ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ

Αντιβιοτικά ονομάζονται οι χημικές ουσίες που παράγουν κάποιοι μικροοργανισμοί στην προσπάθειά τους να
εξολοθρεύσουν άλλους μικροοργανισμούς. Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τα αντιβιοτικά για να θεραπεύσει ασθένειες
που οφείλονται σε μικρόβια (βακτήρια, ρικέτσιες, χλαμύδια, μυκοπλάσματα). Τα αντιβιοτικά είναι φάρμακα που
σκοτώνουν ή σταματούν τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων μέσα στο σώμα μας. Εκτός από τα αντιβιοτικά που
παράγονται από τους μικροοργανισμούς, ο άνθρωπος έχει αναπτύξει και άλλα συνθετικά και ημισυνθετικά
αντιβιοτικά. Πιο σωστός είναι ο όρος «αντιμικροβιακά φάρμακα» αλλά ο όρος «αντιβιοτικά» έχει επικρατήσει.
Τα αντιβιοτικά δε μπορούν να θεραπεύσουν ασθένειες που οφείλονται σε ιούς(όπως κοινό κρυολόγημα, γρίπη,
έρπης, ηπατίτιδα, AIDS). Για κάποιους ιούς υπάρχουν συγκεκριμένα αντιικά φάρμακα, αλλά γενικά η καταπολέμηση
των ιών έχει διαφορές από την καταπολέμηση των μικροβίων.
Τα αντιβιοτικά χορηγούνται όταν 1) ο ασθενής πάσχει από κάποιο μικρόβιο το οποίο έχει αναγνωριστεί στο
εργαστήριο και έχει βρεθεί ότι είναι ευαίσθητο απέναντι στο συγκεκριμένο αντιβιοτικό (αντιβιόγραμμα), 2) ο γιατρός
επιλέγει εμπειρικά κάποιο αντιβιοτικό κρίνοντας από τα συμπτώματα της λοίμωξης του ασθενή επειδή δεν υπάρχει η
δυνατότητα ή ο χρόνος για εργαστηριακό έλεγχο, 3) προφυλακτικά σε περίπτωση που ο ασθενής έχει μεγάλη
πιθανότητα να νοσήσει από κάποιο μικρόβιο πχ. όταν έλθει σε επαφή με ένα άτομο που πάσχει από μηνιγγίτιδα ή
φυματίωση ή όταν υποβληθεί σε κάποια μεγάλη χειρουργική εμπέμβαση.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα στη χρήση των αντιβιοτικών είναι η ανάπτυξη ανθεκτικότητας. Όταν ένας πληθυσμός
από κάποιο μικρόβιο έρχεται σε επαφή με ένα αντιβιοτικό μοιραία κάποια στιγμή θα αναπτύξει ανθεκτικότητα
απέναντι σε αυτό το αντιβιοτικό. Δηλαδή κάποια λίγα μικρόβια που θα καταφέρουν να επιβιώσουν από το
αντιβιοτικό θα αναπτύξουν (μέσω μεταλλάξεων) μηχανισμούς για να καταστρέφουν το αντιβιοτικό ή απλώς να μην
επηρεάζονται από αυτό. Στη συνέχεια αυτά μπορούν να μεταβιβάσουν την ανθεκτικότητα σε άλλα μικρόβια. Ισχύει
το «ό,τι δε με σκοτώνει με κάνει πιο δυνατό!» Είναι λοιπόν σημαντικό να αποφεύγουμε την άσκοπη και την
αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών ώστε να μην επιταχύνουμε την ανάπτυξη ανθεκτικότητας των μικροβίων σε
αυτά.
Όταν 1) χορηγούμε αντιβιοτικά χωρίς να έχει αναγνωριστεί εργαστηριακά το μικρόβιο και χωρίς να έχει γίνει
αντιβιόγραμμα, όταν 2) χορηγούμε αντιβιοτικά χωρίς ο ασθενής να πάσχει από κάποιο μικρόβιο αλλά πχ. από ιό,
όταν 3) χορηγούμε αντιβιοτικά σε λάθος δόση ή 4) για μικρότερο χρονικό διάστημα από όσο χρειάζεται (όταν ο
ασθενής «δεν τελειώνει το κουτί»), τότε επιταχύνουμε την ανάπτυξη ανθεκτικότητας απέναντι στα αντιβιοτικά και
θέτουμε σε κίνδυνο τον ασθενή.
Μια επιπλοκή της θεραπείας με αντιβιοτικά είναι η Υπερλοίμωξη. Κατά την υπερλοίμωξη το αντιβιοτικό εξοντώνει
εκτός από τα παθογόνα και κάποια μικρόβια που φυσιολογικά βρίσκονται στο σώμα μας. Αφού τα «φυσιολογικά»
μας μικρόβια αποδυναμωθούν, κάποια άλλα μικρόβια βρίσκουν την ευκαιρία να πολλαπλασιαστούν και μας
προκαλούν υπερλοιμώξεις. Για να αποφύγουμε τις υπερλοιμώξεις μπορούμε να τρώμε γιαούρτι ή να λαμβάνουμε
προβιοτικά όταν ακολουθούμε αγωγή με κάποιο αντιβιοτικό.
Τα αντιβιοτικά διακρίνονται σε κατηγορίες ανάλογα με το αντιμικροβιακό τους φάσμα δηλ. ποια μικρόβια
καταπολεμούν και ανάλογα με το μηχανισμό δράσης τους.
Ανάλογα με το μηχανισμό δράσης τους τα αντιβιοτικά διακρίνονται:
1. Σε αυτά που αναστέλλουν τη σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος. Τα μικρόβια προσπαθούν να μεγαλώσουν
το τοίχωμά τους για να πολλαπλασιαστούν αλλά τα αντιβιοτικά αυτής της κατηγορίας τα εμποδίζουν με
αποτέλεσμα να δημιουργούνται τρύπες στο κυτταρικό τοίχωμα και τα μικρόβια να πεθαίνουν. Αντιβιοτικά αυτής
της κατηγορίας είναι οι πενικιλλίνες (κατάληξη –κιλλίνη), οι κεφαλοσπορίνες (πρόθεμα κεφ-), οι καρβαπενέμες
(κατάληξη –πενέμη), η βανκομυκίνη κ.α.
2. Σε αυτά που αναστέλλουν τη σύνθεση των πρωτεϊνών. Τα αντιβιοτικά αυτά δεν επιτρέπουν στα μικρόβια να
συνθέσουν τις πρωτεΐνες που τους χρειάζονται για να πολλαπλασιαστούν και έτσι μένουν στάσιμα. Τέτοια
αντιβιοτικά είναι οι αμινογλυκοσίδες (κατάληξη –μυκίνη), τα μακρολίδια (κατάληξη –θρομυκίνη), οι
τετρακυκλίνες (κατάληξη –κυκλίνη) κ.α.
3. Σε αυτά που αναστέλλουν τη σύνθεση των νουκλεϊκών οξέων(DNA). Αυτά τα αντιβιοτικά δεν αφήνουν τα
μικρόβια να διπλασιάσουν το DNA τους και άρα δε μπορούν να πολλαπλασιαστούν. Σε αυτή την κατηγορία
ανήκουν οι κινολόνες (κατάληξη –φλοξασίνη), τα σουλφοναμίδια (πρόθεμα σουλφ-), η μετρονιδαζόλη κ.α.