1.

UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Datum Naziv predavanja Čas

21.02.2018. 1030 – 1200 Uvod 2
28.02.2018. 1030 – 1200 Teorija proizvodnih sistema; Tržišta proizvoda i usluga 2
07.03.2018. 1030 – 1200 Tipovi proizvodnje 2
14.03.2018. 1030 – 1200 Pojam fleksibilnih proizvodnih sistema 2
21.03.2018. 1030 – 1200 Naučni principi grupne tehnologije 2
28.03.2018. 1030 – 1200 Klasifikatori grupne tehnologije 2
04.04.2018. 1030 – 1200 Grupni prilaz u oblikovanju tokova materijala 2
11.04.2018. 1030 – 1200 Test I 2
18.04.2018. 1030 – 1200 Grupna tehnologija u funkciji fleksibilnih proizvodnih sistema 2
25.04.2018. 1030 – 1200 Upravljanje fleksibilnim proizvodnim sistemima 2
02.05.2018. 1030 – 1200 Razvijanje modela upravljanja 2
09.05.2018. 1030 – 1200 Rekonfigurabilni proizvodni sistemi 2
16.05.2018. 1030 – 1200 Suvremeni organizacioni modeli 2
23.05.2018. 1030 – 1200 Modeliranje i simulacija 2
30.05.2018. 1030 – 1200 Test II; Rekapitulacija 2
1/13
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

NAČIN BODOVANJA
Način bodovanja:
Bodovi Ukupno
Red. br. Aktivnosti
parcijalno bodovi NAPOMENA: Student mora da osvoji
1. Prisustvo na predavanjima 30×0,166 5 najmanje 50 % bodova na svakom testu.
2. Prisustvo na vježbama 45×0,166 7,5 Ukoliko nije zadovoljio na jednom testu
3. Testovi iz teorije (2 testa) 2×7,5 15
Testovi sa zadacima (2 2×7,5 15
moguće je prije završnog ispita ponovo
4. testa) polagati nepoloženi test. U protivnom
5. Seminarski rad 10 10 student izlazi na popravni ispit iz svih
6. Projekt 12,5 12,5 testova.
7. Završni (usmeni) ispit 35 35
Ukupno 100

SISTEM OCJENJIVANJA:
54 do 63 bodova 6 (šest)
64 do 73 bodova 7 (sedam)
74 do 83 bodova 8 (osam)
84 do 93 bodova 9 (devet)
94 do 100 bodova 10 (deset) 2/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Ciljevi predmeta:

Fleksibilni proizvodni sistemi zahtjevaju niz novih znanja, tehnoloških inovacija, novi logički i logistički pristup,
viši nivo automatizacije, poznavanje grupne tehnologije , modularne proizvodnje, agregatni principi zamjene
sklopova, uvođenje računara u upravljanje proizvodnjom itd.
Cilj ovog kursa je da student na bazi grupne tehnologije odredi kompleksni dio- reprezentant grupe, razrada
tehnološkog postupka, odabir opreme (proizvodne), alata( rezne , stezne, mjerne) projektiraju proizvodni proces,
skladište (polaznog materijala alata) transportne trake i sredstva sa niskom stepenom fleksibilnosti.

Fleksibilnost je neophodna iz razloga brzih izmjena na osnovu zahtjeva tržišta, proizvoda i pristupa – centar
pažnje u smanjenju troškova je proces a ne proizvod.

3/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Nakon uspješnog završetka ovog predmeta, student će biti u stanju da:

Studenti nakon što ovladaju znanjem iz oblasti koje obuhvataju fleksibilni proizvodni sistemi – tim prije što se
radi o studijskom odsjeku mehatronike moći će projektovati proizvodni sistem sa niskim stepenom
fleksibilnosti naročito sa aspekta upravljanja procesom, transportom i skladištima.

Njihova osposobljenost iz drugih predmeta daje kvalitetnu predpostavku da će veoma kvalitetno moći
proizvodni sistem projektirati po modularnim i agregatnim principima.

Studenti će biti osposobljeni da u novim proizvodnim sistemima optimiziraju proizvodnju na principima

fraktala.

4/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

PREPORUČENA LITERATURA

1. Dž. Tufekčić, M. Jurković: Fleksibilni proizvodni sistemi, Mašinski fakultet, Tuzla, 1999.
2. M. Jurković, Dž. Tufekčić: Tehnološki procesi, Mašinski fakultet Tuzla, 1999.
3. R. Šelo, Dž. Tufekčić: Fleksibilni transport, Mašinski fakultet Tuzla 2002.
4. Š.Ramiz, Dž.Tufekčić: Proizvodni sistemi, Mašinski fakultet Tuzla 2007.
5. F. Kekez: Proizvodni sustavi, Slavonski Brod, 2002.

5/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Tema br. Naziv teme Tema br. Naziv teme

1. CIM koncept 13. Nova proizvodna filozofija

2. Digitalne fabrike 14. Klasična teorija organizacije

3. Grupna tehnologija 15. Motivaciono teoretski koncept (Maslov) - organizacija

4. Fabrike bez ljudi 16. Neoklasična teorija organizacije

5. Industrija 4.0 17. Vitka organizacija

6. Analiza tokova materijala 18. Tokovi Informacija

7. Pojedinačna proizvodnja 19. Japanska proizvodna filozofija

8. Serijska proizvodnja 20. Administativni koncept (Henry Fayol) - organizacija

9. Masovna proizvodnja

10. Manuelni rad

11. Gemba

12. Virtualne fabrike

6/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

0. TEORIJA SISTEMA
ARISTOTEL - DOBA FILOZOFSKE PARADIGME

Hrpa, grčki Πάν (pan), kod kojeg raspored elemenata u cjelini ne pravi nikakvu razliku
u pogledu na njegove karakteristike

Slog, grčki ὅλος (holon), kojeg raspored elemenata u cjelini pravi razliku u pogledu
na njegove karakteristike

„Ono što je sastavljeno iz dijelova, što stvara jednu cjelinu, ne u vidu neke hrpe, nego u vidu sloga, ono je
očito više nego sama suma njegovih osnovnih elemenata“

„Cijelo je više nego suma njegovih elemenata“.

7/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

0. TEORIJA SISTEMA
matematsko-eksperimentalna metoda na čijem razvoju ima znatnog utjecaja Galileo Galilei (1564. – 1642.), te
uspjesi Isaac Newton (1642. – 1727.)

8/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

0.1. SUNČEV SISTEM

Sunčev sistem:
- 8 planeta bez Plutona
- 3 patuljaste planete
(Ceres, Pluton i Eris)
- ca. 169 ... 200
prirodnih satelita
- nalazi se unutar
mliječne galaksije

9/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

0.2. PREVOZNI SISTEM – METRO, U-BAHN, METROPOLITAN RAILWAY

10/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

0.4. KOČIONI SISTEM

11/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

0.5. SISTEM PRENOSA SNAGE

12/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

0. TEORIJA SISTEMA
Teorija sistema - matematsko ili fizikalno djelovanje - analizi promjena stanja objekta istraživanja

• Opšte teorije sistema

• Kibernetike
• Teorija informacija
• Semiotika
• Informatike
• Matematičke teorije sistema

13/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

0. TEORIJA SISTEMA
Sistemski prilaz zasniva se na slijedećim polazištima:
• Svi predmeti stvarnosti bilo materijalni (realni) ili zamišljeni (imaginarni) kao problemi
pojavljuju se kao složeni i predstavljaju se kao sistemi,
• Složeni predmet (objekt) posmatranja kao sistem nalazi se u okolini (koji se sa određenog
stajališta može posmatrati također kao sistem), sa kojim je povezan sa eksternim vezama,
• Okolina utječe na promjena oblika postojanja, svojstva i stanja sistema, ali i sistem utječe
na okolinu.
• Dijelovi koji sačinjavaju složeni predmet (objekt) kao sistem su integralni članovi jedne
sintetičke nevidljive povezanosti kojoj pripadaju (strukture)
• Strukturna analiza složenih predmeta (objekta) kao sistema je bitan korak u primjeni
sistemskog prilaza
14/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

0. TEORIJA SISTEMA

Polazišta sistemskog prikaza zasniva se na tri fundamentalna principa:

princip složenosti – svih objekata (elemenata i procesa) stvarnosti.

princip povezanosti – i međusobnog djelovanja objekta stvarnosti po raznim osnovama.

princip neprekidnih promjena – svih predmeta stvarnosti.

15/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

1.1. SISTEM
SISTEM je skup međusobno povezanih elemenata (procesi, podsistemi itd.), koji funkcioniraju po određenim
pravilima, usmjerenih prema određenom cilju, a čine relativno samostalnu cjelinu.

Sve ono što se nalazi izvan određenog sistema predstavlja okolinu sistema, odnosno sistem višeg reda ili ranga.
To znači da je svaki sistem također i podsistem višeg reda, odnosno ranga.

SISTEM je skup elemenata koji čine integralnu cjelinu u sklopu koje se zbivaju određene funkcije (procesi) i postoji
neka vrsta kontrole (npr. politički sistem, probavni sistem).
16/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

1. UVOD
Tehnološki postupak je prventstveno odgovoran za nivo klavitete i nivo toškova po kojim se vrši proizvodnja, odnosno:
„NIJE UMIJEĆE IZRADITI PROIZVOD NEGO JE UMIJEĆE IZRADITI PROIZVOD KOJI JE KVALITETAN; IZRAĐEN NA VRIJEME I SA
ŠTO MANJIM TROŠKOVIMA.“

17/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

18/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

1.3. NAČIN POSMATRANJA SISTEMA (BECKER 1994)

19/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Osnovni pojmovi iz teorije sistema, koji predstavljaju temeljni koncept projektiranja proizvodnih sistema:
1. Elementi - dijelovi sistema koji se ne mogu dalje raščlanjivati, a međusobno su povezani. Mogu ponašati aktivno ili
pasivno, te mogu biti bilo kakve realne ili zamišljene stvari, npr. zgrade, mašine, brojevi i sl.

20/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Osnovni pojmovi iz teorije sistema, koji predstavljaju temeljni koncept projektiranja proizvodnih sistema:
2. Karakteristike elemenata izražavaju se s pomoću kvalitativnih ili kvantitativnih parametara: npr. oblik, razmjere, učinak i
sl.

21/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Osnovni pojmovi iz teorije sistema, koji predstavljaju temeljni koncept projektiranja proizvodnih sistema:
3. Veze (relacije) između elemenata grade red između elemenata i njihovih karakteristika. One se mogu opisati
kvantitativno ili kvalitativno, npr. statičke ili dinamičke veze između pojednih lokacija, logičko povezivanje, razmjena
dobara i sl.

22/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Osnovni pojmovi iz teorije sistema, koji predstavljaju temeljni koncept projektiranja proizvodnih sistema:
4. Stanje sistema je definirano s elementima, njihovim karakteristikama i međusobnim vezama. Ono daje potpunu
informaciju o trenutačnom radu sistema i elementima okoline. Stanje sistema može biti materijalno, energetsko,
informacijsko, prostorno i vremensko.

23/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Osnovni pojmovi iz teorije sistema, koji predstavljaju temeljni koncept projektiranja proizvodnih sistema:
5. Svrha sistema podrazumjeva se korist koju bi jedan sistem trebao imati spram postavljenih ciljeva.

24/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Osnovni pojmovi iz teorije sistema, koji predstavljaju temeljni koncept projektiranja proizvodnih sistema:
6. Način posmatranja sistema - može se objasniti na primjeru

25/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Podjela sistema:
1. Prirodni sistemi

26/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Podjela sistema:
2. Tehnički sistemi

27/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Podjela sistema:
3. Organizacioni sistemi

28/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

PODJELA SISTEMA
statički dinamički
sistemske veličine mijenjaju se tokom
sistemske veličine su nepromijenjene tokom vremena npr. stanovništvo zemlje
vremena npr. struktura atoma

29/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

PODJELA SISTEMA
deterministički stohastički

pod identičnim uslovima dobivaju se pod identičnim uslovima dobivaju se različite

identične izlazne vrijednosti npr. mjerenje izlazne vrijednosti koje su opisive samo na
težine istog tega od 1 kg bazi statističkih izjava npr. stanje neke
eksplotacione opreme

30/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

PODJELA SISTEMA
otvoreni zatvoreni

baziran na uzajamnom djelovanju sa

okolinom (razmjena energije, informacija i ne postoji (gotovo) nikakva interakcija sa
mase) npr.. jezero sa isparavanjem, okolinom (samo razmjena energije) npr.
dovođenje energije, ... jezero sa svojim sadržajem kao spremnik

31/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

PODJELA SISTEMA
jednostavni složeni i vrlo složeni

32/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

PODJELA SISTEMA
kontinualan diskretan

sistemske veličine mijenjaju se kontinualno, sistemske veličine mijenjaju se skokovito,

odnosno u proizvoljno malim vremenskim odnosno nakon određenog konačnog
intervalima npr. dnevna temperatura vremenskog intervala npr. nestanak
električne energije

33/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

PODJELA SISTEMA
stabilan nestabilan
pri minimalnim promjenama sistemskih
pri „normalnim“ promjenama sistemskih veličina sistem gubi svoju funkcionalnost npr.
veličina sistem je funkcionalan npr. srce balansiranje na užetu

34/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

PODJELA SISTEMA
linearan nelinearan

Između ulaza i izlaza sistema postoji linearna

ovisnost Između ulaza i izlaza sistema postoji
nelinearna ovisnost

35/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

HIJERARHIJA SISTEMA

36/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

STRUKTURA SISTEMA

37/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

STRUKTURA SISTEMA

38/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

STRUKTURA SISTEMA

39/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

MODELIRANJE SISTEMA
Razlikuju se slijedeći tipovi modela:
1. Fizikalni modeli predstavljaju najčešće trodimenzionalni prikaz sistema, eventualno prema određenim
mjerama, npr. model tunela za ispitivanje zrakoplova.
2. Analogni modeli, npr. prikaz sustava mase i opruge s pomoću električnog sklopnog kruga.
3. Grafičko-vizuelni modeli dijele se na:
· preslikavnje u mjerilu, npr. zemljovidne karte,
· prikaz preko slike, npr. perspektivni prikaz nekog predmeta,
· apstraktni prikaz, npr. mreža podzemne željeznice,
· morfološke tablice, npr. periodički sustav hemijskih elemenata.
4. Matematički modeli predstavljaju opis sustava s pomoću matematičkih simbola i operatora, npr.
matematičke jednadžbe.
5. Verbalni opisi sustava su prikazi sustava s pomoću riječi.
6. Mentalni modeli su međufaza između realnog sustava prema stvaranju konstrukcije modela u određenom
40/42
mjerilu.
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

Metod crne kutije
Znaju se samo ulazi i izlazi, ali se ne poznaje, proces, te se nastoji upravljati sa nečim čija struktura se ne
poznaje.

41/42
 1. UVOD

MAŠINSKI FAKULTET FLEKSIBILNI PROIZVODNI SISTEMI Dr.sc. Edin Cerjaković, van.prof.

PITANJA

Na slijedećim predavanjima

42/42