA MODERNORLIM ll
Questio est utrum construccio attendatur penes signilïcacionem diccionis vel con-
signiEcacionem aut racione utriusque. Ratione signiHcatorum patet, nam si dicatur
'cap(p)a categorica' vel 'homo ajrmatirus', hee simpliciter vitiose sunt et tamen est
conformitas accidencium, si sit vitium in his erit ratione signiFlcatorum. Et si inconformi-
tas racione significatorum et conformitas, videtur quod tantunn racione significatorum.
Cum 'lcgerc' et 'Icccio' et 'lcgcns' idem significant, ut dicit Priscianus, candmn habebunt
construccionem (1041'11).Quod falsum est. Cuius racio est quod penes utrumque
attenditur construcio, principaliter tamcn penes consignificacioncm. Unde. exigitur in
debita construccione concidencia formarum diccionum sub debita disposicione acci-
dencium.
The x-vork is written in two columns by the same hand; only the' Fll'St
half OFF. 2311"IILseems to have been rewritten by a somewhat different
hand. The treatise is of an outstanding importance For our knowledge
of the logic about the middle of the tx-velfth «:;entur)rand will be exten-
sively studiefl in our Chs Vl—X. Unfortunately it breaks 011 at the
end of F. 241").
The Ff. 2413'3-2423'" contain & set of logical and grammatica] notes.
is blank, apart from the three Erst lines). The last note is on &
(1'.2421"&
grammatical question and gives as an example OF& binamium: "ut iste
vocatur Robertus et Robert" (2421'5), which might refer to Robert of
Melun, since the preceding tract certainly is from the School of Melun.
The Ff. 243-248 contain some theological sententiaex-w'itten in & ['cur-
tecnth centur )-' Imndx-vritilw. Next the Hebrew al 1)lmbeth is Found and the
b
Lord's prayer in Hebrew letters (Ff. 248-250).
Tria2 nobis naturaliter sunt data incommoda, videlicet lgnorancia, Vitium, Necessitas.
Ignorantes quoque naturaliter sumus. Anima enim secundum philosophos mole corporis
! For the developmentof this topic, see the interesting paper of G. Nuchelmans,
Philolagia et ion marriage avec Marcumjusqu'ä la 'En du Xll: siädc in LATOMUS, Revue
d'ätudeslatines, 16 (l957), pp. 84-107.
ANALïSlS OF THE MANUSCRIPTS 79
refertur ad aliud; de qua agit arithmetica. Alia non per se, sed refertur ad aliud; de qua
agit musica. Arithmetica nulle inveniuntur species sive partes.
Musica vero in tres partes dividitur: in mundanam musicam, humanam, instrumen-
talem. Mundana est que Et in concordia elementorum et temporum etc. Humana est
que Et in etate et complexionibus humanorum corporum in coniunctione anime et
corporis. lnstrumentalis est que Fit in timpanis, organis, et ceteris instrumentis. ln-
strumentalis dividitur in tres partes: melicam, metricam, rithmicam. Melica est que Et
in cantus armonia. Metrica que Et in observacione pedum et temporum. Rithmica est
que observatur in paritate sillabarun'l. Melica distribuitur in tres partes: diatonicam,
cronicam (!), armonicam. Hec de arithmetica et n-wsica,que de multitudine agunt in
presenti dicta suFFlciant.
Sciendum est cum due supradicte partes mathematice agant de multitudine, quod alie
due partes, scilicet geometria et astronomia, agunt de magnitudine (corr. ex multitudine
MS). Magnitudo alia mobilis, alia inmobilis. lnmobilis vero geometrice servit disciplineI
mobilis vero astronomico. Gemnetria prior est astronomia hac racione. Omne inmobile
prius est mobili. Omne enim mobile procedit ab inmobili, ut ab unitate alternacio.
Merito igitur geometria, que agit de inmobilibus, prior est astronomia, que agit de
mobilibus (corr. ex imuübilibus MS).
Sciendum est quod aliud est astronomia, aliud astrologia. Astronomiainterpretatur lex
sive norma astrormn; astra: grece latine astrum; namos: norma, idest regula. Astrologia
interpretatur sermodeastris: logosenim grece sermovel ratio dicitur latine. lnde astrologia,
idest sermode astris. Astrologia alia fabulosa, alia imaginariaT'Fabulosaest cum loquimur
de astris secundum fabulas, dicentes arietem sive taurum translatum in celum ct Heri
signum in celo. De qua tractat Aratus et lginus. lmaginaria est cum loquimur de astris
secundum hoc quod nobis videtur, dicentes quod sol declinet se ad occasum in Occeano.
De qua tractat Marcianus et [parens. Astronomia vero certitudinem et ratum astrorum
docet, idest qualiter sol perüciat cursum in hora sive in horis, in mense, in anno. De
qua tractat Tholemeus.
P rl R I S, BIBLIOTHEQUE NATIONALE
MATERIAartis gramatice (est) in his tribus: littera, sillaba, et dictione. Utilitas vero
eiusdem in ipsarum cognitione et earundem regulari constructione :. perfectis gramaticis
esseiudicatur. Unde Priscianus in primo volumine sui operis diffinitione et accidentibus
( ) cognitionem nobis tradit eiusdemque regularem coniunctionem subiungit.
......
In principio autem secundi quid sit sillaba diffinitione sua et suis accidentibus lmnil'estat
et earundem coniunctionem subiungit. ln Fine vero eiusdem et in onmibus que usque ad
Librum Constructianum sequuntur proprietatibus nominibus dianitionibus et accidentibus
dictiones distingu(i)t. Quo pacto in duobus voluminibus earundem regularem coniunctio-
nem, que.a gramaticis constructiodicitur, perfecte exequitur.
21 B.N.Lat. 15.l4l is & parchment codex ofl -l- 177 folios (9 in. )( 6 in.)
which consists of two manuscripts. The Fll'St was written in double
columns (IT 1-104) by three handsprobabl)rdating from the last quarter-
.
of the twelfth century. The second (Ff. lOS-l77) is in one column by Et
hanc]ofthe Ersthalfof the twelfth century. This codexformerlybelonged
to the library of St Victor in Paris, as appears from several places. An
owner's name is found on f. 1413' (hic est liber quem Radulfus habuit ad
audiendumcursumsuum),and a tentamenphunaewith the name 'Radul us'.
Miss Marie-Thäräse d'Alverny was kind enough to give me her description
of the First part of our nmnuscript. She dates it in the beginning of the
thirteenth century. The handwriting and way- of illumination are prob-
ably those of Northern ltaly. Shedistinguishes three hands: 1-46; 47-80;
8 I -IO4. There are.many large and small initials in red and blue. Seealso
Lag. fl'had.I, p. 38, n. 2. The last part (105-177), too, has man)r decorated
initials.
Our codex contains four treatises:
Ff. (older
241'3-341-"3 folintion: 10-20): a tract on sophisms.lncom-
-—
plete and very diFFlcult to read. Inc. : Cum sophista, ut dicit Aristotiles
(Soph.E1.,175a 12-14), vult semper circa omnia exercitatus videri et in
nullo inscie se habere
......
Ff. 351'3-36W-( older foliation: 21-22): another tract on sophisms
——
written by & diFFerenthand. It opens as Follows:
S(i)cut dicit Aristotiles in libro Helencorum, sophistis magis pretium est videri esse
sapientes quam esseet non videri. Unde ut simus coaperiosi (!,far copiosi?) in 50-
phistica, que est apparens sapientia, circa sophisticam versetur nostra intentio, ut circa
communes distinctiones sophismatum contra eos ( ...... ). Et quia magis communis
est distinctio que solet Fieri de negatione, propter hoc de distinctione negationis primo
inquiramus. Et gratia Exempli eius sumatur hoc sophisma: 'nullus homolegit Parisiusm'si
ipis sit asinus'.
88 LOGICA MODERNORUM u
— Ff. 481'0-52
W'-: Abstractianes
Hervjei (!) Saphiste.
I t opensas follows:
'(O)mnis' dicitur signum universale quia signat terminum cui adiungitur supponere pro
universis, idest pro onmibus, suis appellatis. Hec Heri potest multipliciter. Ut solet dici,
adiungitur termino generalivel eiusequipollenti, multiplex est locutio.
quandocumque
Termino generali ut hic: omne coloratum est; sic tantum unum album, unum nigrum,
unum medio colore coloratum. Probatiü: album est, nigrum (est), medio colore
coloratum est; ergo omne coloratum est. Contra. Hec est falsa: 'omnealbum est,'. Ergo
eius contradictoria est vera, scilicet 'aliquod album non ext'. Et ita: album non est, nigrum
non est, medium non est; ergo omne coloratum non est.
Ff. 611'3-621'5:a short introduction into logic. For this work, seeour
—
Chapter XIII, below, pp. 4—40f;446 f.
V I E N N A, OESTERREICHISCHENATIONALBIBLIOTHEK
— Ff.45T3-60V'J:
an extensive commentary on Porphyry's Isagogcf rom
the Schoolof Alberic of Paris. It waswritten by a hand (or two similar
hands: 451'3-52V'J;52V1J-60Vb) dating from about the middle of the
ANALVSIS or- THE MANUSCRIP'I'S 91
twelfth century. For this part of the manuscript and for the Isagoge-
commentary, see L. M. cle Rijk, op.cit., pp. 23-28.
Ff. 6le-6Sï'13': & set of grammatical notes.
—
— FF.
6 SV'J-67T'J
: explanatorynotes on the Psalms.
f . (
671"IJ secondpart)
contains& short logica] note on quantitas.Inc.: Sciendumquod in pre-
dicamentoquantitatisnon secundum(carnex.sunt MS)generasedtantum
secundumspeciesspecialissimas Fieri assignationem.
WO L F E N B U E T T E L, HERZOG AUGUST-BIBUOTHEK
-— Ff. 18T-4-1V
: Cicero, Laelius de amicitia, with interlinear and marginal
glosses.
Ff. 42T-56V: Prudence, Pg/chomachia.
—-
Ff. 57T-621':Theodulus, Ecloga.
—
Ff. 62T-65T: Ovid, De nuce.
--
Ff 66T-79V : Henry Francigena's Gemma(Libellus de conscribendisepisto-
— .
Iis).
Ff. Moduscomparationis(Pater ad lilium).
79V-801':
—-
94 LOGICA MODERNORUM 11
Ff. SOT-Blï': El tract De fguris sillagismorum, written in & later hand
—-
than the other parts.
1 - Introduction
! One need not wonder, of course, that our author hasthe usual resort at hand of making
some subtle distinctions in order to savethe Philosopher's
credit. For the whole text,
see Log. zlfod. [, p. 15.
2 For the text, see Log. Mod. I, p. 15.
3 Seeibid. What follows ("tamen invenit istos tractatus in suis principiis") is nothing
but & rather unfortunate pis chr.
4 It is recognizedby JosephP. Mullally, TheSummulacLagjcalcsquetcr qupain, Notre
Dnme. Indiam 21960(Publicationsin Med. StudiesVIII), p. XXXVIIIH.
THE DEVELOPMENT OF MEDIAEX'AL GRAMMAR 97
Mediaeval grammar. The aim of this stud)r ï'h'ill be to make clear the
grammatical frame-work around which the logic of the properties of
terms was built up during the second half of the tx-velfth century. To
sketch this Frame-x—vork,
I start with & broad survey of the development
of Mediaeval gramn'narup to the thirteenth century.
' as was already pointed out by A. E. Egger, Apollonius Dyscalc. Ersai sur I'histoirc des
thäarics grammaticales dans !'zlntiquitä. Paris 1854. Cf. also A. Thierfelder, Beiträge zur
Kritik und Erklärung des Apollonius Dyskolos,Leipzig, 1935. For Donatus and Priscian, see
H. Roos S.J., Die ;'lfodi signifi'candi des;I'Iartfnus de Dacia, Farichungcnzur Geichichtedes
Sprachlogikim Mindalter (Beiträge zur Gesch. d. Phil. und Theol. des MA. Bnd XXXVII,
2, Münster 1952), pp. 88-90.
: However, Priscian'sfameduring the EarlyMiddle Ageswasnone thc smallerfor that.
Alclwine of 'fork calls him Priscianus latinae eloquentiae decus (Dc anc grammatica,
873C9-10 cd. Mignc). A ninth £f.-myt)r gloss on Eutych (Paris, B.N.Lat. 7499, 1. 73?)
has: Priscianus erat eruditissimus utriusque lingue, et quicquid defuit dc latina lingua
ille auxit, et quicquid superlluit reiecit, et quicquid vitiatum fuit emendavit (quoted
by Thut'ot, ap. cin, p. 63, n. 6). For the use of Donat and Priscian in the Middle Ages,
see also ]05. De Ghellinck, L'Essordela htte'rarurelatine au Xll:: siäclc, 21955, 11,p. 268 Ff.
3 ap. cfr., pp. 176-177.
4 the Efth one was omitted by our scriba.
THE DEVELOPMENT OF MEDIAEVAL GRAMMAR 99
During the eleventhS century, on the other hand, & noticeable change
appears to have occurrecl in gramnmtical teaching. ln that age of predo-
minating dialectic, that ars began to inHltrate the domain of grammar as
well as that of theology. From about the middle of the century the
grammarians took great pains to borrow from dialectic quite a number
of doctrina] (lata as well as methodological view-points in order to
provide their own art with the scientific basisrequired by the intellectual
fashion of those days.
Such borrowings were not & complete novelty, as a matter of Fact. The
close theoretical interrelation OFthe artes of the trivium was bound to
invite their Early Mediaeval students to relate these artesone to another.
Thus, & Few modest attempts are made by & ninth centuryr author to
reduce all kinds OFnoun to the Aristotelian categories. His treatise is
entitled: Distributia omnium specierumnominis inter cathegoriasAristotelis. It
was edited by Paul Piperl, who wrongly ascribed it to Notker Labeo
(c. 950-1022).[ havefound another copy of this x-vork,dating from the
ninth century, so that undoubtedlyr we have to date it earlierF The late
Professor Van de Vyver -— one of the most brilliant Mediaevalists of the
Low Countries, whose contributions to Early Mediaeval thought, un-
fortunately, did not receive the attention they deserved speaksof
—
this x-vorkas "a Erst, if rather modest, attempt at Sprachlogikor gramma-
tica Speculativa".3
The inültration of dialectic — its doctrines, its method, and, to some
extent, its terminology —- operating from the middle of the eleventh
century on & wider Front, caused the Erst tum in the development of
Mediaeval grammar. It is well evidencecl by the clocuments extant that
the eleventh century saw a real l'evival of grammatica] teaching. These
important documents have been brought to light and investigated by
Richard Hunt in his excellent studies on Priscian in the eleventh and
twelfth centuries.4
To give some illustration of this new approach I conFmemyself to the
doctrine of the verbumsubstantivumS,which, as a matter of fact, is to be
considered as an interesting test-case for the new develoPment of
grammar.
' Die SchriftendesNatkersund seinerSchule1, Freiburg 1882, pp. LXXV-LXXXIX, snpplied
in Zeitschrifijïir deutschePhilologie 22, Hane 1890, pp. 278-286.
: See L. M. de Rijk, On the Curriculum qfthe Aris cjthc Triviam at. St.. GaHfr-Jm c. 850 -
f:. 1000, in: VIVARIUM 1 (1963), [pp. 35-86), p. 83.
3 A. Van cle Vyver, Vrocg-Middelecumchewijsgeerige rerhandchngcn, in: Tijdschrift voer
Philosophie4 (1942), [pp. 156-199], p. 189. — As a matter of Fact1haveto agreethat I
did not know this extremely rich essayuntil [ found it quoted in M. Grabmann, Themas
vor.-Elfurt und die Sprachlogikdes mittelaherlichcn Arisrotclijmus,in Sitz. Ber. der Bayer.
Akad.der Wiss., München1943,2, p. 70.
4 R. W. Hunt, Studia; Priscian in the elel'cnthand uvcyïh centurias, in: .
Mediaeval and
on
RenaissanceStudies, London 1 (1943), pp. 194-231, and [I (1950), pp. 1-56. They will
be referred to as Hunt'! and Hunt H.
5 For the analysisof the eleventhcentury documentsI am muchindebtedto Mr Hunt's
FII'Ststudy (Hunr.!, pl). 2205)
THE DEvELOPMENT 01: MEDmEvAL GRAMMAR 101
3 - The Doctrine of the Verb Substantive From the Late Eleventh Century
to about 1140
1 Inst. gramm., VIII, 51, p. 414'4'15 Hcrtz: ...... 'sum' verbo, quod ü:rapx'rmöv
Graeci vocant, quod nos possumussubstantivum nominare. SeealsoThurot, ap. ciæ,,
p. 178, n. 1.
: Cf. Thurot, op. cfr., p. 178.
3 verbum est pars orationis cum temporibus et modis, sine casu, agendi vel patiendi
signifncativum (Priscian, Inst. gramm. VIII, 1, p. 3692'3 Hertz).
4 printed in Hunt[, pp. 224-225.The manuscriptwasdestroyedby Fn'eduringthe secand
World War (March 26, 1944).
5 For them (Lanfranc, Garmundus and others), see Hunt !, pp. 206-208.
6 See Hunt I, p. 195. The twelfth century manuscript Chartres 209 is actually lost (see
above note 4). The Fleury copy, dating also from the twelfth century, was formerly
part of OrleansMs 259. SeeHunt l,IIibid.
102 LOGICA MODERNORUM 11
because it is the oldest Cop)rextant of the wcn'kI but also since.it gives
,
the Glesulein their (more) original Form.2
To have & clear notion of the logica! itwolvements of the view taken of
the verb substantive in the Glosule,it will be helpful, [ think, to place it
in its full context. Our authorapparentlyagreeswith the opinion of most
of the scholars (plerique)'0f his days that the substantivalforce of the
verb substantive, viz. to signify things as existing, is well studied by the
auctores, while its second meaning, viz. to deuote an action or passion, is
rather neglected by them. It is this very meaning, which the verb sub-
stantive has as a verb, that, in the opinion of our author and his Fellows,
deserves the greater part of our attention. They submit that the verb
denoting some action or passionis equivocal :
'est' 215
Substantivaautem verba secundum hoc quod sunt verba considerata actiones vel passiones
inessenotant. Si quis ergo querat quamactionem vcl passionem'sum'signiücat,respondc-
tur non unam actionem ut univoca vcrba, sed actiones omnes ab aliis verbis designatae.
'sum' significare ut actiones. Unde non unum verbum sed multa per se consideratum
iudicandumest, quemadmodumnec 'ens' unum nomensedmulta iudicatur. (Chartrcs
209, P. 37"); ed. Hunt, ], p. 22612'17).
! Secabove,p. 21.
2 Sec below, pp.. 102—104.
3 lacuna ( rasura ?) in the CalegneMS. Chartres read dejendunt.
4 Chartres209 read: ipsumestdesignarequisdubitet (Hunt !, p. 22615).
5 deestCologne.
THE DEVELOPMENT 01: MEDIAEVAL Gsmmmsn 103
Alii tamcn videntur omnes res que ab' est' copulantur vocare actiones "est.Sciendum
autem quod, cum 'est'duplicem habeat1ri111,11nz1n1 cx l'IOCquod est ve1bum aliam ex hoc
quod est substantivum, secundum vim ve1b1habet copula1c.$ed quid? Actionem vel
passionem quas signiEcat, quod habet aliis verbis? Cum enim dico
commune cum
'Socratesest' si cun51dc1emus 'est' in vi vel tu, actiones quas significat, idest lectionem
,
et alias, sub disiunctione copulat cum Socrate; si autem in vi substantivi,Socratem
existentibus annumerare, idest quod Socratesest unum de existentibus dicere, intendo.
Cum igitur ex hoc quod est verbum copulare ei actionem concedanms, ex hoc quod est
substantivum nullum quidem ad verbi significationmn respectmn habemus, nec tamen
verbi proprietatem cum 00pulet. Nam illud positum in propo-
omnino ab eo separamus,
sitione diversas essentiasconvenienter ad se invicem iungere aFErmamus.Nam ex hoc
quod onmesres in essentiasignificat, aptum est ad hoc ut quaslibetrcs sibi coherentes
copulare possit, verbi gratia cum dico 'Socratesest animal', excluso respectuverbalia
signiEcationis, non prorsus tamcn verbi proprietate separata, copulat enim ipsum 'est',
quantum ad oFEcium quod exercet in oratione in vi substantivi consideramus. Unde
aperte rcm animalis cum re hominis capulat. Non tamen negamusidem 'est' considera-
tum in ipsaorationc vim verbi obtinere; sedaliud est agere de vocibus per se consideratis,
aliud de eisdemad vim et ofEciumquod habentin orationeposite relatis. Nam quantum
. ad vim huius orationis 'Homo animal', 'est'
est non per se tantunn sed cum aliis hoc solum
significat, quod illa res que est homo sit illa rcs que est animal. Hoc autem ex vi 'verbi
habere non potest, immo ex vi substantivi. (Chortres 209, f. 37"); Hunt [, pp. 2263-
227").
' Among them master Garmundus of Tournai seems to have.been. Sec Ms Chortres209,
F. 86? (printed in Hunt!, p. 22432'25)and Hunt I, p. 226, nete ad lines28 Ff. For this meister,
see Hunt !, p. 208 and the Introductiontö my edition of Abailard's Dialectice, p. XXI.
: Note that the author'of the Glosulehad apparentlyagreedwith the previousopinion
held by most of his contemporaries(plerique);seethe text quoteclabove,p. 102.
104- LOGICA MODERNORUM 11
A diFFicultyarises(aliquisvidctursubesse
scrupulus)in the caseof proposi-
tions denoting a contingent copulation, e.g. 'Socrates est albus'. The
author tries to solve the problem by distinguishingthe vis predicationis
From the vis substantiviverbi:
We see that, for our interpolator, the crucial problem lies in the
predication of contingentia:they cannot be linked up with any substance:
si enim, quando dico 'Socratesest albus', ac]albedinem clue ibi predicatur
respiciam, nullo modo 'est', in vi substantivi acceptum nec etiam in vi
verbi, illam rem (viz. whiteness,being an accident), que aliene nature
est a Socrate(viz. being a substance),capillare potest cum Socrate. Nam
non potest dici: hec res (viz. Socrates) est illa res (viz. whiteness); see
our previous quotation.
This interpretation of predication is undcmbtecll)lr connected with the.
puzzling problems about the significationisof verbs (e.g. albet) and
derivative nouns (sumpta;e.g. album)l. The interpolator's view betrays
a platonizing way of thinking.2 In his opinion propositions such as
'Socratesestalbus', by the force of predication (ex vi predicationis),only
intend to state that whitenessis in Socrates(albedoinhereatSocrati; see
our previous quotation); considered, however, in respect of the sub-
stantival force of 'est' (ex vi verosubstantivi)it signifies that that which is
Socratesis that which is albumor alba res.
' Sec Hunt !, pp. 218-220. From Abailard's words (DialecticaV, p. 5961". Dc. Rijk) it
becomcsclear that in his days much attention was still being paid to these problems.
2 Cf. Abailard, Dial. V, p. 5961'3Dc Rijk: At vero in his definitionibus quac sumptorum
sunt vocabulorum, magna, memini, quaestio solet esse ab his qui in rebus universalia
primo loco ponunt.
THE DEVELOPMENT 01: MEDMEVAL GRAMMAR 105
' For the dates of the masters mentioned in the Chartres fragment cntitlcd opiniones
diversorum dc 'ium' vcrbasubstantivo(see Hunr.!, pp. 224-225) and rcferred to in our
Glosule(see ibid., p. 226), scr: Hunt !, pp. 206-208.
: Sec Garlandus Compotista, Dialectica[II, p. SINE; 3214, and W, 91:25. cd. De Rijk.
3 E.g. see the author's cxpositions on Priscian, II 18 (Colognc Ms, P. 13"! :Chnrtrcs
MSf. llï'b : Hun: !, pp. 2l8, n. ! and 219, n. l).
* For the texts, see the !ntroductionto m)- Abailard edition, p. XXXVIII.
106 LOGICA MODERNORUM 11
iclentity of what both terms stand for. Thus Abailard says that in each
proposition there is primarily a copulatio essentiae, while the ottributio
adiacentiaeis only aweak connotation (quodammodo innuitur).' In the
chapter on the meaning of the proposition (Dial. Il, pp. 157'3-160'6:
utrum sint aliquae res ea quae a prapositionibus dicuntur) the author even more
stroneg rejects the inherencetheory".He concludesthe relevantpassage
as fbllows:
When starting to give his own view on the matter Peter explains that
he will deal with the problem of the signiücation of the verb as& whole,
of which the question of the verb substantive is 21part:
Socratis albedinem esse actu quam Socratem esse album? Substantia itaque unitiva est
accidentium. Omnia namqueaccidentia in se recipit et sibi copulat ct unit. Quamvis
vero substantia et omnia que in ea sunt idem sunt actu, ratio tamcn distinguit ea et
disiungit, ut intelligat substantiam per se et accidentia pcr se. Repertum est itaque
nomen ad substantiam signilïcandam, eo scilicet modo quo a ratione perpenditur et ipsa
ab accidentibus ipsis discernitur. Hoc autem est istud nomen *substantia'(Paris, Arsena!
711, f. 1911;Hunl: !, p. 23016'35).
Sedquoniam substantiasic unit sibi accidentis et recipit ut idem actu sint, repertum est
etiam nomen quod signiEcct substantiamconfuse, hoccst non discernendo ab accidenti-
bus, sed ut substantiacum suis accidentibus idem est actu. Hoc autem nomen est 'ens'.
(Paris, Arscnai711, f. 19"); Hunt [, [). 2315'9).
Dicimus itaque quod 'ens' significat illud idem quod et 'substantia',sed aliter, quoniam
'substantia' signiFlcat discernendis, 'ens' vcro clilïfvusc"Isicut dictum est. Unde quamvis
'cns' nichil aliud significat quam 'substantia', tamen quia ei datum est secundum hoc quod
accidentia recipit in se, inde est quod hoc nomen 'cns' transumitur ad accidentia signiE-
care (!)II idest nd nominandumaccidentia, licct solamsubstantiamsigniEcct, veluti cum
dicitur 'albedoestens'. Si enim vere inspicias, sola substantia preprie est, accidens vero
inest. Dicimus ergo quod 'sum, cs' significat substantiam, scilicet ut de altero, scilicet
cum tempore, et in verbali terminatione. Et quoniam substantia est unitiva omnium
aliarum rerum, accidentia namque sibi unit ct copulat —, inde est quod 'sum, es'
—-
copulativum est, eo quod substantiamque sibi cetera unit et copulat significet. (Paris,
Arscnai71 I f. 19:11;Hunt I, p. 23121'23).
,
Thus we see Petrus Helias acting under the influence of the recent
development of twelfth century logic.
A similar procedure is Found in Petrus Helias' treatment of the related
question of the supposed equivocality of the verb substantive.2 After
Abailard'sseverecriticism of this interpretation (Dial. ], l33'5-23)Petrus
Helias does not speak with a single word of any equivocality of the verb
substantive. He energetically rejects his predecessors'view (seeHunt ],
p. 2307'3)and prevents all diFEcultiesagainsttheir view by explaining
the relation of substanceand accidents in a dil'Terent way.,closely related
to the identilr),r theory.
Hunt (l, pp. 215-216) is certainly right in saying that the common
view that the inFlltration ofdialectic into grmnnmr (lates from the middle
of the twelfth century under the iniiuence of Petrus Helias, is clue to
ignorance of the work of his predecessors. What we have seen in the
previous section provcs that as early as From about the middle of the
eleventh tentur)r the glossators of Priscizm did their best to shape their
specihc ars after the requirements oftlialectic by introducing the dialectic
methods and doctrines. The documenta brought to light by Hunt clearly
shmwrthat the earlier glossators were addressingstudents who had already
made some progress in dialectic.' The inHltration of dialectic into gram-
mar took place to such an extent, it seems, as to involve some real risk
to the proper scepe and purpose of grammar.
The reaction against this predominance of dialectic over grammar was
boundto ensue,ofcourse. lt wasespeciallyPetrusHelias (c. 1150) who,
no doubt, under the iniluence OFWilliam of Conches, made consider-
able elïorts to disentangle both «;.-31:425.z
So Peter was rather successful in
distinguishing the grammatical from the logical uses of terms common
to both nrts (such as substantia,accidens,qualium, and the like). Hmvever,
this does by no means amount to saying that Petrus Helias intended to
do away with all influence of dialectic. The Dnl)r thing he tried to do was
to free grammar from questions that seemed to be quite unrelated to its
own purpose. At the other hand, he was fully aware that grammar as a
real ars could not dispense with the method of dialectic; the latter was
snpposed to furnish the necessary basis for what was considered, in
those days,asthe scientiFlcapproachto the subjectsinvolved. Peter tried
to arrive at this twofold goal by restricting the use of logica] distinctions
in grammatica] teaching to certain areas and undertaking a clear-cut
'systematization of the grammatical theories of his dast. The method
used byrhis predecessors of developing their views in the form OFglasule
to Priscian's text was necessaril)r unsystematic. The fact that Petrus
Helias has been the Fll'St to write a Summain Priscianumis signiücant in
itself.
! Cf. Hun: !, p. 214, who points to the glossators' method in tcaching grammar to the
more advanccd pupils; they are concerned to show what kind of argumentation Priscian
is using and to set out it formally. See the passagequoted from the Glasulcin Hunc[,
p. 214, n. 6.
1 For Petrus Helias' attempt, see Hunt I, pl). 2155.
3 Cf. Hunl H, I). 32.
110 LOGICA MODERNORUM u
' For this master, see E. ]eauneau, Dcux rädactiansdesglans dc GuiHaumcdc Concha sur
Prüden, in: Rccherchescle thäologie ancienne et mädiävale 27 (1960), pp. 212-247. —
Hunt maybe right in supposing(ap. cfr., 11,p. 21) that PetrusHeliasis to be considered
as the papularizerof William's doctrines. [ should like to add the temptativesuggestion
that, after the full examination of the manuscriptsconcerned, William will be found
reacting againstPetrus Helias' rendering of the master's views in the second redaction
orhis Glasein Priscianum(preservedin Paris, B.N. Lat., 1S.] 30; for this Ms, seeJeauncau,
ap. cfr., pp. 213; 216; 230). To solve the problems a reliable edition of William's
grammatica]work is much needed.
: ]eauneauhas put forward (ap. m., pp. 230-232) some evidencethat might point to
William's carcer at Chartres.
3 De philosophiamundi edited by Migne P.]... 172 (among the works of Honorius of
Autun), coll. 100-102. [ follow the text, quoted by Jeauneau(op. cfr., p. 218) corrected
after Erfurt, Amplon. Oct. 87, f. 4311The grammatica] work William announces here is
his GlasesuperPriscianum.See]eauneau, ap. cit.
4 Seethe clear expositionof this topic in Hunt [, pp. 211-214.For that matter; Thurot
only just toucheson it (op. m., p. 122). -— For a severecriticism of this tcpic from the
view-pointofmoderngrammar,seeRobins,ap.m., p. SIT.
THE DEVELOPh-IENT OF IL-IEDIAEVAL Glmmn-mn 11 1
1 See Glosule,ad Priscian VIII 1 and 9, printed in Hunr.!, p. 212, n. 3 and 4. The para-
phrasisis Mr Hunt's. Seealsobelow, p. 114.
2 For a general criticism on the Ancient and Mediaeval conceptionis as such, see Robins,
ap. cir.., pp. 4f.; 16121..;45;61; 67f.;691ï.;771ï.; 92 Ff. See also below, p. 120.
3 See.Hunr.], p. 214. Hunt's assertion that the importante of the doctrine of the cause
inventionisis diminished with Peter becausehe rarel)r uses them as a criterion for cle-
;ermining the proper nature of the words, does not seem to be conclusive. Peter, who,
as Mr Hunt himself remarks (I, p. 220 and 11,p. 32), intended to free himself l'rmn
questionsthat do not belongto grammar,would not haveelaboratedthis theory to such
an extent, if he did not believe in its importante. That he does not explicitly mention
his use of the criterion, or only rarely, seemsto be not relevant.
4 For the Following lines I am much indebted to the second part of Mr Hunt's studies
on eleventh and twelfth century gramnmr (seeabove, p. 100, n. 4).
5 Communis causa inventionis omnium dictionum est ut haberet homo qumnodo
propriam voluntatem alteri manifestaret (quoted in Hunt II, p. 32, n. 3).
& For the nmnuscripts, see Hunt II, p. 2; for its place in the grammatica] teaching after
Petrus Helias,seeibid., pp. 3-10.
? ut per illas intellectui uostros exPrimeremus et aliis manifestaremus. See Hunt II,
p. 32, n. 4.
[12 LOGICA MODERNORUM u
Sciendum quod in omni collocutione, idest unius ad alterum locutione, tria sunt ne-
cessaria: res supposita, intellectus, vox; res ut de ea sermo Eat, intellectus ut per ipsum
intellectum.3
vox ut per ipsamrepresentemus
rem cognoscamus,
From this parallel it becomes evident that the author of the gloss Promisi-
mus acted under the influence of logical doctrine. His passage clarifles
once more the useful interplay of grammar and dialectic.
Another Eeld, much more important for our purpose, where the
grammarians of the time after Petrus Helias found a profitable outlet for
their interest in logical analysis,was that of syntax (Deconstructionibus).
As is generally recognizedö, the principal achievement of Mediaeval
grammar was the organization of Latin syntax.
' For this gloss, see HuncH, pp. 1-2 and 3-10. Our passage
runs: hec enim fuit causa
ut haberethomo quo alii intellectum suum signiFlcar-et
et manifestaret.
2 ] give Mr Hunt's translation (Hunt ", pp. 32—33).
: SeeHuncn, p. 10.
4 In Periherm.ll, 715'16:...... vox per intellectuum medietatemsubiectasintellectui
res demonstrat (nat: manifestat,ashasbeen printed by Hunt).
5 Cf. In Periherm. ", 20'5'34.
5 See ]. Colling, Einleitung in die Geschichte
der Lar. Syntax in: HistorischcGrammarikder
Lat. Sprache(ed. G. Landgraf), Leipzig 1903, lll !, pp. 28 and 37, referret:] te in Hunr.II,
p. 35, n. 4.
THE DEVELOPMENT OF MEDIAEVAL GRAMMAR ] 13
Sepe enim activa ad inanimata diriguntur, ut 'omo Iibrum', sed tamen in hac tali con-
structione 'arma'non perdit potentiam naturaliter dirigendi ad homines. Non enimsunt
iudicando voces secundumactum constructionis, sed secundumpropriam naturam inventionis
(MS Cologne 201, [. 291'3).'
Compare another passage in the Glosule where some pe0ple are said to
snpport their view of the nature ofthe word 'homo' by the same principle :
Abailard, however, shows & marked preference for the proper invention
of words to their place in & construction:
1bid., 12535'33: Prima autem nominum causa fuit signilïcationis impositio, secuta est
autem posteaconstructionis diiudicatio; et ad rei quoque demonstmtionem(discretio)
generum vel casuum necessarianon videtur, sed magis ad constructionis constitutionem.
the)r are not relevant to the subject matter discusscd' but we also Find
,
the task of the perfect grammarian chned as, the subtilis circa iudicium
canstructionuminquisitio et solutio, apart from the positive assignation of
rules..
It seems to be certain that Ralph played an important rölc in this de-
veloPment of grammatical thinking. The gloss Promisimus explicitly
attributes to him the use of an argument drawn From the prominent place
of syntax in grammatica] theory. When discussing the reason wh)r case
and not declension is given as an accident of the noun, his argument is2
that grammarians did not call all the properties of the words their
accidents, but only those that they thought of some value For their
construction in & sentence, and that the distinction of cases is more
important for the construction OFsentences than that of declensions. The
gloss contains several other passagesin which the same principle is
invoked to snpport the views given there.3
These documents present enough evidence, I think, to show how the
contextualapproachto grammatica!matters— that is judging the Farce
and the function (H'setqu'ï'cium)of the. words (called, it should be noted,
parts qf speech: partes orationis) by their task in the construction of the
' It is substantialfor a clear notion of Mediaevallogic to bear in mind that for Mediaeval
logicians terminusis the technical term used to deuote the term asjuncrionfng as part cf 0
proposition.Cp. its definition by Aristotle, Ana]. Priora [, 24b16 ("terminuscir. in quem
rexofvfturpropositio").This deEnition was explained by Mediaeval logicians in a much
narrower sensethan seemsto have been intended by its author. — For & word (term)
apart From the. contexi; of a praposition Mediaeval logicians prefiaar'alal)r used several
names, according to its different connotations: vox, vocabulum, ïcrmo, conceptus, intentio.
2 Van de Vyver considered the modestand rather isolated attempt of Notker Balbulusas
the real beginningsof this interference. Seeabove, p. 100, n. 3.
3 SeeThurot, ap. cfr., p. 118.
4 For the circulation of this work in the twelfth century, see M. Grabmann, Aristoteles
im IZJahrhundert, in: zlfh'ttelaherliches I", p. 79 H.
Geistcsleben
5 See e.g. the Perihermeneiascummentaries found in Munich, C.]..M. 14:160 (see
M. Grabmann, MittelalterlichesGeismlebcn! (1926), pp. 224-2 30).
5 The so-calledlogicaantiquacontaining Aristotle's Organonsupplied with Porphyry's
lsagoge,Boethius' mohographson logic, and the tract Dc IG! principiis going under the
name of Gilbert of La Porräe. lt consisted of logica vetusplus logica nova and is to be
118 LOGICA MODERNORUM 11
The il'ltel'PI-ïly of grammar and logic was extremely radical for both
domains. As to the noticeable changes it brought about in the Eeld of
grammar, they were of various kinds and For the main part such as to
draw forth some severe criticism From the side of modern grammar? It
seems to be quite justiflable, indeed, to pa)lrsome attention to the weak
spots in Mediaevnl grammatical teaching, not in the Erst place to do
justice to the claims of modern gmmlmu"J—- which, broadly Speaking,
has, indeed, achieved & clearer insight into the nature of language,
—
but rather to appreciate the, very qualities of this däfaut of Mediaeval
grammar.
The twelfth centuryrdevelopment in the Fleld of grammar, though
dilïerringto a high degree from that in the foregoing centuries, yet
appearsto be based npne the less upon the same principle: the Mediaeval
grammariansdid not examine obvious linguistic facts (not to mention
their failure to collect nex-vlinguistic materials), but contented them-
well distinguished from logica modernaor logicamodernorum. See Log. Mad. ], pp. 14-15.
Much confusion is still found of the terms logica novaand logica moderna(: terminist
logic), even with so excellent a connoisseur of termihist logic as Father Philotheus
Boehner was (see his ;Hcdievallogic, An Outh'neqf Its Derclopmenr,
from 1250 to :. 1400,
Manchester1952, p. 16). JosephP. Mullally, who wrote an excellent introduction to
Peter of Spain's Summulae logicalcs(Notre Dame, Indiam, 1945, reprint 1960), made &
peculiar-slip in making (p. XXXVIII) Porphyry's [sagogepart of the logicanova.
! Robins (op. cfr., p. 80 and passim)rightly usesthe words '!ogical' and 'philosaphical'as
equivalcnts. As regards the early bcginnings of grammar in Antiquity up to the days of
Plato, we clo havemore reason,incleed,to speakof a philosephicalapproachto gram-
maticalsubjects.Seeibid., pp. 6-19.
: Cf. above, p. lll, n. 2. Mcanwhile it must be remembered that, at the present time,
there is certainly no uniform modern grammatica] theory. ln fact, in this short survey of
Mediaevalgrammar,the author confineshimsclf to the basicprinciplcs of moderngrama
mar such as studied in the Flfties in Anglo-American circlcs, which are, asa whole, to be
preferred to any 'philosophic' interpretatiün of language,] think. For the comparative
congcniality of modern grammar and Mediaeval grammar, see below, pp. [23-125.
3 lt must be barne in mind, however, that in giving our criticism on Mediaeval grammar
from the modern point of view we are judging it in the light of many gencrationsof
subscquent research; this undoubtedly entails the risk of passing sentence by the
application of what Robins calls "retrospective legislation". Cf. Robins, ap. tit., p. 46.
THE DEVELOPMENT OF MEDIAEVAL GRAMMAR 119
! FOI'this term, see Thurot, ap. cfr., p. I03, n. 2; M.-D. Chenu, TowardUndcrstanding
Sain: Thomas, Chicago 1964, pp. 129-132. See also Fr. Zucker, 'AX'GENTHE
und Ableitungcnin: Sitz. Ber. der Sächs. Akad. der Wiss. Leipzig, Phil. Hist. Klasse
1962, H. 4-.
: SeeThurm, op. ait., pp. 94-96. — As a nmtter of fact there was no real interplay
between the interest in grammatical theory and the study and imitation of classical
authorseither, in spite of HrabanusMaurus"deFmitionof grammarfrequently rcpcatcd
in the Middle Ages: "gramnmtica est scientia interpretandi poötas atque historicos et
recte scribendi loquendique". Dc inuit. der. III 18, p. 2231042 ed. Knocpfler; cfr.
Cassiodore, lnitft. II, p. 942'6 cd. Mynors. Thus with Düminicus Gundissalinus the
scienciaregularumad versifï'candum
is the scventh part of grammar. (De divisionephilosophiae,
pp. 4720-4-83,ed. Baur). For an evaluatiün of this charactcristic of Mediaevalgrammar,
see E. R. Curtius, EuropäischcLineratur und Lateinische;;l'fmclaher, Bern 31961, p. 473-476.
3 The work has been preserved in some Parisian manuscripts: 773] (5. XIII), IT. lf-
sav;7732(5.XIV),fi".lr-ssv,and8654(5.XIV),rf. 1r400r.SecThurot,OP.m.,
pp. 36-38.
120 LOGICA MODERNORUM 11
some pupil who seems to have paid little attention to grammar before
devoting himself to dialectic. The master reproaches him For thisI :
Cum sit gramatica lac primarium quo addiscentium corda nutriuntur, miror quod sine
illius notitia te ad dialeticam transtulisti. Nam qui Partes: ignorat se ad artes transferre
non debet, quia non convalescit plantula que humore indiget primitivo.
We need not wonder, indeed, that the help afforded by"dialectic should
makegrammarinto a kind of speculativaphilosophyof languagerather
than a linguistic discipline.
From the view-point of linguistics modern criticisms of Mediaeval
grammar seems to be quite justiEed, indeed. Such criticism, however,
runs the risk of precluding our insight into the positive röle which
Mediaeval grammar and logic as studied since about the middle of the
twelfth century playedfor the developmentof thought. The important
development of criteriology and of the theory of knowledge during the
thirteenth and fourteenth centuries cannot be evaluated correctly unless
considered in connection with the twelfth century interference of
dialectic and grammar.
This interplay of logic and grammar went under & twofold form:
(l) the re-building of grammatical theories from the view-point of
dialectic, and (2) the diFFerentorientation OFthe theories of logic in
' For this development, see H. Roos, op. cfr., pp. 99-120. 1 feel some doubts as to the
röle of the Ars dictandi mentioned by Father Roos as the First factor. Meanwhile the
author's own remarksare cautiousenough (p. 101).
2 Cp. the Frequent use of formulas as queritur, abicitur, opponitur; sic solvitur, itafallacia,
innantia and the like, and the composition of saphismam
grammaticalia; seeTlmrot, op. cfr.,
p. 119 and passim;M. Grabmann,Die Saphismaralirerarur
des12 und 13 jahrhundertsmit
Texrausgabe einesSaphümades Boetiusvon Dacien. Ein Beitrag zur Geschichte des Ein-
wirkens der aristotelischen Logik auf die Ausgestaltung der mittelaltcrlichen Dispu-
tation. Beiträge36, 1 (1940).
3 This brauch of Mediaeval grammar has been of great importance For the development
of logicalandcriteriological theoriesduring the l'ourteenthcentury, n'endiplaisethe low
views the late Father Boehner took of it (see ap. Cn., p. 116, n. 10). Msgr. Grabmann
(Dic Entwicklung dcr mittelaherlichen Sprachlogik, in: zlfitrelakcrhches Geistcsleben[,
pp. 104-126)attachedgreat value to Mediaeval'Sprachlogik'.His intuition hasproved to
have been the correct one since the scholarly studies and text editions by Father Roos
andhis collaboratorsin the CorpusPhilosophorum MediiAuri SeealsoH. Roos,
Danicarum . (ed. Koch),
Die Stellungder Grammatikim Lehrbcrriebde; 13jahrhunderrsin: ArtesLiberum
pp. 94-106, and ]an Pinborg, Dic EntwicHunga'erSprachtheoric im Mittelahcr.
4 For this doctrine, see e.g. Martin of Dacia, Dc modissignifcandj, cap. 1, p. 5'2'13 ed.
Roos (Corpus Philosophorum Danicarum Medii Aevi 11, Copenhague 1961): sicut
tabernarius vinum signiFlcat per circulum, eodem modo intellectus rem intellectam
exprimit sive signilïcat per vocem, et post copulationemsive impositionem vocis ipsa
res dicitur res signifgcata, et omnes proprietates rei quae prius dicebantur modi essendi
rei extra et modiintelligendirei intellectae, iam dicuntur mach" Seealsocap. 2 :
xigny'ïcandi.
utrum modi enendi, modi intelligendi et modi signffïcandi sunt idem vel digerunt.
122 LOGICA MODERNORUM n
' SeeMichael of Marbais (c. 1300) Damodisxignijïcandi: "Puri gramatici non est imponere
dictionem ad signihcandum. Nam ille qui invenit gramaticam et dictiones imposuit ad
signihcandum, debuit habere cognitionem rei signihcande et vocis que ei debuit imponi.
ln considerando autem ipsam rem fuit naturalis, et in considerando vocem secundum
quod huiusmodi; sed in tribuendo ei rationem significandi fuit gramaticus. Et sic im-
positor dictionum non fuit pure gramaticus." "Sic et iste qui imposuit partes ad signi-
Fncandum,
non Fuit purus gramaticussed mixtus." (quoted by Thurot, ap. m., p. 123).
THE DEVELOPMENT OF MEDIAEVAL GRAMMAR 123
The same remarks can be made with regard to such terms as idomus'
THE DEVELOPMENT OF MEDIAEVAL GRAMMAR 125
We can safely conclude from the above that twelfth century students
of grammarand logic paid much attention to the actual meaning(suppo-
sitio) of & word apart from its natura] meaning(signüï'catio)
and that they
held the former to be highl)r dependent upon the verbal context in which
the word occurs, and, in some special cases, even Luponthe situation in
which the proposition is uttered.
The results. of focussing the verba! context in which the words are
used, have been the proper achievement of twelfth century grammar and
logic. As & matter of fact, it is here that we have to look for the origin of
terminist logic.
! The same topic is found with other authors. See e.g. the Ars Meliduna, below p. 326.
Cf. also Roger Bacon,Linguam":cognitio(: Opusmaius,pars Illa), p.. 7734 ed. Bridges:
cum dicitur Parisius: "h' reis vcnt', iste articulus 'li' designat proprium et verum regem
(the particular and actual king) talis loci, quasiregernFranciae. Et non suFFlcerethoc ut
denotaret adventum regis Angliae. Nullus enim diceret de rege Angliae veniente.
Parisius: 'h' reis vcnt', äed adiungeret aliud dicens: '11'rei: de Engletercvent'. Et ideo
articulus solussuFEcitad veritatem et praprietatem rei de qua est sermo designandum.
CHAPTER IIl
! I think there are plenty of reasons,indeecl, to use the term 'renaissance'for the period
beginning as early as about 1030, rather than to speak of the renaissanceof the twelfth
century. See L. M. de Rijk, De indchng der :l-fiddcleeuwsc wijsbegccrtcin Philia, [pp. 229-
236], p. 234.
: See]. dc Ghellinck, Dialectiqueet dogmaau IOc-lZe siäcles,in: Studienzur Geschichte der
Philasaphie (FestgabeBäumkcr), Beiträgezur Geschichteder PhilosophiedesMittelalters.
Supplemcntband[ Münster 1913 (pp. 79-99), p. SINT.; H. H. Glunz, Die Literar-
ästhctik des europäischen.*Hmclaherx,Woyï'am-Rascnraman-Chauccr-Dantc,
Bochum-Langen-
dreer 1937, p. 132Ff. See also the Ene study by R. W. Southern, I,aqfrancchcc and
BercngarJ Taursin: Studies in Medieval history presented to F. M. Powickc, Oxford
1948, pp. 27-4-8, and B. Smalley, The Study qf [he Bible in the Middle !'985, Oxford
1952, pp. 46-4-9.
3 op. cit. (above, note 2), p. 72; see also, pp. 70-82.
THE INCREASING USE 01: SPECIAL TEXT-BOOKS OF LOGIC 127
ing: the theologica] questioning deviates ever more widely from biblica]
scholarschip, in spite of the promising beginnings of the biblical ap-
proach of theology as early as the eighth and ninth centuries. There are
good reasons,indeed, to ascribe the new theological development to the
new possibilities of scholastic reasoning and to the urgent interest in
discussion nourished by the still growing Spread of the well-known
text-books of Aristotelean-Boethian lagic.I
But theolc-g)lr has not been the (ml),r Held in which dialectic could
celebrate its triumphs. ln fact, I doubt whether the scientiade sacropagina
has been the First domain to be penetrated by logic. This much seems to
be certain: as early as about the middle of the eleventh century it is the
grammarianz Berengar ofTours who, as & grammarian "delighted in new
interpretation of words"3, attacked conventional theology w.rigcwou'sl)r
and, while doing so, prepared the fruitful use of dialectic in the Fleld of
theology that was made a few years later by his pupil L1nfranc.4
The same holds good, I think, for the study of Law. Here, too, the
new approach of the glossators and commentatops seems to have been
inspired by both grammar and dialectic. As to Roman law, it must be
remembered not only that the glosses dating np to about 1070 are
purely grammatical, but also that the more scientilïc glossesof the next
period were written in the School of the Bologneseglossators, x-vhichwas
Founded, as is known, by & former grammarian, [meritus, towards the
endOFthe eleventhcentury.l
lt cannot be the aim of the present chapter to deal with the influence
grammar and logic exerted mpon the stud)r of law about ] 100: suffice it
to refer to the remarkable testimonies found in the documents extant of
the lnvestiture Contest? The only feature to be singled out, now, is the
mixecl character of the scientific method found in nearly all these writ-
ings: it turns out to have been & mixture of grammatical and dialectica!
rules. [ will return to this question below.
' See Hermann Kantorowicz, Nate on the Dcrclapmcnt cj- thc Gloss to the justinian and the
CanonLawin: B. Smalley,op. cit. (above,p. 126, n. 2), pp. 52-55.
: printed as Libelli de lite imperatorumct panrffcmn maculis X! et XII in the series Monumenta
GermaniaeHistorica. Hannover 1891-1397.
3 ap. cit. (above, p. 126 n. 2), p. 43.
4 Its logical counterpart can be best characterizcd, it seems, as the problem of the
proper task of logic as an art. See for Abailard, the Introduction to my edition of his
Dialectica(Assen1956), 55 3 and 16.
THE INCREASING USE OF SPECIAL TEXT-BOOKS OF LOGIC 129
! See e.g. the well-considered composition of the ninth century Dialectica from the
Schnol of St. Ga", found in three copies and edited from one of them by P. Piper, Dic
Schriften Notizen und seiner Schule [, Freiburg 1832, pp. LVI-LXXV. For its early date,
see L. M. de Rijk, On the Curriculumqfdlc Aris, p. 83. —F0r some more examples, see
]. de Ghellinck, Dialectiqucet dogma,pp. 90, n. 1 and 91 n. 1.
,
?-Dialcctiquc ct dogma,pp. 91—92.
3 ed. Migne, P.L. 178, coll. 1339-1349.
4 See M. Grabmann, Dic Geschichteder scholasrischenA-fcthodc,1, pp. 234-239. The texts
were collected by Arnold Rcinke, Dic Schuldialcktik im lnvesriturstrcit. Eine geistes-
geschichtliche Studie in: Forschungen zur Kirchen- und Geistesgeschichte Xl, 4,
Stuttgart 1937, pp. 56-70. Reinkc's book can be of some help in 50 far as it refers to the
main evidence from the Libelli de lita. Für the rest, it is completely dependent on other
authors, mainly to Grabmann, lac. cit. Not even the national-socialistic trammels into
which he tried tn pressthe [actscompiled from other works, are of his own invention,
obligatorily prescribed as they were, at that time, to all "scientific" workers of the
Third Reich.
130 LOGlCA MODERNORLIM 11
' Many testimoniesmay be adduccclfor the risc 01'logic about 1140. Seee.g. John of
Salisbury, A*!eralagicon,
116, p. 694sqq.: It is no more than just that this art should, as it
does, attract such tremendouscrowds frmn every quarter that morc men arc occupicd
in the study of lügic alone than in all other branchcs of that scicncc which regulatcs
human acts, words, and even thoughts, if they are to be as they should be. 1 refer to
philosephy (
...... ). All are shouting to one another: "Ict him who is last catch the
itch (Horacc, Ars Poetica,417), and let him who does not come to logic, bc plaguccl by
continuous, everlasting, Hlth" (translation by Daniel D. Mc Garry). — Sec also the
Victorinc tract on disPutatia, below, pp. 14111.— Parö, Brunct, and Trcmblay (in their
well-known study on the twelfth century rcnaissance(s'ce bibliography, below, p. 603)
give (pp. 204-206)an illustrative survcyon the intrusion 01logic into the other branchcs
of knowledge.Mr. Michaud-Quantinis quite right in referring (in the Introducu'an to his
edition of the FonsPhüosophiac,p. IIFF.) to GBOHI'cy01 St. Victor's FonsPhilosophiae,
where the author shows (vss 141-188) the prc-cminent function of logic for school-
exercisesapparently current in Geoffrcy's youth (c. 1150).
vss 149-152: Hic est enim gladius in se pretiosus
Quem si gerit sapiens,crit fructuosus
Quodsi forte strinxerit illum furiosus
tam sibi quam ceteris erit perniciosus.
vss 161-164: Instruit ingenium validi tironis
Et ad exercitium preparat agonis
Illis donatgladiosoppositionis
His econtra clipeum dat responsiünis.
vss 181-184: Solus hic ingreditur populus electus
Cuius gressusstabiles, cui robustum pectus
Omnis hinc excluditur, omnis est abiectus
Qui non Aristotilis venit armis tectus.
2 For this manuscript.,see above, Ch. I, nr. 24, pp, 91-93.
THE INCREASING USE OF SPECIAL TEXT-BOOKS OF LOGIC 131
The common subjects are discussed: sonus, vox, nomen, verbum, oratio,
propositio; then the kincls of propositio: categorical and hypothetical
proposition; universal, particular, singular, and indelïnite proposition
and their interrelations and mutual inferences; next the conversiopraposi-
tionum and the inferences of converted propositions.
The passageour author devotes to the iiyïzrentio convenarumseems to
be of & personalstamp. ! quote this passage
in full (Ff. 26T-27ï'):
lnfercntis vero conversarum tam simpliciter quam per contrapositionem talis est
quod si vera est (vel falsacst) aliqua propositio, vera est (vel falsa est) suaconversaper
contrapositionem vel simpliciter.
Notandum est in conversionclm] per contrapositionenï hanc consequentiam (con-
sequendam MS) possc probari: 'si omnishomoestanimal, omnis[homocst] lapis est vci non
est'. Si conccdcrit hoc, 1' animal sinc determinatione, 'si omnishomoes: (26?) animal,
omne non-onimolest non-homo'; quam habemus cx regulis Libri hoc modo: 'si omnishomo
est animal, omne non animal est non-homoet si omne non-onimo! est non-homo, omnis lapis est.
non-homo';et si hoc est, tunc omnis lapis est vel non est.
Sed hoc consequentiafacta absurdavidetur ex coniunctione terminorum. Ad quod
vitandum ipsi determinant dicentes: hanc: propositionem 'omne non-onimol est non-homo',
potest duobus modis intelligi, ita scilicet (scd MS) quod sit aiïirmativo et ita quod sit
negativa. AFErmotiva enim est si sic intelligatur: 'omnenon-onimo!est,non homo', idest:
omnis illa res quo est non-onimol, est.illo ros quo est non-homo, ita quod per has voces 'non-
animol' et 'non homo' ponatur aliquid de. rebus existentibus. Ut autem plus dicam:
secundumhoc quod 'non-homo'ponit aliquam rem existentem, potest probari ex (et MS)
'omnishomoestanimal': 'omnislapis est' modo supradicto. Etiam idcirco sic determinatur:
si 'omnenon-onimo!est.non-homo'intelligatur aFEu-mativa,
conscqucntialm]non sequitur
et sic non licet extrema concludere. Ncgativa vero est, si sic in-
absque :::-:.)nstour'uljaI
telligatur 'omnenon-onimol', idest: quicquid est non animo! est non-homo,ita quod hec
voces 'non-animal' et 'non-homo' nichil ponant (ponatur MS). Secundum quod "e(c)
positio lapidis nec alicuius rei sequitur ex hac voce 'non-animal', nec esse(necesseMS)
cx 'non-homo'(hoc MS) nisi sub eodem sensu, scilicet quod nichil ponatur. Sed postea
non poterit concludi: 'ergo lapis est vel non est' simpliciter ex (et MS) 'omnishomoest
animal'.
lta determinatur & quibusdam. Sed si considerarem propriam ipsarum vocum in-
ventionem, nec 'lopidom' ex 'non-animal' nec 'esse'ex 'non-homo'(hoc .:HS)concluderetur.
Ad hoc enim iste voces 'non-(27i')-animal'et 'non-homo'fuerunt invente ut significarent
! For this terni, see Abailard, Dialectico, pp. 40l5-40615 Dc: Rijk.
132 LOGICA l't-IODERNORUM n
animal et hominem, sed alio modo quam hee voces'animal' et 'hama', quia hee voces
'animal' et 'homo' significant ipsas res animal et hominem ponendo, hee vero 'non-
animal' et 'nan-lrama'removendo; ex qua remotione non habentquod aliquid ex eis
vocibus concludant ponendo. Itaque, ut dictum est, nec 'lapidam' ex 'non-animal' nec
possuntconcludere.
'esse'ex 'nan-hama'
Item notandumest quod quidamdicunt simplicesconversionesparticularium propo-
sitionum tam bene esseregulares, sicut sunt ille quibus convertuntur. Veluti cum dico:
'quidamhamoestanimal', regularempropositionemfacio, et huius conversasecundum
eos regularis est. Que est: 'quaddamanimal est homo'(quidam homo est animal il'lS) et sic
(de) ceteris particularibus huiusmodi. Dicunt enim quod 'animal' eo modo quo ibi
subicitur, minus est 'lianiine'þu] predicato (predicatum MS), quia 'animal' acceptum
circa quoddam suum individuum minus est predicato (predicatum MS), scilicet
'liamine'þn].Et ita maiusest predicatum,scilicet 'homo' (hominemMS), illo quidem,
scilicet 'animal'. Et sic secundum (eos) est regularis propositia.
Sedquocumquemodo ipsi exponamillam propositionem:'quadclam
(quod quidam
MS) animal est homo', absurdum est eam dici regularem, quia absurdum est ut illud
(illis il-lS)quod prorsu-continetur ab aliquo in ordine predicamenti,cle continenti
regulariter predicetur. Veluti hamocontinetur sub animali ut speciessub suo genere;
quareliomincm absurdumest de illo regulariterpredicari.
Est etiam aliud, scilicet quod Auctoritati repugnatur. Dicit enim Boetiusin Topicis:
"ut vero minor de maiore predicet(ur) in nulla propositione contingit". Quod si iuste
ponatur diceret quod nulla propositio est ubi minus de maiori predicetur regulariter.
(27?) Sedsi inequalessunt termini, maior semperde minori predicetur. Quodsiequales
erunt termini, conversa vice de se predicantur, sed non ex utraque parte regulariter,
quia quandoproprium subicitur speciei,est irregularis propositio.
Item alia ratio que impedit errorem illorum, scilicet quod, cum (quodcumqueil'lS)
in hac consequentia: 'si nullum animal est hama, nullus homo est homo' detur locus a toto
et talis regula:
quicquid regulariter & toto universaliter, et & qualibet parte ipsius
universaliter,
sciendum est quod in designatione animalis datur ibi locus a toto, et ibi accipiatur uni-
versaliter. Ad quam propositionem, scilicet 'nullum animal es: homo', cum sit et contra-
dictoria: 'quaddamanimal es: homo', debet utraque Fieri de eisdem terminis. Et ita sub-
icietur in 'quod(dam) animal esthomo'animal continens hominemet ita est irregularis.
dum quam impositionem habemusque sint ipse voces, scilicct an sint tales quod (que
MS) possint casibusinflecti — quod designatur per hanc vocem 'nomen' —, an tales quod
possint temporibus distribui, quod designatur per 'rerbunt'.
Et sic probatur consequentia: si quia Socnates (29?) est homo Socrates est animal, tunc
Socrates est animal, ut quicquid sequitur ex vero, verum est; et si Socrates est in animal,
Socrates est corpus.
Cum igitur omnium consequentiarum alia ex duabus cathegoricis, alia ex duabus
hyporhcticis,aliaex cathegoricact hypothetica,aliaex hypotheticaet cathegoricaconstet,
quando cathegorica probat cathegoricam, locus, idest vis argumenti, in probante
cathegoricaaliquando secundum subiectum, aliquando secundumpredicatum, aliquando
secundumutrumque. Quando probat secundumpredicatum, in probante et in probat:-
[et in probata] cathegoricaeademsubiectaet diversapredicataconsiderantur. Quando
secundumsubiectum, diversasubiectaet eadempredicata. Quandosecundurnutrumque
[utrumque] est locus, in prübante cathegorica et predicatum et subiectum utrumque
mutatur. Quando secundum se totam, tota est locus et tota mutatur.
' Most of my corrections in the previous texts are based on this abbreviated version.
THE INCREASING USE OF SPECIAL TEXT-BOOKS OF LOGIC 135
cht the four possibilities found in the case of & simplex hypothetica are
discussed(3OV-31V):
[l] Quandoenim cathegoricaprobat cathegoricamex vi predicati, dant(ur) quinque
localesdiHerentie: a toto, a parte, a pari, ab oppositis,ab immediatis; et octo regule.
A toto due, una:
de quocumque (31?) predicatur totum universaliter, de illo predi-
cantur omnes partes illius sub disiunctione;
alia:
de quocumque removetur aliquod totum universaliter, de illo remo-
ventur omnes partes illius. ..
A parte duo:
de quocumque predicatur pars, et totum;
alia:
de quocumque removentur omnes partes, etiam totum illarum.
A pari (duo):
de quocumque predicatur unum par, et reliqua;
alia:
una:
quicquid infert antecedens, infert
consequens.
Si queritur quid significetur ab 'anteccdcnri',consequens
probantisdebet responderi. lllud
debet probari
..
THE INCREASING 1155 01: SPECIAL TEXT-BOOKS 01: LOGIC 137
alia:
si aliquid infertur, quicquid infert antecedens infert consequens;
signiFlcatur
ab 'antcccdcnti' probantis.Hic nichil estad probandum.
antecedens
Aliquando secundum consequens, et tunc dantur hee tres regule:
quicquid sequitur ad consequens, sequitur ad antecedens;
consequensest antecedensprobantis. Hec restat ad probandum.
alia:
si aliquid infert aliud, quicquid sequitur ad consequens sequitur
(ad) antecedens;
probantiset nil est ad probandum;
significatur consequens
a 'consequsnri'
alia:
alia:
si aliquid subicitur alicui universaliter, tunc si subiectum predicatur
de se particulariter, et predicatum;
hec debet probari;
alia:
Our scribe made & fresh start 011P. 331"with a discussion on oratio. lt
presumably formed part of an exposition on grammar. The First question
concernsthesigniEcationoforatio. [quote the Firstquestionin full (331'*V).
Unfortunately the Fll'Stsentences seem to be corrupt:
Quid significet oratio. 1' Ab ipso quod oratio quantitassignificat quia ipse de oratione
ibi quantitastractat. T
Istudsic solvitur. Quia oratio per senon signiFlcat,sedgratiaaeriscui adiacetet ideo
quidam ne videantur Boetio contrarii, dicunt vocem tantum poni in predicamento
quantitatis, sub qua cuntinetur oratio. Et tunc dicunt eam proferri et audiri et significare.
Secundum quam sententiam nostre prolationes sunt quantitates, idest mensure ueribus
'adiacentes. Que secundumhanc sententiam nec proferuntur nec audiuntur, nec signiFl-
cant, sedquantitatestantum, idest mensurequasin alia sententianec proferri necaudiri
nec signiücaredicebamus.
Contra tenentes hanc sententiam quod vox in quantitate ponatur, Priscianus esse
videtur, ubi dicit: "vox est aer ictus etc". Quod dicens vocem aerem esse
......
conErmat; et ita est corpus. Quod sic solvitur. Licet Priscianus dicat vocem esseaerem
ictum, tamennon dicit vocemesseaerem, sed esseper aerem. Quia hec cliFEnitionon
constat ex talibus nominibus, quoniam de voce predicantur, sed Et per causam diFFmiti,
idest vocis.Sicut enim dicit Victorinus in libro D:;[j'ïnin'm-mufn,,l
quedamdescriptionesper
causam ipsius descripti Eunt, ut ista: 'di-:i estfo! lucenssaperterram' ; non tamen possumus
Then, our author discussesthe question utrum (sc. vox) dicatur vm, I."
prolationevel postPl'Ofdtionem
(33v-34r):
Queritur dc vocc specie quantitatis, utrum dicatur vox in prolatione vel post pro-
lationem. Ut isra quantitas 'homo' dum ab aliquo profertur, voxdicitur, post prolationem
voxdicitur; et ita non omnis vra):profertur. Nec est inconveniens si non omnis profera-
tur, eoquod postquam (per quam MS) prolata est, vox dicitur, quia dum profertur vox
proprie dicitur; postquam(quasiMS)vcro prolata est inpropric voxdicitur.
,
dicunt quod numquamvoxdicitur nisi dum profertur,
Quidammeliusconsiderantes
sed post prolationem suam permanet in suo esse, idest in quantitate que est eius esse,
sed non remanet in hac proprietate que est vox.
Videndumest quod vox ipsaspeciesnon existit nisi dum profertur cius indicium
aliquod. Et si hoc quod nullum indicium eius proferretur, forte contingeret quod ipsa
species hoc nomen quod est vox amitteret, sed tamen in esse suo, idest in quantitate,
remaneret.
1: To agathon.
THE [NCREASING USE OF SPECIAL TEXT-BOOKS OF LOGIC 141
oratio significet; si oratio significat postquam prolata est ut oratio, tum: illud quod non
est signilïcat ut oratio; et si hec est, tunc quedam oratio non est vox.
Opponunt quidam dicentes orationem numquam significare in prolatione. Si enim
oratio in prolatione signiFlcaret, vel quando aliqua pars eius profertur, vel quando tota
])rüfertur. Sed quando tota oratio profertur, non significat et numquam simul proferri
potest. Signiücat igitur quando aliqua pars eius profertur. Quod non verum esse sic
volunt Ostenderc. Si oratio significat quando aliqua pars eius profertur, vel quando prima
vel quandomediavel quandoultima. Sedquandoprima profertur, verum vel falsumin-
tellectum non significat. Eodemmodo quandomediaparsprofertur vel ultima, volunt
probarc supradicti oppositores orationem non significare, sic dicentes. Si oratio pcr
ultimam partem sui signiHcatquandoprofertur, tunc illud quod non est iunctum cum
illo quod est, significat. Quando enim ultima pars orationis profertur, iam cetere partes
prolate sunt. Sedut signiücct hoc quod non est cum illo iunctum quod est, absurdumest.
Potesttamenhoc modo solvi. Oratio dicitur duobusmodissignificare: perfecteet
(34?) inperfecta. Imperfectasignificat dum prima vel media pars eius profertur, quia
adhuc non generat perfectum sensum. Perfecte dicitur significare quando ultima pars
profertur, idest in ultimo puncto orationis, quia tunc primum perfectum sensum
generat.
Et de recta signiücationc FactaeSt superius obiectioþicm]. Posteasi aliquis inferat:
ergo illud quod est iunctum cum illo quod non est significat., si dicat: 'cum iHo quad
nullomodoest', non sequitur, quia quando alicuius orationis ultima pars profertur, licet
eanon exismntin prolatione, cetere partestamen,ut supcri'üsdictum est de voce, in suo
essemanent,idest in quantitate.Si vero dicat: "si oratio per ultimam partemsignificat
quando profertur, tunc illud quod profertur signiFlcatcum illo quod non profertur";
vera est quidemsententia.Nec est inconveniens,si illud quod profertur cum illo quod
iam prolatum est signilicat, sed tunc prolatum verum vel falsum sig(niFl)cat intellectum.
Eodem modo de qualibet vocc significative! dicendum est quod in ultimo puncto
prolationis ipsius significet. Nam, ut Boetius dicit in Commenta, ex quo aliquis voccm
incipit profcrre, auditor incipit intelligere et sempersignificationemperfectamexpectat,
donecproferensad ultimum punctumprolationisperveniat.
falsitate sciat discernere (discretionem MS) et ut audita aliqua re sciat eam probare
cathegorice 1.felhypothetice.
Que discretio veritatem et falsitatem vocibus et sillogismorum ratione Ermissimam
manifesta[n]t.Et hoc totum dicitur ad dyaleticampertinere. Que (quamMS) quid sit
et quot (quod MS)modisaccipi possetostendimus.
superiuscliFFmivimus
The final word dyoloticomis Follm-vedby the sign ', apparently indicating a
.
in
caesura our copy. Then the readeris plungedabruptly into a reportotio
of school-exercises in logical disputes. All of them turn around the
central function of the mediumin every argument.. Our text starts with
a discussionon mediuma partibus (35V-361'):
MEmus-i a PARTIBUS:si aliqua species predicatur de suo genere universaliter affir-
mando, quodlibet appositum potest predicari de qualibet alia specie illius generis. Ut hic:
'si omneanimo! est.asinus, omnis homo est lapis'. Quod sic probatur. Si omne animal est
asinus, omnis homo est asinus. A genere. Si omnis homo est asinus, omne non-asinus est
non-homo. A pari per contrapositionem. Iterum. Si omne animal est asinus, omnis asinus
est asinus. Si (36?) omnis asinus est asinus, omnis asinus est non-homo. A parte. Et si
vere sunt iste due propositiones: 'omne non-osinns est non-homo' et 'omnis asinus csl: non-
homo', vera est 'omnenon-Iopisest non-homo'.A dividentibus: quicquid predicatur de
partibus dividentibus, et de diviso. Et si omne (non)-lapis et non-homo, omnis homo
est lapis. A pari. Modo collige extrema.
Eodem modo poteris habere 'omnishomoest.bos', .vel aliquid tale.
sitiones: 'omnis homo est lapis' et 'quidam homo est lapis', tunc 'quidam lapis est lapis'.
A subiecto. Regula :
si aliquid subicitur alicui universaliter et aliquid subicitur
subiecto particulariter, primum predicatum predicatur (parti-
culariter MS) de secundo subiecto particulariter.
Collige terminos positos.
Et iterum illud nota in parvo medio:
si aliquid removetur & sc universaliter,
illud removetur ab alio particulariter.
Ut hic : 'si nullus asinusestasinus,quidamhomonon estasinus'. Et istud aliud:
si aliquid singulare predicatur de aliquo universaliter,
ipsum predicabitur de se.
Ul: hic: 'si omnisasinusest Brundius, Bruncliuscst BruncHus'. Et istud aliud:
si aliquid singulare removetur a se,
illud removetur ab aliquo particulariter vel ab aliquo singulariter.
Ut 'si Socratesnon est Socrates,quidam asinus non est Socrates,vel BruncHusnon est Socratcs'.
The next lines are of some interest because the)Ir contain a mention of
the name of one Gyldx-vinus(38V):
Media. Nota hanc manerium terminorum in medio Gyldwini. Et secundum eos
poteris invenire ex qua natura procedant. 'Si omnis homo est lapis, tunc si quidam homo est
homo,si omnislapis est homo,quidamlapis est lapis'. Qui terminus sic probatur. Si omnis
homo est lapis, tunc si quidam homo est homo, quidmn homo est lapis. A subiecto.
Et si quiaquidamhomoesthomo,quidamhonw est lapiset quia quidamhomoest homo
sequitur: si omnislapisesthomo, quidamhomo est homo. Ab antecedenti.ProbatioEt
:! predicato. Iterum, si omnis homo est lapis, tunc si quidam homo est homo, quidam
lapisest lapis. A subiecto. Et si quia quidamhomo est homo quidam lapisest lapis, tunc
si quia omnis lapis est homo quidam homo est homo, et quia omnis lapis est homo,
quidam lapis est lapis. Ab antecedenti.
Modo habeshic uuam consequentiamet ante aliam. Ex his sic procede. Et si vere
sunt iste clue consequentie, ista[s si quidam homo est homo sequitur] 'si omnislapis est.
homo, quidam homoest homo', et ista: 'si quia omnislapis est homoquidam homoest homo, et
quia omnislapis est homoquidamlapis est lapis', vera est ista: 'si quidam homoest homo,si
omnislapisesl:homoquidamlapiscsl:lapis'. Ab antecedentiet a consequenti.Hinc ultimo
consequentiadiunge: 'omnishomoestlapis', quod (erat) primum antecedens,et,habebis
terminos positos.
Proba quod ista consequentia antecedat ad 'omnisasinuscst cignm' sic: si vera est et falsa
est illa consequentia, tunc falsa est, et si falsa est illa consequentia, tunc omnis asinus
est cignus et si quidam asinus non est cignus, vera est illa consequentia. Istud sic proba:
si quidam asinus non est cignus, quoddam animal non est cignus
......
The word cignus is followed by the sign and the rest of the page
. ..
(about [2 lines) is left blank. For the remainder of this manuscript, see
above Ch.. I, nr. 24, p. 92.
Thus, this tract serves to give us an impression of the practice of
school-exercises in logical disputes. Presumably the exposition of vox
as the subject of dialectic and the discussion of the origin and purport of
dialectic have been taken From some more systematic exposition of the
art of dialectic. The whole work as it has come down to us in this cap)r
(FT.33'*-42l'), makesthe impression of & compilation of some reportatio
of school-lectures on grammatical and logical questions. The remainder
of this section of our manuscript turns out to be of the same trlark.l
Finally. Some remarks on the date and provenance of these tracts.
No doubt, the Erst tract is a compilation, as appears from the Enal
sentence Of its Erst part: Hec predicta (ct) conscäucncia sum: introductiones
Wilgelmum(P.291").Its second part is an abbreviation of the
secundum
Fll'Stone.2 As the copy was written in the Erst decades of the twelfth
century (see above Ch. I, nr. 24), one cannot help thinking of Master
William of Champeaux as the author. I think we are quite right in doing
so. Certainly, the mention of Gilduin (in the second tract, see above,
p. 144) points in the samedirection. [n fact, & personof that namewas
Abbot of St. Victor's in Paris from I I 13-1 155.3
This surmiseis strongly supportedby & passagein john of Salisbury,
Meta! [II, 9 where the author says that in the common topics found in
.
the Topicathe subject-matter of invention (inventio)is involved. The
latter was deEned by William of Champeaux as the science of Ending &
middle term and of thence constructing an argument:
Matal. III, 9, 15294": Versatur in his inventionis materia, quam hilaris memorie
Willelmus de Campellis, postmodum Catalanensis episcopus, diffinivit, etsi non per-
fecte, essescientiam reperiendi medium terminum et inde eliciendi argumentum. Cum
enim de inherentia dubitatur, necessarium est aliquod inquiri medium cuius interventu
copulentur extrema. Qua speculatione an aliqua subtilior 1»'clad rem eFflcaciorfuerit,
non facile. dixerim. Medium vero necessarium est ubi vis inferentie in terminis vcrtitur.
Si enim inter totas propositionessit, ut potius sit obnoxiacomplexioni partium quam
partibus complexis, mcdii nexus cessat.
Our tracts seem to date from the period before 1113, when William
still was at Paris' and Gilduin not yet Abbot of the. Priory of St. Victor
and probably still William's pupil. .
To which Parian school the tracts are to be ascribed is not quite
certain. The Augustinian canonry of St. Victor was founded by William
in 1108. Do the tracts date from the time, when William lectured on
logic at St. Victor's or from his mastership in the School of Notre Dame?
The question cannot be settled with gTeat certainty. Gilduin's abbotship
of St. Victor's might point to the School of St. Victor, but Gilduin ma)"
have already been & pupil of William's during the time when the latter
was archdeacon and master of Notre Dame (about 1100). This much
seems to be certain, that the tracts under discussion are valuable docu-
ments from the circle around Master William of Champeaux. The gram-
matical-logical stamp of these tracts as well as of the remaining part of
our manuscript can be adduced in support of this surmise.
The Erst part of this treatise (edition pp. 11-46) deals with sonus,
vox, nomen, orario, propositio, (its defmition, division; the interrelation
The important Parisian manuscript B.N. Lat. 15. l4-l dating from the
twelfth «menturyscontains two pieces on logic; on FF.lf-4-6V the Summa
SophisticorumElencharumwhich [ have edited in the. Erst volume of my
Logica Modcmorum(pp. 257-458), and on H'.471'-104r an elaborate
treatise 011logic which opens as follows:
SECUNDUSB que in prima Introductionumeditione teneris introducendorum auribus sunt
accomodata simpliciter, et que quadam fallatia videntur in eis esse inplicita, unum-
quodque si(n)gillatim subtilius perquirenda, uberrime elimabit.
Sed quoniam !ntroductionumordo & voce sumpsit initium, hec quoque disputatio ab
eademducatexordium. (f. 4-7'1'").
d An abbreviatian(J someIntroductionesMontane
A collective manuscript discovered by Grabmann in the librar)r of
the Germanisches Nationalnwseum at Nuremberg'ï' contains among
other important pieces on logic an abbreviation of some introductory
compendium on logia")
Its incipit (1'.551")reminds us of that OFthe compendium mentioned
5le (c) from the Wolfenbüttel manuscript:
Quot (Quod MS) sunt inquirenda circa principium artis dialetice? Quinque: nomen,
intentio, oFEcium,materia, linis. Quod est nomen huius artis? Dialetica. Sumpsit autem
hoc nomen & dialetica disputatione. Quomodo? 'Dia' namque dua, 'logas' sermo inter-
pretatur; inde dialetica quasi dualis sermo interpretatur, ide(st) sermo intcr Oppünentem
et respondentem.Quare?Huic arti a dialeticadisputationenomen antiquitasimposuit.
Per dialeticam namque disputationem totius artis veritas aperitur. Ad dinosccndam huius
artis intentionem sciendum est quoniam duo sunt opiFlccshuius artis. Qui sunt illi?
Est unus qui agit ex arte, qui secundum regulas et precepta artis disputat et vocatur
diakticus, idest disputator.Qui agit de arte est ille qui docet artem et exponit regulas et
precepta artis et magister vel demonstra:(or) nuncupatur. ltaque secundum diversos
opificesdiversasassignamus. intentiones.
For the rest of the initial passage,see the edition in our second part
(Tract [l, below, p. 77).
Our tract deals with the usualsubjects: sonus,nomen,verbum,oratio,
propositia and the several kinds of proposition and their interrelations,
conversions, and interrelations (551'-S91'). On f. 591' the section on
hypothetical proposition is started. After the enumeration of its kinds
(59P'V) our author goes on to discussthe vis ;'.-gferenticof the simple
implication (ypotheticasimplexnaturalis).This causeshim to deal with the
loci in an extensive way. As & matter of fact &somewhat later hand added:
hic sequitur de locis:
Que est naturalis? Cui preponitur 'si', ut diximus. Que est antecedens in ypothetica
simplici naturali? Cui propünitur 'si'. In quo consideratur vis inferentie in ypothetica
simplici naturali? Quandoquein predicato antecedentis,'Eluandoquein subiecto ante-
cedentis, quandoque in utroque, quandoque in tota propositionc Considcratur
.......
etiam alio modc-localis habitudo in predicato antecedentia Quo modo? Quando sub-
iectum antecedentis et predicatum consequentis sunt idem et predicatum antecedentis
et. subiectum consequentis sunt diversa, localis habitudo consideranda est in predicato
antecedentisrespectu (601')subiecti consequentis; et secundumhoc quod predicatum
antecedentishabetse adsubiectumconsequentis,locus est assignandus
vel a toto, vel a
parte, vel alio modo (59'9-601';edition, pp. 8437-8519).
The discussion of the three Egures forms the Fmal section of this com-
pendium (Ff. 67T-723').lt turns out to be basedon Boethius' work on
cathegorical syllogism, while Aristotlc's Prior Anabrticsis not mentioned:
Sillogismi cathegorici-alii sunt regulares, alii irregulares. chulares qui continentur in
regulis datis ab auctoribus, ut illi qui continentur in tribus terminis et in tribus propo-
sitionibus, quales sunt in Libro cathcgoricarumsillagismorum; edition, p. 981'4.
150 LOGICA MODERNORUM 11
This was exactly the view ascribed to Alberic and his school.2 There is
another interesting passage in the section on the loci communes:
Est etiam locus a tuto in al'Flrmativa, ut quidam dicunt. Quümodo? 'S.-'Socratesesthomo,
estiste vci ista'. Unde locus? A toto. Regula: de quocumque predicatur aliquod
totum, et partes eius sub disiunctione. Assigna: sed homo est totum et pre-
dicatur de Socrate.Conclude: ergo parteseius de eodemsub disiunctione. Non sequitur.
Res enim que determinatealicui insunt, nomina sumptaab illis non predicantur sub
disiunctione. Quod testatur Boetius qui dicit: "corvus non est albus vel niger, quia
tantum niger, et nix non est albavel nigra, quia tantunn alba". A simili: ergo si Socrates
(62?) est homo, non est hic vel hic, quia tantum hic. (61 '-'-62l'; edition, p. 88349).
a Introductioncs dialetica
! Manyof the manuscriptsof the former Preuszische Staatsbibliothekin Berlin are now
preservedin the WestdeutscheBibliothek in Marburg&. Lahnand in the Universitäts-
bibliothek in Tübingen."
2 For this manuscript,seeaboveCh. l., nr. I, p. 20.
152 LOGICA MODERNORUM u
(f. 9'-') Dehinc:de legibusearum dicendum est. Lex contrariarum talis est: Si vera
est una, falsa est alia. Ut si vera est hec: 'omnis homo est animal', falsa est hec:
'nullus homo est animal'. Inveniuntur autem simul false, numquam simul vere; et in
contingenti materia, ut 'omnis homoasi albus', 'nullus homo est albus', utrumque falsum est.
Lex subcontrariarum talis est: si falsa est una, vera est alia. Ut si falsa est
hec: 'quidam homonon est animal', vera est hec: 'quidam homoest animal'. Sed non con-
vertitur, ut si vera est 'quidam homoest animal' falsa sit 'quidam homonon est animal'.
Inveniuntur enim simul vere, numquam simul false; similiter in contingenti materia, ut
'quidam homoestalbus', 'quidam homonon es!:albus' utrumque 1Hsrumest.
Lex subalternarum talis est: Si vera est universalis, vera est et particu-
laris, ut si vera est 'omnishomoestanimal', vera est 'quidam homoasl:animal'. Sed non con-
vertitur ut si vera (est) 'quidam homoest animal', vera sit 'omnis homocst.animal'. item.
Si falsa est particularis 'quidam homo est animal', falsa est universalis: 'omnis homoest
animal'. Sed non convertitur, ut si falsa est 'omnis homo est animal' falsa sit 'quidam homo
es: animal'; possunt enim simul esse vere, numquam simul false, ut 'omnis homo cst.
animal', 'quidam homoestanimal' utrumque verum est.
Lex contradictoriarum talis est, ut si vera sit una, falsa sit alia. Ut si vera est
'omnishomoestanimal', falsaest 'quidam homononestanimal'.
Quando gratia predicati cathegorica probat cathegoricam, dantur quinque loca: &
toto, & parte, a pari, ab appositis, ab immediatis; et quinque regule.
Quando locus datur a toto, datur talis rcgula: de quocumque totum, et partes
eius sub divisione predicantur. Verbi gratia: 'si Socrates
estanimal,Socrates
est
rationalis vci irrationalis'. Sed anima) est totum, partes vero rationale vel irrationale.
Quaresi in hacpropositione: 'Socrates
est.animal'totum predicaturde Socrate, et partes
eius de eodem in hac alia: 'Socratesest.rationalis voi irrationalis'.
Quando locus datur a parte, datur talis regula: de quocumque pars, et totum.
Verbo gratia: 'si Socratesest homo,Socratesestanimal'. Sed homoest pars, animal est totum.
Quare si in hac prapositione: 'Socratesest homo'pars predicatur de Socrate, et totum
illius in hac alia de eodem: 'Socratesostanimal'.
Quando Iocus datur a pari, datur talis regula: de quocumque predicatur
unum par, et reliquum. Verbi gratia; 'si Socratesesl:honio, Socratesest.risibilis'. Sed
' disseramus MS
.
154- LOGICA MODERNORUM li
homo et risibile paria sunt. Quare si in hat.: propositionc: 'Socratesest homo' unum per
predicatur de Socrate, et reliquum de eodem in hac alia: 'Socratesestrisibilis'.
Quandolocusdatur ab oppositis,datur talis regula: de quocumque predicatur
unum oppositum, (oppositum) illius oppositi removetur ab eodem.
Verbi gratia: 'si Socratesest homo,Socratesnon est lapis'. Sed homoet lapis opposita sunt.
Quare si in hac propositionc: 'Socratesesthomo' unum appositum predicatur de.Socrate,
et oppositum illius oppositi removetur de eodem in hac alia: 'Socrates(non) estlapis'.
Quandolocusdatur ab immediatis, datur talis regula: de quocumque. predicatur
unum immediatum, immediatum illius immediati removetur ab eodem.
Verbi gratia: 'si Socrates nonesteger'.Sed sanuset egersunt immediata.
estsonus,Socrates
Quare si in hac propositionc: 'Socratesest sanus' unum immediatum predicatur de 50-
crate, immediatum illius immediati removetur de eodem in hac alia: 'Socratesnon est
eger'.
corpusquoddamanimal estcorpus'.
Argumentum est oratio rei dubie faciens Fidem. Argumentatio est argumenti per
orationem explicatio. Que dividitur in tria: in sillogismum et in entimcma et in in-
ductionem.
Sillagismusest oratio in qua positis quibusdamet concessisnecesseest aliud evenire
quomeeaquaeconcessasunt, ut
'Socratesesthomo
sedomnis homoest animal
igitur Socratesest animal'.
THE [NCREASING USE OF SPECIAL TEXT-BOOKS OF LOGIC 155
Entimema interpretatur fruma conclusio, quia posito uno et concesso, statim Et con-
clusio: Verbi gratia:
'Socratesest homo
igitur es.'.animal'.
lnductio est oratio in qua positis quibusdam et concessisFlt conclusio. Verbi gratia:
'qui canit cantor est, et qui pingit pictor est
igitur qui docet,doctorcjt'.
(f. 111')Logica est ratio, idest scientia, disserendi,idest disputandi, diligens (TULLIUS),
idest integra et perfecta. Sed quia disputatur argumentis, argumenta autem explicantur
sillogismis, sillogismi vero contexuntur propositionibus; propositiones vcro constant
ex terminis, termini autem sunt nomen et verbum, ideo de nomine et verbo dicamus.
Nomen est vox significativa ad placitum sine tempore, cuius nulla pars extra signifi-
cat finita rccta. 'Nam-enes: vox': hic removet sonos, 'signyï'calim': hic removet non
significativas; 'ad placitum' removet voces signiücantes naturaliter; 'sine tempore' removet
verbum, quod cum tempore signiücat; 'cuius nulla pars extra signi 'car' removet orationem,
Tx-vonmin parts may be distinguished. The First one is Found from Ff. 41?-
4-71'and opens as follows:
Cum uniuscuiusque artis eloquentia secundum intentionem facientis aliqua principali
causarepertasit, dialeticaartis eloquentiamaximeacprincipaliteradevidentiamveritatis
falsitatiSque discretionem inventa est. Sed quia veritatis falsitatisque discretio sillo-
gismorum ratione Ermissima nmnifestatur ( ...... ) introducendis noviterque in-
gredientibuslügicamde voce primum ostendendumest (edition, p. ] 134'9).
The work shows some influence of grammar, as appears From the de-
Hnition of noun and verb: nomen (sc. est) quod inflectitur per casus,ut
'dominus,domini' ; verbum quod distinguitur per tempora, ut 'lega, legi'.
The description of the predicate term of & proposition, too, is under
grammatical influence: partes eius (sc. of the preposition) sunt hee: res
subiecta et apposita; res subiecta est id de quo aliquid dicitur; apposita
est id quod (de) eo dicitur (p. 1193'9).
Just like the Former Berlin compendile (Introductiones dialetica,see
above, pp. 152-155)the main interest of our tract is to be looked for in
the theory of argument and the technique of the disputatio:
p. [ 135'7:dialeticaartis eloquentiamaximeac principaliter ad evidentiamveritatisfalsi-
tatisquediscretionem inventa est.
p. I ISIJ'H: Nunc autem videamus naturamet inferentiaset differentiaset conversiones
earum (sc. propositionum).
pp.. 12223-l232: propositio est quod aptum est in disputatione proponi ad hoc ut ipsum
probetur vel aliud ex eo.
pp. I233l-l24l: intentio dialetica artis versatur circa questionem.
p. 127"'"-': Maderni tamendialetici nichil dicunt aliud essedisserere
quam argumentari.
p. ] 1716-13:Ut melius videamus, simplicis divisio vocis videnda est. Voces alie dicuntur
par: et totum, alie pares,alie apposite,alie inmediate,alie excesse,
alie excedentes.
This concerns the röle of the opponens. That of the respondens, too, is
discussed(p. 126'45'.) This part of our excerptarather abruptly ends on
f. 471"(line 21). Without any transitional formula and on the sameline
our scribe goes on with another tract.
Videndum est quid sit ars primo; deinde quid in ea doceatur; deinde qualiter hec
doceatur (f. 471').
All these excerpts were written by & copyist who apparently could
not read his text very well but tried to make the best of it. For that
matter, one glanceat our apparatuscriticuswill sufhceto show that his
application greatly surpassedhis understanding of logica] subjects.' ln
many placesthe text which has come down to us is not emendable indeed.
As to the provenance OFthe Intraductiones from which our excerpts
were compiled, that of the tract De arte disserendi
seemsto be rather clear.
This title reminds us of the work of Adam of the Petit Pont bearing the
same title: Ars disserendi.
I t must be noticed, indeed, that one of the
most striking characteristics of the Adam's Ars was the choice OF ek-
amples: they were all taken From the technical terminology of logic
itselfz: enuntiatio, interrogatio, argumentum, conveniens, falsum etc. The
The Erst tract: De arte dialetica, too, seems to have (at least in part)
some connection with the School of the Petit Pont. It consists OFseveral
main parts (1) Introductio; (2) De argumentatione,and (3) De arte d1'5pu-
tandi.There is one referencein the third part (p. 12312)to the secondone
(p. 11912Ff,), so that at leastthesetwo parts seemto belongtogether. It is
these parts that show some Parvipontaneaninfluences. Note the charac-
(1) Adam of the Petit Pont clearly puts the centre of dialectic (ars
in the practice of the art of disputation:
disserendi)
Arsdiis., p. 87'21ed. Minio-Paluello: Principium disserendi ab interrogatione vel
enuntiatione. Quoniam igitur ab ipso disserendi principio docendi disserere prapositum
inchoari conveniens, sit de eis docendi disserere principium a quibus est disserendi;
quare nunc proposito non sit parum qualiter ad principia prompti disserendosimus
expedire.Sunt autemdisserendiprincipia nonab his quedicta sunt sola ut ab his salis,
nec ab his omnibusut ab his omnia. Ab enuntiationeenim vel interrogatione non solum
1 For the terms logica vetus, logica nova, see Log. Mad. [, p. 15 and above, p. 117, n. 6.
THE INCREASING uss OF SPECIAL TEXT-BOOKS 01: LOGIC 163
We need not wonder, indeed, that Adam's Ars gives so much attention
to the various kinds of sophistical argumenta:
(3) Alberic of Paris, too, appearsto lay the main stresson the discussion
ofthe conclusive force (vis inzr-enrie)of an argument. Seeabove, pp. 147-
and 209 [T.
ln fact, this view on the task of dialectic was bound to change the
arrangement of the subjects to be discussed in those treatises. Alr'ead)r
in the Early School of St. Victor we Find the discussion of sonusand vox
as a stm'ting-point, since they are supposed to be the simplest units in
dialectic. ! give some quotations.
'Scc e.g. one of the tracts preserved in Munich, CL.;H. 4652, discussed below, l)-
399. ——Thus we Fundin Hugh of St. Victor, Didascahcon] 12 an exposition of the
origin of logic asan art which rcminds the St. Victor's reporiatio(see above p. 142).
E. A. Moody is quite right in taking the description of logic given by Hugh as represen-
ting the conceptio" of logic tacitl)racceptedby the tcachcrson the Arts Faculties
throughout the IatiærMediaevalperiod. (E. A. Moody, Truthand Consequcncc
in A*lcdiacra!
Logic,Amsterdam, I953ll pp. 13-14).
166 LOGICA MODERNORLIM "
(3) Nearly all later compendia of logic take the same starting-point
from terminus(c.q. noun and verb) as being the smallest element in
logic. [ give two referencesonly:
b One of the Nuremberg Excerpts; for the text, see above, p. 158.
It was this new arrangementof the subject matter OFlogic that drew
more attention to the term as the smallest unit of & preposition 01-
argument. Thus the authors were induced to discuss the signiEcance of
a term (i.c. noun and verb) and its properties. As a matter of fact it is
this study of the term that can be considered, if not as the prelude to the
mid-century theories of supposition, yet as their modest counterpart.
Therefore it seems to be useful to discuss the theories of signilïcation
as held in the first half of the twelfth century by the most important
logicians(Ch. IV) as well asby someoutstanding grammarians(Ch. V).
It will appear, then, that logic: needed & fresh influx of grammar in order
to arrive at a new approach to one of the main problems of logic: that
of the meaning of meaning.
! Seeabove,p. 131.
2 See above, p. 155.
THE INCREASING USE Ol: SPECIAL TEXT-BOOKS OF LOGlC 167
:: introductio(nes)
As early as in Boethius we Fmd the term ILintmduczjcnrl" used for such
things ascompendiaartium, especially for an introduction into the doctrine
of categorical syllogism? The parallel term insütutfaJ is found also in
the title of Cassiodore'sencyclopedical work (Institutione;divinarumer
saecularium Iiuerarum).4 The term 'intmductio' is used more than once
in the Earl)r Middle Ages, e.g. in the Fbrphy'ryr glosses of some lcpa,
probably the ninth century author Hucbald of Saint Amands, where
our term, used as a rendering ofysagoge, is paraphrased thusf':
p. 305 ed. Bäumker: ïsagoie graece latine introdumoncs dicuntur, eoquod per varias ac
diversasdiFEnitionessensumnostrum ad propriam differentiam cuiuslibet rei introducunt.
1 1 owe some of the passagesto be mentioned below to the Fichicr du latin philomphiquc
du moycnfige of the Centre National de la RechercheScientilïque(C.N.R.S.) in Paris.
1 am most grateful to Dr. Pierre Michaud-Quantin who was kind enough to send me the
items concemed.
2 For the term 'introductio' (: 'instiwtio'), see my paper On the Chronology
qf Boethius'
Workson Logic in VIVARIUM 2 (1964), pp. 41-43.
3 For this parallelism, see the preceding note.
4 FOI' his use of the term 'introductor', see G. Pari: ctc., op. m., (above, p. 130, n. 1)
p. 231, n. 1. For the distinction of authentici, disputatorcs,introductorcs,and expositores,
see also E. R. Curtius, EuropäischcLiteratur und Lateinische;;Ilitrdaltcr Bern 31961, p. 264.
5 For this identifncation, see M. Cappuyns, jcan Sto: Erigänc,sa via, sonoeuvre,sa pensa:
(reprint Brussels1964), pp. 71-73.
6 edited by CI. Bäumker and B. 5. von Waltershausen: FrühmirrelaherhchcClama das
jepa (!) zur lsagagcdesPorphyrius,in Beiträgezur Gesch.der Philos. des
angeblichen
MA. 24,1 (Münster 1924); jcpa is a misreading for !cpa.
? Cfr. Abailard, Logica Ingredicnnbus,p. 721'24ed. Geyer: Quonwdo introducmriummodum
servet supponit, abstinens scilicet :! quaestionibus arduis et obscuritate implicitis ct
simpliciores tractans mizdiocriter. Nec vacat quod ait 'madiacritcr': posset enim res esse
facilis in se nec tamen lucide tractari.
168 LOGICA MODERNORUM "
In his Dialectica the same author mentions. his minor glosscson the logica
vetus four times under the title IntroductionesParvularwn?
The anonymousPorphyry commentarypreservedin Oxford, Bodleian
Library, Laud.Lat. 67, Ff. 61'3-7933, gives the Following definition of
our term:
[. 6ï'ü: Tsagagc ideat introductiones. Introductio igitur est brevis comprehensio summe
aliquorum que in evidentiori tractatu explicanda sunt.
F. 6lm: Introductio est brevis et aperta demonstratio in aliquam artem. Et est intra-
ductio eoquod per faciliora debemus ingredi diFEciliora. Et dicitur introductio quasi
ductiointra, idest in aliud, videlicet in ipsam artem.
Besides, there are many cases in which the term is used in the way
referred to above, without further e.v»:pl,.mwlati-on.4
lt must be noticed, however, that some! imes the term does not deuote
a simpler and easier discussion of all the subjectsof an ars, but a rather
detailed exposition of the inclispensable preliminary subjectsoFan art,
e.g. of the arsdisputandi.Thus it concerns the subject matter of Aristotle's
Dc interpretatione (nomen, vox, propositio etc.). As & matter of fact these
subjectsare discussedin the Fll'Stchapterof manylater Summule.
Now we
' See the lntroduction to my edition of the Diakcrica, p. XI, 11. ]. He uses formulas
such as: (introductiones) quas ad tenerorum dialecticorum eruditionem conscripsimus.
(Dial., 1742'3; cfr. ibid., 232'0'12; 2691, and 3294).
2 See above, pp. 164-165.
3 For this treatise, see below, p. 440 f.
4 E.g. in the manuscript titles of the treatise in Vienna 2499 (!ntraductionci), of the.
Nurcmbergexcerpts(Excerpta of the tract in Berlin, Lat. oct.76, andof
Introductiomnn);
the tract in Münich C.L..-l!. 4652 (Introducroria dialetica; see below, p. 397); moreover
the term is usedby man)rauthors, e.g. ps.-William of Conches,Philosophia
(Un bt'nno
inedita, cd. C. Ottaviano, p. 23": habito introducrionü modo); Introductioncs :I-Ianranc
majorcs(see VIVARIUM, 4 (1966), pp. 12-13).
THE INCREASING USE op SPECIAL TEXT-BOOKS OF LOGIC 169
are told by Grabmann' that the Erst chapter of the Summula of Peter of
Spain bears in some manuscripts the heading De introductionibus. ] found
the same heading in the Dialectica preserved in Paris, B.N.La:. [!.-112,
Ff. 251240r and ascribed to some master Nicholas of Paris by Hauräau
and Gr.:lbnmnn.2
This use of the word seems to have originated tox-vnrdsthe middle of
is John of Salisbury, who says
the twelfth century. Our main x—vitness
that Inu'oductioncs is the name for those doccrinaüa rudimenta:
Meta]. 111,4, p. 13514'19ed. Webb: Ceterum (ut paceonmium loquar) quicquid in isto
docetur libro (sc. De interpretatione), compendiosius et manifestius poterit quilibet
doctorum (quod et multi faciunt) excepta reverentia verborum in doctrinalibus parare
rudimentis, quas Introducrioncsvocant. Vix est enim aliquis qui hec ipsa non doceat,
adiectis aliis non minus necessariis. Hoc utique, quia sine his artis scientia comparari
non potest. Percurrunt itaque quid nomen, quid verbum, quid oratio, qua species eius,
que vires cnuntiationum, quid ex quantitate sortiuntur aut qualitate, que determinate
vera sunt aut false, que quibus equipolleant, quc consentiant sibi, que dissentiant, que
predicata divisim coniunctim prcdiccntur aut conversim, et que non; item que sit
natura modalium et que singularium contradictio. in his autem articulis operis huius
precipuc summa consistit habetque sicut sententiarum subtilitatem ita non mediocrem
diFEcultatemvcrborum.
b summa
(c), summu1a
(c)
In some of the foregoing quotations we have come across the term
introductio in connection with summa:
Thus we Fmdthe word already used by Cicero, Dc Imf. I, 20, 28 (ex hac
infnita licentiahaecsummacogitur)in order to designatethe main points 01'
the chief pm'ticulars. From the beginnings of the twelfth century our
term came into general use. Parä, Brunet, and Tremblay pointed to
Honorius of Autun (d. after 1130) for the oldest definition of the term.4
When composing & compendium oF ecclesiastical histor)?rhe gave it the
title summa(Summadc omnimodahistoria), which name is justiEed as
Follows:
Summa,cd. Migne P.L. 172, col. 189: De tota scriptura hac collegi compendium
.....
Et ideo Summam tocius placuit vocitari, cum in ea series totius Scripturae videatur
summatim notari
.
suis, cum de universalibus scriberet, difünirc non praesumeret, dicens: altissimum enim
est huiusmodi negatium. Cum hanc illc (sc. William of- Champcaux)correxissct, imo
coactus clinüaisset sententiam, in tantam lcctio eius devoluta est negligentiam, ut iam ad
dialecticae lectionem vix admitteretur, quasi in hac, scilicet de universalibus, sententia
tota huius artis (sc. dialecticae) consisteret summa.
The terms (summa' and isummula' are used from the twelfth centurf
onwards for works on various subjects: theology, philosophy, law,
gramnmr, logic, rhetoric and so (ïm..2
C GI'S
There existed quite & number of cleFmitions of ars in the Middle Ages.
,
Onl)r those with which we are concernetl here are discussed.3 Thuyr may
be divided into four main types:
a:The lexicon of Papias(s.v. Ars) has: ars dicta, quod artis (adjectiva-
noun : closeor concisa)praeceptis regulisque consistat. The same is found
amongthe deEnitionsHuguesof St. Victor gives:
' Ocurrcs dr: Robertdc d'le'lunHI, Louvain 1947.
2 See M. Grabmann, Dic Gcïch. dcr schol. .«I'Icthadc
", pp. 23-24.
3 Thus such like the platunizing ars in menteare omitted here as well as the well-known
deEnitions of the type: ars cs: rectaratio agibilimn (orfambilium).
172 LOGICA MODERNORUM "
Didascalicon11, 1, p. 23:445 ed. Buttimcr: Ars dici potest scientia quae artis
praeceptisregulisqueconsistit.
T There was & deFmition of ars in frequent use in the twelfth century"
which is ascribed to Cicero: ars est collectio multorum principiorum
sive preceptorum ad unum Finem tendentium. As & matter of fact this
definition is found nowhere in Cicero. The grammarian Diomedes(about
375? A.C.) ascribed the following definition to Cicero: Tullius hoc
modo eam (sc.arte111)deHnit:ars est praeceptionumexercitarum con-
structio ad unum exitum utilem vitae pertinentimn (11, p. 421.5K)4.z
Where the Mediaeval deEnition has come from, remains uncertain.
It was frequently used in the Middle Ages. So it is found in the logica
Ut dicit: Ut dicit Tullius, ars est collectio multorum principiorum, sive
preceptorum, ad unum Fmem tencLïntiLun,3 Also in the Parisian treatise
preserved in B.N.Lat. 15.1704:
Paris, B.N.Lat., 15.170 [. 611'0: Ars vcro dicitur esse collectio principiorum
ad eundem Finem tendentium 'Ars' vero dicitur de 'una, arras',
.......
sive de 'arror, artaris', quia artat sui inquisitores; de 'arrar, artarix', quia
artatur regulis sive maximis.
1 quoted by ]. Flach, Emdc:cririqtm iur l'histoirc du droir romain, Paris 1890, nr. 16, p. 137.
2 SeeM. Tullius Cicero, Scripta quaemanseruntomnia, ed. C. F. W. Müller 1V,3 (Teubner,
Leipzig 1904), p. 408, m'. 26 (Fragmentaincerta).
3 Sec below, p. 438 and Trac: IX, p. 3792'3.
and Tractvm, p. 357'243.
4 Secbelow, pp. 440, 446F1'.
THE INCREASING usus OF SPECIAL TEXT-BOOKS OF LOGIC 173
The Fll'St sentence also occurs in the compendium Cum sit nostra.' Roger
(or Robert) Bacon'sdelinition is in the sameline:
Summule dialectica, ed. Steele XV, p. 1934'3: Ars est colleccio multorum
principiorum ad unum Finem intendencium (!), ut multe sunt regule sive
precepta nd composicionem versuum quarum colleccio dicitur ars l'crsffïcandi.
Et ditur 'an' ab 'arccndo' vcl 'arsando', quin artat ct prohibet nos ab errore.
8 The next type of definitions introduces the contrast with natura and
scientia. E.g. in Tractatus quidam de philosophia et- partibus eius Found in
Paris, B.N.Lat. 6570, Ff. 57P-591'(5. XII):
f. 581': Differt autem scientia ab arte quum ars est collectio preceptorum
quibus ad aliquid faciendum facilius quam per naturam informamur. Scientia
autem est rerum cognitio cum certa ratione quarc ita sit. Sic itaque scientie
ab artibus digerunt)
11173]. p. 2926'" cd. Wright: artem namque quidam sic descripsit: ars
defmitum inFmitatis compendium, rationis insigne miraculum, imperiosum
naturae consilium, quod si per se consideres,minimum quantitate, si ad subiecta
appliccs,maximumreperiespotestate.
[. IST: Ars cst colleccio preceptorum quibus inlinita ducentur [inite (inFmitc
MS). Vel sic: Ars est prodige prolixitatis delinitum compendium, racionis
insigne miraculum, quod., si propius stes, minus invenies quantitate; si autem
longius stes, maximum invenies potestate.
Finally, this definitioni is found in the opening section of the Logica Cum
sit nostra:
One of the sources of Cum sit nostra has the same view as is exPressed in
the last lines of our definition:
Logica Ur.dicit, p. 379?*3 (500 Tract IX): (dicitur ars) maxima, quia maximam
continet (potestatem), licct parvum sit in quantitate.
It must be noted that this delinition is only found in what we may call
an "English" tradition: Alexander Necham, the monk Samson, and the
Oxford treatise Cumsil:mamma.2 From this the conclusion may be drawn,
I think, that this tradition must have been that of the School of the
Petit Pont.3 This surmise finds some support in & passage in the Ars
disserendi.The author of the revised edition of Adam's Ars concludes the
section on the practical character of the Ars with & statement about the
aim the author hac] in mind when writing his work:
' For this work, see M. Grabmann, Gesch.der schol. zlierhode!, pp. 246-257. Grabmann
wrongly ascribcs the work to the Raoul Ardens who in l 101 accompanicd William IV of
Aquitania to the Holy Land.
1 For this treatise, scc below, Ch. XIII, pp. 416-4-4—8.
3 For Alexander Necham's rclations to that school, see L. Minio-Paluello, Tuveyih
CcntmyLagic.Text and Studics. [ Adam BalsamicnsisPawipontani Ars Dissmndi (Dia-
lecücaAlexandri). Rama l956, Introductio", p. XX".
l76 LOGICA MODERNORUM "
Ars dm... pp. 9239-937 ed. Minio Paluello: Huiusmodi autem circa ea que
dicimus dubitabilibus nec omnino intactis (ne subito occurrentia imprcmunitum
ledant) ncc plene hic discussis(ne discipline seriesintcrsertis dissccctur), hoc
interim compertori plene suFBcientcquod nos artis' viam Funitam, non possi-
bilitatis excessuminFmitum,cognoscibilcmreddere! proposuimus,perspicien-
dum est num preter interrogabilium genera terdcna que distinximus alia
quedam inveniri possint.
] - Preliminm'y: Boethius
' For Boethius as composing his commentaries on the Organan by translating Greek
marginal notes which he found added to his Greek text of Aristotle, and which came
for the greater part from Porphyry's commentaries, see ]. Shiel, Boethius'commentaria;
an Aristatlc, in: Mediaearal and Renaissance Studies 4- (1958), pp. 216-24—4,and L. M.
cle Rijk, On the Chronologyg'Boc-thius' WorL-s
on Logic 1, in VIVARIUM 2 (l964), pp. 31-37.
?-ibid., p. 2716'22.
3 "»d., p. 27:145: sed quoniam passionesanimaenomina et verba signilïcare proposuit,
non sensussed intellectus eum dicere putandum est; cfr., ibid., p. 29'3'16. See also the
introductory section of Boethius' commentary, ibid., pp. 731'87: quare erit libri huius
vocibusin tantum quantumconceptionesanimi intellectumque
intentio de signiFncativis
significent; de decempraedicamentisautemlibri intentio in eius commentariodicta est,
quoniam sit de signilïcativis rerum vocibus, quot partibus distribui possit earum signiFl-
catio in tantum quantum per sensuum atque intellectuum medietatem res subiectas
intellectibusvocesipsaevaleantdesignare.
THE THEOR? OF SIGNIFICATION IN TWELFTH CENTURT LOGIC 179
"sunt ergo ea quae sunt in voce intellectuum notae", but "animae passionum
notae", is explained by Boethius, after Porphyry, as follox-vs:
"»d., p. 3324'33:Restat igitur ut illud quoque adtlanms cur non ita dixerit: sunt ergo ea
quaesunt in voce intellectuum notae, sed ita: earum quae sunt in anima passionum notae.
Nam cum ea quae sunt in voce res intellectusque significent, principaliter quidem in-
tellectus, res vero quas ipsa intellegentia comprehendit secundaria signiücatione per in-
tellectuum medietatem, intellectus ipsi non sine quibusdampassionibussunt, quae in
animam ex subiectis veniunt rebus.
2133'30: Praecedit autem res intellectum, intellectus vero vocem, vüx litteras, sed
hoc converti non potest.
2322-24'5: Quocirca hoc cognito illud dicendum est quod is qui docet vel qui
continua oratione loquitur vel qui interrogat, contrarie se habet his qui vel discunt vel
audiunt vel respondentin his tribus, voce scilicet, intellectu et re (praetermittantur
cnim litterae propter eos qui earum sunt expertes). Nam qui docet et qui dicit et qui
interrogat, & rebus ad intellectum profecti per nomina et verba vim propriae actionis
exercent atque ol'ïicium (rebus enim subiectis ab his capiunt intellectus et per nomina
verbaquepronuntiant), qui vero discitvel qui audit vel etiam qui rcspondet, a nominibus
ad intellectus progressi ad res usque perveniunt. Accipiens enim is qui discit vel qui
audit vel qui respondet docentis vel dicentis vel interrogantis sermonem, quid unus-
quisque illorum dicat intellegit et intellegens rerum quoque scientiam capit et in ea
consistit. Recte igitur dictum est in voce, intellectu atque re contrarie sese habere eos
qui docent, dicunt, interrogant atque. eos qui discunt, audiunt et respondent. Cum
igitur haec sint quattuor: litterae, voces, intellectus, res, proxime quidem et principa—
liter litterae verba nominaque signiEcant. Haec vero principaliter quidem intellectus,
secundo vcro loco res quoquc designant. Intellectus vero ipsi nihil aliud nisi rerum
signiücativi sunt.
Two things should be noticed. Boethius seems to use here the term
'sigmjïcatio' for intellectus,so that the thing denoted is called "underlying
the concept of it" (signi 'cationi supposita).(2) Here, too, the problem
under discussion has some connection with that Of the nominasumptaand
nomina substantialia, as appears from the author's contrasting iuste and
iustitia. As is known the sumpta problem is one of the crucial points in
the question Of the um'vu-snrscz'lh'czï.J
2 - William of Champeaux
For the whole passage, see above, pp. 141F.In the next lines (f. t
351'11') he
origin of logic is linked np with the necessityof the earliest philosophers
to reason correctly. This passage(quoted above, p. 142) may be
compared with Boethius, In 1509.11, 1384Ff,, whose words were cepied
by William of Champeaux's pupil Hugh of St. Victor in his Didascahcon,
pp. 193-2024ed. Buttimer. However, this view is linked up in & peculiar
way with the supposedontological aspect of logic taken as the science
which the soul fallen into the body needs in order to recover its pre-
existent science of the true nature of things. ln fact, this pl.*1tc.*1»nizing3
! For this work, seeabove, pp. 130Ff. 2 For the text, seeabove, p. 131.
3 Cfr. Macrobius, ln Cic. SamniumScipionis[, 9 (pp. 401-11-22ed. Willis, Teubner 1963),
whose work was commented upon rather frequently from about 1100. See e.g. MS
Cologne 199 (5. XII); on our passage,Ff.301'5-31m.For the MediaevalPlatonic tra-
dition, see R. Klibansky, The Continua)! qf The Platoni: Tradition During the A*fiddle Agcs,
London 1939. For William of Canchcs' commentary on Macrobius, ln Cic. Somn.Scip...
see E. ]eauneau, Gfasesdc Cumanum dc Concha::sur Macrobe. Note sur le; mannicrits in:
Archivesd'histoire doctrinale et littäraire du Moyen fige, 35 (1960), pp. 17-28.
THE THEom OF SIGNIFICATION IN T'WELFI'H CENTLIRV LOGIC 183
story is found right after the author's report of the disputative origin of
logic (f.. 351").He continues ' :
Secundum quam sententiam possumusdicere quod qui prior dyaleticam invenit, et, ut
melius dicam, ad mentem reduxit, in illius anima priusquam incorporaretur, fundata
fuit dyaletica.
!ntrod. parvttl. pp. 27133-27215ed. Dal Pral: Et profecto preceptor noster Willelmus
eiusque sequaces duos sensus tam in propositionibus quam in questionibus assignabant.
Quorum unum gramaticum, alt(er)um dialeticum appellabant. Dicebatur enim quod
cum dicitur 'Socratesest albus', alia est coniunctio rerum quam gramatici, alia quam
attendunt dialetici. Gramatici enim vim (in)transitive constructionis attendentes inter
hoc nomina 'a(l)bos' et 'Socrates',secundum id quod eiusdem rei nomina sunt, et inter
verbum substantivum. Quod quia intransi(ti)ve ea copulat, eisdem secundum termina-
lem significationem consignificat solam coniunctionem essentie que verbo substantivo
exprimitur, omnia in essentia signiHcarc considerat, etiam nominata praedicati nominis
et subiecti, secundum id scilicet quod Socratesdicitur esse ipsum album, idest ipsum
et hii tantum capulationem essentie fundamenti albedinis ad
quod albedineest a-Hïzctom;
Socratemattendunt. Quippe album, quod secundumsolam nominationem intransitive
capulator Socrati, solum fundamentum nominando significat, albedinemvero deter—
minando circa fundamentum, non nominando.
!bid., p. 27215'2': Undi illi, qui vim intransitionis attendunt in Constructione, maxime
ad coniunctionem nominatorum respiciunt, secundum quam intransitio Fit, ut sit
gramaticus sensusquod subiectum albedinis essentialiter coherct Socrati, scilicet quod
ipse Socratesest ipsum quod albedine est affectum.
! The texts have been checked with the manuscript, Paris, B.N.Lot., 7493, E. l76l"*-'.
: sicut dicebat, ibid., p. 272".
THE THEOR? 01: SIGNIFICATION IN TWELFTH CENTUM LOGIC 185
ibid., p. 27231'39:At vero dialetici, sicut dicebat, qui maxime predicationem attendunt,
eundem sensum accipiunt in his duabus propositionibus 'Socratesest album' et 'Socrates
estalbedo'.,quia albedoque tantum predicatur in utraque propositione, dicitur inherere
Socrati. Et hic quidem dialetici sensus quodammodo generalior et superior dicitur
quantum ad sensum gramaticum, quia hic large in essentia attenditur habens se ad
scilicet in gramatico sensu, copulatio
inherentiam essentie et adiacentie, ibi 1va'crcmfu
tantum essentie attenditur.
Thus, in the view of Willimn and his adherents, all propositions have &
double sense, a dialectica] and a grammatical one, the former being :!
larger one and containing the latter in a way:
Ibid., pp. 27239'1-2731: Habent utique, secundum hanc sententiam, singule propo-
sitiones sensus duos, unum dinlcticum, qui largior est et quodammodo superior
secundum simplicem inherentiam, alium gramaticum, qui determinatior est circa cn-
pulationem essentie.
We see that as & grammarian ' William of Champeaux had an eye for
the actual meaning of a predicate-term as denoting not some universal
but the concrete thing which underlies that universal
nature (essentia),
nature. Note the use of nominareand nominatioas equivalents of appellare
and appellatioï: quippe album, quod secundum solam nominationemin-
transitive copulatur Socrati, solum fundamentum nominandasignificat,
albedinemvero determinando circa fundamentum, non nominando.(ibid.,
p. 27213'16).
O n the other hand, as & dialectician he turns out to have
' According to Geyer (überweg-Geyer, p. 210) William had attended in Paris the
Iectures of the gramnmrian(?) Manegoldof Lautenbach.However, E. Lesne(LesEcolcs,
p. 200) thinks it uncertain who were William's masters.! think if William really had
some master Manegold, he should be identiEed with Manegoldof Chartres (or of Paris)
named ;l'lancgaldusphilosophusby the Anonymus Mellicensis. See below, Ch. V, p. 230,
n. 4. '
2 Cp. below, pp. 227-228.
186 LOGICA MODERNORLIM 11
3 - Peter Abailard
There are some passagesin Abailard's works on logic where the author
clearly dehnes the proper scoPe of logic. In Dial. I[l, he saysthat the nim
OFlogic is to inquire into the use of speech, while inquiring into the
nature of things (res)belongsto the domain ofphysics:
ed. Dc Rijk: Hoc autem logicacdisciplinaeproprium relinquitur ut
Dial. lll, 2863P35
scilicet vocum impositioncs pensando quantum unaquaque proponatur oratione sive dictione
discutiat. Physicae vcro proprium est inquirere utrum rei natura consentiat cnuntiationi,
utrum ita 51:50,ut dicitur, rerum proprietas habeatvel non.!
However, For our author logic was also part OFphilosophy, as was
rightly stressedby Mrs Beonio in her Finestudy of Abailard's logic.3 As a
matter of fact Boethius' unfortunate attempt4 to settle the famous
Ancient controversy about the place of logic (*is it part, or instrument
of philosephy?) hasinfluencedAbailard, no lessthan the other Mediae-
val logicians, in his view on the place (and task) of logic. SecFor instance
the opening words of his Logica Ingredientibus:
..
Log. lngrcd... p. IH? ed. cher: lngredicntibus nobis logicam pauca de proprietate cius
praelibantes & genere ipsius quod est philosophia ducamus exordium. Huius
......
autem tres speciesBoethius distinguit, speculativamscilicet de speculandarerum natura,
moralem de honestate vitac consideranda, rationalem de ratione argumentorum com-
ponenda,quamlogiccnGraeci nominant. Quam tamena philosophiaquidamdividentes
non philosophiae partem, sed instrumentum teste Boethio dicebant ...... Contra
quos ipse Boethiusnihil impedire dicit idem eiusdemet instrumentumesseet partem,
sicut est manus humani corporis.
For Abailard as well as for all other twelfth (nantur)rlogicians, logic was
not an autonomous ars. On the one hand they full): acknowledged some
diFferencesbetween logic and the other artes; on the other, their view
of the unity of all human knowledge (which was snpposed to centre in
philosc-phy) precluded them From seeing the importance of & clear-cut
distinction between the several autonomous branches of knowledge.
When studying Abailard's logica] theories one is frequently confronted
with a certain ambivalencc. As far as the theory of argumentation is
concerned, Abailard remains strictly faithful to his view of the proper
scope of logic as inquiring into the conclusivenessofargument, while the
state ofaFFairs denoted by-the tenus used is not taken in consideration.I
The samemay be said of his theory of preposition. This, too, shows our
author's clear insight into the Speciflc character of logic. Note capaciallyr
the author's view of the dictumpropositionis,! and his choice of the 1(1€I'lt1t)f
theory instead of the inherence theory?-
But as far as Abailard's theory of the terms is concerned, the picture
appears to be quite (liFl'c-zrent,
indced. When Geyer says4 that Abailard's
logic was essentially a Sprachlogfk,he is only right in a certain sense: true,
it was built upon a critical analysis of the meaning of words. But Sikes
certainly goes too far in saying?» that Abailard was the founder OF a
school of logicians, active throughout the Middle Ages, who basedtheir
logic llpon & careful imrestigation into the meaning of grammar and
1 I still think this master is Ulgerius of Angers (seethe Introductionto my edition of the
Dialectica, p. XXf.). Mrs. Beonio does not accept my surmise and, referring to Logica
Nostrorum,p. 54—4—21'20 proposes(La logicadi zlbclarda,p. 32, n. 23) tu consider Vasletus
as the master meant. However, the passagereferred to seemsto be irrelevant, since it
does not deal at all 1withthe relation of signi'carioand impositio.Moreover, how to
combine the view of Vasletus mentioned in Logica Nostrorum with what is said about
Vasletus'view can be comparedbetter with that of
magisternosterV. in our passage?
Garmundus, it would seem.
THE THEOR'l' OF SIGNIFICATION lN TWELFTH CENTLIR'I' LOGIC 191
On the other hand, Magister U. takes the impositioas decisive for the
significatioin the sensethat a word signifnesall it is actually intended to
signify :
manum sive nominum quam hominum institutio? Hoc enim quod est nomensive sermo,
ex hominum institutione contrahit. Vocis vcro sive rei nativitas quid aliud est quam
naturae creatio, cum proprium esserei sive vocis sola Operationc naturae consistat? ......
Sic ergo sermones universales esse dicimus, cum ex nativitate, idest ex hominum
institutione, praedicari de pluribus habeant; voces vero sive res nullatenus universales
esse, etsi munas sermones voces esse constat.
Hox-vcver, this does not amount to saying that the voluntas imponontis
is entirely free. In fact, the primusinventornominumacted "follm-vingthe
nature of things" :
Cum enim vocesduplicemhabeantsigniücationem,de rebus
Logicolngrod.,p. 11231'37:
scilicet et de intellectibus, res intellectibus naturaliter priores sunt; prius enim in rerum
naturaoportet constarequod possit intellectus concipere et qui vocabulum
invenit,prios
roi naturamconsideravit,ad quamdomonsuandam nomonimpoxuit.Intellectus itaque, qui roi
naturamsequidebent,naturaliter posteriores sunt, res vero priores.
Every impositio is founded on the ros. At the same time this relation of ros
and impositio is the l)osis of the secondary function of the term, viz.
denoting this or that individual thing. This function of the tcrm is called
its nominatio or appellatio:
Logico !ngrod., 2127-226: Nunc autem natura intellectuum generaliter inspecta univer-
ialium et singularium intellectus distinguamus. Qui quidem in eo dividuntur quod ille
qui universalis nominis est, connnunem et confusam imaginem multorum concipit, ille
vero quem vox singularisgenerat, pmpriam unius et quasi singularemformam tenet,
hoccst ad unam tantum personamse habentem. Unde cum audio 'homo' quoddam instar in
,
animo surgit quod ad singulos homines sic se habet ut omnium sit cmnmune et nullius
promium. Cum autem audio 'Socroros', forma quaedam in animo surgit quae ut certae
pemonaesimilitudinem exprimit. Unde per hoc 1v'cn'xnbulum
quod est 'Socrates',quod
propriam unius formam ingerit in animo, res quaedam certiFlcatur et daterminatur; per
'homo' vero, cuius intelligentia in conununi Forma omnium nititur, ipsa communitas
confusioni est ne quamex omnibus intelligamus. Unde nequeSocratemnequealium recte
signiFlcarc 'homo' dicitur, cum nullus ex vi nominis certiFlcetur, cum tamen singulos
nominat.'Socrotos'vero vel quodlibet singularenon solum habet nominare,verum etiam
rem sui:)iectamldotm'minm'e.2
Logico Nostrorum, 52723'29: genera et species quaedmn, non omnia, in sensibilius sunt
posita, hocest sensibilia habent nominare,et ponuntur extra sensibilia, idest rcs habent
significareet non cum aliqua forma quae sensui subiaceat, quia si res omnes formas quac
sensui subiacent, amitterent, non ideo minus a genere et specie nominari possent. Sunt
igitur genera et species in sensibilibus posita per appellationem, extra vero pcrsignificatiancm.
From the second aspect, however, the significatio rei is declared irrelevant
as to the proper scope of logic. The tcrm *significatio'is reserved, then,
for the significatio intellectuum only, while what was called significatio rci
according to the First point of view receives the name appellatio 01"
nominatio. Now Abailard (leclares that when speaking about terms, that
is noun and verb, one should deal with them not iuxta diversitatemrerum,
but iuxta diversitatemintellectuumï:
Log. !ngred., pp. 30819-30913: Cum autem nomina et verba tam res quam intellectum
significent, sicut diximus, recte hic de eis agitur non secundum significationem rerum,
sed intellectuum, ubi videlicet de eis intenditur propter constitutionem propositionis.
Quod tribus de causisfactum essevidetur. Nam quia partes orationis distinguere debebat,
quas tractabat propter constitutionem propositionis enuntiativae simplicis, nomen
scilicet et verbum, recte de signiFlcationeintellectus intendit. Quippe haec distinctio
partium orationis Fieri non potest secundumdiversitatemrerum, sedintellectuum. Res
enim eaedem a nomine et a verbo significantur, ut 'currit' et 'cursus' eandem rem
significant. Sed diversus modus concipiendi variat iutellectum, quia hic in essentia
cursus ostenditur, ibi in adiacentia, hic: cum discretione temporis, ibi sine. Unde
merito hoc:de nomine et verbo secundumsignificationem intellectus agitur, ubi scilicet
discretiu partium orationis Et, quae magis ad diversitatem intellectuum quam rerum
attinet.
Praeterea cum de nomine et verbo gratia constitutionis orationum intenderet,
maxime significationem intellectuum, non rerum attendere debuit, quia haec sola
significatio ad constitutionem pertinet. Quippe sicut propositio materialiter constat ex
nomine et verbo, ita intellectus illius materialiter iungitur ex intellectibus partium. Res
autem propositionis, cum nullam liabeat rem subiectam, ex rebus vocabulorum non
constat.
Denique haecsignificatio, quae est de intellectibus, eo quoque maxime ad constitutio-
ex communione universalis humanitatis, quae una est, eius signiHcatio proprie dicitur.
large,secundumscilicetquamlibetimpositionem,iuxta
Accipitur quoque':igngfl'cotio'
quod quidem in Praedicamentis dictum est vocabulo speciei manifestius rem ipsam
designari quam nomine generis, et rursus 'hobcro' significare calciatum esse, armatum
esse.. Neque enim nomen generis intellectum facit, sed eam quoque ut nominatam
comprehendit, sicut speciesindividumm.l
In fact, Abailard did not push the useful distinction betweeh signü-
catio and nominatio Far enough. Such elaboration of the distinction is not
found until the problems are confronted from the viewpoint of gram-
mar.2
As a matter of fact Abailard's attempt to free logic from ontological
elements was far from succesful desPite the distinction he made between
signjicatio and appellatio, since he did not pursue it consistently. Even
when Abailard as a logician prefers the signyq'catioin the sense of signü—
tatio intellectuum,to that taken as signücatio rerum, he seemsto persist in
stressing the nexus of signifcatio and res.3! give some texts:
Lag.Ingrcd., p. 1365'10:Ubi enim ostendit (sc. Aristoteles) quamlibet dictionem cuius-
cumque rei designativam aut substantiam signiEcareetc., ostendit in his decem nominibus
rem cuiusquenominisesseinclusamideoqueseaperiendosigniEcntiones
horum nominum
decemnaturasrerum quibuslibetvocibussubiectarumaperire.
Lag. Nosrrarum, [). 5323'3: Et quoniam ita res inter se conveniunt et differunt ex necessi-
tate, adhancdoctrinamfaciendamoportuit invenirevncabulaquaeresdiscretasdetermi-
narent et rerum convenientiam significarent. In his enim duobus, convenientia rerum
videlicet et differentia assignanda,Platone teste perutilis et necessariaconsistit doctrina.
Ibid., p. 5377'10: Nota quod voces sunt aemulae rerum. Ut enim primo loco substituitur
substantia accidentibus, sit nomen significans substantiam primo loco in constitutione
ponitur et nomen adiectivum ci additur, ut 'homoalbum'; et sic in verbo: 'currit celeriter'.
' Compare Lag. lngred., p. "2540; quantum tamen ad causam impositionis nominis
prima et principalis signiücatio intellectus dicitur, quia scilicet ideo tantum vocabulum
rei datum est ut intellectum constituat. Seealso, ibid., p. [ 1533'4".
2 See below, p. 2245.
3 Cfr. Beonio, op. cfr., pp.. 36-38.
.
4 See e.g. Dominicus Gundissalinus, Dc divisionephilomphiae(written towards 1150),
p. 75'1'14 ed. Baur: set quia proposicio ex terminis numquam bene componitur, nisi
prius significatio cuiusque termini cognoscatur: ideo scriptus (inscriptus Baur) est
Liber Cadlcgoriarumad docendum quot sunt genera terminorum et que sit significatio
cumsque eorum.
THE THEORT OF SIGNIFICATION [N TWELFTH CENTUM LOGIC 197
! E.g. Dial. [, p. 12411'15: Subiectarum vero rerum diversitas secundum decem prae-
dicamentorum discretionem superius est Ostensa,quae principales ac quasi substantiales
nominum significationes dicuntur. Ceterae vero significationes, quae secundum modos
significandiaccipiuntur,tam posterioresatqueaccidentales
dicuntur..
: ln Arist. Carm., 161B. Compare Log. lngrcd., p. 7329:probat & causaper naturamrerum
proprietatem nominum.
J See also Dial. ll, pp. 157-l60: utrum sint aliqua: resea quae a propositionibusdicuntur;
cfr. the lntroduction to my edition of the Dialectica, pp. Lf
.
198 LOGICA MODERNORLIM 11
!bid., III, p. 28516-28633:est autem illud maxime notandum quam maxime in enuntiatione
consequentiarum magis vocum proprietas et recta impositio sit attendenda, ac magis
quidem quam rerum essentiaconsideranda
......
Si quis itaque vocum impositionem recte pensaverit, enuntiationum quarumlibet
veritatem facilius deliberaverit et rerum consecutionis necessitatem velocius ani-
madverterit. Hoc autem logicae disciplinae proprium relinquitur, ut scilicet vocum
impositiones pensandoquantum unaquaqueproponatur oratione sive dictione discutiat.
Ibid., p. 12535'33: Prima autem nominum causa fuit significationis impositio (: prima
inventio),secutaest autem posteaconstructionis diiudicatio; et ad rei quoque demon-
strationem (discretio) generum vel casuum necessaria non videtur, sed magis ad con-
structionis constitutionem.
Finally. There are some passages where Abailard seemsto use what I
havecalled (p. 113) the contextualapproach.One is found in his Dia-
!cctica' in the discussion of the metaphoric expression: "Hamcrusest
paeta' (Cfr. Arist. Dc interpr., 212125-26):
..
Dial. !, p. 136'4'2'5':Sed quaero in illa Ggurativa locutione: 'l-Iomcruscst poeta'. cuius
nomen 'Homerus'ut 'pocra'accipiatur. At vero si hominis, falsaest enuntiatio eo de-
functo; si vero poematis de quo agitur, cur esse et ipsum denegetur aut quid Egurativa
locutio dicitur?; non iam impropria est locutio, sed nova vocis aequivocatio.
Sed ad hoc, memini, ut Magistri nostri sententiam defenderem, responderesolebam
'Homeri' et 'poctac' nomen, si per se intelligantur, Homerum designare; unde et bene
denegatur simpliciter Homerum esse, qui iam defunctus est. At vero cum tutius con-
structionis sententiapensaturacsimul verba in sensualterius enuntiationisconfunduntur,
non iam singularum dictionum signiFlcatio attendenda est, sed tota magis orationis
sententia intelligenda; atque in eo impropria dicitur orationis constructio quod eius
sententia ex signiEcatione partium non venit.:
1 I, pp. 13523-13632.
2 Cfr. Dia]. V, p. 5724'".
200 LOGICA MODERNORUM 11
Dial. V, 1). 59531'3'5:Sicut autem nomina quaedam substantiva dicuntur, quae rebus
ipsis secundum hoc quod sunt data sunt, quaedamvero sumpta, quae scilicet secundum
formae alicuius susceptionem imposita sunt, sic et chnitiones quaedam (secundum) rci
substantiam, quaedam vero secundum formae adhaerentiam assignantur.
The distinction plays a similar röle in the division dici de subiecto and
essein subiecto:
Log. lngrcd. p. I2727'36: Cum autem membra divisionis, scilicet dici de subiecto etc.,
non solum substantialibusnominibus, verum etiam sumptis conveniant, ipse tamen de
substantialibus tantum nominibushanc divisionem facit. Unde bene ait: 'eorum quae
THE 'n-lsorw OF SIGNIFICATION IN TWELFTH CENTURV LOGIC 201
sunt', id est nominum quae in essentia rem significant, non scilicct cx adiacenti tantum
forma. In quo differentiam insinuat inter istam et superiorem divisionem. Nam quoniam
illa omnia nomina tam sumpta quam alia includcbat, non dicit 'sunt', 5ch 'dicuntur',
quod commune est omnium. Hic vero dixit 'sunt', ut sola substantialiaacciperet, cum
tamen membra dividentia non solum substantialibus conveniant.
The full impact of the distinction becomes clear when Abailnrd deals
with the problem of the definition of nominasumptain Dial. V, pp. 596-
598. Here the question is raised whether these nouns refer to the subjecta
(: substmtes)or to the substantia]forms(-]brmaeessentiales). E.g. when
talbum' is deflned asjbrmatum albedine, is, then,]brmatum albedinethe
deEnition of "album' or of *albedo'? [t cannot be, Abailard says, the
deFmition of albedo,for it is impossible to say: 'albedoest.]brmataalbedine'.
However, if the defmition holds good for album, it may be askedwhether
it should be also applicable to all alba taken distributively or collectively.
In both casesthis turns out to be impossible.
Abailard solvesthe problem in this way (Dial. V, 59627ff.): (I) the
definition holds good also for thejbrma essentialis,that is to say, only for
the forma secundumadiacentjam accepta, e.g. "omne album estjörmatum
albedine'; (2) when the defmition fjbl'matumalbedine'is used for 'album',
then it happens secundumsigny'ïcationcm,i.e. it is taken to be commonly
applicable to more individuals becauseof the common status of those
individuals: resquaealba nominatur est-þrmataalbedine.
! For another discussiön in which thc distinction plays a röle, see Dial. 577'3; 8113Ff;
and 1243305quoted above, p. 198.
202 LOGICA MODERNORUM u
We have already2 seen that when dcaling with the subject matter
and proper intcntion of Aristotle's DeinterpretationeAlmilard appearsto
be fully aware of the distinctive object of logic to the extent that he
connects the vocesrather with the intellectus than with the res. All the
same, it is precisely this connection with the intellectus resicling in the
soul that seems to shift the merely logica] problem of the meaning of
terms to the domains of psychology and gnoseology?
This may be clariFlcd by Abailard's treatment of the Bocthian formula
of the tria generacal!ocutionurn.4Though in the foot-steps of Boethius he
discussed it quite rightl)Ir from our point of view and his own 5 by
— —
starting from sm analysis of the disputatio, he fails to free himself from
non-logical views:
Lag. lngred., pp. 32419-325": Notandumü vero quod ex his quatuor quc hic ponuntur,
1..":mzibusscilicct, litteris, intellectibus, rcbus, separatis litteris, quo tantum ad
——
scripturam pertinent --, in tribus reliquis teste Boethio omnis ordo collocutionis
perficitur. Sive enim eorum inter quos sermo est, alter interroget et alter respondeat
sive alter doceat et alter discat sive alter cantinua orationc loquatur et alter audiat, —
in his tribus semper corum collucutio versatur, sed tamen interrogans ct docens et
continua oratione loquens hec tria alio ordine sumunt quam respondens ct discens
(docens B) et audiens. Illi enim tres prius rem inspiciunt, deinde naturam eius vel
proprietatemattendentesintellectuum
concipiunt, tandemad manifestandum intellectum
vocemproferunt. Hi itaque de rebusad intellectuum,de intellectu ad vocesproEcisci
videntur. Alii vero tres econverso agunt. Prius enim audiunt voccm ex qua concipiunt
intellectum, quo, scilicet intellectu, ad rem attendendum perducuntur.
Est autem [Boethius, II, 4325]. Ostensa communi significatione vocum, que est in-
tellectuum, secundumquam videlicet de vocibus intendit (sc. Aristotiles), ac per hoc
assignata communi convenientia omnium interpretationum assignat etiam diFFerentiam
earundem vocum secundum diversitatem intellectuum, dicens scilicet quod quemad-
1 [Jo.-the concept of 'swrus' and its röle in the doctrine of the universalia, see Diqleccim,
ln:rod., p. XCIII.
: above, p. l93Fl'. 3 Sec also Bconio, ap. m., pp. 34-38.
4 See above, p. l79f. 5 See above, p. 186.
'-"I quate from the better Berlin text ns given by Minio-Palucllo in his Abaelardiana
inedita, SuperPeriermcniasXll-XIV, 1). 127.
THE THEORV 01: SIGNIFICHTION m TWELFTH CENTum LOGIC 203
modum intellectus qui in anima sunt, quidam sunt veri, quidam sunt fnlai, alii nequc
veri ncque falsi, ita etiam voces secundum signiFlcationcm intellectuum contingit quas-
dam esscveras, quasdamfalsas,quasdamnequc verasncque falsas,et que prius passiones
animevocaverat, hic apertiori nominc intellectus appellat.!
One need not wonder, indecd, that x-vhenspeaking about the proprietates
and dijerentiac vocum Abailard continuas this passnge with a discussion
about sane, vain, true, and Falsointellectus(ibid., p. 325" Ff,). Mrs Beonio
is right in taking this discussion to betray that Abailard did not carry
through his intcntion to liberate the noun from the domain of the res
to the end.:
d theory of predication
-
We have already seen (above, pp. 183ff.) that Abailard criticizcd
William of Champeaux's view oF prcdication. Master William and his
sequaces, Abailm'd says, used to clistinguish in every question or propo-
sition thc grmmnatical From the dialectical sense. Abailard energetically
denics that there are two diFFercnt scnses of a..proposition according
whether it is considered either by the grammarian or by the dialectician.
It is only thcir usage,he says, that is different. What is called transitiva
or intmnsitive construction by the gramnmrian, is named predicatio by
the dialectician. Such variety of names in the diWel'elït artesis quite usual.
Intrad. parma]. pp. 27337-27410Dal PraJ: Nolumus autcm unquam ut in constructionibus
alium sensum dialectici, alium attendant grammatici. Sed idem ex eadem constructione
et dialetici intelligant ct grammatici.. Quia cum dicitur 'Socratescurrit', quicumque
constructionem intelligit idem in ea attendit, Socratemvidelicet in modis (?) currendi
concipiens. At vero cum idem attenditur in constructione ab omnibus, diversis tamen
verbis ad agendum de constructionibus diversis utuntur. Grammaticus namque, cum de
iunctura constructionis;agit,transitivam et intransitivam eam appellat. Dialeticus vero
predicationem nmninat; unaqueque enim scientia prcpria verba habet. Nec mirum, cum
.frcquenter videamuseos qui in eademarte eamdemscientiam tractant, diversis verbis
sententiamprofcrre eamdem.
From the above evidence it becomes quite clear that unlike his master
William of Champeaux, Abailard did not take the predicate term as
denoting some concrete thing. lnfluenced as he was by certain ontological
presuppositions he failed to recognize the ad'vantages of William's
grammatica]approachof the problem ofpredication. (Seeabove,p. 185f.).
What William, as & grammarian, hesitatingly attempted and Abailard
as& dialectician energeticallyrejected, was to be achieved only :: few
decadeslater in the School of Melun: a theory of predication free From
non-logical elements.'
From the foregoing investigations the conclusion may be drawn that
Abailard's view of the signi "curiais nearly alx-vaysstrongly influenced by
certain ontological and psychological(gnoseological)points of view.
Nonetheless there really are the beginnings of a logical theory of snp-
position in Abailard's work. It is true we do not Find an elaborated
theory of supposition in the works OFAbailard nor even any use of the
.term *suppositio' in its technical sense.2 But there is & distinction made
! See below, p. 3 ] 9Ff. It should be noticed, however, that in the DialecticaAbailard sccms
to have transferred the pith of the matter to the identity theory. See my Introductionto
this work, IJ. XXXIX.
2 lt may be deEnedas follows: suppositiois the interpretation of & term, in a proposition,
for some thing or things speciFledby another term in that proposition. SeeE. Moody,
Truth and Canscquencc .in Medicam! Logic, 1953, p. 23. — lt should be noted also that
Abailard rarely uses the term suppositum.He nearly always speaks of rcs subiecta.E.g.
Log. lngred. p. 12337'33:ressubiectaenominibus; cfr. ibid., p. "520 (text quoted above,
p. 200); sometimes the verb supponere : subicere
is used (Dial. p. 29333)but never in the
technical sense; cfr. ibid., p. 590'5: 'album' 'homini' suppositum. See also below, our
Chapter XVI, pp. 519.
206 LOGICA MODERNORLm-l "
Ars diu., p. 12241ed. Minio-Paluello: Omnino autem qualiter et ad quid quid quorum
sit genuset que cuiussint speciescomperienclumalius erit docendilocus; ad id autem
**See the texts quated above, p. 196. For & parallel view with Adelard of Bath: logic is
concerncd with argumentations and with things themselves, see the text quoted above,
p. 187, n. 5.
? Cfr. L. Minio-Paluello, The 'Ars disserendi'qf Adam q]- Balsham 'Parvipontanus' in:
Mediaevaland Renaissance
Studies111(1954). [pp. 116-169], p. 116.
THE THEOR'I' OF SIGNIFICATION IN TWELFTH CEN'l'UR'i' LOGIC 207
Ars dis., pl). 1222-134: Ex his igitur enuntiandi principiorum genera quatuor csse
intelligendum: omne enim huiusmodiprincipimn vel in designandoquid de aliquorum
generequod nullius Speciesquicquamdicatur, vel quid de alicuiusspecieque nullorum
genus, vel de eo quod utrumque, vel de aliquo singulorum.
Ars diss. ad 14'2-151: Rursum, cum sic dicitur: 'certum dubium non est' dissimile distinctis
videbitur enuntiationisprincipium. Ratio ad hoc, quoniamsecundumaccidensest huius-
modi certorum appellatio, de quodam tamen genere eorum que dicuntur etiam sic
enuntiari dici poterit secundumillum loquendi usum quo genera aliquorum etiam
secundumaccidensdistincta dicuntur, ut cum dicitur reprehensoresquoddamgenus
hominum esse.Si quis autem hoc non susceperit, quintum genus principiorum enun-
tiandi constituat cum de secundumaccidensappellatoenuntiatur. Quo constituto, non
semper de genere aliquorum aut specie.enuntiari dicendum erit, cum in enuntiationis
principio nominati proprium plurium est; quoniam et reprehensorisproprium pluribus
convenit, et item similiter secundum accidensappellatorum.
and the study of the usefulness of each way for the several kinds of
disPthation.' Then, our author goes on to deal with these kinds of
disputation (genus exercitativum, contentiosum, inquisitivum; p. 1925'27). ln
Fact,one-third of what remains of the Ars discussesthe casesin which the
word or phrase designating the de quo is ambiguous and as such produces
sophisma:
Besides the shorter compendia from the School oFMont Ste Geneviäve
dealt with above, p. 146 Ff.there havebeen preserved some more elaborate
works on logic which were composed about 1130-1 140 in that School.
The most favourite master of that milieu was Alberic of Paris.I So this
master"s views on signifncation may be looked for in these works.
' See my paper: SameNew Evidenccon TweU-thCentugf Logic: Alberic and the Schau!q]-Mon:
Ste Generiäre(ilfontani) in: VIVARIUM 4- (1966), pp. l-57.
: For this work, seemy paperquoted in the precedingnote, pp. 4—6-52.
3 Sec above, pp. 177-182.
4 viz. for Aristotle's exposition on the principal signiHcationDFthe voces(deprincipali
vocum significatione); see above, p. 178 f.
5 Cfr. Boethius, ln Periherm.", p. 2734".
5 instantia MS.
THE THEOR'I' OF SIGNIFICATION IN TWELFTH CENTURï LOGIC 21 ]
sensusperceptio que per ipsam rem habetur, non per rei similitudinem, sublata re
tollitur necessario.
lmaginatio vero est confusa animi conceptio et ex sensualitatenobis cum bestiis est
communiset cum ipsasine intellectu haberi possit, intellectus sine eahaberi non potest,
in quo eius ad intellectum consistit dilïerentia quod testatur Aristotiles in libro De
Anima, ubi diFFerentiamimaginationis ad intellectus aFFu'mationis et negationis assignat
diversaab affirmatione et negatione; complexio
dicens: "est autem imaginatio (1811'13)
illorum namque intellectuum est veritas vel falsitas; imaginationes vero non quamvis
intellectus (ex imaginationesMS) non sint, sine imaginationibusnon sunt". Quod etiam
Boeciusplane insinuat dicens: "sensus et imaginatio quasi quedam prime Figuresunt,
quibus velud fundamento superveniens intelligentia operatur. Nam sicut pictores
solent designare subter colores in quibus corporis liniamenta exprimunt, sic sensuset
imaginationaturaliter in anime perceptionesuFHciuntur.Nam cum res aliquasub sensu
cadit, prius necesse(est) ut quedam inmginatio eius nascatur, post vero plenior super-
veniat intellectus cunctas eius partes explicans quas confuse conceperat imaginatio.
Quocirca inperfectumquiddamest imaginatio",
Ex verbis ( ) patet intellectum non haberi sine imaginatione et eiusdemad
......
idem plane monstratur differentia. Cum enim ad aliquid intelligendum primum se
applicat animus, ipsaanimi applicatio et cogitandi inchoatio, antequamnaturam aliquam
rei distinguat, dicitur imaginatio. Ubi vero de confusione que imaginationis erat ad
aliquam rci proprietatem per rationem perventum est, intellectus dicitur. lmaginatio
namquerem linealiter concipit nullam cius proprietatei'nïattendens;intellectus vcro
superveniensaliquam rei naturam distinguet et quod imaginatio confuse et quasi infinite
capit, ipse per rationem format et quodammodoaliquam proprietatem depingit. Sicut
enim una manu lignum tenemus, et alia ipsum sculpimus, ita depingimus quod per imagina—
tionem capimus, per intellectum fürmamus. Unde Boecius lwminis dcpingens similitu-
dinem inducit pro imaginare et intelligere. Ut enim is qui depingit in corpore in quo
dcpingit, prius liniamentis quibusdam spatium dissinet adhuc et & coloribus nudum,
postea colores substernens formare et vestire incipit quod ante ambitu spatii con-
scripserat,sic quod imaginatio prius indiscrete perceperat nec in ullam formam vel
proprietatem formavemt, intellectus superveniens quodammodo depingit dum ipsum in.
aliquorum proprietatem attendit. Imaginari itaque est imaginationem rci tantum
attendere; intelligere vero est rem ipsam secundum aliquam naturam concipere et
distinguere.. Ex proprietatibus itaque sensus vel inmginationis voces esse inventas. Si
enim propter sensus invente essent, ut videlicet per eas non sensus haberemus, sed in
exercitium Teos profecto omnis vocum significatio ad aliquid sciendum nos pertrahere
deberet; quod omnino falsum est, cum si(n)t vocessignificationeö) insensibilium ut anime
veritatis et falsitatis et aliorum. Si vero propter imaginationem que. indiscrete con-
ceptionis et quiddam inperfectum, est voces essent reperte, tunc per voces nulla certa
fieret doctrina. Unde Boecius recte ait nominibus et verbis non certa, idest confusa, et
inperfectasigniücari, sedperfecta et secundumaliquid concepta. Quod autem ille in-
corporea nature meditate a Platone a vocibus primo loco nonlsigniücentur planum erit,
si prius quid ipse sint, inspexerimm.
Sunt itaque forme imaginarie quas sibi pro rebus ipsis animus conEgurat, ut illis res
ipsas speculetur et per eas rerum imaginationes sive memoriam retineat. Quas quidam
ideassive exemplaresformas nominavit, Plato vcro ens incorporeas naturas, idest in-
sensibiles similitudines, nuncupavit. Naturam quippe bene dicit similitudinem rerum
212 LOGICA MODERNORUM 11
tamen subicitur universale..Ut cum dicimus: 'hocvoxrcx cstnomcn',idest vox illius speciei
sub qua speciecontinetur hec essentiarcx quam modo protuli, est nomenet subicitur
ibi hoc universale'vox'. Sicuti cum dicimus: 'hic piscis'(demonstrandolucium!) mulcum
hobundot ir.-tcrro nostro', idest talis maneriei piscis cuius iste est quem video.:
The author gives the sophism: 'Socratesest homo; sed homo est dignior
creatura ceteris; ergo Socrates est dignior creatura ceteris. The proposed
solutions are interesting (f. SV"):
Solutio. Duplex : non sequitur,quia 'istedigniorccccris'facit diversasrelationes.Quia cum
dico: 'homo ost dignior creatura cecoris', idest ceteris ab homine ; 'Socrates est.dignior creatura
ccccris',idest ceteriso Socrate.Et quia 'cctcris' diversa(s) facit relationes, ideo non sequitur.
Vel aliter: regula sic est intelligenda: quicquid predicatur de predicato,
prorsus et de subiecto. Sed aliquid non predicatur de predicato prorsus, cum
dicitur: 'homo est dignior creatura ceteris', sed indefinite: quid sit prorsus predicari
alibi dicetur.
The author gives a few more sophisms which make also us think of the
examples commonlyr used as illustrations of the later theorias OF sup-
position. Eg. 'hoc herba est in uno Ioco tontum'4 :
ï : lucc,or pikc.
: Cfr. the well-known example: 'hoc hcrbo crescithic c: in horto mco' (William of Shyres-
wood, Introductioncs,p. 79?*3ed. Grabmann).
3 For this work, see my paper, pp. 36-38.
4 Cfr. above, p. 2141.n. 2.
THE THEOR'I' OF SIGNIFICATION IN TWELFTH CENTUR? LOGlC 2l5
This use of the term suppositio,which can be compared with that made
of it in the doctrine of the predicabilia,' would have incluccd any later
author to add a few words about the logica] sense,,pfsuppositio.
6 - The flfletalagicon
of Johnof Salisbury
This remarkable treatise, completed in l159, is & defensaeof the arts
of the Triviam and especially constitutas an ardent plea for the thorough
study of grammar and logic as then practised in the famous Parisian
schools. As & matter of fact its title is apparently :: synthesis, original
with the author, of the Grcek words puoi and M-rmä.and seemsto
signify: "a plea for the ars relative to words and reasoning".1 When
explaining (l, 10) what *logic' means,John saysthat in its broadestsense
it is "the science of verba] expression and reasoning" and emb'races all
rules and all instruction (magisterium)relative to wwm'ds.z Elsewhere he
says (l,12) that the arts of the Trivium (ratio Trivii) disclosethe signiE-
cance of all verbal expressions (amnium w'ssermonum), just as those of the
Quadrivium unveil the secrets of all natature.3
The most illustrative chapters of the zlffctalogicon in respect of John's
views on the signiücation 01' a word and, generally speaking, of any
verba] expression, are found in Book [. The chapters 15 and 16 discuss
the copulation of terms. Ch. 15 arguesthat adjective nouusof secondary
imposition should not be copulated with substantive nouns of primary
imposition, as in the example 'a patronymfchorse'. Those who, John
says,4 refer adjective nouns 01'secondary imposition to substantive nouus
of primary imposition, either fail to say anything at all, or talk sheer
If
nonsense. one speaks of 'a patronymic harse' or 'hypothetica! Shoes',one
puts together terms that are incompatible. Comprehension is here
precluded by the fundamental meaning of the words, rather than by &
mere lack of agreement in accidentale..
ln ]ohn's view there are manifestly two kinds of faults in speech:
lying, and violating the established usages01'language. Those who join
adjective nouns of secondary imposition with substantive nouns of
primary imposition are guilt)r 01 at least the second transgressi0n.5 He
would extendf' such futile diction to include every form of speech where
the copulation of terms is pointless, and in some way falls short of ful-
Fllling its own laws. But a verbal copulation is not futile simply because
what it states is false. ln fact, grammatica] rules do not censure lying,
and even things which mean nothing to one who unclerstands the langua-
ge, may be predicated of eachother. John adds' & remarkable example:
if one would say: 'tunic statessomething in a simple way, that is: ll'ithout a
conditionf or has a predicateterm', one's listener would straightwaþr argue
that this is false, but he would not so quickly complain of violation of
grmnmatical rules.
John tellsJ us that he has heard many persons arguing this point, and
advocating diFferent opinions on the question. As a matter of fact the
question was frequently discussedby logicians as well as by grammarians.
So we Find the example of the hypothetici sotularcs in Petrus Helyas'
commentary 011Priscian (ad XVII, 1). [ quote from Paris, Arsenal711,
f.]35:
Constructio itaque est congrua dictionum ordinatio; congrua intelligendum est tam
voce quamsensu.Tunc est ordinatio dictionmn congrua voce, quando (vocessecundum)
sua accidentia congrue sibi coniunguntur, ut 111asculi11un1 masculino et Femininum
feminino et neutrum neutro et singulare singulari ct plurale plurali iungatur, idest ut in
eisdem accidentibus sibi voces coniungantur. Ut 'homo albus currit': ibi 111asculinun1
111asculinoet singulare singulari coniungitur.Cong1ua vero sensu est ordinatio dictio-
num quando ex dictionibus predicto modo ordinatis Et ut auditor quid rationabiliter in-
telligat sive verum sit sive falsum. Ut cum dicitur' homo currn' vel 'Socratesest lapis' ;
.
quamvis enim hec propositio falsa sit, tamen ea auditor aliquid rationabiliter intelligit.
Et nota quod aliquando est congrua ordinatio dictionum sensu et non vocc: non enim
congrue coniunguntur sibi dictiones secundum accidentia. Ut cum dicitur: "turba ruunt'.
Nam incongrua est ordinatio voce quia 'turba' est singularis numeri, '1'1111111'
pluralis et
singulare non coniungitur plurali. Congrua tamen est sensu hec ordinatio, quia habet
auditor quid ex ea rationabiliter intelligat: '111rba'enim collectivum nmnen est et
pluralitatem signiEcat. Non enim nisi de pluralibus dici potest. ( ) Quandoque
......
congrua est voce et non sensu dictionum ordinatio quando congrue sibi iunguntur
dictiones secundum (et MS) suaaccidentia, nullum tamen intellectum (] 3SI'D)significant.
Veluti quando nomen adiectivum secunde positionis (ex impositionis .rl'lS)iungitur sub-
stantivo prime positionis (111:impositionis MS). Ut si dicam: 'Socrateshabctypatcticas
satularcs cum cathegoricis(cathethoricis MS) corrigiis', congrue iunguntur dictiones
quantum ad vocem. Sed ex hiis nichil habet auditor quod rationabiliter intelligere possit.
Quod per similitudinem ostendam. LOCUtiOsimilis est picture, quia sicut pictura
1 Ibid., p. 373'9: Dicatur ergo: tunica cs: cathcgorica; herebit intellectus ob adiectionis
incompetentiam, et forte citius de inepta dictionmn iunctura causabitur quam mendacii
reum arguat pr0p011e11te111. Sin autem dicat: 'tunica simpliciter, idest sine conditione,
aliquid enuntiat, aut rcrminum habet predicatum', statim falsum arguet auditor, nec tamen
cito prosiliet ad causandas iuncture ineptias. — For wnica as an instante, see Aristotlc,
Dc ln:crpr., 18a19ff. (Boethius, ln Periherm.", p. 17939IT.).
2r1'z. in contra-dictinction with a hypothetical proposition which states smncthing
under a certain condition: 'Jp, chenq'. Mc Garry's translation is senscless.
3 illatam? [ 15, p. 3723'24.
2l8 LOGICA MODERNORUM u
From the remainder of this chapter (1, 15) we learn that John'sview
is still rather superücial. ln fact, he seems to contract the rules of
congruit)! too much to those of common Speech,' just as, following the
Greek interprctcr, he considers the dialectica] rules too much as some-
thing like a set of detection rules for truth:
dicta). [ 15, 3822-3910:Grammar considera absurd any incongruous joining of terms,
but it does not presumeto constitute itself :: judge of truth It is dialectic
brands
......
which accepts only what is or seemstrue, and whatever is remote from the truth
as prcposterous ...... But let us return to the explanation given by our Greek in-
terpreter. That 'man is rational' is, in view of present reality, in :: way necessary.That
'manis ableto laugh' is probable. That 'man is whitc' is possible,but alsodoubtful, for its
chanccsof being false are about equivalent to its chauccsof being true. That 'man is able
to bray' is impossible, for this ['unaiti'wel)r
cannot be true. The grammarian, however, will
repudiato none of these statements. For in each of them he Fmdshis own rules observet].
The Iogician, however, challengesand (lisproves the last. For it is his function
......
to determine truth and falsity, in view of which he considers it absurd to payany attention
to the last propositiün.
But now let us supposethat to the foregoing statements we add :- Fnl'thto the eH'ect
that 'man is categorical'.Forthwith the grammarinn, who before admittcd the doubtful,
the false,and eventhe impossible,jumps up to condcmnthie asabsurd. Whatdoeshegive
as his reason?Simpbrthat his rules are vialatcd : for he has declared it to be ever anathema to
copulatesuchadjectivcnounsaspredicateterms with suchsubjectl:4ta'l'n'ns..z
' Cfr. ibid., 16, 4130FF. 2 Cfr. Mc Garry's translation, pp. 45-4-6.
3 Metalog.1 16, p.. 402'5. 4 lbid., p. 4010'13.
5 Cfr. Metalog.1 16, p. 4019Ff.
220 LOGICA MODERNORUM u
1 - William of Conches"
William of Conches (c. 1080 - c. 1154) called by John of Salisbury
gramaticus post Bernardum Carnotensemopulentissimus! left glosses on
Priscian in :: double reclaction. The older one is extant in the Lauren-
ziana in Florence, San Marco 310 (5. XIII) and the second is found in
Paris, B.N.Lat. 15.130.1 1 quote some passagesFrom the FlI'Stversion.
William discusses the topic of inventio in & rather abundant way. It
may be noted that he starts his expositions From the well-known passage
from Boethius, ln Periherm.1, 375'10.3
Florence, San Marco 310, f. 4-m'l'h4: Pertinet enim littera ad inventionem et propter
causamaliquam est inventa.
Dicit ergo Boetius in quodam loco quod omnis sermo debet essecollocutio (collatio
.MS), idest uniusad (et MS) alterumlocutioet non singularis. Ad quid enim loqueretur
suam, cum nullus propriam ignoraret volun-
homo sibi ipsi et manifestaret 1»für-luntaluem
tatem?
Collocutionis autem tria sunt genera. Est enim unum genus quod 1versaturinter
docentem et discentem, scilicet inter magistrum et discipulum. Et dicitur didascahcum;
!bid.,: Nomina igitur vel signiFlcantsubstantiasvel ea que insunt substantiis vel quedam
Egmcntaanimi vel modosloquendi; substantias,ut hoc nomina 'Socrates','homo'; vel ea
que insunt substantiis, ut 'albedo', 'nigredo'; figmenta animi, ut hec: "jfrcocervus',
'chimora'; modos loquendi de rebus, ut 'omnis'. Unde Aristotiles: "'omnis' enim non
signiEcat universale, sed quoniam universaliter". Similiter: 'quidom', 'oh'quis', 'nullus'et
huiusmodi, que dialetici vocant signapropositionum (prepositionum MS).
The members of the First group, consisting of the nomina que signi 'cont
substantiam,signify the substantiaand qualitas (cfr. Priscian, Inst. gramm.
II, 18). William raisessome objections and gives as his own view that
nouns of this kind only signify the universalthing (intelligibile) and not
this or that thing (actuale):
lbid... 26W-27m: Sed ea que significant substantiam signiFlca'fiteam sic quod qualitatem
circa ipsam determinant, ut 1106homen 'homo' sic significat substantiam quod et quali-
tatem substantie, scilicet hanc collectionem rationalis ol: mortalis; 'Socraros'(271'3) vero
(sic) significat substantiamquod propriam illius qualitatem, idest talem proprietatum
collectionem que tota alii inesse non potest. Quam Boetius in Secundo Commenta super
PorFirium vocat Socratitatem.
Seddicetur: si hec nomina signil'ïcantsubstantiamet qualitatem, ergo signiFlcantduo,
et sic sunt equivoca.
Quibus dicimus quod etiamsi substantianon sit qualitasnec qualitassubstantia,tamen
significare hec non est significare duo, veluti, quamvis homo non sit caput suum nec
caput homo, tamen videre hec non est videre duo. Sic ergo significare substantiam et
qualitatem non est duo signiFlcar-e,sicut loqui de homine et de prcprietate illius non est
loqui de duobus..Sedsi signiFlcarenttalesduassubstantiasvel duas qualitates, tunc signiH-
carent duo, et essent equivoca. Signiücant ergo huiusmodi nomina substantiam et
qualitatem; nec tamen sunt equivoca.
Iterum queratur cum hoc nomen 'homo' significat substantiam, an signiücet aliquam
substantiam et, si aliquam, utrum Socratem vel aliam. '
Dicunt quidam quod hoc nomen 'homo' omnes homines signiFlcat et communem
qualitatem omnium hominum. Nobis tamen non ita videtur, immo signiücat hominem
ita quod non aliquam et communem qualitatem. Unde dicimus quod significat sub-
stantiam ita quod non aliquam.
Seddicent: substantiaessenon potest nisi sit aliqua. Nec ergo substantiasigniEcari
potest, nisi significetur aliqua.
Contra quod dicimus quod aliter habet se essererum, aliter intellectus hominum et
sermo. Etsi enim substantia esse non possit nisi hec vel illa, ita tamen potest intelligi
quod non hec vel illa, quid vis est intellectus coniuncta disiungere et disiuncta coniungere..
Et ita ut potest intelligi potest significari.. Ut enim intelligimus, sermone manifestamus.
224 LOGICA MODERNORUM 11
Quamvis igitur substantia non possit (posse MS) esse nisi sit hec vel illa, potest tamen ita
significari quod non hoc vel illa. Significat ergo hoc nomen 'homo' et similia appellativa
substantiam, et non aliquam. Quod igitur ab hac voce significatur, ita ut significatur
potest intelligi, non tamen esse. Unde dieimns quod solum intelligibile significat et non
actuale.
Iterum. Dicimus quod significat Speciemet non individuum, quia sic significat
hominem quod non aliquem; et homo sic intellectus speciesest et non individuum.
Concedimusergo hec omnia verba: 'homosignifico:sabstantiom','signihcat qualitatom',
nequeidcirco quid signiüce(n)tdiversa.
'signijïcotintclhgibilo', 'signy'ïcotspaciom',
Et notandumquod hic vocamusqualitatem quicquid inest substantiepreter agereet
pati. Quod igitur dixi de significatione huius appellativi HOITIiniS,
intellige de similibus.
Next William deals with the second main group of nouns, viz. those
which signify ea que insunt substantiis. He discusses the signiEcations of
'albedo' and 'album' ; they only diHer in modosignificandi:
Ibid.: Visa igitur significatione talium nominum et nominatione, transeamusad alia de
unoquoquegenereunum ponendo. Hoc nomen igitur 'olbedo' signilïcat solamqualitatem,
hoc commune accidens. Nominat tamen sua individua, ut 'hoc albedoest albedo'. Similiter
hoc nomen 'nigrodo' et similia.
Sedde adiectivis nominibusqueramusquid signy'ï'conc. Dicimus igitur quod 'album'
idem accidenssignilïcatquod et 'albedo',sedaliter, quia determinat inherentiamillius
accidentis et subiecti, quod hoc nomen 'olbodo' non facit. Ergo hec duo nomina non in
re significata differunt, sed in modosignificandi.
Sed queritur an significet substantiam cum qualitate. Dicimus ita, sed secundario,
quia cum determinet inherentiam accidentis et subiecti, quia certum est quia sola sub-
stantia est subiectum accidentium; secundario, idest innuendo, signiFlcatsubstantiam.
THEmw OF SIGNIFICATION m TWELFTH CENTLuw GMMMAR 225
Then William continues his exposition on the meaning of the noun with
the discussion of the third main group of nouus, viz. those that signify
figmenta animi. ln this group significatio and nominatio turn out to coincide:
Ibid.: Modo ad illa que significant Egmenta animi, veniamus. lila igitur nec substantiam
nec qualitatem significant scd quoddam signiFlcatum animi signi 'canr.ct nominans.
The last group consists of those nouns that signifyr modi loquendi, e.g.
such words as 'omnis'. They signify neither substance nor quality anc]do
not denoteany individual thing either (necaliquid nominant):
ibid.: Illa vero que signiFlcant modos loquendi, nec substantiam (nec) qualitatem
significant nec aliquid nominant. Nicil enim hoc nomine 'omnis' nmninatur nec similibus.
lbid.: Dicamus ergo quod non omne nomen signiücat substantiam cum qualitate, sed
illa sola que possunt poni (prius MS) in agendo de substantiis; vcl substantialiter, ut
'Socratesesthomo'; vel accidentaliter, 'Socratesest albus'. Reliqua signiücant qualitatem,
ut 'olbcdo', vel Hgmentumanimi, ut 'chinlcra'; vel modum loquendi, ut 'omnis'.
!bid., 27I'E'l'b: Sed oppone(n)t de nominibus vocum quod nullum istorum videntur
significare, ut hoc nomen 'vcrbunr', 'pranaman'etc. Sed dicimus quod signiücant sub-
stantiam (f. 27l'b) cum qualitate, quia tenemus voces essesubstantias,quia sunt corpora
et habent suas qualitates que his nominibus significantur.
Significat igitur hoc vox 'nomen' quandam communem qualitatem omnium verborum
et nominat omnia verba. [tu de aliis nominibus vocum intellige.
[bini, 27"): Iterum opponcnt de nominibus universalium, ut sunt hec: genus et species
etc. Sedde nominibus (onmibus MS)universaliumdicimus quod primitus fuerunt inventa
ad nominandus substantias et ad significandas cmumunes qualitates, sed postea propter
quandamsimilitudinem translata sunt ad nominanda universalia et ad signiücandas
226 LOGICA MODERNORUM 11
communes illorum qualitates. Quod in uno ostendamus. Hoc igitur nomen 'genus"
primum fuit inventum ad nmninandas substantias et ad designandum talem qualitatem
circa ipsas, quod aiunt principium generationis.Unde Hercules dictus genusHi (: Hylli;
cf BoethiusIn lsag. II, 1747).Sedposteaconsideraveruntmoderni quaddamintelligibile
. habebat similitudinem quod
quod cum principio generationis, quemadmodum ab uno
principio diverse descenduntfamilie, ita sub uno universali diverse Species.Et ideo hoc
nomen principii generationis, scilicet 'genus', ei attribuerunt.
Significat ergo hoc nomen 'genus'substantiamet qualitatem ex prima inventione, sed
ex translatione nominat quodclam universale et signiEcat illius qualitatem, scilicet
predicabilem de pluribus differentibus specie in eo quod quid est. Similiter de aliis
nominibus universalium. Sed quid ex prima inventione habent signiücare et nominare,
quid ex translatione aliorum inquirere linquimus.
[hii, 26"): Et notandum quod dialetici large accipiunt 'nomen'ita quod sub eo com-
prehenduntur nomina et adverbia. Similiter 'verbum' ut sub eo contineantur participia.
Item. Est notandum quod ea sola vocantur & dialeticis partes orationis que possunt subici
et predicari, idestessepartesprincipalesorationis, reliquasvero dictionesdicunt'earum
ligaturas. Qyia he sola.Ponit rationem dialeticorum qui dicunt essepartes orationis
solum nomen vcl verbum quia he sole per se, idest sine aliis partibus orationi(s) faciunt
plenam orationem. Alias-autem.Cum istas vocant solas partes, de aliis quid dicunt?!!!ia:
autcm, idest prapositiones (propositiones MS) et coniunctiones, vocantdialetici, sinca-
idest (camsigniücantia.
regaremata,
THEOR? OF SIGNIFICATION IN TWELFI'H CENTURT GRAMMAR 227
We learn from this that William takes only certain nouns to signify
an cssential nature. His distinction of signifcatio and nominatio (:
appellatio)was of the utmost importance and bound to be an important
contribution to the origin of the theory of supposition.l
' Sec below, p. 525 Ff. That William, too, is indcbtcd to his predecessors, appearsfrom
the parallcllous passagein the Glosulc(CologncMS 201, f 131'b):Notandum est tamen
.
quad nomen non significat substantiamet qualitatem insimul nuncupative, scilicct ita ut
utriusque coniuncti vel utriusque per se nomen sit, sed substantimn tantum nomina:, quia
ei fuit impositum, qualitatem vcro signffïcar non nuncupative, immo rcpresentando et
determinando circa substantiam prapter quam tamen notandam substantie fuit impositum.
Quare omne nomen habet duas signiücationcs, unam per impositionem in substantia,
alteram per representationem in qualitate ipsius substantie. Ut 'homo' per impositionem
significat rem Socratis et ceterorum hominum, idest nominando, determinans circa illa
rationalitatem et mortalitatem, et hec representando. Similiter 'album' per impositionem
signiücatcorpus, — idest nuncupativc,quia qui dixit: "dicatur hec res alba", non dixit:
"substantia et albedo dicantur alba"; in quo notatur impositio albedinem vcro
—,
significat per rcprescntationem ut principalem causam. Sed istud non omnibus eque
placct. Volunt enim quidam nomina utrumque coniunctum nominare substantiam et
qualitatem. Verbi gratia hoc nomen 'Socratcs' dicunt nomen esse substantie et acci-
dentium quibus forma[n]tur, scilicet albedinem, lineam (?), Sothronici Eliationem et
cetera accidentia que informant Socratem dicunt essepartes componentes illam primnm
substantiam que dicitur Socrate;.Quod non essemultis et necessariiscmnprobatur argu-
mentis. Si enim albedo essetpars constitutiva rei Socratis, cum ipse Socratessit prima
THEOIU' OF SIGNIFICATION IN TWELl—Tl—l
CENTLIR? GRAMMAR 229
2 - Petrus Helyas
substantiaet ita fundamentum, albedo erit fundamentum; quod est inconveniens; num-
quam enim aliquod accidens vel per se vel cum aliis iunctum erit sustentamentum. Item.
Si Socratesest nomen utriusque substantie, substantiaet illud quod a[u]ctualiter suscipit
illas formas, idest ca accidentia, in constitutione Socratis, nihil esse probatur. Nam
neque est [est] res per se subsistensnec accidentalis. Si dicatur esseres per se sub-
sistens, (homo non potest esse), quia homo species essenon potest — homo enim ens
speciesnec albedinem nec aliud huiusmodi a[u]ctualitcr suscipit, immo potentialiter
tantum —; Socratcs item non potest esse, quia est pars substantie Socratis secundum
hanc sententiam. Rursus. Si Sacrates nominat utrumquc,"ct sic de ceteris nominibus,
pronominis (pronmuen MS) signiEcatio esse nulla convincitur. Debent cnim pronomina
puram substantiam signiFlcarc. Sed cum dicam in designatione Socratis: itu iegis' ct
Socratisdesignetsubstantiamet qualitatem, 'in' utrumque designabit(designabatMS);
quod est inconveniens. chuntiando igitur sententie huic dicimus 'Socratem'designare
substantiali":quandam qualitatibus affectam, quam ipsam signilïcat 'ego' et 'ru', sed non
representat ibi qualitates; (luud facit 'Socratcs'. Hoc autem in hac sententia attendendum
quod Socrates ipse, etsi plures habeat formas quam 'homo' et quidlibet aliud superius,
tamen n(on discrepat) ab i11(is) in quantitate. Accidentia enim, et si sint substantialia,
non faciunt maiorem substantiam quam inlbrmnnt. Nota etiam quod licet negemus al-
bedinem et cetera essepartes constitutivas Socratis, non tamen negamusessc formales.
Sic et de differentiis substantialibus licet ratiocinari quoniam constituunt formaliter
species suas. ——1t should be noticed that Anselm of Canterbury deals with similar
problems in his Degrammatico.Cfr. the Finestudies on this work by Father D. P. Henry:
Why 'grammaticus'?in: Archives d'histoirc doctrinale et litttäraire du Moyen Age 28
(1958), pp. 165-180; Saint Anselm'sDc grammaticain: Philos. Quarterly 10 (1960), pp.
115-126; The De grammaticoqf St. Anselm.Thethcmy quaronymi, Notre Damc Univ'ersity
publications in Mediacval Studies 18, Notre Dame 1964. lt should be further noticed
—
that, unlike William (seeabove, p. 222, n. 1), the anonymousauthor of the Glosulcdoes
distinguish Aristotle's and Priscian's usageas to the terms substantiaand qualitas. Seealso
below, ChapterXVI, pp. 521-523.
' Sec Ch. Thurot, Noricas,pp. 18-19; 508; and Hunt I, p. 205.
2 For a Erst characterization of the work, see Thurot, ap. cfr., PP' 19-21 and Manitius,
Gesch.der Lat. Litt. des.M./l., 111,pp. 184-186. For the exact title, see Hunt I, p. 198, n. 3.
For the term 'Summa', scr: above, pp. 170-171.
3 Ad Inst. gramm. VIII, 45 (Aricnai711, 1. "Num)and ad 1 13 (ibid., [. lOVb); seeThurot,
op. cfr., p. 96, n. 3 and p. 525.
230 LOGICA MODERNORUM 11
(1) The Erst opinion is that all nouns signify substantiaand qualitas.
The adhel'ents try to support their view in referring to Priscism II 18:
praprium cst nominissubstantiamet qualitatemsignifcare. In fact, this view
is found in the Glasule(see MS Colognc201, f. 13Tü'v3). To iliustrate
Peter's dependence upon his predecessors, e5pecially William of
Conches, ] quote the passageconcerned in full :
17W'vb: Et ut de significatione dicamus: dicunt quidam omnenomensignümt substantiam
et. qualitatem volentes hoc ex Prisciani auctoritate habere, qui dicit quod nominis
praprium est substantiam et qualitatem significare.
Sed Opponitur contra illud. Aristotiles enim loquens de nominibus inquit: "singulum
eorum que sine complexione dicuntur aut significat substantiam, ut 'homo', aut qualita-
tem, ut 'albus' etc". Si ergo vellet quod omne nomen significaret substantiam et quali-
' For the Nate Dunalrucnm,see Hunc I, p. 209; for the gloss Promiiimux,see below, pp.
255-262. For the quotation, see Hunr.II, p. 40.
7-Op. cfr., p. 525.
3 Hunt !, p. 206.
4 For this Manegold (of Chartres?), see the Anonymus Mellicensis cap. 105, ed. Ett-
Iinger and the editor's note, pp. 91-92. For further possible data, see Ulysse Chevalier,
Re'pcrtaircdes sourceshistoriqucsdu Moyen Age. Biü-biliographie, s.v. Manägold de Paris
(coL 2983).
THEorw 01: SIGNIFICATION m TWELFTH CENTUR'K GRAMMAR 231
(3) The third Opinion about the meaning of & noun holds that all
nouns signif)r substantia and qualitas, admittedly in the restrictive sense
THEOR'I' OF SIGNIFICATION IN TWELFTH CENTUR'I' GRAMMAR 233
that each noun signiFles either that what is substantia or something else
modo substantie. We do not know to what author this Opinion may be
ascribed.
le'J'W: Sunt qui aliam dc significatione vocabulorum tenent sententiam. Qui tamen
asserunt quod omne nomen substantiam"!cum qualitate signiücat, non quod tamen omne
nomen habeat id quod substantiam est significare. Dicunt ergo quod nmnina prapter
substantiasprimo reperta sunt. Qui enim nomina primo imposuit, ad loquendum de
substantiis ea invenit. llla itaque nomina substantiamsigniFlcantet qualitatem, hoccst id
quod est substantia, in natura connnuni vcl prepria. Hoc enim est nomina qualitatem
significare, iuxta illud Donati: qualitas nominum in quo est bipertita est. Aut enim
unius nomen est et propriumdicitur, aut multorum commune est, et appellatiuumdicitur.
Nichil ergo aliud est qualitas significationis nominum nisi quod communiter signiHcant
vel proprie, idest in communi naturavel propria. Et hoc quidemdictum est secundum
ea nomina que primo reperta sunt, et, ut dictum est, prapter substantias.
Sed postea dilatata est locutio, ita scilicet ut non solum de substantiis 1uerumetiam
de ceteris rebus vellent homines loqui. lmposuerunt itaque accidentibus nomina quibus
de illis agerent, sed positio eorum est secuta positionem nominum prius impositorum
propter substantias. Data sunt itaque nomina accidentibus sed ita ut quamvis signi-
Ecarent illa accidentia, tamen modo substantie signiFlcarent et in natura cmnmuni vel
propria (vel) ut in natura communi vcl propria. Scis quid esimodo substantiesignificare:
signiFlcarealiquid sine tempore et in casuali inflexione communiter vcl prcprie, vel
quasi communiter vel quasi proprie. 'Signlficarc' vero large accipimus, ita quod etiam
continet id quod dicimus consignlfi'care:
'onlnli' et 'nullus' et cetera huiusmodinomina
nichil signiFlcantsed tantum consigniücant, ut 'omnis' consignificat quoniam universaliter
et ita quod sine tempore in casuali inflexione et quasi cmnmuniter. Nichil cnim com-
mune pluribus designat, sed quasi commune aliquid significaret plura cmnplectitur.
Ideoque non communiter, (lSï'f-l) sed quasi communiter significare dicitur. Hec vcro
habentalia nominalmiusnmdi,ut 'quis', 'nlchil' et Flgmentorumnomina,ut 'hircoceruus'
et 'chimcra', ita scilicet quod nichil possit obici contra.
Verba quoque qua primo reperta sunt, propter actiones et passiones reperta sunt,
ut scilicet designarcntde substantiaquid ageret vel quid pateretur. Raperta sunt itaque
verba ad designandum(designiücandumMS) quid de altero dicitur et primo propter
actionem et passionem, ut dictum est, quemadmodum nomina primo reperta sunt
prapter substantias.Placuit vero postea hominibus locutionem extendere ut non solum
actionem vel passionemde substantia vellent dicere verum etiam (est MS) cetera acci-
dentia de ipsa predicare. chcrta sunt itaque quc vel qualitatesvel cetera accidentia
significarent.Sedhorum positio verborum prius repertorum positioncn'nsecutac'st, ut
quanwis verbum aliquod signiFlcct qualitatem ut 'albus', modo tamen actionis vel
significat,idestcum temporein verbaliterminationeet ut dealtero dicitur.
passionis
Omne igitur nomen significat substantiam et qualitatem, non quod omne nomen
signiFlcet id quod est substantia, sed quod omne nomen significat id quod est substantia
vel aliquid modo substantie in natura communi vel propria vel ut in natura communi vcl
prolaria. Similiter omne verbum signilïcat actionem vel passionen'u,
non (quod) omne
verbum significatid quod est actio vcl passio,sedquod omne verbumvel id quod est
actio vel passiosigniücet vel aliquid aliud modo actionis vel passionis,idest cum tempore
in verbali tenninatione et ut de altero dicitur.
234 LOGICA MODERNORUM n
Vienna, l*'.P.L. 2486, ff. l7l'"-": Tocius eloquentie principium dicitur gramatica in qua
tocius litteratorie professionis consistunt cunabula. T res enim facultates sunt eloquentie,
quarum prima est gramatica, secunda dialetica, tercia rethorica. Quia inter septem
liberales artes tripartita facultas nobis primum occurrit, uncle.quid sit cuique proprium
videamus.
! For the incorrectness ol' Peter's interpretation ol' Priscian's words II 556: proprium est
nominis substantiamet quamatcm significare, see below, Chapter XVI, pp. 522-523.-
2 For this manuscript.,seeaboveCh. l., nr. 23, pp. 89-91. For the other treatisesfound
in this manuscript, see ibid.
3 E.g. f. 25"): sed quamvis in loco sua multa simus dicturi (sc. de verbo substantivo),
sententias tamen hic aliquantulum tangemus. However, our author did not keep his
promise.
THEORV OF SIGNIFICATION IN T'WELFTl-l CENTURV GRAMMAR 235
Qyodejicium
Officium uniuscuiusque artis est quod convenit opifici secundum ipsam artem. Huius
vero artis opilïci secundum ipsam competit docere recte scribere et recte loqui, idest
ut aliquis recte scribat et recte loquatur.
Est autem recte scribere et aspirare et accentare atque omnia elementa ratione
congrua ordinare. Recte loqui est genus generi, numerum numero, personam persone,
casum casui, tempus tempori, modum modo convenienter associare vitando soloecismum
et barbarismum. Et l'IOCest artis OFFicium.
Vel: est considerareproprietatem litterarum in sillabis, pro-
huius artis OFFicium
prietatem sillabarum in dictionibus, proprietatem dictionum et uniuscuiusque accidentis
earum in sintasi.
236 LOGICA MODERNORLIM u
Qyisjïnis
Finis huius artis est docuisse recte scribere et recte loqui. Vel: Hnis est recte
scripsisse et recte locutum esse. Vel : Finis est perfecta noticia recte scribendi et recte
loquendi.
and genus
Quod genushuius artis sit videndum est. Ergo breviter talis faciendaest divisio.
Scientiarum alia eloquentia, alia sapientia vel philosophia. Sapientie vel philosophie
duc sunt partes: theorica et practica. Theoricc tres sunt partes: mathematica,physica,
theologya. Practicc tres sunt partes: ethica, politica, equonomica( !).
Eloquentie tres he sunt partes: gramatica, dialetica, rethorica, sine quibus nullus
perfecta utitur eloquentia. A gramatica enim principium est eloquentie, scilicet scientia
recte scribendiet recte pronuntiandiscripta. A dialeticavero est scientiarecte pronun-
tiata probarevel inprobare. A rethoricaquidem perfectio, scilicet scientiasuadendivel
dissuadendi aliquid cum ornatu verborumet ponderesententiarum.,
ln discernendis igitur artibus hic ordo servandus est ut gramatice artis noticia primo
comparetur, deinde pro scientia dialetice subtilitatis laboretur, et consequenter ornatus
rethoricc discipline studio et exercitio conErmctur. His itaque cognitis et diligenti
labore memorie traditis, recto ordine ad philosophie tandem studium est ascendendmn.
ch partes
Partes eius secundum quosdam sunt triginta et duo, scilicet ratio accentnndi, ratio
gravandi, acuendi, circumflectendi etc.
Sed nobis quatuor huius artis partes esse videntur, scilicet ratio tradita de litteris
et ratio tradita cle sillabis et ratio tradita de dictionibus et ratio tradita de sintasi. Vel duc
sunt partes tantum: ratio scribendi et ratio pronuntiandi.
ch species
Dicunt quidam quod genera linguarum sunt eius species, quia dicunt genus est in
suis speciebus,ita ars grammatica
in singulis linguarum generibus exercetur.
Sed nos dicimus nullasessespecieseius.
Qyis::pr
OpiHces(171?)duo sunt, scilicet qui agit de arte et ex arte. Agere de arte est tradere
precepta artis; agereex arte est loqui secundumartem. Vel : opifex est qui scit Optime
declinare et derivare.
Qyod insrrumentum
Instrumentum cuiusque artis est quo ipsa ars exercetur, ut instrumentum dialetice
est dialetica disputacio. Ergo instrumentum huius artis est gramatica disputatio.
A 'gramma' idest littera; inde diciturgramatica, idest litteralis scientia, que non solum
tractat de litteris, sed etiam de his que constant ex litteris.
THEom' OF SIGNIFICATION IN TWELFI'H CENTUIW GRAMMAR 237
In hoc loco queritur quare gramatica vocetur, cum hoc nomen possit esse commune
omnium.
Sed ita respondeturquia elegit sibi prerogativamquandamet hoc quod commune
erat aliarum sibi quasi proprium usurpavit.
Item queritur quarc sumpserit nomen a principali parte, idest :: littera.
Ad quod respondetur: non est mirum cum etiam Liber Genesis :: principali parte
nomen sumpsit, cum in principio tantum tractet de generatione.
Solet etiam queri quisprimus invenerit litteras apud Grecosel".Latinos.Et Gathmus
dicitur quatuor invenisse litteras, scilicet al a, bera, deiici, ganimai; deinde alie sunt
reperte. Apud Latinos vcro Carmentisnimpha mater Euandri quatuor invenit litteras:
a, b, c, d; deinde alie sunt reperte.
Illis premissis que circa artem requiruntur, que circa (Librum) sint consideranda
videamus. Circa Librum hec sunt consideranda: auctoris intencio, utilitas Operis,
modus tractandi, causa operis, quos imitetur, et titulus.
Intencio auctoris est artis gramaticc precepta mirifice tradere. Vel: est eius in-
tentio Antiquorum gramaticorum vicia corrigere.
Utilitas est perfecta cognitio litterarum vel sillabarum, dictionum ct sintasis. Vel :
utilitas est omnium scripturarum facilis expositio.
Modustractanditalis est: intendit tractare per compositionemet divisionem. Per
compositiünem tractat in sedecim libris quomodo littere compellantur in sillabas, et
sillabe in dictiones, et de accentibus earum. In duobus aufäm libris sintaseos tractat
scilicct quomodo constructio alia transitiva, alia intransitiva, alia reciproca, alia
retransitiva. Vel: modustractandi talis est: primo loco premittit prologum, in quo
reddit auditoresbenevolus,dociles et attentos et presertim Iulianum. Deinde quare
dictiones constant ex sillabis et sillabc ex litteris et quare littere sunt voces. DiFFmit
quid sit vox, quid littera, quid sillaba, quid dictio et unumquodque accidens dictionis.
Preterea tractat de sintasi. Hoc autem facit Antiquorum bene dicta comprobando, male
dicta reprobando,minusdicta snpplendo,superfluarecidenda.
Causaoperis fuit IulianusApostata,discipulusTlieotisti, qui dubitansde accusativo
et ablatiuosingulari et genitivo et accusativoplurali tercie,-declinationis, et de preteritis
perfectis et plusquamperfectis tertie et. quarte coniugationis, rogavit Priscianum ut
hoc opussibi componeret..V el : causaoperis fuit cmmuunisutilitas.
Qyos imitetur
non poterat eam quis scire nisi reliquarum arcium perfectionem obtineret.. Ergo sic
legitur littera: quia isti tres possede(r)ant arcem, idest principatum et periciam onmium
artium. Secundaest sentenciaquod quedammusicadicitur metrica que docet metrum;
et hanc sciebant. Tercia est: in musica sunt onmes consonantis et ille. sunt quinque:
diatesseron,diapente, diapason, cardiapente, cardiapason; quas illi optime sciebant.
Nos vero dicimus musice tres essepartes.. Alia enim est mundam, alia humana, alia
instrumentalis, Mundane tres sunt partes: planetalis, temporalis, elementalis. Planctalis
est que docet motus et effectus et septem habet partes: alia Iunalis, alia saturnalis etc.
Temporalis est que docet temporum variationes, et quatuor habet partes: alia est
autumnalis, alia hyemalis, alia vernalis, alia estivalis. Elementalis est que docet in quo
elementa conveniant et in quantum et in quo differant, et quatuor habet partes: alia est
terre, alia aque etc. Humani; tres sunt partes: humoraiis, virtualis, coniunctim; humo-
ralis est que in quatuor humoribus consistit, idest sanguine,Hegmate,celera, melancholia.
Virtualis est que quatuor virtultultibus consistit: prudentia, temperantia,fortitudo,
iusticia. Coniunctiva est que docet quomodo anima corpori coniungatur et qumuodo ab
eodem separetur. lnstrumentalis tres habet partes: metricam, rithmicam, melicam.
Metrica est que docet facere metrum; ritmica multas habet species et ducet facere
rit(h)mos; melica est que docet canere et tres habet species: diatonicam, gramaticam et
armonicnm. Et hasomnes isti sciebant.
Musica pro liberali scientia ponitur, quia sicut in Musica sunt septem vocum discri-
mina, que, licet sint diversa, tamen sunt convenientia, ita in liberali scientia septem
artes comprehenduntur que inter se et conveniunt et differunt.
181': Sed de voce diverse sunt sententie. Prima hec est. Vox est aer tenuissimus ictus et
aer est corpus; ergo vox est corpus. Vel aliter: oratio est vox et oratio est quantitas et
si species alicuius est in aliquo predicamento et genus in eodem; ergo vox est quantitas.
Alii dicunt quod vox est actio vel passio, quia percussio aeris est actio 1vel passio et
percussio aeris est vox; ergo vox est actio. Moderui sic dicunt: vox est aer tenuissimus
ictus, idest vox habetesseper aerem tenuissimumictum, idest ner tenuissimusictus
est causa quare sit vox. ictus naturalibus instrumentis ut per hoc ceteri soni excludantur
qui non sunt voces. Est autem hec diffinitio data per causamut illa: 'dies est sol lucens
super terram', idest sol lucens super terram est causa quare dies existat. Vere vox est
suum sensibileaurium, idestad quod percipiendumauressunt accommodate.Et prior
diFFinitio sumpta est a substantia, idest & substantiali causavocis, idest ab acrequi est
causasubstantievocis.Alia sumptaest :: non'ninibus
vel a notionibus,idestabaccidentibus.
Accidit enim voci ut audiatur quantum in ipsa est. Si autem queratur utrum sit sub-
stantia vel accidens, respondeo quia neque est substantia vel accidens. Si opponatur quod
dicit Boetius quicquid est, vel est substantiavel accidens,respondeoquia dictum est hoc
de rebuspredicamentalibus,idest que in aliquo predicamentorumponuntur. Sedpreter
THEORV OF SIGNIFICATION IN TWELFTH CENTUR'I' GRAMMAR 239
illas res sunt multa que neque substantia sunt nec accidentia, ut argumentum et ratio
et similia.
Speaking about the causa inventionis litterae the author discusses the
collocutianis(which remind us of William of Conchcs)and the
tria (genera
four elements which had been considered to be the necessary con-
stituents since the Greek Commentators ' :
18W 1: Brevi et compendioso tractatu de voce premisso ingreditur tractare de materia
sua et primum de littera hac ratione, scilicet quia constitutiva est aliorum et omne con-
stituens prius est suo constituto. Unde in ea resolvi possunt. Eius igitur inventionis
causam videamus.
Tria sunt genera collocutionis: unum intcr interrogantem et respondentem et dicitur
drammagicon(!) quod latine dicitur interrogatio.;aliud (est) inter docentem et discentem et
,
dicitur didascalican,idest doctrinale; tercium est inter continue narrantem et continuo
audientem et dicitur enarratirum vel ermcneticon (euermetico MS).
Ad hec tria genera collocutionis quatuor sunt necessaria,scilicet res, intellectus, vox,
littera. Res, ut de ipsa aliquid dicatur; intellectus, ut per ipsum rei cognitio habeatur;
vox, ut per ipsam presentibus intellectus manifestetur; littera, ut absentibus idem in-
tellectus per ipsam nuntiatur. Hac itaque necessitate inventa est littera, ut quemadmo-
dum viva voce presentibus, similiter per litteram loqueremur absentibus. Est quoque
secundaria causa inventionis littere commoditas, scilicet quia cum multa sint virtutis
gesta memoria digna commodius per litteras presentium mentibus intimantur et facilius
pasteris cognoscenda transmittuntur.
essent necessariead significanda ea de quibus sermo habetur, patens fuit quod singule.
sub uno accentu et uno spiritu (ZZW) et indistanter pmfcrri non poterant quia nec
omnes monosillabas essc ratio pateretur. Sunt ergo invente diverse sillabe ut per carum
compositionem dictiones sub diverso spiritu et distantcr proferri possent.
Alii autem volunt accipere diFFmicionem istam largam, ut istis conveniat secundum
predictam sententiamdicentes: dictio est pars orationis minima quantum ad totum
sensum, idest vel habenssensum vel unitatis sensum. Et ita accipiunt 'ad [atumscnsum'.
241'h'ï'b: Sed quia de hoc apud Antiquus multe sententie erant, ideo eas in medium
proferamuset que melior videbitur teneamus.
Proprium cst nominis significare Illbltdnlfdm et qualitatem, idest: praprium est nominis
significare aliquam essentiamet qualitatem, idest eius aliquam proprietatem. Priscianus
non ita accipit 'substantiam' sicut Boetius, quia dicit Boetius quod substantia est que,
cum sit una et eadem numero, est susceptibilis contrariorum. Sed Priscianus appellat
substantiam quamlibet essentiam.
Modo opponitureis scilicet quod hec cliFHnitionon con'ir'eniat
'yic' et 'deus'et 'quis'.
Sed dicebant quod 'yle' est nomen dialeticorum, non gramaticorum; vel dicebant quod
illud signiFlcalJatquandam proprietatem, idest informitatem. De hoc nomine 'deus' ita
respondebantquod bene fuit inpositum ad (24Vü)significandamessentiamcum quadam
proprietate. De 'quis' ita respondebant quod signiþ'careiaþ'nitchabet pro qualitate.
Iterum. De 'cania' Opponitur eis. Sed nulla est appositio, quia bene denotat tres
essentiaset tres proprietates.
Alia sententia est: praprium (cst) nominis signiþ'care substantiam, idest omne nomen
substantivum, et qualitatem, idest adiectivum. Substantivum est quod est inventum
causasubstantie, adiectivum quod est inventum causaaccidentium.
Alii dicebantquod 'propriam'quatuor modis dicitur.. Et ita dicebant propriumest
nomini hoc convenit soli nomini et non omni, quia nun convenit huic scilicet 'albedo' et
aliis multis. Et dicebant quod Priscianus noluit ut conveniret omnibus. Sed dicebant
quod ideo dixit Priscianusut ostenderetconvenireappellativiset ut ostenderetea esse
sub eademparte orationiscum aliis nominibus,ut inprobaretsententiamStoicorumqui
dividebant.
Alii dicunt: omnenomensignificatsubstantiam,idest signiEcataliquid eu intellectu ex
quo perpenditur adiacere, idest inesse, subiecta. Ut 'homo' signiEcat essentiamque est
homoet istam prüprietatem scilicet humanitatem; et 'albedo' signiFlcat rem albam et
aliquam prüprietatcm, scilicet albcrevelfacerc album. Et sic omnia alia.
El: dicunt quod unumquodque nomen duo significat, idest duo intellectus sunt in
unoquoque nomine, idest quod significat substantiam et aliquam proprietatem, scilicet
vel aibere vel clarerc vel aliquid tale.
Modo opponitur eis de hoc quod dicit Boetius: "album nichil significat nisi quali-
tatem". lta exponunt quod intellexit: quando ponitur ex parte predicati, tunc significat
qualitatem. Sed bene potest poni in subiecto; et tunc signiEcat aliquam essentiam ut
'album estcorpus': tunc 'album' quoddam corporeum significat.
242 LOGICA MODERNORUM ll
Modo queritur si hec diFanitio conveniat onmibus negativis. Et dicimus ita quod
omnia nomina signiEcant substantiam et qualitatem vel ponendo, ut 'homo', vel per-
imendo, ut 'nichil' vel 'ncnia'.
Alia sententia: proprium est nmninis significare substantiam et qualitatem, idest: omni
nomini vel fere omni nomini convenit signiFlcareid de quo loquimur vel de quo agitur
vel de.quo sermo habetur, et significat qualitatem, idest communiter vei pmprie.
Et ita exPonebant, ut excluderent pronomina, idest: vel estcommune,rci proprium.
Alia sententia. in tota humana locutione duo genera locutionis maxime sunt neces-
saria, videlicet id de quo possumusloqui et id quod significat id quod alteri inherere
ostenditur, scilicet nomen et verbum, et secundo loco pronomen, quod auxiliatur
nomini, et participium quod auxiliatur verbo.
Et hecsententianon discordata supradictanisi in signiEcatione'quahtatis'.
Prapriumes: nominissignificare. . . . . . etc. idest: omni nomini convenit, vel fere
omni, signiFlcaresubstantiam, idest signiFlcal-ealiquid eo modo quod de eo possumus
loqui. Ut 'cursus" et 'currit', 'cursus' signiFlcat cursum eo moda quod de eo possumus
loqui; verbum significatactionem et passionemeo modo quo sempersignificatisnomi-
num inesse ostenditur, ut dicit Aristo(ti)les: "verbum est semper nota eorum que de
altero predicatur", idest actionem signiFlcatvel passionemque semper aliis inesse
ostenditur, de se nichil, idest verbum numquampotest poni in subiectoitaquod de eo
aliquid possimusloqui, idest de eius significatoper prepositionem. Quia non possumus
dicere: 'icgit estactia', seddicimus 'Is-gitestverbum';ibi '!cgit' est nomenverbi et ita de
nominealiquid dicimus, non de significatoverbi. Et idemsignificatverbumhoc scilicet
'currit' et nomenquod est 'cursus'.
Si opponatur (24-ï'b): ergo verbum significat substantiam, dicemus non esse verum,
refertur ad modumsignificandi.Significarcsubstantiam
quia 'significaresubstantiam' nichil
estaliud quamtaliter signiEcare,idestut deeo possimusloqui, sednon sicut hocverbum,
immo signiEcat taliter quod semper inherere significatum eis ostenditur. Unde verba
dicuntur signiFlcareagere vel pati, quia plus est significareagerevel pati quam significare
actionem et passionem,quia 'actio' et 'passie'signiFlcantactionem et passionem.Sed
aliter significare agere et pati est (quam) significare actionem et passionem et taliter
significare,scilicet alteri convenire. Sicut pronümenillud idem significatquod nomen
et totum illud; et nomen signilïcat substantiam et qualitatem, pronomen vero sul)-
stantiam solam; sed dili'erunt in modo signiEcandi, quia nomen denotat de quo genere
rerum aliquid sit, pronomen vero non.
qualitatem. Sed equivocatio inpedit, quia plures Socratesvel lohannes. Sed quot erunt
equivocationes in aliquo nomine, totidem eiusdem nominis erunt nomina. Unde dicit
Aristotiles: "vox quidem una, significationes vert) plures". Sed si habmidaremus nomini-
bus, deberemus inponere unicuique rei suum nomen diversum. Sed quia deFlcimus
nominibus, ideo Et equivocatio. Sed unum nomen signiflcat plura, idest pluribus modis
inpositum fuit diversis rebus. Et sic in alio predicamento qualitatis est prius qualitas et
posteacolor et coloratum,deinde albedo et nigredo. Per 'qualitarem'de quo genere
rerum aliquid sit denotatur et per 'colorem' convenientius; per 'colararum' evidentius
quamper colorem et per 'albedincm'vel 'nigredinem'evidentiusassignaturde quo genere
rerum aliquid sit quam per 'colaratum', et per 'hanc albedincm'convenientius quam per
'albudinem'.Et eodem modo de nigredine.
Iterum. 'Album' bene denotat de quo genere rerum aliquid sit, scilicet quod 'album'
dicitur nomen corporum et quod semper intelligitur albumcorpus.Et 'album' bene
denotat de quo genere rerum aliquid sit. Nisi per equivocationem, sicut 'bonus'; 'bonus'
est equivocum, quia 'bonus', idest 'utilfs' et 'bonus' signiEcat quandam bonitatem.
iterum. Sunt alia nomina que non continentur in aliquo predicamentorum. Sed
faciamusmoclo quoddam predicamentum et ponamusea ibi sicuti conveniens sit; primum
postea ratio, deinde dünicia, postea argumentum, deinde argumentatio et postea
rox,
siliusismtrs;deinde hocet hoc et hacargumentum.Et convenientius assignatur per 'rutianem'
et convenientiusper 'dijï'niciancm'
quid de quo generererum sit quamper 'coni'cnicns';
quam per 'raciancm'; et (sic) de unoquoque. Unde dicit Boetius: "convenientius assigna-
bat proferens speciemquam genus".
Et ita diximus quid sit signilïcare qualitatem.
Iterum. Opponitur quod sunt quedam nomina que. non denotant de quo genere
rerum sit aliquid. Quia sunt ita universalia(251'3)quod currunt per omnia predicamenta
et possuntconiungi cum nominibus omnium predicamentorum,scilicet 'cum','rex',
'unum', 'aliquid', 'discrctum', 'quis', 'totus', 'solus', 'qualis', 'talis'.
Seddicimus quod illa, scilicet 'ens'et alia quatuor, benedenotant de quo genere rerum
sit aliquid propter equivocationem. Quia sunt equivocn et quandoque reguntur circa
singularia.Et ideo dicebantilli reprehendendo(corr. ex respondendoMS) Priscianum
'uHus' etc. esse pronomina.
Sedde 'quis' et 'uHus'et 'uterque'dicimusquodsignificantinFmite.Et hoc habentpro
qualitate, idest sicut signilïcarequalitatem illa inpediret essepronomina, sic ianite
significare inpedit ea essepronomina.
Alia diFEnicio. Verbum est id quod est signiücativum agendi vel paciendi. Et hec:.
diFEnicio convenit soli verbo, sed non omni.
Modo queritur que sit differencia intcr signiþcarc agere et pati et inter signyq'care
actionem Hec est diFferencia,quod quedamnominasigniEcantactionemet
ct passionem.
quedampassionemet taliter quod de eis possimusloqui; verba vcro significantagereet
pati; idest signiEcantactionem ct passionemtaliter quod alii convenire ostendatur.
Unde Boecius: verbum est nota eorum que dc altero predicantur. Quod in nomine
expositum est.
Sed1iridisnclum
est quod Priscianusaccipit unum pro altero, scilicet significareager::
et pati et significareactionemccpassionem.
Modo queritur si hec diFFlnicio conveniat 'sum', 'es', 'est'.. Sed quamvis in loco suo
multa simusdicturi, sententiastamenhic aliquantulumtangamus,
Substantivum verbum meram denotat substantiam sicut pronmnen. Nec habet
nisi discretionemtemporumet modorumet verborumcon-
aliquid undedicatur verbum
structionem. Nichil habet substantialeverbi sed accidentia. Et ideo si volumus conside-
rare secundum substancialemsigniEcacionem,dicemus esse proprie nomen; si con-
sideremus accidentia, dicemus esseverbum.
Then, the prcperties of the participia and the article are discussed
(25v3-26Pü); next that of the pronoun:
26m: Postquam dictum est de proprietate nominis et verbi et participii et articuli, nunc
dicendum est de proprietate pronominis. Primum ergo videnda est causainventionis
THEORV OF SIGNIFICATION m TWELFTH CENTum' GRAh-m-IAR 245
Next the deFmitic-ns of the single parts of speech are given. Noun
(namen)is deait with on ff. 263'3-29fb : 1.
Quid est nomen esse primitivum? lllud esseprime posicionis. Quid est aliquam
dictionem esse prime positionis?: idest: eam ita esse inventam ut non respiciat aliam
dictionem prius inventam. Quid est aliqumn dictionem essesecundeinpositioni52, idest
eum ita esseinventamut respiciataliamdictionem prius inventamcum qua conveniat
voce et signilïcacione. Si vero non transit in aliam dictionem sed manct sub ea a qua
derivatur, debet in voce convenirecum ea in principio et voce diFferreab ea in Fine.
Hic abicitur derivacio que Et solo sensu et illa que Fit sola voce et tenetur ea que Flt
sensu et voce. ( ).
......
271'3.Dictum est quod nominum alia propria, alia appellativa.Et dictum est quod
quatuor sunt speciespropriorum nominum. Nunc videndum est de appellativis.
Sedqueritur hic que sit diH'erenciainter propria et appellativa.Proprium est quod
signiFlcatpropriam substantiam et qualitatem ita quod convenit uni soli. Appellativum
est quod signiücat communem substantiamet qualitatem, ita quod convenit pluribus.
Item. Alia dilïerencia inter propria et appellativa (est) quod appellativa intelliguntur
in propriis, non propria in appellativis, idest significatioappellativorum intelligitur in
propriis, ut cum dico Petrum,intelligo hominem,sed [sed] significatio propriorum non
intelligitur in appellativis. Non enim cum dico hominem,intelligo Socratem.
Intelligitur tamensignificatio prapriorum in quibusdamappellativispcr exellentiam.
Ut cum dico Apostolum absolute, intelligo Paulum,et cum dico urbemabsolute, intelligo
Romam.
Aliter. Appellativa intelliguntur in propriis et non propria in appellativis, idest
appellativasecuntur ad propria, non pl'Opriaad appellatiua.Cum enim dico: 'Socrates
est', possumconcludere: 'ergo homoest'. Sed non econverso.
Quatuor sunt species appellativorum nmninum communes cum propriis et appel-
lativis et dcrivativis, scilicet corporale,incorporale,amonimum,jinanimum. Corporale est
quod corporeamrem signiFlcat;hoc est in propriis ut Socrates,
Plato; est in appellativis
ut homo, animal. Incorporale est quod incorpoream (rem) signiFl-cat. Hoc est in propriis
ut hec iusticia, ct hccfortitudo; est in appellativis ut iustiamfortitudo.
Omonimum est unum nomen diversis intellectibus vel diFFmitionibusmulta signiü-
cans. Hoc est in appellativis ut 'canis', quod signiEcat latrabile animal, marinam beluam,
celestesydus; et in prcpriis ut Cato Censorinuset Cato Uticensis.Sinonimumgrece
'sin' ( ) latine namendicitur; sinonimum est coniunct[ion]um nomen cum aliis
nominibus in eademsignificatione. Hoc est in appellativis ut 'cnsis', 'gladius', 'mucra',
'spata'; et in propriis ut 'Marcus', 'Tulh'us', 'Cicero'. In his quedam sunt binonima,
quedam trinonima, quedam tetranima. Binonima ut 'Lucius' 'SuHa'; trinonima ut
'A'larcus' 'Tullius', 'Cicero'; tetronima, ut 'Pubh'us', 'Carnehus', 'Scipl'a', 'Ajï'icanus'.
( ...... ).
Hic queritur quare aliquod nomen dicatur adiectivum aut aliquod substantivum.
Adiectivum dicitur quod positum ex parte predicati significat praprietatem, positum ex
parte subiecti signiFlcatrem habentemproprietatem. Substantivumdicitur quod sive
ponatur ex parte predicati sive ex parte subiecti, semper idem signilïcat. Vel sub-
stantivumdicitur quod cqualesignilïcatvel qualesit aliquid. Vel substantivumquod per
se in constructione ponitur. Adicctivum dicitur quod per se in construc(f. 27l'b)tione
non ponitur et semper eget auxilio substantivi. Adiectivum est quod adicitur propriis
vel appellativis nominibus. Et significat laudem et ea que pertinent ad vituPcracionem,
ut 'indoctus','in-iustus';et signilïcatmedium, idest illud quod cum tali nomine iungitur
THEOR? OF SIGNIFICATION IN TWELFTH CENTUR? GRAMMAR 247
quod signilïcat laudationem et cum tali nomine iungitur quod significat vituperacionein,
ut 'magno: doctor', 'mognus latro'. Et signiEcat proprie suum uniuscuiusque, ut 'nigrum'
proprietatem corvorum et 'album' proprietatem cignorum. ( ).
......
28"): Dictum est de primo accidente. Nunc dicendum est de secundo, idest de genere.
Antiqui dicebant ita: genusest exploratio sexusque Flt per vocem carentem genere.
Nam ipsavox non est genussedid quod per vocemmonstratur. Hoc est dici quod illa
dictio est masculinigeneris que significatremgenerarepotentem masculinomodo. Illa
est feminini generis que signiücat rem generare potentem feminino modo. Et sic de
ceteris. Sed hi nihil dicebant. Nam multa sunt quo res inpotentes generare signiEcant,
alicuius tamcn generis essedicuntur.
Alii dicebant ita: quod aliqua dictio est masculini generis que signilïcat rem generare
potentemmasculinomodovel que habetsimilitudinemcum illa. Et sic de ceterisgeneri-
bus. Sedmaledicebant. Narn 'lopis' eandemsimilitudinem habetcum 'Poris' quamcum
'PhiHis' ; dicitur tarnen masculini generis esseet non feminini. Et sic in multis contingit.
Videndum ergo quid rnodo dicatur et quid verum sit. Si(c) dicitur: aliqua dictio est
masculini generis que sic est instituta quod ei preponitur articulus 'hic', aliqua feminini
cui preponitur 'hoc', aliqua neutri-cui 'hoc'; aliqua communis cui 'hic' et 'hoc', aliqua
omnis, cui 'hic' et 'hoc' et 'hoc'.
Sed opponitur clepronominibus 'idcm' et de mobilibus nominibus et de participiis
futuri et preteriti temporis quo nullos recipiunt articulos. ldeo ita dicendumest: aliqua
dictio est masculini vel feminini generis, et sic de ceteris, que recipit articulum vel quo
hoc habet quod intransitive potest construi cum aliqua dictione articulum habente in
eadem parte orationis, ut pronomina et mobilis nomina et participia. De quibus dictum
est quod (quo MS)licet non recipiant articulos, in eademtamenparte orationis construi
possunt intransitive cum dictione articulos habente.
Et secundum IIOCsic diffinitur genus: genus in nomine, pronomine, participio est
aptitudo recipiendi articulos vel construendi intransitive cum aliquadictione articulos
habente in eadem parte orationis. ( ).
. .. . ..
ZBVG:Dictum est de genere et specie. Restat de numero, scilicet quid Antiqui dixerint
de numero et quid Moderni dicant.
Numerus est forma dictionis que discretionem quantitatis facere potest. Idem in
verbo et pronomineet participio de numero dici potest.
Quidam Antiqui dicebant quod sola forma, idest terminatio, dictionis esset numerus,
ut -os, -o, -c et cetere terminationes. Sed nichil hi dicebant. Num multe voces eiusdem
terminationis sunt sunt singularis et pluralis numeri, ut 'mogiscri'.
Alii dicebant quod signilïcatio unius esset numeri singularis et significatio multorum
numeri pluralis. Sedhi quoque nihil dicebant. Nam si hoc esset,omnia appellativa nomina
pluralis numeri essent, quia multa signiFlcant.
Et ideo sic dicendum est: aliqua dictio est singularis numeri que sic (est) inventa
quod non potest poni in constructione nisi significatione unius rei tantum, ut 'homo legit'.
Aliquadictio est pluralisnumeri quesic est inventaquodnonpotestponi in constructione
nisi signiEcationc multorum, ut 'homincslogonc'.
Et numerus sic dilï'inicndus est: numerus est Forma dictionis in voce et discretio
quantitatis in significatione, idest per terminationem dictionis et per discretionem
signiEcationis cognoscitur que dictio sit singularis numeri et que pluralis. ( ).
......
248 LOGICAMODERNORUM"
[ZSW] Sequitur de Figura.
[28vb] Explicit clelignra. Sequiturde casu.
[291'0] De accidentibusnominum hec dixisse suchiaþïlt. Tractam de accidentibus
...
nominum, queritur quare comparatio non connumeratur inter ea. Sed hec questio
superiussoluta est. [viz. f. 26"? ad init.] ( ...... ).
291'13 Et hec de nomine dicta suFHciant.
.....
293'5-( ) Sicut dictum est, octo accidunt verbo: genus, tempus, modus,
......
species, Figura, coniugatio, persona cum numero.
Nunc de generevidendumest, quid Antiqui dixerint et quid indedici debeat.
Quidam dicebant quod genus in verbo est terminatio in '-0' et in '-or'. Sed si hoc
esset, duo tantum essentgenera verborum.
Alii dicebant genusidem essequod signifcatio. Et asserebantquod genus in verbo est
signiFicatio actionis vcl passionis. Sed si signiFlcatio actionis vel passionis esset genus in
verbo, significatio substantie et qualitatis deberent connumerari inter accidentia no-
minis; item id quod est substantiale verbo, eFFicercturei accidentale, sed hoc minime
competeret.
Cum ergo neutra diFFmitioAntiquorum valeat,quiddam statuendumest per quod
quid genus in verbo sit possit animadverti.
Genera verborum sunt quinque: activum, passivum, commune, deponens, ct
neutrum. ( ).
......
( ...... ) Et secundum has omnes diFlïniciones quid sit genus in verbo sic diHïniri
potcst: genusin verbo est naturalisterminatio in '-a' vel in '-ar' cum tali significatione.
SigniFlcatio autem pcr [ disiunctiones potest videri, sicut dictum est ( ...... ).
Nunc de constructione activorum et passivorumvcrborum. ( ).
......
IN TWELFTHCENTUR?GRAMMAR 249
THEORVOFSIGNIFICATION
[f. 29W] Dictum est de genere. Dicendum est de tcmpore. ( ).
......
[f. 301'3] Dictum est quid sit tempus in verbo et quod vcrborum alia sunt discretim
presentis temporis, alia preteriti, alia futuri. Nunc videndum est quod modus indicativus
liabct omniatemporadisiuncta.
[f. SOFD]De ordine modorum ( ).
......
Dictum est de modis personalium verborum. Nunc de inpersonali verbo
dicendum est. ( ).
......
[F. 3093] Dictum est de genere, de tempore, de modo. Nunc dicendumest de specie
( ...... ).
". 30Vb] Dictum est de specie. Nunc dicendum est de Figura( ).
......
[f. 3113] Dictum estdefigura.Dicendumestde coniugatione( ).
De
......
persona. ( ...... (.
De numero. ( ).
......
[f. 3l1'h] Et de accidentibusverbi hec dixissesuFBciat.
......
de quo aliquid dicitur, non denotat de qua manerie vel de quo genere rerum sit ipsum.
Dictum est quid sit pronomen. Nunc videndum est si illa diFFmicioalii parti oracionis
(conveniat) quam pronomini. Est alia dictio 'qui', que est parsm'acionis,que ponitur
(pro) proprio nomine et certam significat personam.Et ideo quidamdixerunt quod 'qui'
essetpronomen. Sedalii dicunt ita quod illa dictio que accipitur (pro) proprio nomine
et ubique (verbi qus:MS) significat certam personam,est pronomen. Sed 'qui' aliquando
infinite ponitur, ut 'qui interficiet tyrannum, premium accipict'. Sed nullum pronomen est
inFlnitum.Ergo 'qui' non est pronomen.
verbo adicitur.
[f 33W] De adverbio. Adverbium est pars orationis cuius signiFncacio
Vel: adverbium est pars oracionis que ad hoc est inventa ut mudificet verbo. ( ).
.... ..
[f. 34rbl
Dictum est de adverbio. Dicendum est de interiectione. ( ).
......
[3493] Queritur quare Latini ordinaverunt interiectionem aliam partem oracionis ab
adverbio, cum Greci onmesinteriectiones connumerent inter adverbia. Tribus ex causis
iactum est semper abscondita voce proferri.
est hoc. lnteriectionum proprium Item.
Interiectiones in constructione posite signiFlcant affectum verbi, ut 'pape' significat
admirationem (animi rationem MS) et (ut MS) 'heu' dolorem. Adverbia vero non
significantaFfectumverbi,-sedsignificantmodumagendivel paciendi.Item. Adverbiain
nulla constructione possunt poni sine verbo vel sine participio. Interiectiones autem in
constructione possunt poni et sine verbo et sine participio.
His tribus rationibus interiectio apud Latinos est alia pars orationis ab adverbio.
Greci autem qui interiectiones adverbiis connumerant, sive bene sive male faciant
ignoramus.
Nunc videndum est quid sit interiectio. Interiectio est pars oracionis indeclinabilis
cuius proprium est aliis partibus oracionis interiacerc et varios animi affectus ostendere.
( ).
......
252 LOGICA MODERNORUM 11
' simplicesMS.
THEOR? OF SIGNIFICATION IN TWELF'I'H CENTURV GRAMMAR 253
easin diversasspeciesapud Grecos, sic iste apud Latinos. Item. Sciendmnest quod
coniunctiones nichil signiFncant,sed ideo signiFlcare videntur quia orncio in qua ponitur
aliqua coniunctio id signiHcat[ur] quod ipsasignificaredicitur.
Disiunctive coniunctionessunt illa que coniungunt verba et disiungunt sensumita
quod alterum significatur esse.,ut 'rcl estsanusvel estcgcr' ; ' rel estdiesvel estnox'
.
Subdisiunctive sunt illa coniunctiones que vocem disiunctivarum habent et copulant
sensumita quod utrumque signiFlcaturessemodo coniuncte modo disiuncte; coniuncte,
ut 'rllcxandcr vcl Paris duxit Hclenam'; disiuncta, ut 'Petrus tota die vcl legit re! scribit',
Discretiva vel electiva coniunctio est quando de diversis positis nos aliquid ex eis
eligere ostendimus, ut 'volo essedivesquampauper' et 'magis voloservireDeoquamhominibus'.
Et est sciendumquod 'quam' potest esseelectivn coniunctio et comparativumacl-
verbium et accusativuscuiusdam nominis, scilicet 'quo, cuius'.
Adversativa coniunctio est que significat adversum convenienti, ut 'ego multumserviri
tibi, sed tu male tractasti me'. Adversative coniunctiones sunt hec: 'aut(em)', 'vero',
'quidam',' 'ramcn', 'sed' et alie multe. Adversativarum alie sunt diminutive, alie non;
diminutive, ut 'sahcm','atquc'et 'ne'; non dimi(35fa)nutive,ut 'sed', 'vera'.
Abnegativa coniunctio est que colmlata cum verbis substantivis ostendit aliquam rem
potuisse Fieri nisi aliquod inpedimentum intervenisset, ut 'jïzcisscmillud, si patuissem'.In
hoc loco 'si' est abnegativa coniunctio. Alias coniunctiones Latini non habent.
Dubitativa coniunctio est que aliquid cum dubitacione signiücat ut 'nos-ciaan eloquar
an sileam'.
Collectiva vel rationalis vel illativa coniunctio est que äliqua cum racione collecta
memorat, ut 'iginir', 'ergo'.
Completivnvel expletiva coniunctio est que ponitur in oracionecausaornatus vel
causa metri.
De. ordine. Ordo accidit coniunctionibus, idest coniunctionibus accidit ut sic ordi-
nentur ut quedam preponantur, quedam communes sint, quedam subiungantur. Con-
iunctiones prepositive sunt quatuordecim: 'at', 'asi', 'aut', 'ac', 'ref', 'nec', 'neque',
'si', 'quin', 'quatenus','sin', 'seu', 'sivc', 'ni'. Subiunctive sex: 'qua', '-re', 'ne', 'quidem',
'quoquc', 'aurem'. Cetere sunt communes.
Queritur de 'namque'si sit prepositiva. 'Namque'communisest.
Queritur de 'equidcm', 'siquidem', si sint figure simplicis vel composite. Quidam
dixerunt 'cquidcm'componiex 'ego'et 'quidam'.Sedmaledixerunt: nonpossemus enim,
si hoc esset,dicere: 'equidemtu legis', 'cquidcmille legit'. 'Siquidem'Figur: simplicis est..
Si enim componeretur ex 'si' et 'quidem','si' longum esset.Et sic quidam mentiti sunt:
"si' enim brevis est, ut illudz:
This is the end of the commentary itself. Then follow & number of
diagrams written by the same hamd3:
I ...— I
aFIïrmativa negativa
I I
I . — I I , I
alia simplex alia cum distributione alia simplex alia cum
ut: 'Socrates legit. ut: 'Cjcero quidem est bonus diminutione
continuatim cum
dubitacione: 'si est homo, est animal'
cum necessitate
subcontinuativa sine.
dubitncione: 'quoniam ambulat morcrur'.
CausaIis
eHectiva
,
sine necessitate I
(
adiunctiva
simpliciter causalis
Some special points from this commentary deserve notice. The tria
generacollacutionismake the reader think of William of Conches' expo-
sition of this matter; see above, pp. 221-222. Just as in William's
commentary, this discussion is followed by the enumeration of the
necessary elements of each kind of locutio; However, there is some
differencebetweenour commentaryand William's in that the latter,
following Boethius,,I takes their number to be three (res, intellectus, vox)
and our commentator addsto them littera. Seeabove, p. 239.
It must be noted, further, that, Iike William of ('Ita-nolles.»2
our author
pays much attention to the causae inventionis of the parts of speech and
their elements (littera and yllaba).
The exposition of the consignilïcative function of such prepositions
as "in', s
IcI-zI hows many resemblances with that given by William of
Conches. Compare the text quoted above p. 24-0 with that from
William's commentary, quoted p. 226f. The important röle of the con-
struction of the proposition taken as & whole should be noted in both
explanations.3
The most important part of this commentar); for our present purpose,
is the author's discussion of the signification of noun and verb. It is
focussed on the differences in the modussignyï'candibetween related
nouns (album,albedo,etc.) and between noun and verb. However, no-
where does our author arrive at such fruitful distinctions as between
signjfï'catioand nominatio, as are found in William of Conches' com-
mentary.'
lecturing master) rather than the reporter's. 1150,we are probany not
FarFrom the truth if we idfmtif)r this master as Robert Blundus, whose
Summa in arte gramatica (being as & matter of fact & summa on the Priscian
1 think Tanner confuseclat least two persons3: (a) one Roger Blund,
chaplan of bishop Robert Grosseteste. He may be the person who died
1264; (13)Robert Blund, the author of the Summa:I'IagfstriRodberri
Blundi in arte gramatica, found in British Museum, Regia]M: 2 D XXX,
Ff. '791'-93Wand 104T-106V.4
This Robert Blund is the one mentioned in Epist. 62 of the collection
ofthe Letters of Peter of Blois, dating between 1180-87. Magister Robert
Bluncl (or Blandus)appearsto have been reproved by Geolïrey Plantage-
net, bishop elect of Lincoln, between 1173 and 1182, because, as &
clerk in his service whom he had appointed to a beneflce, Robert failed
to come when required and busied himself instead in debating casesat
Paris, Bologna, and Oxford. He was canon and prebendary of Lincoln
in 1185-86.5
4713: Notandum autem quod de signiücationo nominis diverse sunt sententie. Dicunt
enim quidam quod nominum quedam signiücant substantiamsimpliciter, ut hoc nomen
'scrbnontio', vel quod significat substantiam non ita simpliciter, ut 'homo', 'lopis'; alia
significant qualitatem, idest eaque insunt substantiis;alia Flgmentaanimi, ut 'hircocorvus',
'chimoro'; alia modum loquendi, ut 'omnii', 'nullux'.
Et eorum que signilïcant substantiam quedam determinant qualitatem circa sub-
stantiam, sive communem, ut 'homo', sive propriam, ut 'Socrotos',que Socraticos(So-
cracitas MS) & Boetio appellatur. Concedunt ergo quod utrumque istorum nominum
'homo', 'Socrotos' significat substantiam et qualitatem; neutrum tamen eorum plura,
licet alterum sit substantia et alterum qualitas, que sunt plura, tamen signiHcaresub-
stantiam et qualitatem non est significare plura. Essetenim sensus:'nomonsignyicotploro',
idest: plures intellectus constituit, sicut hoc nomen 'Iopis' signiHcatintellectum, idest
constituit, et licet intellectus sit res incorporea, non tamen signiücat rem incorpoream.
Et hoc nomen 'homo' (duo MS) significat duo; nec tamen plura. Est enim sensus
'significocduo' idest: de duobus constituit intellectum.
[tem. Ergo concedunt quod licet nomen significet- substantiam et qualitatem, nec
tamen plura, sicut homo et eius proprietas sunt plura, tamen loqui de homine et eius
proprietate non est loqui de pluribus.
Item. Nomen prcprium nominat, idestappellat, eamsubstantiamquamsignificat,sed
nullamqualitatem..De nulla enim qualitateagitur per proprium, ut hoc nomen'Socrom'
el: signiFlcatet appellat hunc hominem..Appellativum vero signiFlcatsubstantiamet
omnem appellat, sed non omnem cui convenit proprietas designataper ipsum, scilicet
humanitas, nominat, (sed) quamlibet substantiam cui ipsum convenit appellat, quia pro
unoquoque eorum liabet poni. Ut hoc nomen 'homo' signilïcat hominem et omnem
appellat et quemlibet hominem, sed nullum determinate. De hoc vero nomine 'albedo'
dicunt quod solam qualitatem significat, scilicet albedinem,sed nullam appellat, tamen
omnem significat.
De nominibus vcro adiectivis dicunt quod principaliter significant qualitatem solam,
sed aliter quam nomina Fixa, scilicet determinando eam inesse, secundario vero sub-
stantiam, cum constet ipsam qualitatem nulli inessenisi substantie.
Et dicunt qualitatemin nomine: quicquid in dictione intelligitur preter agere et pati.
Ideo autem nolunt Gramatici inter accidentia nominum recipere agere et pati, quia
oporteret concedi verbum signiFlcaresubstantiam cum qualitate, cum in verbo persona
vel patiens intelligatur. Ut ait Priscianus: inest igitur nominativus in ipsis verbis in
prima et secunda persona deFlnitus, in tercia inFmitus. Si autem in verbo intelligeretur
THEORV OF SIGNIFICATION IN TWELFTH CENTURV GRAMMAR 259
sic substantia et qualitas et verbum significaret substantiam cum qualitate, non esset
praprium nominis signiücnre substantiam cum qualitate. ( ).
......
Nominant autem, idest appellant, adiectiva substantias illos quibus insunt accidentia
illa que eis signiücantur, ut 'albus' principaliter significat substantiam determinando eam
inesse,secundariosubiectum albedinis et illud nominat.
Si queratur qunm qualitatem significet hoc nomen 'quis', respondemus quod non est
certa qualitas aliqua quam significat; et tamen signiücat substantiam et qualitatem,
signiEcando scilicet inünitam substantiarumet generalem, vel signiEcando substantiam
infinite et generaliter. Ipsa enim inEnitas est ei pro qualitate et hoc ostendit ipse Pris-
cianus, ubi ait in tractatu pronominis his verbis: "quomodo numeros et quantitates inter
species qualitatis nominum accipimus, sic etiam qualitatem inEnitam et generalem sub-
stantialis que est in hoc nomine 'quis' vel 'qui', et que.ex eo componuntur".
47"): ln quibusdam(ex predictis MS) vero non bene consentit, seddicit quod omne
nomen significat substantiamcumqualitate, idest: suppositolocutioni, sive signiFlcet rem per
se existentem, sive non. lsta autem nomina 'omnis', 'nullus' veritatem (corr. ex v. :
quinque?MS) habent pro qualitate et eandemsubstantiamsigniFlcantquam nomina eis
adiuncta.
Nota quod cum dicitur "omne nomen signiFlcat substantiam", variatur 'nomen'.
Quod multipliciter accipitur pro actu subsistendi, pro re per se existente, pro supposito
locutioni. Et hoc modo accipitur cum dicitur: "nomen signilïcat substantiam".
licet tota illa oratio materialiter ponatur, tamendatur per ipsamintelligi quicquid ea
signiücatur eque ac si non materialiter pcmorotur.I
Nota quod nomen appellativumsignificat propriam qualitatem sui ipsius
483'5-4-91'0:
quandoponitur ad seipsumsigniücandum,ut 'homoestnomenappellotmmi'; et in tali loco
dicitur materialeimpositum,quia scilicet idem est impositum et materia impositi, idest
cui imponitur; idem enim est ibi signiFlcans(4911)et signiFicatum.
4-9ï'ü'ï'b: Sciendum quod nominum cmmnunium aliud commune naturaliter aliud casu
aliud consilio. Naturaliter commune est illud quod ex una institutione habet idoneitatem
conveniendi pluribus et omne tale in una signilicatione habet pluribus convenire, quia
nullum nomen ex una institutione habet in diversis signiücationibus pluribus convenire,
cum nomen non possit institui ad signiFlcandum nisi proferendo. Sunt autem paria
significare ex una inuitatione plura et convenirein una significatione pluribus; et paria sunt
significare ex diversis institutionibus et convenire aliquibus in diversis significationibus. Sunt
ergo istaparia, si eis supponaturiste terminus 'nomen'sic: omnenomenquodsignificat
plura ex una institutione, convenit pluribus in una signiEEätione;et econverso.Sedin
aliis tamen mutato subiecto potest variari sic: omne pronomen quod ex diversis in-
stitutionibus signiFicat, convenit signiFlcatis in diversis signiücationibus, et econverso:,
non quia pronomen in diversis signiücationibus convenit diversis et tamen ex una
institutione, sed hoc Facit demonstratio. Hoc etiam alibi ( ). Similiter in
......
albus', 'propositiosimplexet cothogorico'.
'monochus
Illa autem nomina que sic ex una institutionel vel naturaliter quia naturas signiFlcant
[dicuntur communiamultorum naturaliter, idest ex una institutionelü ut 'homo'homi-
nem, 'onimoi' rem talem naturalem.
Commune casu est quod aliquibus impositum est nullo habito respectu unius ad
alterum, ut in PirrusFilio Achillis el: Pirrus rege Epirotarum.
Communeconsilio quod ab uno (493'5)aliquo translatumest ad aliud, ut olomcntum
a partibus yles primordialis materie ad litteras quadam proportione; sine proportione
quando nomen patrium i mponitur filiola. Nulla autem translatio facit nomen equivocum
nisi quo Flt ex necessitate et nullum nomen commune appellatorum oppellativum est nisi
sit commune naturaliter, idest conveniens pluribus ex una institutione et una signiE-
catione. Et omne quod naturaliter est commune, est appellativum, licet uni soli conve-
niat, ut 'phonix'.
The same holds good for the author's next note 011 Priscian's lemma
Multorum quos eadem substantia:
49"): Nota quod Antiqui volentes loqui de rebus generaliter, quandoque minus gene-
raliter, quandoque etiam specialius, invenerunt nomina per que de eis agerent. Con-
! For the same view, see the ancstioncs l'icrorinoo(edited asour Tract XV), p. 743'43.
262 LOGICA MODERNORUM 11
siderantes autem omnes res in quadam proprietate convenire, scilicet in existentia, eis
quoddam nomen indiderunt, scilicet hoc nomen 'substantia', per quod generaliter
loquerentur de rebus. Item. Cum tali proprietate, idest cum existentia, videntes etiam
quamdam aliam proprietatem inesse rebus, non omnibus sed quibusdam; ex hac in-
diderunt hoc nomen 'corpas', per quod minus generaliter agerent de rebus. Sic ergo
consideroin 'animal' et 'homo'descendensad individua que imposita sunt ad agendum
de rebusdiscrete. Et nota quod substantiadicitur rosper seexistens
et substantiaactus
subsistendiprout per substantiam (pro non per sine MS), significatur, ut substantia status
substantialis,idest illud essesecundum quod aliquid assignaturquid ipsum Sit. Unde et
Boetius dicit: questio est de substantia,idest: propter substantiam, cum queritur "quid
estalbedo?", idest quid est substantialisstatus albedinis.
Substantiam ibi appellat Priscianus substantialem statum convenientem rebus diver-
sarum specierum xfel nomen generale, idest nomen designatiwm substantialis status.
Specialomdicit substantialem statum convenientem uni Speciei; vel 'spocialom'vocabulum
generalem qualitatem convenientem rebus diversarum specierum, idest formam secun-
dum quam assignentur de eis quales sint ( ).
......
Item. Nota cum substantiadicitur proprietas subsistendi, non dicitur ut forma in
formato, sed ut quod suscipit formam, ut et substantia: qaadjormis substat; quod a
dicitur. Unde nomen quod signiücat et appellat rem talem,
plerisque resper seexistens
dicitur substantivum (substantiaMS), ut apud Aristatilem in Predicamontisprima sub-
stantia, secundasubstantia.
Alii exponunt litteram sic: generalemqualitatem: generale nomen quod qualitatem
appellat, ut 'virtas', vel statum per ipsum designatum. Similiter de quantitate.
4-9'-'b-50"'-: Sunt autemadiectiva etc. Causam nominis ostendit. Est autem adiectivum quod
significatqualitatem,vel proprietatemaliam, ut adiacentem.Et idoneumnon est verba
supponere proprie; ur adiacentemdicimus propter 'albedo', quod significat qualitatem
existentem; 'homo'autem significat qualitatem ut adiacentem,scilicet humanitatemet
eam supposito apponit quando est in opposito, ut 'Socrateses:homo'. Similiter 'animal' et
cetera nominaex 'animo' sumpta.Tamennon sunt adiectiva,quia sunt idoneasupponere
verbo proprie. Dicuntur autcm adiectiva tam nomina signilïcantia et copulantia sub-
stantialesproprietatesquamaccidentalescopulantia,ut 'ratioaalo', 'album'. Adiciuntur
autem substantivis suis, tum significatione — quia significant formas que insunt rebus
substantivorum — tum vocc, quia (501'3) proprietates suas in constructione variant
circa substantivasecundum eorum proprietates.
The Oxford Manuscript Digby 174- contains Ff. 211-24—1& very inter-
esting piece on logic. For the manuscript, see above, Ch. ], nr. 16. In
this chapter :: general survey of the content of this treatise will be given
(A) and some remarks will be made on its date and the school where it
originated (B). The next chapters will give a more detailed analysis
(Chs Vll-X).
Propositum quidem negotii est circa opinionis nostre positiones singula diligenter
inquirere, ut sic et nobis ipsis iocundum comparemus exercitium et sociis progressum.
Facile namque Fieri poterit ut in quo scriptor sumet exercitationem, lectoris etiam
diligencia suam instruat ruditatem.
Ordinem itaquedoctrine nostreper quatuordistinguamuscapitula,primo agentesde
terminis, deinde de signiFlcatiseorum, tertio de prapositionibus, quarto de dictis propu-
sicionum, idest enunciabilibus.
Quoniam autem omnis terminus est vox (et non convertitur), ideo a voce quasi
altiori speculationem exordientes primo querimus quando voces inceperint esse.
' It must be noted that this division is not intended as following exactly our author's
design. As & matter of fact the subdivisions in our manuscript are Far from clear.
THE TRACT ON LOGIC FOUND IN ms. OXFORD, DIGBï 174 265
2
- PARS SECUNDA: DE TERMINORUM SIGNIFICATIS
Prologuc: Explcta prima parte propositi consequens est ut ad secundam, idest terminorum
signilicata, de cetero stilum inclinemus. Horum quidem hec sunt universalia", illa vero
singularia. Sed quoniam universalia longc digniora sunt utpote priora in natura, similiter
etiam quia ex eorum cognitione tota pendent singularium cognitio, ideo de eis primo
nobis disserendum videtur. Et ne res sine ordine Fiat circa illa hec quatuor disquirenda
proponimus: quid sit universale, quibus terminis significentur universalia, et qualiter
assignandasit eorum constitutio, et que cui predica(men)to aptentur (ZIBW).
3
- PARS TERTIA: DE PROPOSITIONIBUS
A DE PROPOSITIONE CATHEGORICA
B DE PROPOSITIONE 1h'POTHETlCM.
Illud quoque dubie queri poterit utrum idem sit verumquod veritas
etfalsum quodfalsitas (2371'3)
10 Post hec considerandum utrum aliquod verun'n (vel falsum) sit
verum (vel falsum) de quo, sive dicatur de quo; aut si non, quid
aliud (2371'3'1'13)
11 His itaque nil impedientibus dicimus enuntiabilia esse vera de
aliquibus (237l'b)
12 Primum itaque de universali querendum utrum ea de aliquo Fiat
sermo (ibid.)
13 lndeünita vero vel particulari (sc.prepositio) Et sermo de aliquo et
de.aliquibus (237T'J'V3)
14- Progrediendumitaque deincepsad singulares(2371111-1113)
15 Determinatis illis que circa vera et falsa communiter poterant
dubitari, specialem in utrisque considerationem ponendum. Ac
primum de veris videamus(2371'13)
16 Et primo de illis (sc. veris de presenti) (237vD-2331'3)
17 Transeamus deincepsad vera de.preterito (238V5'Vb)
18 Enuntiabilia ex preterito mixta et futuro-quasi media versantur
inter cetera enuntiabiiia de preterito et illa de.futuro (238Vb)
19 De eventibus tamen futuris non minima inter veteres habita est
dissentio (238Vb-239fü)
Dehinc illud considera omne verum et solum esseargumentmn ad
aliquid probandum. Opinio tamen de argumento quadri-
......
fariam Spargitur (239fü'fb)
21 Argumentatio a Boetio sic describitur (2391'11)
22 Deinde querendum utrum omnis qui argmnentatur, faciat argu-
mentationem (2 391'b' """-)
23 Amplius. Et illud querendum utrum ex propositionibus de presenti
vera possit Heri argumentatio (239?3)
24 Argumentationis quatuor sunt species (239V3'Vb)
25 Sillogismuscst argumentatio etc. (239Vb)
...... (ib1'c1
26 Demonstrativus sillogismus est argu111e11t1tio etc )
......
27 Temptativus sillogismus est etc. (ibid.)
......
28 Dialeticus (sc.sillogismus)est etc. (ibid.)
......
29 Sephisticus(sc. sillogismus) est etc. (ibid.)
......
30 Rursus. Sillogismorum alius ostensivus, alius ex hypothesi (2 393")-
24-01'11)
31 Amplius. Alius divisionis, alius non (2401'3)
32 Amplius. Alius est expositionis, alius circulationis, alius con-
versionis (ibid.)
276 LOGICA h-IODERNORUM [[
35 Hiis rationibus persuasi dicimus quod, sicut bonum est aliquid, ita
et malum, sicut verum, ita et Falsum.(240f'3)
36 Hoc ipsum tamen questionem habet utrum Falsasciantur (240r'1' W)
37 Secunda positio cle Falsisest quod ex nullo Falso aliquid sequitur
(240va)
38 Itaque quia nos prime aclhesimus Opinioni, quid pro ea et contra
videamus(ibid.)
39 Data vero consequentia ex habitudine conversionis facilis erit
deductio ad eorum Opinionem qui recipiunt ex impossibili quidlibet
sequi (ibid.)
40 Itaque nulla naturalis ypothetica est vera nisi cuius utraque pars est
vera (24OVE-vb)
41 Deinceps quid contra dictam positionem obiectis responderi
conveniat, inspiciendum est (240W-24IV'J).
Here our text breaks OFF,the two last lines of the extant text being
written under the last column (24l1'h).
Our author (or reclactor) seems to have made some additions after-
wards, as may appear From the passagediscussing the nature of verumand
falsum (our Ch. X, cap. 10; seebelow, pp. 363-367). There he enumer-
ates Eve diFferent Opinions. He says that he assentsto the fourth, which
he calls the ultima opinio (see below, p. 365). From this we may con-
clude that the Flfth Opinion was added later on.
Our treatise certainly was intended for publication, as may be con-
cluded From the introduction, where the author Speaksof the EXEI'CItüHO
scriptorisput besidcd the Iecrorisdiligentia. (See above, p. 264). Some-
times the reader is addressed:eligecm'dicas(seebelow, p. 327); notabis
2241'13;2171'11,see below, p. 302; 229"); see below, p. 333; 233W;
see below, p. 346; pertransibis 214"), see below, p. 298; and many
other passages.
As to its primary sources, they are Priscian's !nstitutiones grammaticae
which are referred to many times,,I and the current text-books of logic,
OFcourse. The latter; apart From the works OFthe logica vetus;are those
of the logica nova. For that matter; in our extmct From the text seven
referencesto the SophisrfciElenchiare Found,si:; to the Topica,sevento
the Prior Analytics, and only one to the PosteriorAnalytics. Actually it is
hardly surprising that only one reference is made to the PosteriorAnalytics.
We have in the prologue to an anonymous translation of the Posterior
flmzz-I/ytics2
a precious piece OF evidence that this Aristotelian book was
not in great Favourwith the Parisian masters(magistriFrancie)about the
middle of the twelfth century. For the text, see above, p. 15. [must
be noted, further; that the PosteriorAnalyticsare not Found, either, in the
Heptateuchonof Thiery OFChartres; who does give the texts of all the
other works of the logica ausum.3
From the contemporary schools only the School of the Petit Pont is
once referred to by name:
2361'11:Contra id vero quod prediximus ad cathegoricam non sequi continuativam, sic
obiciet Parvipontanussustinensnecessariumex quolibet enuntiabili sequi. (Seebelow,
p. 356).
chapters(B 21—24)
deal with what is found elsewhereunder the heading
De locis. Another topic is the infel'ence between the atomic propositions
of the hypothetical proposition. It is discussed in B 25-30. We Find
discussed here the conversion and the equivalence of propositions.
Finally, the QUARTA PARS, dealing with the enuntiabile, contains the
discussionof argumentatio(chs 20-33), among x-vhichthe syllogism is
dealt with (chs 25-33). For that matter, the author does not speakof the
fgm'ac and modi of the syllogism but gives some distinctions from the
Prior Anabftfcs.
However, our treatise is much more than an original discussion of the
current subject matter of logic. The frame-work in which this material
is found is not only quite substantia] to the author's way of discussing it,
but it also seems to have a value of its own. It is (;.-speciall)rthis Frame-
work that shows the original approach our author takes to logic and
grammar. ln fact, it is the fruit of a systematic re-thinlcing of the
subjects discussed by grammarians and logicims, separately to some
extent and each from his own inspiration, until that time. Our chapter
XVI will give & more thorough discussion of some points relevant to the
present study, such as set forth in this remarkable treatise. [t should be
noted, again, that this treatise deserves the closest attention much
—
more attention than can be given in the present study, indeed of
—
students of twelfth century logic. Unlike the attempt made by Adam of
the Petit Pont to renew logic our author's enterprise (or better: that of
the School he belonged to) apparentl)rwas successful.lt seemsto have
been, indeed, a cardinal link in the development of Mediaeval logic. It
certainly stimulated, and gave order to, the Mediaeval study or that part
of logic which was to become the original contribution of Mediaeval
logicians, the most fertile, no doubt, for philosopher and theologian
alike in the thirteenth ancl Following centuries.
Undoubtedly the treatise was the work of & French master. Here are
some pieces of evidence:
214"): Hoc idem etiam videtur ex materna lingua. Que numquam dictione cmnmuuis
generis solet uti ad supponendumres diversorum sexuumuna prolatione, sed cam-
prehendendo rcm masculini sexus preponit articulum masculinum genus discernentem,
rem vero feminini sexüs femininum, dicendo: 'H citcrcens rcnt', 'la citcrccnnc vcnt'. (See
below, p. 299).
280 LOGICA MODERNORUM 11
That our work came into existence in some Parisian school is out of
doubt. I give one significant piece OFevidence. It is Founclin the (lis-
cussion of the proper senseof the names of rivers and towns. Our author
askswhether suchnamesasSecana
are proper nounsor appellativenouns,
and the answer to this question, in its turn, depends upon our view of the
real nature ofa river and a town. The discussion1 clearly refers to Paris
as its place oforigin :
226"): Quidam dicunt Fluvium esse aquam illam que in terre superHcie apparet, ut
Sccanam(the river Seine)astrunntesseaquamque in alveoest a fonte usquead mare. Sed
eadem ratione et illa que huc (: here in Paris), postquam in mare fluxerit (viz. the
water streamingnow in Paris),succedet,dicetur Secana.(Seebelow, p. 324).
ibid.: Si vero aquaubi a fonte oritur, duasfaciat reflexiones, neutra earum erit Secana,
sed pars illius, immo illn totalis que bifurcatur. Unde si una Parisius transeat, reliqua
Aurelianis (at Orleans), recipiemus quod idem fluvius currit hic (: here in Paris) et
ibi (at-Orleans). Sed aliud nomen scrrtitur hic forte quam ibi: etenim Aurelianis For-
tassis appellabitur Ligeris (Loire), Parisius Sccana; et erit Ligeris-Secana. (See below,
p. 325).
2271'3:Nec dubium quod hac tantum propositione: 'Rexcs: Parium" agatur de Lodewico,
ne accidat ea significari Lodowicum csse Parisius; sed tantum pro eo vera intelligitur.
below,
(See p. 326).
Louis VI reigned From 1108-37 and Louis Vll from 1137-80. The latter
was succeededby Philip Auguste (1180-1223). It is evident that (ml)Ir
Louis VII should be considered here. So we have 1[80 as terminus ante
quemfor the composition of our treatise. There is another possible clue
for the date:
232ï'ü: ConsueVimus enim commendare Regem Francie et vitnperare Regem Anglie
dicendo quod Rex Francie est iustus, quod pacis conservator, ct Rex Anglie est tirannus.
(Seebelow, p. 342).
Would we be Far From the truth in supposing that these words allude
to King Louis Vll and his adversary Henry [1 of England? Indeed, Louis
is known in history as & gentle, serious and devout prince, whose chief
interest lay in protecting the Church, although this protection served
his private political ends at the same time. In 1152 his unfortunate
marriage with Eleanore of Aquitania was (leclarecl null by an assembly of
French Bishops on the ground of consanguinity. A few months later
Eleanore became the bride of Henry, duke of Normandy and count of
Anjou, who ascendedthe Englishthrone as Henry 11in 1154. Henryrwas
not troubled by many scruPles, indeed, neither in his light against the
English barons nor in respect of the French king.
If our surmise be correct, we may take 1154-as the terminuspost quem
for the composition of our treatise.
The school in which our treatise came into existence must have been
the famous school of Melun. This can be shown by quite a wealth of
evidence.
..
First, one of our author's favourite theses is that of the non-equi-
vocality of nouus. See below, pp. 297-298. Well, then, this thesis
is (:)-(plicitl)r ascribed to the zlflclidunensesby the author of the Gloss
Pramisimus' :
Next, our author gives an enumeration of all the important thesesof the
School (95T'J'Vb):
(l) (N)ullum singularepredicatur de aliquo.
(2) (N)on signiFlcaturidem liis terminis: 'hoc animal', 'hoc album'.
(3) (N)on ex solis substantialibushabet esseprima substantia.
(4) (9511!)(H)oc universale tempus est universale cuius plura sunt inferiora; et
tamen unum solum tempus est.
(5) (Omn)e universale cst predicabile de pluribus; aliquod tamen predicatur de uno
solo, ut hoc universalephenix.
(6) (N)icl1il est genuset species.
(7) (N)ullum genussubicitur.
(8) (N)ulla speciespredicatur.
(9) (N)ulla forma est accidens.
(10) (N)ulla consequentia naturalis aflïrmativa vera est, nisi et antecedenset con-
sequens ipsius verum sit.
(1 !) (N)ichil sequitur ex falso.
(12) (N)ullum falsum est.
(13) (N)ullum nomen est equivocum.
284- LOGICA MODERNORUM ll
' Our manuscripts have büth ;i-feliduna, Meliduncnscs and Mehrdina, Meludinenscs; the
former spellings seem to be preferable. (Melun : Melidunumor Melodunum).
1 Seeabove,pp. 280-281. 3 Seeabove,p. 278. 4 Seeabove,p. 277.
THE TRACT ON LOGIC FOUND IN ms. oxmnn, DIGBV 174 287
veterum(vss 4-1-62):
Si sapisauctores, veterum si scripta recenses,
ut statuas si quid forte probare velis,
undique clamabunt: "Vetus hic quo tendit asellus?;
cum veterum nobis dicta vel acta refert?;
45 a nobis sapimus, docuit se nostra iuventus;
non recipit veterum dogmata nostra cohors,
non onus accipimus ut eorum verba sequamur
quos habet auctores Grecia, Roma colit.
Incola sum3Medici Fontis, novus auctor in arte,
50 dum prius inventum glorior essemeum.
Quod docuere senesnec novit amica iuventus,
pectoris iuventum iuro fuissemei.
Sedula me iuvenum circumdat turba putatque
grandia iactantem nonnisi vera laquif"
55 Iste loquax dicaxque parum redolet Melidunum.
Creditur Albrico dcrctior iste suo.
Corrigit errores verbosus hic Abelardi:
"Pellitur a nostro trita moneta foro;
temporibusplacueresuisveterumbenedicta,
60 temporibusnostrisiam novasola placent.
Cum sit ab ingenio totum, non sit tibi cure
quid prius addiscaspusteriusve legas"?
! For some new evidence on this school, see my paper in VWARIUM, quoted above,
p. I4-6, n. 2.
: Seeabove, p. 273 f.
3 Minio-Paluello certainly is right in arguing that by this incola Medici Fontis, mentioned
by ]olm as the Erst in this series of the new, degenerate, generation of logicians, Adam
of the Petit Pünt cannot be meant himself. See L. Minio-Paluello; The Ars disserendiqf
Adam qf Balsham'Parvipontanus' in Mediaeval and RenaissanceStudies 3 (l954), pp.
163-164.
4 We need not w.».faznnder,l indeed, that these,people were little interested in anything but
logic, and some of them were satislïed with the mere appearanceof being a logician;
see Entheticus,vss. l ! l-l 16:
Laudat Aristotilem solum, spernit Ciceronem
et quidquid Latiis Grecia capta dedit;
conspuit in leges, vilescit phisica, quevis
Iitþera sordescit, logica sola placet.
Non tamen ista placet ut eam quis scire laboret;
Si quis credatur logicus, hoc satis est.
290 LOGICA i'leDERNORUM "
sunt, a est verum; sed si tantunn duo sunt, duo sunt; et si duo sunt, verum est duo esse;
ergo si duo sunt.. b est verum; sit b duo esse; ergo si tantum duo sunt, et a est verum
et b est verum; ergo si tantum duo sunt, utrumque istorum est verum; ergo si tantum
duo sunt, 1irerumest utrumque istorum esseverum ; ergo si tantum duo sunt, c est verum;
sit : utrumque istorum esse verum; ergo si tantum duo sunt, tam 0 quam b qunm : est
verum; ergo, si tantum duo sunt, tria sunt. Ex hoc patet verum essemille esse,si unum
solum est. — Caeterum utrum enuntiabile sit aliquid quod sitII non tantunn logica sed
et theologica est questio.
Item. Si Sortes scit se nihil scire, verum est quod nihil scit; et si hoc, nihil scit; ergo
si Sortes scit se nihil scire, Sortes nihil scit; sed si Sortes scit se nihil scire, scit hoc;
ergo aliquid; ergo si Sortes scit se nihil scire, et aliquid scit et nihil scit. Nec solvit
argunwmteiticn'uernI qui dicit instrumentum dicendi non subessesuae dictioni. Seddices:
"O vanitas!" Vide tamen ne veritatem censeas vanitatem.
[cap. 1] 1 ad (a): The author's opinion appears after some discussion (2111'11-
?.l ]rb);
Nos medium tenentes dicimus nec omnem vocem tunc tantum essequando profertur
nec nullam esse; nec omnem vocem esse sive proferatur sive non, nec nullam. Sed
vocumque Euntquedamsunt quedamnon. Et quedamvocum tunc tantum fuerunt cum
prolate sunt et post prolationem statim desierunt esse, quedam vero post prolationem
adhuc manent, licet non proferantur.
quod dicit: vetera verba et diu usitata intereunt. There follow some
objections and their solutions.
dicitur vox modus proferendi vocem; et secundum hanc signiEcacionem hoc nomen
'vax' recipit hec adiectiva 'vos tua', 'vos clara' Dicitur etiam vox
...... .......
sonus ab animali prolatus et per arterias emissus. Et secundum hanc signiEcacic-nem
omnis diccio est vox ....... Sic itaque dicimus nullam vocem hominis essediccionem,
nullam vocem hominis esse vocem prolatam ab homine. Sed contra: 'vos hominis
auditur; erga vox hominis prqfcrt vel prc-ijïzrrur', et non: 'venms sive tumultus auditur; ergo
prc-tjïsrtvel prqjïrrmr'; vel: 'Socratemessehominemauditur; erga Socrates. etc.'; non, sad
..
enunciatur.
The author makes & plea for & more comprehensive use of the terms
'noun' and *vcrb' than Aristotle made (ibid.):
Propter dictas et alias rationes, immo propter rei veritatem concedimusobliquos
nominum essenmnina, ut 'Catonis' et 'Catoni', ut communius accipiantur hec vocabula
'nomen', 'verbum' quam Aristotiles accepit. Nam Aristotiles strictius accepit quam
communis usus vel ars recte. loquendi, aut etiam Boecius, accipiat.
The next question is whether the declined forms (oblica) of & noun [cap. 5]
are to be considered as the same noun as the nominative case. Three
opinions of contemporaneousmasters(or schools)are mentioned:
Triplex superhoc modernoruminvenitur opinio.. Dicunt enim quidamoblicum esse
aliud nomen quam suum rectum eoquod alia sit eius terminatio; alii dicunt quod sit
idem nomen eoquod eadem sit signilïcacio et institucio obliqui et nominativi; alii quod
nec idem nec aliud; non idem, quia non eademest vocis terminacio recti cum obliquo;
non aliud, quia non alia est eius signiEcaciovel institucio quam recti.
Amplius queritur utrum hec vox 'bilrrix' modo sit hec vox 'biltricis'. Quod necessario
dicendum videtur. Nam hec vox (2131?)'thrix' instituetur cras ad signiFlcandumet
tunc declinabitur: "bilrrix, biltricü', nec alia vox erit 'bilrricis' quam 'bihrix', sed eadem.
[cap. 7] Next, the important question of the prcper signilication of the words
comes up for discussion. The problem appears to have been eagerly
debatcdby his predecessors(apudveteres)
and turns out to be so still in
the author's days. Among the veteres(which term seems to denote the
eleventh century scholars, c.q. those of the Fll'Stdecadesof the twelfth
century) our author found three views, to each of which he has an
objection (2131'b):
Quid vero voceshabeantsigniücare,tam apud veteresquam apud modernosdubi-
tatum est. Plerique enim veterum arbitrati sunt voces signiEcare imaginationem eoquod
! For this distinction, seeabovepp. 224; 26l and below pp. 300; SZSIT.
ARS MELIDUNA. ON THE THEORV 01: TERMS 295
vocc prolata aliquid imaginemur, ut prolato hoc nomine 'Roma' imaginamur civitatmn
talem, et hoc homine 'homo'animal tale. Alii ideasformas, scilicet quasdamque in mente
divina constiterunt al) eterno intelligibiliter antequam in corpore prodirent, hoc inde
sibi [in corpore prodirentlü persuadentes quo, desinente re appellata, manet vocis
signiFlcntio.Sednil potestmancrenisi forma per ipsamsignificata.Alii vero intellectuum.
A quibus queri potuit utrum hoc vox 'homo' unum solum significet intellectum, et utrum
intellectum huius vel illius, et qualiter ibi accipiatur 'intellectus', utrum scilicet pro illa
vi anime an pro actu intelligendi vel pro passionerei intellecte an etiam pro modo in-
telligendi. Nam si pro ipsa vi, continget omnia nomina eundem intellectum significare,
cui similiter et diversos'; quorum utrumqueinprobabile.
Of the modern views he mcntions only two. Some hold the view that [cap. 8]
the nomenpropriumsignificas(significat) and "calls" (appellat) the same
thing, and that the nomenoppeUativum"calls" (appellat) whatever thing
it may "call", but only significas(significat) it in an indeterminate way.
Thus the word 'homo' only signifies the species 'man', not this or that
man, and, consequently, may stand both for a man who exists and for
one who does not exist:
Inter modernos autem due sunt principales Opiniones, ut 'geteras omittamus. Ponunt
enim quidam nomen proprium idem signihcareet appellare,appellativavero non
similiter, sed appellare quamlibet rem cui per appellationem conveniunt, signiHcare
autem communiter, idest nil determinate. Verbi gracia hoc nomen 'homo' talem mane-
riem rerum, scilicet hominem,sed non hunc vel alium. Unde etiam nullam recipiunt
relacionem pertinentem ad essentiam ( : cxisroncc),ut hoc nomen 'homo' significat
aliquid quod est vel aliquid quod non est.
[cap. 9] The author then discusses the causes of the imposition of the words.
He starts with giving Aristotle's and Boethius."views (2133'3):
Aristotiles tamcn causam inpositionis ipsarum vocum recipiens dixit: eas esse notas
earum passionum que sunt in anima, idest intellectuum. Voces enim inposite sunt rebus
non propter ipsas res —- ipse enim non egent impositione ad sui manifestacionem, cum
sedpropter intellectushabitosde rebusinterpretandos.Magis
sensibussint subiecte-——,
proprie tamen dicerentur interpretari vel constituere intellectus quam signiHcarc.
Boecius quoque ipsam causam impositionis considerans ait3 eas principaliter signiEcare
intellectus,secundariovero res: principaliter, inquit, signiücantintellectus,idest cum
signiFlcent intellectus propter ipsos signiFlcand-Dssive exprimendos sunt inposite;
secundariovero significantres sive appellant,quia cum significantres propter aliud eas
significant, scilicet prapter intellectus. Ad hoc quippe scilicet ut interpretemur, idest
intellectum exponamus, signiFlcamus, non autem ecanverso.
[cap. 10] Then, in a short digression, the author sums up the severalcausesofa
man's choice OFposition as to a problem given: sola auctoritas, auctori-
tatum contrarietas, sola exercitatio, salus usus, ratio cogens absque auctoritate,
ratio cogensauctoritati consentanea.He announces that the last mentioned
causaagreeswith his thesis of the non-equivocality of the terms (ibid.):
Huius autem presidium causesibi defendit que circa 'vocum significationemsuperius
pronuntiata est positio, scilicet nullum .r.-omenplura sigmfmrc. Nam et autorum hoc
perhibet assertioet ilisolubilium rationum persuadetmultitudo.
[cap. II] After this digression our author returns to the status-doctrine against
which several objections are raised. He concludes this section by
discussing the preper sense of signifcarc communem
statum, vel proprium
(213vh):
Demum queritur quid sit voccmsignificarecommunem statumvcl proprium. Ad quod dicunt
quidam quoniam est ipsum menti representare: audita quippe hac voce 'homo' statiua
mensconcipit talem statum in quo conveniunt omneshomines ex eo quod sunt homines;
deinde etiam intelligit rem illius. Sed quia hoc forte diFHcile videbitur intelligere in
propriis, dicunt alii quoniam vox dicitur ideo significare statum, quia apposicionc sua
facit illum predicari. Ut predicacionem hic large intelligas: voces quippe instrumenta
sunt predicandi. Et videtur hor.:satisprobabiliter dictum ....... Dicit1 enim Aristotiles
in Prcdicamcnlisloquens de incomplexa signiHcatis, quod quedam eorum significant sub-
stanciam, quedam qualitatem, quedam quantitatem ctc., idest: quedam predicant
qualitatem ctc., hoccst quedam predicacione sua ostendunt quid aliquid sit, quedam
qualealiquid sit etc. Dicit etiam quoniam omnis substanciavidetur hocaliquid significare,
idest predicacione sua circa rem determinare csse singulare. ldeo autem superius
diximus 'prcdicaciancm'large accipiendam Iuro quacumque scilicct assignatione, quia non
omnes dicciones signilïcant tales status qui sint predicabilia. Quod melius tractatus
significatorum expedit.
The last question concerns the: signiücation of the words and is a very [cap.12]-
important one for our author: utrum aliqua vox plures habeat signifcatianes.
His answer is in the negative. In his view neither any noun nor any
proposition is equivocal (ibid.):
Quoniam vocum signiücacionempene suFEcienterexposuimus, consequenserit
expedire utrumaliqua voxplure: habeatsignificationes.Huius autem problematis negacionem
nobis eligimus. Forme enim diversitas ex institutione diversa exigit fürme subiecta.
Ideoque numerum signiücancium iuxta numerum signiücatorum metimur. E quo accidit
nullum nomen esse equiuocum, nullam proposicionem ease multiplicem, nisi forte.
dicatur multiplexquia est in multiplici forma vocis. Est ergo aliud hoc nomen 'canis' quod
est unum huius speciei latrabilc animal, et aliud nomen huius speciei marina belua, sed
tamen ei consimile, velud in eademforma vocis cum illo, sicut similes imaginesdiversa
imitantes inter se sunt diverse. Formam autem vocis appellamusdisposicionem litterarum
et sillabarum in dictione, dictionum in oratione.
The author gives a general solution for all kind of objections clrawn
from the usageof the auctores
(214—Tb):
' Cares. 4, lb25-27. : Categ. l, lal-2.
298 LOGICA MODERNORUM 11
quia nonnisi cum illo quod potest communiter copulari nomini communi sumpto cum
signis utriusque generis. Ut cum dicitur: 'omnis civis est album', supponuntur res utriusque
sexus,quia communiter dicitur 'at quilibetcivisar quolibetcivises.'.
album'. Sedcum dicitur:
'omnis civis est albus', non supponuntur nisi res masculini sexus, quia non communiter
dicitur: 'et quilibet civis et quolibet civis estalbus'. Et preterea ista propositio 'ciris estalbus'
non potest essevera nisi pro mare. Si igitur ex hac: 'omniscivis estalbus' inferatur ista:
'omnis civis est album', idem erit ac si ad partem subici universaliter inferas totum subici
universaliter (2151'0) Alii rursus aliter senciuntponentestale nomen
...... .......
res utriusque sexus supponere quociens ei signum communis generis preponitur ......
[cap. 13] THE PARSPRIMA ends with an extensive discussion of the appellatio
vocum.The author starts from the distinction between the nomenproprium,
which is always taken in the same way, whatäver predicate it is followed
which variesits appellationaccordingto
by, and the nomenoppoHotivum,
the diFFerent tenses of the verb in the proposition. Then he gives the
three regulas corresponding with the three main tenses of the verb
(2I5W'V'J):
Post hec autem que de vocum signiEcatione dicta sunt, paucade appellatione adiungen-
dum. Notabis igitur nominum (215'ib) alium (!) esse nomen proprium, alium appel-
lativum; et proprium quidem eandemhabere acceptionem quolibet predicato sequente,
appellativa vero variare appelacionemsuamsecundumdiversitatem temporum. (1) Nam
sequenteverbo presentistemporis habetappellationemad ea tantum que sunt, ut 'omnis
homoestanima!' verum est, licet eorum qui desierunt vel incipient essenullus sit animal,
exceptis tamen verbis admodum paucis, de quibus deinceps! (2) Cum verbo vero-
preteriti temporis habet appellationem ad ea que sunt et que fuerunt, ut 'omnishamofuil
animai' vera est, scilicctl et omnils] qui est et omnils] qui fuit, licet nulli eorum qui
incipient esse.Unde et incongrue dicitur 'aliquis homoos: (vel nones:)id quodipsedesii:
esse'.(3) Cum verba autem futuri temporis ad eaque sunt et que erunt, ut 'omnishomo
lia
' tafl csse plura [) MS. 2 Vide infra, f. 2l6ï'b (below, pp. 30l-302. 3 si MS.
ARS MELIDLINA. ON THE THEOIW OF TERMS 301
crit isniimsl',l licet nullis qui obierunt.. Et idem signiflcat 'omnis homo erit onimoi' quod
'omnis qui es.':vol crit oris animal'.
When giving the main regulas for the appellation oF terms (2l53'b; ICEP- IS]
seeabove, p. 300) our author pointed to an exception to the Erst regula
formed by a few verbs (exceptistomen verbisadmodumpaucis, de quibus
deinceps).Now, he dealswith theseverbs: 'potest', ')oquitur', 'promittitur'
(216vb-217V'J). [give some texts (216Vb-217f'1):
Sunt alia verba presentis temporis cum quibus extenditur appellatio nominis ad res
alterius temporis, ut 'aliquis homopotestesseAntichrissus',non qui sit, sed qui erit. Et
ideo cum tali quoque, sicut cum verbo futuri temporis, comprehendit nomen in uni-
versali tam ea que sunt quam ea que fuerunt Quibusdam tamen videtur in
......
onmibushuiusmodisolaexistentiacomprehendi.Sedvidetur essesillogismus:
'omne animal potest essehomo
sed omnis asinus potes: esseanimal
[cap. 16] Next our author discusses the nomina accidentalia. Some were of the
opinion that these nouns do not vary their appellation according to the
diversity of tenses.Our author is of the contrary opinion (217vb):
Deinde considerandumest utrum nomina accidentaliasequanturnaturam aliorum
nominum, variandoscilicet appellationemsuamsecundumdiversitatemtemporum. Et
suntquibushoc non videtur, sedpotiusquodsemperin subiectopositafaciantpositionem
circa presens.Quod intelligendum. Ut 'aibusfui: rc! erit,', idest id quodmodoestalbus.
Unde et aliquod sanumfuisse Cesaremvel aliquod album fare Antichristum. ( )
......
Eodemetiam modo opinantur cle participio presentistemporis et nomen relativum, ut
'currensfuit id quodcurrit'. Similiter autem et orationem constantemex nominativo ct
genitivo arbitrantur in subiectofacerepositionemexistentia. At his obviat Aristotiles in
Elenchislubi ponenshuncparalogisn'uum equivocationis:
"quicumque sanabatur sanus est
sed laborans sanabatur
erga laborans sanus est.'
dicit in eo falli ex hoc quod 'laborans'quandoquesigniücatquod nunc laborat quanclo(que)
qui laborabat prius. Priscianus etiam manifeste dicitz tale participium presens tempus et
preteritum inperfectum consigniücare. Idem etiam hanc orationem 'jï'hus Pdci' in
secundo Constructionumsic reseivit, idest qui es.':veifuitjilius Poloi, dicens:! "est quando
per eclipsum(!) verbi vel participii verbi substantivi constructio nominativi cum
obliquis solent proferri, ut 'jïlius PoloiAchillesmultosinterfecit Troianos'; subauditur cnim
participium verbi substantivi 'ens', quod nunc in usu nobis non est, pro quo possumus
dicere: 'qui est veifuitjilius Palai'."
Accidentalia quoque frequenter posita inveniuntur absque positione existentia. Ut
'occcvirgo concipio: etc.'
......
Rationibus etiam videtur hec opinio posse interimi. ( ) Nos recipimus in
......
his omnibus extensionem Fieri appellationis, sicut etiam in nominibus illis que instantiales
vel naturalescupulant proprietates. Licet ergo iste modo non sit albus, tamen aliquod
album fuit iste, idest aliquid quod est vel fuit album. Et 'aliquod sanumfuit Cesar' et
'aliquod vivenseris rlnsichristus'. Similiter 'aliquis seneserat puor' et 1"aliquod necessario
falsun'ualiquod inpossibile verum preterita etiam forte sunt futura et asini mortui vivent,
idest qui sunt vel erunt mortui. At ex hoc videntur multa accidereinprobabilia, ut
'aliquod albumfuit iste homoquandoaliquod nigrum', et econversn; et 'aliquis sonoserit
Sednechocfateri verendum,sicut et alii
quandoaliquispuercrit Antichristus'.
Antichristus,
recipiunt: 'aliquod fuaurum vel aliquod nasciturum erit Antichristus, quandocumquealiquod
.'
.
animal
.
The last subject our author expressly moots in the section on the [cap. 17]
appellation of the terms is the problem concerïiing the terminus nulli
such as 'rosa' in 'rosaest', or 'rosanonest' (218vü):
conveniens,
His ita determinatis hoc: solum circa terminorum appellationem restat inquirendum
utrum terminus nulli conveniens per appellationem possit congrue sumi ad supponen-
dum verbo presenti aHirmato vcl negato, ut dicatur bene 'rosaestvel nonost'. Quod non
patitur ratio. Nam terminus in subiecto vult poni pro aliquo suorum appellatorum.
Unde cum nil subest eius copulationi, non habet ibi locum velud non habens quid com-
prehendat. Cum verbo enim presenti non pertinet ad preterita vel futura, ut ex supra-
dictis palam.Ad hoc autemsi commodeet vere dicitur 'aliqua rosanonest', oportebit
necessario hoc intelligi aut pro preterita aut pro futura. Et sic habebit nomen appellatio-
nemcum presentiad resaliorum temporum; quodsuperiusnegavimus.Nec crit assignare
quare similiter posito multas incipere esse non sit verum aliquam rosam non esse; nam
illa adhuc non est pro qua dicebatur aliquam non esse. Et eadem ratione dicetur quod
aliquis homo modo non est et sic non quilibet est.
item. Aliqua rosanon est si aliqua rosaest 1-ipsaexistit vel sic assume:si aliqua fuit ipsa
extitit; ergo aliqua non est et ipsa non existit; ergo aliqua rosa non est et ipsa extitit vel
non extitit; quelibet rosa extitit; ergo aliqua non est et ipsa extitit. Sed quecumque
extitit, nec est nec erit; ergo aliqua nec est nec erit et ipsa extitit et sic aliqua nec est
nec erit; ergo aliqua nec: est nec erit; ergo non omnis est vel erit. ( ...... )
[dem ex adiectivis vcl participiis incongrue dictum esse ostenditur. Nam constans est
' lust. gramm. XVIII, 6, p. 2125'10 ed. Hertz.: est autem quando per ellipsin verbi vel
participii substantivihuiuscemodi casuum(id est nominativi cum obliquis) constructio
soleat preferri, ut 'filius Poloi Achilles multosintodocit Troianos'; subauditur enim parti-
cipium verbi substantivi'ens', quod in usu nunc nobis non est; pro quo possumle'qui
vel quifuit. Peleij'lius' dicere vel subaudire.
es.'.
304 LOGICA MODERNORUM "
non posseconvenienter dici alba essevel non essesi nil sit album. Ex hoc enim accideret
albentia esse vel non esse et alba non esse candida. Similiter animalia essevel non esse
inferret viventia essevel non esse. ( ...... ) Sunt quidem qui indeFmitam recipiunt:
'rasa non est' et 'rosc non sunt', et etiam universalem negativam: 'nulla rosaest', sed alia
signanegantposseapponi. Sedsi universalisnegativaest vera, videtur quod necessario
eius subalterna sit vera: 'aliqua rosa non est', et contradictoria falsa: 'aliqua rosa est.'. Erit
etiam secundum hoc invenire universalem veram absquesingulari.
albus. Nam secundumhoc essentet predicte vere. Sed: nulli convenit, sive a nullo
participatur, significatio huius termini 'homo albus'. Neque instet quis eadem ratione
incongrue dictum esse: 'nil m cornu hominü'; nam hic est transitio personarum inter
'haminix' et 'cornu'. Sed illa intransitive volunt intelligi.
Item: 'nil es.'.homoalbus'; ergo nil est Socrates vel Platü vel alius homo albus; ergo
nil est Socratesalbus; ergo nil est iste homo albus; quare nil est hoc animal album; et sic
nil est hoc album, demonstrato nigro.
In quo Et solutio dicto adiectivum inconvenienter adiungi nomini proprio immediate.
Sit ergo huius prime orationis instantia: 'quihbc: homo currit; ergo quilibet Socrates ve!
Plato vel alius homo currit'.
Et hec de terminis sufficiant.
CHAPTER VIII
[cap. 1] I There are two contrary opinions about the nature of the universale;
some scholars consider it as:: pure term, others as:- thing. Both Opil'liOl'lS
are rather weak, our author says(218V'J):
Sedillud predicabile[sc. universale]quid sit, utrum scilicct sit resan terminus,contingit
dubitare. Quidam enim ponunt solos terminos cssepredicabilia, alii rcs, idest termino-
rum signiEcata.Sed ad neutram partem problematis cst argumentis habundarc. Nam, ut
ait Aristütilcs in Tapicis, circa artium principia difficile argumentabilcm accidit essc
propositionem (f 218Vb).
.
[cap. 2] Those who hold the universaliamerely for terms End Aristotle, Porphyry
andBoethiusagainstthem. The author adds(2 1911):
Ex hoc etiam coguntur huius sententieprofessoresrecipere plures terminos esseidem
predicabile; aut si non fateantur, oportet duasspeciesspecialescssepares, ut homoet
antmpos;quod tamen videtur essecontra artem.
[cap. 3] Those who hold the contrary Opinion in considering the universalia
' These indications refer to m)- division of the work; seeabove, p. 266 Ff.
2 Cfr. In 1503.II, p. 167lïsqq.
aas MELIDUNA. ON THE DENOTATION OF THE TERMS 307
The universaliaare also called essererum (the being of the things), and, [cap. 5]
consequently, other definitions of the several universaliaare given. The
author mentiens the indijäremia-theoryl (ibid.):
Solent ctiam universalia essererum appellari, ut hoc universale animal indifferens esse
hominum [hominum], hoc individuum 'Socrarcs'proprium esseSocratis.Unde et alie
solent dari descriptiones, hoc. modo: genus est indiFFcrcnssubstantia rerum dichrcntium
numero, substantia, idest substantiale esse:et predicabile in substantiam, idest in quid,
indifferens,idest conrenirefacicns,
utpotc eaa quibusparticipatur.Si queraturutrum sit
idem esseSocratiset Platonis,quia idem essespeciale,vel Socratisct Burnelli, quia idem
essegenerale, dicendum quia non, eoquod non sit idem essesingularehuius quod illius,
sicut nec idem est nomen istorum, licet idem sit nomen commune eorum, nec isti sunt
in eodem loco licet in hoc mundo. Et preterea non est concedendumidem em participari
a Socrate et Platone, quamvis idem esse generale. Hoc tamen sumpto non accideret
idem esse illorum esse;sicut: 'isti: convenitidem nomen', non tamen idem nomen est
nomen istorum et 'eadem vas prqjimur ab istis', non tamen eadem est vox istorum.
Others say that not a single universale or singulare is esserei. Therefore [cap. 6]
they explain the deFmitions given in & different way. Our author seems
to agreewith their view (ibid.):
Alii dicunt quod nullum universale vcl singulare est esserei, sed esseSocratisest constitutio
eius ex partibusillis suis, nc necessesit confiteri plurimum quodlibet mc Socratisesse.
Unde et predictas descriptiones sic intelligunt: genusest indigemussubstantiaetc., idest
indilTercns substantia vel status. Non sunt ergo universalia substantie nec proprietates,
sed habent suum esseper se, sicut enuntiabilia, tempora, et voces, et fama. Quare sunt
extra sensibilia et extra intelliguntur, ut hec species homovel hoc individuum Socrates
extra Socratem, sed tamen circa ipsum intelligitur. Si enim esset in eo, oporteret ut in
eo essettamquampars vel tamquam proprietas nec esset intelligibile qualiter aliquid
quod partes non haberet essetin pluribus. Ad hec autem, quid inprobabilius quam
universalia essein digito vel in naso aut in posteriore asine! Dicuntur tamen participari
a sensibilibus.quia circa ea intelliguntur et illa sunt res eorum ut quilibet homo (est) res
huius universalis homo, idest quilibet homo est homo. Sicut dicitur aliquid esse res
alicuius maneriei vcl alicuius natura, non quia mancries sit in aliquo. Et cum dicitur
est albus' vel 'Socratescurrit', aliquid ostenditur Socrati inesse, sed illud nullo
'Se-crater
termino ibi posito signilïcatur. Nam hoc universale 'album' predicatione sua ostendit
inesse albedinem quam tamen non signiücat; et 'currit' similiter cursum. Dicto vero
Socratemesseanima] vel subnanriam nil Socrati adesse vel abesse ostenditur, sed circa
ipsum intelligi. Nam illa non sumuntur.
[cap. 7] Some other questions concerning the same subject are raisecl and
answered. Finally, the author mentions. those peoPIe who distinguish the
diffinitio vocalis from the dij'initio realis; this distinction, however, is
rejecteclby him (2193'3):
Quidam tamen duo constituunt diFEnitionumgenera: diFFmitionemvocalemet diFFmitio-
nem realem sive diFHnientem ct cliFFmitam,difïinitionem realem appellantes significatum
vocalis, idest illius que est vox. Sed hec in nullo autore recipiuntur.
[cap. 8] Next our author deals with the well-knox-vnquestion whether the
cleFmitiongiven can be applied to each universaleand to it only (utrum
ipsaamni universaliconveniatet soli (2193'3).
ARS MELIDUNA. ON THE DENOTATION 01: THE TERMS 309
The author clealswith the wcll-known division of universaleinto genus, [cap. 10]
species,deE-rentia, proprium, and accidens. He concludes the discussion
with another division of the universale(220343):
Ex predictis itaque palamuniversalesic dividi quod aliud est substantiale,aliud naturale,
et aliud accidentale. Dicitur autemaliquod universaleessesubstantialequod semper ad-
estet estcausasubsistendi,ut generaet specieset substantiales diFfercntie.Hec enim sunt
causa rei, alia vero minime, ut risibile vcl coloratum. Quod tamen ins-Leparabilialsi(n)t
causa rei plus ex veterum auctoritate quam ratione scitur. Quod enim perceptibile
disciplinevel mortalesuntsubstantiale,et risibileet navigabilcminimesedtantumnaturale,
credo pro Aristotile. Nec huius quidcm rationem dialeticorum sed potius phisicormn,
qui causasrerum et naturas considerant, iter est assignare.
The last chapter of this section (A) is devotecl to the division and [cap.11]
interrclations OFthe predicabilia (220WJ):
Solent etiam quadripertita sic predicabilia distingui quod alia sunt paria, alia opposita,
alia pars et totum, alia excedentia et excessu. Quorum onmium habitudines et proprie-
tates hic breviter attingendum, prenotata tamen illam distirictitzunemznon essesuFHcien-
tem. Neque enim complectitur hec universalia( ..... )3 sanum, posito sola animalia
essesana. Sed est per opposita, quia nulla quo uno tempore sub uno dividentium cadunt,
possunt in eodem tempore vel in alio sub alio contineri. Non enim erunt hec universalia
hamo,albu: pars et totum, licet posueris omnem hominem essealbum, et non econverso;
nec paria, si contingat omnem hominem esse album, et econverso; quare tunc esset
locus a pari: 'homo; ergoalbum'.
First the terms 'res', 'aliqufd', iens', and 'unum' are discussed. Thtz)r [cap. 1]
do not signify & universale(2213'5).
The nomina irfnita such as inon-hamo', 'non-asinus' do not signify & [cap. 2]
universaleeither (221W):
Rursus. Nominum que non omnibus conveniunt, sed quibusdam, alia conveniunt
generibus singulorum et non singulis generum, — ut nomine inlïnita: 'non-homo',
'non-asinus'—, alia non. Nullum inEnitum significat universale, quia nullum statum ponit
in re subiecta sed potius perimit Enitum. Cum enim dico: 'iapis est non—homo', nichil
certum circa lapideri: determino, nec aliquid attribuo, sed potius quid non sit ostendi:).
[cap. 3] The author deals withthe important distinction between the nomina
rerum and the nomina vocum or those that are called nomina secunde in-
positionis.'The latter never signify :: universale (ibid.):
Amplius. Finitorum cuilibet convenientium alia sunt nomina vocum, que dicuntur
nomina secundeinpositionis, alia rerum. De nominibus vocum dicimus quod non
signiEcant universalia, ut 'nomen', 'verbum', 'potronomicum', 'possessivuni','orotio', 'propo-
sirio'. He autem voces non sunt res alicuius generis generalissimi, ut nec substantie nec
quantitates uec qualitates. Et eadem ratione nec nomina enuntiabilium, ut 'verum',
ïoisum', 'necessarium', 'possibile'ncc nomina habitudinum:sive appellationesuniversalium,
ut 'genus', 'species','dig'erentio', 'propriam' et 'accidens', nequc nomina collective, ut
'populus', 'grex', 'chorus' et generaliter nullum nomen nisi res ei subiecta sit, (est) res
alicuius predicamenti; ne contingat aliquid esse universale quod nec sit generalissi-
mum nec sub generalissimo contentum.
[cap. 4] Of the nomina rerum those which denote an ortefactum do not signifyr &
universale(ibid.):
Amplius. Nomina ipsarum rerum hec quidem-suntnomina rerum artificialium, ut 'domus',
'stomo', 'pollium'; illa vero naturalium, ut 'homo', 'osinus'. Nullum nomen rei artiFlcialis,
idest conveniens rei ex eo quod contraxit ab artiFnce,significat universale, quia potius sig-
niFlcaretgenusvcl speciemquamaliud universale,quod tamen significarenon potest.
Nam genera et species sunt nature rerum, idest naturales earum status. Sed status illi qui
per huiusmodi nomina signiFlcantur potius sunt artiFlciales quam naturales, idest non
conveniunt rei naturaliter sed per artilïcium. Et preterea hec nomina non simpliciter
indicant quid, sed quale.
Some pe0ple say the same of the terms that denote some official [cap. 9]
function, such as '!ector', iscriptar' (ibid.). "
The casusobliqui signif)lr the same universaleas the casusrecti clo (ibid ) [cap. II]
Some people think that the universaleis only signiFledby the casusrectus [cap. 12]
singularis numeri, and that, accordingly, the oblique and common casesof
a word do not deuote the same thing. Their view is rcjected by our
author (ibid.).
[cap. 13] Almost all vcrbs aignifyr a universale,the verb substantivi: (.'-ess')
cxceptcd, together x-viththe impersonal vcrbs and some other categories
of verbs (ibid.) :
De verbis dicimus quod fere omnia universaliumsunt signiFicativa,prcter substantivum,
quod omnia sequitur generalissimaet ideo non potest sub aliquo contineri. Impersonalia
quoque excipiuntur ut 'pcnircr', 'tedct'. Et que solis vocibus conveniunt, ut 'dcclinari',
'dcrivari', 'prqjizrri'; aut solis signiücatis, ut 'prcdicari', 'dici', 'subici', aut que actiones vel
artiHcialcs,ut ita dicam, copulant, ut 'cdijicari', 'fiari' et similia. Signiücnt
passiones
autem omne verbum idem accidenscum sua participio, ut 'lego', ct 'icgcns' idem
predicabile in quid agit. Sed utrum participium preteriti temporis ve] futuri universale
significet potest essedubium, quia nil ponit in re subiecta, nisi ponatur substantive.
Unde tam de ente quam de non ente dicitur. Nam sicut iste homo est lecturus, ita et
Antichristus,sednon lecturum. Potesttamendici quodidem universalesignificentquod
verba a quibus nascuntur. Sed non potest eorum FIC'l'ipredicatio nisi per verba aut
participia prcsentistemporis, sicut prius de obliquis discimus, quia in propositione de
preterito aut de futuro nil ponitur utpote cui nil attribuitur.
[cap. 15] No oratio that is the appellatio Of some enuntiabile significasa universale
&
01" such
singulare, as 'Socratem hominem'
esse or 'hominem album'
6553 (ibid.).
[cap. 16] The same can be said of such orationes as 'honmalbus', 'animal album'
(ibid.):
ARS MELIDUNA. ON THE DENOTATION 01: THE TERMS 313
The last chapter of this section (B) is devoted to the important [cap-13]
question: in which prepositions sama thing is predicated or denied of
another (222f'1):
His adiunctum est dicere in qua propositionc aliquid predicetur vel removeatur.Quod
cx predictis aliquantum innotuit, sed tamen evidentia gratia duabus regulis enucleatius
expediendum.
Omnis et sola propositio affirmativa et vera et de presenti cuius
predicato termino significatur universale et subiecto universale vel
singulare, quo posito ponitur predicatum, est propositio in qua
aliquid predicatur, ita dico, si termini sumpti fuerint per rectum.
Ut 'Socratesest homo', 'animal est tornutum', vel etiam 'hoc album estalbum'. Ex quo palam
est in his propositionibus 'homo-[tmanimal', 'nomanest vos', 'homoestalbus' nil predicari.
Unde et in hac orationel: 'hoc propositio est cathegort'coat rara et da presenti et habet et
predicatumet subiectum;ergo in eo aliquid predicaturde aliquo' fallacia est secundum consc-
quens. Nam omnis in qua aliquid predicatur est talis, sed non econverso. Sit ergo instantia
hec: 'dum Socrateslegit, Satana currit Porisius' ( )..
......
Deinde in qua pmpositionc aliquid removeatur ab aliquo, hec regula innotescat:
.omnis et sola propositio negativa et vera de presenti cuius predicato
termino signiHcatur universale vel singulare ei oppositum habens
terminos sumptos per rectum est propositio in qua aliquid removetur.
Ut 'homo non est lapis', 'Socratesnon est asinus'. Sicut enim signiFlcata que non sunt uni-
versalia de nullo predicantur, ita vero ab aliquo removentur eoquod hec universalium
sint propria.
! : argumentatione.
314 LOGICA MODERNORLIM 11
Nostra Opinio est animam non essepartem hominis, quia pars semper auget quantitatem
totius. Sedest omneanimalcorpus,sicut nequecarbonisigniti parsest ignisvel candela
lumen. Dicit tamen Aristotiles in libro de prulïu'iüI quod proprium est animalis constare
ex corpore et arnima.zSed illud 'cansrarc' potius ad exigentiam refertur quam ad con-
stitutionem, sicut statua dicitur constare ex materia et forma, non quia illa sint partes
eius, sed quoniam ad esse illius exiguntur. ( (223Vü) ) Cum autem
...... ......
dictum sit animam non esse partem hominis, potest dubitari an eadem rationalitas vel
scientia sit in homine et in anima. Et sunt qui anime rationalitatem vel scientiam negant
inesse.(
......
(223130)
....... ) Nobis videtur quod scientia animalisechctus est
scientia ipsius anime et etiam quod 'scientia' de illis dicitur equivoce.
This section deals with the nature of singulare..Thc chnition of the [cap. 1]
tcrm 'singulare' is app.?u'entl)r given from the view-point of the prcpo-
sition: singulare est subicibile quod nullo modo est predicabile, e.g.
that which is denoted by the noun 'Socratcs'(223V'3):
Singulare est subicibile quod nullo modo est predicabile, velud significatum hoc nomine
'Socratcs',quod est res quedam intelligibilis ad quam sensusnon conatur: status enim
quidam singularis et privatus unde Socrates habet em- Socrates.Similiter hoc singulare
[hoc singulare]hocanimalest istud unde aliquid est hoc animal, sicut hoc:specieshomo
est id unde aliquid habet essehomo,quedam scilicet unitiva communio in qua Socrateset
Plato ostenduntur uniri et convenire, dicto eos esse homines. Participatione enim
specieiplures heminasunus.
[cap. 3] Next the question is discussed why the singulare is not & predicabile
(ibid.):
Nuncquaredictum sit singularenon essepredicabile,videamus.Estautemratio hecquia
nec equivocepredicari nec univoce, ut posteapatebit. Et preterea,ut verboalludamus,
predicari dicitur quasi quad pre aliis dicitur, idest que alia sub se continet vel continere
potest. Sedsingulare nullum habet inferius. Aristotiles etiam singulare de nullo predicari
fatetur in Prioribus Analeticiiï in distinctione electionis medii, astruens eorum que sunt
quedampredicari nec subici, quedampredicari et subici, quedamnec subici nec predi-
cari ut sensibilia, idest singularia, ut Cleon et Callias. Et in Prcdicamcntisz:a prima
substantia nulla est predicatio.
[cap. I ] This section discussesthe question by which terms the singularia are
dcnotcd. The answer is: each proper noun that is, was, or will be the
noun of & thing bclonging to any speciess signifies
pecialissima, & singulare,
e.g. iSocratcs', iBruneHus', *Cesar', 'Antichristus'. When & thing denoted by
:: noun has ceased to exist, that noun still exists; what it has lost is not
its significatio" (significatio)but its appellation (appellatio).The author
availshimself of this opportunity to explain the distinction: suppositio.
significatio, appellatio (2241'3):
SigniEcat enim hoc nomen 'Cesar' adhuc illud individuum quod olim significavit. Neque
enim nomen re (ce)dente significationem amisit quam prius habuerit, sedappellationem,
que est per verbumprcsentistemporis rcm attribuunt mrc copulatio. Unde et semper exigit
—
rern existendi ( jir: rei existentiam ?). Distat ergo inter suppositionem, significationem,
appellationem,quia duo prima precedunt tertium, ut in hoc nomine 'Anrichristus'; semper
etiam post ipsum nmnent, ut in hoc nomine 'Cesar'; ipsa vero simul. SigniFlcat itaque
'Cesar'individuum, non quod modo sit individuum sed quod est vel fuit vel erit. Et ita
signiücat individuum quod non est nec tamen (erit) aliquod individuum. Sicut supponit
vel, secundum alios, significat homoqui non est.et tamenquüibet homoest, quia signiFlcatio
dictionis appellationem ampliat.
[cap.31 The same singulare is dcnoted by & prepcr noun and by an oratio which
consists of Eome terminus rectus designans proximum superius predicti singularis
This section deals with the consecutio singularium. For the mutua] G
of the singulariathe following regulo is given (224Vü):
consecutio
De habitudine singularium ad invicem secundum consecutionem hec solet dari regula:
qualiscumque erit universalium consecutio, talis erit singularium que sub eis continentur.
Verbi gratia sequitur: 'si est risibile, est nocurolo', et econverso; et eodem modo: 'si est
hoc risibiio, est hoc noturolc', et econverso. Item: 'si cst homo, non est asinus', et econverso;
similiter: 'si cst hic homo, non ost hic asinus', et econverso. Rursus: 'si esthomo, estanimal',
et non econverso; quare 'si esthic homo,esthocanimal', et non econverso.
DE PROPOSITIONE CATHEGORICA
(2251'1')hoc nomen 'miHc' non significat mille sedappellat ( ...... ) Dictiones quoque
que per se proferuntur nequc vcrum neque falsum signiHcantsed prapriam retinentes
significationem simplicem constituunt intellectum; signa tamen et nota sunt compositi..
Verbi gratia 'lcga' per se prolatum facit intelligi me legere,'tonat' ex discretione nostra
lorem tonare, sed tamen illud non significat ( ...... ) Neque isre due Figurag, a una
representant hanc dictionem 'crgo', vcl p ducta ex transverso linea ab
alii suruacæzaital
inferiori partiezhanc sillabam 'per', sed ex usu et discretione nostra facit quoquomodo
intelligi et ad memoriam reducunt. Circulus quoque non significat 1vinum nec nutus
oculi voluntatem hominis.
The expression 'ego vellem habere centum marcas' cannot be taken as a [cap. 6]
proposition either, since it does not signify truth or Falsity; it is not
oratio enuntiativa but oratio optativa. Some p80ple4 wrongly think that
this expression "ego vellem etc.' has the same meaning as (ego
......
volo etc.', but arguing in this manner one could take the
......
* l l
and
i !
expressmns etc.
......
to have the same meaning. However, the author seems to be inclined
to considersthe rejected expressionsas& specialkind of hypothetica]
praposition (ibid.):
Poterit tamcn forte probabiliusdici quod sint propositiones)fpothcticc, non naturales
sed accidentales, sicut et ista: 'si veneris ad me, dabo tibi cquum' ; habent autem partes non
propositiones, sed aliqua loco prapasitionum sumpta. Velut et ista: 'Socratesheri legebat
quando Plato dormiebat'
.
But the difficulty lies in the fact that we cannot formulate (appellare)the
dictumor enuntiabüeOFsuch expressions, unless we have recourse to the
formulation used by some peoPIe (quidam)(ibid.):
D
' g : D 3 signilïcabat MS.
Cfr. my paperSameNewEvidencc,
p. 14. 5 with Albcric of Paris. See ibid.
322 LOGICA MODERNORUM "
Sed non habemus appellationes enuntiabilium quc istis significantur, nisi preposita
coniunctione 'quod' toti propositioni dicas: 'quod si jiiisses hic frater meo: non fuioscr.
mortuusest verum! Nam ut quidam volunt, cnuntiabilis appellationem dupliciter est
sumere: aut per inFlnitivum, ut Socratemlegare, aut 'quod' coniunctionem toti prapo-
sitioni preponendo, ut 'quod Socrateslegit'. idem enim est, ut aiunt, Socratemlegere et
quodSocrates legit. ltaque nulla talium erit cat!1egarica,lsed ypotheticn qua ostenditur
accidentalisrerum eventusabsqueulla necessitate.
[cap. 7] Then Follows the main division of propositions into categorical and
hypothetical propositions. Our author amply discusses the question
whether this division is pcr apposita (225'4'5-2261'3).
[cap. 8] The categorica] praposition never has more than ch parts: subject
term, predicate term, negation, copula, and quantifying sign. The
author showsthat the quantifying signs (such as 'omnis', 'quidam') are
part of the proposition.
Such propositions as 'Socrateset Plato currunt', 'aliqua sunt Socrateset
Plata' are called piuresby Aristotle. (Dc Interpr., 17:116).Somepeolale,
however, say that such prepositions have only one subject, or only one-
predicate, since one can take the nominative casesas forming one single
cxpression (oratio), signifying only one thing, though they actually
stand for (supponere) more things. But their view is to be rejected
(226V3):
Quidam tamen dicunt omneshuiusmodi unum solum haberesubiectum vel unum solum
predicatum, quia ex nominativis copulatis Flt uno oratio'que unum tantum significat sed
plura supponit, quemadmodum et hoc nomen 'duo'.
Contra quos Aristotiles. Qui ex oppositis negat: posseHeri unum. Ad hec autem, si hec
oratio 'Socratescl: Plato' aliquod participabile ab istis signiEcat, poterit eis veraciter
attribui, maxime cum id proprietas non impediat constructionis; et sic ista sunt Socrates
et Plato. Item. Socrates et Plato sunt propria nomina istorum; ergo per ipsa potest agi
de illis; quari illi supponuntur locutioni per sua nomina, dicta Socratem et Platonem
currere. Amplius. Si 'homoet asinus'terminus est pluralis 1velplurali equipollens, poterit
reciperesignum pluralis numeri: 'oh'quihomoet osinu;currunt'vel 'oinrnoiJl homoet minus
currunt'; similiter: 'isti homo et asiam: currunt;' ct partitivum namen distributionem
faciens appellatarum: 'alter hominis al: osini' vel 'ohor Socratis ct Piatonis'; similiter:
'quilibet Socratis et Platonis ct Cicoranis'.
Divisio cathcgoricarum duplex est: una secundum quantitatem altern secundum quali-
tatem. Et eius quidem que secundumquantitatem Fit naturaliter precedit consideratio,
eoquod quantitas, ut ait Boetius, qualitatem precedit naturaliter.
Est autem hec: cnthegoricarum alia est universalis, alia particularis, alia indefinita,
alia singularis. Que divisio penitus semotaest ab ypotheticis.
The next is & most rcmarkable chapter on the nominafuminum and [cap. 10]
nomina oppidorum. Of what quantity, our author asks, are propositions
such as 'Se-canacurrit Parisius', II:Romüest Optima civitas'? The difficult)! is
to be reduced to the question whether such namesare propria nominaor
appellata, and the answer to this question, in its turn, depends upon the
real nature of & river and a town (ibid.):
Hec dubitatio inde pendet quod incertum est utrum hec nonüna prcpria sint an appel-
lativa. Que rursus dubitatio inde surgit quod fluvius ipse aut civitas quid ait,' nondum
satis innotuit.
Our author mentions. those who consider the bed of the river as the
river itself, and the location of the town as the town itself. Thcir view
is quite untenable (226W'Vb):
Ponunt enim quidam fluvium essealveum ipsum et civitatem locum in quo fundata sunt
ediEcia. Unde quotiens dicitur fluvius currere, attribuitur, inquiunt, continenti, quod
est (226ï'b) contenti. Secundumhoc numquam crescit Secana.Nec est aliquid quod
possit fluere; quare non est aliquod fluens; ergo nec aliquod flumen. Et si mutetur
alveus, non manebit idem fluvius. Sed erit alius fluvius Secana,si aque illi que currit
Parisius artificio hominum detur alius alveus. Ad hec autem, quid improbabilius quam
civitatem esselocum ubi ipsa est, nec posse crescere vel dcscresecre? Oportet etiam
recipere quod Troia adhuc est sed non est civitas, et adhuc est ubi fuit, quamvis auctm'z
dicat: "nunc segesest ubi Troia fuit". Nec poterit aliqua civitas destrui vel comburi.
Barbam quoque eadem ratione non pilorum multitudinem, sed mentum cui adherent
fateantur necesseest, ac silvam non arbores sed terram cui adherent radicitus.
The two variantsof another opinion are also rejected by our author.
I give the text in Fuli, since it seems to be ver)! interesting because of its
couleur locale (226V'J):
ldeo dicunt alii Fluviumesseaquamillam que in terre superEcieapparet, ut Secanam
astruant esse aquam. Sed istorum etiam bipertita est Opinio. Etenim quidam dicunt
fluvium esse aquam illam que in terre superficie nlJparet, ut Secanam astruant esse aquam
que in alveo est a fonte usque ad mare. Sedeadem ratione et illa que huc,,1postquam in
mare fluxerit, succedet, dicetur Secana.Cui similiter et alie infinite. Et item hoc nomen
'Secana'plurium aquarumcuilibet conveniet et in eademsigniFlcatione.Quid enim aliud
est Sccananisi aquaimplenshuncalveum; ergo ipsumest appellativum.
Contra quod videtur esse Priscianus. Qui aitï: "pmpria nomina fluviorum in 'a'
desinentiamasculinigenerissunt, ut Turia".3Item.Siappellativasunt huiusmodinomina,
videtur quod possint recipere signum universale vel particulare et numerum pluralem
habere.Ad hec autem Heri poterit ut ïsara sit Sccanaet RodanusPadus;marequoque
Ligeris ut alveis commutatis.
Carnotum etiam secundum hoc Flet Parisius, si edificia transferantur, vel papulus
huius civitatis4 ad illam incolendam transferat se. Nam si fluvius est aqua implens alveum,
ut perhibent ad quos nobis est sermo, erit et civitas eadem ratione aut populus ipsc
pariter sub eodem iure manensaut ediüciorum multitudo.
Alii dicunt Secanamesseaquam, twn illam que est ab urigine fontis usquead mare,
sed eamque incepit defluere ab initio et defluet continue; cuius pars latet in cavernis
terre, pars est in alveo.
Cui opinioni obviat quod nullus sciet utrum Secanamodo sit annon. Si enim medietas
vel plus medietate in mare defluxit, iam nil est Secana,edquod cuiuslibet totius medietate
desinente esseipsum totum desinit esse. Nemo autem novit quanta pars Secanedefluxerit
in mare; quare nemo novit utrum Secana currit Parisius vcl utrum idem fluvius sit
Parisius ct Rotomagi.
There is also a third Opinion, but this is not tenable either (ibid.):
Est et alia opinio. Que asserit Fluvium essealveum cum aqua et civitatem locum cum
edificiis. Qua secuunturhec improbabilisquod nulla civitas potest destrui vel comburi
nisis tota terra desiit esse.Modiusquaqueeademinspectioneerit non vinum simpliciter
sed vinum cum vase,et pratum locum cum herba, et barba faciescum pilis.
The author gives his own view in & somewhat hesitative way (ibid.): [cap. 1I]
Nobis videtur ad presens: hanc omnium solutionem eligimus ut fluvius dicatur illa
totalis aquaque ab initio Fluereincepit ct fluet continue. Nec ego scio utrum Secana
adhuc sit, velud nec aliquis novit utrum nunc dies sit. ltaque si nunc posueris fontem
Secaneobstrui ut non Fluat dcinceps, non desinit ob hoc Secanamesse, velud nec sol
etsi numquamdeincepsappareat.Si vero aquaubi a fonte oritur, duasfaciatreflexiones,
neutra earum erit Secana,sed pars illius, immo illa totalis quc bifurcatur. Linde si una
Parisius transeat, reliqua Aurelianis, recipiemus quod idem fluvius currit i'liC' et ibi.
Sed aliud nomen sortitur hic forte quam ibi: etenim Aurelianis fortassis appellabitur
Ligeris, Parisius Sccana; ct crit Ligeris-Secana.
Civitatem quoque dicemus ediFlciorum multitudinem et nemus arborum pluralitatem,
pratum herbam multmn radicitus terre adhaerentem,barbam quoque pilorum collectio-
nem. Consuevimua enim civitatem fateri ubimmiquez ecliF-ciaalta sunt et pretiosa, ct
sitamessein turpi vel pulchro loco, arduovelhumili. Sednil situm est in locohuiusmodi
nisi ediFlcia.Quare oportet ut civitas sit ediEciorum multitudo.
The question may be mised of what quantity are such propositions as [cap. 12]
'Urbs (: Rome) videtura me', 'Apostoius(: St Paul) dixit hec'; 'poeta
! viz. in Paris. 2 plerumque ;I-IS.
326 LOGICA MODERNORUM n
[cap. 13] There are some other propositions the quantity of which is difficult
to state, viz. those in which two terms are capulated. They can be
devided into two main groups:
quedam l'CCtOS copulant COPLIlatiVEll'l'l coniunctionem
a per
.. . . . . .
b quedam per disiunctivam.
' as an anmnamasia,a rhetorica! Figura in which, instead of the name, an epithet of &
personor thing is used. Cfr. Quintilian, Vlll 6,29 and 43.
: Seeabove, p. 280f. 3 dabit MS.
4 lodo hoc verum ( !) MS. 5 tamen MS.
(' corrected from quidam,by the samehand, it seems.
? respuplica(!) MS. 3 vel MS.
mas MELIDLINA. THE THEORV OF PROPOSITION 327
Next, our author discussesthe diH'erences between the conjunctive [cap. 14]
and disjunctive subject-terms, which appear clearly when the propo-
sitions in which they occur are to be denied (2271'0'f'3').
Then, the quantity of those propositions is discussed the subject- [cap. 15]
terms of which consist cx obliquo cr. recto. ! give the beginning of this
chapter (2271'5):
De(h)inc queritur de quantitate earum quarum subiecti ex obliquo constant et recto.
Inter quas sunt similiter quedam que eiusdem sunt quantitatis secundum duo subiecta.
Ut 'olicuius hominis aliquis filius es.',albus'; aut 'cuiusiibct quilibot'. Et harum quidem
manifestaest quantitas, quia illa procul dubio particularis est, ista universalis. Sedde his
que in varia sumuntur quantitate ambigitur. Ut 'aiicuius quiiibct' vel 'quilibet olicuius'.
Propositions of the type 'nemo est asinus' and 'Socrates nescit Iegerc' cause
Then, our author quotes other instances From F'ccrprphyr)r and Aristotle
(Prior and PasmriorAnalytics).Therefore some people consider prcpo-
sitions such as 'Socratesnon est animal' as aFErn'nativepropositions, while
taking the expression 'non estanimal' as a whole. The author, however,
rejects the arguments and takes the propositions in which the adverb of
negationis interpascdto be negativejust as those in which it is at the head
of the proposition (227V'J).
A proposition such as 'Socratesnon currit' can be taken as& negative one,
but also as an affirmative proposition OFthe Form: 'Socratesnan-cum't'.
As to the particulae exclusivae ('unus', 'solus', etc.), sometimes they
prevent contradiction, e.g. in: 'solus' est albux' — 'solus' non est albus'
(227vb-223ra).
The last question of this chapter concerns the precise meaning of such
negations as 'quidam homonon estalbus' (2281'3):
Potestqueri quid ea negetur. Nec potest dici quodaliud quamdictum alicuius istarum
trium: 'omnishumaestalbus', 'quidamhomoestalbus', 'non quidamhomoestalbus'. Sednon
videtur dictum universalis ca negari, quia si dictum illius negat, ergo posito tantum duo
homines.esse,nil negabit. At vero nec huius: 'quidamhomoestalbus', cum utrumque
dictum verum sit. At multo minus tertie, immo potius illa dictum huius negat. ldeo
dicimus quod nil negatur tali particulari negativa, sed aliquid ea negative enuntiatur.
Velut ut nec ista aliquid predicatur et est predicativa. '
[cap. 20] The categorica! propositions are divided into modal propositions and
those de inesse,the latter denoting only the läct OFthe inherencc of the
predicate in the subject, the former clenotingalso the way of the in-
herenceor the incoherence(discaherentia)(2281'3).
The interrelations of the pmpositions de inesseare given: some are [cap. 21]
contrary, some subcontrary, others subaltern, others contradictory. But
the relations are disturbed by such words (determinations)
as "tantum',
*preter', 'nisi', *adhuc'. Though Aristotle says: una unius negatio (De
intcrpr., 17b38), the proposition "quidamhomonon estanimal' seemsto
have more than one contradictoria: 'omnis Imma est animal', iquidam homo
est' animal', "unus hamonon est animal', 'aliquis homonon est animal', 'non
omnishomoestanimal'. But Aristotle points to the unity of meaning, not
to that of expression (2281'3). Moreover: si quis tamensuptiiius inspiciat,
non erunt contradictorie que signa variant. After some discussion our author
concludes(2281'3):
Palam itaque est ex his in assignatione contradictionis ponendam esse negationem in
universalibus ct particularibus vel (ad) subiectum in indefinitis. Sed in singularibus non
refert ad utrum libet ponere, ad subiectum vel ad verbum.
A special case is formed by such singular prepositions as: 'ista animalia [cap. 22]
sunt rationalia, (2231'13):
Sed utrum similiter sumptis terminis pluraliter contradictorie sint: 'ista animalia sunt
ratianaha' — 'ista animalia nonsuntrationalia', dubitatur. Quidam enim homine: et asino
demonstratis utrumque negant, quia ab utroque videtur negari predicatum. ( ).
......
Ad quos ita: 'tantum altarum istarum [alterum] est rationale et tantum alterum istorumest
irrationale; ergo nec ista sunt rationalia ncc istaiIl sunl rationalia; ergo ista nec sunt rationalia
necirrationalia; ergonon sunt rationalia'. ( ...... ) Amplius: 'tria non suntdua'. Non
videtur secundum hoc esse recipiendum quia videtur esse sensus: nec tria nec aliqua
trium sunt duo, sicut 'ista non sunt rationalia' ponit quod nec ista sint rationalia nec aliquod
eorum sit rationale, nisi quia, ut iam diximus, aliud iudicium est in numeralibus quam
in aliis, quia illa carent numero singulari: ideoque nullam patiuntur distributionem. Sed
"rationalia' vel 'aliqua' habent singulare, per quod Heri potest distributio ad singulos.
Unde non recipitur: 'ista non sunt rationalia' vel 'iste qui vivit et Antichristus non sunt
aliqua'.
Also are rejected: 'quilibet-fidelis est de numero eorum qui non credunt in
Deum]. et (Rex est unus eorum qui non habent quod camedant'. Likewise:
*Socrateset Plato non sciunt gramaticam' posito quod tantum unus sciat, or
'ipsi nesciunt
gramaticam'(under the samecondition). The author gives&
generalregula (ibid.):
[cap. 23] This chapter discussesthe inEnite terms such as 'non-currit', 'non-
homo', 'non-sapiens'.The decisive question is whether they deuote
existence (utrum positionemjäciant existentis). I give this important passage
in full (228f'J'W):
Solet autemde infinitis cssecontroversia utrum positionem faciant existentie. Suscipicnti
namque vidctur obviare Aristotiles in libro Perihermenias
asserens!infinitum verbum ideo
dici quoniam similiter est in quolibet quod est vel nun est. Quod sic videtur intelligen-
dum, idest sicut nec assignatur-enti, ita et non enti Et ita: 'chimcranoncurrit', verbum
.
inFlnitum; ergo est non currens.
Sed non sic Aristotilcm exponimus, idest non determinat circa rem aliquam statum
qui sit vel non sit generalem vel specialem.
Vel potestaliter solvi dicendovcrba personalianullam facerepositionemexistentia;
sed casualia,idest participia. idem in eodem ait: si verum est interrogativum negare et
verum est aFFlmmrc,idest si ad aliquam interrogationem vere respondetur negativa de
predicatoEnito, vere potcst inferri aHïrmativade predicato ianito, ut 'putasneSocrates
sapiensest ——Non -- ergo Socratesest non sapiens'. Que illatiü Aristotilis (si) recipiatur
conveniens esse et necessaria, impossibile est verum esse quod dicitur negatione quin
sit verum significatumconclusionisde predicatoinEnito. Sednegatioilla nunc est vera,
quia Socratesnon est sapienscum non sit. Ergo est non sapiens.Sedillatio illa Enctaest
per subintellectum cuiusdam propositionis extrinsecus sumpte. Subintelligitur enim
ista: 'Socratesest'. Sicut Boetius dicit locum essea contrariis immediatis in hac argu-
mentatione: 'aliquod animal non est sanum; ergo ipsum est egrum', subintelligens istam:
'aliquod animal estanimal'. Nam aliter falsa esset illatio.
estentis,quia [in]opinabile tam de ente quamde non
[dem Aristotiles: [in]apinabiicgcnus
ente predicatur.zMulta enim non entia öpinabilia sunt. lllud sic intelligendumidest:
opinabile vere copulatur tam nominibus existentium quam illis que non sunt nomina
existentium. Nec fecit inde in eo quod ait nonente.
Item. Si aFFeratio cum aHïrmationc convertitur (228W) et negatio cum negatione,
idest si Fmitum cum Enito ct inFmitum cum inFmito. Sed si Cesar currit, est currens, et
econverso. Ergo si non currit, est non currens, et econverso.
At et hoc intelligendum dc Enitis et infinitis eiusdem maneriei, que scilicet utraque
sint casualiavel utraque vcrba.
Et argumento sic instandum: si Cesar currit, est aliquid quod est currens, ct econ-
verso; ergo si non currit, est aliquid quod est non currens, nisi negare volueris 'Ccsar
nan-currir' verbmu infinitum.
[cap. 24] Next our author dcals with the related question of the supposed
mutual equipochtia of such propositions. It is to be rejected (228Vü):
'De lnmrpr. 3, 16b14-15.
1 Cfr. Dc lntcrpr. ll, 21332-33; Tapica IV 1, 121a22; Saph. El. 5, 167al-2.
Aus MELIDLINA. THE THEOM OF PROPOSITION 331
Solet etiam pro regula assignari quod propositiones eiusdem subiecti et quantitatis et
diversa qualitatis variato predicato per Fmitum ct inlïnitum sibi equipollent. Ut 'nullus
homoest asinus' -- 'omnis homoes: non asinus'. Sed 'nullunrjinunmr estpresens;ergaomneest
non prcscns'. Similiter: 'nullus homoqui desiit esseest animal; ergo omnises.'.non animal'.
At hec regula in au(c)toritate non rcpcritur. Vera tamen est ubique, si non impediat
rerum defectus. Rationes quoque possunt ad id induci: si aliquid est verum, ipsum non
est falsum, et econverso; aliquid verum est non falsum; ergo aliquod falsum est non
verum.
Instantia: si aliquid est unum presens, ipsum non est unum futurum, et cconvcrso;
aliquod presens est unum non futurum; ergo aliquod futurum est unum non presens.
Such verbs as 'ncscit', 'nequit', which contain an implicit negation, do [cap. 26]
not deuote existenceeither in the view ofour author (ibid.):
Sedde hiis verbis'ncscit','nequn',que in senegationemhabentimplicitum, potcstdubi-
tari utrum positionem faciant. Quod non recipimus, sicut nec 'ncmo', vel 'ad'; immo
Cesar nequit et nescit currere, quemadmodum et iste qui nunc est. Sed non quacumque
modo facienda huiusmodi verborum in participia resolutio. Nam 'Ccsar es.'.nescienscurrere'
incnngrue dicitur. Sed debet participium verbo preponi: *Ccsarnesciens'est currere';
quod contingit ex eo quod in his negatio est implicita. Velud et incongrue dicitur:
'Caesar
estnemovcl nichii' nomine postposito verbo.
! nequiens MS.
332 LOGICA MODERNORUM "
After the discussion of some more instantis the author concludes: ideo
dicimus quolibet modali tantum de dicta agi et ita de aliquo discreto. Then he
gives two quotations from Aristotle's Prior Anolyiics. Finall)Ir he speaks
about the conversionof modal propositions (2283'3-V'J).
[cap. 30] More diFEculties arise from modal propositions containing the modus
nus MELIDUNA. THE THEORT OF PROPOSITION 333
Those propositions in which the modusprecedes the ditium present some [cap. 31]
diFFlculties. E.g. 'aliquid possibileest Socratemlegere'. Some pecvplereject
those prepositions as incongrue, but our author accepts them as locutiones
congrue rendered legitime byfrequens usus; although they are not modal
propositions, quibus semper in modalibus oportet, ut supra diximus, ap-
pellationemcnuntiabilis supponere(2291'3).
..
Then follow the views of the author (aq. the School he is following) [cap. 32]
about the problems of several kinds of categorical prapositions. The
author rejects propositionsthe predicate-termof which consistsof a
copulation of more terms coniunctione tantumsemelposita., e.g. 'cquuset
asinuscurrunttardeet velociter"(2291'3'1'0).
[cap. 36] Someof the author's fellows reject such propositionsas idua et tria sunt
quinque',or understandthem as 'dumet tria sunttot quotquinque'(229V3):
Consucverunt quoque nostrorum pleriquc negare duo et tria esse quinque, suscipientes
tamen ea esse tot quot quinque. Sicut isti duo homines non sunt duo asini nec plures
asini, sed tot quot duo asini. Quod non minus intelligibile quam falsum. Eademctiam
inspectione dicendum esset quod in duobus et tribus non est quinarius, sed totus
numerus. Et ita aliquis numerus erit qui non erit quinarius nec maior numerus nec
minor. Et poterit queri cx quot unitatibus constet.
Alii vero divisioni innitentesdixerunt duo et tria essepaucioraquamquinque,ut duo
vel tria. Secundum quod recipi oportebit duos et tres nummos haberi ab eo qui tantum
tres habet. Et ita ille habet duas et tres nummos.
Next there follow a number of objections which can be mised against [cap.37]
those qui recipiunt aliqua essehomineset asinos.They are confronted with
several inprobabiiia. Such as: quilibet homo est de numero hmninum et
asinorum; et ita Socratesest unus hominum et asinorum. Likewise: Achilles
juit fortissimus Grecorumet Troianorum; ergo fuit vel non jiiir. fortissimus
Troianorum.
Then, our author gives his own opinion and states some important
r'egulas for the substantiva! and adjectival use of adiective nouns (ibid.):
Nos dicimus huiusmüdi veras essein quibus adiectiva cupulantur adiective sumpta, quia
non copulantur diverse substantie, sed magis proprietates. At ubi substantive: acci-
piuntur, non eadem erit ratio. Neque enim recipiendum erit quod Socrates sit gramati-
cum et musicum et ne sit res gramatica et res musica. Nam adiectivum substantive
positum in suum femininum resolvi habet et nomen generale.
Finally, our author discusses those substantive nouns that have an [CHP- 39]
adjectival construction, such as 'senex',*pucr', 'oratar', *rhetor' (2301'3):
Postremode illis substantivisquc adiectivumhabentCODStrUCtiODeH],
queritur utrum in
336 LOGICA MODERNORUM "
cis similiter vera sit copulatio. Sunt enim nominum gencra quatuor. Etenim quedam
sunt substantivasignificatione et constructione, ut 'homo', 'lapis'. Quedam signiEcationc
et non constructione, ut 'unus', 'aliquis'. Nam hec nomina adiectiva sunt constructione
sed non signiEcationc, quia non copulant aliquam adiectivam qualitatem, sed magissub-
stantiam notant. Qucdam constructione et non significatione, ut 'sencs', 'pucr', 'rethar',
ct 'oraror', 'pater' et 'jilius'. Hec enim adiectiva sunt signiEcationc, quemadmodum et
ista: 'grammaricus'et "musicus'. Alia nec constructione nec significatione, sed utroque
adiectiva, ut 'albus' et llniger".
De his vero que tertii sunt generis ambigitur utrum dicendum sit quod aliquis homo
sit rethor et orator.Quod primo videtur, quia si rethoricus et oratorius in eadem diceren-
tur signiFlcatic-ne, reciperetur in eis copulatio. At vero dictionum constructiü non variat
signilïcationem constructionis vel locutionis; quarc nec veritatem aut falsitatem. Dicetur
quoque inspectione eadem quod nullus homo est magister et comes, vel episcopus et
comes, aut decanuset archidiaconus, scriptor et pictor; nec aliquis fuit magister et
discipulus, vel diaconus et subdiaconus; quamvis videatur in omnibus his oFFlciorum
tantum et dignitatum notari diversitas, non etiam substantiarum.
[cap. 41] Other problems arise from the nature offa totum «a::vmiirimimI
(ibid.):
The same question is Further developed posito huic eri ex una parte im- [CHP-
42]
jbrmam
pressamesse hominis et ex altera equi. Is there, then, more than One
picture (pluresstatue)to be distinguished?The samequestion can be put
asto the wax and the pictures of the king andthe bishc-p.
(ibid.).
A related problem is utrum unitas sit in re composita vcl tantum in re simplici. [CüP-45]
The author choosesfor the former of these alternatives (230Vb).
Oratio quoque videtur esse plura; cui similiter et dictio quelibet. Nulla enim videtur
vocum possc esse coniunctio, cum non sint rcs corporea. Et fortassis non facile erit
assignarequid aliud sit earum coniunctio quam continua ipsarum sit prolatio.- Quod si
est, poterit etiam ex istis nominibus 'homo', 'osinus' unavox Heri, si continue proferantur.
Poterit etiam queri utrum eademvox sit 'homoalbus' et 'albushomo'.Quo sumpto erit et
eadem inspectione eadem propositio 'homo albus est' et 'olim: homo est'; et similiter
'Socratesaliquemhominemvidot' et 'vide: aliquemhominem'.Et eademratione in negativis:
'aliqua-mhominemnonvidct' et 'non vido:aliquemhominem'.Quod dici nequit, quia hec forte
vera, illa falsa. Ad hec autem, si propositio una sola vox est, ergo et argumentatio simili-
ter; et ita sillogismus est una vox, et oratio dmninica'; ergo signilïcativa vel non signi-
Ecativa; sed non significativa, quia non est assignarequid ea signiücetur; sed nec non-
signiücativa, cum Fiat ex signiücativis convenienter ordinatis. Contradictio quoque
eadem ratione diceretur vox una, quamvis dicat: Aristotiles quoniam est aFHrmatio et
negatio opposite. Ex non-significativis etiam apparebit unam posse fieri vocem non-
significativam,ut si continue proferantur 'biltrix' et 'bubo'. Namsi imponatur ut sit una
verbum, altera nennen, erit ex eis vox una, que et nunc videtur essevox non-signiücativa.
[cap. 48] Similar problems are mentioned concerning toto disgregoto, such as
'populus', 'oxorcitus'. Propositions such as 'populushabetcaput vel capita'
are rejected. One of the questionsis: cum vero, ut diximus, homo pars
sit populi, potest queri utrum parvus homo sit minor pars illius quam
maximus. The answer: quod dici nequit cum (2311'0) uterque sit pars
eius minima. Nec enim manum vel pedem partem populi dices vel caudam
gregis (231rav-l'b).
[cap. 49] This chapter discusses the question whether there is an unity in such
things as populus(23lf'3):
Posteaqueritur, cum populussit unum, et aliquid quod est unum, utrum in eo sit
unitas. Et videtur potius quod maior numerus3 ex constructione quam habet super-
lativum ad genitivum singularisnominis collectivi. Ut 'aliquis dicitur essojortissimus
populi
vel Troianogomis'; ergo est de numero populi; quia superlativumincludit quod cum-
paratur inter ea ad quc comparatur, et ita aliquis numerus est in populo.
Fatcndum itaque populum vcl exercitum desinere vivere vel esse, quotiens homines
separantur, et incipere illis in unum coeuntibus. Nec ego novi utrum populus iste fuerit
mortuus.
The author discusses the question whether there can exist a nomen [cap. 50]
propriumpopuli. The answer is in the negative (ibid.).
This chapter discussesthe use of the First person in expressionscon- [Cap. 51]
cerning suchterms as 'populus'.This cannotbe done except perfguram,
(by personilïcation)(ibid.).
e.g. perprosopopeiam
Another question is about the growth and declina of & pe0ple. If both [cap. 52]
are possible, then poterit populus centumhominumessepapulas sexaginta
hominum, and the reverse; likewise minimus acervusfrumenti poterit esse
maximuset sic valereplus quamipse valeat (ibid )
This chapter discusses the somewhat strange comparison of such terms [cap. 53]
as l:]:wqulusl'
with the names of constellations, such as Gemini (Castor and
Pollux), and Pisces(231V3). "
The same questions, even more difücult ones, present themselves [cap. 54]
concerning some related terms like 'gens', (vulgus', ifamilia', 'honus'
(burden), isolidus'(the weigh of &gold coin) and "Iibra' (pound) (ibid.):
Similem etiam predictis, aut maiorem forte, dubitationem habent 'gens', 'vulgus' et
yamma', 'honus', 'solidus' et 'Iibra' Similiter familia alicuius est, quamvis forte
.. .. ..
unus sit de familia nunc Parisius, alius Rotomagi, et tertius Aurelianis, duo milia quoque
hominum, licet nullus ubi alius. Item. Inter 'milia' et 'nulla" hec solet assignaridiH'erentia
quod 'miHe' singularia unius millenarii appellat, 'milia' vero plurium.
The definition of genus and speciesis against those who say omne compositum [cap. 55]
esseplura (231 "'Vb).
Similar questions concerning such discreta as 'hic populus' are raised and [cap. 56]
solved (2311'13).
340 LOGICA MODERNORUM u
DE PROPOSITIONE VPOTHETICA
! disiunctim MS.
ARS MELIDUNA. THE THEORï OF PROPOSITION 34l
This chapter discusscs the question whether the parts (i.e. the propo-
[cap. 5]
illis solispcrEcitur illa oratio perfecta; ergo verbumest nota eiusquod de altero dicitur,
idest de re nominativi; ergo vere vel falso dicitur de ea; ergo illa oratio verum signiücat
vel falsum. Item. Cum omnis veritas vel falsitas in consideratione duorum consistat,
supponi scilicet et apponi, quorum utrumque illic reperitur, oportet quod cathegorica
verum vel falsum illic significet; sed non enuntiat verum vel falsum qui eam in con-
stitutione ypothetica profert; non enuntiat verum vel falsum, quia nil ea dicit, sicut in
hac oratione: 'Socratesas: albus rci nigar' ponitur hoc nomen 'albus' in propria signiFl-
catione, quia eandem prcprictatem ibi signiücat quam habet signiFicare; non tamen
illam copulat supposito, et hoc nomen 'Socrasos'illud idem significat in hac locutione:
vcl Platocurrit' quod habet per se significare,sed non supponit illud. Et est
'Socrates
satis expressa similitudo. Nam quemadmodum nomen quando per se sumitur signiFl-
cationemsuamcopulat vel supponit, cum alio vero iunctum com retinet, sed nec eam
copulat nec supponit, similiter est in ypothetica: cathegoricaqueper sesumptasignificat
et enuntiat, in constitutione vcro alterius prolata, tantum signiücat.
[cap. 6] A special case of this problem is found in such propositions as: 'Socrates
est albus et Socratescsl:candidus'. They are considered, however, as cases
of incongruacopulatioby our author (232Vü).
[cap. 7] Some people assert that the copulative prcposition signiFles more than
one thing, e.g. that 'Socrates est homo, et Socratesest animal' signifles Ihe
truth of both Socratemessehominem and Socratemesseanimal. Therefore
tiua)r reject such expressions as: 'impossibileestSocratemessehominem ol: ipsum
non esseanimal', since it connects two possibilia. Our author, however,
proves their view to be untenable by ad hominem(sed
an argumentum
eadem ratione dicet (quis)) (ibid.).
[cap.8] This chapter deals with the important question of the real purport of the
copulative proposition (utrum copulativajiot sermode aliquo vel de oli-
quibus). The argument is important for our knowledge of the supposition
theory of our author (ibid.):
Quod contendetaliquis probare ex eo quod nominativusin antecedentipropositione
supponit verbo et ita significat suppositum". locutioni; ergo rem de qua Et sermo.
Similiter etiam ex loquendi consuetudine. Consuevimus enim commendare Regem
Francie ct vituperare RegemAnglie dicendo quod RosFranciacst iustas,quod pacis
conservator, et Res Anglia asi tirannus.
'Socratesest anima], vel Plato est homo'. Therefore the author decidedly
rejects the view (ibid.).
ldECI' dicendum quod nulla ypotlietica Et sermo de aliquo nec supponit nomen in
alterutra partium locutioni, sed verbo.
This chapter deals with the evaluation of copulative propositions. Note [cap. [0]
the comparison with the madicumjizrmenti (232V'ï): -
Postremoinspiciendasunt habitudinescopulativarumad suaspartes.Omnis copulativa
est vera cuius utraque pars est vera et omnis vere utraque pars est vera et etiam ex
qualibetpotest inferri utraqueeius parsnecessario.Item. anis est falsacuius utraque
pars est falsa. Sed non Et in hoc: conversio, quia non cuiuslibet false utraque pars est
falsa, immo sufficit ut tantum altera sit falsa, quippe modicum fermenti totam massam
corrumpit. Item. Cuiuslibet necessarieutraque pars est necessaria.Sedutrum econverso
verum est postea queramus. Item. Omnis impossibilis est cuius utraque pars est im-
possibilis. Sed non convertitur, quoniam omnis que Et ex duabus contradictoriis, im-
possibilis est, ut 'Antichristusestalbus (et) Antichristusnon estalbus'. Econtrario: cuiuslibet
possibilis utraque pars est possibilis; et non econverso. Ultima tamen regula videtur
habereinstantiamin istis copulativis: 'tria suntaliqua et duosuntplura' ; 'hocgenusanima]
predicaturde aliquibus et hec specieshamopredicatur de pluribus'; 'Socrateset Plato videbunt
aliqua et Ciceroer.Virgilius videbunteadem',posito quod isti videant alia quam illi. Similiter:
'isti dua montessun: multum magni cl: isti nani sun: equemagni'. Nam in his utraque pars
sumpta per se vera invenitur. ln eisdem etiam terminis habet eiusdem regule conversa
instantiam.ldeo hoc regule addendumerit: "nisi hocimpediatdiversaacceptiotermini".
Sed 'plura' in ypothetica comparative, in catliegorica non comparative sumitur. Similiter
'altcr' nunc distributive, nunc relative.
Si quis tamenpenitusinspiciat, nullam in his inveniret instantiam,quia consequens
est verum prout ibi sumitur. ( ...... ) Quod vero omnis sit necessaria cuius utraque
pars est necessaria,instantiam videtur habere in his: 'aliquid es.'."
et ipsumfui: Sacram';
'aliquod momentumestet ipsumnon est b', posito quod sequens momentum modo dicatur b.
The author tries to solve these and other difficulties, but his answer is
somewhat hesitative. It seemsto be important for our knowledge of his
theory of supposition, indeed (ibid.):
Somc other disjunctive propositions ask for specialsolutions of the [cap. 12]
problems involved in their construction. E.g. 'aliquid promittitur ::
Socratevel illud est Cesar'. ("Hic enim prior pars est vera., posito quod
Socratesindeterminate promittat, et tamen tota disiuncta est falsa").
The author amply discussestheseproblemsand concludesthis section
with the words: sum:autemin copulationect disiunctionedubitabilia multa.
ch ideoad presens omittamusquodmagnampartem ( ?, the word is iHcgiblc in
my photostat)astructioniscontrapropositumbrevitatisesqmrunt (2331'3).
This chapter gives the definition and division of the propositio continuatim [cap. [3]
(implication,in modern terminology) (2331'3):
Tran(s)cursis breviter reliquis ypotheticarum speciebusdeincelascontinuativisinsisten-
dum. Dicuntur autem continuative que per 'si' continuativam coniunctionem proponunt.
Unde et ab ea continuative denominantur. Vel forte continuatim dicuntur non &
'continuanda', sed & 'contincndo', quia in eis consequens continetur, sive conclauditurl
in antecedenti.
Harum alie sunt simplices,alie composite.Simplicium quoquespeciessunt quatuor:
nam alia constat ex aHirmativa et negativa, alia ex negativa et aFFlrmativa,alia ex. duabus
affirmativis, alia ex duabus negativis. "
Some people referring to Boethiusand Aristotle reject those impli- [cap. 14]
cations which consist of an aFHrmative proposition and negative one:
Ac de his quidem que in dissimili qualitate nonnulli nullam recipiunt, ponentes ad propo-
sitionem unius qualitatis non sequipropositionemalterius. Dicit enim Boetiusloquendo
de necessitate conditionalium nullam earum esse necessariamnisi consequensclaudatur
in antecedenti. At huius: 'si Socratesest homo,Socratesnon est asinus', consequensnon
intelligitur in antecedenti, velud nec in uno oppositorum reliquum. Ad hec autem
Aristotiles in Topicis: si sit dubium de consequentiaproposita utrum sit necessaria,
considerandum si dissonantia Flt in tempore. Nam si hoc est, reprehensibilis est con-
secutio. At vero in hac: 'si aliquid estalbum, ipsumnon estnigrum', tempus dissonat, quia
si erit vel fuit album, non erit vel non fuit nigrum. Non ergo ipsa est vera.
Our author, however, does not share their Opinion nor does he accept
the many problematic propositions that are set forth (2331'3-1'").His
counter-argument is based on the theory of contradiction. The text runs
as follows (the Firstsentenceseemsto be corrupt (2331'13):
Horum omnium solutionem nobis pre(s)ta(t) positio contradictionis! (: the thesis of
contradictory propositions) nil cxfalsa accidere,et aliorum pariter incmwenientium que
aliis accidunt ex huiusmodi consequentia recepta in qua ad aFHrmationemsequi ostenditur
negatio. Eis enim probabitur facile quod ad aliquam propositionem sua sequitur contra-
[cap. 16] This chapter discussesthe propositions of the type: 'si non est a, est b'
(233rb-va):
[cap. I7] Of the two remaining kinds of implications: 'si esta, est b', and 'si non
b',
esta, nonest only the former will be dealt with by our author (233W):
Consequens reor duasreliquasspeciesdemonstrare.SuFHcittameneampersequique ex
solis constat affirmativis. Habita quippe discretione veritatis vel falsitatis illius, facile
reliqua innotescet.
Notabis igitur quod in constantibus ex aFFlrmativisquandoque) sequitur simplex
aFErmatioad simplicem, quandoquenon simplex ad non simplicemvel etiam ad sim-
plicem. Non simplicemautem hic voco non solum cum que prcprie dicitur composita
prapositio, idest ypotheticam, sed etiam illam que terminum habet disiunctum vel
coniunctum, aut que habet aliquod implicitum per relativam particulam, ut 'Socrates
estaliquid, quod esthomo'.
! errat auctor noster; cf. Arist. Anal. Post. !, 86b33-35; 87:11.
ans MELIDUNA. THE THEOR? 01: PROPOSITION 347
The, author rejects those implications that proceed from res to dictum or [Cip- 13]
from dictumto res (233'4'3):
Sicut diximus omnem consequentiam falsam esse cuius antecedens et consequens non
possuntsumi circa idem, ita et illas repudiemusin quibus de alio Et sermo in antecedenti
quam in consequenti.Quales sunt ille in quibus de re Et progressusad dictum, vel
econverso. Nec enim si Socrates est homo, Socratem esse hominem est verum, nec si
Socratem esse hominem est verum, Sucratem esse animal est verum. Velud nec si vere
dicitur hoc, et illud, nec si Socratesest homo, vera est hec propositio 'Socrates
estanimal',
nec si utrumque contradictorie oppositorum erit verum, verum erit utrumque esse
verum; nec si verum erit unum solum momentum esse,unum solum momentum erit.
Tamen si aliquid esse est verum, aliquid est, quia hic duplex Operatur habitudo. Est
enim locus a parte tam inter subiecta quam inter predicata. Et similiter si unum vel aliud
esseest verum, unum vel aliud est. Sed non ideo: 'si Socratem esseest verum,Socrates est'.
Nec 'si et unum et aliud esseest. verum, si: unum et. aliud est', quia hic subiecta dissonant.
Quemadmodumsi aliquid essedicitur 1ws!auditur ab isto, aliquid dicitur vel auditur ab
isto, et si aliquid essescitur ab aliquu, aliquid scitur abaliquo. Non tamensi grammati-
tam esse,est et grammatica. Et si unum vel aliud essedicitur, unum vel aliud dicitur;
non tamenet unum et aliud, si et unum et aliud esse(sc.dicitur).
[cap. 19] The question ma)r be raised whether, when the propositions of some
ypothetico are tronsponed, its cnuntiobilc remains the same. E.g. is
'Socratemessehominemvel (Platonem)esseasinum' the sameas 'Platonemesse
asinumvclSocratem hominem'?
esse Our author answers(2341'11):
Dicimus quod nec idem est enuntiabilc nec eadem est disiuncta in transpositione, vel
copulativa,sicut nec eodemest capulativaconstansex aFErmativaet negativaet constans
ex negativa et aFFlrmativa nec idem signiEcationis; nec traclatusl idem iambis).z Con-
secutionem tamen adinvicem habent.
[cap. 20] This chapter discussessuch implications as 'si Socratesscit aliquid esse
homo, scit aliquid esseanimal'. There are diFferent opinions about its
validity, which dependson the question of what is referred to by such
propositions. Some peoPIethink that such locutionesmust be understood
not de re, but do dicto, others are of the contrary opinion. Both views,
however, are untenable, our author proves. He prcposes to make certain
distinctionis (ibid.):
Huius itaque solutionem opus credimus essehoc tripartita distinctione. Quandoquein
tali locutione ul)i infinitivus cum accusativo adiungitur, de re accusativi agitur, ut 'ego
rideo Socratemcurrere', idest Socratemcurrentem; vel 'audio angeloscanorc', idest angelos
Quandoquede re infinitivi, ut 'scntioignemcolerc',idest coloremignis. Quandoque
canentes.
de enuntiabili; sed nonnisi cum verbis quorum significatio proprie spectat ad enuntia-
bilia. Cuiusmodi sunt: 'scirc', 'diccrc', 'significaro'.
[cap. 21] This chapter discusses the mutual inferences between prepositions,
which are basedon the interrelations of the terms used in those prcpo-
sitions (ibid.):
Nunc easprosequamur habitudines quasnecessitatemconferre prediximus consecutioni.
Et primo parium habitudinem par est ostendere..Cuius rei gratia naturam et diversitatem
parium disringuamus. Sunt autem eorum gencra quinque. Quidem enim termini ex
accidentesibi invicem parificantur, idest ex accidentali rerum eventu, ut 'homo' et
'currcm' posito omne currens et solum essehominem. Alii ex additione. Sedhorum duo
sunt genera: nam quandoque utraque pars unius antecedit ad utramque partem alterius,
ut 'vivum (unum MS) rationale' et 'anima! rationalc' vel 'substantiaalba' et 'carpmalbum';
quandoque neutra, ut 'hoc animal' et 'hoc risibile' vel 'hoc animal' et 'fac homo'. Alii
dicuntur pares quia idem significant, ut 'album' et 'condidum' vel diFHnitio et nomen
diFFmiti, ut 'homo' et 'animal rationalemortale' etc. Alii, quia signiEcant paria simpliciter,
idest absque termini additione, ut 'homo' et 'risibilc', 'animal' et 'sensibilc'.
Ac de his quidem paribusqui in primo sunt genereuno modo sentiunt omnesquod
nec necessariamhabeantconsecutionemnec probabilem. Nec etiam simpliciter paria
debent dici, sed paria ut nunc. Econtrario que in quarto et quinto sunt genere, mutuam
Alls MELIDUNA. THE THEOR'i' OF PROPOSITION 349
habent consecutionem et necessariam fere secundum omnes, nisi quod speciem sequi
ad pruprium non conversim plerique autumant, propter illud quod ait Porphiriusl:
prcprium naturaliterest posteriusspecie.
Sedde his qui paritatem contrahunt ex additione ambigitur. Quarum duo distinxi-
mus. Et sunt qui in utrisque conversionem recipiunt consequentia, alii in neutris. Nos
autem cum beatis medium tenentes inter illa tantum paria qui prioris sunt generis
consequentiam recipimus, in quibus scilicet altera pars unius ad utramque reliqui
antecedit. Additio quippe superioris etsi non coadiuvet necessitatemconsecutionis,
saltem non impedit, maxime cum ad ipsum antecedat illud cui Fit additio.
The mutua] inferences of all paria are the sameas those between pars [cap.22]
and totum (234T'J):
Ceteraparia non aliter quantumad consequentiam
sesehabebuntquamparset totum.
Sequitur enim: 'si aliquid est hic homavel hocrisibile, ipsumest hocanimal', et non econ-
verso. Cum his etiam que paritatem habent ex additione pronominis, illa ponemusque
ex appositioneablativi vel adverbialis determinationis pm'il'icantur, ut 'colorammalbedine'
'a—Hscmmalbedine', 'necessarioïfalsam'et 'necessariaimpossibile'et 'necessaria(non) rerum'.
The relation of pars and tatum is sometimes found between the subject [cap. 23]
terms, sometimes between the predicate terms of the propositions
contained in the ypothetica. This chapter deals with the habitudines partis
ad totum (ibid.) :
Habitudo partis ad totum quandoqueattenditur inter subiecta,quandoqueinter predicata,
utrobique tam construendo quam destruendo. Inter subiecta autem utilis est ad constru-
endum particulariter: 'si quidam homocurrit, quoddamanimal currit'. Inter predicata vero
tam particulariter quamuniversaliter.Namsi quidamhomo est albus,quidamhomoest
coloratus; et similiter, si omnis homo. Nisi contingat predicatum ampliare subiectum,
ut 'omneanimal est homo', 'omnepares:essehomo'. Sed nec in subiecto neque in predicato
utilis est sumpta destructive, quia non si quoddam album non est homo, quodclam
album non est animal, nec si quidem homo non est albus, quoddamanimal non est album.
Non enimsi parsabaliquo, et totum abeodem,necsi aliquida parte, et a toto.
[cap. 25] The other kind of inferential relation is that between the propositions
themselvesof the hypothetica]proposition (i.c. the implication). These
inferencesare the subjectof the next chapters(25-30). They are divided
into the inference relation of propositiones subalternae,that based on
equivalenceand that basedon conversion. The First kind is dcalt with
now (2343'3'3'0):
Restatde his dicere continuativisque verosunt ex habitudinepmpositionum. Notandum
itaque quoniam tribus modis videtur prupositio sequi ad propositionem, scilicet ex
habitudine subalternarum, equipollcntie, et conversionis. Sed queritur de prima habitu-
dine utrum generaliter omnis consequentia vera sit secundum eam sumpta, idest utrum
quelibet particularis ad suam sequatur universalem. Et videtur instantia ferri posse tam
in aFFxrmativis quam in negativis. In uFHrnmtis-is, ut 'omnis homo preter Socratem currit -——
aliquis homo prater Socratemcurrit'. Et in his similiter in quibus per nomen cmnmunis
generis locutioni Et snppositio, quia non si omnis civis currit, aliquis civis currit vel
aliqua civis; nec si omnis bos, aliquis bos.
Sed huiusmodi instantis non obsunt. Nam huius universalis: 'omnis homo prater
currit' non est hec subalterna: 'aliquis etc.', sicut nec ista eius contradictoria:
Socratem
'aliquis homo precor Socratemcurrit', inpediente natura dictionis exclusive que aliam
habet vim in universaliquam in particulari, quippe ibi excludit, hic includit. Dc ista
vero: 'omniscivis currit' dicimus quod necessarioantecedit ad suam particularem. Neque
enim 'aliquis civis currit' et 'aliqua civiscurrit' subalternasunt eiusdem,sed sunt in hac
forma vocis: 'omniscivis currit' due propositiones quarum una est vera pro solis maribus,
altera pro solis mulieribus et ad utramque sequitur propria particularis. Est igitur in
aFErmativa verum generaliter sequi particularem ad universalem.
Sed in negativis videtur (234ïh) similiter dici posse, ne accidat acl negativam sequi
aHirmativamet aliquampropositionemsequiad suamcontradictoriam (234W'Vb).
[cap. 26] There are four kinds of equivalence of propositions: secundum signa,
secundumdeterminationem,secundummodos,and secundum jinitos terminoset
iufinitos (2 34W13):
Equipollentia propositionum secundum quatuor attenditur. Secundum signa, ut
'aliquis homocurrit' — 'quidam homocurrit'. Secundum determinationem, ut 'unum
nRs MELIDUNA. THE THEOR? 01: PROPOSITION 351
This chapter denis with the inference relation between two convierted [cap.27]
propositions. The question is whether thc valid iiifcrencc is due to the
termini paresor to the conversion ns such. The author takes this kind of
inference, too, more as & necessariocomitantio than as & consequentia
(ibid.).
This chapter discussesthis argumentation: 'aliquid estasinus;et si aliquid [cap.28]
est asinus, ipsum est animal ; ergo aliquis asinus est animal'. It is rejected by
[cap. 29] This chapter discusses the question x-vhether transposition prevents the
consecution of the propositions involved (2351'3):
Amplius. Queritur utrum sicut conversio, ita et transpositio consecutionem impediat,
Et si non, erunt vere omnes huiusmodi: 'si rerum est Socratemesselranrincm, Socratemesse
hominem est verum'; 'si Socratem esseasinum est falsum, ( ctc.)', 'si necessarium
......
( ...... etc.)', 'si contingens( etc.' ) At his receptis prohiberi non
...... ......
poterit consecutio secundum conversionem. ( ) Sed forte quis reprehendet
......
locutionem tamquam nugatoriam propter superfluam repetitionem eiusdem, sicut et
istam: 'si Socratesest homo,Socrateses.'.homo' ldeo varietur terminus: 'si rerum est Marcum
.
essehominem,TuHium essehominemest.rerum'. Solutio in his est facilis dicto quod non in
illis est transpositio,sedetiamconversio.Et etiam predicti modi si post appellationem
enuntiabilisponantur, predicati termini sunt, et Flt prepositis;modalis; si preponantur,
subiecti sunt et tenentur substantive, sicut et cetere in his: 'album est animal' et 'nigrum
[cap. 30] The author speaks but shortly about orationes quc necessitatem tenent
complexionis(2 3ST") :
De orationibus iliis clue necessitatem tenent complexionis nil aliud nunc dicimus nisi
quod omnis sillogismus consequentiam faciat, sed in plerisque necesseest necessitatem
coadunari habitudine terminorum. Ut in concludentibus indirecte, aut aliter non Flet
sillogismus,ut ex supradictispalam.
[cap. 32] The Erst kind of compound hypothetical proposition is dealt with, viz.
those which contain & copulative proposition or copulative terms (ibid.):
sequatur ad alteram tantum sive ad utramque. Ut 'si Socrates esthomoet Socrates estanimal,
Socratesest substantia'; 'si Socratesest homo cr, Plato currit, Socratesest animal'. Similiter
quando sequitur copulativa, inspiciendum utrum utraque pars ipsius sequatur ad eandem.
Nam si utraque pars, et copulativa; et econverso. Ut 'si Socrates est homo, Socrates est
This chapter (Iiscussesthe second kind, viz. those that contain a dis- [cap. 33]
junctive proposition or disjunct terms (2351'b'm):
Eadem reperitur diversitas in disiunctis. Nam quandoque simplex sequitur ad non
simplicem, ut 'si aliquid est rationale vel irrationale, ipsum est animal'. Quandoque non
simplex ad simplicem, ut 'si Socratesest homo, est anima! vel lapis'. Quandoque etiam
non simplex ad non simplicem, ut 'si Socrateses.':homovel lapis, est rationale vcl rudibiic';
'si estalbum vcl nigrum, est candidumvci :etrmn'.
In his autem in quibus simplex sequitur, considerandum utrum si eadem simplex
sequatur ad utramque partem disiuncta; quod si accidet, crit consequentia vero, et
econverso.Si fuerit vcra, oportet ut utraque pars antecedat, nisi forte in aliquibus
impediat positio consigniFicansnil ex falso accidere. th quia sequitur si est rationale est
animal et similiter si est irrationale, una est composita, et quia est composita,,utraquc
pars per se sumpta ad idem consequensantecedit.
Hanchabentreguleinstantiam:nisi fallaciaincidat ex disiunctionenon rectesumpta.
falsum, similiter; non tamen
Ut 'si est necessariaverum, non est contingens; et si est necessario
rerum i-eifalsum'.
si es:.necessario
Secunda etiam regula instantiam habere videtur in his: 'si aliquid est contingenter
verumrelfaisum, contingenterest enuntiabifc'; 'si nunc Plato est.sanumw:! egrum, num: Plato
est animal'.
In his quoque in quibus ad disiunctam simplex antecedit, considerandum vidctur
utrum altera pars sequatur. Nam si altera pars sequitur, et disiuncta. Ut 'si est homo, est
anima! vel lapis et si est album, est candidum vei nigrum', nisi (pl'0)positionem habeat
implicitam preter antecedens,quia non si est homo est animalvcl id quod
consequens
est lapis.
Utrum autem econverso: verum sit quod altera pars sequatur ubicumque disiuncta,
dubitatur ( 1235vul ) Tertium disiunctarum sive habentium terminos
...... . . . . ..
disiunctos est quando disiunctum antecedit ad disiunctum. Atque in his quandoque
disiunctum ex linito ct infinito antecedit ad aliud disiunctum ex Enito similiter et
inFmito. Ut 'si es: anima! vel non animal, est homo vel non homo' Quandoque
..... .
disiunctumex solisEnitis adaliud disiunctumex solisEnitis. Quod dupliciter variatur.
Nam quandoque aliqua (lividcntia alicuius antecedunt ad alia dividentia eiusdem, et tunc
neutra pars disiunctarum ad alteram partem reliqui antecedit. Ut 'si est rationale vel
estsanumvci "egrum'; 'si estpossibilevel impossibile,estverumreifalsum'.Qunndo-
ii'.l'.::l.'.ii:nm::lh:II
que ad utramque partem antecedentis sequitur altera pars consequentis. At et hoc
354 LOGICA MODERNORLIM n
Then, our author gives some regulas concerning the mutual infercnce of
implicit prepositions (235V0'Vb):
Circa implicitas dicimus quod numquam ex simplici sequitur implicita, quia non si
Socratesest animal, est id quod est animal ; nec si currens disputat, quod currit disputat.
Quod enim participium presentis temporis dicitur a grammaticis resolvi in verbum
consimilis temporis et hoc relativum 'qui', non expositio est, sed puerile rudimentum.
Ad implicitam vero nil prohibet sequi simplicem. Habenda tamen est determinatio,
quia non quelibet simplex sequitur, sed que remanetsublatarelativa particula et verbo
quod ei redditur. Ut 'si Socrates
est.aliquid quodcurrit.,Socrates aliquid' et 'si estsub-
es.'.
sronsioque est animo], csl:substantia' et 'si homo (qui) disputo: currit, homodisputat'. Sed
non: 'si homo qui currit disputat, homo currit' nec 'si aliquid est aliquid quod est animo],
ipsumestanimal'. Et generaliter: numquam ad implicitam sequitur illa quam implicat,
nisi hoc operetur habitudo terminorum. Ut 'si csl: homo qui est albus est candidus, homo
est.albusqui est.condidus',et 'si aliquid esthomoqui estSocrates,
aliquid esthomo'et 'si aliquid
quodestscienses.'. aliquid estscicns'. Sed non: 'si aliquid quodestSocrates
grammaticum, est
homo, aliquid est Socrates'; nec: 'si quod cssgrammaticum csssciens,aliquid estgrommoricum',
quia non coaduniatur hic consecutio habitudine terminorum.
lmplicitarum vero adimplicitaseademerit in aflïrmativishabitudoque et simplicium
ad invicem. Nam ubicumquesimplex ad simplicem,et implicita ad implicitam. Ut 'si
est homoest animo], cr. ideo si est id quod est homo, est id quod est.animal'. Similiter: 'si est
homoes: risibile, cr,oconvcrso',eodem modo: 'si ost.id quod est homo, est id quod ost risibileI
ct econverso'.Sed non: 'si estid quodesthomo,non estid quodest.asinus', quamvis sequatur
'si ost homo, non cst asinus; scdcssid quod non est asinus' ( 235") ). Rationes
..... .....
que ad simplicemprohibent implicitam sequisunt hec: 'si Antichristus
esthomo,csl:aliquid
quod es.'.homo', et econverso; 'si potestesseissehomo,poses:csseistud quod es.:homo; ergosi
aliquis homo,aliquid quodes:homo'.
ans MELIDUNA. THE THEom' os PROPOSITION 355
The Fourth kind consists of those propositions que in altera sui Parte [cap. 35]
sumunt continuativam per partes prolatam rci magis cathegoricam. Pl'Opo-
sitions of this type are not discussedby Boethius, who (ml)r dealswitha
similar type of the temporalis: 'si cum est a est b, est c'. There are three
variations of this kind, apart from the temporalis:(1) categorical
antecedensand hypothetical consequens, (2) the reverse, and (3) both
antecedensand consequensare hypothetical. Both (1) and (2) are rejectecl
by our author and the validity of (3) dependsttpon the correct intcr-
rclation of the terms used in the proposition (si congruetermini sumantur)
(235Vh):
Postremo inspiciende sunt ilie que in altera sui parte sumunt continuativam per partes
prolatam vel magis cathegoricam. Ut 'si Socratesest homo, Socratesest animal si asi risibile'.
Boetius tamen nullam facit mentionem de his in ïpmhcticis, sed totam consideratio-
nem punitl in his que implicant temporales,ut 'si cumesta estb, estc'; et in disiunctis.
Que tamen parvam vel nullam habent dubitationem. Constat quippe quod numquam in
his ad simplicem sequitur que implicatur, vel econverso, quia non si est homo cum est
animal est risibile nec si iste quando currit movetur, iste movetur, quoniam temporalis
positiva est. Sedtemporalem ad temporalem nil prohibet sequi. Ut 'si cumest homoest
albus, cumestrisibile cstcandidum'. "
Cetera vcro similiter triplicem recipiunt variationem. Quia quandoque ad cathe-
goricam ostenditur sequi continuativa, ut 'si Socratesest homo, Socratesest anima! si es:
homo'. Quandoque econtrario, ut 'si Socrateses.':anima! si es: homo, Socratesest sensibile'.
Et ex his nullam omnino recipimus, quia non si Sacrates est homo, ad ipsum esse
hominem sequitur ipsum esse animal nec si' ad ipsum essehominem sequitur ipsum esse
animal, ideo est risibile. Quandoque continuativa ad continuativam. Et hec admitti
poterit, si congrue termini sumantur, ut 'si estanima! si esthomo,estsensibilesi esthomo'.
Neque enim sensusest, ut opinabitur forte aliquis, si ad hanc propositionem sequitur
ista, ad eandemsequitur illa, aut: si hec consequentiaest vera, illa est vera. Velud nec
dicto: 'si Socratesest homo, Socratesest animal' sensusest: si hec species homo predicatur
de hoc individuo, hoc generale de eodem, aut: si dictum antecedentis propositionis est
verum, dictum consequentis est verum, vel: si hec prapositio, et illa, quia aliam vim
habent voces quando materialiter sumuntur, et aliam quando per easagitur de rebus.
Que vero ad quam sequatur, tribus regulis potest comprehendi, iuxta numerum
quidem terminorum qui sumuntur in antecedenti, ut in hac: 'Socratesest.animal', termini
sunt 'Socrates", 'animal', primus quidem est subiectus, secundus qui ponitur ante
coniunctam,tertius qui post verbum. Secundumquemlibet horum contingit sumere
consequentias.
[l] Regula. Si secundumprimum, idest ex habitudine eius ad alium, sumatur,
oportebit quod subiectus consequentis maior sit eo vel ei equalis. Ut 'si album moretur
The validity of both (1) and (2), however, is defendedby the Parvi-
pontani (: the adherentsof the School of Adam of the Petit Pont)
(2361'3):
Contra id vero quod prediximus ad cathegoricam non sequi continuativam, sic abiciet
Parvipamanuslsustinens necessariumex quolibet enuntiabili sequi 'si Socratesest homo,
Socratesest animal' ; ergo 'si est homoest animal, si est homo'.
Instantia generalis: 'ergo si es.'.anima) si est homo, est homo'; ut ubicumque cx cathcgo-
rica fecerit sequi continuativam, et tu ex cantinuativa cathegoricam. Nam quemadmo-
dum hec non sequitur ad illam. ita nec econverso. Quod ad continuativam
......
sequaturcathegorica,similiter contendetprobare.
Instantia: si omne id quod est animal est omne id quod est rationale vel irrationale
est, ergo si omne id quod est animal est omne id quod est rationale est vel non est
Huiusmodivero ypothetice ideo aliis dif&ciliores forte apparebuntquod ipse
......
rarenter in usum collocutionis ducuntur.
' This is not found in what is extant of Adam's flrs disserendi(ed. Minio-Paluello).
CHAPTER )(
ARS MELIDUNA.
THE THEORT OF THE ENUNTIABILE
This chapter dcals with the nature (essentia)of what are called [cap-ll'
enuntiabilia. Some people took them for intellectus per vocesconcepti, as is
Socratem legereof the proposition iSocrateslegit'. But in the author's view,
this opinion is not tenable (ibid.):
In his primum queritur de eorum essentia, scilicet quid ipsa sint.
Et fuerunt qui enuntiabiliadixerunt esseintellectus per vocesconceptas,ut hoc dictum
Socratemlegereintellectum constituit hacpropositione'Socrateslegit' ; et ita proprietatem,
cum omnis intellectus sit proprietas.
At vero secundumhanc opinionem erit omne falsum aliquid, quia intellectus; omnis
autem intellectus pmprietns est anime; quare aliquid. Multorum etiam quodlibet erit
hoc enuntiabile Socratemessehominem, ut intellectus huius, idest quem iäte in mente
concipit ex prolatione propositionis, et similiter intellectus illius, sed iste alius diFi'ert
ab ista, quia utraque pmprietas est que est in anima. Nulla autem praprietas in pluribus
esse potest, ita quod in quolibet eorum. Erit ergo inFmitorum intellectuum quilibet
illud enuntiabile. Ex quo accidet hanc propositionem indefinitam csse: 'Se-cratem esse
hominemest verum', quia appellatio enuntiabilis nullum illorum intellectuum supponit
determinate, sed potest pro qualibet poni. Et has non essecontradictorias: 'Socratem
essehairtinemest verum', 'Socratemessehominemnonest rerum', velud nec (in) incleFmitis:
'homoest iustus', 'homonon ex: iustus'. Rursum. Omni homine dormiente nil erit verum.
Tunc enim anima nil intelligit, et ita nullus intellectus erit in ea. Sednec in alio. Quare
nullus intellectus tunc erit, cum proprietas sine subiecto essenon possit. Ergo nullus
intellectus tunc erit verus. Et ita tunc nil erit verum. Ergo tunc non erit verum omnem
hominem dormire [ ] aut Deum esse.Et eademinspectionemultociens incipiet
..... .
et desinet esseverum Deum esse. Amplius. Intellectus constitutus hac voce 'Socratesest
There was another opinion related to the view of verumas the compo—
sition of the subject-term and the predicate-term. This, too, is rejected
by our author (ibid.):
Alii posuerunt verum esse compositionem predicati ad subiectum, falsum vero
divisionem eorum ab invicem, dicentes hoc verum Socratemessealbum nichil aliud esse
quam cmupositionem sive coherentiam huius predicati album cum Socrate. Ideo enim
dicitur illum1 esse album verum, quia albedo coheret Socrati et Socratemesseasinum
falsumesseideoquoniamhecspeciesasinusnon participatura Socrate.
Secundumhancopinionem, sicut et secundumprimam, oportebit falsumessealiquid,
quia omnis divisio proprietas. Poterit etiam queri in quo subiecto vel in quibus sit
compositiovel divisio talis, utrum scilicet in ipsisterminis an in eorum significatis1:«":I
in
dicente enuntiabile. Horum quodcumque dicatur, idem accidet imprübabile et etiam
impossibile. Etenim si veritas in homine essedicatur, recipiet ab ea, quamadmodumet a
ceteris proprietatibus,denominationem.Et ita erit aliquod verum. Similiter autem et
de terminis et de eorum signilïcatis, si in ipsis essedicatur.
[cap. 2] Then the author gives his master's Opinion, according to which the
enuntiabileis an enssui generis(2 361"
b):
.
Nostro vero preceptori nulla predictarum placuit opinionum, scd suam proferens dixit
aliqua essevera et aliqua essefalsaet tam hec quam illa esseenuntiabilia. Que nec
substantie sunt nec proprietates, sed habent suum esseper se. Similiter ( ? )
.. . . ...
voci. Et comprehenduntur sola ratione et intellectu. Nec enim contingit ad ea sensum
donari, ut nec visum nec auditum. Dicitur tamen interdum figunt(iv)e audiri rerum,per
eam Figuram qua signiücatio attribuitur, quod est signiFlcantis, idest vox auditur qua
dicitur verum. Quod autem istuc 'audiri' improprie et gratia propositionis dicatur de
enuntiabili, ex hoc palam quod non secundum pluralitatem vel singularitatem enuntif
abilium attenditur singularitas auditorum vel pluralitas. Siquidem illi quorum unus audit
hanc propositionem: 'Marcus est albus', reliquus istam: 'TuHius es.'.candidus', non
unumdicuntur audissesedtantumdiversa,quia diversaspropositiones.Econtrario'dici'
enuntiabilibus proprie, vocibus improprie convenit, quod per dictum considerationem
manifestum cst.
All the same, we seem to know, in a way, what the enuntiabilc is not, [cap- 3]
but not what it rea")r is. Our author's remarks seem to be rather
hesitating, which is due, he thinks, to the abstract nature of the
cnuntiabilia. Therefore he confines himself to describe them after their
propriae appellationes(ibid.):
Non tamen ex predictis satis innatuit quid sint enuntiabilia, sed magis quid non sint.
Quippe cum de his solis que sensuisubiacentsciri possit plene quid ipsasint, sensus
siquide111vias preparat cognitiuni. Ergo ubi sensus dancit, cognitio non ascendit. Et
preterea cum diversi diversas assignaverint enuntiabilibus essentias, non est facile
dinoscere qui verum attigerint. Potuerunt autem bene dicere tam hi quam illiII cum 11'i1'i
essent 111agneau(c)toritatis. Itaque non novi utrum Deum esse sit 1'e1'u111
aut utrum
Socratemessehominemsit ipsumesseasinum.Et generaliter de nullo enuntiabili aliquid scio.
Si enim — quod hupossibile est — contingerea) enuntiabilia Heri visibilia et demon-
stratis omnibus quereret quispiam quodl istorum esset Deum esse, non esset qui interro-
gationemsciret certilïcare. Qua inspectionenec novi aliquid de aliquaanima.
Habentautem enuntiabiliaproprias appellationesque sumuntur n0111inativo propo-
sitionis flexo i11accusativmnet verbo in infinitivum. Ut hominem legere(est) appellatio
huius enuntiabilisquad significat hec propositio: 'Socrates
legit'. Cui similiter in aliis.
Videtur etiam huiusnwdi imperfecta 01ano enuntiabile sig11iEca1',e non solu111
appella1e.
Nil enim facit intelligi p1opos1t1oquin2 detur intelligi per orationem i111perfectan1
quia
utraque tantum enuntiabiie facit intelligi. Unde idem videntur signiEcare, — quod
plerique recipiunt —, seddifiïe1'(un)tin modo, quia hec appellando, illa enuntiando.
This chapter dealswith two questions (l) utrum possit aliquod nomen [cap. 4]
prcprium esse significans hoc enuntiabile: 'Socratemessealbum', and
(2) utrum infinitivus in appellatione sumptus consigniücationem variet
cationem. Quod variet, primo ostenditur quasia simili. Participium siquidemhis tribus
locutionibus diversa tempora consignificat: 'lcgenses.'.iste homo', ']cgensfuit Cesar', 'legens
erit Anlichrütus': hic presens,ibi preteritum, illic futurum. Ergo et a simili infinitivus
in istis: 'Socrarcmlegere est verum', 'Cesarcmlegerefuit rerum', 'Antichrisrum legere erit
verum'. Constat [enimF etiam quod per se, idest non in appellatione enuntiabilis,
sumptus consignilïcationem suam variat, si dicam: incipio, incepi, incipiam legere.
Quare ergo non similiter et in appellatione? item. ';ludiam Angeloscaneremnncs'ibi
consigniücat inFlnitivus futurum, quia additur futuro. Et recipit ad sui determinationem
adiunctioncmadverbiisignificantiatempusfuturum. Sedlocutio illa in hancvideturdebere
resolvi: 'Angeios canere cras audietur :: me', commutato activo in passivum, ubi ncquitl
inFmitivus presens consigniücarc, cum recipiat determinationem huius adverbii 'cras'.
Amplius. Posito quod omnes homines habebunt Filios,sed modo non omneshabent,
omnes homines diligant Filios suos; et siniul non erit vcrum aliquos homines non diligere
Elias suos; ergo verum crit vel non erit omneshominesdiligere filios suos. Que con-
clusio soloecismum habet, si non futurum sed presensconsignificat inEnitivus.
Propter huiusmodi rationes arbitrabitur forte aliquis infinitivum consignilïcationem
suam variare ex diversis adiunctis.
Verum id ita facillime improbabitur: omnes homines diligere Filios suos crit verum;
ergo est possibile; ergo verum uel falsum. Et pretereade quo dicitur quod erit verum?
Nam de enuntiabili aut de alio. Sed non de alio; ergo de enuntiabili. Sed non erit
assignare de quo. Si enim dixeris: de hoc cnuntiabili 'omneshomines etc.',
......
incongrua est demonstratio.
Dicimus itaque quod semper in appellatione enuntiabilis consignificat inFmitivus
presenstempus, sed quandoquepresensde presenti, quandoquedc preterito aut de
futuro. Unde nulla appellatiocuni extrinsecisten'uporibus
commodesumetur nisi et cum
presenti congrue fuerit sumpta; velud nequc demonstratio. Et ideo soloecismum facis si
dicas: 'omnemhominemdiligerejih'um suumerit vel non erit verum', aut 'Sacralcmdiligere
fihum :uum', posito quod nondumhabeatFilium, aut Antichristum id
esse quodipseest; vel
This chapter deals with the division of the enuntiabih'o into verum and lcaP-6]
falsumand with some diFEcultiesconcerning this-division (236Tb-W):
Enuntiabiliumaliud verum,aliudfalsum.Verum dicitur significatum
vcropropositionis,
ut hominemesseanimal ; falsumfalsc, ut hominamessaasinum.
Sed potest circa predictam divisionem queri primo utrum sit sulïiciens, deinde utrum
dividentia universaliter subiciantur divisio.
Apparebit autem ideo insufficiens, quod aliquis dicit quid sit Sucrates et ita dici
patest quid sit Sucrates; quare dicibile; ergo cnuntiabile. Dicto tamen verum esse vel
falsum essequid sit Socrates, latebit soloecismus. Item. lnterrogari potest quid currat;
ergo intcrrogabile est quid currat; et cnuntiabile est quid currat.;ergo vel non unum
solum est quid currat, vel idem (236"") est enuntiabilc ct interrogabilc. Sednullum in-
terrogabilc est verum vel falsum; ergo nec omne enuntiabilc.
Some people answer to this and other objections with & distinction
between cnuntiabilia and intcrrogabilia, but our author rejects their
solution (236V3):
Ad harum vcro solutionem distinguunt plerique inter enuntiabilia et interrogabilia,
enuntiabilia appellantes significata propositionum, interrugabilia vcro significata intcr-
rogativarum orationum. ( ).
......
Sed nos in i'lDCsolvemus ut in priori, quia non Et. oratio ex his dictionibus quid, sit,
Socrates,dicto aliquem scire vcl dicere quid sit Socrates. Sed ponitur verbum absolute.
Quod manifestumfit per hoc verbum absolutum'dubito', quod ibi poni potest. Non
enim dicetur 'dubito hoc', sed 'de hoc'. Neque recipimus predictam distinctionem; immo
omne enuntiabilc est iuterrogabile. Ut astra ossaparia interrogat qui sic queritur: 'sunt
astra paria necne?, et unum solum interrogat. Tamen astra esse paria non est, ut licite
dicatur utrum astra sint paria. Nec omnem animam esse imnwrtalem, utrum omnis
362 LOGICA MODERNORLIM 11
etc., quia aliter dicitur hoc: 'intcrragarcde quo' et aliter 'illud', ut quod interrogativa
proponit istud est questio querens, illud quesita.
Nam quemadmodum locutio que congrua est, Et ex rei mutatione incongrua, ita et ipsa
enuntiabiliavidentur Eeri nugatoria, ut 'Sacratcmessealbumquodipseest', vel 'diligerc
flium suum', quando desinet esse albus aut habere Filium. Ponendum itaque
......
talia cnuntiabilia nugatoria Fieri posse. Ex quo accidit aliquod cnuntiabile pluries
incipere ct desinere esseverum vcl falsum iuxta rei variationem et aliquorum contra-
dictoric oppositorumnon essenecesseunum esseverum et alterum falsum, licet hoc
contrarium Aristotili inveniatur, nisi quia dictum est illud (de) eo genere loquendi quo
et hominem esse et animal esse necessarium aut contradictoriamm unam esse veram et
alteram essefalsam.
( . ..... ).
Rursum. Nomina ista 'verum', [falsum' dicta de cnuntiabilibus adiective tenentur;
ergo aliquamcis adiectivumcopulant proprietatem. 5ch quamnisi veritatem vel falsi-
tatem ?, 'vel forte aptitudinem vere enuntiandi vel aliquam talem, sicut et prapositio vera
dicitur, idest veri signiEcativa. Pl'üpter has forsitan rationes ponet quis veritatem csse
proprietatem qua dicitur aliquid vcrum.Sedab eo illud queremus utrum veritatem aliqua
vocc dici contingat vel significari. Quo sumpto erit vox illa propositio, vel alia vox.Et
si, propositio accidet qualibet propositionc significari duo. Similiter utrum mendacium
sit idem falsa, aut idem falsitati, 1irelaliud ab utroque.
In this chapter our author discusses an important question: utrum [cap. 10]
aliquod verum vel falsumsit verumvelfalsumdequo (ibid.):
Post hec considerandumutrum aliquod verum vcl falsumsit verum vel falsumde quo,
sive.dicatur de quo; aut si non, quid aliud.
Ex hacquestionevarieinveniuntur descendisse
opiniones.[1] Quidamenim posuerunt
solas proprietates dici de quo, ut albedinemvel cursumde Socrate, dicto Socratem esse
album 1mlcurrere. [2] Alii non proprietatem quc copulatur, scd signiEcatumipsum
predicati termini, scilicet accidens vel aliud universale; aut ei simile, quia illud ostenditur
a re suppositalocutioni participari. [3] Alii attributa sive perceptarationis, appellantes
attributa sumptaal) enuntiabilibuspreter principium, ut essehominem est verum de
Socrate,idest vere attribuitur illi. [4] Alii cnuntiabilia dicunt essevera de aliquibus, ut
Socratemessehominemde Socrate. [5] Alii locutionem soliti sunt redargueretamquam
soloecisticam, quia cum hec propositio de multis habeat consigniücationes, ut loci,
temporis et persone, non erit facile assignare quam earum ibi retineat. Similiter autem
neque! uncle hec nomina 'verum', ïaisum' talem qualem alia non noverunt nomina
sortiantur constructionem. Recipiebant tamen aliquid vere vel falso dici de aliquo ut
genus de specie, sed nil de re locutioni supposita, sumentes cum Aristotile hoc verbum
'dici' pro eo quod est 'prodicori
'.
Our author criticizes most of them severely. He rightly points out that
the prcliminar)r question is that of the precise meaning of 'aliquid dici
de aliquo' (ibid.):
inter has omnes minus probabilis est opinio cle attributis. Quid tamen contra quam-
libet dici possit, breviter videamus,prenotatotamenomnemhancopinionumdiversita-
tem ex hoc habuisseoriginem quod nondum satisinnotuit quid sit aliquid dici dealiquo,
utrum scilicet si oriribui vel ostendiab eo participari aut de eo predicari vel enuntiari
.
anima. Et ita attribuetur Socrati aliud quam Platoni, dicto ipsum essehominem, cum
nulla proprietas in utroque duum essepossit. Quare me hominemde solo Socrate erit
verum, et essealiquid de uno solo. Non tamende uno solo me aliquid vel de solo Socrate
essehominem.Velud et homo unum tantum est, non tamen unum tantum est homo.
The adhercnts of the Efth view, who reject thc expression (of the
dictum)as& solecism, arc attackedwith both common usageand rational
argumcnts (ibid.):
Opinioni que locutionem reprehendit ususobviat et loquendi consuetudo aliquid esse
rerum velfalsum de aliquo, certum autl dubium. Unde et Aristotiles verum essegenus de
specie astruit. Ratio quoque in hunc nmdum: Plato scit aliquid de Socrate; ergo de
Socrate scitur aliquid a Platone; ergo de Socrate aliquid est scibile; ergo verum vel
falsum. Item. 'Socratesest homo' est simplex aFErmatio; ergo enuntiatio alicuius de
aliquo; sed ipsa non est enuntuatio nisi veri; ergo est enuntiatio veri de aliquo; ergo
aliquod verum de aliquo enuntiatur; quare aliquid est verum de aliquo. Rursus: aliquis
loquitur de Socrate; et dicit aliquid; ergo dicit aliquid de Socrate. Ad hec autem
secundumlioc nulla negativa, nulla etiam de preterito aut.de futuro. Et generaliter nulla
in quaest verapredicatio,dicitur aliquidde aliquo. Et erit locutio incongrua:
aFHrmativa
'a Socratedicitur aliquid de aliquo', quia dupliciter, inquiunt, 'dicirur' est accipere: pro
"prcdicari' iunctum ablativo precedente prepositione 'id-r', el'pro 'cnumiari' ablativo pre-
cedente 'a' vel 'ab'. Scd utramque signiücationem nequit una probatione verbum
retinere.
Our author apparently adhcrcs to the fourth opinion (named here, not
quite correctly, ultima opinio). Hc adds, however, an important remark:
one had better speakof dici pro than of dici de, thus giving :: clear hint to
the later usagesupponere pro (ibid.):
Ultima opinio est que astruit enuntiabilia essevera vel falsade aliquo, ut Socratem
es:: hominemde Socrate. Et huic quidem vestigia pr(o)ni sequentes et usum pariter
emulantesassentimus.Si quis tamen altius inspiciat, intelligit convenientiuset magis
Quod primum huic opinioni obviat est infinitatis inconveniens. Quod sic accidit:
Socratemessehominemest verum de Socrate; et de hoc vero aliud verum est verum; de
quo tertium ; et sic in inEnitum. Probabiturctiam tot esseveraquot enuntiabilia. Namde
quolibet enuntiabili aliquod verum est verum quod de nullo alio est verum. Et similiter
de quibuslibet ( )1 aliquot sunt enuntiabilia et aliquot vera. Ergo quot sunt
......
enuntiabilia, tot sunt vera.
Another seemingdiFFlculty(ibid.):
Simili quoque ratione ostenditur tot essevera quot existentia. Quod ultra recipimus.
The author puts forward quite & number of instantis. I give some of them
(237Tb):
Aut: nonnisi eternaliter fuit Deus; ergo aliquo spatio solo fuit. Amplius. Deus omnia
creavit in numero et pondere et mensura. Ipse est enim qui dinumerat multitudinem
stellarum, harenas maris, et squamaspiscium. Scit ergo quot sunt vera et quotcumque
vera sunt. Quod satis cuncedimus, idest si duo aut centum aut mille sint vera, illa scit
ipsc. Sednescit aliqua vera preter que non sint alia vera, quippe nulla sunt talia.
esseveradealiquibus (ibid.):
Atque in hanc quidemfacile deducetur opinionemquicumqueenuntiabiliadixerit
esse vera de aliquibus. Etenim hoc termino 'hoc existcns' potcst quudlibct existens
demonstrari ut dicatur de quolibet 'hoc existens051". Et ita tot vera significantur hac
propositione quot sunt existentia, immo cum nulla propositio plura signiEcet; ac
crescetnumeruspropositionum et terminorum ad paritatem rerum. Idem per rationem
superius dictam contingit ostendere. Nam de quolibet enuntiabili aliquod verum est
verum quod de nullo alio est verum. Et similiter de quibuslibet. Ergo tot sunt vera quot
enuntiabilia. Ad hi:: autem per ad impossibile deductionem: plura sunt enuntiabilia
quam vera; ergo enuntiabilia sunt plura omnibus veris; ergo veris preter que nulla sunt
vera; ergo aliqua sunt vera que sola sunt vera. Sint illa centum, vel decem, ut ad Finem
facilius perducatur ratio. lsta sunt vera demonstratis illis que sola sunt vera; ergo ista
essevera est verum. Et est unum illorum, quia non aliter illa sola essentvera. Separetur
hoc ab illis intellectu. Remanentnovem. Quibus similiter demonstratisvere dici potest
ista essevera est verum nec erit hoc idem separato, quoniam non eadem que prius per
pronomen demonstrantur. Separetur autem et hoc ab illis novem et relinquuntur octo.
De quibus etiam dici potest: 'ista sunt.vcra'. Quo sublato residuaerunt septem, ut tam
diu hecFiatsubtractioquousquetandemadduo perveniatur.Que demonstrandodicere
poteris: 'ista essevera est verum'. Et erit hoc alterum ilIOI'LLljï. Et ita cuiuslibet enun-
tiabilis preter unum appellatio erit ista essevero, quia novem separata sic dicebantur. Et
erit ultimum de se et de alio verum..
Therefore our author sticks to his view that one must say that the [cap. 1I]
cnuntiabiha or dicta are true of something. It must be borne in mind,
he adds, that only by the singular proposition something is said of &
particular subject (dequo). He proposesto test this view for all kinds of
propositionsasdistinguishedafter the quantity of the proposition (ibid.):
His itaque nil impedientibusdicimus enuntiabilia essevera de aliquibus. Sednotandum
quod sicut non qualibet propositione agitur determinate de aliquo, sed sola singulari,
ita et huiussoliusdictum de aliquo quod est vel non est verum, utpote de illo, vel de
illis, de quo, vel de quibus, per eam agitur. Aliarum vem etsi de aliqua, tamen non est
clequo..Quod ut planius Eratin singulis prapasitionum generibusadhibendaerit consi-
deratio.
The next chapters (12-14) are of the utmost importance for our
knowledge of the earlyr theory of supposition, since our author tries to
clarify his thesis from the viewpoint of supposition (rationesumptaex
suppositione):
construitur ex parte suppositi; ergo ei supponit. Et ita significat suppositum. Ergo rem
de qua Fit sermo. Ad hoc autem 'omnishomoestanimal', 'quidamhomoes:animal',,sub-
alterno sunt; ergo illis agitur de eodem. ldeo dixerunt quidem quoniam dequolibet
appellatosubiecti termini Fit sermo; alii quod non de pluribus sed de aliquo, ut de
homine ista: 'omnishomoestanimal', sed nec de aliquo nec de omni Non est tamen in-
.
telligibile qualiter omnem aut nullum hominem esseanimal verum sit de uno. Fatendun'u
itaque universali de nullo agi ; sed non supponit locutioni nominativus sed verbo. Velut
et in copulativis accidit.
[cap. 13] The some question is discussed with reference to the indefinite and
particular proposition (2371'5'"):
lndefinita vero vel particulari Et sermo de aliquo et de aliquibus. Ut 'homoest
animal' vel 'animalium quodlibet est homo'. Sed de nullo Et ea sermo, quia in subiecto
ponitur nomen pro aliquo suorum appellatorum, predicatum autem aptius est confusioni.
Et hominem esse animal est verum de homine, sed non de homine est verum hominem
esseanimal. Quod sic arguitur. Quidlibet est aliquid de quo non Et sermo hac propo-
sitione: 'homoestanimal' ; de aliquo non Et ea sermo; ergo de quolibet non Flt ea sermo;
ergo de nullo. [tem. Accidente Socratem et Platonem proferre has propositiones:
'homoest animal', 'Socratesestanimal' aut duosindefinitas: 'de homineloquitur Socrates','de
homineloquitur solusSocrates',vel 'de homineloquitur Socrateset alius'; si solus, ergo de
homine loquitur Socrateset nullus asinus;quod pro aliquo oportebit intelligi. Sin vero
de homine loquitur et Socrates et alius, ergo de eodem et Socrates et alius. Similiter
circa promissionem indeterminatam. 'Aliquid (237'm) promittitur Platoni'; ergo aliquid
et promittitur et reddetur Platoni, vul promittitur et non reddetur. Ad hec autem de
Socratenon Et sermo hac indefinita; ergo de aliquo homine; ergo de homine; quod si
verum est, tenebitur illic nomen pro aliquo suorum appellatorum. Quare ergo non
etiam in allirmatione similiter? At contra: non de homine Fll'.sermo hac propositionc;
ea non Et sermo de aliquo homine; ergo ea non Et sermo de homine. ( . . . . . . )
Notandumiterum quod non sempercleFmiendum de quo hat sermo indehnita propo-
sitione vel particulari per id totum quod ponitur in subiecto. Nequeenim hoc: 'aliquis
homoest'Et sermode aliquo homine, sedsimpliciter de homine; neque'unussolushomo
est' de uno solo homine; nec forte ista: 'alter istorum currit' ne eadem inspectione et de
aliquo hominum, dicto aliquemhominumcurrere. Hac etiam: 'homoalbus currit', ut quibus-
dum placat, non agitur de homine albo vel 'animal rationale es.'."ll
de animali rationali, sed
de homine vel de animali, velud nec ista: 'omnishomoest' de omni homine, aut 'homoqui
est albus est candidus' de homine qui est albus, aut 'homo vel aliud ab illo currit' de homine
vel alio ab illo.
At vero secundumhoc non Eet ista sermo de albo: 'albumestaliquid', quia non de re
alba. Hoc etiam nonnisi ab his dicendum1uideturqui dicere consueveruntsubstantivum
terminum supponere verbo adiectivo circa eius rem detenninante proprietatem. Nos
dabimusquod Eatsermode homine albo, quoniamet hec suppositioin(cle)Enitaest et
'euandriusensisestocuuis' de euandrio ense et etiam de ense Euandri et 'nosusSocratisest
oquilus' de naso Socrate et 'des-teroculusPlatonisesl:lippus' de dextro oculo Platonis.
Sed de his: 'homo albus est Sacrares', 'homo niger est Ploto' potest dubitari utrum eis Fiat
sermo de aliquo vel de aliquibus.Sedpotius videtur de aliquo. Ergo et istis similiter:
' grammaticumest', 'musicumest' contingente nullum grammaticum essemusicum quod ex
mas MELIDUNA. THE THl-tom' OF THE ENUNTIABILE 369
hoc improbatur quod accidente amne grammaticum esse musicum et cconverso aut
unum solum hominem esse et illum esse grammaticum et musicum, non poterit dici
quod eis de aliquibusFiatsermo.Istis ctiam diceretur eademinspectionesermonemHeri
de aliquo: 'album es: coloratum', 'cancliclumest coloratum', et ita de uno. Fatendum itaque
nullis indeHnitis agi de aliquibus. Quare subiecti termini eidem rei possunt convenire.
Licet ergo utraque istarum: 'album est', 'nigrum est' Fiatsermo de aliqua, non tamen eis
de aliquo vel de aliquibus. Et in p(articul)aribus similiter.
Pragrediendum itaque deincepsad singu lares. in his autem agitur discrete quandoque
de uno, ut 'Socratescurrit', quandoquede pluribus Tet de nulloT ut 'Socrateset Plato
currunt', aut 'isti hominescurrunt', de Socrate et Platone, non tamen de Socrate et de
Platone, quia 'de' materiale est. Sed 'solusSocrates
currit' de nulla Flt sermo, velud nec
ista 'nannisi Socratescurrit' aut 'nullus nisi Sacrases', quia Vim habet universalis proptcr
generalem exclusionems Similiter necistis: 'omnesisti currunt' vel 'amba isn' disputant':
Huctuantsiquidemhe inter universaleset singulares,neutris proprie annumerande.Aut si
de aliquibus Et sermo, erit verum de istis omnes istos currere; ergo et istos ct quoslibet
eorum; ac de illis ambos; ergo eos et utrumque.
! : actual existence.
ARS rs-IELIDLINA. THE THEORï OF THE ENUNTIABILE 371
non tamende hac substantiavel de hoc corpore verum est ipsum desinereessesed hunc
hominem desinere esse,quia variato antecedente mutatur signiFlcatiorelativi. Quare et
tunc sumitur alterius cnuntiabilis appellatio, sicut 'quicquidvidc: Sacram,ridet Plato',
et Socrates videt fratrem suum, non tamen Plato fratrem suum, sed illum. Item. Hac
est' dicitur de hoc animali non ipsum essesed Socratemesse.Qua
propositione 'Socrates
inspectione de nullo dicitur ea ipsum esse,quia simplicius sumitur vocabulum aliquod
quamsit illud quod significatsuppositumet 'hic homoalbusest'! dicitur de hoc homine
ipsum essealbum vel hunc hominem album esse,non autem ipsum esse.
The next chapters(15-33) are devotcd to the discussionof verum.The [cap. 15]
Determinatis illis que circa vera et falsa communiter poterant dubitari, specialem in
utrisque considerationemponendum.Ac primum de veris videamus.Horum alia sunt
necessaria, alia contingentia. Necessarium sic a plerisque describitur: necessariumest
enuntiabih: necessarioverum; ab aliis vero: verumquod non putas:esse
falsum. Impossibile
quoque dupliciter. Similiter verum cuntingens: verumquodpotestesse
falsum aut verum
quod non necessaria est verum.Secundum quas diversasdescriptiones diversis modis dici
dicatur a diversis quod enuntiabile sit nccesærium vel contingens.
Item. Necessariorumaliud necessariumper se, aliud ])cr-accidens.Necessariumper se
quod nullo casu sit necessarium, sed semper fuit et est et erit necessarium, ut Deum esse.
Necessariumper accidensquod accidentaliter, idest aliquo rerum eventu, incepit esse
necessarium, ut Cesaremfuisse.
Amplius autem necessariorumaliud est de presenti, aliud de preterito, aliud de futuro.
De quibus omnibus hic aliqua dicendum.
Et primo de illis de presenti. Sunt autem quedam vera de presenti de quibus ambigitur
utrum ipsa sint necessaria an contingentia, ut amnem hominem esse vel non esse, aut non
omnem esse Socratem, eoquod utrimque sint rationes apparere. Quod necessaria sint
ex his arguitur: omnishomo necessarionon est lapis; necessarium
hunc hominemnon
esselapidem ; et illum ; et sic de singulis; ergo necessariumest omnem non esselapidem;
ergo omnem essevel non esselapidem et ita essevel non esse. ( . . . . . . ).
Nos vero dicimus contingens esse, idest contingenter vcrum, omnem hominem esse
vel non esse. Similiter omnem hominem non esselapidem, aut aliquem non esseSocra-
tem. Quarehominemesselapidemnon est impossible,nisi impossibile
dixeris idcstfalsum
quodnonpares:. rerum;desinuntquippe veraessevel falsahec rebustranscendentibus.
esse
Neque enim poterit aliquo intellectu apprehendi omne animal esse vel non esse nullo
existente. Aut tantum incongrua propter positionem scilicet quam facit nomen appel-
Iativum in subiecto. ( (2381?) ). Sicut diximus non esse necessarium
. . . . . . . . . . . .
aliquem hominem non esse Socratem, ita etiam concedimus quod non est necessarium
aliquod animal non esse hominem. Quod predictis rationibus ad impossibilitatem
deducentibuscontingit ostendere ( ).
..... .... ..
l : by the proposition: 'hic homo albus est'.
372 LOGICA MODERNORus-i 11
In implicitis quaque eademspeculatio, quia possibile est omne id quod est animal esse
hominem et hominem qui mecum loquitur csseAntichristum. Et contingensid quod est
Socmtes esse vel non esse. Necessarium quoque omne id quod est existerenec est
possibile hominem qui sedet stare ( (238l'b) ).
.. .... ......
Sunt iterum alia vera de quibUSdubitari poterit utrum necessaria sint, ut Socratem
non stare in hoc momento in quo sedet ( . . . . . . . ).
Deniqueattingendaquorundamopinio arbitrantiumquodlibet verumde presentiesse
necessariumet omne falsum impossibile, nisi eius eventusspectet ad futurum. Ut si
quid habeat illa rationis, in medium prul'eratur. Fatetur Aristotiles in libro Peri-
hermenias! quod quicquid est, necesse est esse quando est. Et ita necessarium est Socratem
(233Vb):
Enuntiabilia ex preterito mixta et futuro quasi media versantur inter cetera enuntuaf
bilia de preterito et illa de futuro. Nam possuntessevem et falsa. Similiter his de
presenti,sed nec incipere nec desinere,in quo ad illa de preterito accedunt,ut Anti-
christum fuissenasciturum.
veramvelfalsam'putabantsensumhabereypotheticedisiunctcattribuiquenecessitatem
esse
utrique parti, ut scilicet unam determinate necessesit essevemm et alteram falsam. Sed
huic illorum rationi solutionem adhibet Aristotiles docens predicta propositione
attribui dicto cathegoricedisiunctaet neutri parti determinate.
necessitatem
Phisici vero per qualitates celestium idem probabant dicentes in rebus inferioribus
omnia evenire secundum naturas superiorum in hec inferiora agentium, scilicet secun-
dumconstellationes,secundumcursumplanetarumet motumsuperiorumelementorum.
Inferiora siquidem beneficio reguntur superiorum. Sed si superiora cause sunt humano-
rum proventuum, opürtet ut postquam precessit causa, sequatur ct eH'ectus; et ita
necessarium est ut qui sul) Marte nascitur, iracundus sit et bellicosus; qui sub Saturno,
tardus, tenax et prediis habundans. Hanc rationen'l solvit Macrobius dicens3 quia
' The MS has chici (!). 2 Cfr. Peter Abailard, Ethica, passim.
3 I could not Hndsucha passnge
in Macrobius.It is probablyto be found in sometwelfth
century commentary On Macrobius, In Cic. SamniumScipionis, ad [ 12, 4, p. 48:15.
ed. ]. Willis, Teubncr 1963.
374 Locum MODERNORUM 11
Therefore our author states that, in this delinition, oratio stands for
orationumcongregatio(ibid.):
ldeo dicemus orationem in superiori descriptione pro orationum accipi congregatione.
Cui similiter et in descriptionesillogismi. Quare non crit sillogismusoratio perfecta
vel imperfecta, quemadmodum nec numerus qui nmnini accidit, par est vel impar, nec
locusargumentivacuusvel plenus.
The conjunction (we would say: the adverb) *crgo' is not part of the
oratio (ibid.):
Sed obicitur quod hoc coniunctio 'ergo-'ibi ponitur in vi coniunctionis; ergo copulat
dictiones vel orationes. Sed constat quoniam dictiones non copulat. Sed nec alias
orationes quam propositionem et conclusionem. Ergo eas copulat in unam orationem..
Et ita ex illis eFFlcituruna oratio.
ldeo dicimus quod coniunctio illativa non potest essepars alicuius orationis, velud nec
hoc adverbium 'ito' secundumhoc quod est (signum) confirmandi, vel vocativus.
The cardinal point is the consignifcatio verbi, about which there are
severalopinions. Our author seemsto agree with the third one (ibid.):
Tertia opinio est que verius astruit verbum consigniFlcarepresensconfuse ad similitu-
.dinem preteriti
aut futuri. Quod ex inspectioneceterorum accidentiumredditur pro-
babile,quianulliusaliorumconsigniEcatioaddiscretionemaccedit.Non ergohec propo-
sitio: 'Socratescurrit' significat Socratem currere in hoc presenti, licet nonnisi gratia
illius constet veritas propositionis, velut nec '"homocurrit' signiFlcat hominem qui est
currere, quamvis nonnisi ad illum habeat nomen appellationem. Nec ista: 'phenix volat'
significathunc phenicemvolare; non tamen ideo evasisseaccidit si quid proferensin
prolatione propositionis ad aliquod tempus determinate respicit, sive illud consignifi-
cetur verbo, sivenon. Ergovel adid in quo propositio tota proferendaest 1wol
adillud in
quo verbumvel adaliudaliquid, et deincepsut prius.
Dicimus itaque quod nonnisi in prolatione ultime sillabe propositionis nuntiat
aliquis ut sit actus enuhtiandi simplex, non compositus, ut cursus. Neque enim illud
nunc dicere volumus quod in prolatione cuiuslibet sillabe enuntiat aliquis, ne una
378 LOGICA MODERN ORUM "
Sophisticus est qui ex communibus infert ad gloriam tendens vcl victüriam. Sequitur
enim sola cmumunia, similiter dialetica. Talia tamen communia maxime sibi elegit qua
aliquid habeantmultiplicitatis, quia sempersubnubemultiplicitatisvult lateresolihisma.
Unde et sophisticus sillogismus sive elencus sic aliter solet describi: elencus est argu-
mentatio sillogistica ex communibus facta deceptoriis, non tamen fallax sed propinqua
fallacie ad gloriam. tendens vel victoriam. 'Elcncus' vcro contraria locutio sonat, quoniam
liabct Fieri ad contradictoriam preconcesse.
As there are four genera disputandi, there are four genera imitativa earum;
likewise there are not only four artif'ces,but also four imitatores(ibid.):
Sciendum quoque quod cum quatuor sint disputandi genera, quatuor sunt eorum
imitativa; et sicut quatuor artiFlces, ita et quatuor eorum imitatores. Velud et virtutes
collateralia habent vitia sibi adiuncta, ut prodigalitas largitatem imitatur, ypocrisis
religioni assimilatur.
[cap. 30] Another division of syllogism is that into gillogismus ostensivus and
gillogismus ex hypothesi. lt goes back to Aristotle's expositions in the
Prior Anabrtics(I, 4-0b25) just like most of the other divisions (ibid.):
Rursus.Sillogismorumalius ostensivus,alius ex ypothesi. Ostensivusest ille qui
statim et sine ulla circuitione ostendit, idest directe sillogizat propositum. Sillogismus
vero secundumypotllesindupliciter dicitur secundumduplicem ypothcsisacceptionem.
Nam ypothesis quandoque dicitur condicio: unde propositio ypothetica; secundum quod
syllogismusex ypothesidicitur sillogismusypotheticus. Ut
'si Socratesest homo,Socratesestanimal
sedest homo
animal'.
ergoes.'.
ïpothesis etiam quandoque dicitur snppositiavel consensus;ut sit sillogismus ex ypothesi
qui gratia principalis propositi aliud a proposito concludit, idest qui ex contradictorie
op(posito pro)positi concessoet alio producit aliquod impossibile, quo interempto
habeaturposteapropositum. Ut sillogismusad impossibilequi ex consensufit.
[cap. 31] A third division is that into g/Hogismus divisionis and gynagismus non
divisionis(24—0"):
Amplius. Alius divisionis, alius non. Et possumussic partire: argumentationumalia
divisionis, alia a divisione. Sillogismus divisionis dicitur qui aliquam premittit propo-
sitionem habentem vim divisionis, idest habentem in se terminum disiunctum con-
stantem cx dividentibus. Ut
'omne animal est rationale vel irrationale
omnis homo est animal
ergo omnis homo est rationale rel irrationale'.
ms MELIDUNA. THE THEOR'I' OF THE ENUNTIABILE 381
A fourth division is that into syllogismus expositionis, gillogismus circu- [cap. 32]
lationis, and yllogismusconversionis
(24-01'3):
Amplius. Alius est expositionis, alius circulationis, alius conversionis. Per sillogismum
expositionisfateturl Aristotiles probari possesillogismostertie Figure,ubi duo dicuntur
de tertio ( ). Exempli gratia:
.. . . . .
'omne animal est ros
omne animal CII subitantio
ergo quedam :ubstansia est res'.
Quod conclusio vera sit potcst ostendi ostensoutramque extremitatum de hoc inferiori
medii Socrate probari per tertium modum prime, hoc modo:
A Hfth division is that into gfllogfsmus propter quid and gzllogismusquoniam [cap. 33]
(ibid.):
Item. Sillogismorum alius est praprer quid, alius quoniam. Sillogismus propter quid
dicitur ille sillogismus demonstrativus in quo causasillogizat ad causatum,quia causaest
illud propter quid aliquid Fut..Sillogismus quaniamdicitur qui ex falsissillogizat.
Other divisions are that into medictus and inmcdiatus, into propositivus and
instantivus, into universalis and particularis, and into ajïrmativus and
negativus(ibid ) :
Rursum. Alius mediatus, alius inmediatus. lnmcdiatus dicitur cuius maior propositio
est inmcdiata, idest terminos habensinmecliatos, scilicct tales quorum alter non potest
de altero prübnri per medium demonstrativum, idest per tale medium quod sit causain-
ferioris et inferius superioris. Mcdiatus est ille cuius maiorem de medio probari accidit
demonstrativo, ut
'omnis homoes: substantia
omneanimal est homo
ctc.'
Ad hec autcm alius prapositivus, alius instantivus. Propositivus potest dici quo utitur
opponenscontra respondcntmnad improbandumpropositionem concessam,aut ad
probandum negativam. Instantivus vero qui facit opponenti respondensad improbandum
propositionem ab eo illatam.
Amplius. Alius universalis, alius particularis. Alius quoque aFFlrmativus,alius negati-
vus. Que duo secundumconclusionesdiiudicanda.
The last chapters of the QUARTAPARS,and of the whole tr'eatise, are [cap. 34]
devotedto the nature offalsum. This chapter dealswith the questionof
the existenceof falsehoodor better of falsa(utrumipsa,sc. falsa,sint). Its
existenceis proved with a number ofargun'lents (2401'3'1'13):
Post illa que veri de veris vere diximus, speculationem ad falsa transferendum.
Circa hec primo queritur utrum ipsa sint. Quad sic indirecte monstratur:
falsum nil est; ergo nulla est differentia veri ad falsum; ergo nulla discretio; ergo nulla
artificiosa discretio; ergo nullus scit assignareartiEciosam discretionem veri ad falsum;
ergo nemo scit artiEciosc discernereverum a falso; erga nemo est dialeticus. Item:
aut scis discernere verum a falso, aut nescis; si scis, cum teste Boetio omnis discretio
fit ex forma, ( )1 forma Heri; quare aliqua proprietas; sed nulla proprietas est
......
in re non existente; quare omne falsum est aliquid. Item: hoc nomen 'cnunriabiic'
aptitudinem notat enuntiandi; ergo illam potcst copulare aut non potest; et si potest,
ergo in aliqua locutione; sed in nulla melius quam in ista: 'rerum es.'.cnuniiabiic'; qua
inspectione et in hac: ïaisum csl:cnuntiabilc'; aut si non sub una prülationc recipiemus,
non erit et verum et falsum est cnuntiabile; sin autem minime, vana illius inventio.
Amplius: onmium oppositorum est eadem disciplina; sed verum et falsum sunt
contraria; erga eorum eadem est disciplina; ergo per quamcumque disciplinam scitur
de uno quid ipsum sit, et de reliquo; atvero per dialeticam scitur de vero quid ipsum sit;
ergo et de falsa. Ratione quoquc similitudinis videtur hac posscastentli lälsum
esse aliquid. Nam quemadmodum cnuntiabilium aliud verum aliud falsum, et intellec-
tuum; sed constat quoniam omnis intellectus, sive 1marus sive falsus, aliquid est.
Amplius: istud enuntiabile est hoc falsum et hoc falsum est istud enuntiabilc; ergo
istud (24OI'D)enuntiabile est idem huic falso; ergo idem sibi; et quodlibet est id quod
ipsumest; ergo istud enuntiabileest vel non est id quod ipsumest. Secundumhoc etiam
non videbitur hec propositio esse vera: 'aliquid csifalsum', cum Et de presenti non
habensverbum quod appellationemsubiecti ampliet, imo si alterutra istarum: 'falsum
est aliquid', 'aliquid csifalsum' potius hec quam illa; etenim predicatum confusius est
subiecto. Ut in his apparet: 'iste promitti: aliquid', 'Is-quitur dc aiiqua', 'omnishomohabet
capud'. Rursum. Non verum1 vel aliud ab eo est falsum: 'quadlibct existensnon est.
jäisum'; 'falsum quidlibet non est'; ergo quidlibet non est falsum et falsum nil est; ergo nil
est falsum. Ad hac autem hec propositio: 'nil estfaisum'aut erit vera, ut sit eius
dividens Falsa,aut erit falsa, ut comprehendantur tam existentia quam non existentia,
idest falsa. Qua inspectione et contingente tantum duas res esse.et aliquod enuntiabile
essefalsum, dicetur convenienter: 'quidiibci est, vel nonest.,falsum; nec tamen quidiibcr.
essevel non (me, aliquid.
[cap. 35] On the ground of all these argumenta: our author concludes thatfalsum
and malumare as real as rerumand bonum(2401'13):
Hiis rationibus persuasidicimus quod sicut büllllll'l est aliquid, ita et malum, sicut
verum, ita et falsum.
The author raises some objections borrowed from the authorities (ibid.) :
At huic obviat quod ubique Aristotiles per essevera, per nonesse
consignificatfalsa.
Unde in Analcucisl: "quod non est, non contingit scire: scientia enim inpermixta est
falsitati", idest quod est falsum.Idemin Tapicisï:"illud est, illud non est", de vero et falso
loquens. Idem in secundo ElcncorumJ: "conclusio duplex plura significat: quandoque
quidem illud est, quandoque non est: duplex enim signiFlcatillud ens, illud non ens".
Idem in libro Cathcgariarum-l:"cum sit Socratem essesanum non esseSocratem languere".
This chapter discusses the question whether the falsa can be known. [cap. 36]
First :: number OF arguments are given, which look like rhetorical
evidence (ibid.) :
Hoc ipsum tamen questionem habet utrum falsa sciantur, siquidem scire aliquod
enuntiabile non aliud esse videtur quam habere de eo intellectum aut nosse eius pro-
prietatem, utrum scilicet verum sit an falsum. Item: iste novit mentiri; ergo scit dicere
falsum; ergo scit falsum; aut numquid dicit que nescit?; aut numquid scis quod tibi in
proximo dictum est? Item: tu scis quid significet hec propositio: 'Socratesest asinus';
ergo scis quod significet.. Instantia: tu scis quid addiscat Plato; ergo scis quod addiscit
Plato. [tem. Tu scis quid enuntiabile signiücet hec prapositio; ergo enuntiabilc quod
significat. Instantia. Scis quam scientiam addiscit iste; ergo scientiam quam addiscit.
Amplius. Ovidius multas novit fabulas; ergo scivit multa fabulose dicta; ergo multa
falso dicta, quia fabula est res nec vera nec veri similis.
Our author seems to look for the solution of the difSculties in certain
psychological clistinctions. His attempts to clarify the matter are not
succesful, indeed, and he declines to discussall related questions, e.g.
utrum 'scire' eodemmododecnuntiabili et scientiadicatur (240V3):
Sit itaque in his solutio dicto quoniam scire enuntiabilc (non) est scire ipsum esse
verum, ——sicut aliquid essecertum non est de eo aliquam haberi certitudinem, utrum
scilicet ipsumsit veruman falsum,nc hominemessecapramsit certum —, sedquoniam
est verum. Scire autem fabulasnon est scire aliqua falsa,sed est scire narrare fabulas,ut
scire narrare qualiter lo mutata fuerit in vaccam, non est scire eam esse conversam in
vaccam,quemadmodumscire hospicium alicuius non est ubi sit. Quidam tamen recipiunt
se scire hoc enuntiabile hominemesseasinum, non tamen hominem esse asinum, quia hoc
magis ad rem refertur. Velud et precedente l'lOCverbo 'apinar'. Illud quoque dubie
queri possct utrum 'scire' eodem modo de enuntiabili et scientia dicatur; cum quo et
alia plurima. Sedde his alias.
[cap. 37] The second thesis about jälsum is: ex nqu jblsa aliquid sequitur. The
author points to the origin of the thesis (ibid.):
Secundapositio de falsisest quod ex nullo falso aliquid sequitur. Que utique ex huius
orationis solutione ortum habuit:
'si Socratesestet homoet asinus,Socratesest homo
si es.'.homo, non est asinus
ergo si esthomoet asinus,non es: asinus'.
We learn from this passage that in the author's days there were these
about the matter involved:
four theses(positiones)
0 ni) oxfolso accidere
b ex nullo ojrmotivo sequi negativam
the third group of scholars denying the validity of the argument do
not arrive at & Specialthesis about the inference force oUolsum
d ex quolibet per se impossibili quidlibet sequitur.
Our author appearsto adhereto the Firstthesis. In this chapter he deals [cap.38]
with the argumentspro and contra(ibid.):
ltaque, quia nos prime aclhesimusOpinioni, quid pro ea et contra videamus.
Hc addsan argumentesimpossibili(ibid.) :
Huius itaque Fides est positionis tum ex dictis auctoritatibus tum ex dicendis rationi-
bus. Suscipienti contrarium probari potest ad aliquam propositionem sequi suam contra-
dictoriam, duas contradictorias sequi ad eandem, et ad aliquam [impositionem sequi
aliamque non potest esseveracum ista. Quorum quodlibet contraartem essevidetur.
Nam quenmdmodum nil potest simul esseet non esse, ita nec ad eandem due.
The last-mentioned inference from conversion induces our author to [cap. 39]
discussthe untcnabilit)Irof the fourth thesis (ibid.):
Data vero consequentia ex habitudine conversionis facilis erit deductio ad eorum opinio-
nemqui recipiunt cx impossibiliquidlibet sequi. Hoc modo: si homoest animal,animal
est homo; sed si homo est asinus, homo est animal; ergo si homo est asinus, animal est
homo; quare aliquid est homo; si aliquid est homo, aliquid non est asinus; ergo si homo
est asinus, nec quidlibet est homo nec quidlibet est asinus. Item. Si Burnellus est Marcus
et Tullius est Burncllus, Tullius est Marcus; sed si Burnellus est Marcus, Tullius est
Burnellus; ergo si Burnellus est Marcus, Tullius est Marcus; ergo si Burnellus est
Marcus, homo est Marcus. Item. Si Socrates est aliquid, aliquid est Socrates; si aliquid
est Socrates,aliquid est Socrateset idem est homo; ergo si Socratesest aliquid, aliquid
est Socrates et idem est homo; ergo si Socrates est aliquid, idem Socrates est homo;
quare Socratesest homo; sed si est asinus, est aliquid; ergo si est asinus, est homo. Ad
hec autem: si argumentatio necessariaest ex falsis, erit lianc artis regulam confirmare:
'Socrates csl: margarita; ergo Socratesest lapis'. Atvero nulla comnwdius quam ista: de
quacumque pars, et totum, aut: iijizrius, et superius. Sed neque hec poterit adaptari eoquod
raliter data, idest si iste aut aliquis alius. Unde iste qui modo deprehenditur in furto, ex
illa habet dampnari; quod minime Geret, nisi generalis esset. Appuleius quoque sit1
quod huiusmodiypothetice aut pro omni sunt vere aut pro nullo. Boetius etiam in
ïpmhcticisdicit2 quodhic est locusa positioneantecedentis:
'si aliquid est homo, ipsumest animal
sedillud est homo
ergo illud es: animal';
quod non esset, nisi hoc nomen 'aliquid' supponeret pro omni suo appellato quod est,
vel fuit, vel erit. Secundumhoc:dicessuperioremincongruum velud aliquam singularem
habentemincongrumn.
Alii secus iudicant astruentes nomen in antecedenti confuse accipi, non, dico, pro
quolibet suorum appellatorum, sed ita: pro aliquo quod non est determinate sumere pro
quo. Velud et in his accidit: 'quandocumquealiquid erit anima],aliquid crit homo','quando-
cumqucaliquid erit verum, aliquid erit necessarium''necessariaalterum contradictorie opposi-
torum est verum 'scmpcr aliquod momentum crit'. quue in hoc, sicut nec in hiis, consequi
non potest.
[cap. 41] This chapter, the last of our copy, announces the refutation of the
objections against the author's thesis (m'! exfalso accidere)(240V'ï'):
DeincePsquid contra dictam positionemobiectisrespondericonveniatinspiciendumest.
1 Tractatus Anagnini
-
The miscellaneous manuscript Munich C.L.M. 4652 contains among
other works a collection of treatises on logic. (Varia ad logicamperti-
This part may be divided into two main parts: ff. 651'-92vand
ncnati-si).l
Ff. 104-T-1161'.The former part consists of six tractatus which seem to
belong together, but are only loosely connected.
! For this manuscript., see above Ch. l, nr. IO, pp. 4-2-43.
2 All referencesare to the edition in our secondpart (Tract VI).
3 Seee.g. Abailard, Dialectica,V, pp. 596-598ed. De Rijk.
392 LOGICA MODERNORUM u
Our treatise ends abruptly in the middle of the discussion of some ob-
jections against contrahuiusapinianisveritatem.For that matter, the whole
tract 35richly provided with objections and solutions.
Priscian is frequently quoted throughout the treatiam1 There are only
a ch references to the logica nova (while many from the logica vetus
are found): two referencesto Aristotle's Topicaand an implicit one to
the Posterior Analyrics. There is also an interesting reference to one
magister Adam:
Notandum etiam quad mpcriusdicitur totum in predicatione; iqjl'riuædicitur pars in
subiectione.Contra hoc quidamdicunt illud quod est superiuscognitione, etiam Et pars
in constitutionesui inferioris, perhibentesspeciemconstareexgenereet substantialibus
diHere11tiis.Hoc verbo quidam simplices abducti dicebant genusessequasi materiam,
clichrentias vero quasi formas, ex quibus iunctis constitueretur species. Sed dicit
Magister Adam: "onme signilïcatumdictione est simplex et incompositum". Et dicit
'componimr' idest dib'i'nitur; 'consritutio' pro dignius; cannitutio speciei pro dignius
Speciei.Et sic exponit auctoritatem illam: "Speciesconstituitur ex genere et ex sub-
stantialibus dilTerentiis", idest: ex nomine generis et ex nomine substantialium cliH'eren-
tiarum constituitur species (p. 22517'23).
In fact this sentence does not occur in the extant part of the Ars disserendi
written by Adam of the Petit Pont in 1132, but it may x-vell have be-
longed to it..l It should be noticed, however, that the same sentcnce is
ascribcd to Aristotle & few pagesfurther in our manuscript (f. 67V):
species etiam non habet partem componentem, sicut IEf.:.uru'nnthlï',,
quia dicit
Aristotiles: omne significatum dictione est simplex et incompositum
(p. 2291).
(I)) Tfactam: secundusdcals with the (gencra argmnentationum (H'. 691"-
72v). At the end of the treatise our author gives a short recapitulation
(summa):
Erit autem hec summa prioris summe quam dedimus. Quicquid probatur, dupliciter
probatur: cathcgoricc ct ypotheticc; cathcgorice duobus modis: localiter ct complexio-
nalitcr; localiter duobus modis: vi propositionum et vi terminorum; vi propositionum
sex modis; & subalternis, & contradictoriis, a simplici conversione, a conversione per
accidens, & conversione per contrapositionem, et ab equipollcntibus; vi terminorum
dupliciter: predicati et subiecti; complexionaliter tribus modis: secundumprimam,
secundumsecundam,et secundumtertiam Figuram;ypothetice duobus modis: tum
secundum antecedens; tum secundum consequens (pp. 25631-2579).
localiter - a subalternis
& contradictoriis
vi prcpositionum & simplici conversione
a couwemione per accidens
& conversione per contrapositionem
ab equipollentibus
( secundum antecedens
!
l. ypothetice
secundum consequens
ï
directe
...————....I—...—
I I
complexionaliter localiter
I I
secundum termi l'IOI'U 111 secundum terminorum
discoherentiam cohercntiam
——
I
I
a pari d [DEO
a partevel a partibus a causavel ab gjäctu
I I
secundum terminorum secundum propositionum
coherentiam habitudinem
I
I
pcr con versam per contrapositionem ab cquipallentibus
iimpliciter
I .'
I
I———I nominate innominatc
innaminale nominate I
I —, I
I
. de rebus de propos.. cledlCtlS permutatim
I
explicite inplicite
'—
' : completely.
* For the term, see our Index verborumet rerum.
J Another reference to Bologna is found in Tractatusquintus (p. 3I55): 'Ramanus
est
fortissimusBononiensium'.
396 LOGICA MODERNORLIM [I
(d) Tractatus quartus deals (Ff. 79r-81r) with the several kinds Of
preposition. This, too, seemsto be closely related to the ars disputandi,
asmayappearfrom the initial sentences:
Distinguenda sunt propositionum genera, ut adversarium multipliciter cogendo, singula
demonstrandoad eiusdem impedimentum singulis probationibus varias subiungamus
instantias (p. 285l'3).
'See M.-D. Chenu, Allaïtrcs et bachclim de ['Univcrsitä dc Paris vers 1240 in: Etudcs
d'histoirc littöraire et doctrinalc du Xlllc siäclc, lre sörie, Paris-Ottawa 1932II [pp.
11-39], pp. 14-15; 19-20; 31-32; 36.
3 See DeniHc-Chäte1ain, Chartularia Universitatis Parisiensis1, pp. 145-146.
3 See above, Ch. I, nr. 10, pp. 42-4-3.
ON LOGlC DATINGFROMABOUT 1200
SOMETREATISES 397
As is quite natum] for this kind oF treatise, the third part (De con-
clusione),dealingwith all Formsof argumentation,is the mostextensive.
The treatment of the syllogism is apparently based on Aristothä's Prior
Anabfticsas well as on Boethius' De syll. categ., though neither of these
works is referrcd to explicitly. The discussion of the modal syllogisms is
preparedby that of the moda]propositions,just asAristotle doesin his
Prior Analytics. This section is quite interesting, since the author comes
to speak about the enuntiabjle or dictum propositionis or signjf'ï'catumpropo-
sitionis(p. 208'6Ff,). Comparcthe parallel expositionsin the ArsMehduna,
pars IV.,l Unfortunately this section ends ad:)rulatlyr
p. 21331.
The tract bears :: grammatica] stamp throughout. See for instance the
division ofdictiones(pp. 18325-18420):
Dictionum alia nomen alia pronomen (alia verbum). Nomina alia substantiva, alia
adiectiva. Substantiva tam in nominativo singulari quam in nominativo plurali subi-
ciuntur et predicantur ( ), in obliquis vero tantum subiciuntur. ( ).
...... ......
Adiectiva vero tam in nominativo singulari quam in nominativo plurali tantum predi-
cantur. ln obliquis vero nec subiciuntur nec. predicantur. Si vero substantivantur in
neutro genere, regulam servant substantivorum. (. ). Pronomen prima et
.....
secunda persone subiciuntur et non predicantur. ( ). Pronomina tercie persone
......
regulamservantsubstantivorum.Reliquavero pronomina,scilicct possessiva,
regulam
servant adiectivorum. Si vero substantiventur in neutro genere, regulam servant sub-
stantivorum.
1 Secabove, Ch. X.
: Sec also p. 1861'?'1Elwhere the tcrm ':uppositmn' is found instead of 'subiectum' which is
usual in Iogical treatises.
3 Munich C.L.M. 4652 crriginall)r belonged to the library of Benediktbcucrn. Seeabove,
Ch. ], nr. 10, p. 42.
SOME TREATISESON LOGIC DATING FROM ABOUT 1200 399
Like the Ars Burana, our treatise takes its main division from the trio:
propositio, interrogatio, and conclusio.
The section is throughout similar to that of the Ars Burana. Our tract
adds to the discussion of the syllogismussome short notes on the locutio
nugatoriaunder the manuscript headingDENUGATORHS (p. 174). Here an
allusion to the place OForigin may be seen in the example (p. 17425):
'Francia et Parisius', 'Pax-risiuset Francia'. On the analogy of the Ars
Burana! pr0poseto call this tract Ars (disputandi)Emmerana.
As to the date of our tract, it seemsto have come into existence about
the sametime as the Ars Burana(third quarter of the twelfth century).
To state in a more exact way their interrelation as well as their place in
the development of twelfth centur)r logic, an examination of the use OF
some mnemonic versesseemsto be of some interest.
SOME TREATISESON LOGIC DATING FROM ABOUT [200 401
! edited by M. Grabmaqn from the only manuscript Paris, B.N. Lat., 1661? in Sitz. Her.
dcr Baycr Akad. dcr "ïss., Phil. Hist. Abt. 1937, Heft 10.
2 p. 5531'34ed. Grabmann. Cfr. P. Hispanus, Summulacfagicola, m'. 4.l7 ed. Bocheüski.
402 LOGICA MODERNORUM n
I found such mnemonic verses both in the Ars Burana and in the Ars
Emmcrana.To start with the latter, after the apparent conclusion of the
treatment of the three syllogistic Figuras (Et hac de tribusfiguris silla-
gismorum) we have an additional notandum. [t turns out to present & set
of mnemonic versessimilar to Barbara,Celarent(p.. 17315'25):
Notandum quod universales aFErmative designantur his quatuor literis .E. .l. .0.
U. ; universales negative his: .L. .N. .N. .R.; particulares aFHrmative (his) tribus:
.
...-I. .S. .T. ; particulares negative (his) tribus: .B. .C. .D.
.
Secundumhoc he novemvocesdesignentnovem modosprime ngre:
via. non. est. Iac. m'a. mel. vas. erb. arc.;
he quatuor voces designant quatuor modos secunde figure:
ENUBDU'EHS
BNH 3111!qu
A later hand added to the formulas AL, ME, NI and RO, standing for
respectively the universal affirmative, the universal negative, the
particular affirmative and the particular negative. The same hand wrote
at the foot of the page theseformulas; numbered !, II, lll:
[
ALA MAE LIN ENO LAN MAE LIN LER [MO
ll
MAM AME MIR ARO
lll
LAN MAR lLl LIN RAR ENO.
pp. 19931'39: Restatmodorum subditio. Sed preconsiderandum est quod sunt quedam
notule quibus singuli modi denotantur. He autem nutule litteris denotantur. ( ).
......
He littere .E. .I. .O. .U. signiFlcant universales aFFn'mativaset he littere: ..L. .M.
.N. .R. significant universales negativus; et he .A. .S. .T.. significant particulares
affirmativus, et he . B. . C . . D. significant particulares negativus.
Then follow the same formulas as in the Ars Emmerana,which are here
called vcrsus(2003'3; 203'3'13; 2053'3).
Il: should be noticed that, unlike the Ars Emmerana,in the Ars Burana
the passagesabout the noruie seem to belong to the original text..
Moreover, the latter has some breviloquia indicating the dispositioof each
syllogistic Figura(pp. 19632-1981):
..
1973: quod primo subicit apponit prima jigura
197'3: apponi bis querit idem natura secunde
19715: bisque sibi subici tercia querit idem.
These or other similar breviloquia are not found in the Ars Emmcrana'.
From the above evidence the conclusion may be drawn that the Ars
Emmerana,in which the verses apparmïtlyr form an interpalationmz is
older than the Ars Burana. In fact, the latter seems to be an abridgcment
ofthe ArsEmmerana.Probably both of them are products originntcd in one
of the Parisian schools.3
Queritur an dialetica magistri futura sit dialetica discipuli et an discipulus s(c)it eandem
dialeticam quam magister suus. Quod sic probari potest.
'zllagijtcr docet dialecticamquam dixcipulus addiscit
$ed magister nuUam docet m'si quam 5ch
ergo dijcipuhls nullam addiscit nisi quam scil: magister
scd magister nullam sci: nixi suam
ergo disripulus eandemaddücit'.
Sed contra: videtur impossibile quod dialetica unius Fiatdialetica alterius, cum singulare
accidens non possit permutare subiectum suum.,
Ad hoc dicimus quod nomen (non MS) cuiuslibet artis equivoce dicitur. Una enim
acceptione ar; dicitur singularis (49ï'b): qualitas informativa subiecti iuxta applicationem
animi ad perceptionem regularum; et in hac acceptione ars eadem non potest esse in
pluribus. Alia acceptione ars dicitur collectio prcceptormn; et in hac acceptione potest
essein pluribus.
sicut etiam quedam opponuntur ut privatio et habitus que non sunt privatio et
. .....
habitus, ita quedam opponuntur ut contraria nec tamen sunt contraria.
Et hec cle predicabilibus.
This tract is found Ff. 501'5-531'13.It contains the usual discussions of the
loci inherentesand extrinseci. Its sources are De top. d'ij'. OFBoethius and his
comment on Cicero's Topica. As to the logica nova ]
found one quotation
(F. SOW) from Aristotle's Topica (101 1338 01" 153a15-16) and one
allusion (SZW) to the Saph.EI. (1641323-24).The latter appearsin &
passage which bears quite a personalstamp. Our author inveighsagainst
certain pedants (scioli) who questioned the supposedinsumciency of
Boethius' enumeration of loci. The passage has an unmistakably Italian
couleurlocale (SZVB):
Sequitur de loco a disparatis, de loco :! pari, de loco & subcontrariis, de loco a
contrariis, de loca a subalternis, de loco a conversione simplici, de loco a conversione
per accidens, de loco a conversione per contrapositionem, de loco ab equipollentibus.
De quibus nil 1videturdixisse Boetius. Unde quidam scioli supradictorum locorum
divisionem arguere conantur insuFFlcientie,cum ipsi potius redarguendi sunt inperitie.
Nam cu(nc)ta Italia minima irretiti questiuncula suc inperitie solatium querentes, in
superficie deaurant(cleauratum MS)scoriam! Quibus videntur litargirea argentea,felle
tincta aurea'! Ceci enim sunt duces eorum et. nox nocti indicat scienciam!
-
Nos autem ne tanto auctori inpudenter videamur derogare, immo vero ne animo
nostro nostra ratio discrepet,dicimus locos quos in proximo enumeravimuspredicte
includi locorum aivisioni.
' Cfr. Arista Soph. EL," 164b23-24 and the Gion in flrist. El. edited in m)- Log. :llaa'. [
(pp. 187-255)II p. 05:547.
406 LOGICA h-iODERNORLlh-l n
! Cp. p. 349'0.
CHAPTER XII
' 'ubicumque existens cir aliquid 51'ipsum cit Roma, ibidem exigens nm aliquid si ipsum est
Parfïius ([ lOra-rb; edition, p. 5671'2).
3 For all these references, see our Indexlocorum.
3 f. 90m; edition, p. 46115'13.
4 Seethe edition, pp. 522-527.
5 edition, pp. 5181047und 54115'10.
* See L. Minio-Paluello, Nate SUH' firmata]: latino medievale V in: Rivista di FilösoFm
Neoscolasticn 44 (1952), pp. 389-397, and M. Grabmann, Aristatclcs im 12 ]ahrhundarr
in: Mittelalterliches Geisteslebcnlll, pp. 79f.
7 See my paper: SameNeu- Eridenccon TchEh Ccntmy Logic in: VIVARIUM 4- (l966),
pp. 35-36.
3 edition, p. 5843.
9 See L. Minio-Paluello, Nota:uH' Aristotelelatina medievale[X, in: Rivista cli FilosoFla
Neoscolasticn46 (1954), pp. 229-231.
THE DIALECTICA MONACENSIS 411
90m: Sed ad evidentiam subsequencium sciendum est primo quod tria sunt in quibus
homo, sive humana natura, molestatur, sive deprimitur, secundum tria que sunt in sub-
stancia humana, scilicet anima, et corpus, (et (:): his coniunctum. lgnorancia exprimitur
ex parte anime; indigentia ex parte corporis, vicium ex parte coniuncti. Contra que
tria datum est homini :: suo Creatore triplex rcmediunn..scilicet potencia in anima
acquirendi sciencias, vel artes liberales, que liberant animam al) ignoranda; sed contra
indigentiam potencia acquirendi artes mechanicas: per has enim removetur indigentia;
contra vicium autem potencia acquirendi virtutuis.2
The same topic of the three human needs to be fulFllled by the three
remedies OF science, techniques, and virtue, is Frequently found in the
twelfth century and may be taken For typical OFthe time after the
forties.3 lt certainly belongs to the Mediaeval Platonic-Augustinian
tradition as reflected in the works of Hugh of St Victor and those of the
School of Chartres.4 The £ria-t0pic does not occur in the thirteenth
century, as Faras I know.5
As & matter of fact, there are a few more Features which make us
'think of the School of Chartres. Grabmann already pointedf' to the
' Comparc the initial phrase Propositumes.'.in the Ar: ;Hchduna, above, p. 278. For the
Tapicaasa favourite work, see]Ohn of Salisbury,;I'lctalogicon
III, chs. 5-10.
1 Compare the parallel passagein the division given on f. 893"ILof the same Munich
manuscript; seeedition, pp. 459-460.
3 See my paper: SameNotason the Tu'c-ljïhCcntmyTopic qf the Thrcc (Four) HumanEvils
and rJScicncc, l*'frtuc, and chhniqucs as Their Rcmcdics,in VIVARIUM 5 (1967), pp. 8-15.
4 See ibid., pp. 9-l I.
5 See ibid., p. 14.
(' Bearbcirungcnund Auslegungcn,p. 43.
412 LOGICAMODERNORUMIl
in the former division of sciences:
opposition OFmegacosmos-microcosmos
8993: Musica dividitur in tres partes: quedam est mundana, quedam humana, -quedam
instrumentalis. Mundam est que consistit in ordinacione parcium mundi in ipso mega-
cosmo, idest maiori mundo.. Humana est que consistit in compositione parcium micro-
cosmi, idest hominis.
90"): Ex parte causeformalis sic describitur: dialetica est ars arcium, sciencia scientiarum
que sola facit scire et scientem apparere.l Sicut enim lux est quasi forma 1«risibilisrei
eoquod non contingit rem videre nisi mediante luce, eo modo oracio sillogistica, sine
qua nichil contingit recte sciri est quasi formale lumen omnis cognitionis (edition,
p. 46211'16).
Well, now, these verses are found in tracts on logic dating from as
early as about 12001 so that their addition in our manuscript is a reliable
clue for its terminusante quem, indeed.
] think, we must conclude From these additions that the original
treatise should be dated not later than the last decades of the twelfth
century. I doubt whether the spelling of Sor and Sortesfor Socratesshould
not be ascribed to the thirteenth centuryr copyist.3
As to its author, he [')robablyrmust be looked for in that English circle
(Oxford ?) the members of which maintained close relations with
Chartres and Paris.4 He is likely to have been active about the time when
John ofSalisbury was bishopof Chartres (] 176-80).
I propose to call our treatise, after the codex in which it has been
preserved (Munich, C.]..zH. 14.763) the Dialectica flïanaccnsis.It will be
edited in full in our second part as Tract XI, pp. 453-638.
' E.g. in the logica Cum sit nostra dating from about the last quarter of the twelfth
century; see below, edition, p. 4214.
: Sec, e.g. the logica Cum sit nostra, p. 4214; Peter of Spain, Summulc,nr. l.ll cd.
Bocheüskh
3 For thc spellings,cp. above,pp. 257; 446.
4 For instancc, one might think of somebodylike Samson,abbot of Bury St Edmonds.
Secabove, pp. 174, n. l ; 282.
THE DIALECTICA MONACENSIS 415
discreta 9 simplex
!
—( personalis
.
& confusa
( determinata
supposntlo. . . I mobilis
—9
' inmobilis
communis
—-
& confusa
determinata
-
g restricta
( ampliata
Cum sit nostra presens intencio ad artem dyaleticam, primo oportet scire quid sit
materia artis dyaletice. Materia artis dyaletice est vox significativa, quia de voce non
significativa nullus ageneratur in animo auditoris intellectus.
Besides, there are two manuscripts in the British Museum that contain
logical treatises with similar opening words: Rayal 1145
12 F. XIX, 90? FF.
and 1061'Ff. (two copies)and AdditionalM 8167, 1891"
Ff.
A closer inspection of the parallel passages-ofthese tracts reveals that
the Fwe manuscripts under discussion contain FwediFFerent redactions OF
some introduction on the art 01 logic, which has not been preserved in
its original form as Far as 1 know. The aim of this chapter is to give &
detailed analysisof the tracts found in the manuscripts under discussion,
to establish their approximate (lates and provenances, and to deal with
two other compendia of logic: which apparently belonged to the sources
OFthe treatise Cum sil: nostra.
! For an analysisof the manuscript, see above, Ch. 1, nr. 14, pp. 55-59.
: For an analysisof this manuscript, see above, Ch. [, nr.. 15, pp. 59-76.
some EARL'L' ()XFORD TRACTS ()N LOGIC 417
Introductio est brevis et aperta demonstratio in aliquam artem, quia per leviora et
faciliora debemus ingredi dil'Flciliora. Vel: introductio est facilis et compendiosus
tractatus eorum que in dimcilioribus tractatibus continentur.
Instrumentumartis clyaleticeest sillogismus,quia de sillogismoet de partibussillogismi
Flt tota dyaletica sive logica.
Ars est collectio multorum principiorum ad unumEnenitendentium,idestad scientiam.
Vel: ars est quoddam Fmitum inFmitatis compendium insigne rationis miraculum im-
perioslole nature consilium; quam si per se consideras minimam quantitatem reperies,
et si ad subiectate applicesmaximam potestateminvenies.
Et dicitur 'an' ab 'arw', -as', quia artat nos ( ); 1«.'-el:
artat animum sui inquisitoris
. . . . .
a confusione ignorancie ad naturalem rci cognicionem.
Principium dicitur quia primum est in arte; preceptumquia precepit sic facere; regula
quia regit artiFlcem; maximaquia maximam habet potestatem; dignitas quia dignius est
in arte.
Then follows a divisioni of ars and the deFmitions of each of the seven
libera! arts (26T-271').
Quot modis dividitur ars? Duobus modis, scilicet in artes mecanicaset in liberales.
Et sunt artes mecanice quc manibus eFHciuntur (26v). Artes liberales sunt septem,
scilicet gramatica, dyalctica, rethorica, arsmctica, musicar'geometria, astronomia.
Gramatica docet recte scribere et recte loqui. Unde versus:
me pueri: primam tradidit natura .«l'fincrvam.
Et dicitur a 'grama', quad est litera et 'icas' scientia, quasi litoralis scientia.
Dyaletica docet discernere verum a falso. Llndc versus:
me sine docwrasfrtmra coluere sorores.
Et dicitur a 'dya', quod est duo, et 'logos' sermo,quasi dualir sermo.
Rethorica docet ornate loqui. Unde versus:
est meadi[s]cendiratio cumfiore loquendi.
Et dicitur a 'rethos', quod est ornatum, et 'iam" scientia, quasi scientia de ornata loquela.
Arsmetricadocetde numeroper se. Undeversus:
rerum mensuraset earum signojgurai.
Et dicitur ab 'arc', quod est numeruset 'mea-:"mensuraet 'icas' scientia, quasi numerali:
scientia mensurandi.
Musica docet de numero relato. Unde versus:
invenire locum per me moderaminavocum.
Et dicitur a 'mays', quod est aqua, et 'icos' scientia,quasi scientiaiuxta aquaminventa.
Geometria docet de magnitudine mobili, scilicet de mensura terre. Unde versus:
explico per numerumque sit proportio remm.
Et dicitur a 'gc', quod est terra, et 'nmos'(!) mensura,quasi de terra mensura.
Astronomia docet de magnitudine mobili, scilicet de motu Firmamenti et planetarum.
Unde versus:
astra viasquepoli varias mihi vendito! soh.
Et dicitur ab 'anra' (!), quod (27?) est stella et "mqys'(!) mcnmra,quasi destellis mensura.
Item. Dividuntur artes in triviale et quatriviale (!). Et dicitur triviaic a 'm's', quod est
tre;, et 'via, vic', quasi tres vie tendentes in unum, scilicet in eloquentiam. Item.
Dividitur ars in trivium, scilicet in grammatica, dyaletica et rethorica. Quatriviale
dicitur de 'quamor'et 'via' quasiquatuor vie tendentesin unum, scilicet (in sapienciam.
Item. Dividitur ars in quatrivium, scilicet) in artemetria (!) et in musica, in geometria
et in astronomia.
Trivium est eloquentia. Et est eloquentia ydoneorum verborum sive scientiarum
venustarum recta consideracio. Quatriviale tendit ad sapienciam. Et est sapientia saporis
contenta(?) condicio.
' found by Manitius (see next note) in Dresden, öffentliche Bibliothek, Ms Dc. 17! zl,
the manuscript is lost since the last World War. See alse,-the next note.
H".4-2'1'-4-3'-';
2 p. 431940 ed. Manitius (Max Manitius: Analektcn zur Schulgeichichtedes Mittelalters in:
Mitteilungen der GesellschaftFür deutscheErziehungs-und Schulgeschichte16 (I906).
For :- description of the manuscript, ap. cfr., pl). 40-41. As to the identiHcation of
Magister Adam, see Manitius, op. cfr., p. 41.
3 Alexandri Neckam, Dc laudibus divinae .ïapicnnacdistinctione: darem, cd. Wright,
London 1863, vss9-10 (p. 357):
novit amor verus condire sapore timorem
canditusqucjïrrc nari: amare timor.
SOME EARLV OXFORD TRACTS ON LOGIC 419
This chapter continues on Ff. 35V and 361'and turns out to be a tract on
the predicabilia (after Porphyry's [sagoge).It enclsabruptly on f. 36r
where some space hasbeen reserved For a Figure.
On f 36V our author starts the chapter comn'ronly called dengc-gismis
.
afterwards.Any headingis lackinghere. The incipit runsasfollows:
Ut dicit Boetius, argumentum est ratio rei dubie faciensFidem,idest certitudinem de re
dubia. Quot sunt species argumenti? Quatuor. Que sunt emptimema (!), exemplum,
inductio, sillagismus.
This chapter ends at the end of F. 381".On the next side (f. 38?) our
author goeson to speakabout the loci communes.. The title (De lacis) is
missing:
Ut dicit Boetius, locus est sedesargumenti. Et dichrt argumentum al:-argumentatione,
quia argumentum est in mente, argumentatio extra mentem. Vel: argumentum est ipsa
ratio aliquid probans sive dicatur sive non; argumentatio est dum conaistit in probatione.
Unde argumentatio est (argumenti) per orationem explicatio.
F.. 42r (line 21) our author starts & new chapter with the following
words:
Ut dicit Aristotiles, omnis sillogismus constat ex prapositionibus et propositio ex
terminis. Ideo ad cognicionem sillogismi primo oportet (42?) precognoscereterminos.
Sed termini possunt cognosci dnpliciter: aut per materiam, secundum quod dictio
constat ex litteris et sillabis — et sic cognoscit eos gramaticus —; aut secundum formam
et propriam significationem; et sic cognoscit eos logicus.
Dicendum quod quidam sunt termini categorematici et quidam cincategorematice(!).
intendimushic (42f'V).
Sedsolumde cntegorematicis
420 LOGICA MODERNORLIM 11
Then our author makes& Freshstart (P.461') with the Following 1wmrds:
Ut dicit Aristotiles in principio Elencorum, quatuor sunt genera disputacionum, scilicet
disputncio doctrinalis, dyaletica, temptativa, sophistica.
Disputaciodoctrinalis est quae procedit ex primis et veris principiis et inmediatis,
qualiter disputat geometer.
Dyalectica est illa que procedit ex probabilibus tantum. Et sunt probabilia quc vera
videnturonmibusvel pluribusvcl sapientibus.Ad quid pertinet probabile?Ad opinionem.
Disputatio temptativa est illa que procedit ex illis que videntur respondenti. Et pertinet
ad experimentum ignorancie.
Disputatio saphisticaest illa que procedit ex apparentcrprobabilibus.Ad quid pertinet?
Ad apparentemgloriam quoadopponentem,et addeceptionemquoadrespondentem.
Hereafter the same hand continues (P. 681") with a tract on the
predicabiha. See the analysisgiven above, Ch. ], nr. 14; see also p. 432.
As we shall seein the next section (below, p. 423ET.)the logica] treatise
under discussion consists of two main parts: (l) what is elsewehere
namedSummulc(l'ï. 26r-45V), and (2) a tract on Fallacies(Ff. 46r-67V).
24,Ff.17ra-45va
2 - MsDigby
I give the introductory sections of the logical treatise Cum sit nostra
as found in Ms Digby 24, Ff. I7W-45W:
Cum sit nostra presens intentio ad artem dialeticam, primo oportet scire quid sit
materiaartis dialetice. Materia artis dialetica est vox signiücativa. Quare?Quia de voce
non singinEtiva(!) nullus agencraturintellectus in animo auditoris.
SOME EARLV OXFORD TRACTS ON LOGlC 42l
Contra. Nullum accidens potest esse materia; vox est accidens; ergo non potest esse
materia artis dialetice.
Solucio. Dicendumquod vox dupliciter potest considerari:aut inquantumproferturab
ore alicuius, et sic est accidens; aut inquantum est pars et diccio nominis, et sic non est
accidens.
Ars est quoddam Enitum (quod Fmitum .'Hs)infinitatis cnmpendium insigne rationis
miraculum imperiose nature consilium; quam si (qui :Hs)per se consideresminimam
quantitatem invenies, et si ad subiecta te applices, maximam potestatem reperies.
Ars dividitur (in duas p).:trtes, scilicet in artes liber::(les et in) artes mecanicas. Et
sciendum quod artes mecanice sunt infinite quoad n(os), (173'5) Fmite tamen quoad
naturam.
Artes liberalessunt septem ctc. Seethe text of Digby2, quoted above,p. 4175.
......
Ms Digby 24, [. 17"), lines l5-21: Sonus est quicquid ab aure percipitur. Contra.
Frigus percipitur ab aure; ergo frigus est sonus. Solutio. Dicendum quod aliquid per-
cipitur ab aure [est] dulwliciter,scilicet proprie et improprie; unde frigus percipitur ab
aure inproprie et ideo non est sonus.
This objection does not occur in Digby2, but the refutation (dicendum
quod) has been worked into the definition which Digby 2 gives of it:
Ms Digby 2, P. 271', lines l9-20: Quid est sonus? Sonus est quidquid ab aure auditu
proprie percipitur.
lnc. Nomen est vox signiFlcativa ad placitum sine tempore cuius nulla pars per
se signiFlcat Finita recta. Contra. 'res publica' est nomen et li 'res' significat per
se et li 'pubhca' per se; ergo aliqua pars nominis per se signiücat.
III Tract on syllogism: Digby 2, Ff. 36V-381' : Digby 24, Ff. 251'3-26")
!nc. Ut dicit Boecius, argumentum est racio rei dubie faciens Eclem, idest
certitudinem de re dubia.? Et3 sunt quatuor species argumentiB: emptimema,
exemplum, induccio, silllagismus.
For the explixit of this tract and of the whole Sumule,see above, p. 420.
As we havealready seen, Digby 2, after our Sumule,contains from [. 681-
in a somewhat diFFerenthandwriting the SummaPorjïriana by William of
Montoriel (seeabove,Ch. I, nr. H, 13.57). This Summaand the other
works on the Ars vetusare Iacking in Digby 24.
Quare magis dicis 'cum' quam 'si'? Quia 'cum' signiFlcatcertitudinem et 'si' significat
incertitudinem; et dignior est certitudo incertitudine; ergo melius dicitur 'Cum' quam
'Sy' (!).
Quare magis'presensintencio'quam 'prcterita' vel 'furura' ? Quia presensse habetad modum
habitus, preteritum et futurum ad modum privacionis; sed dignior est habitus quam
privacio; ergo etc.
Quare magis dicis 'inrencio' quam 'prapositum'?Quia 'intencio' se habet ad presens,
'pr0posizum'
tamen ad preteritum vel futurum. Quia presenscicior est preterito vel
futuro, ergo etc.
Quid est instrumentum artis dialectice? Sillogismus. Contra. Omne instrumentum aut
(Ms: ad) est tangibile aut visibile; sed sillogismus nec est tangibilis nec visibilis; ergo
etc. Dicendum quod duplex est instrumentum, scilicet artiFnciale et sermocinale; si
sermocinale, sic est instrumentum, si artificiale, sic non.
'Qyo:sun:artesliberala? Septem.Quare non sunt plures nec pauciores?Quia imponuntur
:: septemdonis Spiritus Sancti. Quare sunt liberales?Quia in antiquo tempore nulli
solebant audire istas nisi Filiorum (? to be read: fh'i liberorum). Vel: quia
......
reddunt suosauditores liberos a servitute.
[11] Contra. Arbor est collectio multorum ad (unum) Hnem tendentium. Ergo arbor
est ars. Dicendumquod arsest collectio multarum regularumad unum Finemtendentium,
ut ad Finemopponendi et respondendi. Arbor est collectio multorum ramunculorum ad
stipitem tendentium.
[12] Ars est quoddam Fmitum inEn(i)tatis compendium insigne rationis miraculum
imperiosum nature consilium, quam si in se consideres minimam quantitatem reperies,
sed si ad subiecta (90fb) te applices maximam potestatem invenies.
[13] Principium, preceptum, maxima, regula, dignitas. Principium, quia primum est
in arte. Preceptum, quia precipit facere sic vel sic. Maxima, quia habet maximam po-
testatem. Regula, quia regit artilïcem. Dignitas, quia dignius est in arte.
[14] Vel quia dignior est omnibus in arte contentis. Similiter dicitur primumquia trahit
ad artiscognitionem.Et dicitur locuseoquodin ipsafundaturtota scientia.
addiscentem
[15] Arsdicitur ab 'arc' grece, quod est virtuslatinel quia reddit hominesvirtuosos.
[16] Ars dividitur in artes mecanicas et in artes liberales. Artes mccanice sunt sicut ars
sutoria et ars pelliparia et huiusmodi. Et dicuntur a 'mccanos'grece, quod est manuali:
latine, quia manibus cunFiciuntur. Artes liberales dividuntur in trivium et in qua-
drivium. Triviam dicitur a 'm's', quod est trcs, et 'via, rie', quasi trcs vic concurrentes ad
unam viam, quia tres, scilicct gramatica, dialetica, rethorica, sunt ex parte vocis sive
sermonis. andririum dicitur quatuor vie concurrentes in unum, ut scilicet arsmetrica,
musica, geometria, astronomia.
[17] Gramatica docet rccte scribere et recte loqui, ut non ponatur unus casus pro alio
"
nec una litera pro alia. Unde vcrsus:
mc pueris primam tradidit natura :l-Iincrram.
Et dicitur a 'gmma', quod est litera, et 'icos': scientia, quasi literali; fcientia.
[18] Contra. Omnis scienciaest literata. Ergo omnis scienciaest gramatica. Dicendum
quod gramatica denominatur a litera inmcdiate, idest cum nullo medio; omnis autem alia
scientia mediate, mediante gramatica. Et idea gramatica pocius denominatur a litera
quam alia sciencia.
[19] Contra. Quod gramaticanon sit scienciaprobo. lllud quod habemusa natura, non
est sciencia. Sed gramaticam habemus a natura. Ergo non est scientia. Probatio minoris:
gramatica docet recte scibere et recte lnqui; scd recte loqui habemusa natura; ergo et
gramaticam. Dicendum (quod) gramatica potest dupliciter considerari, aut inquantum
docet naturalemquuutionem quam habemusa natura — et sic non est scientia—; aut
inquantum docet regulasgramatice; et sic est scientia.
[20] Dialctica docet discernereverum a falso.Unde versus:
mc £ine dactarcsj'ustra coluere IOI'OI'CS.
.
Et dicitur dialetica :! 'dia', quod est duo, vel (et 3145)
'logas', quod est sermo,vel (et MS)
'Iexis': ratio, quasi duorum :ermo vel ratio. -
Et dicitur & 'gc', quod est terra, et 'metras': mensura,quasi scientiade mensuraterre.
[26] Quod terra sit nmbilis probo: quiasi unaglebaproiciatur versussursumnaturaliter
movetur versusdeorsum..Ad illud dico quod terra non est mobilis per se sed per accidens.
Undealiquid dicitur mobile aut per seaut per accidensaut naturaliteraut violente.
[27] Musicadocetde numerorelatoadsonum(a sono;l-Is).Undeversus:
invenire locum per me moderamina vocum.
Et dicitur & 'mois', quod est aqua, et 'icas' : scientiaquasi scientiainventa iuxta aquam.
[28] Dialetica est ars discernendi verum a falso. Vel: dialetica est ars artium, scientia
scientiarum, qua sola facit scire et nescientem posse manifestare, sine qua nulla ars
perfecte potest sciri.
[29] Contra. Theologia est ars artium; non ergo dialetica. Dicendum quod dialetica
est ars artium quia omnibusaliis viam prebet et sine illa nulla scientia perfecte potest
sciri. Alio modo est theologia ars artium quia determinat de prima causa,idest de Deo.
[30] Et dialetica differt :: logica sicut pars a suo toto, quia dialetica est ars sillogizandi
ex probabilibus tantum, logica vem ex omni vero et apparenti vero et ex probabili el:
apparentiprobabili.
After this introductory section our copy continues with: sanus est
quicquid ab aura percipitur. Then two oppositiones and their solutiones are
given. Generallyspeaking,our copy seemsto give the original tract (T)
with quite :: number of objectionesand solutiones,which are distinguished
fairly well from the original text. Towards the end of the tract their
number diminishes.
On F. 9181"!L
our tract winds up with the section on copulatio. Here the
explicit runs as ['olim-vs(cfr. above, p. 420):
Et sciendumquod quando terminus copulat presenstempus vel preteritum vel futurum
confuse significat quale quid ; cum autem determinate, hocaliquid.
The remainderof the column is blank. On the next one (F. 981'b)a fresh
start is madewith a tract on Fallacy:
Ut dicit Aristotiles in libro Elencorum quatuor sunt genera disputationum, scilicet
disputatiü doctrinalis, ten'lptativa, dialetica, sophistica.
column 104-m is left blank. On the other column the same scribe makes
a Fresh start with & shorter tract on Fallacy:
Secundum philosephum primo Elencorum quatuor sunt genera disputationum, scilicet
disputatio doctrinalis, dialetica, temptativa et sophistica.
After this tract the rest of the column is left blank andthe samehand
continuas on the next folio (1061'3)with another commentary on the
tract Cumsit nostra.It is dealt with in our next section (& 4).
After these verbose comments the author continues with the second
lemma: primo Oportetscire quid sit materia etc.
The work ends abruptly on f. 110") in the discussion on proposition,
so that our cornnwntar)r is only concerned with & small part of the
treatise Cum sit nostra.
Fortunately our scribe has underlined all the lemmata, so as to make it
possible to reconstruct the Erst sections of the original treatise (T).
There are 18 lemmata:
After this introduction our copy immediately starts with the tract
itself: xonasest quicquid ab aure percipitur.
The work ends on f. 1961") with a short tract on copulatio: Its explicit
runs as follows:
' For the manuscript. see above Ch. [, nr. 9, p.. 41.
432 LOGICA MODERNORUM "
Abbrew' ations :
may infer that the text commented upon (littera) containedthe phrase:
artesmecanice sum:iänite.
[t seemsto be useful to contrast the texts dealing with this subject as
found in the different redactions:
R !: for the text, see abüvc, p. 427, m'. 16.
D 2: Quot modis dividitur ars? Duobus modis, scilicet in artes mecanicas et in
liberales. Et sunt artes mecanice que manibus eFEciuntur. Artes liberales sunt
saptem, scilicet gramatica, dynletica, rethorica,arsmetica, musica, geometria,
astronomia (261'4').
D 24: Ars dividitu(r in duas par)tes, scilicet in artes liberales (et in) artes mecanicas.
Et sciendum quod (artes) mecanice sunt inFmite quoad nos, (mite tamen quoad
naturam. Artes liberales sunt septem, scilicet gramatica, dialetica, rethorica,
arsmetica, musica, geometria, astronomia.
We may conclude from this: that Add. gives the most concisa and
original version, and that the text commented upon by R 3 which [
——
propose to call the littera magistralis is posterior to Add. Again, there
—
seems to be no interdependence between D 2 and D 24, nor between
these copies and R I. However, since the phrase artes mccaniccsunt
ify'ïnitcis Foundonl)lrin D 24 and R2 (R 3) there may have been some
SOME EARLV OXFORD TRACTS ON LOGIC 435
connection between these copies as coming from & common source (x).
The distinction of artestriviales and arcesquadrivialesis only found in D 2
and R ] Therefore we may again assumethat these copies derive from
.
& common source ( y)..
From what hasbeensaid it follows that (x) and ( )) are mutually inde-
pendent. However, there are so many similarities between R ], R 2,
D 2 and D 24, in contra-clistinction to fidci, that they cannot be ex-
plained unlesswe assumea common source of (x) and (y) which cannot
havebeen (T) itself. Therefore [ postulatebetween (T) and (x), ( y) &
codex (0) as the common source of (x) and (y).
The rather isolated position of Add is supported by some other facts.
.
Only Add. gives the bmnches of the quadrivium in this order: musica,
arithmetica,geometrica,astronomia,while the other copies all of them have
arithmetica, munea, etc. Secondly, all the copies except Add. have the
peculiar defmition of ars as quiddamjïnitum iqjï'nitatis compendiumetc.I
lt should be noticed further that there are some diFfer-ences in the re-
dactions of our copies in chapters [28] and [29] of the introductor)!"
section.
R ) reads :
[28] Dialetica est ars discernendiverum a falso. Vel: dialetica est ars artium,
scientia scientiarum, que sola facit scire et nescientem posse manifestare, sine
qua nulla ars perfectepotestsciri.
[29] Contra. Theologia est ars artium; non ergo dialetica. Dicendum quod
dialetica est ars artium quia onmibusaliis viam prebet et sine illa nulla scientia
perfecte potest sciri. Alio modo est theologiaars artium quia determinat de
prima causa,idest de Deo (903).
D 2 reads :
[28] Quid est dyaletica? Dyaletica est ars artium, scientia scientiarum, quia
sola facit scire et nescientem posse manifestare.
[29] Contra. Theologia est ars artium, scientia scientiarum ; non ergo dyaletica.
Dicendumquod dyaleticaest ars artium scientiascientiarumquiasine illa nulla
ars perfecte potest sciri (271').
D 24 reads :
[28] Dialetica est ars artium, scientia scientiarum, que sola facit scire et
nescientemmanifestareposse.
Add. reads :
[28] Dialetica est ars artium, scientia scientiarum, que sola scit scire et
nescientem manifestare.
[29] Contra. Teologia est scientia scientiarum; non ergo dialetica. Dialetica
est quia nulla scientiaperfectescitur sine illa. ...... Vel: dialetica est ars
discernendi verum a falso. Vel: dialetica est ars sillogizandi ex probabilibus,
logica ex omni vero vel omni (apparenti?vero (1891'5'11).
From this comparison it may be concluded that Add. occupies & rather
isolated position, indeed, and that there is some similarity between
R I, D 2 and D 24, especially between D 2 and D 24.
Add. reads :
Oratio iudicativa est illa in qua ponitur modusindicativus. Et sic de aliis. Set
sola indicativo oratio est de consideratione logici, ut dicit Aristotiles in prin-
cipio peryermenias, propositio est oratio verum aud (!) falsum significans
(1394).
D 2 reads :
Indicativaoratio est illa in qua ponitur modusindicativus, ut 'homoestanimal'.
Et sic de aliis. Sola indicative oratio est de consideratione logici, ut dicit
Aristotiles in libro peryarmenias.Inperativa est illa in qua ponitur modus in-
perativus,ut 'Henrice,facmihi ignom'.Optativus,ut 'utinomessem
bonuscloricus';
coniunctivus, ut 'cum venerisad me, dabo tibi coprom'. lanitiva, ut '!ogero'.
Propositioest oratio verum vel falsumsignificans(281').
D 24 reads :
Oratio iudicativa est illa in qua ponitur modus indicativus, ut 'homoestanimal'.
lnperativa est illa in qua ponitur nmdus inperativus, ut 'WiHoImo,
fac ignonr'..
Et sic de aliis. Set ut dicit Aristotiles, sola iudicativa oratio est de con-
sideratione logici, cetere autem relinquende sunt.
R ] reads :
lndicativa oratio est illa in (l ua l )onitur modus indicativus ut 'homo est'. In-
:
peratho, in qua ponitur modus inperativus, ut 'WiHolme,focfgnom'. Deprecativa,
SOME EARLT OXFORD TRACTS ON LOGIC 437
The following conclusions may be drawn. Add. seems to have & pretty
good text; it is concisa, but seems to be complete, all the same. D 24
surely gives quite an intelligible reading, but I think it has added a few
lines to the original text, as given by Add. For that matter, the fact that
D 24 has the correct pamphrasis from Aristotle (ut dicit Aristotiles, sola
indicativa oratio est de consideratione logici, cetere autem relinquenda sunt)
would make it seem very reliable, indeed, but the text in D 2 t::lm-u-l)r
- shows that the addition must be an interpolation into the original text.
Therefore, so far as this passageis concerned, I think we should take Add
.
to give the older redaction, and consider D 24 as quite an intelligent
adaptation of the original tract, while D 2 should present & contaminated
and R ] a rather confusing redaction of the passageconcerned.
Add
.
As we have Ieamed from the foregoing sections the tract Cumsit nostra
was widely used in the schools. Further investigations will show that the
work itself was strongly influenced by two other compendia of logic.
They will be discussed in this section.
I prapose to call this treatise Ut dicit, after its initial wordsï. The
similarity OFthis incipit with the exposition on ars found in the intro-
ductory section OFCum sit nostra is obvious. The phrase maximam continet
' Fur the manuscript, see above, Ch. [, nr. 6, pp. 25-33.
2 This title is the more suitable as nearly all the chapters of this work open with amne
similar phrase, such as ut dicit Ariston'lcs,ut dicit Baetim; see our edition, pp. 375-41 I
.
some EARW OXFORD TRACTS ON LOGIC 4-39
!) Logica Cum si: nostra III, p. 4349'11: Ut dicit Boetius, argumentum est ratio rei
dubie faciens Fidem, idest certitudinem de re dubia. Et sunt quatuor species
argumentandi: entimema, exemplum, inductio, sillogismus.
Logica Uf.dicit, V, p. 3947'10:Ut dicit Boetius, argumentum est ratio rei dubie
faciens Edem, hocest potest facere certitudinem de re si ipsa sit vel non.
Argumenti vero quatuor sunt species, scilicet sillogismus, inductio, entimema,
et exemplum .
The dates and provenanccs of all these compendia of logic are rather
obscure incleed. We can only make a few statements with all duc
reserves.
' Seeabove, pp. 432-438. 2 Seeabove, Ch. [. p. 55. 3 Seeabove, Ch. ], pp. 57-58.
4 For the other piece of logic in our manuscript. & tract on sophismscalled Abstractiancx,
see below, p. 445.
5 Ulysse Chevalier, Räpertaire des sourceshistorique: du moyen age. Topo-bibhographie,
Montbe'liard 1903 (reprint New *(cu'k 1959).
& See below, p. 445. ? See above, Ch. I, nr. IS, p. 60.
5 For these,seeaboveCh. [, nr. 15, pp. 60-6l.
SOME man' OXFORD TRACTS ON LOGIC 445
our compendium, followed by the usual tract on fallacy and & shorter
version of it,,l immediately prccedeseight works by Walther of Burley,
in the middle of which an extensive commentary on the tract Nulla est
is Found.2
a—H'ïrmatio
I think that the secondconmwntary (our H 3) Foundin this manuscript
presenta:an adaptation by Walther of Burley of our treatise Cumsi: nostra.
To whom the (adaptation OFthe) tract Nulla est a—Hï'rmatio
must be
attributed, remains uncertain.
The treatise Cum si: nostra will be edited as our Tract X It must be
.
remembered that it was connected, at the time, with a tract on Fallacy,
either the extensivetract (Pallademaiores)or the shorter one (Pallade
minores),?-
Abbrcl'iatcd siglis:
L : Logica U: dicit
P : Introductioncs as presentedin B.N. Lar. 15.[70
dialeticaparisiense:
(p) : supposedsource (aq. original) of P (not extant)
T : the Original treatise Cumsit nonra
Add. : adaptationof T found in London Add. Mss8l67
D2 : adaptationof T found in Oxford Ms Digby2
D 24 : adaptationof T Foundin Oxford Ms Digby 24
RI : adaptation of T found in London, Reyn!;HSSI2 F. XIX, f. 901'3'981'3-
R .? : adaptation of T found in the lemnmta of the same ms, Ff. 106m-109ï3
(0), (ac),(y) : supposed missing links.
Stcmma:
'; "
.)
Add. P
(0)
'
(r) r (y)
CHAPTER XIV
011 P. 271, our author appears to have some main division of the tract
in mind.3 As to the First two sections, they may be reconstructed as
follows:
a de suppositione
b de appellatione
r: cle restrictione
a de equipollentia
!) de. modificatione.
' For this manuscript, Seeabove Ch. [, m'. 18, pp. 8I-84.
2 For the text, see below, p. 465.
450 LOGICA MODERNORLIM "
predicabilibus
'Is-:::.
De
De locis
De fallaciis
n.". De sillogismis.
V DE DISTRIBUTIONIBUS.
about l220. Our Summecertainly date before 1240, the presumable date
of Peter OFSpain's Summulc.'
] would (late our tract not later than about 1220. It might have come
into existence in Metz or have been written in Paris by some master
from Metz (Nicholas of Metz?). In order to distinguish it from other
tracta of the same period, ] propose to call it the Summerifletenses.
CAPITULUM ]: DE INTRODUCTIONIBUS
The quontity of & proposition and the signo quantitatis are describcd in
these words (25 V) :
Item. Propositionum categoricarum alia universalis, alio particularis, alia indefinito, alia
singularis. Universalis est in qua ponitur signum universale ad subiectum, ut 'omnis
homocurrit'. Particularisest in qua ponitur signumparticularead subiectum,ut 'aliquis
homo currit'. Et voco signum universale dictionem determinantem quid supponat tcr-
454- LOGICA MODERNORUM n
minus cum quo coniungitur. Hoc est: signorum aliud universale, aliud particulare, aliud
aFFlrmativum,aliud negativum. Universalia afürmntiva sunt 'omnis', 'quilibet', 'unusquis-
quo' etc.; universalia negativa sunt 'nullus', 'neuter',-,particulare nFHrmativum, ut 'qui-
dom', 'ob'-quis','alter' et 'rohquus" sed nullum est particulare negativum.
lndeEnita est in qua ponitur terminus communis non determinatus aliquo signo ad
subiectum, ut 'homocurrit'.
Singularis est in qua ponitur terminus discretus ad subiectum, ut 'Sor currit'. Et
dicitur terminus communis id(em) quod nomen appellativum, ut 'homo', 'osinus' ctc.
Terminus discretus est nomen proprium vel pronomen demonstrativum, ut 'Sor',
'Ploro', 'istc' etc. Et dicitur singularis quia uni soli convenit determinate. Inchlnita
dicitur quia non determinat utrum pro uno vel pro pluribus. Particularis dicitur quia
terminus communistrahitur in partem pro aliquo signo particulari, non tamen deter-
minate. Universalisappellaturquia pro (pre MS)cunctissupponit.
Et notandumquod iste trcs propositionis divisionessumuntur secundumtria que in
prapositionc sunt; prima secundum substantiam, secunda secundum qualitatmn, tertia
secundum quantitatem. Atque circa quedam invente sunt tres dictiones, que sunt
scilicet 'quo?', 'quolis?', 'quanro?'; 'quo? querit de substantia et respondendum est
'cotegorica' vcl 'ipotctica' secundum quod sint; ad 'quam ?' respondendum est 'nogativo'
vel 'o-girmom-o'secundum quod sint; ad 'quonta?' respondendumest 'univcrsolis',
'particularis', 'indg'ïnitaf, 'iingulariï'. Unde versus:
Que ca vcl fp., ne vel ofqualis, por. quanta sin un in.
VISO DE INTRODUCTIONIBUS
VIDENDUM EST DE SUPPOSITIONIBUS.
25": Quoniam terminus est illud quod primo cadit in intentione logici in via
generationis,ideo de termino et de eis que accidunt termino, ad presensvideamus.Quc
accidentia sunt scilicet: suppositio, capulatio, appellatio, ampliatio, restrictio, distri-
butio. Iclcode eis videbitur per ordinem.
Do termino
'homocurrit', 'aliquis homocurrit' ; confusa quam habet terminus communis cui adiungitur
dictio vim inportans confundendi, ut 'omnis homo'. Et dicuntur inportare vim con-
fundendi signa universalia et negatio. Dicitur autem confluit)quasi simulfusio, idest fusio
partium. El: dividitur in confusam mobilem distributivum et in confusam tantum.
Confusntantumest illa quamhabetterminuscommuniscum supponitpro pluribus, nec
tamen licet sub ipso sumere partes suas. Suppositio distributiva est quam habet terminus
communis quando supponit pro qualibet sui parte per universalitatem signi adiuncti.
simplex
" communis ' determinata
-
suppositio - personalis & confusa mobilis
." -
discreta confusa
—. k confusa tantum
t
(siveinmobilis).
tive supponit, quia, licet sit terminus communis et ponatur cum eo signum universale,
tamen predicatum, quod est vere totum in quantitate, non permittit ipsum supponere
nec ratione sue cmnmunitntis nec ratione suorum particularium.
Next, our author desis with such prepositions as the Scriptura] 'coci
vident, surdi audiunt' (ibid.):
Ad cuius evidentiam queritur de istis onmibus: 'ceci rident, surdi audiunt' et similibus.
Qui sermones licet sumantur al) Evangelio, videntur tamen esse falsi prius, quod in-
congrui. Quare datur pro regulaquod adiectivum in solo neutro supponit. Unde hec
est incongrua: 'albumnigrat' (ergo! MS). A simili ista: 'cocirident'. Quod falsumvidetur,
quia terminus communiscum inest appellativo, non tenetur secundumrationem sui sed
secundumrationem oppositionis.Ut cum dico 'homoalbuscurrit', li 'albus' non supponit
nisi pro illis quibus inest albedo. Ergo multo fortius terminus ille qui signiücat sul)-
stantiam et formam innatam substantie non tenetur nisi ratione forme. Ergo cum
THE summe METENSES 461
dicitur: 'cecusridot', cum 'cccus'sit idem quod 'non-ridens', erit sensus: non—ridens
videt.
Quod est inpossibile, cum idem sit quod 'qui nonridet, vidct'.
Dicendum quod ista est congrua: 'cocusridot', quia licet hoc nomen 'cocus'sit adiecti-
vum, tamen sua determinatur adiectivatio per formam quam subiecto inponit; et hoc
est ratione forme privative quod suum subiectmn determinat.
Item. Oliicitur quod adiectivum non potest substantivorinisi in neutro. Dicendum
quod verum est, nisi Fiat:: forma denotatio determinante verbo aliquo. Ut cum dicitur:
'cum venit.'. Similiter tenentur dicti termini in locutionibus sanctis (or: sacratis ?): 'ceci
ridenr' etc. Quod obicitur de falsitate, dicendum quod illi termini possuntsigniFlcore
ratione materie vel ratione forme. Si ratione materie, ista sunt vere; et est sensus: qui
sunt rolfuerun: ceci, rident. Si ratione forme, iste sunt false; et est sensus: cocimonentes
cecivident.Et quod obicitur quod oportet tenere terminum ratione forme, dicendum
quod non, quia subiectum non coartatur ad hoc quod non possit supponere tum pro eo
qui est tum pro eo qui fuit.
Quod concedimus.Ad hoc quod obicitur, dicimus quod non restringitur compositio
ratione temporis presentis quod est causarestrictionis.
id quod est verum vel erit verum dicetur & Sorte. Que est vera pro hac: id quod est
verum dicetur a Sorte. Positus autem cum hoc verbo 'dicet' & parte post non potest sup-
ponere nisi pro futuro veru. Et ita Fit abampliata
processus ad
suppositione restrictum.
Et hoc de appellationibus suFFiciat.
DICTO DE APPELLATIONIBUS
DICENDUM EST DE RESTRICTIONIBUS.
non dicitur parvus nisi in comparatione ad maiorem. Similiter si decem homines erant
in vico, dicerentur multi, quia consultum est essepaucos, et si in tota civitate non essent
nisi decem homines, dicerentur pauci. Patet igitur quod in hiis 'paucum' et 'mulrum',
'mognum'(et) 'parl'um'dicuntur in compatationead opposita.Et sic Fit.in eis restrictio-
per comparationem ex usu.
ergo, quod cum dicitur: 'homo digeri o suo olhodino', sensus est: homodigïm ab albedine
quamhabet.lit hoc per virtutem huius pronominis 'suo', quod dicitur ab hoc relativo
'sui'II qui signihcat eandemsubstantiamnon agere (nisi) in se et pati a se.
Sic ergo visum est quid sit restrictis) et quomodofiat et quid habeatrestringere et
quid restringi et quibusde causis.
] por adiectis-otionom
simplex 2 per genitivum
or naturalis 3 per implicationem
4- per pronomen possessirum.
-
VISO DE RESTRICTIONIBUS
VIDENDLIM EST DE IEQLIIPOLLENTIIS.
CAPITLILUM V: DE EQUIPOLLENTHS
After the four preceding chapters, deaiing with the term and its
accidents, our author goes on to speakabout the accidents of the propo-
sition, viz. equipollentia and modificatio. The Flfth chapter discusses
equipollentia. it opens as follows (27V):
Quoniam de termino et de eis que accidunt termino, secundum quod necessarium
est in introductionibus (in mobus MS : in modalibus?)cognoscere,in presentibus
determinatum est, nunc sequitur ut de propositione, que ex terminis est, videamus.
Sed quia visum est quid propositio que est oratio vcrum vei falsum signiEcans
—, —,
ideo de accidentibuseius videamus.Que sunt equipollcntia et modilïcatio. Et primo de
equipollentin.Videndümigitur quid equipollentiaet que propositionesequipolleantet
que non et penesquid prosumaturequipollentia.
466 LOGICA MODERNORUM "
DICTODE EQUIPOLLENTHS
DICENDUM
ESTDEMODALIBUS.
THE SUMME METENSES 467
dicti(ibid.):
Item. Dicitur quod cum quelibet appellatio dicti sit singularis, huiusmodi propo-
sitiones singulares sunt et similes: 'omnemhominemcurrereestpossibile'. Sed contra: dicit
Aristotiles quod non licet syllogizare sine universali; sed hic est bonus syllogismus:
'omnem hominem currere est possibile
sea'Sor est homo
ergo Sortemcurrereestpossibile';
et non est universalis nisi in prima; ergo prima est universalis; non ergo singularis.
Dicitur quod duplex est subiectum, scilicet subiectum enuntiabilis quod subicitur
verbo, et sic est singularis quia subiectum eius est singulare, scilicet appellatio dicti —;
et est subiectumprapositionisinquantumde ea lit syllogismus;et sic est universalis.
—-quodlicet considerare
penesvirtutem earum. Sedquia de
propositiones prima linea
et ille de secundasic se habent quod possuntsimul essevero de aliquo et numquamsimul
' false (quod est regulasubcontrariarum), ideo dicuntur subcontrarie. Unde versus:
sit tibi lineo subcontraria primo secunde.
Item. Quia ille de primo ordine sunt vero, si vere sint ille de quarto, et non econverso,
sedsi Falsasunt ille de primo, falseerunt ille de quarto, et non econverso;a simili si
vere sint ille de tertio, vero erunt ille de secundo, et non econverso,sed si iste sunt.vero
de secundo, erunt vero de tertio et non econvemo (quod est lex subalternarum)
—
ideo prima et quarta subalternantur; similiter secundaet tertia. Unde versus:
' Thesewords refer to a table ol' modal propositions nddedi n our .:lfS.
470 LOGICA MODERNORUM "
Item. Quia ille de tertio ordine et ille de quarto sic se habent quod si una vera,
reliqua est falsaet sic:numquamsunt vere simul, falseautempossuntesse(quod est lex
contrariarum), -—-ideo dicuntur contrarie. Unde versus:
tertius est quarta semper contrarius ordo.
Item. Quia prima linea et tertia sic se habent quod si una est vera, reliqua est falsa,
et econverso, similiter secunda et quarta (quod est lex contradictoriarum), —-
ideo
dicuntur contradictorie. Unde versus.
tcrtia; ES!primo cantradictorius ordo
pugna: cum quarta contradicendo secunda.
VISO DE MODALIBUS
VIDENDUM EST DE PREDICABILIBUS.
The opening words of this chapter are important for our under-
standingof the frame-work of the whole treatiseJ (29V):
Viso de terminis et de eorum latione et de enuntiatione, quantum ad introductoriam
expeditionem videre necesse.est, et de nullo istorum propter se sed propter argumen-
tationem est determinatum, propterea de cetero de argumentatione est videndum.
Then follows & clear exposition on the exact meanings of the terms
'enuntiatio', 'propositio', 'conduno' and 'qucstio' (ibid.):
Quia tamen argumentatio ex propositionibus est et propositio, enuntiatio, conclusio
et questio idem sint et diFferant, primo videndum est de earum identitate et diFferentia.
Sciendmn ergo quod idem sunt secundum substantiam, diFferunt tamen in rationibus
suis. Cum enim dico: 'homo currit', enuntiatio est, quia solum intendo enuntiare pre-
dicatum de subiecto. Et sic agit Aristotiles dc enuntiatione in libro Poricrmonios.Propo-
sitio vero est cum ad aliud probandum sumitur in argumentatione ut:
'quicquid currit. moretur
homo currit
ergo homo movetur';
hec enim 'homocurrit' sumitur ad hanc probandam 'homomoretur' in hac argumentatione.
Conclusio est quandoprobatur per promissaspost hancdictionem 'orgo' prolata, ut
'omne animal currit
homoest animal
ergo homocurrit'.
Questio est in ambiguitatem vel dubietatem adducta prapositio apposito signo
dubitationis vel nomapposito sed tamen sub intellectione prolata. Ut 'currit homoiste?',
'currimo homoiste?'. Sunt autem iste tres dictiones 'an', 'ne', 'utrum' note dubitationis.
Est autem ambiguitasorationis quando utraque pars orationis est dubia, sed tamen se
inclinat magis ratio ad alteram quam ad alteram, ut 'utrum colum sit rotundum vel non?".
Dubietas est quando utraque pars contradictionis est dubia equaliter, ut 'utrum porfo-
sr'nr.anro vel non?'
The usual expositions are given on the x-veIl-knox-vn loci (H'. 29V-3lr).
Then, the customary conclusion (311'):
Et hec de locis sufficiant.
VISO DE LOCIS
VIDENDUM EST DE FALLACHS.
Soloecismus est quecumque falsa latinitas. Ad hanc metam ducitur aliquis cum
cogitur concedere incongruam latinitatem, sic:
'quod dicis hoc esse,hac est
sed hominem dicis hoc 2:50
ergo hominem 251'.
ex eo quod potest coniungi cum diversis, diversum generat sententiam et hec in campo-
sitione et divisione cadit. Fantastica est que provenit ex ap(p)arenti vocum similitudine.
Quam invenimus in accentuet ngra dictionis.
propria 4- ex tempore
5 ex persona
lll ex oji'cio i.e. circa dictiones OFHciales
(pre positiones,coniunmoncsctc.)
IV ex rransumptione.
THE SUMME METENSES 477
lt must be noted that the author does not deflne equiuracatio.[ think the
passagc in which he does so is missing in our MS. This surmise is snp-
ported by the opening forlmllas used in the other sections, on amphi-
bology, composition-f'livision, accent etc. The section on amphibology
opensas Follows(31V):
SecundoIoco dicendum est de amphibolia. Videndum ergo quid sit amphibolia, et unde
dicatur, et quomodo decipiat, et quot modis.
Amphibolia cst deceptio proveniens:: multiplicitate causataex diversismodis con-
struendi. Et dicitur ab 'amphi', quod est dubium,ct 'balc', quod est sententia,quasi
dubia sentcntiacx dubietate sermonum proveniens. Decipit autem ista fallacia ex unitate
que videtur esse in constructione et diversitate coniunctorum. Unde sicut in fallacia
equivocationis deceptionis causa est vocis unitas, que est causa apparentia, et diversitas
signiEcandi,que est causanon-existcntic et Eïlsitatis, ita in amphibolia causaapparentic
est unitas orationis, causa falsitatis ct non-cxistentie diversitas construendi. Et ex hoc
patet quod sequitur amphibolia ad equivocationcm quia cquivocatio in dictione sola,
amphibolia in oratione peccat.
Our author knows four principal modi of amphibology. These are sub-
divided as Follows: ..
ll ex variata constructione
Amphi- non-casualium: *iste vuh pectore'
bolia
! ex variata constructione rectorum ad verba:
lll ex variata constructione 'Me mortuus homoest'
casualium ad non-casualia
2 ex variata constructione verborum ad obliquos:
'verum est panemcanemcomedere"
': W ex transumptionc
facta in tota orationc: "h'ws aratur'.
(7) ACCIDENS
(8) SECUNDUM QUID ETSIMPLICITER
(9) IGNORANTIAELENCHI
(10) PETITIOPRINCIPII
(] !) CONSEQUENS
(12) NON CAUSAUT causa.
(13) PLURESINTERROGATIO(NES)UT UNAM.
CAPITLILUM X: DE SILLOGISMIS
The opening words of this chapter again give an insight into the frame
work of the whole Summe'(331'):
Quoniam, ut dicit: Philosophus,Finespropter quem omnia alia, [quam] imponit ne-
cessitatem et esseeis que sunt ad Enem; quo adepto quiescitur —; cum ita se habent in
intentione lügices, ideo habito de terminis et conditionibus eorum ex quibus Eunt
propositines, et de propositionibus et circumstantiis suis, ex quibus Fiunt argumentatio-
nes, et de locis dialeticis, ex quibus argumenta sumuntur, et de locis sophisticis qui
prorsus argumentationem impediunt, quantum intruductionis ratio postulabat —, nunc
videndun'uest de argumentatione et speciebuseius, maxime de illa que sillogismusdicitur.
Istarum enim due sunt principales, scilicet sillogisnms el: inductio, due vero minus,
scilicet entimema et exemplum, quia reducuntur ad alias: entimema ad sillogismum, et
exemplum ad inductionem. lnductio tamen ad sillogismum reducitur ut dicit Aristotiles
in libro Priorum' (68b30Ff.).
VI VII VIII IX
CELANTES DABlTlS FAPESMO FRISSESONORUM
[ ll [ll [lll [
CESARE CAMPESTRIS FESTINO BAROCO DARAPTI
[I [II [III V VI
FELARTO DISAMIS DATlSl BOCARDO FELISO.
VlSO DE SILLOGISMIS
VIDENDUM DE RELATIVIS.
Next the terms 'i-elatio', 'rgferre', and 'relatum', all of them in their
grammaticalsenses,are deEned(ibid.):
Notandum ergo quod relatio sic accepta est rei antelate representatio; et rgjïrrre est
rem antelatam iterum presentare; relatum: rei antelatc recordativum, ut dicit' Priscia-
nus. Cuius inventionis necessitatem idem assignansdicit quod qui dicit 'Iuppiter ronat',
'Iuppiterfulminar' ( ) alterius dictionis, quia 'Iuppiter' licet sit nomenpreprium,
......
diversistamensecundumeandemvoccm potest convenire,prout patet de hoc nomine
'Aias', qui subeademvoce significat Tclanmnii et Oilei Filios.
The relative pronouns are divided into four grouPs, so that we can
establish the follmving scheme of relativa:
apud logicum: aliquod decem predicamentorum ("ad aliquid")
relativa
6 ! relativa tantum, ut 'is', 'id
apud grammaticum 2 relativa et discretiva, ut 'ipse'
' 3 relativa ct demonstrativa, ut 'ille'
4 relativa ct reciproca, ut 'sui', 'suum'.
est semper rclativum -- ct nominaliter secundum quod accipitur pro hoc nomine
'in(dff)järens' et privat diversitatem; tunc proprie est ad aliquid sumiturque ab eo ista
forma idcnliraj.Secundumquod procedit istud suphi5maIsuiusSorestidem'. Sic probo:
'Sar est idem Sorti; et tantum alius a Sorte est idem Sorti; ergo solusSor csr idem Sorti; erga
salusSorestidemsibi'. Dicendumquod prima est duplex, quia hoc relativum 'ubi' potest
referri ad hunc terminum 'Sar' tantum —— et sic est vera et sic probat — vel ad hunc
terminum 'solusSor', et sic falsa et sic improbat. ( ..... ) Posteavidendum est de
relatione huius pronominis 'ipse'. Notandumergo quod hoc pronomen 'ipse' quandoque
relativum est, quandoqueappositivum ( 1139" ) Viso de relativis
...... ......
identitatis videndumest de relativis diversitatissubstantie,scilicet de hoc nomine 'alius,
alia, aliud'. ( ) Hoc viso de relativis substantie videndum est de relativis
......
accidentis. Notandum ergo quod quedam eorum nomina sunt, quedam vcro adverbia,
veluti 'quam' est relativum qualitatis, 'quantus"quantitatis, 'quams'numeri vcl ordinis,
'cuius, cuia, cuium' possessionis,'cuias' gentis. Similiter adverbia ab eis descendentia
secundum eandem signiFlcationcm, sicut 'qualirer' rclativum est qualitatis relate ad
agere vel pati, 'quantum' quantitatis, 'quoriens' numeri. Sciendum ergo de his quod et
quesitiva sunt et relativa et indefinita, ut dicit Priscianus( [. 361' )
..... ......
Hoc viso de relativis accidentis que identitatis dicuntur, videndum est de relativis
accidentis que diversitatisdicuntur. Que sunt 'alter' et 'rch'quus',et 'alrcriusnmdi'secun-
dum quosdam. ( )
......
Et hec de relationibus suFEciant.
..
DICTO DE RELATIVIS
DICENDUM EST DE DISTRIBUTIONIBUS.
The dictiones that signify the modosrerum are said to be those que important
loquendidispositiones
(ibid ) '
Que signiFn-cant' res sunt que significant substantiamaut accidentia substantie, ut
'homo', 'albus'. 'currit'. De quibus nihil ad presens.Que signiHcantmodos rerum dicuntur
que important loquendi dispositiones. Et quia locutio completa tamquam ex principiali-
bus ex subiecto constatet predicatoet compositione, ideo principales intcr tales voces
sunt que disponunt aut subiectum in ratione subiecti aut predicatum in ratione predicati
aut compositionem ratione compositionis.
1 4- [suba] MS.
482 LOGICA h-IODERNORUM u
The signa quantitatis are divided into signa substantie and signa accidentis
(ibid.):
Quoniam igitur duo sunt rerum genera scilicct substantia et accidens, ut dicit
Alpharabius in libro de ortu scientiarum,,z ideo duo suntlgcncra signorum, quia quedam
significant substantiam, ut 'homo', quedam accidentia, ut 'albus' et 'currit'. Et similiter
inventa sunt quedam signa que significant mndum supponendi in termino ratione sub-
substanticut 'omnis', quedamratione accidentis, ut 'quantuslibet'et cetera. Prima dicuntur
signa substantie. De quibns primo.
Unde patet quod potentia que est in termino communi per se sumpto, (36?) scilicet sup-
positio partium, pcr signum in actum reducitur. Ex hoc patet quod termino singulari
non potest addi signum univctsnlc, quia non est ibi multitudo ncque actu nequc potentia.
Signorum officium est distribuere, idest quod erat unum in universali aggregatione
partium, in diversa tribuere.
ln(tcr) que primo videndum est de hoc signo 'omnis'. Dc qüb queritur quid significet et
utrum in genere predicamentali continentur et quid sit eius officium":et de regulis et
sophismatibus circa ipsum contingentibus. De signiEcationc suo dicit Aristotiles in libro
Perihermeneias quod 'omnis' non significat universale sed quoniam universaliter, idest
modum universalitatis. Aliud enim est signiE-careuniversale; quod signiücant termini
communesinpositi a forma communi que est speciesvel genus1et:]aliquid similium, ut
'homo', 'animal' etc, aliud est significare universaliter, idest modum universalitatis; quem
significant signa universalia. Unde illa significant rcm, ista vero modum rci. ( ).
......
Hiis habitis potest queri utrum universale signum sit addibile predicato sicut et subiecto.
Et videtur quod sic. Omni enim divisibili potest addi illud per quod dividatur actu;
sed omne predicatum est divisibile, quia solum terminus communis potest predicari
per se loquendo;sed per hoc signum 'omnis'Et divisio termini actu; ergo putest addi
predicato ; aio quod licet sit divisibile secundum potentiam, non tamen potest dividi actu.
Sed contra dicit Aristotiles quod frustra est potentia que ad actum non potest reduci;
ergo si actu non potest dividi, frustra (fustra! MS) dicitur divisibile. ( ....... )
Item. Benedicitur: 'omnishomoes!.omnishomo';quod patet quia Sur est Sor, Plato est
Plato, Cicero est Cicero, et sic de similibus. Item. Dicit Boetiusquod nulla propositio
verior est illa in qua idem predicatur de se; hec est talis; erga. Sed ibi est 'omne' ad
predicatum. Ergo signum universale potest addi predicato.
Contra hoc dicatur sic. Dicit Aristotiles quod ad predicatum non est addendum
quod fallaciaest ubi dicitur 'omne'aslpredicatum,
'omne'. Pretereain libro Perihermeneias
ut 'omnishomoestomneanimal'. Pretereadicitur quod in propositionesubiectumse habet
ad modum materie, predicatum ad modum forme. Sed forma indivisibilis est. Quare et
predicatum ( ).
. . . . . .
Item. Si dicatur: 'nullus homocst.lapis', hec est vera, quia removetur lupis ab homine
pro qualibet sui parte. Unde sequitur: 'nullus homo est lapis'. Ergo sequitur: 'omnis
homonon es:margarito', et ita de aliis lapidibus. Cum vero dicitur: 'omnishomoestlapis',
hec est contraria precedentis, et est falsa, sed pro tot et eisdem est contraria falsa pro
quot et quibus est sua contraria vera. Sed sua contraria est vera pro onmibus illis qui sunt
sublapide; ergo et ipsa.Sedhoc non potestesseverum nisi confundaturad quamlibet
partem sui. Ergo confunditur nonnisi per hanc dictionem 'omnis'. Ergo confundit mobili-
ter turn subiectum tum predicatum. ( . . . . . . )
Dicendum quod signum universale (non) potest addi ad predicatum quia predicatum
est in ratione forme et dicitur de substantia secundum se, non secundum suas partes.
( . . . . . . ) Quod obicit de hac dictione 'non' et de signo universali, dicendum quod
non sunt eiusdempotentie. Quodpatet,quia negatiopotestaddi termino singulari, non
tamen signum universale. Cum dicitur: 'nullus homoestlapis', verum estquod removetur
lupis a Ii homine pro qualibet sui parte et non propter negationem ( ), sed
......
propter rei veritatem. Quod patet cum dicitur: 'nullus homo est animal'; ista enim non
est falsa pro qualibet parte predicati, sed pro pluribus. Unde dico quod non plus dividit
ista negatio quam dividit virtus signi universalis, quia non dividit nisi per suam rationem.
Unde non confunditur quantum ad partes materiales.
Quodobicit de ista: 'omnishomoestomnishomo',dicendum quod ipsa est falsa,quia
quelibet singularis eius est falsa; hec enim est falsa: 'Sor est omnishomo', et sic de aliis.
' Nec concludit ut deberet, sed debet dicere: 'ergo omnishomoesthomo'. ( ).
......
Next, our author adds two more remarks on the use of the words 'non',
'si' and 'aliud':
Item. Ex dictis [intet quod solum terminis communibus potest addi hoc signum
'omnis' et non terminis singularibus, eoquod termini singulares non significant quid
multiplicabile ad plura.
[tem. Sciendum quod non solum signum universale non confundit terminum com-
munem, sedetiam hec dictio 'non'. Ut cum dicitur: 'homoostnon—irisinus'.l
Quia hec dictio
' homo non est asinus corr. ex. non homo est asinus MS.
486 LOGICA MODERNORUM 11
'non' iuncta numl hoc termino 'osinns' a quolibet suo particulari?- (removet) ct reducit
illum-?-in de ( ) tem dictionis quam importat. Similiter hec dictio 'si'. Unde
. .....
datur pro regula quod termini communes positi post hanc dictionem 'si' consecutiva
positam tenentur simpliciter et pro se totis. Ut cum dicitur: 'si homo est, animo! oss,,4
aliquis homo'. Item a parte sui impeditur sua distributio, cum simplex cadit negatio vel
virtus dictionis sincategorematiceper quam ligatur, ne fiat in ea divisio. Sed hoc
specialiusapparebit in Sincoccgorcumosibus.
Next the regulas for the use of 'omnis' connected with a complex term
are discussed(38V):
His habitis dicendum est de regulis datis de hoc signo 'omnis'. Quarum iam quedam
vise sunt secundumquod adiungunturtermino simplici. Hoc autemsunt secundumquod
addunturcum termino complexa.Quarumprima est talis:
quociens signum universale ponitur super terminum disiunctum,
locutio est duplex ex eo quod potest confundere utramque partem
disiuncti vel disiunctio potest disiungere distributionem.
Et potest Fieri tum a parte subiecti tum a parte predicati. quta quod solvitur hoc
suphisma: 'omnis propositio vel eius contradictoria est vero'; propositio "Sor est homo" vel
eius contradictoria est vera; et ista "Sor est asinus" vel eius contradictoria est vera; et
similiter de qualibet; ergo prima contradictoria omnis. etc. Sed non omnis
......
propositio est vera, quia hec non est vera: 'tu es asinus'; ergo eius contradictoria est
vera; sed hec: 'tu nones homo' est contradictoria huius: 'tu eshomo'; ergo ipsaest vera.
Quod est falsum. ( ).
......
Item. Regula est :
quando signum universale ponitur in aliqua locutione (capulativa),
ipsa est duplex, ex eo quod signum universale potest distribuere
utramque partem copulati vel aliam tantum; vel ex eo quod potest ibi
esse distributio copulationis 1vielcopulatio distributionis—quod idem
est—; vel potest esse categorica vel ipothctica; quodidem est.
Secundumquod solvitur hoc sophisma: 'omnishomoest,et quilibet aigum; ab illo est
non-homo'. ( ) Item.
.. . . . .
Quando hoc signum 'omnis' coniungitur cum termino complexu ex
adiectivo et substantivo, locutio est duplex, quia potest distribui
substantivum cum adiectivo, vel sine.
Ut cum dicitur: 'omnis homoalbus currit', hec est duplex, quia si distribuatur sub-
stantivum cum adiectivo, sensus est: omnis homo qui omnis humo est albus, currit,
et tunc sequitur quod omnis homo sit albus et currat; vel si distribuatur sine adiectivo
id est sensus: omnis homo cui inest albedo, currit. Et tunc non sequitur quod omnis
homo sit albus et quod omnis humo currat, quia restringitur iste terminus 'homo' per
implicationem importatam per hoc nomen 'qui'. Ut habitum est in Restrictionibus.
Secundum quod solvitur hoc süphisma: 'omnenon-onimoiquod et Ser sunt duo, ditior: a
Sorte'.
Then follows the discussion of the siglis composed with the word 'quis-',
Item. Posito quod aliquis habeat quemlibet colorem et currat, congrue dicitur eo
demonstrato: 'id quaiclibct currit' vel 'aliquod qualclibct currit' sed non posse dici ll«:iiiquid
omnc'. Ergo videtur quod non sunt signa universalia.
Quare queritur utrum signauniversaliasubstantiedistribuunt signaaccidentis, et non
econverso. Dicendum quod omne accidens habet fieri in substantia. Unde impossibile
est esseaccidens sine substantia. Quare universalitas accidentium repugnat particularitati
(cx quantitati MS) substantie; in una enim substantia notari possunt multa esseaccidentia,
sed unum accidens numquam potest esse in multis substantiis. Ex quo patet solutio
quesitorum.
Et hec de diatributionibus ad presens sufficiant.
EXPLICIUNT SUMME.
The First volume of this study on the origin of terminist logic mainly
dealt with the influence which Aristotle's Sophisticï elenchi cxerted on
the development of the so-called logica modemorum.' The doctrine of
Fallacy was called there2 one of the two roots of the new development
of Mediaeval logic as it appeared about the middle of the twelfth century.
As a matter of fact the frequent occurrence ol" fallacias in the examples
illustrating the leaming of the wcll-known Summulacon logic is not just
a concomitant. Rather, the doctrine of fallacy seems to have been,
together with the twelfth centuryr grammatical theories, at the very
basis of terminist logic. No doubt, the prcsentmolume makes it fairly
clear that, in this respect, the development of grammar was Em-more
important than the growth and development of the twelfth century
Fallacy-theorics considered in themselves. It is evidcnt that the influence
of the latter arc to be taken and evaluatcd in their connection with the
frame-x-vork of the grammatical theorias which pervaded into the whole
domain of logic about the Efties,3 and with l'egard to their function
within this frame-x-vork. Not 0111),in the Geld of logical Fallacybut in
many other subjects of logical doctrine as well, the propositioassuch was
subjectecl to a strictly linguistic analysis, to a much greater extent,
indced, than it hac]been by Abailard nnd his fellow-teachers of logic.
The present chapter will deal with the development of the doctrine
of signilïcation as it is found in, and apparently stimulated to some
extent by, the twelfth camur)r theories of fallacy.
Two kinds of fallite): deserve our special attention, thejaHacia secun-
dum univocationemand thejäHacia secundum fguram dictionis.
l Univocation
-
! For the context, see Log. Mod. 1. pp. 25 H., especially p. 27.
3 Lolq.Ingrcd., 399'5; see Log. Med. [, pp. 51 Ff.
3 Dial. ll, 18135'37;see Log. Mod. l, ibid.
4 Dial. Il, 18134'37: Univocotioncmnon dicunt cum circa eamdem rem vox accipitur, sed
identitatem.Sicut enim aequivocum ad multa (viz. ad diversa) dicitur, ita univocum; unde
'Socroris'nomen si commune non sit, neque aequivocum nequc univocum dicitur. Cfr.
Log. lngrcd., 12021'23.
5 Log. Ingrod., 39923'3": Ideoque univoce dicitur accipi hoc nomen 'homo' cum in
designatione vocis et rei ponitur, quia licet diversa significet, non diversas habuit
impositioncs. '
f' Log. !ngrcd., 39934'3'f: Nam licet 'ourigo' per translationem rectorem navis signiücct,
non tamen aequivoce, quia non habet ad eum diversam impositionem, sed univoce secun-
dum Bocthium, quoniam diversam inventionem (: impositionem) in eo non habuit.
In the Dio). (V, 592-595) the contra-distinction of cquivocal and univoca] nouus is dealt
with from the vicw-point of delïnition.
THE DOCTRINE OF FALLACV 493
habet, sed magis ex aliquo sibi adiuncw. Si enim dicamus: 'ourigommum novi; omisit',
per adiunctionem 'noris' in 'ourigo' rectorem intelligimus. Si vero dicamus: 'an-riga
romt', nonnisi moderator currus intelligitur. Similiter cum dicimus: 'proro ridont' pro
'protojioront', in 'ridorc' florere intelligimus non ex vi vocis, cum per se hoc non habeat,
sed ex adiunctione 'prororum', quorum scilicet florere esse scimus, non ridere. Si vero
diceremus substantiam ridere, nullomodo nisi risum intelligeremus. Quod itaque in
'ourigo' vel in 'ridoro' quandoquealiud intelligimus ex adiunctis sibi quam habenteorum
propria impositio, non est hoc aequivocationis multiplicitati deputandum, cum vox
etiam per se dicta diversos non habeat sensus. dicimus 'ourigom' ad
...... .....
tempus per adiunctionemalicuius ad hancsignificationemper translationemquandam
esseaccommodatum nec tunc praprie in vi dictionis esseconliguratam orationem (quia)
reddit aliud intra quam extra significans.
"»d., 33615'17:illud etiam fortasse rationabilius dicemus, cum aliquam vocem in
designatione sui accipimus, per translationem, non per aliquam institutionem id Fieri,
et in quibusdam orationibus tantum, non omnibus, quando videlicet nominibus vocum
ipsa coniungitur, 1welutisi dicam: 'homoest vox' vel 'homoest nomon'. Sicut enim 'rident'
per odiunctionem'proto' mittit ad florere cum dicitur: 'proto ridont', sed non ita cum
dicitur: 'homoridct', ita cum dicitur: 'homo est vox vel nomen', per adiunctionem predica-
torum signiücantium voces tantum mittit 'homo' hoc vox ad seipsam. Sed quia translatio
huiusmodi nullius est proprietatis, nec per inventionem aliquam vel per institutionem
vocis id contingit, non est inde hoc signilicativum iudicandum, quia hoc per accidens
habet, non ex propria accommodatione.
' For this interesting work, see [og, :l-Iod. [, pp. 127; 134-152. It has been edited in full
there, Appendix E, pp. 545-609.
THE DOCTRINE OF FALLACT 495
(b) the secondtype is found when a term now refers to & certain in-
dividual of some sort of things (monorics), now to ghat sort itself quo tohs,
e.g. 'homo' in : 'homo est dignissimo crooturorum'; or to some unde-
termined part of it, e.g. 'pipor' in: 'pf'per vendltur hic et Rome':
Ibid., 56230'35:Secunda.species est quando aliqua dictio transsumitur modo ad agendum
de aliqua rerum alicuius maneriei, modo de tali manerio rerum, ut cum dicitur: 'homo
est dignissimocreamrorum'. Potest enim sic intelligi ut Fiat sermo de aliquo appellatorum
huius nominis 'homo'; potest etiam intelligi ut Fiatsermo de tali maneria rerum. Eodem
modo intelligendum est cum dicitur: 'ourum .m preciosissimammetallum', 'piper venditur
hic et Rome'
..
In the last case, now, the term ('homo') is used as an appellative noun
the actual meaningof which dependsLuponthe tenseof the verb of which
it is the subject. ln other words: the appellatiyefunction (: appellatio)
of the appellative noun dependsupon the verb with which it is connectecl
in & proposition. Appellatioassuchalwaysrefers to the existence of some
particular thing(s) whether they (it) exist(s) in the present or in the
preterite or in the future time.
However, it must be borne in mind that taken in its primary sense
the notion of appellatiois alwaysconnectedwith the presenttenseof the
verb substantive'est' (or some other verb containing it). So the author
of the Introductionesparisiense:deFlnesit as follows: appellatio, ut solet
dici, est presentialis convenientia alicuius cum aliquo; vel: quedam
prcprietas que inest termino ex eo quod pro presenti significat, ut solet
' For this tract, see below, p. 533ff. It is edited in Full in our second part as Tract VII..
2 presentatio alicuius forme ad intellectum (Introductioncs in logicam, p. 7416"? ed.
Grabmann).
J See above, p. 492. Cp. Adam of the Petit Pont, Ars disserendi, oa' 27'7'13 ed. Minio-
Paluello, where cx impositioneintelligenda significatio is mentioned as one of the three
causes of equivocation.
THE DOCTRINE OF FALLACV 497
' Introd. paris., p. 37123'25 (our Tract VIII). Cmnpare William of Shyreswood, Intrad.
in logicam,p.. 74:643ed. Grabmann:appellatioautem est presemconvenientiatermini,
i.e. proprietassecundumquamsigniHcatumtermini potest dici de aliquo, mediantehoc
verbo 'est'; Peter of Spain, Summulacfagicola, m'. l0.01 ed. Büchel'lski: appellatio est
acceptio termini pro re existente.
3 For :: more detailed discussion ol" appellatio, see below Ch. XVI, pp. 528lT.
3 FaHacieParvipantane,563" IT.: see also Log. :l'fad. I, p. 140.
4 For this manuscript, see above, Ch. ], nr. 11, p. 43.
498 LOGICA MODERNORUM 11
Our tract seems to be of a slightly later date than the Pallade Parvi-
pontane. AS 21matter of fact the order of the subjects discussed is rather
confused, as will appear from the headings of the capitula..l The separate
discussion of relatio given in our tract shows & cleHnitely later stage of
develoPme-nt than is Founcl in the FaHacie Parvipontane. Relatio is dealt
with as :: cause of ampliation or restriction of the supposition of a noun
used in & relative preposition or in the proposition containing a relative
proposition :
!bid., p. 3494'5: Quoniam igitur mentio habita est de relatione et relativo, (quod) sepe
variat suppositionem nominis restringenda vel ampliando, de relatione pauca intcr-
ponenda sunt.
Sophisn'ua est secundum accidens. Non enim quicquid assignatm' parti, et toti, quia
quamvisessedemonstraturFuisseremotum ab eo quod videtur essepars quantumad
hominem, cum dicitur: 'ille homoqui pugnavit heri, modonon ext' -———,
non tamen sequitur
quod illud idem removeatur ab eo quod videtur essetotum, scilicet ab homine, ut possit
dici: 'ergo quidam homo non est'.
Next the anonymous author mentiens some people who reckon the
sephism involved among the fallacies secundum cquivocationom:
lbid... p. 36521-24:Sunt tamen alii qui dicunt quod hoc nomen 'homo' habet plura
signihcare, quia accipitur 'homo' qui fuit homovel qui es: homovel qui erit homo. Unde
secundum hoc erit in predicto paralogismo sophismasecundum aequivocationem.
This view is rejected by pointing 0th that the noun 'homo' used in this
paralogism has one sigmjï'cotfo only. However, the reason adduced is
remarkable indeed: if there would exist three signyï'couonesof 'homo'
in this case, the noun 'homo' would be a verb. The author apparently
doesnot think of what is afterwardscalled (e.g. in the above-mentioned
tracts) the third kind of univocotio(viz. that concerning the diFferent
of
uses an appellative nouum)land he does not"introduce the concept
'oppcllotio' either:
lbid... p. 3651541: Sed nos dicimus quod hoc nomen 'homo' non habet illas significationes,
quia si hoc esset quod 'homo' ita significaret, idest quijïu'r homovel qui est homovel qui
crit homo, iam hoc nomen signiücaret cum tempore; ergo esset verbum. Et propter hoc
inconveniens dicimus quod 'homo' non habet illas signincatior-es. Nichil enim aliud
signiücat nisi animal rationale. Unde non est in predicto paralogismo sophisma secundum
equivocationem, sed secundum accidens.
2 - Figure of speech
Summa,p. 3287'": Potest quoque dici alia esseFlguradicrionis vul locutionis. Ut cum
dicitur: 'prararident'; hac enim dicrio vel locutio dicitur Egurativavel tipica vel tropica.
Sed illi paralogismi qui Eunt ex hac Egurativa dictione vel locutione, non Fiunt in Egura
dictionis sicut hic accipitur, sed F1u11t
in secundomodo equivocationis.
111the next lines thc Giese as well as the Summa seem to ncglcct this
threcfold division by distinguishing thc paralogisnm containing the
figure OFspeech fallacy according to & different point of view. As a
matter of fact they are divided into Fweheadings:
Summa,p. 32812'24:Fiunt autem paralogisnüsecundumfiguram dictionis, ut ait Aristoti-
les in Elencis, quandanon-idem111idem 1'n1erpretan111r.
Que siquidem interpretatio multis
habet Fleri 1110di5.Fit enim secundum diversitatem generum, scilicet quando inter-
pretamur masculinum genus femininum, vel econverso. Fit etiam secundum diversitatem
casuun1,secu11du111 diversitatem 11u111e1'o1'un1,
secundmn diversitatmn predicabilium,
idest quando111te1p1 ea que sunt communiapluribus ut signiEcenthocaliquid.
eta111u1
Fit quoque p1ed1ctainter'pletatio secundum diversitatem predicamentorum vcl genera-
lissimorum, idest quenadmodum sunt distincta predicamenta, sic. possunt fieri inter-
pretationes in eis. lnterpretamur enim multociens quid quale, quid quantum, quid ubi,
vel qualequid, qualequantum,vel quantumquale, et sic de ceteris.
Thus the term 'quid' refers to the concreta thing (hocaliquid; Aristotle's
1685'11), while 'quale quid' refers to the nouns dcnoting genera et
'11).The chapter
species(nominageneraliaet specialia; Aristotle's 11:01611
under discussion contains an interesting passage,in which the author
raiscsan objection against the infcrcnce of all syllogismsof the Erst,
! Glose,p. 21221'22;Summa,p. 32875.
502 LOGICA MODERNORUM n
second, and third ngres and baseshis conclusion on the inference from
quid to quale, or reverse:
Ibid., p. 33727-3381:Oppositio. Videtur autem oriri ad predicta inconveniens ex
predictis determinationibus,quia in supradictisoppositionibussempersic determinavi-
mus: "ideo non sequitur ('ergo'), quia prius posui quid et postea conclusi quale, vel
assumpsi".Eademratione dicamquod 'ergo'non sequaturhic cum dico:
'quicquid homoest, animal es.':
sedsacerdoses: homo
estanimal'.
ergo sacerdos
Et si iste sillogismus fallit, a simili omnis sillogismus prime et secundeet tertie in quo
proponitur quid, et postea assumitur quale, vel econverso, fallit. Vel igitur predicte
solutiones erunt false, vel omnes huiusmodi sillogismi fallunt.
The author replies that such an inference is quite correct since quid
and quale are paria in existentia:
[hii, p. 3383'14: Ad quod dicimus quod huiusmodi sillogismi non fallunt, sed bene
sequitur in his. Sed hoc contingit gratia rerum et gratia paritatis. ln existentia enim
propositum bene sequitur. Nam si aliquid est, aliquod qualecumque est, et quantum-
cumque est et ubicumque est ipsum, est illud. Unde quid et qualein existentia paria
sunt. Sed in aliis non. Non enim verum est, si datur aliquid quod habetur, quod quale-
cumque et quantumcumque datur, tale habetur. Unde quamvis 'quicquid est homo, es:
animal' praponatur ut quid, assumaturautem quale,cum dicitur: 'sedsacerdos
es:homo',
hecdiversainterpretatio non inpedit sillogismum.Presensenim existentiacum quali ac
quantitate etc. pariücatur. Non enim aliquid potest existere cum qualitate quam non
habet, sicut aliquid potest dari cum alia qualitate et cum (alia) haberi.
The FaHacie Vindobonenscs give & clear description oF-the second type
of the Figura of speech, called ex similitudine appenatianjsw4 but do not
discuss our problem of signjfïcatia. It is only touched, and solved in &
rather superlïcial way in the chapter secundumdiversitatemtemporum:
ed. De Rijk: Nunc videndumest de interpretatione temporum.
Fall. Vindob.,1).51720'33
lnterpretamur autem unum tempus per aliud, quando interpretamur presens per
preteritum, et econverso;et sic de aliis, sicut permisceripossunt.(Presensper pre-
teritum) hoc modo:
'omnis homoestanimal
sed fldarnjhit homo
ergo Adam est animal'.
Non sequitur, quia interpretamur presens tempus per preteritum.
! British Museum, 110an Am, 2DlX, Ff. 1271'3-134-1'5.For this manuscript, see above
Ch. I, nr. 4, pp. 21-22.
2 That it is not an autographouswnrk can appearfrom the numerouserrors of the scribe.
Seethe critical apparatus.
THE DOCTRINE OF FALLACV 505
This tract does not deal with univocation, but pays much attention
. Equivocatiöh delined
to the diFFerent types of equivocation. is as follows:
ed. De Rijks: equivocatioprout hic accipitur, sic describitur:
Fall. Laudem,p. 64821'30
equivocatio est rerum diversarum ex diversis institutionibus vel ex una institutione
qualiscumque designatio; 'ex diversis institutionibus" dico propter hoc nomen 'canis',
quod ex diversis institutionibus diversa significat; 'ex una institutione' dico propter
huiusmodi nomina 'Iccrfa', 'acu'o', que ex una institutione signiFlcant actionem et pas-
sionem; 'quaüscumquedesignatio' dico quia sive vox signiFlcet vel consigniücet plura
proprie, vel unum proprie et aliud transumptive, vel per se vel cum alio, ex hoc proveniet
equivocatio.
e.g. 'de, once denoting the origin ("coming from"), once the
material ("made from").
guished, three of which are used in grammar and three in logic. The
second and third use of fgura' found in logic are relevant here:
Fa". Laudum, pp. 66519'25: In secunda (xc. acceptione) dicitur dispasitiofuahum partium
dictionis, quia penesFinemdictionis discernitur dictio a dictione, idest differentia habetur,
numerus a numero ...... , casus & casu ..... . , genus & gener; ...... , una
pars orationis ab alia ...... In tertia acceptione dicitur appellatio dictionis, scilicet
quedamproprietas que inest dictioni ex eo quod supponit unum vel plura.
nm , quad , qum .
maribus as early as towards 1200. See below, our Chapter XVII, p. 594.
The third speciesof the fallacy of equivocation is Foundwhen there is
equivocation in a dictio qua uno modo est cathegoreumatica, alio modo
sincathcgorcumatica. Here such words are concerned which can be taken
as:: noun or as :: conjunction. E.g. 'quod' (relative noun or conjunction),
and *m'sj'(conjunction or the genitive caseof 'nisus' : 'sparmw-hawk').
' E.g. seeabove, p. 508 the examples: 'Petrusiacetin tumula'and 'Petrusc;: in celo'.
THE DOCTRINE OF FALLAC? 511
The, Erst species of the fallacy by Figure of speech is that arising from
the grammatica]similarity of two terms taken as words (cx parte vocis),
viz. ex simili terminatione diversarum dictionum, e.g. in the paralogism
(p. 57920'22):
'qualiscumqucest Helena, talis eit Katelina
Helena est alba
ergo Karelina estalba'.
Unfortunately our author does not deal with the adjectiva! terms (Et sic
pateat de terminis copulamibuset adiectivis; p. 5844).
] - Preliminary Remarks
' See für instance William and Martha Kneale, The Derclopmcntqf Logic, Oxford zl964-,,
p. 246, and Norman Kretzmann, in his annotated translation of, and introduction to,
William of Shyreswood's Inrroducrianzo Lagic, Minnenpolis 1966, p. 16. The author is
not right, however, in nssuming (op. cit. p. 20) that it would be very surprising if an
earlier synthesisthan William's of all the ingredients ofterminist logic were to be found.
The treatises discussed in our Clmpter Xlll £um-tain!)r
are of an earlier date than William's
Introductian. : Cp. above, p. 82.
514 LOGICA MODERNORUM n
as 'suppositum',
'supponcrc', and 'suppositio'
is of & cleünitelygrammatica]
mark, just like mem),rother terms in the technical vocabulary of the
terminist logicians.'
bene respondetur. Ut si dicam 'quis es: ille?, potest ad hoc omnis substantia::
SPGCiCS
responderi quae est supposita interrogatiüni, ut 'homo', 'cquus', 'corrus', 'piïcis'. Similiter
si dicam 'quahsP', omnes species qualitatis huiuscemodi interrogationi bene redduntur,
ut 'bonus', 'malus', 'albus', 'nigcr', et similia. Similiter 'quantus? interrogantibus mnnes
species quantitatis aptissime subiciuntur. ut 'langus', 'breris', 'magnus', 'parrm', et similia.
The parallel word subiciuntur, certainly having the sense of "are made
subjecrqfthc answer-propositian",afïords a safe guarantee that the phrase
substantiaequaeestsuppositainterrogationi must signify: the substancewhich
is the subjcct-tcr'm qf the interrogativa proposition. Besicies, any Ontological
sense of supponiand subici must be denied cmphatically For this pnssage,
since any talk about the speciesquantitatis (being an accident) which
would "underly", would be nonsensical.
Peter Helyas sometimes uses the passive voices supponi and apponi in the
sense of being subjcct and being attributa in a preposition. A relevant
passagc is found in his comments on Priscian, Inst.. gramm.. VIII, ]. lt
discusscs the nature of noun and vcrb:
1.
Sicut enim nomen repertum est ad signilïcandum de qua dicatur, ita et verbum ad
significandum quid de aliquo dicitur. Unde nomen numqumu apponitur nisi auxilio verbi
substantivi, nec verbum supponitur nisi auxilio nominis substantivi. Sed quodlibet
nomen per ac supponitur, et verbum per se supponitur.
Similiter et de tertia persona est manifestum Nun autem econvcrso est verum
......
quod nomen trahat secum verbum in constructione, quia nomen non signiücat rem suam
ut aliquid de ea dicitur. Non enim significatrem suamsupponendo
eamalicui, et ita non
signiEcatrem ut snppüniturrci signiFlcatcper verbum, quanwissigniFlcetrem de qua
dicitur rcs verbi, sed non ad hoc significat rem. Cum enim dicitur: 'Plaro', non intelligo
statim rem ut de ea dicitur res verbi. Sed cum «::lim-l'!egit', dcsigno rem ut dicitur de
re nominis.
It clearly appearsfrom the context that Peter here contmsts noun and
verb in that the Former does not as such include any talk about the thing
denoted by the noun, and that the latter always includes something the
actusverbi is said of. The noun may well signify its reswithout introducing
it asa subjectof a verb in & proposition. This must be the precisesense
of the sentence: non enim signiFlcat rem suam snpponenclo eam alicui
:: putting it as the subject(J'some warb), et ita non significat rem ut
supponitur rei significataeper verbum (: and 50& noun doesnot signify
its resas actually being madethe subject of some action denoted by the
andthe passivevoice supponi
verb of a proposition). No doubt, supponere
here mean: make:: subjectand be made:: subjectof some verb in & propo-
sition, respectively.
As to the word suppositio,Charles Thurot pointed2 to a passagein
Peter Helyas where he comments upon Priscian, Inst. gramm. XVII, 20.
I quote the text printed by Thurot from the Saint Victor manuscript
: Paris B.N.Lat.,15.121),f. 128V:
Virgilius scripsit Bucolica. Is scripsit Gcargica. Idem scripsit Encida. Per hoc nomen 'Vir-—
gfhus' Et ibi prima rei suppositio.Per hoc nomen'is' facio secundamrei suppositionem
et primam relationem. Per hoc nomen 'idcm' facio tertiam rci suppositionem et secun-
dam relationem.
! reading Uf Arsena! 711 ; Thurm follows the Saint Victor manuscript in reading dicitur.
2 Revue archäologique, 1864, p. 273 and Nariccset Extraits, p. 358, note.
THE THEOIH' OF APPELLATION AND SUPPOSITION 519
lntrod. ad syll. categ.,col. 768A8 - 816 ed. Migneï: singulares(sc. propositiones) vero
sunt que de singulari aliquid et de individuo affirmando negandoveproponunt, ut
'Socratessapiensest', 'Socratessapiensnon est'. DiFFertautem particularis propositio &
singulariquod particularisquidem unum aliquem subicitnec quis sit iste designat,ut
'quidamhomosapiens est': quisistehomosit propositionondeclarat.Singularisvero unum
aliquem sumit et quis iste sit significat, ut 'Socrates
sapiensest': unum enim, et hunc
Socratem,sapientemesseproposuit. Amplius. Particularisomnis universalemquidem
terminum ponit, sedei detrahit universalitatem,dum qualitatemparticularitatisadiungit,
ut in propositione: 'quidamhomosapiens est'homouniversalisest terminus; multosenim
propria predicationeconcludit. Sedquia dicitur 'quidam',ad unum 'homo'redigitur,
qui universalepersisteretnisi particularitasfuissetadiuncta.ln singularibusvero propo-
sitionibus predicato termino semper individuum supponitur,ut 'Socratessapiensest'.
Socratesenim singularisest atque individuus. Idcirco igitur illa est particularispropo-
sitio que partem ex universalitate detrahit, hec singularis que in singularis atque in-
dividui praedicationeconsistit.
From the context it is clear that Boethius here does nothing but de-
scribe the several kinds of proposition. The particular proposition, he
says, is that which subicit a universal term in & confused way, while in &
singular prcposition always an individual supponitur. We have to do here
with the stylistic figure of variatio, which is so characteristic of this work,
as I have shown elsewhereF The two terms are equivalent and quite
harmless, indeed.
However, there is another passage in Boethius which deserves our
attention in this respect. It is Found in his commentary on Cicero's
Topica. There the preterite participle suppositusis used in & remarkable
way:
ln Cic Top. Comm. 111,col. 1034C1-3 ed. Migneï: Nota etiam ab eo cuius nota est facile
distat, quia illud (et.. nota) vox et significatio est, illud (sc. id cuius nota est) res
signy'icationisappost'to.
It may be added that Cicero, Topica8 (35) says,that words are tokens
(notae)of things and that Boethiusexplainsthis by saying(] 111B9-13):
nota vero est quae rem quamque designat; quofit ut omne nomen nota sit idcirco
quod natamfacit rem de qua praedicatur. He does not return himself to the
phrase he used 1084C3: re:; significationi supposita. Unfortunately this
work of Boethius' has never been commented upon by the Mediaeval
logicians as far as I know. Therefore this interesting clue in Boethius'
text did not lead to any speculation by the Metliaeval scholars. If so, it
could have contributed to the theory of supposition.
From the above evidence it is quite clear that the verb 'supponcre'and
the substantive noun isuppositio' are used by Peter Helyas and by Abailard
as well in & purely grammatical sense. The same can be said of Boethius'
use of suppanerel and Priscianis use of These
suppositum. terms somehow
refer all OFthem to the grammaticalsubject ofa verb in & proposition.
The term suppositumdecidedly does not refer to an entity of the kind that
underlies all other (accidental) entities as& substance.Any metaphysica]
reference is missing.
However, the question must be raised, what, to the Mediaeval mind,
is the nature of a 'purely grammatical subject'? The answer should be:
it is id de quo scrmojït, i.e. that which ta": is about. Well, then, this is, in
most cases,an individual thing (or individual things). Thus we havequite
an easy transition in the human mind from the term denoting something
to the thing denoted by that term or, to put it in other words: from the
of & proposition (talk, or discussion)to its subject-matter.
subject-term
lt must be borne in mind that the essentia]conformity (or, if you
want: parallelism) of speechand state OFaFfairswas one of the basic
views in Mediaeval as well as in Ancient thc-ught.2 Thus it is found in
the speculations of Mediaeval grammarians as early as From the eleventh
century. The prfapert)r of the noun is generally delïned, with Priscian
l(lnst. gramm.ll IS, p. 556ed. Hertz) as to signify substancewith quality.
Well, substantia is nothing else but the individual thing, the qualitas
being the universal nature in which the thing participates. Abailard is
Fully aware of the diHerent usage in Priscian and Aristotle of the terms
qualitate. Ut 'homo' significat plures cum una communi proprietate, scilicet cum
rationalium et mortalitate, quia cum 'homo' tam bene illum quam istum signiEcet,
significat quandam communem proprietatem esse in omnibus, in qua conveniunt. Sunt
igitur qualitates, idest prcprictatcs, precipua causa inventionis nominum. Nam si
propter solas substantias designandaminvenirentur nomina, superflue inventa essent tot
diversa, cum solum hoc nomen 'subxtontia' ad hoc suFEceret.Sed quia 'substantio' res
tantum significat (que) in quantitate sunt vel per se existunt, si proprie accipitur nec
determinatin ipsis rebuscorpor(e)itatem, animationem,sensibilitatem,rationalitatem,
albedinem vel nigredinem vel aliquid aliud huiusmodi -— necesse fuit inveniri nomina
diversa que has diversasqualitates et alias huiusmodi in ipsis rebus dcterminarent.
Notandum est tamcn quod nomen non signiücat substantiam et qualitatem insimul
nuncupative sed substantiamtantum nominat, quia ei fuit imlmsitum, qualitatem
......
vero significat non nuncupative, immo representando et determinando circa substantiam
propter quam tantum notandam substantie fuit impositum.
A ch lines further our author says: signyï'care substantiam nichil est aliud
quam taliter significare, idest ut. de eo possimusloquiz.
Thus our author divides the Suppasita locutioni into (l) res per se
existens individual thing, being denotecl by Priscian's substantia,and
(2) resnonper seexistens,by which, no doubt, Priscian's qualitasis meant
or included. Comparc an interesting note added by our author to the
discussion of the status-thcory. After mentioning the three mcanings of
'substantia'(et nota quod substantiadicitur resper seexistens
et substantia
actus subsistendiprout per substantiam signiEcatur, et substantia status
substantialis, F. 49V'J), he remarks: nota cum substantia dicitur proprietas
The author continuas with & discussion of the nomina communia.3 Theyr
may be common either naturaliter, or casu, or cönsfho.The Fll'Stgr0up4
are those which signif)r many things OFthe same nature ex una institutione:
(see above, l). 26l): Naturaliter cmnmune est illud quod ex una institutione
f. 491'11
habet idoneitatem pluribuset omne tale in una signffi'carianc
canvcnicndi habet pluribus
convenire, quia nullum nomen ex una institutione habet in diversis signiücationibus
pluribus convenire. Omne nomen quod significat plura ex una institutione
......
convenit pluribus in una signiücatione; ct econverso.
48vD-4-9m: Nota quod nomen appellativum significat propriam qualitatem sui ipsius
quando ponitur ad seipsum significandum, ut 'homo est nomenoppeHorivum'. Et in tali
loco dicitur materiale impositum, quia scilicet idem est impositum et materia impositi,
idest cui imponitur. Idem enim est ibi signiFlcans(4911)et significatum.
As & matter of fact, the term materiale impon'tum was used long before
the daysof the author OFthe Gloss Promisimus.As is generally known, it
is Founclas a current item of terminologyl as early as Adelarcl of Bath's
Deeodem et diversa(written between ] 105-16).
! Seebelow, p. 589.
528 LOGICA A-lODERNORLlä-l 11
Fall. Parvip., p. 563'3'24: Si enim contingat unicam rem vel duas tantum subesseappel-
lationi nominis appellativirebus tmnscedentibus,etsi nppellat(iv)umnomen supponat
verba presentis temporis, evagatur tamen eius appellatio ad omnia tempora. Unde hanc
concedimus: 'aliquis phanixnon est'. Cum enim unicum sit appellatumhuius nominis
THE THEOR? OF APPELLA'I'ION AND SUPPOSITION 531
'phenix', vera est propositio vel pro phenice qui desiit essevel pro phenicequi erit.
lbid., pp. 56735-5684:Si ergo Fmtsuppositio per nominativum, si nominativus ille sit
nomen appellativum, versatur eius appellatio circa presentia tantum, cum verbum
enuntiationissit prcsentistemporis. Ut hic: 'aliquid dicitur esse'
: supponit ibi hoc:nomen
aliquid tantum pro ente et tantum pro ente vera dicitur propositio.
As to the gromup of verbs (B) which impede the foregoing rules, they,
too, are said to extend (: ampliata) the appellation of the subject
(appellatio suppositi):
lbid., p. 56634'33:Quodlibet enim istorum etsi sit presentis temporis, tamen quod-
cumque eorum positum fuerit in predicato alicuius prepositionis, non exigit rem esse
dcsignatam per snppositum, eoquod huiusmodi verba in propositione posita appellatio-
nem suppositi extendunt et confuse teneri faciunt.
Discussing the function of the prepositions 'a' and 'de' in phrases such as
'ab aliquo dicitur aliquid de se', our author speaksabout the restriction
andampliationof the appellationes:
ibid., p. 57031'33: Appellationem variant huiusmodi prgpositiones 'o' et 'ob', que
personalesdicuntur, eoquod restringontappellationes
nominumcum quibus ponuntur in
subiecto. Unde hoc argumentum est falsum: 'ab omni hominedicitur aliquid de se; ergo de
omni homine dicitur aliquid a se', eoquod hoc nomen 'homo' in prapositione habeat se
tantum ad existentia ex adiunctione huius propositionis 'ob'; in conclusione vero non
solum habet se ad eos qui sunt homines, verum etiam ad eos qui desierunt essevel erunt;
cuius ompliationiscausaest hec propositio 'de'.
lbid., p. 5717'15: Cum ergo aliquis predictorum modorum ponitur in propositione, aut
sumitur ad agendum de re aut de dicto. Si de dicto, non adtenditur ibi aliqua ampliatio.
Si autem de re, extendit appellationem nominis appellativi cui adiungitur
. Falsum tale 'aliquid
.....
est ergo argumentum: possibilees: esseet illud nichil est; ergo aliquid
verumvelfolsumes.':
esseet.illud nichilest.Istaenimterminus'possibile'vim habetampliaudi,
scd neuter horum terminorum 'verum', 'falsum' eam habet vim. Unde hoc nomen
'aliquid' in conclusionesupponittantumpro ente, et ideo non provenit illatio.
Thus we see that throughout the whole discussion the author's attention
is Focussedon appellatio, not on suppositio.lt may be asked, now, what
the precise meaning of suppositio is in this discussion. I give some of the
relevant texts.
As we have said before (Chapter XV, 1). 497), the Tractatusde um"-
vocationeMonaccnsisshows remarkable resemblances with the Fallacfe
Parvipantane.However, unlike the FaHacieParvipontanethe Tractatusde
univocationeMonacensisonly deals with the different meanings of appel-
lative nouns when they are used in & prcposition to deuote individual
things. What in the Fallacie Parvipontane was distinguished as the First
and second kind of univocation is not even mentioned here. For this
reason it is not surprising, indeed, that in the Tractatus univocation is
cleFmed,with Adam of the Petit Pont, as variata nominisappellatio, not as
suppositio:
Tract. dc univ. .»Honac.p. 3374'7: Est igitur univocatio manente eadem significatione
variata nominis appellatio, quando scilicet aliqua dictio variat appcüacionem.(Nota)
quod aequivocatio consistit in variata nominis significatione, univocatio vero in variata
nominis appellatione.
Ibid., p. 3373'": Fit autem univocatio tribus modis: vcl adiunctione verborum diverso-
rum temporum, vel adiunctione terminorum qui modi appellantur, vel adiunctione
verborumad enuntibiliapertinentiumet positionemexistentiefacientium.
The Pallade magistri Willelmi4 turn out to show the same stage of
develc-pment as the foregoing tracts. When discussing the fallacies
Thus we [ind that William, too, speaksof the restriction and ampliation
of appellatio, rather than of suppositio.
This applies to nearly all the parts of Speech: noun, verb, participia,
adverb, conjunction, and preposition.
The appellatio vocum is discussed in the Ars Mchduna in an extensive
x-vay. The characteristic feature of the appellative noun, in contra-
distinction with the proper noun (nomenproprium), is that the latter
always has the same meaning by whatever predicate it is followed in a
proposition, while the appellative noun varies its appellative function in
accordance with the different tenses of the verb of the proposition.
Next the same four rules are given as are found in the Pallade Parvi-
PODtdn€.2As to the fourth rule, unlike the author of the Tractatus de
univocationcMonacensis,our author holds the same view as is found in the
The discussion of the special cases ('potest',
Pallade Pf.'u'w';:wnr1mane:.1i
(loquitur', 'promittitur'), too, runs parallel with that in the FaHacie
Parvipontanc.4lt should be noticed that our author, too, speaksof the
extension (or ampliation) of the appellationes,
not of the suppositiones,
of
the terms. However, his discussion of the matter involved is more
exhaustive, since he also deals with the nomina accidentalia and the
termini nuUi convenientes.5
Our author's terminology is quite the same as that of the. Pallade
Parvipantane: he uses supponereverbo, supponerepro, se habere ad, and
supponereahquid (aq. in the passivevoice: aliquid supponitur)
i n just the
same loose manner as the author of the Fall. Parvip.6
When dealing with the question by which terms the singularia are
denotedf our author Hnds an opportunity to explain the distinction
between suppositio,signy'ï'catio,and appellatio. The last term is deFmed
! For the author's discussion of this view, see above, pp. 297-299.
: For the text, seeabove, pp. 300-301.
3 Comparethe text aboveon p. 30! with Fa". Parvip., p. 56410'25;see also above,
p. 534, n. l.
4 Compnre the texts quoted above, pp. 301-302 with Fall. Parvip. pp. 56433sqq.
5 See above, PP' 302-304.
6 For some places, see our Indexverborumin the second part of this volume.
? Seeabove,pp. 3I6-3I7.
THE THEORT OF APPELLATION AND SUPPOSITION 539
1 The same Starting-point is found in the Tractatuszlnagnini ; see the edition in our second
part, p. 2184FF.
2 See above, Chapter III p. 113.
540 LOGICA MODERNORLIM 11
key notion for the actual meaning of & term. It must be remcmbered
that the most peculiar thesis of the Mehdunenses (nullum nomenesse
equilfacum)was precisely presented as a corrolary from this principle...l
Thus the Ars Meliduna made an important contribution to the main
thesis, and the very foundation, of the later theories of supposition,
that the term which hassupposition, has it only qua subject-or predicate-
tcrm of & proposition.
When making this starting-point our author has in mind quite & different
division of the discussion of suppositionesFrom that which is found in the
FaHacieParvipomane.The main part of the discussion in the latter work
was devoted to the various kinds of appellatio (and secondarily of suppo-
sitio) as arising from the diFferent use OFsubject-terms with verbs of
diFFerent tenses. This discussion is found in the Tracwtus Anagnini in the
Erst main division: De vocisconsignfjïcatione,where the word iconsignäjï-
cauo" stands for the secondary meaning :: term has when connected with
:: verb Of some tense. AS 21matter of fact our author roughly identiües
secondary meaning with the tense of a verb: appellatur autem hic
consigniücatio: secundaria vocis significatio, ut tempus circa verbum et
participium (Ibid. p. 26020'"). It should be noticed, then, that the author
,
always Speaks of the variatio suppositionum, not Of variatio appellationum,
the latter being the heading found in the FaHacieParvipamanc.
In the Erst part (De vocisconsignücarjone) similar rules for Fmdingout
the correct supposition are found as in the tracts discussed in the
preceding sections, together with a set of rules related to the use of
participles. Seveml expressions are found to describe the notion OF
suppositio: suppositiopertinet ad presentia tamtum; suppositio intelligitur pro;
suppositiose habetad; suppositior'gjizrendaest ad ; suppositio]?! pro, suppositio
fr: verba et pertinetad (cfr. p. 26035Ff.).An interesting expression
...... subiectus terminus non habet pro quajäciat
is found p. 2617:
......
suppositionem. Besides, the phrase contrahit suppositionem a verbo sibi
proximo, also found in the precious tracts, occurs several times. We also
End the use of supponere with the accusative casia:
!bid., p. 2712'4: tunc precedensterminus restringitur ad supponendumilla
......
que caduntsub appellationesequentistermini.
Ibid., p. 2741145:Supra diximus quod terminus communis cum verbo prcsentis temporis
supponi:tantum pro presentibus; cum verbo preteriti sappanir.
pro presentibus et preteritis ;
cum verbo futuri temporis pro presentibuset futuris; ut veram reddat locutionem pro
quolibet appellatosubiecti termini.
THE THEORV OF APPELLATION AND SUPPOSITION 543
Ibid... pp. 27811'2792: Sciendum est quod hoc nomen 'tempus' quandoque snpponit in
nominativo, quandoquein ablatiuo. Quando hoc nomen 'tempus'supponit in nominativo,
communis est suppositio ut 'aliquod tempus«m', 'aliquod templi:fuit'. 'aliquod
..... ,
tempusorit'. Quando Fit suppositio per hanc vocem 'in aliquo tempore' verbo preteriti vcl
futuri temporis, suppositio Et pro tempore contcrn'linabili rci subiecti et pro quolibet
alio temporecuius aliud tempusnon est pars. Unde non est concedendum:'in aliquo
tomporojuitzldomet in iHojTuil:Socrotox'.
Tract. Anagn. iil, p. 27410'35:Quando hoc nomen 'cpiscapus'per se sumatur cum verbo
presentis temporis, suppositio non Flt pro quolibet appellato illius dictionis, sed pro
appellato illius terre in qua profertur propositio. Unde si quis Anagnie dicat: 'cpiscopus
rcnir', non est admittenda nisi pro episcopo Anagnino.
ibid., p. 27915'17:Quando iit suppositio per hoc nomen 'locus' sumptum in recto,
suppositio communisest ad mundum et ad partes mundi.
THE THEOIW OF APPELLATION AND SLIPPOSITION 545
Another clear example of the loose way in which thc term communisis
used, is found where the author discusscsthe supposition of a discrete
term. Again we meet with the phrase communis ad cr. It
. . .. . . .....
should be Further noticed the author here speaks of sappositiocommunis
Of a terminus discretus:
lbid... p. 2801'5: Quando autem supponit terminus discretus, communis est suppositio
ad locum circumscribentem et ampliorem.
The Flfth tract of the Tractatus Anagnini discusscs the (lifï'erent (gencra
dictionum: (l) dictiones dinrjbutive; (2) dictiones infundis, (3) dictiones
adiective, (4) dictionesexclusive,and (5) dictionesrelative.
It should be noticed that the dictionesdistributus, discussed in the later
Summule as a separate tract Of the tractatus dc proprietatibus terminorum
under the heading De distributionibus) are dealt with by our author to-
gether with the other kincls of dictiones.As a matter OFfact this ordering
of the subject-mattcr seemsto be morc plausiblethan that in PeteroF
Spain's Summulc, where the n(ldition Of only the tract Dc distributionibus
without the tracts discussing the dictionesirycï'nftatc,adiective, and exclusive
is somewhat arbitrary. As to the tract on the dictionesrelative, which are
discussed by Peter as Special cases of snppanercand, accordingly, were
added by him as the second tract on the pmpertics of terms after that on
suppositions, this is dealt with by our author not in the Frame-work of
supposition, but as a tract on sigmjï'catio.See e.g. the following passage:
Tracl. Anagn.V, pp. 32235-3233: ponitur hoc pronomen 'ipse' et refertur ad
.....
huc nomen 'aliquid' et in utraque (sc.propositione) dixcrctcsignificat. Ergo in utraque
invariatamhabetsigni "canonem Sedin utraque nichil significatquod non contrahat
.....
ab hoc nomine 'aliquid'. In utraque invariatamhabe:significationem relativum. Ergo in
utraque antecedens inrariatam habet signi tationem ..... etc.
For that matter, the samecan be said of the tract on the dictionesdistribu-
tive, as appears From the author's terminology. In the Fll'Strules, For
instance, he speaksofsjgng'jïcarioand appellatio, not ofsupposjrio:
1 For instante in the Summe
;l'lctcnieï(seeabove our Chapter XIV, pl). 481-490) and in
Peter Of Spain's Summulac logicalcs.
546 LOGICA MODERNORUM 11
Further, the correct supposition of a term is taken from the verb, 01'
For that matter, the doctrine of snpposition, as part of
Pl'BdiCEltE-tEl'H'lJ
! lt must be borne in mind that predicatum,in the Mediaeval senseof the term, is any
term in a propositionthat is not the grammatica]or logica]subjectof that proposition.
THE 'muonw OF APPELLATION AND SUPPOSITION 547
The changehas been causedby the Factthat, from now on, the First
kind of univocation as distinguished in the Fallocie Parvipomanezis
taken into consideration, so that the central position of the signifi-
cative use of the appellative noun was infringed UPOI'I.To catch the
non-signiücative uses of nouns, such as in 'homo est nomen'and 'homo
est species',the appellation theory must be widened into et more
general theory of the use of & noun, whether significative or non-
signiEcative, as subject in & proposition: thus it grew into a theory
of supposition.
3 The First stage of development was that in which the timor),r (of
appellation) covered the diFFerentsignificative usesof the appellative
' Cfr. Ph. Boelmer, Mediam! Lagic. An Outiinc cjhs Dcvclopmcntfrom 1250 ro c. 1400,
Manchcster 1952, p. 28.
3 Seeabove, p. 495. The socondkind of univocation ('homoestdignissimacrcaturorum')
:implcx(seeWilliam of Shyreswood,p. 77'9sqq.) in the
Fmdsits own placeas s'uppoxitio
third stageof develolunent. See below, p. 549 Ff.
548 LOGICA MODERNORUM Il
deternnnata
suppositio s
confusa tantum
: communis -
s confusa
personalis. .' ?
discreta confusa et distributiva.
-
univoca ( discreta
personalis determinata
?
communis confusa tantum
indeterminata
:: confusa
confusa et
distributiva
antonomatica
suppositio
metonomatica
sinodochica
S prepria
suppositio
(
impropria
[t should be noticed that our author states that there is only sup-
position ex parte subiecti:
Logica Cumsit. nostra,p. 44615'16:Sed quia suppositio est ex parte subiecti, ideo primo
dicendum est de suppositione.
Ibid., p.4—4623'19:Suppositio est sermonis subicibilis significatio; 'sermonissubicibilis'
ponitur ad diH'erentiampredicabilis.
suppositio *( mobilis
communis —
? immobilis
& confusa
determinata
(
restricta
9
ampliata.
(
T he third division of suppositio communis into coqjüsa and determinata is
said to apply both to snppositiocommunisand suppositiopersonalis,änd,
accordingly, the same division is found as that of suppositio personalis:
suppositionum personaliumalia coqfusa,alia determinata(p. 61334'35).
lt should be remarked that in the Dialectica Monacensisthe exigenda
veritatis in locutioneis the basic notion upon which the correct way of
supposition depends.3[ give some evidence:
' See our edition, pp. 605-638.
: Seethe text in our edition, pp. 60717-6081".
3 Campareabove,p. 546f.
552 r.oclcfx MODERNORUM "
The same is said of the division OFsupposition into mobilis and immobilis
(ibid., p. 6093"'IT.). Compare also ibid., p. 6l2'5 and 61433'30,x-vhere
the function of the correct supposition of a term is Snid to be reddere
locutionem veram.
Appellation is dealt with in its relation to snpposition (ibid., p.
61630Ff,), and the notion of restriction is discussedin connection 1with
supposition and appellatiuum:
!bid., p. 6161ï-617": Dicitur autemterminusappellareid de quo vereet presentialiterct
nFFlrmativepütcst predicari Et notandum quad terminus communis hoc quod
. .....
appellat, supponit. Sed non convertitur, quia multa supponit que non appellat
......
Unde cum in appellatione ct suppositione terminus communis varietur, videndum est
qualiter hoc flat. Ad hoc sciendum quod terminus communis per se sumptus supponit
pro omni quod potest participari formam eius sive id sit presens sive preteritum sive
futurum Contingit autem quod terminus communis in locutione positus
......
quandoque sumitur pro presentibus quandoque pro presentibus
..... , ...... ,
quandoque pro futuris Et terminus dicitur restringi Dicitur autem
..... .....
rcstrictio variatio suppositionis magis communis ad minus cummuncm.
' 01' contextunl approach. For this term, see above, our Chapter Ii, pp. 113, and the
Inde,»:
verborumet rerum,s.vv. contextum],
propositionc!
.
THE THEORV or: APPELLATION AND SUPPOSITION 553
Thus we have seen the later theory of snpposition growing out of the
grammaticaI-logical analysis of the proposition, as it is found in the
Priscian commentaries, the tracts on fallacy and the logica! compendia
of the second half oFthe twelfth century.
! The initial part of our passageis quoted in the prologue of the Tracrarusdeproprietatibus
sermonum, see our edition, p. 70920'11.
2 AriStOtle, Dc lmcrpr... l-6a19ff.; Boetllus, Dc sy". categ., 794DH'.
3 For the term nota (aüpBolo-u or cmxsïw), see Boethius, In Periherm.II, 257'".
556 LOGICA MODERNORUM "
SigniFlcatio est signi ad signatum, suppositio autem non est signi ad signatum sed suppo—
siti ad suppositum. Ergo significatio ct suppositio diFferunt.
' Paris, Ariana] ?] 1, [. l7ï'ü; after William of Couches; see above, p. 222.
2 Seeabove Chapter VII, p. 294 and also our Chaptcr XVI, p. 537.
3 Aristotle speaksül- 'symbols': foïc; övöwraw &vrï T(TJ'U npaïpäïmv xpdapeüa.(bc;
Gulxüölou;(Saph.E)., [65:17-3).
* See Chapter VH, p. 3I6 and some of the deEnitiona of appellatio quotcd below,
pl). 561-565.
5 SeeaboveChaptcr VII, p. 294.
6 Sec Priscian, Inn. grannn. " 18, p. 556 ed. Hcrtz: proprium est nominis signiEcarc
substantiamet qualitatem. Cfr. Donatus,Arsgrammarica
ll I, p. 3732"3cd. Keil.
? SeeChapter XVI, pp. 522IT.
THE LOGICAL Ti-uzom' OF THE PROPERTIES OF lemas 557
This was the cruxof every theory of meaningin the Middle Ages, whether
of the Platonic or Aristotelian-Boethian type. It is not surprising, then,
that we chl Abailarcl occupiecl with just this problem in his com-
mentar)r on Aristotle's Categories.When commenting upon Categ.,
3b IOH., he touches the heart of the problem- of meaning as it was
considered in Ancient anc] Mediaeval thought:
Log. lngrcd., p. I575'1hlcd. Geyer: Sed nulla substantia universalis nisi particularis, quia
scilicet nullam videtur rem subiectam signiücarc nisi ut hoc aliquid, idest personaliter
discretam ab omnibus aliis rebus, pro eo scilicet quod nulla res est nisi ut discreta. Et
hoc est quod ait: omnis substantia videtur signilicare hoc aliquid, idest rcm subiectam
nominare ut hoc aliquid, idest peraonalitcr discretam. Nisi et inde faceremus in modo
significandi, non esset falsum, quod videretur., quippe nun aliae rcs numinantur ab
universalibus quam a particularibus. Et in primis quidem, idest in particularibus nominibus
substantiarum, indubitabile est. (Quia) posset esse tamen et falsum, addit: et verum est.
Individuumcnim. Probat a pari, quod signiFlcant rem ut hoc aliquid, quia significant eam
ut individuum, et quia individuum accipi posaetvel propter duritiam vel propter parvi-
tatem, determinat se individuum accipere iucundumpersonalemdiïcrctioncm, cum supponit:
'unum numero', idest personaliter discretum. ln secundisrero. In primis videtur et est,
'sed in secundis vidctur similiter, ut scilicet significent rem subiectam ut personaliter
discretam, sed non est verum. Et unde videretur similiter, supponit: cx figura appel-
lationiï, idest ex ;imiiitudinc nominationis.Similes namque sunt secundaesubstantiae cum
primis in eo quod easdem res quae discretae sunt, nominant, sed in modo quidem
nominandi differunt, quia primae, inquantum hoc aliquid sunt, nominant eas, idest ut
personaliter discretas et ab omnibus differentes, secundae vero easdem appellant ut
convenientes. Sed magk. Secundae non signiFlcant res suas ut hoc aliquid, sed potius ut
quale aliquid, quia cum primae substantiae maxime propter discretionem substantiae
sint impositae, secundae impositae sunt propter qualitatem substantiae. Licet enim 'Sa-
The occurrence "ofthe term status in the final sentence of our quotation
shows clearly enough that the famous problem of the universalia is in-
volved here. For that matter, a Platonic view on this problem is found
in William of Conches' Giese in Priscianum.1 A clear-cut distinction
betweennominare(appellare)and signi "careappearsin Abailard's Porphyry
glosses in the Logica Nostrorumpetitioni:
Lagica Nostrorumpetitioni, p. 52713-5283 ed. Geyer: genera et species quaedam, non
omnia, in sensibilibus sunt posita, hocest sensibilia habent nominare,et ponuntur extra
sensibilia, idest res habent significareet non cum aliqua forma quae sensui subiaceat.,
quia si res omnes formas quae sensui subiacent, amitterent, non ideo minus a genere et
specie nominari possent. Sunt igitur genera et species in sensibilibus posita per appel-
lationem, extra vero per signilïcationem.
In hac vero ultima quaestione Büethius Aristotelem et Platonem diversas esse in verbis
commemorat hoc modo: Aristoteles omnia universalia in sensibilibus esseponit, extra
vero intelligi; Plato vero non modo intelligi, verum etiam ( . . . .
. . . . . )
sic intellexisse arbitror, quod genera et speciesin sensibilibussubsistantper appel-
lationem, idest in se appellant, extra vero intelliguntur, quia intellectus eorum absque
omni sensibilitate habentur, quia non faciunt concipere res ut informatas formis, secun-
dum quas res sensui subiacent. Plato vero dicit genera et species non solum extra in-
telligi, verum etiam extra subsistere,quia Si res substantiaeonmibus illis formis carerent,
secundum quas res sensui subiacent, non minus tamen secundum intellectus generum et
specierumveraciter deliberari possent. Apparet igitur in sensunon essediversos,
quamvis in verbis 'ificleatmr.2
2 - Appellation
sition and of the proper task of the copula ('est') primarily around the
general theory of signilïcation rather than around an ontological inter-
pretation of the predicate term as standing For some universal nature.
The latter view was held, indeed, by the dialecticians in William's days!
and by the young Abailarcl as well.2 They all followed Aristotle's foot-
steps, who, 515is known, showed little interest in the signiFlcation
problems as logica! problems (semantics)and, accordingly, centred his
logic primarily around the analysis of the logic of CIaSSGS.3This theory,
still occurring in the fourteenth century, has been named by Moody the
inherencetheory. It holds that the 00pula (*est') in an aFFlrmative
propo-
sition statesthe inherence of & universal nature (forma)signiüedby the
predicate-term in an individual thing denoted by the subject-term. ln
other words: the inherence theory takes it to be the function of the
copula to copulate the intension of the predicate-term with the. extension
of the subject-term (logically: it statesthe subsumptionof the classto
which the subject-term belongsto that of the predicate-term). On the
other hand the identity theory takes it to be the function of the copula
to identify subject and predicate (logically: to identify the actual ex-
tension Ofthe subject-term with that of the predicate-term).4
Accordingly, when analyzing such propositions as 'Socratesest albus'
the grammarians and, generally speaking, the adherents to the identity
them")r esPecially considered the nominata or appeHataof the appellative
nouns used in the pmposition, that is: those individual things actually
denoted in the prcposition.5 This analysisof the function of the copula
in an affirmative proposition, and of the proposition in general, laid the
basis of the earliest stage of the supposition theory, viz. the theory of
appellation as found in the older tracts on the properties of terms.6
The other substantial connotation of the theory of appellation, viz.
that the verb of the proposition in which the appellative noun occurs,
is of the present tenseff' should be considered in close relation to the
first connotation discussed above. This appears most clearly from the
defmition of appellation given by the author of the Ars Meliduna,where
the notions of vera attributia and copulatio are qualiFled by the addition
that this attribution or copulation is made through a vcrb gfthc present tensa:
in that capacity it appellates.' It appears from the last quotation that the
quidammentioned by Willimn are aclhercnts of the identity theory of the
copula: both subject-term and preclicate-term are taken in- their
extensional values, the force of the capula being that of just stating the
iclentity of the extensionsof the subject- and predicatfæterm..2It should
be noticed, hox-vever, that William himself appears to adoPt the in-
herence theory, according to which the copula determines that the
subject-term is to be taken in extension, but that the predicate-term is
to be interpreted in intension, as standing for the universal nature which
it connotes (i.e. its signyï'catum).Accordingly, William calls appellation
the predicabiligr of & general term, not its actual use as a predicate in &
proposition.
The same view is Found in the Logica Cum sit nostra, p. 44934'25: cst
appellatio sermonispredicabilis signyf'ïcatiasine tempore,where the addition
of isine tempore', which is made in contra-distinction to copulation,3 is
noticeable in this connection.
As will be clear From the next section, appellation, roughly spealcing,
concerns the snpposition of & term as regards existing things only.
Accordingly, it is to be considered as oni)r & sub-classof supposition. It
is known that William OFOckham (leclined to make use of the dis-
tinction between supposition and appellationi For that matter, the
theory of appellation as found in the later Summulcis but a remnant of
the Erst stageof the theory of the properties of terms, when appellation,
not supposition, was in the focusof the thaïwary'.5
3 - Supposi tion
As we have seen in the Erst section,,4 in the Erst stage of the develop-
ment of the theory of supposition there existed an internal tension
within the rather vague Fleld of signiflcation of a noun such as considered
by the Mecliaeval grammarians and logicians: this clearly appears in
Priscian's formula: proprium est nominis signifï'care substantiam et quali-
tatem.5This interna] tension is still found to exist in an ambivalent term
p. 7119'11: Videtur autem quod mpponcrcsecundum ctimologiam vocum non sit nisi
subponere,idest designarealiquid sub aliqua forma. Subpositioenim dicitur quasi Püïitiü
sub, ut videtur.
p. 71216'23: Suppositio igitur est significatio rei sub Forma substantiali perliciente eam
prout sub ipsa cogitata est res ut perfectum et per se ens, non ad aliud dicta per modum
accidentis, sed ad quod dicatur aliud. Unde supponere est signiEcare rem sub aliqua
forma ut per quam cogitatur res ut per se ens et stans in anima et de quo possit fieri
sermoet respectucuius dicatur aliud, cum ipsum non cogitatur ut dependensab alia,
hoc respectu habito ad ea que sunt secundum modum secundum quem est id quod est
substantia.
Aristotle had already said,1 contains it in its meaning, is that it has the
function of positing & certain cmnposition of the predicate with respect
to the subject. As we have seen abwe.2 the meaning of this composition
was sometimes considered as the function of the copuladetermining that
the subject-term is to be taken in extension, i.e. for the individuals for
which it actually stands, and that the predicate-term is to be interpreted
in intension as standing for the universal nature (jbrma) which it was
assumcd to signify. In this theory the copula was taken as a sign of
inherence (inherentia)of the universal nature signiüed by the predicate-
term in the individuals for which the subjcct-term stantis (inherencc
theory of the copula). ln fact, this is the view of the. author of the
Tractatus dc proprietatibus sermonum.On the other hand, the composition
was also intcrpreted, especiallyin the later logical theories (fourteenth
century), in accordancewith the grammatica]view of predication found
as early as about 1100.3 This theory, the identity theory of the copula,
was an attempt to express the meaning of afürmative predication in a
forma] and extensional manner, in the sense, namely, that both the
subject- and the predicate-term are taken in extension, while the force
of the copula is assumedto be that of positing the ideantit)rof the exten-
sional valuesof the terms as used in the preposition.4
Accordingly, while the inherence theory construed the function of
the copula as that of associatingan intension (viz. the universal nature or
forma of the predicate-term)with an extension(viz..of the subject-term)
and the identity theory helt it to be the function of the copula to identify
the extensions of the subject- and predicateäterm, both theories are
focussedon the notion of snpposition as their key idea. For the identity
theory this is seIf—evident,since the extensional values of the terms
depend upon their actual "standing for" ("suppositing for") certain
individuals. For the inherence theory the same holds good. For that
matter, what determines the truth of a preposition in which certain
terms occur as subject and predicate, is not the fact that they have
meaningor intension of their own; it is rather the fact that thereis (or:
can be, in & certain kind of ampliation) something individual for which
the subject-term is usedand with which the universalnature (þrma)
signiHeclby the predicate-term is assumedto be connected.5
subject and predicate", does not alter the Fact that Peter, no less
exPlicitl); contrasts suppositio naturalis and suppositio occidentalis:
Summuloologicolos,nr. 6.04: Suppositio naturalis est acceptio termini comnmnis pro
omnibus de quibus aptus natus est predicari, ut 'homo' per se sumptusde natura sua haba
suppositionem pro onmibus hominibus qui sunt et qui fuerunt et qui erunt. Accidentalis
suppositio est acceptio termini communis pro onmibus pro quibus exigit adiunctum,
ut 'homom'; iste terminus 'homo' supponit hic pro praesentibus. Cum autem dicitur:
'honuofuit'supponit pro praeteritis. Cum vero dicitur: 'homocrit', supponit pro futuris.
Et ita habet diversassuppositiones secundum diversitatem eorum quae ei adiunguntur.
positio from the view-point of the occurrence of the term in & propo-
sition. However, it may be asked, then, what is to Peter the precise
distinction between signi 'catio and suppositio. From Pcter's words it
appears' that SLIPIJOSitiOI'Iand signiEcation diFFer in that signifncation is
accomplished through the imposition DF:: word to signi]? :- thing, while.
supposition is the acceptanceof & term, already significant, as signify'ing
its ros For something, i.e.. clenoting some individual participating in the.
rcs signilïed by the term. For Peter natural snpposition (suppositio
naturalis)is the acceptanceOFa generalsubstantiva!term For all those
things of which, by its original imposition, it can luepredicated, such as
the term 'homo' when it is taken by itself, denotes &" men, including
those who exist, those who will exist, and those who have existecl.2
Accidentalsupposition (suppositio
occidentalis),however, is the acceptance
of the samegeneral termfor aH thosethings its odjunctdetermines,as in the
preposition: 'homoest', the term *homo'denotes all men who exist at the
present time (at the time of Speaking),while in *lïomojoft' it denotesall
men who existed in the past, and in 'homoerit' all men who will exist.
Thus it is clear that only in the caseof Peter's accidental supposition the
congruitos !ocutionis (veritas propositionis) is considered, and, therefore, the
actual occurrence oFa Lerm in a pl'Oposition is required.
It can be said, then, that, For Peter, signffï'catiois the mere represen-
tation of & res accomplishecl through & word hy convention,3 the res
being either & universal nature or an individual.4 [n other words, for
Peter the notion of significatio covers both the connotation of the uni-
versal nature,(forma 01' qualitas) and the denotation of the individual
(subsmntio).5Natuml snpposition, however, is the acceptanceof a
general substantival termf' for all things in present, past, or Future for
which it may"be used, and, accordingly, it l:)ril-nz-lr'il)r
concems possible
rlenotation, not connotation. Finally, accidental snpposition, being the
acceptance of & general term For all those things its adjunct determines,
appear from the great deal of attention paicl to the psychological and
criteriological approach to the pmperties of terms. Indeed, the anony-
mous author's expositions of cogitatio and related notions (intellectus,
qg'ccms,apprehendere,imaginaria) remind us of similar discussions in the
logica! commentaries of Nicholausof Paris,' especially in those on Peri-
hcrmeneias.The author's intention clearly appears from the prologueï:
Tract. dc proprietatibus Iermonum, p. 7075'3: utile videtur instituere tractatum
......
de sermonibuset diversitate proprietatum et oflïciorum que consideranturiuxta ser-
monem. Que sunt copulatio, appellatio, suppositio, et multa alia de quibus dicemus
inferius.
' For these works, see M. Grabmann, Dic logischcnSchryïen des Nikolaus ran Pari: und
ihre Stellung in der flrfstotclixchcn Bewegungdes XII! jahrhundcrtx, in Mittelalterhches
Geistesleben ] (München 1926), pp. 222-248, e5pecially his and other commentaries
on the Perihermeneias.
: The tract will be edited in full in our second part, pp. 703-730.
3 Cfr. Peter of Spain, Summulaclogicales,nr. 6.03 ed. Bocheüski.
4 Tract. de prapriet. sermonum,p. 7I l9'".
THE LOGICAL THEOR'I' OF THE PROPERTIES Ol: TERMS 577
Ibid., pl). 7I 535-7164:Cum igitur tot sint divisiones suppositionum, scilicet alia mobilis,
alia inmobilis; item: alia distributiva, alia determinata; item: alia confusa solum, alia
non, — si voluerimus reducere has divisiones ad invicem, dicemus hanc primam esse
divisionem et propriam: suppositionum alia distributiva, alia determinata. Et quia
distributiva est, mobilis est et quia determinata est, ilnnobilis est. Non enim debet Heri
actualis distributio cum dicitur: 'homocurrit'. Non enim sequitur: 'ergo isto homocurrit
et ille'., licct tamen veritas sit pro hoc vel illo, quia cum Fit distributio fit confusio.
Coqftmdienim hic sumptum non est aliud qunmjïmdi pro mukissuppoxiris,
hoccst multi-
plicari.
5 - Copulation
! lbid., p. 72219'24.
: Ibid., p. 72225-26.
3 Like the verb supponere,
the 1rerbcopulareis usedintransitively. Seeabove,our Chapter
XVI, p. 515.
4 For the text, see above, Chapter V, p. 262.
THE LOGICAL THEORV OF THE PROPERTIES OF TERMS 579
Logica Cumsi: nostra,p. 45113'20:Et est copulatio sermonis predicabilis signiücatio cum
tempore. Pmprie loquendocopulatioest in verbo. Communiterloquendoest in verbo
et in omnibus participiis et concretis.
matter of fact William of Ockham does not even mention the concept
of copulation in his lougic.l
! or taken with a sign of particularity, as Peter of Spain says (Summuloologicolos, m'. 6.09).
THE LOGICAL THEORV or- THE PROPER'I'IES 01: TERMS 583
' For the origin of the'term, see Abailard, Logico Nostr. petit., p. 55316'24;see below,
p. 593.
584- LOGICA MODERNORUM 11
(e) restricta——ampliata
As we have seen, & common term when used in a preposition may
deuote individualsof the present (aq. preterite, future) time only or
individuals of all times, and even all possible individuals. ln those cases
the common term is said to restrict or ampliate its appellation (or:
supposition).'
Ampliated supposition (or: appellation, aswas said in the earlier stage
of our theory), or ampliation is the prcperty of & common term which
consistsin the fact that its supposition is extended (or: ampliated) to
deuote not only individualis OFthe present, but alsoof the past or future,
or of the "donmin of possibility". Ampliation, then, has to be expressed
by an appropriate term, viz. usually by the warb, sometimes by another
word, such as 'possibiliter'.
Restricted supposition (or: appellation) or restriction being the
counterpart of ampliation is the property of a common term which
consists in the Factthat its supposition is limited to a restricted number
of individualis. Such Iimitations may be effected and expressed by the
use of various words and additionis to & noun, viz. verbs of the past or
future tcnseandadjectivesaddedto & substantiveterm.
The earliest introduction of the notions of ampliation and restriction
seems to be Found in the Fallacio Parvipontanc.When discussing the third
kind OFunivocation the author says that it consists in the ampliation and
rcstriction of appellative nouns' :
Fa". Parvip., p. 56237'31:Tertia species (sc. univocationis) est que consistit in amplia-
tione et restrictione alicuius dictionis, quemadmodum accidere solet in nominibus
appellativis. Nomen cnim appellativum si supponat verbo prcsentis temporis, habet se
per appellationem ad presentia tantunn; si verbo futuri, habet se ad presentia et futura.
The older tracts do not have & separate chapter 011 ampliation and
restriction. In the First tracts which deal with these notions separately,
the main attention seems to be paid to l'estriction:
' Fa". Porrip., pp. 562-571. See above, pp. 495 Ff.
2 The nütion of restriction has been elabornted by the author of the Summe.rlflewnsesin
an extensive way. See above, pl). 462-4-65.
3 For an elaboration of the doctrine of restriction by our author, see ibid., pp. 6171?-
638'9. A separate tract on :: special kind of rcstriction is found in Munich, CL..»U.
l4.4-58, f. 4-0f'1'l'bunddr the title Do inplicationibus.it hasbeenedited in L. M. de Rijk,
SamoNotoson the .Jl'lediaomlTract Do insolubilibus ctc., pp. 100-103.
.....
586 LOGlCA MODERNORUM n
lbid., p. 72823'25: Notandum ergo quod ampliare est terminum relinquere in sua
principali vel naturali suppositione.
80 far we have dealt with kinds of snpposition that are all concerned
with the actual appellative force of nouns. They chscl)r corre5p0nd with
the appellation theory, being the Erst stage of the snpposition tinam)?»l
which arose From the Iogicians' speculations about the third kind of
l.lnivomtion.z As we have seen adactae,,3 the appellation theory was
extended to those usesof the appellative nouns that were involved in the
Fll'Stof the two kinds of univocation distinguished in the Fallacic Parvi-
pontane: grammatica] and logical transsumption of terms.
Fall. Parrip., p. 562'4'19: Sunt autem tres Speciesunivocationis. Prima est quando aliqua
dictio sumitur ad agendum de se vel de suo significato. De se ipsa ut cum dicitur:
'magincr cst namen'; hic enim transsumitur hoc nomen 'magister' ad agendum de se. Et
hec est proprie transsumptio grammaticm'um. Transsumitur ad agendum de suo signilï-
; et hec est transsumptio dialeticorum.
cato ut qum dicitur: 'homoest.species'
The authors distinguished as two kinds of snpposition the uses of & term
standing for, resPectively, the word itself and the universal nature
(forma) signiFledby it. The former was called material sapposition, the
latter simple snpposition. All other kinds of supposition, viz. those dis—
cussedabove, pp. 581-586, were classified under the general heading:
personal supposition.4
([ ) suppositio materialis
Whenever a word was used autonomously, as& name for itself or for
the kind of language-signof which it is an instance, it was said to be
used in materia] supposition. William of Shyreswood Speaksof material
snpposition when & word itself snpposits either for the very utterance
itself or for the word itself, composed of the utterance and the signiE-
cation, e.g. when we say: Ilucum:-
estdissillabum' or 'homoestnomen'.5
Peter of Spain does not know this kind ofsupposition in his Summulac.
For that matter, it does not appear in the earlier tracta either.
John of Salisbury, too, uses this terminology when he says: our under-
of things, simply, as
standing at times looks directly at the simpleessence
when it conceives of man as such, or noneas such, in which Operation it
is simple,.I The Tractatusde proprietatibussermonumgives an etymological
explanationof the word simplex:
Tracr. dc prapr. sermonum,p. 71313'13: Et ideo dicitur simpliciter: sine plica, idest
respectu, ad significare aliquid.!
II 20, p. 989'":
! .«l-Ietalog. Intellectus enim quandoque rem simpliciter intuetur, velut
si hominemper se intueatur aut lapidemet ob hoc:simplex est.
2 : hoc aliquid : Aristotle's 1685 11.
3 ;I'Ietal.ll l7, p. 95123'.
4 FaH. Parvip., p. 56220'26; see above, Chapter XV, 1). 495.
5 Log. lngrcd...1). 15775.
51bid., p. 15715.The same usage is found in the Sententiasecundum
MagistrumPetrum,
pp. IlSïï-l 1925, ed. Minio-Paluello.
p. 713'4"5.
? Tracr. de prapr. sermonum,
THE LOGICAL THEORV 01: THE PROPERTIES OF TERMS 591
As we have seen before (Chapter XVI, pp. 544-54-5), the earlier tracts
"usedthe term 'suppositiocommunis'
in a rather loose way. William of
Shyreswood in his tract on the Predicabiiia defines the word commune as
"uniting many things together, i.e. into a single nature".4 Actually, in
common noun.
Log. Ingred., pp. 2129-221: ille (sc. intellectus) qui universalis nominis cst,
communem et confusam imaginem multorum concipit; ille vero quem vox
singularis generat, propriam unius et quasi singularem formam tenet, hocest
ad unam tantum personam se habentem Unde per hoc vocabulum
......
quod est 'Socrarcs',quod proprium unius formam ingerit in animo, res quaedam
certiEcatur et determinatur; per 'homo' vero, cuius intelligentia in communi
forma omnium nititur, ipsacommunitasconfusioniest ne quam ex omnibus
intelligamus.
!bid., p. 2327'23: ipsa universalia, quae licet confusaesigniFlcationis
ad
......
sint quantum nominatas essentias
......
The earlier tracts alreacl)r Speak of the propria coqfusjo of common nouns:
(i) mobilis. The same tract explains the term 'mobilis' as follows:
Ibid., pp. 71431-7I55: Cum una via saphistica sit secundum multiplicitatem,
omnis autem communitas sive universalitas refcratur ad multitudinem
..... ,
ideo cum iuxta subpositionesviam habetsaphistadeceptioni,consideratipse
mobilitatem et inmobilitatem circa multitudinem et communes terminos. ln
multitudine enim est causaerrandi. Propter hoc dicendum quod subpositio
mobilis sive inmobilis debet attendi circa terminos communes. Et motus sub-
positionis sive expositio debet attendi circa eaque sunt sub aliqua communitate.
Unde cum non possit moveri terminus communis ad particularia contenta,
tenetur inmobilitcr hoc respectu.
His Logica Nostrorum petitioni has an interesting note on the use of the
where it is related to the terms 'mobilis' and lfaanfu-suar":
term descensus,
Legica Nasrr. petit., p. 553'6'24: Hic ascensus per similitudinem
et descensus terrae
dictus est. Terra enim est stabilitaset lirmitas, a qua quantoaliquid recedit
sursumaltius, tanto magisest mobile, instabile. Quando vero magisad terram
accedit, tanto magisad stabilitatemappropinquat.Similiter autem vocabulum
aliquod quanto plura continet in appellatione quam aliud, tanto magis est altius
illo, idest minus stabile et minus certum in signiücationequam aliud. Quanto
minus continet quam aliud, tanto minus est confusum et magis stabile, idest
magis certum in significatione, quam aliud.
by the moderniof the Middle Ages, contains all the tracts which, in the
Middle Ages, were considered to be new elements in the study of logic.
The group contains, apart From the tracts De suppasitionibüs,De
appellationibus, De capulatione, De ampliatione, and De rcm'ictione,' also &
tract discussing the suppositions of relatives.
(21) De relativis. ln these tracts the term 'rclativum' was taken in the
sense of our relative pronoun and all other terms used in language to
refer to another term. They discuss the significative function of such
( .! (. 'l' ( 1 (. .'I' II. I I I I '!
.
terms as qm , Iste , ahus quam , idem qu: , mcus , tuus , suus . The
main purpose of this tract was to le the snppositions of such 'relative'
tenus.?-
Such discussionsare found already in the earlier tracts, such as the
Tractatus Anagnini, [II, pp. 26823-2735 and V, pp. 32132-3263'.
9 Conclusion
—
lt may appear from the present-study that the theory of supposition
gradually grew out of twelfth century grammatica.] doctrine and the
theory of univocation forming the most relevant part of the twelfth
century doctrine of fallacy. How this proceeded has been discussed in
the last three chapters.
The elaborata development of the theory of supposition led to what
is certainly a remarkable terminological congruence with all the authors
of the tracts on the properties of terms. However, this decidedly did
not mean that there did not exist, at the sametime, & number of contro-
! namely a tract onfalsa positio. Seeabove our Chapter [, nr. ] 1, p. 46. Positio,as the
laying—dawn ofa forms the
proposition, OF
starting-point dispute.
any
2 ,I-fcdievalLagic, p. I4.
3 E. A. Moody, Truth and Canscqucncc,
pp. lO-l I.
4 See above, p. 375 Ff. The same organizaticm is found in the Abbreviata Montano,
p. 9723'27(our Tract ll).
THE LOGICAL THEORT OF THE PROPERTIES OF TERMS 597
1 Seeabove, Chapter ll, pp. I ! 3-1 [7 and also the Indexverborumet rerums.v. propositione].
p. 5. Indeed, this product ma)rbc con-
3 Seealso E. A. Moody, Truthand Consequence,
sideredasmetaphysicallogic or logicizedmetaphysica
as well.
3 See above, pp. 575-578.
4 See above, p. 575 and also Ph. Boelmer, CollccredArticle: on Ockham,pp. 232-267.
598 LOGICA MODERNORUM II
' See E. A. Müody, The Logic qf Wilham qfOckham, pp. 66-1 17, especially pp. 113-115.
2 For this stage of the development, see above, Chnpter XVI, pp. 528-541.
3 Summatatim logicac[ 631'", pp. 175-176 ed. Bochner. For the text, see above, p. 564,
n. 4.
BOOKS AND ARTICLES REFERRED TO
Moorc C.S.C., loseph N. Carvin and Marthe Dulong, Uniwwailgr of Notre Dame
1943-1950.
PETEROF SPAIN: SummulaeLagicales: Petri HispaniSummulae logicam quas& codice
manu scripto Regini. 1205 edidit 1. M. Bücheflski O.P. Torino (Marietti) 1947.
PINBORG,]AN: Dic Emwicklungder Sprachthearie im ;l-littelalterin: Beiträge 2. Gesch. cl.
Phil. u. Theol. d. MA. Bnd. 42, H. 2 Münstcr 1967.
PIPER, PAUL: Die Schriften des Nathan und seiner Schule [, Freiburg 1882, pp. LXXV-
LXXXIX supplied in: Zeitschril:]ür deutschePhilologie22 Halle 1890, pp. 278-286.
PRETI, GIULIO: La dottrina della vox xignjfi'cacivanella semamica:erministica classica,in:
Rivistacritica di steria dellafilosolïa10 (1955), pp. 223-264.
Studi sulla logica þrmalc ne] d'ledioevo,in: Rivista critica di storia della Filüsoüa 8
——
(1953), pp. 346-373; 680-697.
PRISCIANUS:Inst. gramm. : Prüciani Grammatici CaesariensisInstitutionunl grammaticorum
libri XVIII ex rccensione Martini Hertzji (Grammatici Latini ex rec. 1-1.Keilii, 11,111),
Lipsiae 1855.
RHABANUSMAURLIS: De Institutione clericorum libri trcs; textum recensuit, adnotationibus
criticis et exegeticis illustravit, introductionem atque: indicem addidit Aloisius
Knoepfler, Monachii 1900.
RIJK, L. M. DE: Intrad. Abai]. :: Introductionto the edition of Abailard's Dialectica,
Assen 1956.
Introd. Gar! : introduccion to the edition of the Dialecticaof Garlandus Compotista,
—- .
Assen 1959.
De indehngder middeleeuwse wijsbegecrtein Phih'a,wijsgerige opstellcn in vriendschap
—
aangebodenaan ]. H. Robbers S.]., Nijmegen 1966 : Bijdragcn,Tijdschrift voor
Elosofleen theologie27 (1966) af]. 2, pp. 229-236.
— Log.Mad. I : Logica ;l'lodcrnarum.A Contribution to the Histc-r),rof Early Terminist
Lagic. Vol. [: On TheTweUEh
Centug'Theorie;quaHa-g', Asscn 1962.
— On The Chronology JBoethius' l'l'arks on Lagi.: in: Virarl'um, :! Journal für Mediaeval
Philosophy and The Intellectual Life 01 The Middle Ages 2 (1964), pp. 1-49,
125-162.
On TheCurriculumquhe Art: (!l-TheTriviam ut 5: Gallj'onr c. 850—f:. 1000 in: Vivarium,
——
a Journalfor MediaevalPhilcæsiuzm-pl-n)r
andThe lntellectual Life of The Middle Ages1
(1963), pp. 35-86.
— The Hace g'The Categoriesqf Being in Aristotle's Philosoplyr, Assen 1952.
— SameNew Evidenceon TnveyïhCentmy Lagic. Alberic and the Schon!qf Mon: Ste Geneviäve
(Montani)in: Vivarium,a Journalfor MediaevalPhilosophyandThe IntellectualLife
of The Middle Ages4- (1966), pp. 1—57.
— Same Nate: on The Mediana! Tracr. De lnsalubiübus, With The Editio:) qf a Tract Dating
FromTheEndq]-TheTweyïhCentugrin: Vivarium,a Journalfor MediaevalPhilosophy
and The Intellectual Life in The Middle Ages4- (1966), pp. 83-115.
— SameNate;on The Tuvey'thCenrwyTapicq]-TheThree(Faur) HumanEvils and af Science,
andTechnics
l*'r'rtue, astheirRemedia: & Journalfor MediaevalPhilosophy
in: l*'.ivarium,
andThe lntellcctual Life of The Middle Ages5 (1967), pp. 8-15.
ROBERTDE MELUN: Oeuvres111:Sententiae.Vol. I, Texte inädit. Editä par Raymond
M.Martin (Spicilegium SacrumLovaniense,fasc. 21), Louvain 1947.
Grammatica!771mein Europa,with Particular Rgfercnce
ROBINS,R. H.: zlncienr.and A*!ediaeval
To ModernLinguisticDoctrina, London 1951
.
ROGERBACON:The "Opusmajus". Edited with Introduction and AnalyticalTablc by
BOOKS AND ARTICLES REFERRED TO 605
V-P-L-2499 -9l'93i130'146i
VIENNA, GESTERREICHISCHE
NATIONAL- - - - -
BIBLIOTHEK 163. n.4; 524
V.P.L.4698 38
. . . . . . . . . .
V.P.L. 244 51
. . . . . . . . . .
V,P,L, 2436 3931; 14644-7; WOLFENBUETTEL, HERZOG ALIGIIST
, , , ,
234455; 523 mnuomsx
V.P.L.24-98. . . . . . . . . . 24 Cod.56.20/Iug.8" 90;93-94; 146-150.
LlST OF [NCIPITS
Circa dictiones exclusivam est sciendum quod dictio exclusiva addita subiecto
renwvet predicatumab oppositissubiecti . . . . . . . . . . 39
Circa triplex ['it
equivocationen'u questio 73
.
Circa exceptivasest sciendumquod hec dictio preteraliquandotenetur exceptive
aliquando diminutive 39
. . . . . . . . . . . . . .
Circa hanc artem sicut et circa aliasquedam extrinseca consideranda sunt 90
considerandum est quid sit ipsa ars, quod genus eius,
Circa huius artis p1'i11cipiu111
que mate1la 80
Circa insolubilia queruntur duo primo circa insolubile simplex secundo circa
insolubile cmnpositum
.
Circa librum Porphirii quedam in generali querxuntm Primo ut1 1.1111 sit possibile
aliquidscire 51
. . . . . . . . . . ciies quancioque
Compotistaautempartestemporisquandoque 111ai01'
es die5111i1101'es
determinat 59
. . . .
Consequensest quedmuI1abitudovel sequelain qua consequensse habet ad
antecedens. 38
Consequenterdicendmnestde istis dictionibus necessaria
contingenter 46
.
estquedamhabitudointer antecedens
Consequentia et consequens. 38
Cum argun'nentatio multis modis dividatur, hanc divisionem summuus ut ex illa
eligamus illam partem de qua intendimus 46
Cum attendatur duplex sermo ' est enim quidam sermo qui est coniunctio rei cum
voce mediante intellectu . . . . 28
Cum cognitio quinque universalium scilicet generis speciei, dili'erentie proprii
et accidentis, sit necessari11ad doctrinmn '11'
edicamentor u111 57
Cum cognicio sillogismi sit Fmis logices et cognitio partis precedit cognicionem
totius........... 36
610 115101: lNClPlTS
Entium aliud substantia aliud accidens, idest entium aliud est ens in subiecto,
aliud non ensin subiecto 53
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
queacciduntlittere et sillabequedamsuntcommunia,quedampropria . .
Eor11111 4-l
Eorum que dicuntur quedamdicuntur cum complexioneet quedamdicuntur sine
complexione 39
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Equivocadicuntur. Liber iste continuari potestad illa que dicta sunt de universa-
libus........ 4-9
Equivoca1' sunt res est signiEcateT per nomen equivocum in sermonesunt
quarumsolum nomencmnmuneest seddifFlnitiodiversa . . . . . . . . 60
Evocatio est inmediataassociatiodiversarmn personaiwn eidem verbo personali
supponentium 73
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
de 111a111111011e
Facite vobis a111icos iniquitatis, ut cum delïceritis, recipiant vos in
eterna tabernacula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . '. . . . 35
Fallaciaapudlogicosdicitur deceptio 34
. . . . . . . . libro . . . . . . . .
Aristotiles' 111
Formaest cmnpositioni conti11gens.Quamvis P1ed1car11ento1
um
suFEcicnter.................... 37
LIST OF IN CIPlTS 611
Gramaticn est naturale principium discipline 3]
Liber iste vocatur ars granmtiea, ex quo nomine materia eius demonstratur 21
Locus est sedesargumenti, idest id unde argumentum F11'matur et elicitur 35
Locus in communi sermone cst superficies aeris rem includens neque maior neque
minor [corpore] quam id quod includit 52
Logica est ratio, idest scientiaI disserendi, idest disputandi ] 55
Meludine professionis quam ea pars philosophie quc ratio disserendi dicta est sibi
duce111elegit.......... 24;283
liabet
Modio vini ad denarium meilli qui non 25
612 LlST 01: lNClPlTS
Sciendmn quad hoc argumentum est Falsum: duo bona sunt; utrumque est
vite eterne; alterum potest Heri sine altero; ergo maioris meriti
111e1'ito1'iu111
sunt duo quam unum 36
quod in predicamento quantitatis non secundum genera sed tantum
Scie11du111
secundum species specialissimas fieri assignatiünem 91
Sciendum quod principium sine principio et principium de principio et principium
de utroque principio appellationes sunt et nichil aliud significant quam Pater
et Filius et Spiritus Sanctus . . . . . . . . . . 35
614 LIST OF INCIPITS
Sciendum quod si quis loquatur hic ' os meum aperui et attraxi spiritum 35
. . . . .
Secta Meludina velut e1'1o1ismedicina 24 ; 282
. . . . . . . . . . . . . .
inest duplex actus sive duplex pr'op1ietas
Secundumduas dispositiones ter111in01'u111
terminis ......33; 83
Elencimr
Secundmn Philosophmn I)" imo quatuor sunt aenera disputationum 38; 429
11111
Secundus que in prima Introductionum editione teneris introducendorum auribus
sunt accomodatn si111plicite1. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[47
Sicut dicit Aristotiles in libro Elel1c01';u111
sophistis magis pretium est videri esse
sapientes quam esseet non videri. 87
. . . . . . . . . . . . . . . . .
Sicut dicit Philosophus secundo Metaphisicorum, inconveniens est simul querere 50
.
Sicut significat Aristotiles in libro Topico1'u111
aut Elc11cl101'um; ars disputativa ad
tl 1a viam prestat . . . . . . . . . . 83
. . . . . . . . . . . .
Solvere non est ignorantis vinculum; ter tio Metaphisice capitulo pr imo 40
. . . . .
Strenuum negociatorem mecum non iudico qui rem non auget. Negociacio autem
nostra saltibus glorie ceteris preeminencius fremitat . . . . . . . . . . 37
Substantia autem est que proprie ctc. Hec est secunda pars huius libri et continet
quatuar capitula. . . . . . . . . . . . . ciue. . . . . . . . . .
36
Summus Aristotiles trutinando cacumina 1';er1.1n1 in divisit quicquid in 01be
fu1t43
alius est predicabile, alius non. Ut ergo melius pateat quis terminus
Te1'1'11in01'u111
sit predicabile, quis non, videndum est quid sit predicari 48
. . . . . . . . .
Terminus autem aut signilïcat universale aut particulare 26
. . . . . . . . . . .
"restante Porphirio cognitio quinque universalium utilis est ad scientiam predica-
111ento1'u111 53
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . ciicitur .
Totius eloquentie principium gla111at1ca in qua totius l1tterat011e profes-
sionis consistunt cunabula 234
. . . . . . . . . .
. . .diviciitur;
. . . .
T 1115sunt partes in quibus philosophia est enim rationalis philosophia
moralis et naturalis 27
. . . . . . . . . . . . .' . . . . . . . . . .
Tria nobis naturaliter sunt data incomnwda; videlicet ignorantia, vitium,
necessitas 77
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
T11a1cqu11untm in unaquaque dimnitionc: communio differentia, pmprietas 99
. .
genera distinguit nostra disciplina, scilicet significantia, signilïcata;
T11a 1"e1u111
appellata 20; 16]
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ut con1pla11atasc1'iptu1'c
superücie facilius cxcerpatur 22
. . . . . . . . . . . .
Ut dicit Aristotiles, finis estquod primo cadit in intentionemagentis 473
. . . . . .
Ut dicit Aristotiles in Libro Predicaincntorum; singulum incomplexarmu aut
signiücat substantiam 419; 424; 440
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ut dicit Aristotiles in principio Elencorum; quatuar sunt genera disputationum 38; 56;
420; 425; 423
th dicit Aristotiles; innata est nobis via a connuunibusad propria; idest per
naturam a cognitione communium dcveninms in cognitionem propriormn 470
th dicit Aristotiles, omnis sillogismusconstatex propositionibuset propositio ex
terminis.... .......56;;4l9425
..
th dicit J41istotiles;singulum inc0111plex01',um
hoc est dictum: 011111isclictioaut
signiEcatsubstantimu —. 440
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LIST OF INCIPITS 615
Ut dicit Boetius argumentum est ratio rci dubie faciens Edem, hocest potest
facerecertitudinemde re si ipsasit vel non 440
Ut dicit Baetius 111'gu111ent11111 est ratio rci dubie faciens Edem idest cer titudinem
dereclubia.... ......56;;;4-l9424 440
th dicit Boetius locus est sedes argumenti. Et diflert algunwntmn ab mgumenta-
tione ......................56;4l9;424; 440
Ut dicit Boetius, locus est sedes argmnenti. Quid sit argunwntum dictum est
prms 440
Ut dicit Philosophus ea que sunt in arte et ratione su111untu1'
ad proportionem et
inütationem eorum que sunt in natura. 82
Ut dicit Tullius ars est collectio 111ult01'u111 um ad
sive p1cccpt01
p11n01p101u111
unum finem tendentium 438
Ut melius pateat de relativis quod presentis cst negotii, primo notandum quod
relativorum aliud est supponens aliud copulans 54
.
th testantur philosophi anima 131 cata est imperfecta . 28
th vult Aristotiles libro de Anima quod lingua congruit in duo opera nature,
scilicet in gustum ct laquelam 25
.