ΘΕΜΑ 1ο

Δίνεται η συνάρτηση f (x)  e x 1  x ,   0 .

(α) Να αποδείξετε ότι το ελάχιστο της f είναι το  ln  .
(β) Να βρείτε τη μεγαλύτερη τιμή του  , ώστε e x 1  x για κάθε x   .
(γ) Για την παραπάνω τιμή του  (ερώτημα (β)) , να αποδείξετε ότι η ευθεία
(ε): y  x εφάπτεται με τη γραφική παράσταση της συνάρτησης g(x)  e x 1 .
Στα παρακάτω ερωτήματα θεωρούμε ότι   1 .
(δ) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία, τα κοίλα , να βρείτε τις ασύμπτωτες
της
f και να χαράξετε τη γραφική της παράσταση.
(ε) Να βρείτε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από την Cf και τους άξονες

x ' x, y ' y και να αποδείξετε ότι  ex 1dx  2 .
0

Υπόδειξη

1
 Θέμα 2ο ( Γ)
1 ln x
Δίνεται η συνάρτηση f  x   x   , x0 .
x x2

α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα.

β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f και να αποδειχθεί ότι υπάρχει μοναδικό x 0   0,1 με x 30  x 0  ln x 0  0 .

γ) Να βρεθούν οι ασύμπτωτες της Cf .

δ) Να αποδειχθεί ότι η Cf έχει ακριβώς ένα σημείο καμπής και να γίνει μία πρόχειρη γραφική παράσταση της f .

ε) Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη Cf , τον άξονα x΄x και τις ευθείες x  1 και
x2.

2
 ΛΥΣΗ

1 x  2 x ln x x 3  x  1 2 ln x
α) Η f είναι παραγωγίσιμη στο  0,   με f   x   1   .
x2 x4 x3

2
Έστω η συνάρτηση g  x   x 3  x  1 2 ln x , με x   0,   , που είναι παραγωγίσιμη με g  x   3 x 2  1 ,
x
2
x  0 . Είναι g 1  0 και g  x   6x   0 για κάθε x  0 .
x2

Άρα η g είναι γνησίως αύξουσα στο  0,   .

Έχουμε : x  1 g  x   0 και 0  x  1 g  x   0 Άρα η g γνησίως φθίνουσα στο  0,1 και γνησίως αύξουσα

στο 1,  και παρουσιάζει ολικό ελάχιστο για x  1, το g 1  1 . Άρα για κάθε x   0,   : g  x   1 0 , οπότε

και f   x   0 , οπότε η f είναι γνησίως αύξουσα.

β΄ τρόπος

Για κάθε x  0 :

ln x  x  1 2 ln x  2  2 x  x 3  x  1 2 ln x  x 3  3 x  3

2
Αλλά x 3  3 x  3  x 3  3 x  2  1  x  1   x  2   1 0 για κάθε x  0 . Άρα και

x 3  x  1 2 ln x  0  f   x   0 για κάθε x  0 .

 1 ln x   1
β) lim f  x   lim  x   2    , αφού lim    0 , lim  x    και
x  x   x x  x   x  x 

  
 
1
 ln x     1
lim  2   lim x  lim 0
x   x  DLH x  2 x x  2 x 2

 x  ln x   x  ln x   1 
 lim f  x   lim  x  2    , αφού lim  2   lim   x  ln x  2          .
x 0 x 0  x  x 0  x  x 0  x 

 
Η f είναι συνεχής στο  0,   και γνησίως αύξουσα , οπότε f   0,     lim f  x  , lim f  x    ,     .
x 0 x 

Το 0  f   0,    , άρα υπάρχει x 0  0 τέτοιο , ώστε f  x 0   0 και είναι μοναδικό αφού η f γνησίως αύξουσα.
f
Επειδή f  x 0   f 1  2  x 0  1 . Άρα υπάρχει μοναδικό x 0   0,1 τέτοιο ώστε :

3
 1 ln x 0
f  x0   0  x0   2  0  x 30  x 0  ln x 0  0 .
x0 x0

γ) Επειδή η f συνεχής στο  0,   και lim f  x    ο y ' y : x  0 μοναδική κατακόρυφη ασύμπτωτη της Cf .
x 0

Επίσης

 1 ln x 
lim  f  x   x   lim   2   0 , οπότε η ε: y  x πλάγια ασύμπτωτη της Cf στο  .
x  x   x x 

2 x  6 ln x  5
δ) Η f  παραγωγίσιμη στο  0,   με f   x   .
x4

Έστω η συνάρτηση h  x   2 x  6 ln x  5 , x   0,   η οποία είναι συνεχής και παραγωγίσιμη με

6
h  x   2   0 , δηλ. η h είναι γνησίως αύξουσα. Επειδή h 1  h  2   0 η h έχει μοναδική ρίζα x1  1, 2  .
x
Άρα και η f  έχει μοναδική ρίζα την x1  1, 2  .Επίσης :

h  x   0  f   x   0 για κάθε 0  x  x1 , ενώ h  x   0  f   x   0 για κάθε x  x1 .

Έτσι το σημείο A  x1,f  x1   είναι το μοναδικό σημείο καμπής της Cf .

4
ε) Η f είναι συνεχής στο 1, 2  και για κάθε x  1 f  x   f 1  2  0 , άρα το εμβαδόν του ζητουμένου χωρίου Ω
είναι :
2
2 2 1 ln x   x2  2  1 
Ε  Ω    f  x  dx    x    dx    ln x   1   x  ln xdx 
1 1  x x2  2 1

2 2
3  1  2 1  3  1 1 4  ln 2
  ln 2     l n x     2  dx   ln 2     l n x    τ.μ.
2  x 1 1 x  2  x x 1 2

*** Το θέμα προτάθηκε από το Θανάση Ξένο και η λύση έγινε από το Θανάση Μπεληγιάννη

5
 Θέμα 3ο

1
Δίνεται η συνάρτηση f (x)  ,0  x  1
ln x
Α. Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία και τα ακρότατα.
Β. Να μελετήσετε την f ως προς τα κοίλα και τα σημεία καμπής.
Γ. Να βρείτε τις ασύμπτωτες της γραφικής παράστασης της f και να σχεδιάσετε τη γραφική της
παράσταση.
e
Δ. Να αποδείξετε ότι  2 f (x)dx  ln(e  1) .
 
Ε. Αν F είναι αρχική της f στο διάστημα Δ  (1, ) , να αποδείξετε ότι lim F(x 3 )  F(x)  ln 3
x 1

Λύση

6
 Υπόδειξη
x3
Ε. Για κάθε x  1 είναι F(x 3 )  F(x)   f (t)dt .
x

1 x 1
Αν στη γνωστή ανισότητα ln x  x  1 θέσουμε όπου x το θα πάρουμε  ln x . Άρα
x x
t 1
 ln t  t  1 .
t
1 1 t
Για t  1 παίρνουμε:  
t  1 ln t t  1

Ολοκληρώνοντας στο διάστημα [x, x 3 ] , (x  1) προκύπτει:

3 3 3 3 3
x x x x x
 1  1 dt   t  1  t
 dt    dt   dt  F(x 3 )  F(x)   dt
x t  1 x ln t x t  1 x t  1 x t  1

Είναι όμως:
x3 x 3
1 t
●
 dt  ln(x 2  x  1) και ● 
 dt  x 3  ln(x 2  x  1)  x ,
x t  1 x t  1

οπότε:
ln(x 3  x  1)  F(x 3 )  F(x)  x 3  ln(x 2  x  1)  x

Από το κριτήριο παρεμβολής βρίσκουμε τελικά ότι :


lim F(x 3 )  F(x)  ln 3
x 1

Άλλος τρόπος
Είναι x ln x  0 όταν x  1 . Έχουμε επομένως :
x t x3
1  x  t  x3    
t ln t t ln t t ln t
x 3
x 3
3 x3
x 1  x

 dt  
 dt   dt 
x t ln t x ln t x t ln t
x3 x3
1 1
 x
 dt  F(x 3 )  F(x)  x 3 
 dt (1)
x t ln t x t ln t

Είναι όμως :
x3
1 x3
I
 dt   ln(ln(t)x  ln(ln x 3 )  ln(ln x) 
x t ln t

 ln x 3   3ln x 
 ln    ln    ln 3 (2).
 ln x   ln x 
Από τις σχέσεις (1) και (2) παίρνουμε:

7
 3
x
1
x ln 3  
 dt  x 3 ln 3 (3)
x ln t

Αλλά: lim (x ln 3)  lim (x 3 ln 3)  ln 3 , οπότε από το κριτήριο παρεμβολής προκύπτει ότι:

x 1 x 1

 
lim F(x 3 )  F(x)  ln 3
x 1

8
 Θέμα 4ο

Δίνεται η συνάρτηση f (x)  (x  1)(e x 1  1) , x   .

Α. Να μελετήσετε την f ως προς τα κοίλα και τα σημεία καμπής.
Μονάδες 4
Β. Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία και τα ακρότατα.
Μονάδες 6
Γ. Να βρείτε το σύνολο τιμών της f , τις ασύμπτωτες της Cf και να χαράξετε τη γραφική της
παράσταση.
Μονάδες 5
f (x)
Δ. Να υπολογίσετε τα όρια A  lim
x 1 ln 2 x x 1

και B  lim f (x)ln 2 (x  1) 
Μονάδες 4
Ε. Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη γραφική παράσταση της f , την
πλάγια ασύμπτωτή της και τον άξονα y ' y .
Μονάδες 6
ΣΤ. (α) Να αποδείξετε ότι f (2)  f (8)  2f (5)

(β) Να λύσετε την εξίσωση f (x 2  3)  f (x 2  1)  f (x  5)  f (x  3), x   2

Λύση
…………………………………………………………………………………………………………

9
 Υπόδειξη

A. To x  1 είναι θέση ΣΚ. Είναι f '(x)  xe x 1  1 και f ''(x)  (x  1)e x 1 .

Β. Το f (1)  0 είναι ολικό ελάχιστο. Η εύρεση του προσήμου της f ' γίνεται και ως εξής : Είναι
f '(1)  0 . Στο (,0] παρατηρούμε ότι είναι f '(x)  0 .Στο [0, ) είναι f ''(x)  0 , οπότε η f '

είναι γνησίως αύξουσα και έτσι η ρίζα x  1 της εξίσωσης f '(x)  0 είναι μοναδική σε αυτό το
διάστημα. Επομένως f '(x)  0 για x  1 ενώ f '(x)  0 για x  [0,1) .
Μπορούσαμε όμως να βρούμε το πρόσημο της f ' στο (, 1] βρίσκοντας το όριό της στο  .
Το όριο αυτό είναι ίσο με –1 , οπότε f '(x)  0 για x  1 . Στην ουσία βρήκαμε το σύνολο τιμών
της f ' στο διάστημα (, 1] και είδαμε ότι περιέχει μόνο αρνητικούς αριθμούς.
Άλλος τρόπος :
Είναι:
1 1
f '(x)  0  e x 1   g(x)  0 ,g(x)  e x 1  με x  0 .
x x
1
Όμως g(1)  0 και g '(x)  e x 1  , οπότε η g είναι γνησίως αύξουσα στα διαστήματα του
x2
πεδίου ορισμού της. Επιπλέον g(x)  0 για x  0 , οπότε ,μοναδική ρίζα της g είναι η x  1
Γ. Σύνολο τιμών είναι το [0, ) , πλάγια ασύμπτωτη είναι η y   x  1 στο  .

Δ. A  1 , B  0 .Στο πρώτο όριο μπορούμε να διαιρέσουμε τους όρους με το (x  1) 2 . Το όριο

όμως υπολογίζεται και με απευθείας εφαρμογή του κανόνα, μια και έχουμε έτοιμες τις f ' , f '' .

Στο όριο δεύτερο πολλαπλασιάζουμε και διαιρούμε με (x  1) 2 . Αλλά lim((x  1) ln(x  1))  0 , με
x 1

τον κανόνα de L’Hospital.Για παράδειγμα είναι :

 f (x) 
x 1
 
B  lim f (x)ln 2 (x  1)  lim 
x 1 (x  1) 2
 [(x  1) ln(x  n)]2 
 
1 e2
Ε. E   (1  x)e x 1dx  .... 
0 e

10
 Θέμα 5ο

Δίνεται η συνάρτηση f (x)  e x 1 και η ευθεία (ε) : y  x  2 .

Α. Να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης της γραφικής παράστασης της f που διέρχεται από την
αρχή των αξόνων. Ποιο είναι το σημείο επαφής Ν της παραπάνω εφαπτομένης με την Cf ;
Β. Έστω M(x,f (x)) τυχαίο σημείο της γραφικής παράστασης της f .
(α) Να βρείτε τη θέση του σημείου Μ, έτσι ώστε η απόσταση d(M,(ε)) να είναι η ελάχιστη.
(β) Πώς εξηγείται κατά την άποψή σας γεωμετρικά ότι τα σημεία Μ και Ν συμπίπτουν, όπου Ν
είναι το σημείο του ερωτήματος Α ;
2
Γ. Να υπολογίσετε το ολοκλήρωμα I   (x  1) ln(f (x)  1)dx .
0

Δ. Να υπολογίσετε την τιμή του α   , ώστε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη Cf ,
1
την ευθεία (ε) , τον άξονα y ' y και την ευθεία x  α  0 να είναι ίσο με e   2 .
e
Ε. Να υπολογίσετε το όριο :
f (x)  f ( x)  2
L  lim
x  f (x)  f (1  x)  1

Υπόδειξη

11
 Θέμα 6ο ( Α Λυκ-,Α6 - σελ 198)

Οι κάθετες πλευρές AB  x , AΓ  y ενός ορθογωνίου τριγώνου ΑΒΓ μεταβάλλονται , έτσι

ώστε το εμβαδόν του τριγώνου αυτού να παραμένει σταθερό και ίσο με 2 τμ. Έστω y  f (x) η
συνάρτηση που συνδέει τα μεγέθη x και y .
4
Α. Να αποδείξετε ότι f (x)  , x  0 , να βρείτε τις ασύμπτωτες της συνάρτησης f και να χαράξετε
x
τη γραφική της παράσταση.
Β. Η εφαπτομένη της Cf σε τυχαίο σημείο της Ρ τέμνει τους άξονες στα σημεία Μ και Ν. Να
αποδείξετε ΡΜ  ΡΝ και ότι το τρίγωνο ΟΜΝ έχει σταθερό εμβαδόν, όπου Ο είναι η αρχή των
αξόνων.
Γ. Να βρείτε το ελάχιστο μήκος μπορεί να έχει η υποτείνουσα ΒΓ του τριγώνου ΑΒΓ.
Δ. Η πλευρά ΑΒ  x μεταβάλλεται με ρυθμό 2cm / min .Να βρείτε το ρυθμό που μεταβάλλονται σε
σχέση με το χρόνο t :
(α) Η πλευρά ΑΓ του τριγώνου ΑΒΓ. Πώς αιτιολογείται το αρνητικό πρόσημο του ρυθμού αυτού;
(β) Η πλευρά ΒΓ , τη χρονική στιγμή που το τρίγωνο ΑΒΓ είναι ισοσκελές.
 AB
Ε. Έστω ότι Γ  ω .Να βρείτε το όριο : L  lim
ω ΒΓ
π
2

Λύση

12
 Θέμα 7ο ( Β΄Λυκ , νόμος συν-εμβαδόν τριγ)


Σε ένα τρίγωνο ΑΒΓ είναι AB  x , AΓ  x  2 και A  600 .
Α. Να αποδείξετε ότι το μήκος y της πλευράς ΒΓ δίνεται από τη σχέση

y  f (x)  x 2  2x  4 , x  0 .

Β. Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία και να βρείτε το σύνολο τιμών της.

Γ. Να μελετήσετε την f ως τα κοίλα , να βρείτε τις ασύμπτωτες της Cf και να χαράξετε τη γραφική
της παράσταση.
Δ. Η πλευρά ΑΒ αυξάνεται με ρυθμό 3 cm / min .Να βρείτε το ρυθμό , με τον οποίο αυξάνει το

3 3 2
εμβαδόν του τριγώνου ΑΒΓ τη χρονική στιγμή , κατά την οποία αυτό είναι ίσο με cm .
4
Ε. Να αποδείξετε ότι δεν υπάρχουν σημεία στη γραφική παράσταση της f , που οι συντεταγμένες
τους να είναι ακέραιοι αριθμοί.
Λύση

13
 Υπόδειξη
Α. Με τον νόμο συνημιτόνων .
x 1
Β. Είναι γνησίως αύξουσα, αφού f '(x) 
f (x)

3
Γ. Είναι κυρτή, διότι f ''(x)  3
. Ασύμπτωτη στο
f (x)

 είναι η ευθεία y  x  1 .

1 3 2
Δ. Είναι x '(t)  3 , E  AB  AΓ  ημΑ  (x  2x)
2 4
και έτσι
3 2 3 3
E '(t)  (x (t)  2x(t))'  (x(t)  1)x '(x)  (x(t)  1)
4 2 2
Τη χρονική στιγμή t 0 είναι :

3 3 3 2 3 3
E  (x  2x)   x 2  2x  3  0  x  1
4 2 4
Επομένως
3 3
E '(t 0 )  (x(t 0 )  1)  (1  1)  3cm 2 / min
2 2
Ε. Αν ναι, τότε :

y  x 2  2x  4  y 2  (x  1)2  3  (y  x  x)(y  x  1)  3

Ο ένας παράγοντας θα είναι 1 και ο άλλος 3, διότι οι παράγοντες είναι ακέραιοι και ο 3 είναι
πρώτος, οπότε τα δύο συστήματα που προκύπτουν (πχ με πρόσθεση κατά μέλη των εξισώσεων τους)
δίνουν τελικά ότι : (x, y)  (0, 2) ή (x, y)  (2,2) , λύσεις που απορρίπτονται.

14
 Θέμα 8

Δίνεται το ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ με κάθετες πλευρές

ΑΒ= x , ΑΓ = 3 και το ύψος ΑΔ = υ.
Α. Να υπολογίσετε τα όρια
y x
(α) K1  lim και K 2  lim
x  x ω y
π
2

ΑΔ
(β) L1  lim (y 2  x 2 ) και L 2  lim
ω
π ω0 ΑΒ
2

(ABΔ) BΔ
(γ) Μ1  lim και Μ 2  lim 2
x  (ΑΒΓ) ω0 ω

BΑ BΓ
(δ) Μ1  lim και Μ 2  lim
x 0 ΒΔ ω0 ΑΔ

Β. Ένα αερόστατο Β αφήνει το έδαφος στο σημείο Α που

βρίσκεται 3 χιλιόμετρα μακριά από το παρατηρητήριο Γ
και ανεβαίνει κατακόρυφα με ταχύτητα 200m / min .
Να βρείτε :
(α) το ρυθμό, με τον οποίο απομακρύνεται το αερόστατο από το παρατηρητήριο τη στιγμή που
βρίσκεται 4 χιλιόμετρα από το έδαφος.

(β) το ρυθμό, με τον οποίο μεταβάλλεται η γωνία ω  Γ τη στιγμή που το αερόστατο βρίσκεται 5
χιλιόμετρα μακριά από το παρατηρητήριο.
Γ. Αν τα μεγέθη x, y συνδέονται με τη σχέση y  f (x) , να μελετήσετε τη συνάρτηση f και να
σχεδιάσετε τη γραφική της παράσταση .

15
 ΕΜΕ 2018 - ΓΙΑ ΜΕΛΕΤΗ !!!!!!!!!!

ΘΕΜΑ 1ο

Στο διπλανό σχήμα φαίνεται η γραφική παράσταση Cf

μιας γνησίως αύξουσας και κυρτής συνάρτησης f : R  R ,
η οποία έχει συνεχή παράγωγο.
Η γραφική παράσταση Cf της f έχει ασύμπτωτες τις
ευθείες: ε1 : y  0 στο  και την ε 2 : y  2x  3 στο  .
Η ευθεία ε εφάπτεται της Cf στο σημείο A(0,1) και
σχηματίζει με τον άξονα xx γωνία 45o .
α) Να συμπληρώσετε τις παρακάτω ισότητες:
f (x)
i) lim f (x)  .... ii) lim  ....
x  x  x

iii) lim f (x)  .... iv) lim  f (x)  2x   ....

x   x 

β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της συνάρτησης f .

γ) Να υπολογίσετε τα όρια:
 1  ln f (x)
i) lim f 2 (x)  ημ ii) lim
x 
 f (x)  x0 f (x)  2x  1
δ) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f αντιστρέφεται και να βρείτε τις ασύμπτωτες της
γραφικής
παράστασης Cf 1 της συνάρτησης f 1 , θεωρώντας ότι η συνάρτηση f 1 είναι συνεχής.
ε) Να αποδείξετε ότι:
i) Η εφαπτομένη ε της Cf στο σημείο A(0,1) έχει εξίσωση y  x  1 και να βρείτε το
σημείο τομής των ευθειών ε και ε 2
5
ii) 0 f (x)dx  18 .
ΛΥΣΗ
α) i)   Η ευθεία  ε1 : y  0  είναι οριζόντια ασύμπτωτη της  Cf  στο   , οπότε  lim f (x)  0
x 

f (x)
ii) Η ευθεία ε 2 : y  2x  3  είναι πλάγια ασύμπτωτη της  Cf  στο   , οπότε  lim 2
x  x

 f (x) 
iii) Είναι  lim f (x)  lim  x    
x  x 
 x 
iv) Η ευθεία ε 2 : y  2x  3  είναι πλάγια ασύμπτωτη της  Cf  στο  ,  οπότε  lim [f (x)  2x]  3
x 

β) Η συνάρτηση  f  είναι συνεχής και γνησίως αύξουσα στο  R,  οπότε το σύνολο τιμών της είναι: 


f ( )  lim f (x) , lim f (x)
x   x   

16
       Είναι:  lim f (x)  0    και   lim f (x)    ,οπότε: f ( )   0,     
x   x 

1 1
γ) i)   Θέτουμε  u   0.  Επειδή  lim f (x)  ,  έχουμε  lim  0.
f (x) x  x  f (x)

            Επομένως: 

 1   1   1 u 
lim f 2 (x)     lim  2  u   lim      , διότι 
x 
 f (x)  u 0  u  u 0  u u 

1  u 
 lim      lim   1
u 0  u  u 0  u 

ii) Η συνάρτηση  f  είναι συνεχής στο  x 0  0,  οπότε  limf (x)  f (0)  1.

x 0

              Άρα:                        lim  ln f (x)   ln1  0

x 0

Επειδή η συνάρτηση  f  έχει συνεχή παράγωγο στο  R,  έχουμε: 

0
f (x)
lim
ln[f (x)]
 
0
 lim
 ln[f(x)]  lim
f (x)
 
x 0 f (x)  2x  1 D.L.H. x 0
 f (x)  2x  1 x  0 f (x)  2

f (x) f (0) 1
 lim    1 , αφού  f (0)  450  1  
x  0 f (x)  f (x)  2  f (0)  f (0)  2  1  (1  2)

δ) Η συνάρτηση  f  είναι γνησίως αύξουσα στο  R,  επομένως η  f  είναι  «1  1»,  οπότε 

αντιστρέφεται. 
      Η γραφική παράσταση  Cf 1 της συνάρτησης  f 1  είναι συμμετρική της γραφικής παράστασης
Cf
      της συνάρτησης  f  ως προς την ευθεία  y  x.  Άρα αντιμεταθέτοντας τις μεταβλητές  x , y
στις 
         
      εξισώσεις των ευθειών ε1 : y  0   και   ε 2 : y  2x  3, οι ασύμπτωτες της Cf 1 είναι οι      
ευθείες    
1 3
       ζ1 : x  0  και   ζ 2 : x  2y  3  ζ 2 : y  x  ,  οι οποίες είναι συμμετρικές των ευθειών ε1 και
2 2
ε2,        αντιστοίχως, ως προς την ευθεία  y  x.  

ε) i)  Είναι: f (0)  1   και   f (0)  1  

           οπότε η εφαπτομένη της γραφικής παράστασης  Cf  της συνάρτησης  f  στο σημείο Α(0, 1) 
           έχει εξίσωση:                       y  f (0)  f (0)( x  0)  y  x  1.   

Έστω  Μ(x, y)  το σημείο τομής των ευθειών  ε: y  x  1  και  ε 2 : y  2x  3.  

Για να βρούμε τις συντεταγμένες του σημείου  Μ  λύνουμε το σύστημα: 

17
 y  x 1 y  x  1 y  5
               Άρα  Μ(4,5)
 y  2x  3  x  1  2x  3  x  4
5 4 5

  
ii) Είναι:                                    f (x)dx  f (x)dx  f (x)dx       (1)
0 0 4
            Η συνάρτηση  f  είναι κυρτή, άρα για κάθε  x  R  έχουμε: 
f (x)  x  1   (το «ίσον» ισχύει μόνο για  x  0 ) 
            Οπότε 
4 4 4
 x2 
0 f (x)dx  0 (x  1)dx   2  x   12  (2) 
0

            Η γραφική παράσταση  Cf  της συνάρτησης  f  βρίσκεται «πάνω» από την ασύμπτωτή της  

             ε 2 : y  2x  3,  άρα για κάθε  x  R  είναι:                                    f (x)  2x  3   
            Επομένως έχουμε:  
5 5
5
 f (x)dx  4 (2x  3)dx   x
2
 3x   (52  3  5)  (42  3  4)  6     (3)
4
4

            Προσθέτουμε κατά μέλη τις σχέσεις (2) και (3) οπότε έχουμε: 
4 5 (1) 5

 f (x)dx   f (x)dx  12  6  18    f (x)dx  18

0 4 0

ΘΕΜΑ 2ο
Στο διπλανό σχήμα φαίνεται η γραφική παράσταση της
συνάρτησης f : (0,  )R για την οποία ισχύουν:

 Είναι δύο φορές παραγωγίσιμη στο (0 ,  ) .

 Παρουσιάζει μέγιστο στη θέση x0   με τιμή

f (x 0 )  2x 0 .

 f (x)  0 για κάθε x  (0, x0 ] .

 Έχει οριζόντια ασύμπτωτη στο  την ευθεία

y  0.

α) Να υπολογίσετε (αν υπάρχουν) τα όρια:

1 x  f (x) f (x)  2x
i) lim ii) lim iii) lim
x 1 f (x) x  x0 (x  x )f (x)
x 
x2  1  1 0

2x 0
β) Να αποδείξετε ότι ισχύει 0   f (1)
x0  1
γ) Να αποδείξετε ότι υπάρχει μοναδικό x1  (1, x 0 ) τέτοιο, ώστε η εφαπτομένη της γραφικής
παράστασης της f στο σημείο ( x1 ,f (x1 )) να διέρχεται από την αρχή των αξόνων.

18
δ) Αν E(Ω) το εμβαδό του επιπέδου χωρίου που περικλείεται από τη γραφική παράσταση Cf
της συνάρτησης f , τον άξονα xx και την ευθεία x  x0 , να αποδείξετε ότι:
E( )  2x 0 (x 0  1)

ΛΥΣΗ
α) i) Η συνάρτηση  f  είναι δύο φορές παραγωγίσιμη στο (0,  ) , άρα και συνεχής, οπότε είναι: 
  lim f (x)  f (1)  0
x 1

1
           Για  0  x  1  έχουμε  f (x)  0  .           Άρα:   lim  
x 1 f (x)
1
           Για  1  x  x 0  έχουμε  f (x)  0              Άρα:  lim  
x 1 f (x)
1 1
           Είναι:  lim  lim ,            οπότε δεν υπάρχει το ζητούμενο όριο. 
x 1 f (x) x 1 f (x)
x  f (x) 
ii) Το όριο  lim είναι της μορφής  Διαιρώντας με  x  0  τους όρους του 
x 
x2  1 1  .
κλάσματος έχουμε: 
x  f (x) f (x)
1
lim x  lim x (1)
x  2 x  2
x 1 1 x  1 1
x x
Γνωρίζουμε ότι η  f  έχει οριζόντια ασύμπτωτη στο    την  y  0 .  Άρα: 
f (x)
lim 0 (2)
x  x

x2  1 1
Για το όριο  lim  έχουμε: 
x  x
 1  1 1
2
x 2 1  2   1 x 1  2  1 x 0 x 1  2 1
x 1 1  x  x x
lim lim  lim  lim  
x  x x  x x  x x  x
 1 1
x  1 2  
x x  1 1 1 1
   lim   lim  1  2    1     (3), διότι  lim 2  lim  0
x  x x  x x x  x x  x

f (x)
1  2 1  0
x  f (x) x
  Άρα από τη σχέση (1) έχουμε:  lim  lim   1 
x 
x2  1 1 x 
x 2  1  1  3 1
x
iii) Για  x κοντά x 0  έχουμε:
f (x)  2x  f (x)  2x 0 2(x  x 0 )  1  f (x)  2x 0  1
     2
(x  x 0 )f (x)  x  x 0 x  x 0  f (x)  x  x 0  f (x)
  Είναι:

19
 f (x)  2x 0 f (x)  f (x 0 )
 lim  lim  f (x 0 )  0 , 
x  x0 x  x0 x  x 0 x  x0
               αφού η συνάρτηση f είναι παραγωγίσιμη στο  x 0  (0, )
1 1 1
 lim   ,
x  x 0 f (x) f (x 0 ) 2x 0
               αφού η συνάρτηση f είναι συνεχής στο  x 0  (0, )  και  f (x 0 )  2x 0  0
  Οπότε:
f (x)  2x  f (x)  2x 0  1 1 Fermat 1
lim  lim   2   f (x 0 )  2   
x  x 0 (x  x )f (x)
0
x  x0
 x  x0  f (x) 2x 0 f  (x 0 )  0 x0
            H συνάρτηση  f  παρουσιάζει ολικό μέγιστο στο  x0  (0, ),  οπότε από το Θεώρημα Fermat   
            έχουμε ότι  f (x 0 )  0  

β) Η συνάρτηση  f  είναι συνεχής στο  [1, x 0 ]  και παραγωγίσιμη στο  (1, x 0 ),  διότι είναι δύο φορές 

παραγωγίσιμη στο  (0, )  και  [1, x 0 ]   0,   . Επομένως ικανοποιούνται οι προϋποθέσεις του 
Θ.Μ.Τ. στο διάστημα  [1, x 0 ].  Δηλαδή υπάρχει ένα τουλάχιστον  ξ  (1, x 0 )  τέτοιο, ώστε: 
f (1) 0
f (x 0 )  f (1) 2x 0
f (ξ)   f (ξ) 
x0 1 f (x 0 )  2x 0 x0 1
     Είναι   f (x)  0 για κάθε x  (0, x 0 ], οπότε η συνάρτηση  f   είναι γνησίως φθίνουσα στο   
     διάστημα  (1, x 0 )  (0, x 0 ].  
     Επειδή  1  ξ  x 0  και η  f   είναι γνησίως φθίνουσα, έχουμε: 
Fermat 2x 0
f (1)  f (ξ)  f (x 0 )  0   f (1)    (4) 
f  (x 0 )  0 x0 1
γ) Η εξίσωση της εφαπτομένης  (ε)  της  Cf  στο σημείο  x1  (1, x 0 )  είναι:
 

(ε) : y  f (x1 )  f (x1 )(x  x1 )  
     Η ευθεία  (ε)  διέρχεται από την αρχή των αξόνων, οπότε έχουμε: 
0  f (x1 )  f (x1 )(0  x1 )  x1f (x1 )  f (x1 )  0 (5) 
     Αρκεί να αποδείξουμε ότι υπάρχει μοναδικό  x1  (1, x 0 )  για το οποίο ισχύει η σχέση (5). 
     Θεωρούμε τη συνάρτηση  φ(x)  xf (x)  f (x) , η οποία είναι ορισμένη και συνεχή στο  [1, x 0 ]  
     Έχουμε:
 φ(1)  f (1)  f (1)  f (1)  0 ,  λόγω της σχέσης (4)
Fermat
 φ(x 0 )  x 0 f (x 0 )  f (x 0 )   2x o  0 , αφού x o  0  
f  (x 0 )  0

     Επομένως η συνάρτηση  φ  ικανοποιεί τις προϋποθέσεις του Θεωρήματος Bolzano, οπότε θα 
     υπάρχει ένα τουλάχιστον  x1  (1, x 0 )  τέτοιο, ώστε να ισχύει η σχέση  (5) 
Η συνάρτηση  φ  είναι παραγωγίσιμη στο διάστημα  [1, x 0 ]  με: 
φ(x)  f (x)  xf (x)  f (x)  φ(x)  xf (x)
     Για κάθε  x  (1, x 0 )  (0, x 0 ]  είναι  φ(x)  xf (x)  0  και η συνάρτηση  φ  είναι συνεχής στο 
     διάστημα  [1, x 0 ] , οπότε η συνάρτηση  φ  είναι γνησίως φθίνουσα στο διάστημα  [1, x 0 ]  

20
 Επομένως το  x1  1, x 0   για το οποίο ικανοποιείται η σχέση (5) είναι μοναδικό.

δ)  Από τη γραφική παράσταση  Cf  της συνάρτησης  f  στο διάστημα  [1, x 0 ]  παρατηρούμε ότι: 

f (1)  f (x)  f (x 0 )  0  f (x)  2x 0 , για κάθε  x  [1, x 0 ]  
     Με την ισότητα να ισχύει μόνο για  x  1  και  x  x 0
     Επομένως: 
x0 x0 x0

 f (x) dx   2x
1 1
0 dx   f (x) dx  2x (x
1
0 0  1) 

     Eίναι: 
x0

E(Ω)   f (x) dx       oπότε:

1
    E(Ω)  2x 0 (x 0  1)

Σημειώσεις: 
I) Από το σχήμα που δόθηκε, μπορούμε άμεσα να διαπιστώσουμε ότι, το εμβαδόν του χωρίου Ω
είναι μικρότερο από το εμβαδόν του ορθογωνίου που σχηματίζεται από τις ευθείες  x  1,  x  x0
και  y  0 ,  y  2x0
IΙ) Το όριο του ερωτήματος α) ii) μπορεί να υπολογιστεί και με τη βοήθεια των ιδιοτήτων των  
        ορίων, αφού εύκολα προκύπτει ότι  
x  f (x)  x f (x) 
lim  lim   
x 
x 2  1  1 x   x 2  1  1 x2 1 1 
        και τα επιμέρους όρια υπολογίζονται εύκολα 
x f (x)
lim  ...  1   και    lim  ...  0
x  2
x 1 1 x 
x2 1 1

21