TÜRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS 21
Aralık 2004

ICS 91.100.10

ÇİMENTO – BEYAZ PORTLAND

Cement – White portland

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
- Bu standard, Türk Standardları Enstitüsü’nün İnşaat Hazırlık Grubu’nca kurulan ilgili teknik komite
tarafından revizyonu yapılmış ve Grupta son şekli verildikten sonra, TSE Teknik Kurulu’nun 13 Aralık 1994
tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

- Teknik kurul, ayrıca bu standardın mecburi yürürlüğe konulmasını uygun bularak, Bakanlığa önerilmesini
kabul etmiştir.

- 27/10/1986 gün ve 19264 sayılı Bakanlık onayları ile mecburi yürürlükte bulunduğu için, bu yeni metne
ilişkin Bakanlık onayı Resmi Gazete’de yayımlandıktan ve bu kararda verilen geçiş süresi son bulduktan
sonra eski baskıları geçersizdir.

- Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkanlarımız ön planda olmak üzere, milletlerarası

standardlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standardlarındaki esaslar da gözönünde
bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına ve bu esasların,
ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır.

- Çalışmalarda, bilimsel kuruluşlar, üretici, yapımcı, satıcı ve tüketici durumundaki konunun ilgilileri ile gerekli
işbirliği yapılmış ve hazırlanan tasarı son biçimini almadan önce 47 yere gönderilerek görüşleri alınmıştır.

- Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınlarımızı izlemelerini ve
standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

- Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu ve Komite ve Teknik Komite üyesi değerli uzmanların emeklerini;
tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile
kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

TÜRK STANDARDLARINA UYGUN MADDE VE MAMULLER ÜZERİNE

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ İLE YAPILACAK MARKA SÖZLEŞMESİNE İSTİNADEN
“TÜRK STANDARDLARINA UYGUNLUK MARKASI”
KONULABİLİR.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE markası, üzerine veya ambalajına konulduğu malların ilgili Türk Standardına uygun olarak imal edilip,
piyasaya arz edildiklerini ve mamülle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalajına konulduğu malların henüz Türk Standardı olmadığından ilgili
milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun
olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini ve mamülle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları
Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
 ATIF YAPILAN STANDARDLAR

REFERENCES

TS 23/Ekim 1986 “Çimento Numune Alma Metotları”

“Sampling Methods of Cement”

TS 24/Eylül 1985 “Çimentoların Fiziki ve Mekanik Deney Metotları”

“Physical and Mechanical Testing Methods Cement”

TS 687/Nisan 1994 “Çimento-Kimyasal Analiz Metotları”

“Cement-Chemical Analysis”

TS 3026/Şubat 1978 “Kraft Kağıdı (Ağır Hizmet Torbaları)”

“Kraft Paper (For Heavy-Duty Paper Sacks)”

TS 7170/Mayıs 1989 “Referans Beyaz Yansıtma Standardların Hazırlanması”

“Preparation of Reference White Reflectance Standards”
UDK 668.94 TÜRK STANDARDI TS 21/Aralık 1994

ÇİMENTO - BEYAZ PORTLAND

0 - KONU, TARİF, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu standard, beyaz portland çimentosunun tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma, muayene ve
deneyleri ile piyasaya arz şekline dairdir.

0.2 - TARİFLER

0.2.1 - Beyaz Portland Çimentosu (BPÇ)

Beyaz portland çimentosu, özel nitelikli kil ile kireçtaşının birlikte pişirilmesiyle elde edilen beyaza yakın renkli
klinkerin bir miktar alçı taşı (CaSO4 . 2H2O) ile birlikte öğütülmesiyle elde edilen, beyaz renkli bir hidrolik
bağlayıcıdır.

0.2.2 - Beyazlık
Beyazlık özel spektrometre veya özel kolorimetre cihazı ile baryum sülfatın TS 71701) beyazlığına göre
mukayese metoduyla tayin edilen renk yüzdesidir.

0.3 - KAPSAM
Bu standard beyaz portland çimentolarını kapsar.

1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER

1.1 - SINIFLANDIRMA

1.1.1 - Sınıflar
Beyaz portland çimentosu beyazlığına göre;
- Beyaz portland çimentosu 70- (BPÇ 70)
- Beyaz portland çimentosu 85- (BPÇ 85)
olmak üzere iki sınıfa
ayrılır.

1.1.2 - Tipler
Her sınıf beyaz portland çimentosu 28 günlük basınç mukavemetlerine göre;
- Beyaz portland çimentosu 32,5 (BPÇ 32,5)
- Beyaz portland çimentosu 42,5 (BPÇ 42,5)
olmak üzere iki tipe
ayrılır.

1.2 - ÖZELLİKLER

1.2.1 - Kimyasal Özellikler

Beyaz portland çimentosunun kimyasal özellikleri Çizelge-1'de verilen değerlere uygun olmalıdır.

ÇİZELGE 1 - Beyaz Portland Çimentosunun Kimyasal Özellikleri

Bileşenler Değer, % (m/m) En Çok

Magnezyum Oksit (MgO) 5
Kükürt Trioksit (SO3) 4
Çözünmeyen Kalıntı 5
Kızdırma Kaybı 5
_
Klorür Cl 0,1

1) Bu standard metninde atıf yapılan standardların numaraları, yayım tarihleri, Türkçe ve İngilizce isimleri
kapak arkasında verilmiştir.
1.2.2 - Fiziksel ve Mekanik Özellikler
1
UDK 668.94 TÜRK STANDARDI TS 21/Aralık 1994

1.2.2.1 - Beyazlık
Beyaz portland çimentosunun beyazlığı Madde 2.3.2.1'deki deney uygulandığında;
- BPÇ 32,5-70 için en az 70
- BPÇ 42,5-70 için en az 70
- BPÇ 32,5-85 için en az 85
- BPÇ 42,5-85 için en az 85
olmalıdır.

1.2.2.2 - Priz Başlama ve Sona Erme Süreleri

Madde 2.3.2.2'de belirtilen deney uygulandığında beyaz portland çimentosunun priz başlangıcı 45 dakikadan
az olmamalıdır.

Priz en geç 10 saatte sona ermiş olmalıdır.

1.2.2.3 - Toplam Hacim Genleşmesi

Madde 2.3.2.3'de belirtilen deney uygulandığında beyaz portland çimentosunun toplam hacim genleşmesi 10
mm'yi geçmemelidir. Magnezyum oksitin kütlece %3'den fazla olması halinde toplam hacim genleşme değeri
4 saatlik kaynamadan sonra 2 saat daha kaynatılma sonucu artma göstermemelidir.

1.2.2.4 - Özgül Yüzey

Madde 2.3.2.4'de belirtilen deney uygulandığında beyaz portland çimentosunun özgül yüzeyi en az 2800
cm2/g olmalıdır.

1.2.2.5 - Basınç Mukavemetleri

Madde 2.3.2.5'de belirtilen deney uygulandığında beyaz portland çimentosunun basınç mukavemetleri
Çizelge-2'de verilen değerlerden az olmamalıdır.

ÇİZELGE 2 - Beyaz Portland çimentolarının Basınç Mukavemetleri

Çimento Sınıfı Basınç Mukavemetleri (En Az)

ve Tipi (N/mm2)
2 Gün 7 Gün 28 Gün
BPÇ 32,5-70
BPÇ 32,5-85 10 21 32,5

BPÇ 42,5-70
BPÇ 42,5-85 20 31,5 42,5

1.3 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEY MADDE NUMARALARI

Beyaz portland çimentolarının özellikleri, bu özelliklerin muayene ve deney madde numaraları Çizelge-3'de
verilmiştir.

ÇİZELGE 3 - Özellik, Muayene ve Deney Madde Numaraları

Sıra Özellikler Madde Muayene ve Deney

No Numarası Madde Numaraları
1 Kimyasal Özellikler 1.2.1 2.3.1
2 Beyazlık Tayini 1.2.2.1 2.3.2.1
3 Prizin başlama ve sona erme süreleri 1.2.2.2 2.3.2.2
4 Hacim Genleşmesi 1.2.2.3 2.3.2.3
5 Özgül Yüzey 1.2.2.4 2.3.2.4
6 Basınç Mukavemetleri 1.2.2.5 2.3.2.5
7 Ambalaj 3.1.1 2.2.1
8 Torba Kütlesi 3.1.2 2.2.2
9 Kağıt torba 3.1.3 2.2.1
10 İşaretleme 3.2 2.2.1

2 - NUMUNE ALMA MUAYENE VE DENEYLER

2
UDK 668.94 TÜRK STANDARDI TS 21/Aralık 1994

2.1 - NUMUNE ALMA

Bir defada muayeneye sunulan aynı sınıf ve tipteki çimentolar bir parti sayılır. Parti büyüklüğü dikkate
alınarak çimento numuneleri TS 23'e göre alınır.

2.2 - MUAYENELER

2.2.1 - Torbaların Gözle Muayenesi

Numune olarak alınan torbalar gözle incelenerek, Madde 3.1.1'de belirtildiği şekilde kapatma yerlerinin akıtıp
akıtmadığına, torbaların yırtık veya delik olup olmadığına, Madde 3.1.3'de belirtilen sayıda katlı kraft
kağıdından yapılıp yapılmadığına ve Madde 3.2'deki işaretlerin bulunup bulunmadığına bakılır.

2.2.2 - Torbaların Kütle Muayenesi

Madde 2.1'e uygun olarak tartılarak ayrılan dolu çimento torbalalarının kütle muayenesi torbalar tek tek
tartılarak yapılır. Her torba için torba kütlesi düşülerek bulunan net kütlenin Madde 3.1.2'ye uygun olup
olmadığına bakılır.

2.3 - DENEYLER

2.3.1 - Kimyasal Özelliklerin Tayini

Beyaz portland çimentosunun kimyasal özellikleri TS 687'ye uygun olarak yapılır. Sonuçların Madde 1.2.1'e
uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.2 - Fiziksel ve Mekanik Özelliklerin Tayini

2.3.2.1 - Beyazlık Tayini

2.3.2.1.1 - Prensip
Beyazlık tayini CIE sistemindeki X.Y.Z. üçlü renk değerlerinden Y bileşeni esas alınarak yapılır.

2.3.2.1.2 - Cihaz ve Malzemeler

2.3.2.1.2.1 - Özel spektrometre veya özel kolorimetre cihazı.

2.3.2.1.3 - Reaktif

2.3.2.1.3.1 - Baryum Sülfat (BaSO4)

Beyazlık tayini için standard baryum sülfatın ortalama gün ışığına eşdeğer C lambası ile verdiği Y beyazlık
değeri cihazın standard beyazlık derecesi olarak kabul edilir.

2.3.2.1.4 - İşlem
Cihazın göstergesi sıfıra ayarlanır. Sonra standard baryum sülfat, yüzeyleri cam olan bir ölçme kabına
konulur ve ölçüm kabı cihazdaki yuvasına oturtulur. Gösterge standard baryum sülfatın üzerinde yazılı olan
C lambasındaki Y değerine ayarlanır.

Aynı büyüklükte başka bir ölçme kabı içerisine beyazlık derecesi tayin edilecek çimento numunesi konulur.
Yavaş yavaş masaya vurularak çimentonun kap içine homojen olarak yerleşmesi ve içinde hava kalmaması
sağlanır. Ölçme kabı içindeki numune ile birlikte cihazdaki yuvasına oturtulur ve göstergedeki beyazlık
derecesi okunur. Deney numunesinin beyazlık derecesi Madde 2.3.2.1.3.1’deki beyazlıkla karşılaştırılır.
Sonucun Madde 1.2.2.1'e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.2.2 - Prizin Başlama ve Sona Erme Süreleri Tayini

TS 24'e uygun olarak yapılır. Sonucun Madde 1.2.2.2'ye uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.2.3 - Toplam Hacim Genleşmesi Tayini

TS 24'e uygun olarak yapılır. Sonucun Madde 1.2.2.3'e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.2.4 - Özgül Yüzey Tayini

TS 24'e uygun olarak yapılır. Sonucun Madde 1.2.2.4'e uygun olup olmadığına bakılır.
2.3.2.5 - Basınç Mukavemetleri Tayini
TS 24'e uygun olarak yapılır. Sonucun Madde 1.2.2.5'e uygun olup olmadığına bakılır.

2.4 - DEĞERLENDİRME
3
UDK 668.94 TÜRK STANDARDI TS 21/Aralık 1994

2.4.1 - Muayene Sonuçlarına Göre Değerlendirme

Muayene sonuçlarından herhangi birinden olumsuz sonuç alınması halinde partinin standarda uygun
olmadığına karar verilir.

2.4.2 - Fiziksel ve Mekanik Deney Sonuçlarına Göre Değerlendirme

Fiziksel ve mekanik özellikleri belirleyen deneylerin herhangi birinden olumsuz sonuç alınması halinde
partinin standarda uygun olmadığına karar verilir.

2.4.3 - Kimyasal Deney Sonuçlarına Göre Değerlendirme

Kimyasal özellikleri belirleyen deneylerden herhangi birisinin sonucunun Çizelge 1’de verilen değerlerden
%10’dan fazla olması halinde, deneyler ikinci kez tekrarlanır; tekrarlanan deney sonuçlarından herhangi
birisinin Çizelge 1’de verilen değerlerden %10’dan fazla olması halinde, partinin standarda uygun olmadığına
karar verilir. İkinci kez tekrarlanan deneylerin sonuçlarının Çizelge 1’e uygun olması halinde, üçüncü bir
deney yapılır. Bu deneylerin sonuçları Çizelge 1’e uygun ise, partinin kimyasal özellikler bakımından
standarda uygun olduğuna, Çizelge 1’e uygun değil ise, partinin kimyasal özellikler bakımından standarda
uygun olmadığına karar verilir.

2.5 - MUAYENE VE DENEY RAPORU

Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:
- Muayenenin ve deneyin yapıldığı yerin ve laboratuvarın adı, muayene ve deneyi yapanın ve/veya raporu
imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,
- Muayene ve deney tarihi,
- Numunenin tanıtılması,
- Muayene ve deneyde uygulanan standardların numaraları ve yayım tarihleri,
- Sonuçların gösterilmesi,
- Muayene ve deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahzurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,
- Uygulanan muayene ve deney metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene ve
deneyde yer almış olan işlemler,
- Standarda uygun olup olmadığı,
- Rapor tarih ve numarası,

Yapılan muayene ve deney sonuçları Ek.1'de verilen forma uygun bir raporda topluca verilir. Gerekli
görülürse rapora daha fazla bilgi konulabilir. Formda verilen bilgilerin hepsi bulunmak şartıyla, istenirse
kimyasal deneyler için ayrı, fiziksel deneyler için ayrı raporlar düzenlenebilir.

3 - PİYASAYA ARZ

3.1 - AMBALAJ

3.1.1 - Beyaz portland çimentosu piyasaya ambalajlanmadan dökme olarak veya kağıt ve benzeri torbalar
içerisinde ambalajlanmış olarak arz edilmelidir. Torbalar olağan taşıma şartlarında yırtılmamalı, delinmemeli,
kapatma yerleri akıtmamalıdır.

3.1.2 - Kağıt veya benzeri torbalardaki çimentonun net kütlesi 25 veya 50 kg olmalıdır. net kütle toleransı
±%2’dir.

3.1.3 - Kağıt torba ile yapılan ambalajda, yurt içi taşımalarda 25 kg'lık ambalajlarda en az iki kat, 50 kg'lık
ambalajlarda ise en az üç katlı kraft kağıdından (TS 3026) yapılmış torbalar kullanılmalıdır. İhracat
durumunda kaç katlı kraft kağıdı kullanılacağı önceden belirtilmelidir.

3.2 - İŞARETLEME
Beyaz portland çimentosunun konulacağı kağıt ve benzeri ambalajlar üzerine kolayca okunabilecek ve
bozulmayacak şekilde en az aşağıdaki bilgiler yazılmalıdır;

- Firmanın ticaret ünvanı, kısa adı, adresi veya varsa tescilli markası,
- Bu standardın işaret ve numarası (TS 21 şeklinde,)
- Beyaz portland çimentosunun sınıf ve tipi;
(BPÇ 32,5-70)-(BPÇ 32,5-85)
(BPÇ 42,5-70)-(BPÇ 42,5-85) şeklinde ve en az 40 mm yükseklikteki harflerle,
- İmal tarihi (ay ve yıl olarak),
4
UDK 668.94 TÜRK STANDARDI TS 21/Aralık 1994

- Net kütlesi, kg

Çimentonun dökme olarak siloda veya özel çimento aracında bulunması halinde bu bilgiler bir plaka üzerine
yazılarak konmalıdır.

Bu bilgiler gerektiğinde yabancı dille de yazılabilir.

3.3 - DEPOLAMA VE TAŞIMA

3.3.1 - Depolama
Beyaz portland çimentosu, nem almayacak, dağılmayacak, özelliklerini değiştirip bozabilecek maddelerle
karışıp kirlenmeyecek biçimde uygun yerlerde depolanmalı üst üste en fazla 12 sıra halinde dizilmelidir.

3.3.2 - Taşıma
Beyaz portland çimentosu dökme çimento halinde olduğunda, çimento özelliğini bozmayan ve kaybına
meydan vermeyen özel çimento araçları ile taşınmalıdır.

4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER

4.1 - İmalatçı veya satıcı, bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği beyaz portland çimentosu
için istendiğinde, standarda uygunluk beyannamesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir. Bu
beyannamede satış konusu beyaz portland çimentosunun:
- Madde 1'deki özelliklerde olduğunun,
- Madde 2'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir.

YARARLANILAN KAYNAKLAR

Fransa Standardı NFP 15-301-1994

İspanya Standardı UNE 80-301-1987
ABD Standardı ASTM C 150-1992
ABD Standardı ASTM C 595-1993
ABD Standardı ASTM C 110-1992

5
UDK 668.94 TÜRK STANDARDI TS 21/Aralık 1994

EK - 1

........................... Laboratuvarı

ÇİMENTO DENEY RAPORU

Numunenin Adı : Laboratuvarın Adı :

Alındığı Yer : Rapor Tarihi :

Alındığı Tarih : Rapor No :

KİMYASAL DENEY SONUÇLARI

Magnezyum Oksit (MgO) miktarı (%) :

Kükürt Trioksit (SO3) miktarı (%) :

Çözünmeyen kalıntı miktarı (%) :

Kızdırma kaybı (%) :

_ :
Klorür (%) Cl

FİZİKSEL VE MEKANİK DENEY SONUÇLARI

Priz Süresi

Priz başlaması (saat, dakika) :

Priz sona ermesi (saat, dakika) :

Toplam Hacim Genleşmesi (mm) :

Özgül Yüzey (cm2/g) :

Beyazlık (%) :

Basınç Mukavemetleri N/mm2

2 Gün 7 Gün 28 Gün

DEĞERLENDİRME :
YETKİLİLERİN ÜNVAN İSİM VE İMZALARI :