Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ. СОНГОХ ДААЛГАВАР

Санамж:
1.Асуулт даалгавар бүрийг анхааралтай, дуустал уншиж гүйцэтгээрэй.
2.Сонгох даалгавраас зөвхөн нэгийг сонгож хариултын хуудсанд тэмдэглээрэй.

1. Нэг эст шаахайг 80 мм-ийн хэмжээтэй зуржээ. Шаахайн бодит хэмжээ 200 мкм бол шаахайг
хэд дахин өсгөж зурсан бэ? [2 оноо]
A. х100 B. х200 C. x300 D. x400 E. х500

2. Гэрлийн ба электрон микроскопын гол ялгаа юу вэ? [1 оноо]

А. Өсгөлт B. Микроскопын хэмжээ C. Тодруулалт (ялгах чадвар)
D. Объективын өсгөлт E. Окулярын өсгөлт

3. Дараах амьд бие, бүтцийн хэсгүүдийг бага хэмжээтэйгээс их хэмжээтэй рүү нь зөв
дараалуулан байрлуулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]
Багаас их рүү
A ургамлын эс шаахай митохондри рибосом
B шаахай ургамлын эс рибосом митохондри
C митохондри рибосом шаахай ургамлын эс
D рибосом митохондри ургамлын эс шаахай
E ургамлын эс митохондри шаахай рибосом

4. Үхрийн туузан хорхой ямар хооллолттой вэ? Сонгоно уу. [2 оноо]

А. Сапрофит В. Хемотроф С. Паразит
D. Фототроф E. Миксотроф

5. Хлоропласт ургамлын навчны ямар эс эдэд хамгийн ихээр агуулагддаг вэ? [1 оноо]
А. Бүрхүүл эдэд B. Ялгаруулах эдэд C. Дамжуулах багцад
D. Тулгуур эдэд E. Баганан эдэд

6. Ургамлын эс эдэд нөөц болон хадгалагддаг нүүрс усны хэлбэр аль нь вэ? [1 оноо]
A. Глюкоз B. Цардуул C. Гликоген D. Мальтоз E. Эслэг

7. Дараах хүснэгтээс хоол тэжээлийн найрлаган дахь шим бодисыг илрүүлэх урвалжийг зөв
харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [1 оноо]

Шим бодис Урвалж бодис

1. Уураг а. Иодын уусмал
2. Өөх тос b. Биуретийн урвалж
3. Цардуул c. Этилийн спирт

А. 1b, 2c, 3a B. 1a, 2b, 3c C. 1b, 2a, 3c D. 1a, 2c, 3b E. 1c, 2b, 3a

8. Бие махбод дахь уургийн гүйцэтгэх үүрэг, жишээ, тайлбарыг зөв харгалзуулсан мөрийг
сонгоно уу. [2 оноо]

Уургийн үүрэг Жишээ Тайлбар

A Энзимийн Каталаза Бодисын солилцооны үр дүнд үүсдэг
устөрөгчийн хэт ислийг ус,
хүчилтөрөгч болгон задална.
B Бүтцийн Гемоглобин Арьс, шөрмөс, ясыг бэхжүүлнэ.
C Зөөвөрлөх Миозин Хүчилтөрөгчтэй холбогдон, цусны
урсгалаар эс эдэд хүчилтөрөгчийг
зөөвөрлөнө.
D Хөдөлгөөний Иммуноглобулин Булчингийн ширхэгийг агшааж,
амьтдын хөдөлгөөнийг хангана.
E Хамгаалах Коллаген Цусан дах глюкозын хэмжээг
тэнцвэржүүлэх үйлчилгээтэй.

Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

9. Эсийн химийн найрлаганд чухал үүрэгтэй дараах элементүүдийн үүргийг зөв харгалзуулсан
мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]
Элемент Үүрэг
A Магни Уураг, нуклейн хүчлийн найрлаганд оролцох, амьд бие махбодыг
бүтээх
B Кальци Араг яс, шүдний үндсэн бүтцийг бий болгох, мэдрэлийн сэрэл
дамжихад оролцох г.м
C Төмөр Нуклейн хүчил, уураг, ГФА-ийн найрлаганд оролцох
D Азот Хлорофиллийн найрлаганд оролцох, зүрхний үйл ажиллагааг
дэмжих г.м
E Фосфор Амьтны эс, эдэд хүчилтөрөгч зөөвөрлөх, фермент (энзим)-ийн
найрлаганд оролцох

10. Хүний амьсгалах үед орсон болон буцаж гарсан агаарын хийн найрлагын эзлэх хувийг
хүснэгтэнд үзүүлжээ. Өгөгдсөн утгаас хүснэгтийн хоосон нүдэнд тохирох утгыг сонгоно уу.
[1 оноо]

Амьсгалаар орсон агаарын Амьсгалаар гарсан агаарын

Агаарын хийн найрлага
найрлагад эзлэх хувь найрлагад эзлэх хувь
Хүчилтөрөгч 21% 16%
Нүүрсхүчлийн хий ........... 4%
Азот 79% 79%

A. 0,01% B. 0,04% C. 0,6% D. 1% E. 1,4%

11. ГФА-ын үүргийг илэрхийлсэн схемийг гүйцээж нөхнө үү. [1 оноо]

ГФА-ын үүрэг

Бүх төрлийн механик Метаболизмын бүх

ажил хийхэд энергиэр урвалыг энергиэр ..................
хангах хангах

А. Эсийн хуваагдлыг эхлүүлэх B. ДНХ-г нийлэгжүүлэх

С. Бодис шилжихэд зарцуулагдах энергиэр хангах
D. Удамшлын мэдээллийг хадгалах E. Өөх тосыг задлах

12. Амьсгалын коэффициент (R) нь метаболизмын үед ямар бодис исэлдсэнийг илрүүлэх
боломж олгодог. Дараах тэгшитгэлийг тэнцүүлэн олейны хүчлийн исэлдэх үеийн
амьсгалын коэффициентыг тооцож олно уу. (R=CO2/O2) [2 оноо]
С18H34O2 + O2 CO2 + H2O
А. 0,5 В. 0,7 С. 0,8 D. 0,9 Е. 1

13. Хөрөнгө мөөгийн амьсгалыг судалсан туршилтыг зургаар илэрхийлжээ. 24 цагийн дараа
бөмбөлөг ямар хийгээр дүүрсэн бэ? [1 оноо]

А. Хүчилтөрөгч
B. Азот
C. Нүүрсхүчлийн хий
D. Усны уур
E. Устөрөгч


Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

14. Зурагт митоз ба мейоз хуваагдлын үр дүнд үүссэн төл эсүүдийг үзүүлжээ. Митоз хуваагдлын
үр дүнд үүссэн төл эсүүдэд илрэх шинжийг сонгоно уу. [2 оноо]
1. Хос аллель ген агуулсан
2. Хромосомын диплоид бүрдэл
3. Эх эсийн хромосомын тоотой тэнцүү тооны хромосомтой
4. Эх эстэй удамшлын ижил төл эс
5. Хромосомын гаплоид бүрдэл
6. Хос аллель генийн нэгийг агуулсан
7. Эх эсээс удамшлын ялгаатай төл эс
8. Эх эсийн хромосомын тооноос хоёр дахин цөөн хромосомтой

А. 1, 2, 5
B. 1, 2, 3, 4
С. 2, 4, 6, 8
D. 3, 4, 6
Е. 4, 6, 7

15. Альбинизм нь арьс, үс, нүдэнд пигмент (нөсөө) үүсэхгүй байх удамшлын өвчин юм.
Альбинизм нь рецессив генээр удамшдаг. Диаграммд нэгэн гэр бүлд альбинизм хэрхэн
удамшсаныг үзүүлжээ. Дорж, Дулмаа хоёрын генотипийг зөв илэрхийлсэн хувилбарыг
сонгоно уу? [2 оноо]

Дорж Дулмаа
A АА аа
B АА АА
C АА Аа
D Аа аа
E аа АА

16. Хүү, охин төрөх боломжийг диаграммаар үзүүлжээ. Диаграммын А, В нүднүүдэд тохирох
бэлгийн хромосомыг зөв илэрхийлсэн хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

A B
A X XY
B Y XX
C Y XY
D X XX
E Y YY

17. Уургийн бионийлэгжлийн дараах схемийг гүйцээж нөхнө үү. [1 оноо]

А. Делеци B. Коньюгаци C. Инверси D. ДНХ E. РНХ


Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

18. Генетик инженерчлэлийн аргаар нэгэн уургийг нийлэгжүүлэх болжээ. Энэ уургийн тухай
мэдээлэл бүхий мРНХ-ийн гинж 300 нуклеотидоос тогтож байв. Уг уургийн полипептид гинж
хэдэн аминхүчлээс тогтох вэ? [2 оноо]
А. 50 В. 100 С. 200 D. 300 Е. 400
19. Генүүдийн харилцан үйлчлэлийн хэлбэрүүдийг тохирох тодорхойлолт болон жишээтэй зөв
харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]

Хэлбэр Тодорхойлолт Жишээ

I. Комплементар а. Нэг ген нь олон шинж тэмдгийн илрэлд 1. Үхрийн сүүний гарц
нөлөөлнө.
II. Эпистаз b. Нэг ген нь аллель биш өөр генийн илрэлд2. Вандуйн цэцгийн өнгө
саад болох удамших
III. Полимер c. Нэг ген нь аллель биш нөгөө генийн үйл 3. Хүний үсний улбар
ажиллагаанд нөлөөлөх, хамжих шар өнгийг тодорхойлогч
ген
IV. Плейотроп d. Тодорхой нэг шинж тэмдгийн хөгжилд хэд 4. Хулууны өнгө удамших
хэдэн хос аллель генүүд хамтарч оролцох

А. I – a – 4 B. II – b – 1 C. III – d – 1 D. III – a – 3 E. IV – c – 2

20. Дараах жишээнүүдээс модификаци хувьслын жишээг сонгоно уу. [1 оноо]

А. Спортоор хичээллэснээс чих хулгар болох
В. Альбинизм өвчтэй хүүхэд төрөх
С. Өдгүй дэгдээхэй төрөх
D. Богино хөлтэй хонь төрөх
Е. Генийн өөрчлөлттэй шар буурцаг

21. Зурагт ургамлын хариу үйлдлийг илрүүлэх туршилтын үйл явцыг дүрсэлжээ.

Энэ туршилтын үр дүнд нөлөөлдөг гормоныг (даавар) сонгоно уу? [1 оноо]

А. Гиббереллин B. Инсулин C. Абсцизын хүчил
D. Адерналин E. Ауксин

22. Фотосинтезийн урвалын тэгшитгэлийг гүйцээж нөхнө үү. [2 оноо]

6CO2 + 6H2O С6H12O6 + ……..

А.C3H6O3 B. C2H5OH C. 6H2O D. 4О2 E. 6O2

23. Хүрээлэн буй орчны температураас биеийн дулаан нь хамааран өөрчлөгддөггүй амьд
биеүдийг юу гэж нэрлэдэг вэ? [2 оноо]
А. Гомеотерм В. Пойкилотерм С. Бентос
D. Планктон Е. Гидрофоб

24. Эх эсийн гадаргуу дээр бөөм бүхий булцуу үүсч томорсоор эх эсээс салж тасран шинэ бие
үүсэхийг ямар үржил гэдэг вэ? [2 оноо]
А. Спороор үржих В. Партеногенез С. Нахиалах
D. Гермафродит Е. Хуваагдах


Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

25. Цардуулын молекулын диаграммыг үзүүлэв.

Хоол боловсрох явцад цардуулын молекул бүрэн задарч глюкозын молекул үүсдэг. Аль
диаграмм нь глюкозын молекулыг үзүүлж байна вэ? [2 оноо]

26. Графикт нэгэн фермент (энзим)-ийн идэвхид рН-ийн нөлөөг үзүүлжээ. Энэ фермент (энзим)-
ийн идэвхгүй байгаа рН-ийг сонгоно уу. [2 оноо]

А. рН 1 ба рН 13
B. рН 3 ба рН 11
С. рН 5 ба рН 10
D. рН 6 ба рН 9
Е. рН 7

27. Хүнийн зүрхний тууш огтлолыг үзүүлжээ. Н үсгээр зүрхний бүтцийн ямар хэсгийг
тэмдэглэсэн бэ? [1 оноо]
H
А. Зүүн тосгуур
В. Баруун ховдол
С. 3 хавтаст хавхлаг
D. Гол судас буюу аорт
Е. Их биеийн вен

28. Үет хөлтний хүрээний хавч хэлбэртэн ба аалзын ангийн төлөөлөгчдийн аль алинд нь байдаг
шинжийг сонгоно уу. [1 оноо]
А. Хавчуур B. Заламгай C. 4 хос хөл
D. Нийлмэл нүд E. Толгой цээж –хэвлий

29. Цусны хоёр эргэлттэй, хүйтэн цустай, хавиргагүй, уушгиар амьсгалдаг төлөөлөгчид бүхий
сээр нуруутны анги аль нь вэ? [1 оноо]
А. Загас В. Хоёр нутагтан С. Мөлхөгчид
D. Шувуу Е. Сүүгээр бойжигчид

30. Ургамлын ангилалын таних шинж болон төлөөлөгчдийг зөв харгалзуулсан хувилбарыг
сонгоно уу. [2 оноо]
Ангилал Таних шинж Төлөөлөгч
I. Спорт дээд a. Олон янзын хэлбэртэй, нэг ба олон 1. тосондой, ялхор
ургамал эсээс тогтдог, зөвхөн усанд ургадаг
II. Нүцгэн үртэн b. Бие нь утаслаг хэлбэрийн мицелл 2. хөвд, ойм
агуулсан, хлорофиллгүй
III. Мөөг c. Навч шилмүүс хэлбэртэй, үржлийн 3. шинэс, зээргэнэ
эрхтэн нь боргоцой
IV. Замаг d. Спороор үрждэг, эрхтний өсөлт 4. хлорелла, улотрикс
хөгжил харилцан адилгүй

А. I, b, 2 B. II, c, 3 C. III, d, 2 D. III, a, 4 E. IV, d, 1


Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

31. Сээр нуруугүйтний төлөөлөгчдийг харгалзах хүрээтэй нь зөв тохируулсан мөрийг сонгоно уу.
[2 оноо]
Хүрээ Төлөөлөгчид
A Хөндий биетэн Гидра, шүр, медуз
B Хавтгай хорхой Хясаа, дун, нүцгэн ховс
C Дугариг хорхой Чийгийн улаан хорхой, хануур хорхой
D Гархит хорхой Үхрийн туузан хорхой, бэтэгний цагаан хорхой, элэг шимэгч хорхой
E Зөөлөн биетэн Хүж хорхой, хүүхдийн хялгасан хорхой, эвхмэл хорхой

32. Ихэнх сүүгээр бойжигч амьтанд онцгой хөгжилтэй, тэжээлийг аманд барьж тогтоох,
жижиглэхэд оролцдог туслах эрхтэн боловч хүнд харилцан адилгүй хэмжээтэй байдаг,
тодорхой үүрэг гүйцэтгэдэггүй эрхтэн аль нь вэ? [2 оноо]
А. Мухар олгой В. Ахар сүүл С. Чихний дэлбэ
D. 3-дагч зовхи Е. Тагнайн хөндлөн хуниас

33. Байгаль дээр зүйл бүхэн амьдрах тодорхой тархац нутагтай байх нь зүйлийн ямар шалгуур
шинж вэ? [1 оноо]
А. Генетикийн В. Биохимийн С. Газар зүйн
D. Морфологийн Е. Физиолгийн

34. Арьсны бүтцийг зургаар илэрхийлжээ. К үсгээр ямар бүтцийг заасан бэ? [1 оноо]

А. Хялгасан судас
В. Тосны булчирхай
С. Хөлсний булчирхай
D. Үсний уут
E. Мэдрэлийн хүлээн авуур

35. Экологийн хүчин зүйлээс шим ертөнцийн хүчин зүйлийг сонгоно уу. [1 оноо]
1.Хөвд 2. Вирус 3. Газрын гадарга
4. Цасан бүрхүүл 5. Ус 6. Хулгана
А. 1, 2, 6 В. 1, 2, 5 С. 2, 3, 4 D. 2, 4, 5 Е. 3, 5, 6

36. Ойд байгаа нэгэн шинэс модон дээрх идэш тэжээлийн энгийн хэлхээний диаграммыг
үзүүлжээ. Энэ хэлхээний тоо толгойн суварга аль нь вэ? [2 оноо]


Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C
37. Экосистемийн бохирдлын гол хэлбэрүүдийг бохирдлын эх үүсвэр, шалтгаантай нь зөв
37. Экосистемийн бохирдлын гол хэлбэрүүдийг бохирдлын эх үүсвэр, шалтгаантай нь зөв
тохируулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]
тохируулсан мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]
Бохирдлын хэлбэр Бохирдлын эх үүсвэр, шалтгаан
Бохирдлын хэлбэр Бохирдлын эх үүсвэр, шалтгаан
А Цацрагийн Атомын цахилгаан станцын шаар, цацраг идэвхит бодисын
А Цацрагийн Атомын цахилгаан станцын шаар, цацраг идэвхит бодисын
хаягдлыг далайд булшлах, цөмийн туршилт явуулах
хаягдлыг далайд булшлах, цөмийн туршилт явуулах
B Агаарын Нефтийн бүтээгдэхүүн ашигладаг далайн хөлөг онгоцууд тухайн
B Агаарын Нефтийн бүтээгдэхүүн ашигладаг далайн хөлөг онгоцууд тухайн
бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэх үед осол сүйрэл гарах, газрын тос,
бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэх үед осол сүйрэл гарах, газрын тос,
шатдаг хий олборлох үйлдвэрлэлийн үед осол гарах
шатдаг хий олборлох үйлдвэрлэлийн үед осол гарах
C Дуу шуугианы Үйлдвэрлэлийн болон ахуйн гаралтай хог хаягдлууд, мал аж ахуй
C Дуу шуугианы Үйлдвэрлэлийн болон ахуйн гаралтай хог хаягдлууд, мал аж ахуй
газар тариалангийн хаягдлууд, далайн тээврийн хаягдал гарах
газар тариалангийн хаягдлууд, далайн тээврийн хаягдал гарах
D Хог хаягдлын Үйлдвэрлэл, хэрэглээний явцад CO2, CH4, C2H6, SO2, H2S, NO2
D Хог хаягдлын Үйлдвэрлэл, хэрэглээний явцад CO2, CH4, C2H6, SO2, H2S, NO2
болон бусад хаягдал бодис агаарт дэгдэх
болон бусад хаягдал бодис агаарт дэгдэх
E Нефтийн Хүн амын төвлөрөлтэй холбоотойгоор хот суурин газар
E Нефтийн Хүн амын төвлөрөлтэй холбоотойгоор хот суурин газар
автомашины, үйлдвэрийн болон бусад дуу чимээ гарах
автомашины, үйлдвэрийн болон бусад дуу чимээ гарах
38. Тал хээрийн бүсэд үлийн цагаан оготно элбэгших үед ууль шувууны тоо толгой бас өсдөг.
38. Тал хээрийн бүсэд үлийн цагаан оготно элбэгших үед ууль шувууны тоо толгой бас өсдөг.
Ууль, үлийн цагаан оготно хоёр амьд биеийн харилцааны ямар хэлбэрт орших вэ? [1 оноо]
Ууль, үлийн цагаан оготно хоёр амьд биеийн харилцааны ямар хэлбэрт орших вэ? [1 оноо]
А. Аменсализм В. Комменсализм
А. Аменсализм В. Комменсализм
С. Махан идэштэн ба золиос D. Нейтрализм Е. Паразитизм
С. Махан идэштэн ба золиос D. Нейтрализм Е. Паразитизм
39. Популяцийн зан төрхийн хэлбэр болон түүнийг тодорхойлогч шинжийг зөв харгалзуулсан
39. Популяцийн зан төрхийн хэлбэр болон түүнийг тодорхойлогч шинжийг зөв харгалзуулсан
мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]
мөрийг сонгоно уу. [2 оноо]
Зан төрхийн хэлбэр Тодорхойлох шинж
Зан төрхийн хэлбэр Тодорхойлох шинж
A Ганцаар амьдрах хэлбэр Амьтад түр хугацаанд цугларан нэгдэх
A Ганцаар амьдрах хэлбэр Амьтад түр хугацаанд цугларан нэгдэх
B Бүл Суурин амьдралтай амьтад нэг газар олон тоогоор бөөгнөрөн
B Бүл Суурин амьдралтай амьтад нэг газар олон тоогоор бөөгнөрөн
суурьших
суурьших
C Сүрэг Нэг зүйл амьтад цугларан нэгдэж, харьцангуй удаан хугацаанд
C Сүрэг Нэг зүйл амьтад цугларан нэгдэж, харьцангуй удаан хугацаанд
байнгын тогтвортой харьцаанд оршин тогтнох
байнгын тогтвортой харьцаанд оршин тогтнох
D Бүүр (колони) Популяцийг бүрдүүлэгч бодгалиуд амьдралын тодорхой шатанд
D Бүүр (колони) Популяцийг бүрдүүлэгч бодгалиуд амьдралын тодорхой шатанд
бие биенээсээ үл хамааран тусдаа оршин тогтнох
бие биенээсээ үл хамааран тусдаа оршин тогтнох
E Сүрэглэлт Үржлийн хос бодгаль, тэдний үр удмын хооронд биологийн
E Сүрэглэлт Үржлийн хос бодгаль, тэдний үр удмын хооронд биологийн
нарийн нийлмэл харилцаа үүссэнээр популяцийн дотор үүсдэг
нарийн нийлмэл харилцаа үүссэнээр популяцийн дотор үүсдэг
бичил бүлэглэл
бичил бүлэглэл
40. Эволюцийн тухай “Зүйлийн үүсэл” бүтээлийн зохиогч хэн бэ? [1 оноо]
40. Эволюцийн тухай “Зүйлийн үүсэл” бүтээлийн зохиогч хэн бэ? [1 оноо]
А. Аристотель В. К.Линней С. Ч.Дарвин
А. Аристотель В. К.Линней С. Ч.Дарвин
D. Ж.Б.Ламарк Е. Г. Мендель
D. Ж.Б.Ламарк Е. Г. Мендель
41. Хар тугалга болон түүний нэгдлүүдээр орчныг бохирдуулагч гол эх үүсвэр аль нь вэ?
41. Хар тугалга болон түүний нэгдлүүдээр орчныг бохирдуулагч гол эх үүсвэр аль нь вэ?
[2 оноо]
[2 оноо]
А. Арьс ширний үйлдвэрлэлд ашигладаг идээлэгч бодисууд
А. Арьс ширний үйлдвэрлэлд ашигладаг идээлэгч бодисууд
В. Хог хаягдал
В. Хог хаягдал
C. Ашигт малтмал, алт олборлолт
C. Ашигт малтмал, алт олборлолт
D. Бензин, дотоод шаталтын хөдөлгүүр бүхий автомашинууд
D. Бензин, дотоод шаталтын хөдөлгүүр бүхий автомашинууд
E. Боловсруулаагүй нүүрс
E. Боловсруулаагүй нүүрс
42. Амьд биеийн үндсэн үйл ажиллагаа, түүний үр дүнг зөв тохируулсан мөрийг сонгоно уу.
42. Амьд биеийн үндсэн үйл ажиллагаа, түүний үр дүнг зөв тохируулсан мөрийг сонгоно уу.
[2 оноо]
[2 оноо]
Амьд биеийн үндсэн үйл ажиллагаа Үйл ажиллагааны үр дүн
Амьд биеийн үндсэн үйл ажиллагаа Үйл ажиллагааны үр дүн
A Эрчим хүчний үйл ажиллагаа Биосферт бодис ба эрчим хүчний шилжилт
A Эрчим хүчний үйл ажиллагаа Биосферт бодис ба эрчим хүчний шилжилт
тасралтгүй явагдана.
тасралтгүй явагдана.
B Хийн үйл ажиллагаа Мөөг, бактери зэрэг задлагчдын нөлөөгөөр CO2,
B Хийн үйл ажиллагаа Мөөг, бактери зэрэг задлагчдын нөлөөгөөр CO2,
Н2О, Н2S, CH4 зэрэг нэгдлүүд үүснэ.
Н2О, Н2S, CH4 зэрэг нэгдлүүд үүснэ.
C Төвлөрүүлэх Нефть, нүүрс, шохойн чулуу, зарим төрлийн
C Төвлөрүүлэх Нефть, нүүрс, шохойн чулуу, зарим төрлийн
хүдрийн орд үүснэ.
хүдрийн орд үүснэ.
D Задлан боловсруулах Фотосинтезийн үед их хэмжээний энерги үүсч
D Задлан боловсруулах Фотосинтезийн үед их хэмжээний энерги үүсч
хуримтлагдана.
хуримтлагдана.
E Зөөж тээвэрлэх үйл ажиллагаа Ус, агаар, чулуун мандал нь зохих найрлага
E Зөөж тээвэрлэх үйл ажиллагаа Ус, агаар, чулуун мандал нь зохих найрлага
бүхий хийн бүрэлдэхүүнтэй болно.
бүхий хийн бүрэлдэхүүнтэй болно.

Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

43. Монгол орны махан идэшт шувуудын гол төлөөлөгчдийг сонгоно уу. [1 оноо]
1.Нугас 2. Хөхөө 3. Бор шувуу 4. Бүргэд 5. Тоодог
6.Галуу 7. Шонхор 8.Тоншуул 9. Ногтруу 10. Тагтаа
А. 1, 9 В. 2, 4, 10 С. 3, 9 D. 4, 7 Е. 5, 8, 9

44. Амьд биеийн дасан зохилдолгооны хэлбэрүүдийг түүний жишээтэй зөв тохируулсан
хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]
Зохилдолгооны хэлбэр Жишээ
1.Морфологийн а. Гүрвэл халуун өдөр чулуун дээр гарч зогсох, гүрвэлийг
махчин амьтад барих үед сүүлээ таслан зугтах
2. Физиологийн b. Зөгийн хатгуур, хэдгэний өнгө зэргээс болж шувууд
идэхгүй байх, нохойн хошуу, долоогоно, чацарганы өргөс,
хатгуур зэрэг нь амьтдаас хамгаалах
3. Зан төрхийн c. Шувууд үүрэнд өндөглөх, өндгөө биеийн дулаанаар
үйлчилж хөврөлийн хөгжлийг явуулах, хатгуурт загасны
эр нь түрсээ хамгаалж бойжуулах
4. Үр төлөө асрах d. Биеийн тогтмол температур, цусан дахь сахар, давсны
хэмжээ, цусны даралт тогтмол байх

А. 1b2d3a4c B. 1b2c3a4d C. 1a2b3d4c D. 1d2a3c4b E. 1d2b3a4c

45. Монгол орны ойн экосистемд амьдардаг амьтдыг сонгоно уу. [2 оноо]
1. Мазаалай 2. Хясаа 3. Зулзагат гүрвэл 4. Цагаан зээр
5.Тоншуул 6. Дун 7. Замбага гүрвэл 8. Үлийн цагаан оготно
А. 3, 5 В. 1, 8 С. 2, 5 D. 3, 7 Е. 4, 6

46. Усны эргэлтийг диаграммаар үзүүлжээ. Транспирацийн үзэгдэл явагдаж байгааг ямар үсгээр
тэмдэглэсэн бэ? [1 оноо]

47. Идэш тэжээлийн энгийн сүлжээг үзүүлжээ. Энэ сүлжээнд хэдэн хэрэглэгч байна вэ?
[2 оноо]

А. 1
В. 2
С. 3
D. 5
Е. 6


Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

48. Эволюцийн дэвшлийн замуудыг тохирох жишээтэй зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно
уу. [2 оноо]
Эволюцийн замууд Жишээ
1. Ароморфоз а. Амьтдын ивээх өнгө, усны гүний хавтгай загас, ургамлын
үрээ тараах олон хэлбэр г.м
2. Идиоадаптаци b. Шимэгч хорхойнуудад хоол боловсруулах болон
мэдрэлийн тогтолцоо байхгүй болсон, хошоонгорт
шимэгчлэх шар ороонго үндэс, навчгүй болсон г.м
3. Дегенераци с. Ургамал үрээр үрждэг болсон, хуурай газар өндгөнд
хөврөл хөгжих болсон, хэвлийд үр тогтох болсон г.м

А. 1a, 2b, 3с B. 1b, 2c, 3a C. 1c, 2a, 3b D. 1c, 2b, 3a E. 1b, 2a, 3c

49. Байгалийн шалгарлын хэлбэрүүдийг түүний үр дүнтэй зөв тохируулсан хувилбарыг сонгоно
уу. [2 оноо]
Шалгарлын хэлбэр Үр дүн
1. Тогтворжуулагч а. Шинж тэмдгийн өөрчлөлт багасч, өмнөх фенотипээ
хэвээр хадгална.
2. Хөдөлгөгч b. Үндсэн популяци хоёр хуваагдана. Янз бүрийн
фенотипийн хослол бүхий биеэ даасан хэлбэр үүснэ.
3. Салгагч c. Саланги бэлэгтэй амьтдын эр эм хүйсийн бодгалиуд
үржлийн эрхтний гадаад бүтцээр ялгарна.
4. Бэлгийн d. Амьд бие махбодын шинж тэмдэг дундаж үзүүлэлтээс
аль нэг тийш хазайн хэлбэлзэнэ.

А. 1а2d3b4c В. 1d2a3c4b С. 1b2c3a4d D. 1c2b3d4а E. 1b2c3d4a

50. Хүний түүхэн хөгжлийн үеүдэд үүсэн хөгжиж байсан төлөөлөгчдийг тэдгээрийн онцлог
шинжээр нь зөв харгалзуулсан хувилбарыг сонгоно уу. [2 оноо]
Төлөөлөгчид Онцлог шинж
A Парапитек  650 – 1199 см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай
 Хойд хөлийн тавхай нумарсан бүтэцтэй
 Хоёр хөлөөрөө эгц босоо чөлөөтэй явдаг
 Өмнөд мөчдийн сарвууны эрхий хуруу нөгөө дөрвөн хурууны
эсрэг байрлалтай
 Чулуун зэвсэг ашиглаж байсан
B Австралопитек  180 см орчим өндөртэй
 1800 см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай
 Нарийн хамар, өргөн дух, том эрүүтэй, махлаг оочтой
 Чулуун болон ясан зэвсэг хийж хэрэглэдэг
 Хэл яриа сайн хөгжсөн
 Ураг төрлөөрөө амьдардаг
C Чадварлаг хүн  120 – 130см өндөр
(Homo habilis)  25 - 45 кг жинтэй
 Хавтгай нүүртэй
 530см3 эзэлхүүн бүхий уураг тархитай
 Багаж зэвсэг ашиглаж байгаагүй
D Неандерталь хүн  155 -165см өндөр биетэй
 1300-1600см3 эзэлхүүнтэй уураг тархитай
 Хэл яриа хөгжиж эхэлсэн
 Гал гаргаж ашигладаг болсон
 15 – 20 хүнтэй жижиг бүлээр амьдарч эхэлсэн
E Кроманьон хүн  Энэтхэг, дорнод Европод өргөн тархалттай байсан
 Араа өргөн, хавтгай, том соёотой
 Авирах тонголзох, нуруугаа эгцлэн босоо зогсох чадвартай
 Ургамлаар хооллодог


Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ. ХАРГАЛЗУУЛАХ / НӨХӨХ, ДАРААЛАЛ СЭРГЭЭХ/ ДААЛГАВАР

Санамж:
1. Энэ хэсэг нь сонгох даалгавар биш тул харгалзааг зөв тогтоож хариуг бөглөөрэй.
2. Зөв харгалзуулсан, нөхсөн хариулт бүр нэг оноотой.

2.1. Хүснэгт дэх эсийн эрхтэнцрийн зургийг сайтар ажиглан хараад гүйцэтгэх үүрэгтэй нь зөв
харгалзуулна уу. [5 оноо]
Эсийн эрхтэнцэр Бүтэц, гүйцэтгэх үүргүүд
a 1  Мембран бүрхүүлгүй, уургийн
утаслагаас тогтсон
 Эсийн хуваагдлын ээрүүл
хэлбэрт биеийг үүсгэх

b 2  Бөөмхөн агуулсан, давхар

мембран бүрхүүлтэй
 Эсийн үйл ажиллагааг
зохицуулах

c 3  5-8 давхар уут хоолой бүхий

бүтэцтэй
 Фермент (энзим) агуулсан
цэврүүнүүдийг үүсгэх

d 4  Давхар мембран бүрхүүлтэй

 Фотосинтез явуулах

e 5  Дан мембран бүрхүүлтэй

 Өөх тос, нүүрс ус үүсгэх,
хадгалах, дамжуулах

2.2. Өгөгдсөн үгнээс сонгон нөхөж, ойлголтыг гүйцээнэ үү. Сонгосон үгээ хариултын
хуудасны 2.2 хэсэгт бөглөөрэй. [6 оноо]
“ .......(a)........ буюу мөөгөнцрийн уураг нь Америк, Европод ихээхэн эрэлт хэрэгцээтэй
бүтээгдэхүүн юм. Энэ уургийг Fusarium хэмээх мөөгөнцрийн ......(b)......... -с гаргадаг. Уг
уураг нь урт .......(c)........ бүтэцтэй. Микопротейныг үйлдвэрлэх ферментерийн доторх
........(d)........., рН, хүчилтөрөгчийн агууламж нь мөөгөнцрийн амьдрах тохиромжтой
нөхцлийг хангах түвшинд байх ёстой. Микопротейн үйлдвэрлэлийн үед ......(e)...... -т
гаднаас тэжээлийн орчинг тасралтгүй нэмэх замаар өсгөврийг үржүүлнэ. Мөөгөнцрөөс
шим тэжээлт ......(f)........ гаргах энэхүү технологийг тасралтгүй үргэлжлэх буюу
байнгын өсгөврийн аргаар гүйцэтгэнэ.”

1. Уураг 2. Утаслаг 3. Температур

4. Өсгөвөр 5. Ферментер 6. Микопротейн

10
Биологийн хичээлийн даалгавар Хувилбар-C

2.3. Хүснэгтийн мэдээллийг ашиглан Монгол орны голлох овгуудыг зөв харгалзуулна уу.
[5 оноо]

Овгийн шинж Төлөөлөгч

a Навч шугаман, зэрэгцээ судалтай, түрүү, залаа хэлбэрийн баг
Ерхөг
цэцэгтэй, сахлаг үндэстэй
b Жимс нь буурцган хэлбэртэй, хоёр хавтасаар задарч нээгддэг Вандуй
c Тод өнгийн, том, нэг юмуу баг цэцэг үүсгэдэг, давхар шадар
Алим
эрхтэнтэй
d Тод өнгийн дан шадар эрхтэнтэй, зөв бүтэцтэй цэцгүүд нэг нэгээрээ
юмуу шүхэр, цацаг хэлбэрийн баг цэцэг үүсгэнэ. Сахлаг үндэстэй,
Сараана
булцуулаг юмуу урт үндэслэг иштэй, навч бүтэн, зууван юмуу
шугаман хэлбэртэй.
е Давхар шадар эрхтэнтэй, цоморлиг таван шүдлэгтэй, хоолойрхуу
юмуу хонхорхуу хэлбэртэй. Дэлбэ хоёр уруул үүсгэнэ. Дээд уруул
Ганга
дэлбийн 2 хэлтэсээс, доод уруул дэлбийн 3 хэлтэсээс тогтоно. Иш нь
дөрвөлжин.

1. Уруул цэцэгтэн 2. Сараантан 3. Буурцагтан

4. Биелэгтэн 5. Сарнайтан

2.4. Зурагт нэгэн модны жижиг бүлгэмдлийг үзүүлжээ. 1 – 4 хүртэлх тоогоор дугаарласан
амьд биеийн экологийн үүргийг тохируулна уу. [4 оноо]

а. Бүтээгч
b. Задлагч
c. Нэгдүгээр эрэмбийн хэрэглэгч
d. Хоёрдугаар эрэмбийн хэрэглэгч

11