Α1: Ειζαγωγή ζηην Ανοιχηή και Εξ Αποζηάζεως

Εκπαίδευζη

Γηδάζθνληεο: Χ. Μνπδάθεο (΢πληνληζηήο),

Π. Αλαζηαζηάδεο

Παηδαγωγηθή Αμηνπνίεζε ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο ζηελ Δθπαηδεπηηθή Πξαθηηθή

Χαξίθιεηα Μαξθνπιάθε

Ρέζπκλν, Φεβξνπάξηνο 2020

Παηδαγωγηθή Αμηνπνίεζε ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο ζηελ
Δθπαηδεπηηθή Πξαθηηθή

Δηζαγωγή
Η εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο ζπλέβαιε ζηελ αλάπηπμε πιεζώξαο ηερλνινγηθώλ
επηηεπγκάησλ. Η Τερλεηή Ννεκνζύλε, Δηθνληθή θαη Δπαπμεκέλε Πξαγκαηηθόηεηα,
ηα Έμππλα ζπζηήκαηα θ.ά. δεκηνπξγήζεθαλ γηα πνηθίινπο ζθνπνύο. Σηελ παξνύζα
εξγαζία ζα παξνπζηαζηεί ε Δπαπμεκέλε Πξαγκαηηθόηεηα θαη ζθνπόο ηεο είλαη ε
δηεξεύλεζε ηεο αμηνπνίεζεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηερλνινγίαο κέζα από ηελ πξαθηηθή
πνπ εθαξκόδεηαη ζε όιεο ηηο βαζκίδεο εθπαίδεπζεο.
Η εξγαζία απνηειείηαη από ηέζζεξα κέξε. Σην πξώην απνζαθελίδεηαη ε δηαθνξά ηεο
Δηθνληθήο θαη ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηα θαη παξαηίζεληαη ηα
ραξαθηεξηζηηθά ηεο δεύηεξεο. Σην δεύηεξν παξνπζηάδνληαη ηα πεδία εθαξκνγήο ηεο
ηερλνινγίαο, ηόζν επξύηεξα όζν θαη ζην πιαίζην ηεο Δθπαίδεπζεο. Σην ηξίην κέξνο
παξνπζηάδνληαη νη πξννπηηθέο αλάπηπμεο ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηα, αιιά
θαη νη πεξηνξηζκνί πνπ πξνθύπηνπλ θαηά ηε ρξήζε ηεο. Σην ηειεπηαίν κέξνο
παξνπζηάδνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ησλ επξεκάησλ πνπ πξνθύπηνπλ από ηελ
αλάπηπμε ηνπ ζέκαηνο. Παξάιιεια, ζα δηεξεπλεζνύλ ηα παξαθάησ εξσηήκαηα:
o Πνηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο κπνξνύλ λα
ζπκβάιινπλ ζηελ επαύμεζε ηεο εκπεηξίαο ησλ ρξεζηώλ;
o Πνηεο εθαξκνγέο κπνξεί λα έρεη ε Δπαπμεκέλε Πξαγκαηηθόηεηαο γεληθόηεξα,
αιιά θπξίσο ζηελ Δθπαίδεπζε;
o Πνηα είλαη ε ζπκβνιή θαη πνηνη πεξηνξηζκνί πξνθύπηνπλ θαηά ηε ρξήζε ηεο
Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο;

Χαξαθηεξηζηηθά Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο

Η αλάπηπμε θαη ε εμέιημε ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ έθεξαλ λέα δεδνκέλα ζε πνιινύο
θαη δηαθνξεηηθνύο ηνκείο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. Νέεο ηερλνινγίεο, όπσο νη Δηθνληθή
θαη Δπαπμεκέλε Πξαγκαηηθόηεηα ζεσξνύληαη σο νη πην επίθαηξεο, εμειηζζόκελεο,
αιιά θαη νη ηερλνινγίεο πνπ δύλαηαη λα έρνπλ ζεκαληηθά παηδαγσγηθά νθέιε
(Johnson et al., 2010). Παξόιν πνπ επηθξαηεί ζύγρπζε ζην όηη ε Δηθνληθή θαη ε
Δπαπμεκέλε Πξαγκαηηθόηεηα είλαη ε ίδηα ηερλνινγία, ιόγσ ζπγθεθξηκέλσλ
ραξαθηεξηζηηθώλ ηνπο, νη δπν ηερλνινγίεο είλαη δηαθνξεηηθέο. Η Δηθνληθή
Πξαγκαηηθόηεηα (Virtual Reality), ζύκθσλα κε ηνπο Lanier et al. (1989), αλαθέξεηαη
ζε έλα πεξηβάιινλ εμνινθιήξνπ θαηαζθεπαζκέλν ζηνλ ππνινγηζηή, πνπ κε ηε ρξήζε
ηξηζδηάζηαησλ γξαθηθώλ θαη ζπγθεθξηκέλνπ εμνπιηζκνύ, ν ρξήζηεο κπνξεί λα
αιιειεπηδξάζεη, αιιά θπξίσο λα εκβπζηζηεί. Σηελ Δπαπμεκέλε Πξαγκαηηθόηεηα
(Augmented Reality) ην ζηνηρείν ηεο εκβύζηζεο δελ απνηειεί ην θπξίαξρν κέζν γηα
άκεζε εκπεηξία, θαζώο ζύκθσλα κε ηνλ νξηζκό πνπ έδσζε ν Azuma (1997) «ζηα
Εηθνληθά Πεξηβάιινληα, ελώ ν ρξήζηεο εκβπζίδεηαη, δελ κπνξεί λα δεη ηνλ πξαγκαηηθό
θόζκν γύξω ηνπ. Αληηζέηωο, ε Επαπμεκέλε Πξαγκαηηθόηεηα ζπκπιεξώλεη ηελ
πξαγκαηηθόηεηα, αληί λα ηελ αληηθαζηζηά εληειώο. Ιδαληθά, παξνπζηάδνληαη ζηνλ
ρξήζηε ηα εηθνληθά θαη ηα πξαγκαηηθά αληηθείκελα πνπ ζα ζπλππήξραλ ζηνλ ίδην
ρώξν».
Γηα ηελ απάληεζε ησλ εξεπλεηηθώλ εξσηεκάησλ πξαγκαηνπνηήζεθε βηβιηνγξαθηθή
έξεπλα ζηηο ζπλδξνκεηηθέο Βάζεηο Γεδνκέλσλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Κξήηεο. Γόζεθαλ
ιέμεηο-θιεηδηά ζρεηηθέο κε ην ηερλνινγία ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο θαη
ζπγθεθξηκέλν γλσζηηθό αληηθείκελν, πνπ δελ απέδσζε αξθεηά θη έηζη γεληθεύηεθε
ζηελ Δθπαίδεπζε. Απνηέιεζκα ησλ παξαπάλσ ελεξγεηώλ είλαη λα πξνθύςνπλ
ζρεηηθέο δεκνζηεύζεηο πνπ απνηέιεζαλ ηε βηβιηνγξαθία ηεο παξνύζαο εξγαζίαο.
Σύκθσλα κε ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο, ηα αληηθείκελα πνπ παξνπζηάδνληαη θαηά ηε
ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο, ηα ηειεπηαία ρξόληα, δελ
είλαη απαξαίηεην λα είλαη ηξηζδηάζηαηα γξαθηθά θαη δεκηνπξγεκέλα κε εηδηθό
ινγηζκηθό. Πιένλ, ζηνλ ρξήζηε εκθαλίδνληαη ςεθηνπνηεκέλεο εηθόλεο, γξαθήκαηα,
θείκελα, ήρνη, βίληεν θαη νπνηαδήπνηε άιιεο κνξθήο πιεξνθνξία είρε ηε δπλαηόηεηα
λα δεκηνπξγήζεη ν ίδηνο ή άιινο ρξήζηεο, κε ηε ζπκβνιή ησλ Τερλνινγηώλ ηεο
Πιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληώλ (ΤΠΔ) / Information and Communication (ICT)
θαη ζπγθεθξηκέλα κε εξγαιεία θαη εθαξκνγέο ηεο γεληάο Ιζηνύ 2.0 (Web 2.0) (Salmi
et al., 2012), ώζηε λα επαπμήζεη ηελ εκπεηξία ηνπ πάλσ ζηα αληηθείκελα ηνπ θπζηθνύ
ρώξνπ, πνπ ηνλ πεξηβάιινπλ (Lin et al. 2013).
Παξάιιεια, εμειίρζεθαλ θαη βειηηώζεθαλ νη ζπζθεπέο απεηθόληζεο θαη επαύμεζεο
ησλ πιεξνθνξηώλ. Όρη θαη πνιιά ρξόληα πην πξηλ, γηα ηελ πξνβνιή ηεο Δπαπμεκέλεο
Πξαγκαηηθόηεηαο ρξεζηκνπνηνύληαλ ζπζθεπέο απεηθόληζεο, όπσο νη νζόλεο
ππνινγηζηώλ, πξνβνιείο (overhead projectors) ή ηα θξάλε πξνβνιήο (head-mounted
display). Η επηινγή θαζνξηδόηαλ από ηελ ππνινγηζηηθή ηζρύ ή ηελ εμαηνκηθεπκέλε
εκπεηξία (Santos et al., 2014). Η αλάπηπμε ησλ ζύγρξνλσλ θνξεηώλ ζπζθεπώλ, όπσο
smartphones, tablets θ.ά. θαηέζηεζαλ ηελ αλάπηπμε, δηαρείξηζε θαη πξνβνιή ηεο
ζπγθεθξηκέλεο ηερλνινγίαο αηνκηθό επίηεπγκα (Bursali & Yilmaz, 2019).
Σύκθσλα κε ηνλ Pence (2010), ε παξνπζίαζε ησλ πιεξνθνξηώλ βαζίδεηαη ζε δπν
θαηεγνξίεο εθαξκνγώλ. Δθείλεο πνπ είλαη βαζηζκέλεο ζηελ εηθόλα (image-based) θαη
πνπ πξνζπαζνύλ λα αληρλεύνπλ θάπνηα εηθόλα ή θάπνην θώδηθα κε ηε κνξθή κηαο
(Barcode) ή δπν δηαζηάζεσλ (QR-code) θαη εθείλεο πνπ είλαη βαζηζκέλεο ζηε ζέζε
(location-based) θαη ρξεζηκνπνηνύληαη κέζσ ελόο GPS-δέθηε. Λόγσ ηεο ρξήζεο ηνπ
GPS νη δεύηεξεο εθαξκόδνληαη σο επί ην πιείζηνλ ζε εμσηεξηθνύο ρώξνπο. Η
δηαδηθαζία δελ είλαη ρξνλνβόξα, αιιά πξαγκαηνπνηείηαη άκεζα, θαζώο ν ρξήζηεο
πεξάζεη ηελ ζπζθεπή ηνπ πάλσ από ην θπζηθό αληηθείκελν, ζην νπνίν παξέρεηαη
επαύμεζε. Έηζη, ε Δπαπμεκέλε Πξαγκαηηθόηεηα θαζίζηαηαη σο κηα ηερλνινγία
πξαγκαηηθνύ ρξόλνπ (real-time technology) (Carmigniani et al., 2011).

Πεδία εθαξκνγήο
Η ηερλνινγία ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόεηαο ζρεδόλ από ην μεθίλεκά ηεο βξήθε
θαη βξίζθεη εθαξκνγή ζε δηάθνξνπο ηνκείο, όπσο ζηελ ηαηξηθή, γηα ηελ παξνπζίαζε
ηνπ αλζξώπηλνπ ζώκαηνο θαηά ηε δηάξθεηα κηαο εγρείξεζεο (Harders et al., 2015),
ζηηο Τέρλεο θαη ηνλ Πνιηηηζκό, γηα ηελ εμεξεύλεζε ελόο κνπζείνπ ή ελόο
αξραηνινγηθνύ ρώξνπ (Caarls et al., 2009; Tillon et al., 2011), ζηελ αξρηηεθηνληθή θαη
ηε δηαθόζκεζε, γηα ηνλ ζρεδηαζκό ρώξσλ, ζύκθσλα κε ηηο πξνδηαγξαθέο πνπ
απαηηνύληαη (Siltanen et al., 2013), ζηε βηνκεραλία, γηα ηε δεκηνπξγία θαηαζθεπώλ
(Wang, 2007), ζηε δεκόζηα αζθάιεηα θαη ηηο ζηξαηησηηθέο εθαξκνγέο, γηα ηελ
εμάζθεζε ζε εκπόιεκεο θαηαζηάζεηο (Livingston et al., 2002), ζηνλ ηνπξηζκό, γηα
ηελ εμεξεύλεζε ησλ πόιεσλ ρξεζηκνπνηώληαο θη άιιεο αηζζήζεηο (Boletsis &
Chasanidou, 2018) θαη αθόκα πεξηζζόηεξεο. Ωζηόζν, ν ηνκέαο ηεο Δθπαίδεπζεο
πξνθαλώο δε ζα κπνξνύζε λα κείλε αλεπεξέαζηνο, θαζώο κηα ηέηνηα ηερλνινγία
πξνζθέξεη πιεζώξα δπλαηνηήησλ θαη πξνεθηάζεσλ. Η ζπγθεθξηκέλε ηερλνινγία έρεη
εθαξκνγέο ηόζν ζηα δηαθνξεηηθά επίπεδα ζπνπδώλ - Πξσηνβάζκηα, Γεπηεξνβάζκηα
θαη Τξηηνβάζκηα Δθπαίδεπζε, όζν θαη ζηα δηάθνξα γλσζηηθά αληηθείκελα - Φπζηθέο,
Θεηηθέο, Κνηλσληθέο, Αλζξσπηζηηθέο Δπηζηήκεο θ.ά. (Garzon & Acevedo, 2019).
Γηεξεπλάηαη αθόκα θαη ε εθαξκνγή ηεο θαη ε επίδξαζή ηεο ζηελ Δηδηθή Αγσγή θαη
Δθπαίδεπζε ηόζν γηα ηηο ζσκαηηθέο αλαπεξίεο (Arvanitis et al., 2009) όζν θαη γηα
άιιεο κνξθέο αλαπεξίαο (Martín-Sabarís & Brossy-Scaringi, 2017).
Πξννπηηθέο θαη πεξηνξηζκνί
Η ρξήζε ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο νινέλα θαη απμάλεηαη. Όπσο
αλαθέξζεθε θαη πην πάλσ, ε εμέιημε ηεο αθνξά θαη ηελ εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή. Σε
γεληθά πιαίζηα, ε ζπλύπαξμε ησλ ςεθηαθώλ θαη θπζηθώλ αληηθεηκέλσλ δηεπθνιύλνπλ
ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ, όπσο ηελ θξηηηθή ζθέςε, ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη
ηελ επηθνηλσλία δηα κέζνπ ζπλεξγαηηθώλ αζθήζεσλ (Akcayir et al. 2016). Δπηπιένλ,
ε ζπγθεθξηκέλε ηερλνινγία επηηξέπεη ηελ απεηθόληζε αόξαησλ ελλνηώλ, γεγνλόησλ
θαη αθεξεκέλσλ ελλνηώλ (El Sayed et al., 2011).
Σύκθσλα κε ηνπο Lu & Liu (2015), όζνλ αθνξά ηα καζεζηαθά απνηειέζκαηα, ε
ρξήζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηερλνινγίαο ζπκβάιεη ηόζν ζηελ ελίζρπζε ησλ
καζεζηαθώλ επηηεπγκάησλ όζν θαη ηελ ελίζρπζε ησλ θηλήηξσλ κάζεζεο, θαζώο νη
καζεηέο παξαθηλνύληαη από ηηο δπλαηόηεηεο ρξήζεο ηεο λέαο ηερλνινγίαο θαη
πξνζπαζνύλ λα γλσξίζνπλ πεξηζζόηεξν ην γλσζηηθό αληηθείκελν κε ην νπνίν
αζρνινύληαη.
Σε επξύηεξν πιαίζην, θαηά ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο παξαηεξνύληαη παηδαγσγηθά
απνηειέζκαηα, όπσο είλαη ε αύμεζε ηνπ επίπεδν εκπινθήο ησλ καζεηώλ ζηηο
εξγαζίεο πνπ ηνπο δίλνληαη, ελώ παξάιιεια απμάλεηαη ηόζν ην ελδηαθέξνλ ηνπο όζν
θαη ηνπο παξέρνληαη ίζεο επθαηξίεο ζπλεξγαζίαο (Lin et al., 2013). Πξνσζεί ηελ
απηνεθπαίδεπζε (Ferrer-Torregrosa et al., 2015) θαη επηηξέπεη ηελ πνιπαηζζεηεξηαθή
κάζεζε (Lu & Liu, 2015).
Οη Lin et al. (2013) αλέθεξαλ όηη όζνλ αθνξά ηελ αιιειεπίδξαζε πνπ παξέρνπλ νη
εθαξκνγέο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο ηαμηλνκείηαη ζε ηξία επίπεδα: α) ζηελ
αιιειεπίδξαζε κεηαμύ καζεηή κε καζεηή, α) ζηελ αιιειεπίδξαζε καζεηή θαη ηνπ
πιηθό ηνπ γλσζηηθό αληηθεηκέλνπ κε ην νπνία αζρνιείηαη θαη γ) ζηελ αιιειεπίδξαζε
κεηαμύ καζεηή θαη εθπαηδεπηηθνύ.
Από ηελ άιιε, ππάξρνπλ θαη νη εξεπλεηέο πνπ έζεζαλ πεξηνξηζκνύο θαη δεηήκαηα σο
πξνο ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο, ηα νπνία ρξήδνπλ
δηεξεύλεζεο. Έλαο από απηνύο είλαη ν βαζκόο εμνηθείσζεο θαη ζπγθέληξσζεο ησλ
καζεηώλ (attention tunneling) ηε ζηηγκή ηεο δηαδηθαζίαο (Chen & Liao, 2015). Οη
Chang et al. (2014) αλαθέξνπλ πόζν ζεκαληηθόο παξάγνληαο είλαη ε ρξεζηηθόηεηα
ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο. Αλ νη δηεπηθάλεηεο δελ είλαη θαιά ζρεδηαζκέλεο
νη καζεηέο πνιύ πηζαλά ζα αληηκεησπίζνπλ δπζθνιίεο θαηά ηε ρξήζε ησλ εθαξκνγώλ
παξνπζίαζεο. Δπηπιένλ, νη Muñoz-Cristóbal et al. (2015) ηζρπξίδνληαη όηη απαηηείηαη
πξόζζεηνο ρξόλνο δηδαζθαιίαο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή ρξήζε κηαο ηέηνηαο
ηερλνινγίαο. Έλαο αθόκα ζπδεηήζηκνο πεξηνξηζκόο είλαη όηη γηα ηε ρξήζε ηεο
ζπγθεθξηκέλεο ηερλνινγίαο απαηηείηαη ε πξόζβαζε ζην Γηαδίθηπν θαη εμνπιηζκόο
ηειεπηαίαο ηερλνινγίαο, θάηη πνπ ζεσξείηαη θνζηνβόξν.

΢πκπεξάζκαηα
Σηελ παξνύζα εξγαζία δηεξεπλήζεθε ε ρξήζε ηεο Δπαπμεκέλεο Πξαγκαηηθόηεηαο.
Σθνπόο ήηαλ λα παξνπζηαζηεί, κέζσ ηεο βηβιηνγξαθηθήο αλαζθόπεζεο, ζε ηη κπνξεί
λα ζπκβάιεη ε αμηνπνίεζε ηεο ζηελ παηδαγσγηθή δηαδηθαζία. Αξθεηνί εξεπλεηέο
αλέθεξαλ ηηο πξννπηηθέο πνπ έρεη ε ζπγθεθξηκέλε ηερλνινγία, ηόζν ζηα καζεζηαθά
όζν θαη ηα παηδαγσγηθά απνηειέζκαηα, ελώ δηεξεπλήζεθε θαη ε αιιειεπίδξαζε
κεηαμύ ησλ καζεηώλ, ηνπ καζεζηαθνύ πιηθνύ θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνύ. Αληίζεηα, άιινη
εξεπλεηέο επέζηεζαλ ηελ πξνζνρή ζηνπο πεξηνξηζκνύο πνπ ζπλδένληαη κε απηήλ.
Σύκθσλα κε ηα επξήκαηα, ελδερνκέλσο ε ηερλνινγίαο ηεο Δπαπμεκέλεο
Πξαγκαηηθόηεηαο κπνξεί θαη έρεη δπλαηόηεηεο λα ζπκβάιιεη ηα κέγηζηα ζηελ
επίηεπμε ησλ καζεζηαθώλ ζηόρσλ ησλ εθπαηδεπηηθώλ. Οη έξεπλεο γηα ην
ζπγθεθξηκέλν πεδίν είλαη ζε εμέιημε θαζώο θάζε κέξα δηεπξύλεηαη.
Βηβιηνγξαθία
Akcayir, M., Akcayir, G., Pektas, H.M., & Ocak, M.A. (2016). Augmented
reality in science laboratories: The effects of augmented reality on university students'
laboratory skills and attitudes toward science laboratories. Computers in Human
Behavior, 57, 334-342.
Arvanitis, T., Petrou, A., Knight, J., Savas, S., Sotiriou, S., Gargalakos, M., &
Gialouri, E. (2009). Human factors and qualitative pedagogical evaluation of a mobile
augmented reality system for science education used by learners with physical
disabilities. Personal & Ubiquitous Computing, 13(3), 243–250. doi:10.1007/s00779-
007-0187-7
Azuma, R. (1997). A Survey of Augmented Reality. Presence: Teleoperators and
Virtual Environments, 6(4), 355-385.
Boletsis, C., Chasanidou, D. (2018) Smart Tourism in Cities: Exploring Urban
Destinations with Audio Augmented Reality. In Proceedings of the 11th PErvasive
Technologies Related to Assistive Environments Conference, ACM: New York, NY,
USA, 515-521.
Bursali, H. & Yilmaz, R.M. (2019). Effect of augmented reality applications on
secondary school students' reading comprehension and learning permanency,
Computers in Human Behavior. 95, 126-135. doi.org/10.1016/j.chb.2019.01.035
Caarls, J., Jonker, P., Kolstee, Y., Rotteveel, J., van Eck, W. (2009). Augmented
Reality for Art, Design and Cultural Heritage, System Design and Evaluation,
EURASIP Journal on Image and Video Processing, doi:10.1155/2009/716160.
Carmigniani, J., Furht, B., Anisetti, M., Ceravolo, P., Damiani, E., & Ivkovic, M.
(2011). Augmented reality technologies, systems and applications. Multimedia Tools
and Applications, 51(1), 341–377.
Chang, K.E., Chang, C.T., Hou, H.T., Sung, Y.T., Chao, H.-L., & Lee, C.-M.
(2014). Development and Behavioral Pattern Analysis of a Mobile Guide System with
Augmented Reality for Painting Appreciation Instruction in an Art Museum.
Computers & Education, 71, 185-197.
Chen, M.P., & Liao, B.C. (2015). Augmented reality laboratory for high school
electrochemistry course. In Proceedings of the 15th IEEE International Conference
on Advanced Learning Technologies, ICALT 2015, Los Alamitos, CA: IEEE, 132-
136.
El Sayed, N.A., Zayed, H.H., & Sharawy, M.I. (2011). ARSC: Augmented reality
student card. Computers & Education, 56(4), 1045-1061.
Ferrer-Torregrosa, J., Torralba, J., Jimenez, M., García, S., & Barcia, J. (2015).
ARBOOK: Development and assessment of a tool based on augmented reality for
anatomy. Journal of Science Education and Technology, 24(1), 119-124
Garzon, J., & Acevedo, J. (2019). Meta-analysis of the impact of augmented
reality on students’ learning gains. Educational Research Review, 27, 244-260.
doi:10.1016/j.edurev.2019.04.001.
Harders, M., Bianchi, G., and Knoerlein, B. 2007. Multimodal Augmented
Reality in Medicine. In Proceedings of the 4th International Conference on Universal
Access in Human-Computer Interaction: Ambient Interaction (UAHCI'07).
Springer:Verlag, Berlin, Heidelberg, 652-658. doi:10.1007/978-3-540-73281-5_70.
Johnson, L.F., Levine, A., Smith, R.S., & Haywood, K. (2010). Key emerging
technologies for postsecondary education. Education Digest, 76, 34-38.
Lanier, J., Conn, C., Minsky, M., Fisher, S., Druin, A. (1989). Virtual
Environments and Interactivity: Windows to The Future. ACM SIGGRAPH Computer
Graphics, 23(5), 7-18. doi:10.1145/77277.77278
 Lin, T.J., Duh, H.B.L., Li, N., Wang, H.Y., & Tsai, C.C. (2013). An Investigation
of Learners' Collaborative Knowledge Construction Performances and Behavior
Patterns in an Augmented Reality Simulation System. Computers & Education, 68,
314–321. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2013.05.011.
Livingston, M.A., Rosenblum, L.J., Julier, S.J., Brown, D.G., Baillot, Y., Swan,
J.E., Gabbard, J.L., Hix, D. (2002). An Augmented Reality System for Military
Operations in Urban Terrain. In Proceedings of the Interservice / Industry Training,
Simulation, & Education Conference (I/ITSEC '02), 89-96.
Lu, S.J., & Liu, Y.C. (2015). Integrating Augmented Reality Technology to
Enhance Children's Learning in Marine Education. Environmental Education
Research, 21(4), 525-541.
Martín-Sabarís, R.-M., & Brossy-Scaringi, G. (2017). Augmented Reality for
Learning in People with Down Syndrome: an exploratory study. Revista Latina de
Comunicación Social, 72, 737–750. doi:10.4185/RLCS-2017-1189-39en
Muñoz-Cristóbal, J.A., Jorrin-Abellan, I.M., Asensio-Perez, J.I., Martinez-
Mones, A., Prieto, L.P., & Dimitriadis, Y. (2015). Supporting teacher orchestration in
ubiquitous learning environments: A study in primary education. Learning
Technologies, IEEE Transactions on Learning, 8(1), 83-97.
Pence, Η.Δ. (2010). Smartphones, Smart Objects, and Augmented Reality, The
Reference Librarian, 52(1-2), 136-145, doi:10.1080/02763877.2011.528281
Salmi, H., Kaasinen, A., & Kallunki, V. (2012). Towards an open learning
environment via augmented reality (AR): Visualising the invisible inscience centres
and schools for teacher education. Procedia-Socialand Behavioral Sciences, 45, 284-
295. doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.06.565
Santos, M. E. C., Chen, A., Taketomi, T., Yamamoto, G., Miyazaki, J., & Kato,
H. (2014). Augmented reality learning experiences: Survey of prototype design and
evaluation. IEEE Transactions on Learning Technologies, 7(1), 38-56.
doi:10.1109/TLT.2013.37
Siltanen, S., Oksman, V. & Ainasoja, M. (2013). User-centered Design of
Augmented Reality Interior Sesign Service, International Journal of Arts & Sciences,
6(1), 547-563.
Tillon, A.B., Marchal, I., Houlier, P. (2011). Mobile augmented reality in the
museum: Can a lace-like technology take you closer to works of art? In Proceedings
of the IEEE International Symposium on Mixed and Augmented Reality-Arts, Media,
and Humanities (ISMAR-AMH), 41-47.
Wang, X. (2007). Using Augmented Reality to Plan Virtual Construction
Worksite, International Journal of Advanced Robotic Systems, 4(4), 501-512. doi:
10.5772/5677.