3. R.

Kolodynska-Gawrysiak
1.GLOWNE ETAPY DZIEJOW I GLOWNE WYDARZENIA ZWIAZANE Z ROZWOJEM ZYCIA NA ZIEMI.
-badaniem dziejow Ziemi zajmuje sie Geologia Historyzna
-Powstanie Ziemi==4,5 mld lat temu
-Poczatkowo skorupa byla goraca, cienkla, niestabilna, zlozona glownie z bazaltow.
-Nie bylo hydrosfery, a goraca atmosfere budowaly-CO2, CO, siarkowodor, SO2, amoniak, echlorowodor.
-I oceany powstaly wg. obnizenia temperatury skorupy i atmosfery i kondensacji pary wodnej
Oceany=3,8 mld lat temu=Wiek najstarzych skal na Ziemi
-Sklad chemiczny oceanow i atmosfery zmienil sie z rozwojem zycia na Ziemi i organizmy roslinne
zaczely wydalac tlen w procesie fotosyntezu.
-Najstarsze slady zycia-3,8 mld lat- w skalach. Do 570 mln lat zycie rozwijalo sie bardzo powoli (do konca
proterozoiku).
ERY:
1)ARCHAIK-4,5-2,5 mld lat temu
*wylewala sie krasna magma (zawierajaca kwarc, krzemionke) goraco powstaly PRAKONTYNENTY
Pierwotne kontynenty byly male znajdujace sie tam gdzie dziesiejsze –«tarcze archaiczne» ( tarcza
brazylijska, baltyjska)
*najstarsze skamienialosci-(3,4 mld)-nitkowane SINICE (Zachodnia Australia)
SINICE utworzyly Stomatolity zachowaly sie w skalach sprzed 3,2 mld lad temu (Poludniowa Afryka)
2)PROTEROZAIK- ( 2,5 mld-545 mln)
-kontynenty powiekszaly sie-proces akrecji
-powszechnie wystepuja stomatolity, jednokomorkowe glony-architarchi
-pojawilysie wielokomorkowe organizmu-glony ( 2,1 mln lat temu )
-tlen stal tezszy------proces fotosyntezu-------poklady wstepowych rud zalazistych (jaspilitow). Jedne z
najstarszych skal na Ziemi!!!
-skamienialosci z odcinkami zwirzat bezszkieletowych-fauna z Ediakara (Australia)
-u schylku proterozaiku utworzyl sie kontynent PANGEA otoczony wszechoceanem
3)PALEOZOIK (545-250 mln lat temu)
-rozklad kontynentow-rozpadl sie Superkontynent-PANGEA.
-zaczeli wystepowac orogenezy: -kaledonska, waryscyjska---powstanie lancuchow gorskich na wszystkich
kontynentach
-roznorodne formy zycia
-gorna granica ery zostala wyznaczona na na podstawie masowego wymierania organizmow.
KAMB (545-500 mln lat temu)
-wystepuja bezkregowcy z pancerzami , skorupkami, szkiletami i muszlami----skamienialosci
-najwieksze znaczenie maja stawonogi-trylobity.
ORDOWIK (500-435 mln lat temu)
-najwazniejsze znaczenie-ramienionogi, stawonogi, pojawijaja sie graptolity.
-wystepuja takze karalowce, lodziki, liniowce
-rosliny-SINICE morskie- tworz. Stomatolitow
SYLUR (435-410 mln lat temu)
-najwazniejsze znaczenie w skamienialosci maja: graptolity, trylobity, ramienionogi, koralowce,
glowonogi, malze.
-pierwsze kregowce morski-staroraki oraz ryby (akantody)
DEWON (410-355 mln lat temu)
-rozkwit ukregowcow morskich i ladowych oraz roslin ladowych
-pojawiaja sie glowonogi amonitowane skamienialosci
-rozwijaja sie ryby kostnoskieletowe i chrzestoszkiletowe
-najwieksym wydarzeniem bylo wyjscie zwirzat w lad-plazow
-w poznym Dewonie nastepuje wymieranie organizmow
KARON (355-250 mln lat temu)
-dynamiczny rozwoj zwierzat i roslin ladowych
-pojawily sie pierwsze gady
PERM (290-250 mln lat temu)
-duza powierzchnia o obszarow ladowych, goracy i suchy klimat
-intensywny rozwoj gadow
-wymieranie okolo 90% owczesnych gatonkow
4) MEZOZOIK (250-65 mln lat temu)
-zycie rozwijalo sie bujnie
-na ladach dominuwaly gady i rosliny nasienne
TRIAS (250-205 mln lat temu)
-dominuja zwierzata ramiononogi,glowonogoi
-srod plazow-labiryntodonty
-na ladach-dinozaury
-pierwsze ssaki
-w Krasiowie na Slasku polskim odkryto najstarszego Europejskieg dinozaura.
JURA (205-135 mln lat temu)
-pierwsze ptaki
-rozne rodzaje wapienie tworzace sie w morzach
KREDA (135-65 mln lat temu)
-wymarly dynozaury-zwiazano to jest z upadkiem wielkiego niebieskiego ciala na Ziemie

2.BUDOWA ZIEMI (WNETRZE ZIEMI, SKORUPA ZIEMSKA)

*Wnetrze Ziemi
Skorupa Ziemska-kontynentalna i oceaniczna
Plaszc Ziemski-podciela skorupe Ziemska
Jadro-centralna czesc Ziemi-2900 km od nas

*Skorupa Ziemska
-Budowa zmienia sie w: Pionie(kontynentalna i oceaniczna), w Poziomie (plyty i litosfery)
-kontynentalna glebokosc-35-40, max 70 km.
-oceaniczna glebokosc-7-15 km.

*Sklad chemiczny:
-tlen-44,60%
-krzem-27,72%
-glin-8,13%
-zelazo-5,00%

3.ATRAKCJE TURYSTYCZNE ZWIAZANE Z ODDZIALYANIEM PROCESW WEWNETRZNYCH

KSZTALTUJACYCH POWIERZCHNIE ZIEMI (GENEZA, PRZYKLADY).
*Gora Swietej Anny
1. Procesy górotwórcze
2. Procesy lądotwórcze
3. Procesy wulkaniczne
4. Procesy glebotwórcze
5. Trzęsienie Ziemi.
4.GLOWNE TYPY GOR: GENEZA, CECHY KRAJOBRAZU, GENEZA
*Gory Faldowe-powstale w wyniku faldowania i wypietrzania osadow (skal) akumulowanych przez
miliony lat w geosynklinach. (Kotlina Sandomierska).
*Gory Orogenezy Alpejskiej-powstaly w kilku okresach wzmozonych ruchow gorotworczych
przedzielonych okresami spokoju tektonicznego. (Europa: Pereneje, Alpy, Appeniny; Azja: Mekran,
Himalaje, Pamir; Afryka: Atlas; Ameryka: Kordyliery, Andy).
*Gory Zrebowe-starsze od faldwych paleogensko-neogenskich, ale spoczatku byly jednego wieku,
powstaly zawdzieczaja ruchom odmladzajacymzachodzacym wzdluz uskokow. (Sudety, Wogezy).

5. ATRACJE TURYSTYCZNE ZWIAZANE Z ODDZIALYWANIEM PROCESOW ZEWNETRZNYCH

KSZTALTUJACYCH POWIERZCHNIE ZIEMI (GENEZA, PRZYKLADY).
1. Wietrzenie skał: Fizyczne, Chemiczne.

2. Wody podziemne
3. Działalność wód płynących
4. Grawitacyjne ruchy masowe
5. Działalność morza.
6. Działanie lodowców

6.TYPY PUSTYN, PRZYKLADY

*Pustynie występujące na obszarach wyżynnych i na przedgórzach
-Kamienista-powierzchnia pokryta blokami skalnymi, porozcinana dolinami okresowych rzek; brak piasku
i pyłu (Nanszan, Al-Hamada)
-Żwirowa-płaski obszar pokryty obtoczonymi drobnymi kamieniami i żwirem, zwykle barwy czerwonawej
(Gobi Mongolska, Pustynia Simpsona
*Pustynie występujące na nizinach
-Piaszczysta-obszar piaszczysty z licznymi wzniesieniami w postaci ruchomych wydm. (Kara-Kum, Wielka
Pustynia Piaszczysta).
-Pylasta-niewielka powierzchnia w czasie suszy pokryta spękanym iłem, z wytrąceniami wapienia, gipsu,
soli kuchennej, po epizodycznych deszczach zmienia się w trżęsawisko. (Minbułak, Szatt Malghigh).

7.TYPY JEZIOR ZWIAZANYCH Z DZIALALNOSCIA PROCESOW WEWNETRZNYCH: GENEZA, PRZYKLADY

JEZIOR JAKO ATRAKCJI TURYSTYCZNYCH (PRZYKLADY).
1)Meteorytowe-powstaje w wyniku wypelnienia woda zaglebienia po uderzeniu meteorytu. (Kaak-
Estonia, Czystej wody-Kanada).
2)Tektoniczne- wystepuje w rowach tektonicznych-rozpadlinach w skorupie Ziemskiej. (Bajkal,
Martwe,Gorne)
3)Wulkaniczne- powstaje w wyniku dzialalnosci wulkanow.
*kalderowe-utworzone w kalderze wygaslego wulkanu. (Kraterowe, Towada).
*kraterowe-powstaja w kraterach wulkanow nieczynnych.
*lawowe-zatamowane patokiem lawy doliny lub w zagrebieniach miedzy patokami lawy, rozlegle ale
plytkie. (Mywatn)
*maary-utworzane w zaglebnieniu (leju) powstalym po calkowitym zniszczeniu wulkanu, otczone walem
tufowym. (Szwabia, Owernia).
4)Polodowcowe
*rynnowe-waskie, dlugie, glebokie, o stromnych brzegach i urozmaiconym dnie, czesto polaczane ze
soba odcinkami rzecznymi (Hancza,Goplo)
*morenowe-duze, plytkie, o urozmaiconym ksztalcie, licznych zatokach, polwyspach, lagodnych plaskich
brzegach. (Miegocim, Sniardwy).
*gorskie jeziora morenowe-powstaja w wyniku zatarasowania doliny walem morzenowym. (Morskie
Oko, Smreczynski Staw).
*oczka wytopiskowe-male i dosc plytkie, owalne,wypelniaja zaglebienia po wytopieniu bryl morskiego
lodu.
*cyrkowe (karowe)-zajmuja obszar dawnego polafirnowego lodowca, otoczone sa szczytami gorskimi i
zamkniete ryglem skalnym (dolina 5 stawow Polskich, Czarny Staw).
*firdowe-powstale w wyniku zatamowania morena , czolowa wyerodowanych przez lodowce dolin
gorskich.
5)Krasowe-powstaja w zapadliskach lub lejach krasowych na obszarach zbudowanych ze skal
wapiennych. (Cenote)
6)Rzeczne (Starorzecza)-powstaja z odcietych meandrow rzeki, sa waskie o ksztalcie meandrowym.
7)Deltowe-polozone na terenie delt rzecznych. (Dabie, Drozno)
8)Przybrzezne-powstale w wyniku oddzielenia od morza niewielkich zatok, limanow, lagun, za pomoca
walow brzegowych, wydm i osadow rzecznych, sa duze, o barnistych brzegach. (Lebsko, Jamno, Gardno)
9)Uksztaltowane przez wiatr-powstaje w zaglebieniach miedzy wydmami, lub w zaglebieniach
powstalych wskutek wywiewania przez wiatr skal sypkich.
10)Zaporowe-powstaja w wyniku przgrodzenia doliny rzeznej. (Duszatynskie).
11)Sztuczne-sa to zbiorniki przeciwpowodziowe, energetyczne, komunalne, przenyslowe. (Zalew
Zemborzycki).

8.NAJWIEKSZE I NAJGLEBSZE JEZIORA POLSKI I SWIATA

*Najwieksze jeziora Polski/km2: Sniardwy (113,8 km2), Mamry (104, 4), Lebsko (71,4), Dabie (56, 0),
Jeziorak (34, 6), Niegocin (26,0), Gardno (24,7), Jamno (22,4), Wigry (21, 9), Goplo (21,8).
*Najglebsze jeziora Polski/m: Hancza (106, 1m), Drawsko (82,2), Wielki Staw Polski (80,3), Czarny Staw
pod Rysami (77,0), Wigry (74,2).
*Najwieksze jeziora swiata/km2: Morze Kaspijskie (371,8), Gorne (82,4), Wiktorii (68, 8), Huron ( 59,6),
Michigan (57,8), Tanganika (32, 8), Bajkal (31,5), Wielkie Niedzwiedzie (31,0), Niasa (30,8), Wielkie
Niewolnicze (28,9).
*Nalglebsze jeziora swiata/m: Bajkal (1680), Tanganika (1435), Morze Kaspijskie (1025).

9.JEZIORA ZAPOROE POLSKI: GENEZA, FUNKCJA, OBIEKTY NAJWIEKSZE, PRZYKLADY OBIEKTOW O

DOMINUJACEJ FUNKCJI TURYSTYCZNEJ.
*Jezioro powstałe w wyniku zatamowania odpływu wody (przez osuwisko, wydmę, osady rzeczne,
potok lawy).
*Funkcje
-funkcje retencyjną-gromadzą nadmiar wód rzecznych
-są "magazynami"zaopatrującymi w wodę miasta i zakłady przemysłowe
-stanowią magazyny wody wykorzystywane przez rolnictwo
- są źródłem taniej i czystej energii gdyż toważyszą im zazwyczaj elektrownie wodne
-sprzyjają powstaniu nowych rejonów turystycznych
*Obiekty najwieksze:
-Wroclawskie--Wisla--70,4 km2
-Jeziorsko—Warta-42,3
-Goczalkowickie—Wisla—37,1
-Siemianowskie—Narew—32,5
-Zegrzynskie—Narew—30,3
-Solinskie—San—21,2
-Roznowskie—Dunajec—16,0
-Koronawskie—Brda—15,6
-Czorsztynskie—Dunajec—13,4

10.TYPY DOLIN RZECZNYCH, ELEMENTY DNA DOLINY RZECZNEJ, TYPY ROZWINIECIA KORYT
RZECZNYCH.
*Dolina rzeczna – wklęsła forma terenu o wydłużonym kształcie i wyraźnie wykształconym dnie,
otoczona ze wszystkich stron wzniesieniami, najczęściej powstała w wyniku działalności rzek (erozji i
akumulacji rzecznej) lub lodowców.
*Typy dolin:
1)V-kształtne – przekrój w kształcie litery V - strome zbocza i wąskie dno, występują w górnym biegu
rzek, powstają na skutek działania erozji wgłębnej
2)U-kształtne – przekrój w kształcie litery U, występują w środkowym i dolnym biegu rzek, powstają na
skutek działania erozji bocznej lub działania lodowca na dolinę V-kształtną
3)płaskodenne
4)zapadliskowe – powstałe w rowie tektonicznym
5)fałdowe – powstałe w wyniku fałdowania (synklina)
*Typy rozwinijecia koryt dolnych
-wody powierzchniowe:
opad atmosferyczny → zasilanie ombrogeniczne (opadowe);
spływ wód z wysoczyzny, wody powodziowe → zasilanie fluwiogeniczne (wody powierzchniowe)
-wody podziemne

11.PRZYKLADY DOLIN PRZELOMOWYCH, GENEZAI CHARAKTERYSTYKA UKSZTALTOWANIA

PRZELOMOW RZECZNYCH W KONTEKSCIE ATRAKCYJNOSCI TURYSTYCZNEJ.
*Przełom - odcinek doliny rzecznej o wąskim dnie i stromych zboczach, w którym ciek wodny (rzeka)
przedziera się przez pasmo górskie lub inną wypukłość terenu.
*Rodzaje przełomów:
1)antecedentny (przetrwały) - powstaje w wyniku procesu rozcinania przez ciek wodny powoli
wypiętrzających się w poprzek jego doliny wzniesień; (przełomu Dunaju pomiędzy Karpatami a górami
Wschodnioserbskimi zwanego Żelazna Brama).
2) epigeniczny (odziedziczony) - powstaje w wyniku rozcięcia przez płynący ciek powierzchni zbudowanej
z małoodpornych na erozję osadów i pokrytych nimi wzniesień zbudowanych z twardszych skał;
(przełom Dunaju przez Masyw Czeski).
3)strukturalny - ściśle związany z budową geologiczną obszaru, powstaje, gdy rzeka płynąc prostopadle
w stosunku do ławic skalnych o różnej odporności na erozję, zmienia swój bieg poprzez erodując skały
mniej odpornych; (np. przełom Wisłoka przez pas Pogórzy).
4)przelewowy - powstanie w wyniku przelania się wód zbiornik wodny przez najniższy punkt naturalnego
spiętrzenia, utworzonego, na przykład, wał morenowy; (np. przełom Warty koło Częstochowy).
5)regresyjny - powstaje w wyniku erozji wstecznej źródeł rzeki (przełom epigenetyczny - różni się od
epigenicznego tym, że nowa rzeka rozcina kopalne wzniesienie nie rozcięte uprzednio (np. przełom Soły
przez Beskid Mały).

12.WYBRZEZA MORSKIE: TYPY, GENEZA, PRZYKLADY WYSTEPOWANIA W POLSCE I NA SWIECIE

( PRZYKLADY).
1) FIORDOWE- POWSTAJE PRZEZ ZALANIE POLODOWCOWYCH DOLIN U-KSZTAŁTNYCH NA OBSZERZE GÓRSKIM.
(np. NORWEGIA, GRENLANDIA, ALASKA, ISLANDIA).
2) SZKIEROWE (SZEROWE)- POWSTAJE PRZEZ ZALANIE TERENÓW NIZINNYCH WYGŁADZONYCH I
ZMUTONIZOWANYCH PRZEZ LODOWIEC (np. FINLANDIA, SZWECJA).
3) MIERZEJOWE (MIERZEJOWO-ZALEWOWE)- POWSTAJE PRZEZ ODCIĘCIE PRZYBRZEŻNYCH FRAGMENTÓW
MORZA PIASZCZYSTYMI MIERZEJAMI USYPANYMI PRZEZ PRĄDY PRZYBRZEŻNE. (np. POLSKA-Baltyk, LITWA).
4) DALMATYŃSKIE- POWSTAJE PRZEZ ZALANIE DOLIN GÓRSKICH (V-KSZTAŁTNYCH) POŁOŻONYCH RÓWNOLEGLE
DO WYBRZEŻA. (np. CHORWACJA, KALIFORNIA).
5) RIASOWE- POWSTAJE PRZEZ ZALANIE DOLIN GÓRSKICH (V-KSZTAŁTNYCH) POŁOŻONYCH UKOŚNIE DO
WYBRZEŻA. (np. IRLANDIA, BRYTANIA, GALICJA (HISZPANIA).
6) LAGUNOWE- POWSTAJE PRZEZ ODCIĘCIE PRZYBRZEŻNYCH FRAGMENTÓW MORZA PRZEZ WYNURZONY WAŁ
PRZYBRZEŻNY- LIDO. (WENECJA, ZATOKA MEKSYKAŃSKA).
7) LIMANOWE- POWSTAJE PRZEZ ODCIĘCIE MIERZEJAMI UJŚĆ RZECZNYCH O CHARAKTERZE LEJKOWYM. (np.
UKRAINA).
8) KORALOWE- POWSTAJE NA SKUTEK NARASTANIA RAFY KORALOWEJ WOKÓŁ WYSPY, KTÓRA POWOLI ULEGA
RUCHOM OBNIŻAJĄCYM. (np. WYSPY KORALOWE NA OCEANIE INDYJSKIM I SPOKOJNYM).
9) MANGROVE (NAMORZYNOWE)-WYBRZEŻE PŁASKIE WYSTĘPUJĄCE W STREFIE MIĘDZYZWROTNIKOWEJ
POROŚNIĘTE FORMACJĄ DRZEWIASTYCH SŁONOROŚLI, KTÓRA TWORZY NIEWYSOKIE, LECZ GĘSTE LASY. SĄ ONE
TRUDNO DOSTĘPNE Z POWODU LICZYCH PRZYBYSZOWYCH KORZENI PODPOROWYCH I ODDECHOWYCH.
(WYBRZEŻA W STREFIE MIĘDZYZWROTNIKOWEJ).

13.ZRODLA, TYPY, PRZYKLADY OBIEKTOW O WYBITNYCH WALORACH TURYSTYCZNYCH.

*Zrodlo- samoczynny skoncentrowany wyplyw wody na powierzchnie terenu.
*Ze wzgledu na polozenie i stosunek do mrflogii terenu wyrozniamy zrodla:
1)Zboczowe-wyplyw wod na zboczu
2)Podzboczowe-wyplyw wod pod zbozem doliny
3)Krawedziowe (Klifowe)-wyplyw wod spod krawedzi morfologicznej klifu
4)Przykorytowe-wyplyw w korycie rzecznym
5)Grzbietowe-wyplyw w obrebie grzbietow rzecznych
6)Terasowe-wyplyw u podnoza terasow
*Zrodla kraswe-wywierzyska wystepujace w skalach podlegajacych krasowieniu.
Wyplyw wody na powierzchnie odbywa sie ze szczelin, ktorymi wody kraza w masywie skalnum, zrodla
te sa bardzo wydajne.
*Naprzyklad: Wywierzysko spod Pisanej, Lodowe Zrodlo ---(Dolina Koscieliska Tatr).

14.GEJZERY: FUNKCJONOWANIE, WYSTEPOWANIE, PRZYKLADY OBIEKTOWO WYJATKOWYCH

WALORACH TURYSTYCZNYCH.
*Cejzery- zrodla ktore w regularnych lub nieregularnych odstepach czasu wyrzucaja sie z otworu goraca
wode i pare wodna.
Woda gromadzi sie i krazy w glebokim przewodzie pod powierzchnia Ziemi, gdzie jest ogrzewana przez
ognisko magmowe. Osiaga temperature wrzenia-tworzy sie para wodna, ktora gwaltwnie wypucha slub
wody ku gorze. Wda ochladza sie na powierzchni i splywa ponowie d przewody, zjawisk powtarza sie.
*Przykady:
-Park Narodowy Yellowstone, Wyoming, USA,
-Islandia
-Wyspa Północna, Nowa Zelandia,
-Kamczatka, Rosja,
-El Tatio, Chile,
-Unmak, Alaska, USA.

15.WODOSPADY:GENEZA, CHARAKTERYSTYKA, NAJWIEKSZE WODOSPADY W POLSCE I NA SWIECIE

JAKO ATRAKCJE TURYSTYCZNE (PRZYKLADY)
*Wodospad – swobodny, pionowy spadek wody rzecznej, spowodowany istnieniem w korycie rzeki
wyraźnego progu skalnego o wysokości od kilku do kilkuset metrów. Wodospad występuje w górnych
odcinkach biegu rzek, w miejscach gdzie rzeka przecina warstwę twardych skał.
* Najwijeksze wodspady w Polsce
-Siklawa (70 m),
-Siklawica (21 m),
-Wodogrzmoty Mickiewicza (3 wodospady po ok. 10 m)
- Kamieńczyka (27 m),
- Szklarki (13 m),
- Wilczki (22 m, do powodzi w 1997: 27 m)
- Podgórnej (10 m)
*Najwijeksze wodospady Swiata/m
-Salto Angel ---Wenezuela---979
-Tugela---Republika Południowej Afryki ---948
-Cataratas las Tres Hermanas--- Peru---914
-Olo’upena Falls ---Stany Zjednoczone---900
-Catarata de Yumbilla---Peru---896
-Ramnefjellsfossen---Norwegia---808
-Mongefossen---Norwegia---773
-Gocta--- Peru---771
-Yosemite---Stany Zjednoczone---739
-Sutherland--- Nowa Zelandia---580
-Kile---Norwegia---561
-Takakkaw--- Kanada---503

16.ATRAKCJE TURYSTYCZNE KRAJOBRAZOW LESSOWYCH.

*Less- jest to skała osadowa, porowata, drobnoziarnista, zwykle niewarstwowana, miękka, barwy
przeważnie żółtej w różnych odcieniach od jasnożółtej do prawie brunatnej, pochodzenia eolicznego
(czyli powstała w wyniku działalności wiatru).
*Największe obszary pokrywa less w Chinach, tam też grubość pokrywy lessowej jest
największa i wynosi do 100m, a miejscami nawet do 300m. Lessy występują oprócz
Chin w Środkowej Azji, w części środkowej USA, w Europie Zachodniej, w Polsce, na
Ukrainie.
*Wawozy lessowe w Polsce:
1) Wyżyny Sandomierskiej. Dla terenów pokrytych warstwą lessu bardzo charakterystyczną formą są
suche dolinki, takie jak wąwozy i parowy. Zwłaszcza wąwozy lessowe stanowią interesujące
urozmaicenie krajobrazu, będąc dodatkową atrakcję turystyczną miejsc i miejscowości położonych w
pasie wyżyn. Dotyczy to również terenu Wyżyny Sandomierskiej oraz Sandomierza. Najbardziej znanym
wąwozem sandomierskim jest Wąwóz Królowej Jadwigi.
2) Kazimierz Dolny