Cena prenumeraty z przesytka: Rocrnie. . Poirocanie ©. + mb. Am » Bm «UP omnes unum sint.» foan. XVIL 21 Adres Redakcyi { Administracyi: Wilno, zautek Ignacowski *h. » Nr. 3, Cena ogtoszei: th stronica sv ve m. 5. Za wietsz petit lub jego miesce ke 30, EEE ITE EEE EN ELE NEEEENT ERAS R ANS ERSTE EEPER EL EEUI ITER B 4. DZIAt URZEDOWY. AKTA STOLICY APOSTOLSKIES. W sprawie nowych rubryk. Sw. Kon- gregacyi Obrzed6x byly préedstawione dla nalezytego rozwiqzania nastepujace watpli- wosei, mianowicie: «I. Nowe mbryki—rox deiat 'X, § 2—zabraniajq odprawiania Mszy wotywae), albo prywatnej Zafobnej w daia, w ktérym ma byé uprzedzona, albo na ‘ktéry ma byé przeniesiona Msza z nie- dzieli. Co maja oznaceaé wyrazy «ma byé przeniesionay?—Ii. Jezeli pierwszy wolny zien miesigca jest sobotg, wypada zaS na Ariesi ten oficyum sobotnie na czesé N. Ma- ryi P., czy Msza gléwna ma byé oMatce B., czy ted 2a dusze zmarlych? I jak postapié, jezeli pouadto dzieii ton bedzic zajety przez Msze niedzieli poprzedniej? — III. Czy w koSciotack pod wezwaniem Sw. Jozefa, a réwniez w tych miejscowosciach, gdzie uroczystosé Sw. Jézefa, jako patroma giéwae~ go, obchodzono.19-go marca, nalezy zacho- waé zwyczaj obchodzenia tego Swigta wdnin 19 marca, czy tee nalezy go raczej prae- niegé na niedziele III po Wielkiejnocy? IW. W kalendarzach dyecezalnych zretor- mowanych 34 wykazane niektére Swigta miejscowe, lecz nieicisle wlasciwe, kt6- rych ofieyum brano albo z proprinm dyece- zalnego, albo 2 czeSei «pro aliquibus locisn. Jakie oficyum nalezy wziaé w tych koscio- “ach, gdzie takie Swigta sq Scisle winsnemi iezy ted one powinny byé zatrzymane 2 powodn tytutu koSciola, patroua, lub 25 Iutego (8 marca) 1913 r. Rok IV. maeconych relikwii? Czy nalezy odmawiaé oficyum, oznaezane dla dyecezyi, czy raczej wrigé 2 komunatn? —V, W wigilie Sw. Macieja Ap., Sw. Moteusza Ap. i Ew. iéw. ‘Tomasza Ap., 2 ktérych pierwsza praypada w wielkim poscie, a inne w czasie kwar- talowym, czy motna Msze prywatng odpra. wiaé ze Swigta praypadajacego, albo z fery wickszej, Inb tez z.wigilii? — VI. Jesli wtym samym duiu 27 czerwea zajdzie okurencya wigilii sw. Jana Chraciciela i$ Ap. Piotra i Pawla, czy mozna Msze prywatne odprawiaé ze Swigta przypa Jacego, albo tez z ktérejkolwiek wi lii@—VIT. Majge na wegledzie saczegélnie rubryke rozd. IX, § 4, w miejscowoseiach, gdzie istuieje patron gléwniejszy ‘parafii, miasta, dyecezyi, prowincyi, Inb narodu, czy nalezy poseczegdlae Swigta obchodzié weding przynaleznego patronowi whasnego rytu?—VIIL. Cay ésma i dziewiata lekeye Sw. Neryusza et Soc. Mart., éw. Mateusza Ap. i Ew. i Dedykacyi sw. Michata Archa- niola musza byé ztaczone, gdy nalezy braé dziewiaty tekey¢ z feryi lub z niedzieli?— TX, Jakiego kolorn nalezy uzywaé w uro- ezystosé Kommemoracyi wszystkich Swie- tych Papiezy?»—Sw. Kongregacya Obrzg- déw na podanie Sekretarza, wystuchawsey zdania Komisyi Liturgiezne] i doktadnie rzecz. tbadaws7y, postanowita odpowiedziec: «Na I. Ma byé preniesiong Msza taka, ktdra niedzieli poprzednie} nie mogta byé odprawiang z powodu okurencyi oficynm dost3jniejszego; nie mozna brat Mszy wotyw- nej i prywatne} Zalobnej w te dui, kiedya DWUTYGODNIK DYRCEZALNY poraz pierwszy nalezy wzigé Mszq 2 nie- dzieli.—Na II, Msza giéwna ma by6 0M. B, in sabato rowniez i w tym wypadku, gdy Gries ten bedzie zajety przez Msze nie~ Gaieli poprzedniej. "W kosciotach za kate- Gralnych i kolegiackich po prymie i poza chérem ma byé odprawiana Msza zalobna bez Spiewu—Na IIL. Stosowniej uroczy- stogé praeniesé na niedziele III po Wiel- kiejnocy, chyba specyalne. powody przema- wiaja 2a pozostawieniem je} w samym dniu 19 marca.—Na IV. Nalegy wzigé oficyum, K{ére dotychezas bylo odmawiane, réwnies i Msze odpowiedniq. — Na V. ‘Twierdza- co.—Na VL. Twierdzgco.—Na VII. Twier- dzaco; rowniez i co do Patrona dyecezyi,. byleby tylko dotychczas Swigto jego byto obchodzone w calej dyecezyi, takoz w miej- scowosciach, majacych wlasnego Patrona, wedlug rytu zdwojonego Te} Kdasy 2 okta- Na VII. Twierdzaco_ tylko co do Ss. Neryusea i Soc. Mart. i Dedy- kacyi Sw. Michata Archaniota. — Na IX. Nalegy zachowaé dawna praktyke pa- tryarebalnych i innych koSciol6w Rzymu, gdzie jest uzywany kolor ezerwony. 6 gru- dnia 1g12 1. (Acta Ap. Sedis, t. IV, str. 727—9). Czynnosci Ordynaryatu, 1. Imiany w duchowieistwie. 2 rozpo- rzadzenia J. E. ks. Administratora w skla- dzie osobistym duchowieristwa dyecezyi wi Jetiskie} zaszty nastepujace zmiany: ks. Ni- kazy-Jézef Gintowt-Dziewaltowski, usuni¢- ty przez raad w 2 pos. proboszeza w Ej- szyszkach i dziekana radutiskiego, — na prob, do Korycina; ks. Edward Wojciechow- ski, prob. w Korycinie, na prob. do Holszan; ks Bolestaw Moczulski, prob. w Holszanach, na prob. doEjszyszek;ks. Franciszek Sokolow- ski, prob. w Wasiliszkach, naz. pet. obow. dzickana raduiskiego. 2. W sprawie cmentarzy grzebalnych. JE. Ks. Administr. awr6cit sig do Konsys- torza z rozporzadzeniem, aby Konsystorz polecit_ wszystkim ~proboszczom dyecezyi zajaé sig doprowadzeniem do nalezytego porzadin wszystkich paratialnych i wie}- skich cmentarzy. Cmentarze muszq byé Koniecznie ogrodzone, lub opasane rowem i watem ziemmym, klucz od bramy emen- tarza paratiainego powinien sie przechowy- waé u proboszeza, od wiejskiego za$ u wybranego przez wies opiekuna, ktéry nie powinien poavalaé gracbaé umarlych, dopéki krewni zmartego nie przedstawia poswiadezenia proboszeza o zapisanin, met- ryki pogrzebowej. ‘Te zaS ementarze wiej- skie, ktére wedlug powyzszych wskazéwek nie beda uporzadkowane, muszq byé nie- zwiocenie zamkniete i skasowane, o czem proboszezowie powinni powiadomié Konsys- torz dyecezalny. Na skutek powydszego rozporzadzenia J. E. ks. Administratora. Konsystorz dyecez. postanowi? powiadomié przez dzickandw o powyzszem duchowiesi- stwo dyecezyi wilesiskiej, dodajac nadto: 1) aby przepis niniejszy byt ogtoscony parafianom 2 ambony w trzy najblizsze nie- dziele, lub Swietaz dodaniem, ze terminem ostatecznym do uporzadkowania cmentarzy wyznaczony zostat dzieh 15 pazdziernika; jezeli do tej daty ktérykolwiek cmentarz nie bedicie nalezycie uporzadkowany, wed- tug cyrkularza niniejszego, musi byé nie~ zwlocznie skasowany; 2) po uplywie prze- znaczonego dla uporzadkowania termina proboszezowie maja niezwlocznie powiadomié Konsystorz 0 tych cmentarzach, ktdre z0- staly nieuporzadkowane, lub co do kt6- rych nie zostaly wypelnione wydane przez J. E. ks, Administratora przepisy.—(13 Iu- tego 1913 1. Nt 1570). DZIAL NIEURZEDOWY. Na dobie. W5réd tylu artykut6w, umieszezonych w Dwulygodn, Dyec., nie’znalaztem jeszcze cdpowiedsi ma bardzo powatne kwestye, jakie zycie nasze kaptaiiskie i zobopéine nam nastrecza. A sq one nieraz prawdzi- wemi bolaczkami na naszym gruncie. Pozwalam je tu wnies¢.—Nie watpie, 4e skoro sprawa alkoholizmu i abstynencyi, nie majgca, zda sie, dwnch zdati, byla wedlué i wszerz rozwalkowywana, to i oni-M4 DwuTyGopNIK 2ej podanych kowestyach kaplani glos sw6j szacowny zabraé zechca. * Za najbardzie| dratliwa sprawve pod keaidym wegledem, a najwigcej pod tym, ke mote kogoS zupelnie niestusznie ura- zig, uwazam obecny stosunek wikaryusz6w do proboszezdw. Wikarynszowanie poczytuje za wytsze seminaryum. Jest to kurs, ktéry trzeba pre} x naledyta pilnoscig, 2 ogromnym Jamaniem swych wad, z ogromua uwaga przy stawianiu pierwszych krokéw. Jednak na to patrzy sie zupelnie inaczej. Mtody, zaledwie wySwigcony, wikaryusy odrazt puszcza wodze swe} «dziatalnosci», galo- puje % miejsea, uwata siebie za reforma- tora i «hejze na Soplice!» w postaci bied- nego proboszeza. Stad wynikaja nieporo- sumienia, stwarzanie sobie partyi, nieraz intrygowanie. Przytem zapomina sig czesto oelementarnych formach grzecanosei, 0 usza- nowanin starszych lat proboszeza, uu ktd- rego sig nie chee byé «pasobkiems @) Z deugie} strony—proboszez, majacy wika- ryusza, jest stanowczo wychowawea i, jako taki, winien kierowaé tak powaznie pierw- scymi krokami swego wikaryusza, by potem nie wziglna sumienie zwichni¢cia sig swego poutocnika, Dobry przyktad, dobre obejécie sie, dbaloSé 0 zaspokojenie potrzeb, nie- Krepowanie podyteczne] i nieraz ofiarne] inicyatywy—winny zawsze prym traymaé. Dwie te strony czesto sig écieraja—wy- chodzi, jeSli juz nie zgorsienie, to prey- najmnie) ujma dla sutanny. Najdratliwszq jest jednak rzeczqa—nie- uregulowanie w tym stosunku norm docho- déw. Wikaryusz, majgc 50—r00 rb. mie- sigeznie na catkowitem “utrzymaniu pro- boszeza, czesto uwata siebie 2a poktzywdzo- nego. Znam sporadyczne wprawdzie wypadki, de takie kwestye powstawaly. A jednak utarfo sig u nas zdanie, nawet przekona- nie, Ze lepiej obecnie wikaryuszowaé, nit proboszczowaé. I stanowezo — tak! Trzebs te kwestye zalagodzié, trzeba wprowadzi¢ vorme jaka§, bo jue struny dale} przeciq- gaé nic moéna. Uwatatbym za konieczne ‘wprowadzenie takiej, 2upeluie sprawiedli- DYECRZALNY 4s wej) normy. Wikaryusze (jeden, czy kilku) maja otraymaé ‘> cz@Sé dochodéw (okrom beneticyalnych), nadto stét, mieszkanie, opat, bez Swiatta, stuzby, oprania. W taki spo-- s6b uniktoby sie nieporozumicti przynaj- mutiej na najwstretniejszem tle materya- Kiama. . * * * Podeiat débr pray obejmowanin i zda- waniu—paratii bywa czesto nieréwnomierny. Ok6Inik konsystorski w catej rozciaglosei tej sprawy nie zalatwia. Styszatem, ze pra- cowata jakas komisya nad. stworzeniem nowych warunk6w; lecz i ta, jak wogéle wszystkie komisye, zagraezly’ w morzu bez~ caynnosei. A pokrzywdzenia sq, utyskiwa- nia praynajmniej na nie — bardzo czeste. Bu co§ zrobié trzeba. Uwatatbym, ze komi- sya nie Spigea, lecz cxyuna, 2 wiejskich proboszczsw ztozona, majge za podstawg istaiejacy okdlnik, "wypracowataby nowe normy bardziej aktalne i sprawiedliwe. Dwie te sprawy nale2q wprawdzie do Wiaday nasze}, a przeciez Jao zalatwienie ich pro- sié mozemy. ea Kwestya zjazdéw na odpusty. Coraz bardziej owe zjazdy sig amniejszaja. Sta- nowezo to jest tem. Bo przeciez nie na hulatyke sig zbieramy. Praca wspéina, po- moc sqsiadowi, oméwienie swych spraw—to powinno byé myslq przewodniq owych zjazdéw. Zmniejszaja sig, bo sig ponosi tu Kosata. A jednak one potszebne, bo aycie ‘kolezetiskie zamiera, a w niektérych miej- scach ono wevle nie istnieje. Ttumacaymy, de Ind sig_gorszy, widege tylu ksigty zebra- nych, ze widzi w tem jakies cbalowanie» etc. Bezzasadnie, Bo pracciez i ksigzom chyba w knpie wolno pogwarzyé pray szklance herbaty, ub przy obiedzie tylko bez wé- dek, bez wzajemnych obméw, ber. spajania przyjezdnych furmandw, Pono iw Wilnie juz na wiekszych odpustach «swemi sitami> Sig obchodzi i wspélnoty nie wiele. A szkoda! Bo wspélnemi sitami wigce} sig zrobi, a na takich zebraniach podnoszone i omawiane byé moga nasze Zywotne kwestye i takie sprawy, ktdre poruszyt ks. St. Nawrockiw swoim gorseym artykule: Do braci ha- plandw stir Killa (Deut. Dyce. Mb 2b.r.). * Kwestya prasy. Rzecz tak waina i potrzebna, te méwié o tem byloby émie- senem. A jednak nasza prasa «klerykal- na»-—(jezeli tak jq mozna nazwsé) posta- wiona jest fle. Nie moge darowaé Gaze- cie Codzirnnej umieszecenia takich rzeczy, jak artykut 2 d. 17 Iutego r. b. Preykra ‘praia (o ks. Pietrulisie, Seoparze), a przed- tem troche o ks, Bobnisie. Sadu publicznego wydaé nikt nie mote 0 czyjeS «keplari- skoscin, dopoki Wiadea danego osobnika nie potepi go publicznie. Nasladow: nie pism z przeciwka — nie na wiele sig przyda, branie sig z niemi 2a tby nikogo nie wemocni. Grzebanie sie w postepkach poszczegélaych os6b, brak objektywnosei w wySwietlanin spraw pierwszoregdnych naciaga na siebie pigtno, z ktérem liczyé sig musimy. Kto na to winien 2vricié nwage—nie moja rzecz, Czas, wielki czas sig spostrzedz, tembardziej, ze na odwrot- nej stronie gazety figurnje podpis ksigdza. Ks, Soles. Beneficyum Wotkowyskie, a rok 1812.') (Studyum Iuitturalno-obyczajowe).*) a) Ks, Korg. byt celonkiem T-stwa Bib- lijnego, tak szeroko zalecanego, publicanie i prywatnie, praez Stanistava Ammana, pod jakim pseudonimem (2 Biblii) ukrywat.sig ‘Swezesny ks. metropolita St. Bohusz-Sie- strzencewicz (Tak siebie nazywat on, pi- szac z Petersburga 13 grndnia 1818 r. pod NM 347). Rozpowszechniato ono Nowy ‘Testament w tumaczeniu o. Jakuba Wujka D. J. pojedysiczy egzemplarz takiegodziel- ka kosztowal g rub. asygn. By wszech- strounie zapoznaé sig z ks. Korz., nie od rzecay bedzie zaznaczyé, ie piastowat on niemile bremigea, lecz niezawodnie pozy- o 1), W 36 2 Drea Dye, te. 1, Bde podaliiny nia. ait aes zakoficzenie. ‘ SS Wdncsedelimenta — grin doiyeace te pracy beacopetne ok poscnnyes explicate Leea dia historyi naszego kraju miesigeznika Lita DWUTYGODNIK DYECEZALNY M4 teczng dla kraju godnosé cztonka komitetu ado praywiwania krowie] ospy w powiato- wem m. Wolkowysku». ‘Dak sie praedstawia w zarysach dria YalnoS spolecena ks. Plebana, Umiat ks. Pleban w czasie wizyt Kla- sztoréw i w innych zawilych sprawach po- litykowaé z zakonami, jakie miaty siedliska w jego dekanacie (Kanonicy Regulani w Krzemienicy, tj «Kanonia Krzemienicka», Franciszkanie w Lopienicy, Misyonarze w Lyskowie, Maryanie w Wolpie, Domini- Kanie w Koniuchach, Bazylianie i przed- stawiciele innych zakonéw—sporadyeznie). Cieszyt sig ks. Dziekan sympatya obywa- telstwa, gdzie nierzadko w salonach staro- Swieckich spotkaé byto motna okazala pos- taé imé ksigdza Dobrodzieja, Plebana na Wotkowysku. Nie byt ciezkim dla ludu, owszem opiekowat sig nim i kochat go. Dopo- magat wloscianom, —ktérzy _wéwezas je- szeze musieli nieSé haniebna__pait- szczyzne. SzezegdInie tez trafiaty im do przekonania nauki koScielne ksiedza Je~ gomosci, ktéry zwykle byt w nie wplataé t aw. ‘risus paschales, nawet wtedy, gdy Koseiét uzywat barwy fioletowej. — Miat nasz Pleban mimo pewien w$réd nielicznych wéweras w Wolkowysku cbtahoczestivych» (Gis powiedziclibysmy prawostawnych), kt6- ray nie omijali nigdy kolasy Iub pojazdu dzickatiskiego, nie uchyliwszy z szacunkiem wysokiej czapki baranic Nad swymi wikaryuszami ks, Pleban pilnie couwal, aby nie zascly jakie inkon- weniencye» i vezas na samych nieregular- noSeiach aie byt spedzany», nie dajac jed- nak im nigdy odezué argusowego swego oka. Nieréwnie mniej wiemy o dwuch ksie- gach wikaryuszach, ktérzy wr. 1812 se- Kundowali ks. Plebanowi w pracy dusz- pasterskiej, mieszkali z nim razem, wspdlnie dzielge i wesele, i smutek. Ks. Tadeusz baron Dragatt byt to nie pierwszej mlodosci cztowiek, «kaptan peten nauki i obycrajnosei», pochodzenia arystoktatyeznego. W szkolach uczyt sig niediugo, lecz nauki posiadat wiele, bo u-M4 D&UTYGODNIK prawial ja % zamilowaniem, pojmujac sze- roko, jako ciagle szybowanie wzwy?, od jednej do drugiej prawdy. Obok obowia- zk6w wikaryusza, 2 ktérych wywigzywat sig bardzo dobrze, ku zadowoleniu ks. Ple- bana, zastepowat’ on nieraz jego w pet- nieniu urzeda plebatiskiego: (funkeye dzie- katiskie w takich razach sprawowal ksigdz poddzickani, jeden z ksigzy proboszez6w) podezas czgstych tego wyjazdéw (np. «dla instytuowania i installowanis» na plebanie proboszez6w nowozamianowanych i dla in nych, mnie] majgcych wspélnego zurzedem duchownym, racyi), Ks. Dragattowi wypad- fo zajaé sig tex wspomniana wyzej sekétka parafialng, i byé gléwnym w nie} naucey- cielem. Zmudna to byla i szara dla mto- dego barona praca, dla niego, co zwykt byt moze preedtem widzieé na salonach patiskich tylko czysto umyta i pigknie u- brana dziatwe, sfornie bawiaca sie pod bacz- nem okiem pani matki Iub osobnych gu- werneréw. Zgola inny widok przedsta- wiata izdebka szkolna w Wotkowysku, pree- robiona «na ten kcniec» ze starego Spich- rza, komnatka o ciemnym, nizkim suticie, ie sig gromadzila brudna i niepojetna iziatwa 2 miasteceka i preedmiesé wolko- wyskich, Na twarzyczkach éakéw wotko- wyskich, o wygladzie przestraszonego ba- rana, aawet i niepedagog spostrzegtby nadzwyczaj stabe odbicie sie duszy i zdol- nosé teagowania tylko na takie pojecia, jak jes, pis, spac, bawié sig... Z takiem wlaSaie audytoryum miat do czynienia ks. Dragatt przez zaczny czeSé roku. Nie brakowalo mu cierpliwosei, skoro tu pra~ cowat i umiat pokochaé to zajecie, jak wi- daé z mowy, ktérq na akcie w tejée szkétce wyglosit. Praca w nie} byla owocng: juz po roku pobytu w tej szkdlee 2 tychie’sa- mych dziecigcych twarzyczek patrzyta wra- Hiwa, jake mimoza, ich dusza, niby stotice preeblyskujgc z 2a martwo-bialych, seanych obtokéw. Drugim wikaryuszem w Wotkowysku podezas pamietnego roku byt kaptan obreqdku unickiego, ky. Micha Raj- Kiewice, tytwlowany tu czasem komendaszem. I o nim nader szezupte wiadomosci posia- DYECEZALNY 47 damy. Jako wychowaniec seminaryum uni- ekiego, miat on oczywiscie wyciéniete na sobie pietuo przynaletnosci do wschodniej gatezi chrzeseijatistwa i to nie tylko 2 po- wodu braku tousuty na glowie, lecz w fi- zyognomii i catym wygigdzie. Wskutek ciagtego obcowania 2 ksigzmi tacitiskimi, te cechy wschodnie musiaty utaré sie do pewnego stopnia, stracié swa ostrosé pier- wotna. Z wikarynsza wolkowyskiego awan- sowat ks. R. na stanowisko wytsze, bo sa- modzielne. ‘Ta ocena jego pracy przez wladze duchowng méwi dobrze 0 nim. Motna powiedzieé, 2e na plebanii wot kowyskie} wr. 1812 byla cala petnia du- cha katolickiego, obejmujacego Wschéd i Zachod, zywa synteza szerokie] mysli Bo- 4ej. Nie chcemy przypuszczaé nawet, by Gwezesny ks. Dzickan i wikaryusz obrz. tac. podzielali to ‘ghupie mniemanie, po- Jontujace gdzieniegdzie podobno do dzis dnia, Ze obrzqdek wechodni jest nitsty od. zachodniego, lub tylko za stopie do przej- Scia na facitiski ma byé poceytany. Lud wotkowyski 2 réwng poboznoscia, wolng od krzywych wejrzeti_ dewotek malomiastecz- kowych, sluchat ofiary Mscy Sw., sprawo- wanej w tak pieknym obrzadku wschodnim przez ks. R. W matym koscidtku dwczes- nym w Wolkowysku raz poraz obijaty sie ouszy obecnych na Kturgii stowa: «Hospody pomituj! Mir wsim! O mirie usicho mira, © blakiosostojanii swiatych Boziich cerkwiej i 0 sojedinienii wsiech Hospodu pomolimsias! A gdy ks. Rajkiewiex wznosit do géry szeroko, zwyczajem unickim, swe rece, «te- lon» jego tworzyta wspaniale dwie trzecie kola, uldadajgc sie na rekach na ksztalt rozpuszezonych skrzydet adorujacego ofiare cherubina, Obaj wikeryasze Zyli o wile skrom- niej od swego ks. Dziekana i Plebana, i wartoSé ich majgtnoSci mato chyba prze- wyészata péltora tysigca alotych polskich. Wiekowa gospodyni ksiedza plebana bytaniediscola et dissoluta mulier, lecz jed- na ztych srebrnowtosych niewiast, ktSrych dziS tak rzadko juz spotykamy. | Umialy owe rece skladaé sig tylko do modlitwy i blo- gostawietistwa, te same rece, ktére tak reSS ee See eet Oe Ce DWUTYGODNIK DYECEZALNY owocnie pracowaty tez nad krosnem lub pieczywem, Te zacne niewiasty serce mialy golebie, a dusze dziecigco prosta i wierzaca, to te kaidy szedt do nich po rade i ‘utalenie, Z pod bialego czepca naszej Dobrodziki, u skroni zwisaly si¢ niewielkie, 2 posrebrzanych siwizng wlos6w upiete loki staromodne, ozdobne szpilkami szyltkretowemi. Do pozbawionego wszelkich o2d6b cieptego je} kaftanika praylegata ‘Krynolinowa spédnica. U_paska, taczacego odziez gérq z dolna, wisiala niewielka torebka i pek klucz6w pobrzekujacych zci- cha. W zimie nieodlqcang czescig jej ubiora byta ciepta chustka turecka, jaka praywidzt je} 2 Wilna w podarunkn imé ks. Pleban. Iscie macierzysiska _pieczolowitoScig otaczata zacna gospodyni ksigzy wikary- usz6w, ktOrzy nieraz zwierzali sig je) 2 died swoich wtedy nawet, gdy nie cheieli wyjawié ich samemin plebanowi. Nawet sam jegomosé pleban cierpliwie przyjmowal, gdy wyrzucata mu nieopatrzna jego roz- reutnosé, Podtrzymywanie nigdy niewy- sychajacych plynéw w apteczce domowej, wypiekanie, wedlug przechowywanych w_ tajemnicy receptéw, osobliwych piernikéw, uczynily jq szeroko znang w dekanacie calym wSréd tych, co bywali gosémi ksie- dea Plebana. JeSli co mogto boleSnie zadrasngaé poczciwe serce nasze} Dobrodziki, to wiado- mosé, ze gdzies, poza plebaniqwolkowyska, sporzqdzono co smaczniejszego. Lubit tedy Pleban, siedzqc wieczorkiem i pykajac pray kolacyi sobie raz po raz 2 lulki pietikowej, zazartowaé czasem z tej stabostki swe} gospodyni. Cieti tylko wtedy posepny przesung? sig przez pogadne zawsze czolo zacnej sta- ruszki i znown jasniato ono zwykla po- wagq i serdecznq dobrocia, niby niebo po- godne. Kochata jg stueba za nieprzebrang slodycz i wyrozumialosé dla drugich, ktéra zwykle tak czesto wystawiang bywa na probe w kuchni i gospodarstwie, Przez Je} tece nasz Pleban dopomagat potrzebu- jacym wloscianom, do niej sig wstawiali winni, chee wyjednaé ulzenie kary. Co seer | do kar, to takowe sciggali wloécianie na siebie pijasistwem i kradzieza, doS¢ rozpo- wszechnionemi wéréd Indzi_ plebariskich. Na plebanii wotkowyskiej najwicksza kara dylo wymierzenie ro-ciu plag, a wige ka- ra wzglednie lekka. Surowa dla siebie nasza imosé zamienita gorycz doswiad- czenia Zyciowego na chrzescijaziska litosé, wolng jednak od cienia stabosei. Portret tej niewiasty nie bylby pelnym, jeslibysmy pomingli to, ie posiadala ona . wszelkie arcana doktorskie na réine defekta tak Indz~ ie, jak bydlece. Organist, spétczesnym _wypadkom 1812 1, byt niejaki podiyly i rubaseny salachciura niewiadomego rodu Iub wloscia- nin, kt6rego ngcity mode od dziecisistwa organy jego koScidtka wiejskiego. Po wkosi- czenitt «studyéw» muzyki organowej i Spiewn 11 jakiego powiatowego maestro dostal sig nasz organista. do Wolkowyska i tu wy- grywal na pozytywie koscielnym (tak n: zywa sig organ w inwentarzu z r. 1801), Spiewajac psalmy, choé nie artystycanie, za to szczerze. Préino ks. ks. wikaryusze starali sig wdrozyé go do muzyki i spiewu, bardziej 2goduego 2 nutami i duchem Kos- ciota, nic jednak nie mogto go odwies od nabytej juz wolnej interpetacyi wszy- stkiego, co tylko grywat i Spiewal. Mie- wat sig nasz organista nieéle. Zamieszki- wat wraz z dziadami szpitalnymi dom szynkowny. Krzepey to byli Indzie, gra bowaci, lecz ogromnie dobroduszni. Jeden z nich liezyt sobie 100 lat i 2wlékt whrdt- ce swe koSci do grobu. A teraz wracajac do organisty, wypada powiedzieé o nit, te od dlugiego juz czasu nie pit, nawet do ust ,gorzatki nie brat, za to mlodosé, jak mawiali starzy ludziska, miat jeSli nie géma, to pod tym wzgledem chmurng. Dobry byt to jednak czlek i pisarz niezty, bo mia szczypte fantazyi w charakterze pisma, tak niezbednej dla tego, co sie mie- nif w6wezas «pidro traymajgcym». Z pod jego pidra wychodzily owe obwieszezenia, Komunikacye, indagacye, eksplikacye i in- ne acye, ktére via cursoria byly rozsytane po calym dekanacie, jak dlugi i szeroki, a obieglszy wszystkie kancelarye plebari-M4 DWUTYGODNIK DYECEZALNY 49. skie, wracaly retro do stclecenego grodu Wotkowyska, gézie rezydowat imé ks. Dzie- kan. A dekanat Wotkowyski obejmowat wowezas, opréez terenu obecnego, parafie narowsk4 i Topienicka, wigce} tex liceyt koécioléw i kaplic. ( 4. a.) Ks. Wt. Totoceko. VARIA. Trzezwosé, a koleda i rok nowy. Dobra okazya do propagowania wretwosi Jest Koleda, Nikt jednale 2 ksigdy, maiacych za ‘soba praktyke i doswiadezenie, nie raczy wskazaé, jak z tego skorzystac. Pozwolilem wigc sobie w tym wagledzie raucié kiln teoretycznych uwag, ktore moze da- dzq sig zastosowat w praktyce. Odwiedzanie parafian przez ksigzy w czasie koledy potaczone jest zawsze 2 zostawieniem pewne} pamiati, jak to ksigzeczki, obrazka i t.p. Wiadomo, ze lud do tego przywiazuje wielka wage. Obrazek otrzymany od ksiedza zachowujg przez dtugie lata i odczytuja moditewke. Setki obrazkbw rozrzuca sig zwykle podczas kaZde) ko- Iedy. Modlitewki, wydrukowane na obrazkach, zapewne wywieraé musza choé w_ czeici jakis vulyw. Jednake i to trzeba prayznad, #e rozmac itos¢ zawsze wigcej interesuje cztowieka, niz jed- nostajnost. Chodzi wige oto, by daé take rzecz, ktorq sig dotychezas u nas nie postugiwano, Mo- dltewki, drukowane na naszych obrazkach, mote hawel juz obily sig o uszy udu i nie wywierajg wielkiego wrazenia tymbardale), te w kadde) Isigice do nabotetstwa motna ‘podobne modli- tewki spotkaé. Poiytecenq tedy rzecza do sze- tenia trzezwosei byloby rozdawanie obrazkow 2 wydsukowang a nich modlitewka, ulotong przez papieda Phusa X, a zachecajgca do. trzedwosel Modlitewka brami tak: «Baie, Ojcze mej, dia oka- zania moje} wzgledem Ciebie mifosci, dha wyna- grodzenia zniewag, czci Twoje) wyrzadzonych, dla uproszenia zbawienla dusz, mocno stanowle dnia Azisiejszego ani wina, ani wédki, ani piwa, ani tet Jakiegokolwiek tranku upajajgcego nie wywaé. To umartwienie offaruje Tobie w potaczeniu z ofia~ rq Syna Twego Jezusa Chrzystusa, ktory codzien- nie Sieble Samego dia chwaly Twoje) ofiaruje na otarz. Amen» (300 “dni odpustu za odmoy nile te| modiitwy raz na dzief. Ojciec Sw. X, 29 marca 1904). Obrazki z ta modlitewka w tysigcach roz- chodza sig zagranica. U nas prawie sq nieznane. ‘A szkoda! Disczego nie skorzystaé z malej na poz6r dla nas rzeczy, skoro ta moze wywieraé na kogos wplyw dodatni? Modlitewka taka odczy- tana przez dziecko, zawsze wstawi w umysie je- 80 jakis Slad. A dorosly moze z tego powodu unika€ nleraz okazyi do picia. Inn znowu bardzo potyteceng rzecza sq kartki ulotne. Setkt tyslgcy rozrzuca sie zagra- nica pomigdzy ludem, Trzeba prayznat, 2e chyba nie zostaje to bez wplywu, skoro ludzie doswiad- zeni na polu. walk z alkoholem nie szczgdza na to wydatkow 1 zabiegow. U ras tylko rzadko tory 2 ksigdy korzysta 2 tego. Niema co prawda zastosowanych ulotnych kartek do naszych wa- runkbw. Modna przecle? z niektorych zagranicz- niych korzysta¢ i unas, Ks, dz. Gorski wydat kartki, tore zastuguja na uwag tT z-powodzeniem-moxa- by€ stosowane w naszych warunkach. Nawet ‘abiecat powigkszyé naklad, gdyby sie spodziewat, de ksigda, Iwo klerycy zechca z tego skorzystaé. Bajecanie niska cene. tych Kkartek (00 po gr0- szu | nawet tanlel) umodliwia rozrzucania ich w wieksze} ilosci Dalej, nowy rok nasuwa niejednemu ksig- zu, a i wogdle kaddemu cziowiekowi mys! 0 ga- zetach, Treeéwowiec lub abstynent musi pomy- Slet o gazetach w jego kierunku. Nie posiadamy tutaj u siebie organu, specyainle traktujgcego 0 trze- 2woécl, Mamy zato duto wydawnictw zagrani- ‘eznych (Jedno wacszawskie), z ktorych Korzystae 2 powodzeniem moze kazdy. Nie trzeba chyba dowodzit 0 wielkiej pomocy i korzySci gatet ab- stynenckich w kierunku propagowania trze¢woscl. Ksigdz kazdy znajdzie tam obszerny materyal do kazat. A wige ustrzede sig szablonowych «pola- Janek», ktore nikogo moze nie interesuja, a cza- sem Smieszg. Trzedwowiec znajdzie tam rozwig- zanie swych watpliwosci i mocniej utwierdzi sig w swych przekonaniach. Bedzie nadto, posiadajac taka gazele, apostolem trzetwosci w swe] wsi, lub ‘w swem otoczenia W miescie, co ulatwi ksigdzu *) Thum, te} modlitwy 2ostato zaaprobowane praez Ksiadeco-Biskupi Konsystorz w Krakowie dnia 3 maja 1905. L. 2072. ae aaa 2) amie5° prace w tym kierunku, Jesli sie zwazy na_ba- Jecznie nizka ceng tych wydawnictw, to trzeba prayjS¢ do przekonania, 2e kaddy, cheacy z potyt- kiem walczyé 2 pijafistwem, nie zrzeknie sie tak wielkiego 1 prawie niezbednego pomocnika w jego pracy, by nie zaprenumerowal sam i nie zaecit swoim parafianom poiadanych wydawnictw. 1) Specyainie dla ksigéy: Swit, miesigcznik dla szerzenia ruchu wstrzemigdliwosei — wyda- wnictwo ksigy abstynentow. Adres adm. Praca, Poznan (Posen), ul. Rycerska 38. Cena rocznie z praesytka 1 1. 75 kop. 2) Specyalnie dla ludu: Preyjaciel trzedeoosei, miesigcanik (Adres ten sam, co i Switu). Cena tocen. 2 praesyika 65 Kop. Te plerwsze dwa s4 najlepsze wydawnictwa. Sa J inne w Kierunku propag. treeéwosci, a mi nowicie. Praysatosé, dwutygodnik, wychodzi w War- szawie, ul, Bracka 18. Cena roczn. 1 r. 60 kop. Wyzwolenie, miesigcenik poSwigcony zwal- ezaniu alkoholizmu i poprawieniu obyczaj6w. Krakow, Mikotajewska 3, I. PrayscloSé luda, tiesigezn, abstyn. dla tudu. Lwow, ul. Choryecayzny 10. Prasa litewska jakkolwiek nie posiada spe- cyalnego pisma w tym kierunku, to jednak Kow. Tow. (Blaivybe) trze¢wosci drukuje swoje spra- wozdania' artykuly w tygodn., wychodzacym w Ko- ‘nie pod tytulem Venybe. Nadmienié naledy, 2e na rok 1913 zapowiedziano wydanie Kalendarza Twa Dieve padek (Bote dopomd2), propagujacego trzetwost. Nawiasem moge nadmienié, 2e obrazki z mo- dlitewka p. Plusa X moina znaieéé w magazynie p. Komarowskiej_w Wilnie, Zagraniczne ulotne pisemka, 2 ktorych najlepsze sq: Kilka sda 0 na- pojach alkoholicenych i Nie cxestujcie dvieci napo- Jami upajaiqeymi | inne w tym rodzaju we wszy- stkich ksiggarniach"w Wilhie, Ks, St. Scczemirski, Tytua i tytuniarstwo. ® (© a) Zobaczmy teraz, czy przystoi palenie osobom: stanu duchowpego. Jesli dla kogo, to dla kapla- ‘na najmniej ono jest potrzebne. Wobee tego, 2e kaplan jest duchownym, e jest poswigconym 1) Patre Dut, Dyes, 30 22. zeszt YGODNIK DYECEZALNY Bogu, 2e jest éwiecznikiem Swiata, jakos nie mo- Ana pogodzié sig 2 tem, Zeby on mimo to od- dawal sig tak marnemu natogowi, jak pal Nie moina sig pogodzit, zeby ten, ktorego ludzie maja za osobe uduchowiona, byt jednak podlegty tak pospolitemu nalogowi. Jesii palenie jest zlem, godnem potepienia, 10 najmnie} powinno ono byé tolerowanem przez kaplana, a tem mnie} pra- Ktykowanem. A czy2 tak jest? Widzimy naod- wrot cate zastepy kaptandw-palaczy. Skad sig ich tylu bierze? Wszak w seminaryum nie ucza palié, owszem przed kill laty palenie byto na- wet zupelnie wzbronione, i teraz dzigki Bogu, palacze stanowia zaledwie 26%. Wobec tego zadaig pytanie, jak to wytiumaczyé, 2e jednak bo- daj wigce) jest ksigzy palaczy, ni2 niepalacych? Tu wwyjscia innego nie ma, jak tylko 2 bolem dia nas, a ze zgorszeniem ludzi, wyznaé, te wielu chyba zaczynapallé po wyjsciu z seminaryum, Mniejsza o tych, Kt6rzy pall, bedac jeszcze ucz- iami, palq dalej w seminaryum, — tym mona jeszcze wybaczyé, jesli pala i dale} zostawszy ka- planami. Ale Zeby sig zacaynaé uczyé palenia ‘w seminaryum, albo po Swigceniach kaptatiskich, to jest Jud wigcel, nig lekkomysinosé, Wyba- €za mi to, Confraires. Praypaicamy sig dale] paleniu Kaplana z pra- Ictycznej strony. Palenie dia kaptana jest wielka niiedogodnoscia w speinianiu obowiazkow. Jest faktem, 2¢ 2 ust kaddego palacza dia niepalqcego calowieka daje sig odczuwat nieprayjemny od6r. Oto# taki kaplan-palacz naraéa_przy spowiedzi swoich penitentow na podobne odory i zawroty glowy. Oprécz tego kaplan, zagorzaly palacz, ‘musi przynajmnie) co godzing wstawaé z konle- syonatu i iS zaspokoié sw6j natog, a tem samem jesxze bardzie) podsycat owe odory, bo wiasnie najsilnie} one wystepuja po wypaleniu, Kaplan-palacz, gdyby nawet i chciat, to nie moze skutecanie przyczynié sig do tepienia tego rialogu wSréd swoich parafian, a szczegbinie mto- dzlety. Bo jak moze wabraniaé i potepiaé to, ‘ezego sam fest zwolennikiem? Rodzice w jego parafii rownied nie beda mogli skutecznie wply- ngé na swe dzieci, teby te nie pality; bo mlodziez zawisze dedzle sig powolywala na prayklad ksie- za-palacza. Nie mowig 0 wielu innych szkodach, ‘wyplywajacych 2 tego natogu dla kaplana. Nie trzeba dale) sadzit, 2e tylko w naszych zasach spostrzedono, de tytunh ze wsrech miarm4 est szkodliwym, owszem skoro tylko. zostat on sprowadzony do Europy | wszedt w powszechne uuzywanie, juz 0 szkodzie, przez nlego wyrzadza- nie), ludzie rychio i dostatecznie sig przekonali, co zobaczymy z walki, jaka z nim przez. wszyst- kkie czasy toczono, 5 Gdy nalég palenia tyiuniu, powstaly w Hi- szpanii_ i Portugalil, zastraszajaco sie rozszerzyt po calej Buropie i nieuszanowat nawet swiatyh Pafiskich, wtedy paplet Urban Vill w roku 1624 wydat bulle, zabraniajaca pod kara Klatwy pale- nia tytunlu w Kosciolach, a glos Gtowy Kosciota mogt nie mieé wplywu na Owezesne prawo- dawstwo paristwowe. Arcybiskup Salamanki wy- dal w roku 1659 rozporzadzenie, aby duchowni wwstraymywali sig godzing praede Msza Sw. i dwie godziny po mszy Sw. od palenia, We Francyi \w rozmaitych czasach rbwnie2 zwalezano tytuh. Tak kr6l Ludwik XIV wyrugowat tytuni ze swe- 0 dworu, a w roku 1635 zabronit nawet wo- ble sprzedazy tytuniu w cate) Francyi z wyjat- Kiem aptek. Kardynat zas Riecheliew grozit pa- Tacym chiostg i wigzieniem. W Anglii krol Ja- Kob 1 byt rownlez wielkim przeciwnikiem palenia 1 oproce: zzbronienia tego naduéycia. w swem pafistwie, jeszcze napisal i wydat dzietico, traktu- Jace 0 szkodliwosei palenia, ktore wedtug niego jest nleprayjemnem dla _nosa, szkodliwem dla mozgu i piszczacem dia pluc. W niektorych kra- jach rozmaitymi czasy byly naznaczane mniej lub igce| surowe Kary 2a palenie tytuniu. Nawet w Turcyi za suitana Murada IV byla kara Smierci, a w Rosyi, wediug prawodawstwa cara Michata Teodorowicea, karano palenie tytuniu knutem, rozdzieraniem nozdrzy 1 wysylaniem na Sybir, W Szwajcaryi jeszcze w XVII wieku praestepstwo w tym wzgledzie narazato na kare pienigéna. (din) Ks. A, Radsiuk. Ze Swiata prawostawnego. W obronie praw i wladzy cerkiewnej. Petersburski Swiet 6 tutego oglosit artykut archir. Hermogensa, w kt6rym ten émiaty pasterz cerkowi rosyjskie) wystepuje «w obronie praw cerkwi Chrystusowe} i jej wladzy apostolskie}» Ze wagledu na wybitne stanowisko w hierar- chil prawastawne} arch... Hermogenesa, odsiaduja- cego obecnie kare w klasztorze zyrowickim pod DWUTYGODNIK DYECEZALNY st Stonimem, uwazamy za stosowne poznajomié Czy- telnikw naszych z pogladami tego, badécobads, niezwyklego na szarem tle ccdziennego zycia ‘wyznania panujacego cztowieka i pasterza. Artykut sw6}_archire) Hermogenes rozbit nna catery dzialy, We wstepie zaznacza potrzebe mowienia giosno w dobie obecnej o prawach cerkwi Chrystusowej. Dale) w_ czesci drugie} preytacza obszerny wyciag z Cerkownoj Pravdy, ktory w dostownym przekladzie brzmi jak naste- puje: «Juz 200 lat trwa iewola prawostawne} cerkwi rosy im dalej, tem ona bardziej staje sig cigtka i bardziej beznadziejna. «Gesarz Piotr | stworzyt unas na wzbr holenderskich synodow kalwifiskich i pod wply- wem antychrzescijafiskich teoryi prawa natural- nego—instytucye, ktbra zamienia prawnie i kano- nicznie wprowadzonego patryarche. --Gdy-wychadzaca we Florencyt Unita Cattolica podata ten fakt do wiadomosct publiczne), pisma postepowe wystapily 2 namigt- rym protestem. Wobec tego redakcya 2lotyla dwu adwokatom do rozpatrzenia odpowiednie oswiad- czenie ksigdza, ktory Coste spowiadal, i potwier- ‘dzenie jego podpisi przez miejscowy ordynaryat arcybiskupi; adwokact uzrali oba dokumenty 2a prawomocne | wrazie potrzeby mogace byt przed- stawione sadowi. Nazwisko ksigdza jednak nie 20- stato opublikowane, z obawy zemsty ze strony masonow.—List pasterski biskupa Cremony J. E- ks. Bonomellego, pod tytulem Papice i Weacky, Koieidt é poltyka, zwtaszcea jeden ustep jego, edzie autor méwi 0 Kompletne) woinos\ deialania we wszelkich sprawach, dotyczacych 2ycia spoteczne- gO, politycznego i t. p. katolikéw, poza naucza- niem dogmatycznem, bez osiadania sig na wska- zowki Stol. Ap., wywotal ogromne niezadowolenie w sferach szczerze katolickich. Hiszpania. Wyszedt dekret, powotujacy do sluaby wojskowe} ksigiy, Ktorzy naleda do 1950- madzef zakonnych. Bezprzyktadne to w dziejach Hiszpanii zarzadzenie wywotalo goracy protest prasy zachowawcze), — Emisaryusze seky ferre- ryst6w rzucili bombe przed domem ks. Juliana ‘Avettanas, prob. w Casbos (Huesca); praycayna zamachy byto to, 2e ks. J. A. zatodyt syndykat rolnicay dla 42 wsi swego kraju, wydawat pismo rolnicze i t. p. Sekta masoriska nie miala tam Za- dnych wplywow. Od dawna dos zarzucano owe- g0 proboszcza rozmaitem pogrb2kami, wreszcie pogrd2ki wykonano. Notujac ten wypadek, pisma od siebie dodajq i bardzo stusznie: «Prasa libe- ralna, Kira zapettiata swe szpalty Zalami nad zabitym szefem socyalistow przez robotnika chrze- Scljafisko-socyalnego, Ktérego socyalisci morzyli glodem, nie miala miejsca do powiadomienia swych caytelnikow © zamachu w Casbos, dokonanym wM4 DWUTYGODNIK DYECRZALNY 53. imienia sekty nad ksigdzem, ktory tylko dobrae ‘caynil». — Nieslychanego wandalizmu dopuscia sig sekta masoriska, majaca w reku cal administra- ‘ye: Pod pretekstem, ze w podziemiach starego kelasztoru benedyktynbw sw, Plotra w Roda (Ge- ona) znajduje sig skarb, administracya miejscowa ‘wysadzita _w powletrze dynamite —starodytny ‘gmach, najdawniejszy zabytek sztuki romantyczne) i prawdziwe cacko artystyczne; ma sig rozumiet, 2e owexo bajeccnego skarbu nie znaleziono. Portugalla. Przesiadowanle Kosciola nieustaje ‘w Portugalil; co dnia prawie dowiadujemy sig © zamykaniu kosciotow; ludnosé, czasem sig burzy, jak np. w Bustos (Donro), gdzie zamknigto kilka Kosclotéw, lecz wojsko z bagnetami w reku na- ruczylo katolicka ludnose, Jak trzeba powadat re- publikaftskie hasta — wolnosci, réwnosei i bra- terstwa, zabijajac i raniac wielkg liczbe katolikows kobiet i dzieci nawet. Prasa o tem milezy, bo tu przecie nie skraywdzono Zadnego ayda lub masona. Francya. Niedawno w Paryzu odbyto sig ze- branie plenarne Towarsysten paryskiej mlodzieey hatolicigi; ze sprawozdania dowiadyjemy sig, Ze liczy ono obecnie 40 grup, do ktorych naley 165.000 cztonkow. Do tego towarzystwa nalety wielka liczba_miodzledy, uczacej sig w wydszych zakladach naukowych. Austrya i Wegry. Stowianie potudniowi przy- otowuja sig do Kongresu katolickiego stoweticow i kroatéw w roku bieacym. Pod koniec roku wybiera sig wielka pielgrzymka do Rzymu, w kté- rej wezmg udziat katolickie stowarzyszenia. gimna- stycane. — W Agram na Wegrzech od kilku lat je Stowarzyszenie Apostolstwa Cyrylo-Meto- yatiskiego, ktore liczy obecnie 6,789 czlonkow. Towarzystwo to wydaje zapomogi kaplanom obragdku greckiego i bulgarskiego w Kroacyi i Tracyi. — Pisma podawaly rozmaitych biskupow jako kandydat6w na arcybiskupstwo wiederskie; dotychezas wszak#e kwestya ta jeszcze zdecydo- wana nie jest, Gaechy. Budowa kosciola katedralnego w Pradze Czeskie} bedzle ukoficzona w 1915 roku, Wamiesienie te} katedry jest jakby odpowiedzia katolik6w na przygotowania bezwyznaniowcow do agitacy, ktéra_maja rozwingé w tym czasie w celu oderwania jak najwigksze} liczby wiernych (0d Kosciola keatolickiego. Chee zapewnie sobie powodzenie i wywolaé 2ywsze zainteresowanie, bezwyznaniowey tacza swa agitacye 2 tradycya, Huséa. Maja mu w tymée 1915 r. wanles¢ pomnik w Pradze i w tym celu zbieraja fundusze, Z i niiem Hussa igcza tek propagande na korzys¢ kre- macyi, dowodzac, 2e uceniowie Hussa_powinni 2qdat_ palenia. cial, poniewat mistrz ich sptonat na stosie. Bezwyznaniowcy, uéywajgc Husa dla agitacyi na rzecz swoja, zapominajq o tem, 2e, chociaz.niepostuszny wagledem Kosciola | od niego odpadly, Huss bezwyznaniowcem nie by! Niemey. Niemiecka liga monistow podata petycyg do Rady zwigzkowej 0 zniesienie prawa przeciwko jezuitom, motywujgc to zadanie znie- sieniem wszelkiego praymusu religijnego i pople- rania przez rzad_ jakiegokolwiekbadé _wyznania cchrzeScijafiskiego. Petycya, na pozor humanitarna, zawiera w sobie tg mysl, 2e rzad_ powinien sig calkowicie zlaicyzowaé, nie przywiqzujac 2adnego maczenia do kwestyi religiinych—W . 15. sty- cania_r. b. weszio w Bawaryi w zycle prawo © kremacyi zwiok. Prawo to zastrzega wyradnie, 2e nie ogranicza ono w niczem osob, pragnacych pogrzebu zwyklym Trybem; kremacya moze mieé zastosowanie jedynie w razie przedstawienia for- malnego aktu zejécia i Swindectwa, ze zmarly jel sobie ayczyi. OSwiadczenia, sktadane w tym ‘wagledzie przez miodziez ponize) lat 16, nie 4 prawomocne, albowiem o losie zwiok nieletnich rozstrzygaja rodzice, Praez wprowadzenie prawa, Azigki agitacyi ruchliwe} mniejszosci, w kato- Tickle) Bawaryi nowoczesne idee pogariskie osigzna ‘nowy tryumt, uczynig dalszy krok naprz6d. Epi- skopat krajowy wydal list pasterski, w ktorym nawotuje wiernych do trwania prey zaleco- ym przez Kosciot sposobie grzebania zwiok, ostraega zaS praed agitacya wolnomyslicieli_ na rzecz ich palenia, Holandya. Ostatni kongres socyalistow holen- derskich zajmowat sie praedewszystklem socyali- styczng organizacya dzieci. Uznano, 2e dotychczas, tylko Koscidt troszczyt sig 0 wychowanie dzieci; nalezy jednak zrobié mu Konkurencye, tworzae Kuby dziecinne. Kluby te nie beda wpajaly w dzie- i Zadnych «teoryi dogmatycanych»; naucza je tylko myslet eniezaleznie» i praysposobia_na_dobrych ezlonkow socyalistycznych organizacyi mtodziezy.— W Exaeten zmart w 92 roku dycia najstarszy nna ziemiach niemieckich jezuita, ks. Teodor Meyer. Byt on powaga w dziedzinie etyki i prawa pray- rodzonego. Najwybitniejsza jego praca nosi tytut34 DWUTYGODNIK DYECEZALNY Insttutiones juris: maturalis, set philosophia mora- lis unicersa. Anglia. Profesor F. G. Stocley w_ czasopi Sinie angielskiem Cathotic Ties podaje nastepu- jacy szczeg6t 0 «Titanic'us: Pray budowie okretu Pracowali niektérzy calonkowle sekty «orangi- stow». Dumnt ze swego dziela, posungll sig onl do blusnierstwa przeciw Bogu, wypisujac na bokach okretu nastepujace stowa: «Ani Chrystus nie potra- filby zatopié tego okrgtun... «Niemasz Boga, Kt0- ryby zictat pogratyé go w falach morskich». ‘Tymezasem, jak wiadomo, «Titanic» zatonat, zablerajac ze sobg nia dno 1,200 osbb z calym ‘ch majatkiem, Prawdziwos¢ blusniercaego napisu stwierdza dokonane zdjgcie fotograficzne okreta raed wyptynigciem na morze, oraz list jednego podréinych, pisany do prayjaciela na krOtko raed katastrofa. Malta, Komitet przygotowawezy Kongresu eucharystycanego oglasza, 2e uroczystosct kongre- sowe nia Malcie rozpocana sig 23 kwietnia (10KWwie- ia) w La Valette. Pisma wolnomularskie i pro- testanckie, chcac zapobiedz le) dla slebie manifestacyl $wiata Katolickiego, rozpuszczala. fal- szywe pogloski, Ze na Malcie jest ogromny” brak mieszkas, 2¢ wielu kongresistw moze pozostat bez dachu nad giowa w obcym kraj. Komitet organleacyjny temu zaprzecza kategorycanie; zre- s2ta przed obiorem miejsca na kongres tegorocany pomyslano 0 tem, Zeby wnikngé wszelkich modli- wych ewentualnosci, Atchidyecezya warszawska, Wiadomos¢ o umo- rzeniu sprawy J. E,ks. bisk. Ruszkiewicza iinnych byla bezpodstawna. Sprawa jest w biegu normal- nym. Od wyroku izby sadowe) warszawskiej ‘wniesiona zostata ‘@pelacya do senatu, gdzie w tych dniach odbedzie sig rozprawa. Oskaréo- nych bronié bedg: znany obrotica _petersburski mec. Olszamowski i mec, Chrystowskl, ktorzy ww te} sprawie wystepowall z obrong przed warsz Iba sadowa. Dyecezya imudzka, 2 rozporzadzenia J. F ks. biskupa mudzkiego w sktadzie osob. duch. zaszly nastepujace zmiany: ks. Wilimowicz wik. 2 Poweldenia na wik. do Joswajf, ks. Jaraszt- nas wik. z katedry amudzk, na fille do tap, KS. Maciejowski z Lap do nowego kosciola w Ponie- wiedu, ks. Gudowicz fil. z Lauksiady na prob. do Linkowa, ks. Korzon Kap. z Grywa ma fil x4 do Lauksiady, ks. Battrymas wik, x Lauksiady nna kap. do Grywa. Archidyecezya mohylowska' dyecezya_mifska. Wiadze cerkiewne prawostawne uradzity prze- ciwdziaiaé szerzeniu sig katolicyzmu w Peter- sburgu. Jako glowne centrum rzekome} propa- gandy katolicyzmu uwazano kaplice katolikow- rosyan przy ul. Polozowe) Mi 12 -w_ Petersburgu, ww ktorej ks. Dejbner, kaph. obrz. wschodniego, odprawial stale nabozetstwa wedtug swego obrzqdku. Na te tedy kaplice uderzono, Archire), narwski Nikander 10 (23) b. m. wpadt w czasie nabozenstwa do Kaplicy, przerwal je i zache- cal obecnych tam wiernych do opuszczenia kaplicy, grozgc zawezwaniem policyl. To wysta- pienie archireja bylo poczatkiem rozmaitych sledztw J dochodzen ze strony wladz, wresacie zamknig- cia Kaplicy, @ pociagnigcia ks. Dejbnera do odpo- wiedziainoscl i usunigcia od pelnienia postu uchownych rosyanom-katolikom; wkrOtce podo- bbnoma byé znowu kaplica otwarta—W 4. 21 lutego rb. katolicy obszerne} mittszczyzny wystali zbio- rowa prosby 2 kilkoma tysigcami podpisow na Najwytsze Imie, proszac, ateby dia upamietnienia ‘rzechseetnie} rocznicy panowania Domy Roma~ nowow zezwolona na _utworzenie dyecezyi mifiskiej 2 prawem mianowanla oddzielnego biskupa z rezydencya w Mifsku. W prosbie szczegdlowo opisano czas zalozenia dyecezyi mitt- skie), wymieniono bulle Papieskie, ukazy Cesar- skie 1 wspomniano o smutnem wywiezieni biskupa Woitkiewicza. Z Wilna i dyecezyi. Wilko 28 tutego. Wielki post i zigczone 2 nim twiczen i praktyki duchowne dajg okazye gorliwemu kapia- nowi do przeprowadzenia niezbednych reform ‘wérid wiernych, swe} pieczy poruczonych, Ka2demu wiadomo, #e wielka czeS€ naszego luda ‘wiejskiego, a nawetimiejskiego odbywa spowiedé raz, najwytet dwa razy do roku, stad odbywa jg mechanicanie, najistotniejszych nieraz rzeczy sobie nie uswiadamiajac; dlatego tak maly wolyw wywiera na nim odbyta spowieds, nawet skadingd dobrze. Czy nie byloby wige dobrem, gdzie to sig nie praktykuje, wprowadzié wspél- nego. praygotowania do spowiedzi, na wsteple praed jej rozpoczeciem. Przygotowanie to powin-M4 DWUTYGODNIK noby sig skladaé z trzech czeéci, motliwie naj- tresciwiej 1 najpraktyeznie} przeprowadzonych, tak eby za jednym zachodem osiagnaé podwojna korzys¢, tj. praygotowat penitentow do. spo- wiedzi w danej chwili i nauczyé ich nalezytego przygotowania sig do spowiedzi Sw. w ogdino- Sci-—Pierwsza caeSe trzeba poswigcié na tresciwg rrauke 0 spowiedzi | warunkach do dobrego_jef ‘odbycia. W tej nance, mbwionej praede Msza Sw, nietyiko wykazaé treba, czem jest spowiedé i jaka byé powinna, lecz takée praygotowae stu- chacza preynajmniej do zapoczatkowanla swiado- mego rachunku sumienia 0 wlasnych sitach. Po te} nauce, trwa}gce} pol godziny, proboszcz, albo wikary odprawia Msze Sw., zalecajgc_penitentom ‘wystuchanie jej_w celu uproszenia taski do dobrego odbycia spowiedzi—Drugg czese_bgdzie stanowit rachunek sumienia, powoii odczytywany wedlug wlotonego z géry szematu, Ten rachunek sumie- nia ma dopomédz preypominanie grzechow tym ‘osobom, Kore 2 tem maja wielka trudnose; jednak, trzeba zaznaczyé zawsze, te w tym rachunku nie zawieraja sig tak dalece wszystkie grzechy, 2e Innych niema ktorych sig czlowiek mode dopuscié; dlatego trzeba zwracaé uwage na osobista w tej spra- wie prace penitentow.—Traecia czese przygotowanla powinno stanowit nalezyte przysposobienia peni- tentow do obudzenia Zalu przez podanie pobudek Zalu nadprayrodzonego w gotowe}, porzadnie uto- “Zonej i zrozumiatej formule. Gale to przygotowanie nie powinnno, zda- riiem mojem, trwat dluze) nad godzing, i jedeii sig bedale zwracato uwage na rzeczy istotne i potrzebne, pomijajac zbyteczne rozcaulanie stuchacza, dluie| trwaé nie bedzie. A treba pamigtat, ze wszelki naddatek czasu w praygotowaniu ogromnie sig przycayni do skrécenia jego prey spowiedzi. Spowied? wielkanocna, obowigzkowa dia wszystkich, powinna, tez byc okazya do zaszcze- pienia praktyki ceestsze} Komunii swigte), np. przez zachecanle do Kilkurazowe} Komunii po ‘odbytej spowiedzi tych, ma sig rozumiet, osbb, ktére moga byé do. tego zachgcane ze wzeledu na uswiadomienie religiine i inne okolicznosci 2ycia. X. K.P. Komitet jubleuszowy. J. E. ks. Administra. tor podal do zatwierdzenia ministeryum spraw wewn. Komitet, utworzony do obchodu uroczy- stosci jubileuszowych 1600-lecia edyktumedyo- lafskiego. Na czele Komitetu, jako jego prezes, DYECEZALNY $5 stot J. E. ks. Administrator. Do sktadu Komitetu ‘weszli: ks. pratat Jan Kurczewski, ks. kan. Antoni Crerniawski, ks. kan. Franciszek Wolodéko, ks. Jozet Kuchta, ks. Teodor Brazis-Frey, ks. Leon Zebrowski, ks. Piotr Kraujalis, ksigze Swiatopolk- Czetwertysiski, baron Waldemar Weyssenholl, p. Bo- lestaw Skirmuntt, Dr. Antoni Wilejszys, p. Bro- nislaw Umiastowski i p. Walentyn Urbanowicz. Seminaryum dyecezaine. Egzamina dla aspi- rantow do stanu duchownego w seminaryum wilet- skiem odbeda sie 22—2¢ kwietnia (3—7 maja) 1 15—17 (28-30) czerwea rb. Podaniaprayj- muje ks. Rektor we wszystkie dni w godzinach Popotudniowych. Do podania nalezy dolaczyé: 1) Swiadectwo szkolne z ukofcaonych przynaj- mnie} Klas czterech szkoly Sredniej, 2) metryke chrzestna, potwierdzona przez Konsystorz, 3) swia- dectwo 0 wojskowosel (0 npunicKs ice mpHsui omy yaaerky), 4) Swiadectwo 0 polityeznej pra- womysinasci (od gubernatora) 1 niepodteganiu sadom (2 sadu okregowego), 5) Swiadectwo stanu (ompouexomaenin); oraz treeba mieé poswiad- czenie oséb wiarogodnych (proboszeza, prefekta szkoly) 0 kwalifikacyach kandydata, Ruch wyznaniowy. W ciagu roku 1912, wedtug slag Konsystorskich, na tono Kosciota katolickiego w dyecezyi wilefiskiej przeszio okoto 900 0s6b,— do rozmaitych zas innych wyzna przeszio okoto 300, Na dzien Sw. Karlmierza. Wiadze szkolne wilefiskie chcialy wrécié do dawnych czasow, gdy ‘uwadano wprost za zbrodnig pafstwowa Swieto- wanie uroczystosci sw. Kazimierza, i silny robily nacisk na uczniéw, aby w tym roku nie p vuczni na Sw. Kazimierza do kosciola i nie uwol- nig ich ze szkoly. Obecnie wszakée, wskutek osobistych staran J. E. ks. Administratora w mi stra oSwiaty, zakaz ten zostat coinigty. Uwigzienle ks. Sperskiego. 16 latego pod eskortg komisarza policyi zostal_przywieziony do Wilna ks. kan, Bolestaw Sperski, proboszcz para- fii lipniskiej w pow. oszmiafiskim, Po przenoco- ‘waniu réwnled w towarzystwie tego? komisarza ‘w plebanil kosciola Sw. Stefana u proboszcza ks. Dyakowskiego, ks. Sperskiw niedziele rano zostat osadzony w wigzieniu na Lukiszkach. Ks Sperski dwoma wyrokami wilefskie} izby sadowe} zostal skazany na 1 rok 1 4 miesiqce twierdzy. Sprawa wyznaniowa. Ksigdza Mac. Ciunaj tisa, b. wik. z Dzisny, pociagnigto do odpowie-aires dzialnosei sqdowe} pod zarzutem przylaczenia do katolicyzmu niepelnoletniego prawostawnego. Sprawa Ksighy kan. Songajty i Jasiefiskiego. Zostala wresacie zakontzona sprawa o «Wwzbu- dzanie nienawisci wérbd Katolikbw _praeciwko maryawitom» (§ 129, cz. 1 punkt VI kod xesn.) przez wyaej wymienionych kaptanow w dniu 5 (18) b. m. wobec trybunaiu | departamentu Senati. KS. Songajti, nie przyjmujac wyroku Izby sqdo- ‘wej, ktora_uniewinnita ks, Jasietiskiego, ks. Songajtte skazala na 7 dni aresztu i koszta sqdowe, apelowal do senatu. Z powodu tej sprawy Kuryer Liteuski roti taka uwage: «Sprawa ta posiada jedno nader doniosle znaczenie: ks. kanonik So} gailto, dla ktorego bezwarunkowe najlatwiej i naj- bylo zeodzi¢ sig na 7-dniowy areszt, zapewne domowy tylko, wolat dla zasady pono- sié koszty i trudy polaczone 2 apelacya, byle tylko pozyska¢ stala | mlarodajng podstawe dla ‘wszelkich tego rodzaju konilikt6w. Oddat przeto olbrzymig ustuge wielu. kaplanom, ktoray moga ‘bye kagde) chwill 1 byliby napewno pociggani do odpowiedzialnosi, gdyby sprawy sokélskie) nie doprowadzono usque ad finem I nie wyswietlono ostatecanie. KS. Songajtlo jest tedy 2ywym jaskra- ‘wym przykladem, jak nalezy postepowae w podo- brych wyradkach 1 nie sktadat broni bez wyczes- pania ostatecznych srodkows. Kursy sadownictwa. Zarzqdy Wilefiskiego Oddziatu Cesarskiego Rosyjskiego Towarzystwa Pomologicenego i Wie lefiskie} Spotki owocarskiej urzadzajg of dnia 5 do 18 marca 1913 1. siedmiodniowe praktycene kursy sortowania, pakowania i suszenia owocdw, pola- zone 2 wieczomymi popularnyrai wykiadam| z daledziny sadownictwa.—Kursy praktyczne od- bywaé sig beda codziennie od godz. 8-e} rano do Ste) popoludniu (z przerwa obiadowa) w pra- cowni Spolki (Pozawalna 30), wyklady za$ teore- tyczne 0d 6-12) do 8-e) wiecz. w lokalu Oddziatu Towarzystwa (Wielka 4). Oplata 2a kursy wy- nosi rb. 5, za wyklady teoretyczne rb. 5, razem zd catkowity kurs rb. 10, I winna bye wnlesiong przed rozpoczeciem kxursow. osobiscle lub praeka- zem pocztowym do Oddzialu Towarzystwa przy stosowne) deklaracyl.—W nadziel, 2e zapoczatko- wana w roku biezacym nauka pakowania I sorto- wania owocbw, oraz zuzytkowania na _miejscu ‘odpadkéw, nie wytrzymujacych Kosztow transpo- DWUTYGODNIK DYECEZALNY uy M4 ‘tu w stanle surowym, zapoblegnie na prayselose stalemu brakowi fachowe6w, Zarzady Towarzy- stwa | Spétki prosza o rychle | wezesne 2glosze- nia. kandydatow. Z pismiennictwa. ‘AMeneum Kaplaiskie 2a miesigc Iuty 1913 1. zawiera rozprawy: ks, dr. Stan. Traeciak, Dzien Ostatniej Wieczerzy Chrystusa Pana; ks. Jozef Archutowski, Pordwnawcza historya religi; ks. Jan Baczek, Anomizm J. M. Guyau (c. 43; Prawo i Liturgika; Sprawy religiine; Przeglad naukowy; Recenzye i Krytyki, ks. W. Michalski, Staroaytne Gzieje bibliine w swietle najdawniejszych doku- mentéw Wschodu (X. Jozef Kruszytiski); ks. dr. Stan. Zegarlifiski, Zagadnienia spoteczno-moralne, |: Prawo wlasnosci (X. Antoni Szymatis Antoni Saymafiski, USwiadomienie katolickie (Ks. A. B,); Notatkt bibllograficzne. Odpowiedzi Redakeyi. W. Ks. P. M. Casus: Titius defloravit Caiac; ex commercio carnal cum Caia natus est infans. Titius tamen aliam sibi pueliam invenit, quacum vult contrahere matrimonium. Misera Caia accusat Titium coram parocho, rogans eum, ut Titio per suadeat de facienda sibi restitutione. Titus prorsus negat se habuisse commercium carnale, imo iura- mento, suadente parocho, ipsa die matrimonit. id confirmat; quaeritur: 10 Potesine parochus cogere Titium ad restituendum Caiae? 2-0 Potestne paro- chus negare ipsi assistentiam et benedictionem matrimonit et ab altari discedere, Resp: Negative ad utrumque; potest quidem Titio persuadere, imo debet, sed cogere non, nam nullo modo id prae- stare poterit; non potest negare ipsi benedictio- nem nec ab altarl discedere, nam commercium ‘am, habitum cum Caia non constituit impedimen- tum ad matrimonium contrahendum, nis! adsit aliud impedimentom. Minus prudenter suadetur TTitio, ut suamn innocentiam probet juramento. W. Ks. Fr, Rudkowski w Petersh, Owszem, prosimy bardzo i bedziemy wézigcani 2a wspit- racownictwo. W. Ks. E. Karpewiez w Rakowie. J. E. ks. Adm, kotezy 25-lecie kaplafistwa 23-0 wrze- Snia; kiedy Kofczy 50-lecie ks, Jeleniewski, le wiemy. Do tego numeru dotgcza sig ogtoszenie Zakladow «Doms Serca Jezusowegon.4 DWUTYGODNIK DYECEZALNY Ba Wiadomosé potytecana dla budujacych Koseioty. Galerya Warowland (Italia Milano via Morone 3) ma do sprzedania rozmaite dude Koscielne oltarzowe obrazy, oryeinaly starych mistr2bw wio- skiej szkoly XVI, XVII, XVII wiekéw, rownlee oltarze, spraely 1 aparaty Koscielne roanych ‘Stylow, pochodzace 2 koSciotbw viloskich. ———— Ceny umiarkowane. Udziela bezptatnie rady i wskazowki. — Korespondencya po polsku. & INTROLIGATORNIA Edwarda Aleksandrowicza WILNO, Tatarska Ne 11. Podejmuje sig wszelkich robot w zakres ; ») NAGRODZONA torstwa wehodzacych. otek Indowe korzystalg sscowym przesytka FABRYKA —— Pozat > = DZWONOW S. CZERMIEWICZ Aawale) A, Zwollfekl « S. Czersiewics. w Pax steinii pod Warsiawa, pocuta Markl. ‘ODLEWA DzWONY HARMONLINIE DOSTROJONE. tee eseease dias hence ae) Him ena payne 4 clsle abatbnde C. Osittski, "etna Tah) sacs esa gp Dentysta Nowinski. Zeby sztucene bez podniebienia. Wyjecie zebbw bez bélu. Wilno, Prospekt Swieto-Jerski 46. QQQOYQIIYIO ISS BRESRSBSERBSREBY 2 BERS AORTA BEES! TANIO MOZNA NABYG FIGURE: »CHRYSTUS DO GROBU" wielkoé 180 bed Zz masy mozajkowej, artystycznie wykonana a i Windomosé: Wilno, Zarzecze Mi 18, m. 4. C. Ositiski. IBBBEBSBS REBSBASRRERE BE BERR Be Da SARR EGER BOLE RE BABS NS se aEsS:n DWUTYGODNIK DYECEZALNY M4 NA WIELKI POST POLECA Ksiegarnia Jézefa Zawadzkiego w Wilnie: Blelawski Z. Ks. Praygotowanie do spowiedsi { Markiewicz B. Ks. Cwicienia duchowne 250 ¥ komunii $w. 180 :]) Montefeltro A. Konferencye i Kazania wielko- Bogustaw X. Droga odrodzenia na duchy czyli SA potine 2efoRa anv 160 Sprtalowe, cers, 450], Nassalski M. Ks. Sposib prowadzenia misyi pa ‘Bomipand Key’ biete. 2rcie Chrestcianaiie a rafiainych i rekolekeyi oraz éwiczenia du- Chrystus do miodzieica = 21}; Chowne obrazowo praedstawioe 2— Dabrowski T. Ka, Kazania 0 Mece Paiskie) — 90 }] Diessel i Bierbaum. Kazania pasyine Tas )]) Palau G. Kato w cxynie oe Issakowice I. M. Ks. Kazania 0 Mece Passi) Segneri P. Kazanin wielkopostne 2 tomy 4 1 nauki praygodne 270 |) syste A. Ks. Kazania pasylne 0 Mece Pafskie] — 60 Jnworskd Jam Ks. Kazania pasyjne — 70 |” Sxtagowski A. Ks. Konferencye wypowiedaiane azania 0 mece i dmercl Pana Naszego Jezusa Pek Ke Keosencr® Unyade fia rekolekcyach dla medezyan. Rok tl 1V, CChrystust lodone po siedm na. kaldy cok eet =: 2 praydaniem siedmiy kazaf\ 0. wspétbole- ts f cach N.M. Panny. 6 tom. kaédy tom po 1.50 |) Stymklewicz K. Ks. Kazania adventowe, wilko- Kadziola M. X. Nauk pasyine —4 postne i nauki majowe 150 Keasset J. Ka. Sluga Chrystusowy w_doskons, Nauki Katechizmowe na podstawie roinych anto- Tote exyl 10dniowe rekolekeye 1a] torow Zatombw. Poznas 20 30 Ksiegarnia poleca réwniet wielki wyb6r ksladek do naboteristwa w tanich i ozdobnych oprawach. AKCYJNE TOWARZYSTWO PLYTEK CERAMICZNYCH w WARSZAWIE »MARYWIL” Zaktady fabryczne w Radomiu Posadzki z plytek terakotowych specyalnie dla KOSCIOLOW poleca po eenach fabrycznych Bruro w WILNIE, Anroxorsxa N 6, TELEFON 347. NB. Dokonano robét w kilkuset koSciotach wediug wlasnych projektow, w tym kilkadziesiat na Litwie i Biatejrusi. A. Redaktor 1 wydawca KS. Stanislaw Maclejewicz. Drak Ks. A. Rutkowskiego w Wilnie.