Καθ. Δ.Ε.

Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ∆ΟΚΙΜΕΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

• Φόρτιση: Είναι η άσκηση φορτίων σε ένα σώµα.

• Καταπόνηση: Χαρακτηρίζει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ένα σώµα λόγω φόρτισης.
• Είδη καταπόνησης (Σχ. 1)

Σχήµα 1: Είδη καταπονήσεων

1
 Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

Σχήµα 2: Είδη τάσεων

Ο ΤΑΝΥΣΤΗΣ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ

• Σε καρτεσιανές συντεταγµένες (Σχ. 3)

σ xx σ xy σ xz σx τ xy τ xz
σ ij = σ yx σ yy σ yz ή τ yx σy τ yz
σ zx σ zy σ zz τ zx τ zy σz

Σχήµα 3: Συνιστώσες τάσεις σε καρτεσιανό σύστηµα

2
 Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

• Σε κυλινδρικές συντεταγµένες (Σχ. 4)

σ rr σ rθ σ rz
σ ij = σ θr σ θθ σ θz
σ zr σ zθ σ zz

Σχήµα 4: Συνιστώσες τάσεις σε σύστηµα κυλινδρικών συντεταγµένων

• Σε όρους κυρίων τάσεων

σ 11 0 0 σ1 0 0
σ ij = 0 σ 22 0 ή 0 σ2 0
0 0 σ 33 0 0 σ3

• Αναλλοίωτες των τάσεων

I1 = σ x + σ y + σ z = σ1 + σ 2 + σ 3

Ι 2 = τ 2xy + τ 2yz + τ 2zx − σ x σ y − σ y σ z − σ z σ x = −(σ 1σ 2 + σ 2 σ 3 + σ 3 σ 1 )

I 3 = σ x σ y σ z + 2τ xy τ yz τ zx − σ x τ 2yz − σ y τ 2zx − σ z τ 2xy = σ 1 σ 2 σ 3

• Εξισώσεις ισορροπίας

∂σ x ∂τ yx ∂τ zx
+ + =0
∂x ∂y ∂z
∂τ xy ∂σ y ∂τ zy
+ + =0
∂x ∂y ∂z
∂τ xz ∂τ yx ∂σ x
+ + =0
∂x ∂y ∂z

3
 Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

• Υδροστατική ή µέση πίεση

I σ x + σ y + σ z σ1 + σ 2 + σ 3
p ή σm = 1 = =
3 3 3

Ιδιότητες
∆εν επηρεάζει τη διαρροή.
Επιδρά στην ολκιµότητα. Θετικά αν είναι θλιπτική, αρνητικά αν είναι εφελκυστική.

• Ο τανυστής αποκλινουσών τάσεων

Η πειραµατική έρευνα έδειξε ότι η διαρροή κάθε όλκιµου υλικού παραµένει ανεπηρέαστη από την
επιβολή υδροστατικής πίεσης, οδηγώντας έτσι στο άµεσο συµπέρασµα ότι η διαρροή εξαρτάται µόνο
από τις αποκλίνουσες συνιστώσες των τάσεων, που ορίζονται από τη σχέση

s ij ή σ ′ij = σ ij − δ ijp

όπου: δij το δέλτα Kronecker (=1 αν i=j ή =0 αν i≠j) και p η υδροστατική συνιστώσα.

Συνεπώς, ο αντίστοιχος τανυστής γράφεται:

(i) Σε καρτεσιανές συντεταγµένες

σx − p τ xy τ xz
s ij ή σ ′ij = τ yx σy − p τ yz
τ zx τ zy σz − p

(ii) Σε όρους κυρίων τάσεων

σ1 − p 0 0
s ij ή σ ′ij = 0 σ2 − p 0
0 0 σ3 − p

Με αντίστοιχες αναλλοίωτες:

J1 = 0
J 2 = − (σ 1′ σ ′2 + σ ′2 σ ′3 + σ ′3 σ 1′ )
J 3 = σ ′1σ ′2 σ ′3

• Μέγιστη διατµητική τάση

Αν, χωρίς βλάβη της γενικότητας, µπορεί να υποτεθεί ότι σ1 > σ2 > σ3, τότε ισχύει

σ1 − σ 3
τ max =
2

Τα επίπεδα µέγιστης διατµητικής τάσης παρουσιάζονται στο Σχ. 5.

4
 Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

Σχήµα 5: Επίπεδα µέγιστης διατµητικής τάσης

• Οκταεδρικές τάσεις (Σχ. 6)

Ορθή οκταεδρική τάση: σ oct = σ m

1
∆ιατµητική οκταεδρική τάση: τ oct = (σ 1 − σ 2 ) 2 + (σ 2 − σ 3 ) 2 + (σ 3 − σ 1 ) 2
3

Σχήµα 6:Επίπεδο που δρουν οι οκταεδρικές τάσεις

5
 Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

Σχήµα 7: Είδη παραµορφώσεων

Ο ΤΑΝΥΣΤΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΕΩΝ

• Σε καρτεσιανές συντεταγµένες

1 1
ε xx ε xy ε xz εx ε xy ε xz εx γ γ
2 xy 2 xz
1 1
ε ij = ε yx ε yy ε yz ή ε yx εy ε yz ή γ εy γ
2 yx 2 yz
ε zx ε zy ε zz ε zx ε zy εz 1
γ 1
γ εz
2 zx 2 zy

όπου:

∂u ∂u ∂υ
εx = γ xy = 2ε xy = +
∂x ∂y ∂x
∂υ ∂υ ∂w
εy = γ yz = 2ε yz = +
∂y ∂z ∂y
∂w ∂w ∂u
εz = γ zx = 2ε zx = +
∂z ∂x ∂z

όπου: u, υ και w οι µετατοπίσεις κατά τον άξονα x, y και z, αντίστοιχα.

6
 Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

• Σε κυλινδρικές συντεταγµένες

1 1
ε rr ε rθ ε rz εr γ γ
2 rθ 2 rz
ε ij = ε θr ε θθ ε θz = 1 γ θ r εθ 1
γ
2 2 θz
ε zr ε zθ ε zz 1
γ 1
γ εz
2 zr 2 zθ

όπου:

∂u r ∂u θ u θ
εr = γ rθ = −
∂r ∂r r
ur ∂u θ
εθ = γ θz =
r ∂z
∂u z ∂u r ∂u z
εz = γ rz = +
∂z ∂z ∂r

όπου: ur, uθ και uz η ακτινική, εφαπτοµενική και αξονική µετατόπιση, αντίστοιχα.

• Σε όρους κυρίων παραµορφώσεων

ε 11 0 0 ε1 0 0
ε ij = 0 ε 22 0 ή 0 ε2 0
0 0 ε 33 0 0 ε3

• Μέση παραµόρφωση
ε + ε2 + ε3
εm = 1
3

• Τανυστής αποκλινουσών παραµορφώσεων

1 1
ε x − εm γ γ
2 xy 2 xz
1 1
ε ′ij = γ ε y − εm γ
2 yx 2 yz
1 1
γ γ εz − εm
2 zx 2 zy

• Εξισώσεις συµβιβαστού των παραµορφώσεων

∂ 2ε x ∂ 2ε y ∂ 2 γ xy ∂ 2ε x ∂  ∂γ yz ∂γ xz ∂γ xy 
+ = 2 = − + + 
∂y 2 ∂x 2 ∂x∂y ∂y∂z ∂z  ∂x ∂y ∂z 

∂ 2ε y ∂ 2ε z ∂ 2 γ yz ∂ 2ε y ∂  ∂γ zx ∂γ yx ∂γ yz 
+ = 2 = − + + 
∂z 2 ∂y 2 ∂y ∂z ∂z∂x ∂x  ∂y ∂z ∂x 

∂ 2ε z ∂ 2ε x
∂ 2 γ zx ∂ 2ε z ∂  ∂γ zx ∂γ yx ∂γ yz 
+ = 2 = − + + 
∂x 2 ∂z 2 ∂z∂x ∂x∂y ∂x  ∂y ∂z ∂x 


7
 Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

ΤΟ ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ σ-ε
• H δοκιµή εφελκυσµού (tension test) (Σχ. 8)

Σχήµα 8: Η δοκιµή εφελκυσµού

Σηµείωση
Συµβατική τάση: σο = F / Αο Συµβατική παραµόρφωση: e = ∆l / l o
Πραγµατική τάση: σ = F/A Πραγµατική παραµόρφωση: ε = ln( l / l o )
Όπου: F το φορτίο, Αο η αρχική διατοµή δοκιµίου, Α η τρέχουσα διατοµή δοκιµίου, lo το αρχικό
µήκος δοκιµίου, ∆l η επιµήκυνση του µήκους lo, l =lo+∆l.
Ισχύουν επίσης οι σχέσεις: σ = σ ο (1 + e) και ε = ln(1 + e) .

8
 Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ σ-ε

Σχήµα 9: Χαρακτηριστικά της ελαστικής συµπεριφοράς

Σχήµα 10: Χαρακτηριστικά της πλαστικής συµπεριφοράς

ΕΛΑΣΤΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
Είναι µια στενή µη γραµµική περιοχή µεταξύ της ελαστικής και της πλαστικής περιοχής.

9
Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ σ-ε

Σχήµα 11: Ορισµός του ορίου διαρροής

Σχήµα 12: Ορισµός της κράτυνσης στην πλαστική περιοχή

10
Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

Σχήµα 13: Ορισµός της αντοχής

Σχήµα 14: Ορισµός της ολκιµότητας (ή πλαστικότητας)

11
 Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

Σχήµα 15: Ορισµός της δυσθραυστότητας

Σχήµα 16: Είδη υλικών ανάλογα µε το διάγραµµα σ-ε: (α) ιδεωδώς ελαστικό, (β) στερεό-
ιδεωδώς πλαστικό, (γ) στερεό-γραµµικά κρατυνόµενο, (δ) ελαστικό-ιδεωδώς πλαστικό, (ε)
ελαστικό-γραµµικά κρατυνόµενο

12
Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

Σχήµα 17: Οι ελαστικές σταθερές

13
 Καθ. Δ.Ε. Μανωλάκος Τομέας Τεχνολογίας Κατεργασιών ΕΜΠ

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

Καρτεσιανές συνιστώσες Κύριες συνιστώσες

1 σ − σ m 1 − 2ν 1 σ − σ m 1 − 2ν
ε x = [σ x − ν(σ y + σ z )] = x + ⋅ σ m ε 1 = [σ 1 − ν(σ 2 + σ 3 )] = 1 + ⋅ σm
E 2G Ε Ε 2G Ε
1 σ − σ m 1 − 2ν
σ − σ ε 2 = [σ 2 − ν(σ 3 + σ 1 )] = 2 + ⋅ σm
1 y m 1 − 2ν Ε 2G Ε
ε y = [σ y − ν (σ z + σ x )] = + ⋅ σm
E 2G Ε
1 σ − σ m 1 − 2ν
ε 3 = [σ 3 − ν(σ 1 + σ 2 )] = 3 + ⋅ σm
1 σ z − σ m 1 − 2ν Ε 2 G Ε
ε z = [σ z − ν(σ x + σ y )] = + ⋅ σm
E 2G Ε
σ ′ij 1 − 2ν
τ xy τ yz τανυστική γραφή: ε ij = + ⋅ δ ij ⋅ σ m
τ zx 2G Ε
γ xy = γ yz = γ zx =
2G 2G 2G όπου: i, j = 1, 2, 3
E(1 + ν )
′ G= το µέτρο διάτµησης
σ ij 1 − 2ν 2
τανυστική γραφή: ε ij = + ⋅ δ ij ⋅ σ m
2G Ε σ ′ij οι αποκλίνουσες κύριες τάσεις
όπου: i, j = x, y, z
δij το δέλτα Kronecker

-----------------------------------------------

14